Đề cương môn Chủ nghĩa xã hội khoa học  - trường đại học kinh tế- tài chính thành phố Hồ chí minh.

SỰ RA ĐỜI CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC
Chủ nghĩa xã hội khoa học được hiểu theo 2 nghĩa:
- Theo nghĩa rộng, CNXH KH là chủ nghĩa Mác - Lênin, luận giải từ các giác
độ triết học, kinh tế học chính trị và chính trị - xã hội về sự chuyển biến tất
yếu của xã hội loài người từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản.
- Theo nghĩa hẹp, CNXH khoa học là một trong ba bộ phận hợp thành chủ nghĩa Mác - Lênin.
I. Hoàn cảnh lịch sử ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học
a. Điều kiện kinh tế - xã hội
Vào những năm 40 của thế kỉ XIX, cuộc cách mạng công nghiệp đã hoàn thành
ở nước Anh, bắt đầu chuyển sang nước Pháp và Đức làm xuất hiện 1 lượng sản
xuất mới, đó là nền đại công nghiệp. Nền đại công nghiệp cơ khí làm cho phương
thức sản xuất tư bản chủ nghĩa có bước phát triển vượt bậc. Cùng với quá trình
phát triển cả nền ĐCN, sư ra đời của hai giai cấp cơ bản, đối lập về lợi ích, nhưng
nương tựa vào nhau: giai cấp tư sản và giai cấp công nhân.
Cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân chống lại sự áp bức của giai cấp tư sản,
biểu hiện về mặt xã hội của mẫu thuẫn ngày càng quyết liệt giữa lực lượng sản
xuất mang tính chất xã hội với quan hệ sản xuất dựa trên chế độ chiếm hữu tư nhân
TBCN về TLSX. Do đó, nhiều cuộc khởi nghĩa, nhiều phong trào đấu tranh đã bắt
đầu, từng bước có tổ chức và trên quy mô rộng khắp.
Sự phát triển nhanh chóng có tính chính trị công khai của phong trào công nhân
đã minh chứng, lần đầu tiên, giai cấp công nhân đã xuất hiên như một lực lượng
chính tri độc lập với những yêu sách kinh tế, chính trị riêng của mình. Sự lớn mạnh
của phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân đòi hỏi một cách bức thiết phải có
một hệ thống lý luận soi đường và một cương lĩnh chính trị làm kim chỉ nam cho hành động.
Điều kiện kinh tế - xã hội ấy không chỉ đặt ra yêu cầu đối với các nhà tư tưởng
của giai cấp công nhân mà còn là mảnh đất hiện thực cho sự ra đời một lý luân
mới, tiến bộ - chủ nghĩa xã hội khoa học
b. Tiền đề khoa học tự nhiên và tư tưởng lý luận Tiền đề khoa học
- Trong khoa học tự nhiên, những phát minh vạch thời đại trong vật lý học và
sinh học đã tạo ra bước phát triển đột phá có tính cách mạng: Học thuyết tiến
hóa; Định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lương, Học thuyết tế bào.
Những phát minh này là tiền đề khoa học cho sự ra đời của CNDVBC và
CNDVLS, cơ sở phương pháp luận cho các nhà sáng lập chủ nghĩa xã hội
khoa học nghiên cứu những vấn đề lý luận chính trị - xã hội đương thời. Tư tưởng lý luận
- Cùng với sự phát triển của khoa học tự nhiên, khoa học xã hội cũng có
nhưng thành tựu đáng ghi nhận, trong đó có triết học cổ điển Đức với tên
tuổi của các nhà triết học vĩ đại: Ph.Hêghen (1770- 1831) và L.Phoiơbắc
(1804-1872); kinh tế chính trị học cổ điển Anh với A.Smith (1723-1790) và
D.Ricardo (1772-1823); CNXH không tưởng phê phán mà đại biểu là Xanh
Ximông (1760-1825), S.Phuriê (1772-1837) và R.O-en (1771-1858).
- Những tư tưởng xã hội chủ nghĩa không tưởng đã có những có những giá trị nhất định.
- Những tư tưởng xã hôi chủ nghĩa không tưởng còn không ít những hạn chế
hoặc do điều kiện lịch sử, hoặc do chính sự hạn chế về tầm nhìn và thế giới
quan của những nhà tư tưởng.
- Chính vì những hạn chế ấy, mà chủ nghĩa xã hội không tưởng phê phán chỉ
dừng lai ở mức độ một học thuyết xã hội chủ nghĩa không tưởng phê phán.
- Song vượt lên tất cả, những giá trị khoa học, cống hiến của các nhà tư tưởng
đã tạo ra tiền đề tư tương lý luận, để C.Mác và Ph.Ăngghen kế thừa những
hạt nhân hợp lý, lọc bỏ những bất hợp lý, xây dựng và phát triển chủ nghĩa xã hội khoa học.
II. Vai trò của C.Mác và Ph.Ăngghen
Một vài giới thiệu về Karl Marx và Friedrich Engels
Karl Marx và Friedrich Engels là hai tác giả nổi tiếng nhất của chủ nghĩa xã hội
khoa học. Họ là những nhà triết học, nhà kinh tế và nhà văn lớn của châu Âu thế kỷ 19.
Karl Marx (1818-1883) là một nhà triết học và nhà kinh tế người Đức. Ông sinh ra
ở thành phố Trier, Đức và được đào tạo tại các trường đại học ở Bonn và Berlin.
Karl Marx đã phát triển các lý thuyết về chủ nghĩa xã hội khoa học, một hệ thống
lý luận về cách tổ chức xã hội và vận động cách mạng.
Marx là tác giả của nhiều tác phẩm quan trọng, bao gồm "Tổng quan về Kinh tế
Chính trị Chính Thống" (1867), "Các biện pháp cần thiết cho một cuộc cách mạng
tư sản" (1848) và "Manifesto của Đảng Cộng sản" (1848). Ông cũng là người đặt
nền móng cho chủ nghĩa cộng sản và là một trong những nhân vật có ảnh hưởng
nhất trong lịch sử nhân loại.
Friedrich Engels (1820-1895) cũng là một nhà triết học và nhà kinh tế người Đức.
Ông là bạn thân của Karl Marx và đã đồng sáng lập chủ nghĩa xã hội khoa học
cùng với ông. Engels là tác giả của nhiều tác phẩm quan trọng, bao gồm "Tình
trạng giai cấp lao động ở Anh" (1845) và "Anti-Dühring" (1878).
Engels đã đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các lý thuyết xã hội của
Marx và đã giúp ông hoàn thành các tác phẩm quan trọng như "Tổng quan về Kinh
tế Chính trị Chính Thống". Sau khi Marx qua đời, Engels đã tiếp tục công việc của
ông và đã xuất bản nhiều tác phẩm quan trọng như "Ludwig Feuerbach và cuộc
cách mạng triết học của thế kỷ XIX" (1888).
C.Mác (1818-1883) và Ph.Ăngghen (1820-1895) trưởng thành ở Đức. Bằng trí tuệ
uyên bác và sự dấn thân trong phong trào đấu tranh của GCCN và nhân dân lao
động, C.Mác và Ph.Ăngghen đã tiếp thu các giá trị của nền triết học cổ điển, kinh
tế chính trị học cổ điển Anh và kho tàng tri thức của nhân loại để các ông trở thành
những nhà khoa học thiên tài, những nhà cách mạng vĩ đại nhất thời đại.
A) Sự chuyển biến lập trường triết học và lập trường chính trị
- Thoạt đầu, khi bước vào hoạt động khoa học, C.Mác và Ph.Ăng ghen là hai
thành viên tích cực của câu lạc bộ Hêghen trẻ và chịu ảnh hưởng quan điểm
triết học của Ph.Hêghen và L.Phoiơbắc. Với nhãn quan khoa học uyên bác,
các ông đã sớm nhận thấy mặt tích cực và mặt hạn chế trong triết học của Ph.Hêghen và L.Phoiơbắc.
- Với C.Mác, từ cuối năm 1843 đến 4/1844, thông qua tác phẩm “Góp phần
phê phán triết học pháp quyền của Hêghen - Lời nói đầu (1844)”, đã thể hiện
rõ sự chuyển biến từ TGQ duy tâm sang TGQ duy vật, từ lập trường dân chủ
cách mạng sang lập trường cộng sản chủ nghĩa.
- Đối với Ph.Ăng ghen, từ năm 1843 với tác phẩm “Tình cảnh nước Anh”, “Lược
khảo khoa kinh tế - chính trị” đã thể hiện rõ sự chuyển biến từ thế giới quan duy
tâm sang thế giới quan duy vật, từ lập trường dân chủ cách mạng sang lập trường cộng sản chủ nghĩa.
- Chỉ trong một thời gian ngắn (1843-1848) vừa hoạt động thực tiễn, vừa
nghiên cứu khoa học, C.Mác và Ph.Ăngghen đã thể hiện quá trình chuyển
biến lập trường triết học, lập trường chính trị; từng bước củng cố, dứt
khoát, kiên định, nhất quán và vững chắc lập trường đó, mà nếu không có
sự chuyển biến này thì chắc chắn sẽ không có chủ nghĩa xã hội khoa học.
B) Ba phát kiến vĩ đại của Mác và Ăngghen
* Chủ nghĩa duy vật lịch sử
- Trên cơ sở kế thừa “cái hạt nhân hợp lý” của phép biện chứng và lọc bỏ
quan điểm duy tâm, thần bí của Triết học Ph.Hêghen; kế thừa những giá trị
duy vật và loại bỏ quan điểm siêu hình của Triết học L.Phoiơbắc, đồng thời
nghiên cứu nhiều thành tựu khoa học tự nhiên, C.Mác và Ph.Ăngghen đã
sáng lập chủ nghĩa duy vật biện chứng, thành tựu vĩ đại nhất của tư tưởng khoa học.
- Bằng phép biện chứng duy vật, nghiên cứu chủ nghĩa tư bản, C.Mác và Ăngghen
đã sáng lập chủ nghĩa duy vật lịch sử - phát kiến vĩ đại thứ nhất của C.Mác và
Ăngghen là sự khẳng định về mặt triết học sự sụp đổ của chủ nghĩa tư bản và sự
thắng lợi của chủ nghĩa xã hội đều tất yếu như nhau.
* Học thuyết về giá trị thặng dư
Từ việc phát hiện ra chủ nghĩa duy vật lịch sử, C.Mác và Ph.Ăngghen đi
sâu nghiên cứu nền sản xuất công nghiệp và nền kinh tế tư bản chủ nghĩa
đã sáng tạo ra bộ “Tư bản”, mà giá trị to lớn nhất của nó là “Học thuyết về
giá trị thặng dư” - phát kiến vĩ đại thứ hai của C.Mác và Ph.Ăngghhen là sự
khẳng định về phương diện kinh tế sự diệt vong không tránh khỏi của chủ
nghĩa tư bản và sự ra đời tất yếu của CN xã hội.
* Học thuyết về sứ mệnh lịch sử toàn thế giới của giai cấp công nhân
Trên cơ sở hai phát kiến vĩ đại là chủ nghĩa duy vật lịch sử và học thuyết về giá trị
thặng dư, C.Mác và Ph.Ăngghen đã có phát kiến vĩ đại thứ ba, sứ mệnh lịch sử
toàn thế giới của giai cấp công nhân, giai cấp có sứ mệnh thủ tiêu chủ nghĩa tư bản,
xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và CNCS. Với phát kiến thứ ba đã khẳng
định về phương diện chính trị - xã hội sự diệt vong không tránh khỏi của CNTB và
sự thắng lợi tất yếu của CN xã hội.
C) Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đánh dấu sự ra đời của CNXH khoa học
- Được sự ủy nhiệm của những người cộng sản và công nhân quốc tế, tháng 2 năm
1848, tác phẩm “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản” do C.Mác và Ph.Ăngghen soạn
thảo được công bố trước toàn thế giới.
- Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản là tác phẩm kinh điển chủ yếu của chủ nghĩa xã
hội khoa học. Sự ra đời của tác phẩm vĩ đại này đánh dấu sự hình thành về cơ bản
lý luận của chủ nghĩa Mác bao gồm ba bộ phận hợp thành: Triết học, Kinh tế chính
trị học và Chủ nghĩa xã hội khoa học.
- Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản còn là cương lĩnh chính trị, là kim chỉ nam hành
động của toàn bộ phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. - Tuyên ngôn của
ĐCS là ngọn cờ dẫn dắt giai cấp công nhân và nhân dân lao động toàn thế giới
trong cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa tư bản, giải phóng loài người vĩnh viễn thoát
khỏi mọi áp bức, bóc lột giai cấp, bảo đảm cho loài người được thực sự sống trong
hòa bình, tự do và hạnh phúc.
- Chính Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đã nêu và phân tích một cách có hệ thống
lịch sử và lô gic hoàn chỉnh về những vấn đề cơ bản nhất, đầy đủ, súc tích và chặt
chẽ nhất thâu tóm hầu như toàn bộ những luận điểm của chủ nghĩa xã hội khoa học. Ý NGOÀI
=> Chủ nghĩa xã hội khoa học tập trung vào nghiên cứu các vấn đề xã hội như bất
công xã hội, khủng hoảng kinh tế, bạo lực và chiến tranh, và đề xuất các giải pháp
xã hội để giải quyết các vấn đề này. Chủ nghĩa xã hội khoa học cũng tập trung vào
việc phân tích cơ chế hoạt động của xã hội, giúp các nhà chính trị và nhà quản lý
hiểu rõ hơn về các vấn đề xã hội và đưa ra các quyết định phù hợp.
Trong thực tế, chủ nghĩa xã hội khoa học đã ảnh hưởng đến rất nhiều lĩnh vực, từ
kinh tế chính trị đến văn hóa và giáo dục. Các ý tưởng của Karl Marx và Friedrich
Engels đã được áp dụng rộng rãi trong các nước đang phát triển, trong đó các vấn
đề bất công xã hội và khủng hoảng kinh tế vẫn còn tồn tại.
SỰ ẢNH HƯỞNG CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC
Chủ nghĩa xã hội khoa học đã có một số ảnh hưởng lớn đến xã hội và chính trị thế
giới. Trong giai đoạn đầu của nó, chủ nghĩa xã hội khoa học đã đóng vai trò quan
trọng trong việc hình thành các phong trào cách mạng và đấu tranh cho quyền lợi của giai cấp lao động.
Ở châu Âu, chủ nghĩa xã hội khoa học đã ảnh hưởng đến các phong trào cách
mạng của thế kỷ 19, bao gồm các cuộc cách mạng ở Pháp, Đức và Nga. Trong khi
đó, ở các nước đang phát triển, chủ nghĩa xã hội khoa học đã trở thành một phong
trào chính trị quan trọng, đóng vai trò lãnh đạo trong các cuộc cách mạng như ở
Cuba, Trung Quốc và Việt Nam.
Ngoài ra, chủ nghĩa xã hội khoa học cũng đã ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực khác
nhau, bao gồm kinh tế, chính trị, văn hóa và giáo dục. Trong lĩnh vực kinh tế, các
lý thuyết của chủ nghĩa xã hội khoa học đã đưa ra một phân tích sâu sắc về cơ chế
hoạt động của thị trường và tầng lớp trung lưu, cũng như về sự khác biệt giữa các
nền kinh tế phát triển và nền kinh tế đang phát triển.
Trong lĩnh vực chính trị, chủ nghĩa xã hội khoa học đã đưa ra các lý thuyết về cách
tổ chức chính trị và quản lý xã hội, tập trung vào sự phân quyền và giảm bớt sự bất
bình đẳng xã hội. Trong lĩnh vực văn hóa, chủ nghĩa xã hội khoa học đã đưa ra các
lý thuyết về tầng lớp và văn hóa, giúp giải thích sự khác biệt giữa các tầng lớp trong xã hội.
Cuối cùng, trong lĩnh vực giáo dục, chủ nghĩa xã hội khoa học đã đưa ra các lý
thuyết về vai trò của giáo dục trong việc đào tạo và phát triển nhân tài cho xã hội,
cũng như về sự khác biệt giữa các hệ thống giáo dục trên toàn cầu.