lOMoARcPSD|50713028
Chậm phát triển xe điện, Việt Nam có nguy cơ bị
“bỏ lại phía sau”
Thế giới đang chuyển sang kỉ nguyên của xe năng lượng sạch, trong đó xe điện
đóng vai trò chính yếu. Việt Nam đang có nhiều cơ hội để nắm bắt thời cơ phát
triển ngành công nghiệp ôtô, còn chậm chân, nguy cơ sẽ bị bỏ lại phía sau.
Xe điện – xu hướng tất yếu của các nước
Theo thống kê từ Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô châu Âu (ACEA), cứ 5 ô tô bán ra tại
châu Âu hiện nay thì có 1 chiếc là xe thuần điện. Số lượng xe điện đến tay khách hàng
trong những tháng gần đây đã tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm 2022, chiếm khoảng
21% tổng doanh số ô tô bán ra.
Xét ở bình diện châu lục, châu Âu đang là khu vực có tốc độ điện hóa các phương tiện
giao thông nhanh nhất trên thế giới. Điều này đến từ chính sách của các quốc gia đẩy
nhanh phát triển xe sử dụng năng lượng sạch, tác động đến các hãng sản xuất xe tại
khu vực này. Hãng xe Jaguar (Anh) đã lên kế hoạch chỉ bán xe điện từ 2025, Volvo là
từ 2030 và hãng xe Lotus (Anh) đặt mục tiêu chỉ sản xuất xe điện từ 2028. Theo
Volkswagen, 70% doanh số của hãng sẽ là xe điện kể từ năm 2030. Nhiều chính phủ
trên thế giới cũng đặt mục tiêu cấm bán ôtô động cơ đốt trong.
Ảnh 1: Xe điện cỡ nhỏ HongGuang MiniEV xuất xưởng trong nhà máy của TMT
Motors (ảnh: Gia Linh)
Còn tại khu vực Đông Nam Á, các quốc gia như Thái Lan, Indonesia, Malaysia… đều
đã có nhiều chính sách ưu đãi thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp ô tô điện, dành
cho các doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp và người tiêu dùng.
Tại Việt Nam, Chính phủ cũng đã có những chính sách ưu tiên dành riêng cho xe điện
như miễn lệ phí trước bạ trong 3 năm từ 3/2022-3/2025, giảm thuế tiêu thụ đặc biệt.
Ngoài ra, Chính phủ đã có chủ trương, giao các bộ, ngành tiếp tục có các đề xuất, giải
pháp hỗ trợ phát triển xe điện.
Ngày 31/5/2023, Văn phòng Chính phủ có thông báo số 199/CV-TB do Phó Thủ tướng
Trần Hồng Hà ký gửi các bộ, ngành liên quan. Theo đó, Chính phủ nhận định, việc
chuyển đổi sang phát triển kinh tế xanh là xu thế tất yếu và là mục tiêu mà Việt Nam
đang hướng đến nhằm thực hiện định hướng phát triển theo tinh thần Nghị quyết Đại
hội XIII của Đảng, Kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2021-2025 và Chiến lược
phát triển kinh tế-xã hội 10 năm 2021-2030; đồng thời tạo cơ hội để Việt Nam trở
thành quốc gia tiên phong trong khu vực về tăng trưởng xanh, phục hồi xanh, bắt kịp
xu thế phát triển mới của thế giới.
Đẩy nhanh thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ lOMoARcPSD|50713028
Để hiện thực hóa các cam kết quốc tế về chuyển đổi năng lượng xanh và các quy định
của pháp luật về thúc đẩy các mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh (Luật Bảo vệ
môi trường năm 2020), cần thiết phải có đánh giá tổng thể về các chính sách ưu đãi,
hỗ trợ hiện hành liên quan đến khuyến khích chuyển đổi xanh trong giao thông (chính
sách về thuế, phí, chính sách ưu đãi, hỗ trợ về đất đai, sử dụng các khu vực công
cộng…). Trong đó cần đặc biệt lưu ý đối với việc khuyến khích chuyển đổi phương
tiện giao thông chạy bằng nhiên liệu hóa thạch sang phương tiện giao thông chạy bằng
điện và các loại năng lượng sạch khác.
Ảnh 2: Dây chuyển xuất xưởng ô tô điện của nhà mà liên doanh SGMW (Trung
Quốc) (ảnh: Hưng Nguyễn)
Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Giao thông-Vận tải đã có báo cáo, đề xuất chính
sách hỗ trợ chuyển đổi sang xe ô tô điện trình Chính phủ theo tờ trình số: 9658/TTr-
BGTVT ngày 29/8/2023, với nhiều đề xuất, giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp, người tiêu
dùng, đẩy nhanh xã hội hóa xây dựng trạm sạc. Tuy nhiên, đến nay việc triển khai để
thống nhất ban hành chính sách ưu đãi đồng bộ của các bộ ngành liên quan khá chậm,
chưa tạo được sức hút các nhà đầu tư lớn trên thế giới đến đầu tư sản xuất xe điện, pin
xe điện tại Việt Nam, tiến tới xuất khẩu trong 5 năm tới như chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Theo các chuyên gia có nhiều năm kinh nghiệm về ô tô tại Việt Nam cho biết: Nếu
Việt Nam có các chính sách ưu đãi kịp thời và đồng bộ, thu hút được các nhà đầu tư
lớn trên thế giới đến đầu tư sản xuất xe điện, pin xe điện tại Việt Nam, việc xuất khẩu
xe ô tô điện sang các nước trong khu vực và trên thế giới là rất khả thi vì pin xe điện
chiếm khoảng 33% - 35% giá trị của xe. Ngoài ra, còn có thêm các giá trị về sản xuất
(hàn, sơn, lắp ráp, kiểm tra xuất xưởng...) chiếm xấp xỉ 8% theo quy định trong tỉ
trọng khối sản xuất, lắp ráp xe.
Tổng cộng hai tiêu chí này và nếu có chính sách đủ mạnh để thu hút được các nhà sản
xuất xe điện và pin xe điện của các tập đoàn sản xuất xe điện lớn trên thế giới đã đầu
tư tại Việt Nam thì việc xuất khẩu xe điện trong 3-5 năm tới là rất khả thi. Nhận định
như vậy bởi khi đó pin xe điện, xe điện đã được sản xuất ở trong nước, tỷ lệ nội địa
hóa tại Việt Nam sẽ đạt trên 40% giá trị của xe, thỏa mãn tiêu chuẩn xuất khẩu xe điện
được hưởng thuế suất 0% vào các nước ASEAN - khu vực có khoảng 600 triệu dân.
Nếu các bộ ngành chậm trễ trong việc ban hành chính sách để hỗ trợ, phát triển ngành
xe điện, pin xe điện sẽ có sẽ ảnh hưởng đến thu hút đầu tư nước ngoài từ các tập đoàn
ô tô điện lớn như Tesla, BYD, SGMW…và các tập đoàn của Châu Âu muốn đầu tư
vào Việt Nam, ảnh hưởng đến phát triển ngành xe điện trong nước trong tương lai.
Ngoài ra, việc chậm phát triển xe điện có thể làm thất thu ngân sách lớn trong thời
gian tới. Ngược lại nếu ban hành sớm chính sách đủ mạnh và đồng bộ để thu hút đầu
tư cho xe điện và pin xe điện, sẽ kéo theo nhiều ngành công nghiệp khác tại Việt Nam lOMoARcPSD|50713028
cũng phát triển như: công nghiệp hóa chất, công nghiệp điện-điện tử, công nghiệp chế
biến chế tạo, công nghiệp nhựa, công nghiệp khai khoáng…
Dự kiến, đến năm 2030, Việt Nam cần khoảng 1 triệu xe/năm để phục vụ nhu cầu
trong nước. Nếu không đầu tư phát triển ngành xe điện, khi đó Việt Nam sẽ tiêu tốn
khoảng 9 - 10 tỷ USD/năm để nhập khẩu xe nguyên chiếc phục vụ người tiêu dùng.
Theo nhận định của các chuyên gia lĩnh vực ô tô trên thế giới, hiện nay, tất cả các quốc
gia đều chung một điểm xuất phát trong ngành xe điện. Nếu chính sách ưu đãi để thu
hút đầu tư của Việt Nam ban hành chậm, không đủ mạnh, tỉ lệ nhập siêu trong ngành
ô tô sẽ tăng cao. Ngược lại, nếu Việt Nam ban hành chính sách kịp thời, đồng bộ, sẽ
thu hút được các nhà đầu tư lớn trên thế giới đến đầu tư sản xuất xe điện, pin xe điện
tại Việt Nam, tiến tới xuất khẩu trong tương lai gần là khả thi.
Để không bị lỡ thời cơ, bị “bỏ lại phía sau” trong ngành công nghiệp ô tô điện nhiều
cơ hội, các cơ quan chức năng tại Việt Nam cần sớm ban hành các chính sách ưu đãi
như bổ sung ngành nghề sản xuất lắp ráp xe ô tô điện chạy pin, sản xuất lắp ráp pin
vào ngành nghề thuộc lĩnh vực đặc biệt ưu đãi đầu tư, tạo điều kiện cho các nhà đầu
tư nước ngoài cũng như các doanh nghiệp sản xuất lắp ráp ô tô trong nước. Sớm đánh
giá lại việc thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, từ đó ban hành
nghị quyết, chính sách cụ thể rõ ràng để các bộ ngành có cơ sở thực hiện.