Đề cương môn Chủ nghĩa xã hội khoa học  - trường đại học kinh tế- tài chính thành phố Hồ chí minh.

BÀI THI TỰ LUẬN CUỐI KỲ
MÔN HỌC: CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC
Họ và tên sinh viên: Trần Ngọc Huyền Trang MSSV: 31221024811 STT: 74
Mã học phần: 23D1POL51002509
Phòng học - buổi học: B2.602- Chiều thứ 3.
BÀI LÀM
Câu 1: Bản chất của nền dân chủ XHCN và nhà nước XHCN ? Biểu hiện của mối
quan hệ giữa dân chủ XHCN và nhà nước XHCN ? Vì sao nói đây là mối quan hệ
không thể tách rời ?
1.1 Bản chất của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa
Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa là nền dân chủ của quần chúng lao động, bị bóc
lột, dân chủ vô sản, nền dân chủ này đã thủ tiêu những tình trạng áp bức của giai
cấp, giải phóng con người một cách triệt để.
+ Bản chất chính trị: dưới sự lãnh đạo duy nhất của một đảng của giai cấp công
nhân (đảng Mác – Lênin ) mà trên mọi lĩnh vực xã hội đều thực hiện quyền lực
của nhân dân, thể hiện qua các quyền dân chủ, làm chủ, quyền con người, thỏa
mãn ngày càng cao hơn các nhu cầu và lợi ích của nhân dân. Xét về bản chất
chính trị, dân chủ xã hội chủ nghĩa vừa có bản chất giai cấp công nhân, vừa có tính
nhân dân rộng rãi, tính dân tộc sâu sắc.
+ Bản chất kinh tế: Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa dựa trên chế độ sở hữu xã hội về
những tư liệu sản xuất chủ yếu của xã hội đáp ứng sự phát triển ngày càng cao của
lực lượng sản xuất dựa trên cơ sở khoa học – công nghệ hiện đại nhằm thỏa mãn
càng cao những nhu cầu vật chất và tinh thần của toàn thể nhân dân lao động.
+ Bản chất tư tưởng – văn hóa – xã hội: nền dân chủ xã hội chủ nghĩa lấy tư tưởng
hệ Mác – Lênin – hệ tư tưởng của giai cấp công nhân, làm chủ đạo đối với mọi
hình thái ý thức xã hội khác trong xã hội mới. Đồng thời nó kế thừa, phát huy
những tinh hoa văn hóa truyền thống dân tộc; tiếp thu những giá trị tư tưởng – văn
hóa, văn minh, tiến bộ xã hội… mà nhân loại đã tạo ra ở tất cả các quốc gia, dân
tộc… Trong nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, nhân dân được làm chủ những giá trị
văn hóa tinh thần; được nâng cao trình độ văn hóa, có điều kiện để phát triển cá
nhân. Dưới góc độ này dân chủ là một thành tựu văn hóa, một quá trình sáng tạo
văn hóa, thể hiện khát vọng tự do được sáng tạo và phát triển con người. Trong
nền dân chủ xã hội chủ nghĩa có sự kết hợp hài hòa về lợi ích giữa cá nhân, tập thể
và lợi ích của toàn xã hội. Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ra sức động viên, thu hút
mọi tiềm năng sáng tạo, tính tích cực xã hội của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng xã hội mới.
Với tất cả những đặc trưng đó, dân chủ xã hội chủ nghĩa là nền dân chủ cao hơn
về chất so với nền dân chủ tư sản, là nền dân chủ mà ở đó, mọi quyền lực thuộc về
nhân dân, dân là chủ và dân làm chủ; dân chủ và pháp luật nằm trong sự thống
nhất; được thực hiện bằng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đặt dưới sự lãnh
đạo của Đảng Cộng Sản.
1.2 Bản chất của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa
Nhà nước xã hội chủ nghĩa là 1 kiểu nhà nước mà ở đó sự thống trị chính trị thuộc
về giai cấp công nhân, do cách mạng XHCN sản sinh ra và có sứ mệnh xây dựng
thành công chủ nghĩa xã hội, đưa nhân dân lao động lên địa vị làm chủ trên tất cả
các mặt của đời sống xã hội trong 1 xã hội phát triển cao – xã hội chủ nghĩa.
Tính ưu việt về mặt bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa so với các kiểu nhà
nước trước đây được thể hiện trên các phương diện:
+ Về chính trị, nhà nước xã hội chủ nghĩa mang bản chất của giai cấp công nhân,
giai cấp có lợi ích phù hợp với lợi ích chung của quần chúng nhân dân lao động.
Trong xã hội xã hội chủ nghĩa, giai cấp vô sản là lực lượng giữ địa vị thống trị về
chính trị. Tuy nhiên, sự thống trị của giai cấp vô sản có sự khác biệt về chất so với
sự thống trị của các giai cấp bóc lột trước đây. Sự thống trị của giai cấp bóc lột là
sự thống trị của thiểu số đối với tất cả các giai cấp, tầng lớp nhân dân lao động
trong xã hội nhằm bảo vệ và duy trì địa vị của mình. Còn sự thống trị về chính trị
của giai cấp vô sản là sự thống trị của đa số đối với thiểu số giai cấp bóc lột nhằm
giải phóng giai cấp mình và giải phóng tất cả các tầng lớp nhân dân lao động khác
trong xã hội. Do đó, nhà nước xã hội chủ nghĩa là đại biểu cho ý chí chung của nhân dân lao động.
+ Về kinh tế, bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa chịu sự quy định của cơ cở
kinh tế của xã hội xã hội chủ nghĩa, đó là chế độ sở hữu xã hội về tư liệu sản xuất
chủ yếu. Do đó, không còn tồn tại quan hệ sản xuất bóc lột. Nếu như tất cả các nhà
nước bóc lột khác trong lịch sử đều là nhà nước theo đúng nghĩa của nó, nghĩa là
bộ máy của thiểu số những kẻ bóc lột để trấn áp đa số nhân dân lao động bị áp
bức, bóc lột, thì nhà nước xã hội chủ nghĩa vừa là một bộ máy chính trị - hành
chính, một cơ quan cưỡng chế, vừa là một tổ chức quản lý kinh tế - xã hội của
nhân dân lao động, nó không còn là nhà nước theo đúng nghĩa, mà chỉ là “nửa nhà
nước” . Việc chăm lo cho lợi ích của đại đa số nhân dân lao động trở thành mục
tiêu hàng đầu của nhà nước xã hội chủ nghĩa.
+ Về văn hóa, xã hội, nhà nước xã hội chủ nghĩa được xây dựng trên nền tảng tinh
thần là lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin và những giá trị văn hóa tiên tiến, tiến
bộ của nhân loại, đồng thời mang những bản sắc riêng của dân tộc. Sự phân hóa
giữa các giai cấp, tầng lớp từng bước được thu hẹp, các giai cấp, tầng lớp bình
đẳng trong việc tiếp cận các nguồn lực và cơ hội để phát triển.
1.3 Biểu hiện của mối quan hệ giữa dân chủ XHCN và nhà nước XHCN:
Thứ nhất, Dân chủ xã hội chủ nghĩa là cơ sở, nền tảng cho nền xây dựng và hoạt
động của nhà nước xã hội chủ nghĩa. Chỉ trong xã hội dân chủ xã hội chủ nghĩa,
người dân mới có đầy đủ các điều kiện cho việc thực hiện ý chí của mình thông
qua việc lựa chọn một cách công bằng, bình đẳng những người đại diện cho quyền
lợi chính đáng của mình vào bộ máy nhà nước. Dân chủ xã hội chủ nghĩa sẽ kiểm
soát một cách có hiệu quả quyền lực của nhà nước. Nếu các nguyên tắc của nền
dân chủ xã hội chủ nghĩa bị vi phạm, thì việc xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa
cũng sẽ không thực hiện được.
Thứ hai, Nhà nước xã hội chủ nghĩa trở thành công cụ quan trọng cho việc thực
thi quyền làm chủ của nhân dân. Nhà nước xã hội chủ nghĩa nằm trong nền dân
chủ xã hội chủ nghĩa là phương thức thể hiện và thực hiện dân chủ. Nếu nhà nước
xã hội chủ nghĩa đánh mất bản chất của mình sẽ tác động tiêu cực đến nền dân chủ
xã hội chủ nghĩa, sẽ dẫn tới việc xâm phạm quyền làm chủ của nhân dân trong hệ
thống chính trị xã hội chủ nghĩa, nhà nước là thiết chế có chức năng trực tiếp nhất
trong việc thể chế hóa và tổ chức thưc hiện những yêu cầu dân chủ chân chính của nhân dân.
1.4 Vì sao nói đây là mối quan hệ không thể tách rời ?
Thứ nhất, dân chủ XHCN đề cao quyền lực của công nhân và tầng lớp lao động,
tuyên bố rằng người lao động nên nắm quyền kiểm soát trong quá trình sản xuất và
quản lý xã hội. Trong một xã hội xây dụng theo nguyên tắc dân chủ XHCN, người
lao động có quyền quyết định về công việc, quản lý và phân chia tài nguyên, và
tham gia vào quyết định chính sách và quyết định quan trọng khác. Nguyên tắc
này thường được thể hiện qua hình thức như hội nghị công nhân, hội nghị cư dân,
hay hình thức tham gia trực tiếp của công dân trong quá trình quyết định chính sách.
Bên cạnh đó, nhà nước XHCN trong bối cảnh này, thường là một cơ quan hay
một hệ thống tổ chức đại diện cho quyền lực nhà nước. Nhà nước XHCN thường
được hình thành để đảm bảo và thức đẩy các nguyên tắc và lợi ích của dân chủ
XHCN. Nhà nước này có trách nhiệm quản lý và thực hiện chính sách của xã hội,
bảo vệ quyền lợi của người lao động, và đảm bảo sự công bằng, bình đẳng trong
xã hội. Thông qua các cơ quan như quốc hội, chính phủ các các tổ chức chính trị
khác, nhà nước XHCN trở thành phương tiện để thể hiện ý chí và lợi ích của công
nhân và tầng lớp lao động.
Câu 2: Bằng những dẫn chứng cụ thể, hãy chỉ ra những thành tựu và hạn chế
quyền làm chủ của người dân hiện nay. Là sinh viên đại học UEH bạn cần làm gì
để phát huy quyền làm chủ của sinh viên và người dân nói chung.
2.1 Những thành tựu và hạn chế quyền làm chủ của người dân hiện nay.
2.1.1 Thành tựu
Nhà nước Việt Nam đã có nhiều thành tựu trong việc nâng cao quyền làm chủ của
người dân trong thời đại mới.
- Quan hệ giữa nhà nước và nhân dân có nhiều tiến bộ thể hiện đúng nhà nước ta là
Nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Nhà nước đổi mới tổ chức,
hoạt động phát huy được quyền làm chủ của nhân dân ở mọi mặt. Nhân dân có
quyền trực tiếp tham gia quyết định những vấn đề hệ trọng của đất nước thông
qua trưng cầu ý dân. Bên cạnh đó, nhân dân cũng có thể tham gia gián tiếp vào bộ
máy nhà nước thông qua bầu cử Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp. Bộ máy
nhà nước Việt Nam chính là bộ máy chính quyền đại diện của nhân dân.
- Nhà nước đang không ngừng xây dựng cách chính sách, cơ chế hỗ trợ người dân
phát triển về mọi mặt nhằm giúp người dân có “năng lực” phát huy quyền làm chủ
của mình. Năng lực làm chủ của người dân không phải tự nhiên mà có, không phải
từ trên rơi xuống mà nó bắt nguồn từ những kiến thức, hiểu biết mà người dân lĩnh
hội được. Chẳng thế mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng noi “ Một dân tộc dốt là
một dân tộc yếu”. Để giúp dân thực thi quyền làm chủ của mình, trước hết, những
nhu cầu cơ bản và nhu cầu tiếp nhận nền giáo dục phổ thông, thậm chí là giáo dục
bậc cao hơn phải được đảm bảo. Từ sau Đổi mới, nước ta đã có nhiều chính sách
để giúp cải thiện đời sống chính sách hỗ trợ giáo dục (đưa giáo viên lên vùng cao
giảng dạy; hỗ trợ về mặt tài chính với học sinh, sinh viên có hoàn cảnh khó
khăn…) Những công tác này luôn được thực hiện thường xuyên và đã có những
hiệu quả nhất định trong việc nâng mức thu nhập trung bình và số năm đi học của
người dân Việt Nam lên mức cao hơn.
- Tăng cường truyền thông và mạng internet: Sự phát triển của truyền thông và
mạng internet đã tạo ra một sân chơi rộng lớn cho người dân diễn đạt ý kiến và
chia sẻ thông tin. Các nền tảng mạng xã hội và công cụ truyền thông kỹ thuật số
khác đã cho phép mọi người giao tiếp, tạo ra mạng lưới xã hội và tìm kiếm thông
tin từ khắp nơi trên thế giới.
- Tăng cường quyền bình đẳng và công bằng: Những nỗ lực để đảm bảo quyền bình
đẳng và công bằng đã góp phần quan trọng vào sự phát triển của quyền làm chủ.
Nhiều quốc gia đã đưa ra các chính sách và luật pháp để bảo vệ quyền của các
nhóm thiểu số và đảm bảo cơ hội công bằng cho tất cả mọi người. Xã hội chấp
nhận những tình yêu đồng giới và cho họ những cơ hội để hòa nhập , phát triển,
điều đó giúp họ có cái nhìn tích cực và sống lạc quan hơn, đóng góp nhiều hơn
những điều tốt đẹp cho xã hội góp phần tạo nên một xã hội phát triển, văn mình, bình đẳng.
2.1.2 Hạn chế
Bên cạnh những thành tựu kể trên, quyền làm chủ của người dân hiện nay vẫn còn
tồn tại một số hạn chế cần khắc phục thêm
- Kiểm soát truyền thông và thông tin: Một số chính phủ và tổ chức có thể kiểm soát
và cắt giảm quyền truy cập thông tin của người dân. Việc kiểm duyệt và giám sát
truyền thông, lọc thông tin trên mạng và hạn chế quyền truy cập vào các trang web
và mạng xã hội có thể giới hạn quyền làm chủ và tự do ngôn luận của người dân.
- Một bộ phận không nhỏ người dân không có kiến thức về pháp luật, không có hiểu
biết về chính sách của nhà nước nên cũng không biết quyền lợi của mình, từ đó
không thực hiện những quyên này, bao gồm cả các quyền làm chủ. Ví dụ vẫn còn
người dân không biết điều kiện được ứng cử đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân
dân là gì, không đi bầu cử có bị phạt hay không, không biết nhiều về hoạt động,
chức năng, nhiệm vụ, của cơ quan nhà nước. Đỉnh điểm có những trường hợp
người dân không hiểu quy định của pháp luật nên khiếu kiện vượt cấp, tranh chấp
đất đai dẫn đến án mạng, bắt giữ cán bộ , công chức địa phương, biểu tình đập phá…
- Về phía cơ quan nhà nước nhiều nơi còn tình trạng chưa cân đối được ngân sách
cho công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật, việc phát hiện để nhân rộng các mô
hình hay, cách làm mới chưa kịp thời thường xuyên; vai trò của Hội đồng Phổ
biến, Giáo dục pháp luật và tính chủ động của một số địa phương còn hạn chế Nội
dung, hình thức phổ biến giáo dục pháp luật còn theo “lối mòn”.
2.2 Là sinh viên đại học UEH bạn cần làm gì để phát huy quyền làm chủ của sinh
viên và người dân nói chung.
Là một sinh viên đại học UEH em nhận thấy bản thân mình có trách nhiệm phát huy
quyền làm chủ của sinh viên nói riêng và người dân nói chung.
- Trước tiên, chính mỗi chúng ta, mỗi người công dân và là một sinh viên Đại học
UEH chúng em cần phải có hiểu biết về pháp luật, tìm hiểu về những quyền lợi mà
pháp luật quy đinh, để trách việc không thực thi quyền lợi của bản thân hoặc
không biết cách thực thi những quyền này.
- Tìm hiểu và tham gia vào các tổ chức sinh viên và tổ chức xã hội tại UEH: Tham
gia vào các câu lạc bộ, hội thảo, hoạt động văn hóa và xã hội trong trường học và
cộng đồng để tăng cường tinh thần cộng đồng và có cơ hội giao tiếp, thảo luận với
những người có chung quan điểm. Thông qua sự tham gia này, bạn có thể cung cấp
ý kiến và đóng góp vào các quyết định và hoạt động của tổ chức.
- Nâng cao kiến thức và kỹ năng: Đầu tư vào việc học tập và phát triển kiến thức,
kỹ năng cá nhân và tư duy phản biện. Các kỹ năng như tư duy logic, nghiên cứu,
phân tích và giao tiếp hiệu quả sẽ giúp bạn tự tin hơn trong việc tham gia vào các
cuộc tranh luận và thảo luận.
Câu 3: Quan điểm chung về nhà nước pháp quyền và đăc điểm của nhà nước pháp
quyền XHCN Việt Nam ? Là sinh viên đại học UEH bạn cần làm gì để góp phần xây
dựng nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam.
3.1 Quan điểm chung về nhà nước pháp quyền và đặc điểm của nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.
Nhà nước pháp quyền được hiểu là nhà nước mà ở đó, tất cả mọi công dân đều được
giáo dục pháp luật và phải hiểu biết pháp luật, tuân thủ pháp luật, pháp luật phải đảm bảo
tính nghiêm minh; trong hoạt động của các cơ quan nhà nước, phải có sự kiểm soát lẫn
nhau, tất cả vì mục tiêu phục vụ nhân dân.
Từ thực tiễn nhận thức và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
trong thời kỳ đổi mới, có thể thấy Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta có
một số đặc điểm cơ bản như sau:
+ Thứ nhất, xây dựng nhà nước do nhân dân lao động làm chủ, đó là Nhà nước của dân, do dân, vì dân.
+ Thứ hai, Nhà nước được tổ chức và hoạt động dựa trên cơ sở của Hiến pháp và pháp
luật. Trong tất cả các hoạt động của xã hội, pháp luật được đặt ở vị trí tối thượng để điều
chỉnh các quan hệ xã hội.
+ Thứ ba, quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công rõ ràng, có cơ chế phối hợp
nhịp nhàng và kiểm soát giữa các cơ quan: lập pháp, hành pháp và tư pháp.
+ Thứ tư, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam phải do Đảng Cộng sản
Việt Nam lãnh đạo, phù hợp với điều 4 Hiến pháp 2013. Hoạt động của Nhà nước được
giám sát bởi nhân dân với phương châm: “ Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”
thông qua các tổ chức, các cá nhân được nhân dân ủy nhiệm.
+ Thứ năm, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam tôn trọng quyền con
người , coi con người là chủ thể, là trung tâm của sự phát triển. Quyền dân chủ của nhân
dân được thực hành một cách rộng rãi; “ nhân dân có quyền bầu và bãi miễn những đại
biệu không xứng đáng”; đồng thời tăng cường thực hiện sự nghiêm minh của pháp luật.
+ Thứ sáu, tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước theo nguyên tắc tập trung dân chủ,
có sự phân công, phân cấp, phối hợp và kiểm soát lẫn nhau, nhưng đảm bảo quyền lực là
thống nhất và sự chỉ đạo thống nhất của Trung ương.
3.2 Công dân nói chung và mỗi sinh viên đại học UEH đều có trách nhiệm góp phần xây
dựng nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
- Mỗi sinh viên cần có kiến thức cơ bản về pháp luật, từ đó biết cách sử dụng pháp luật
và tuân thủ pháp luật. Mỗi sinh viên cũng không phải ngừng cập nhật những quan điểm
của Đảng, chính sách của nhà nước để định hướng cho hành động của mình theo khuôn khổ pháp luật cho phép.
- Việc rèn luyện đạo đức đối với sinh viên cũng không thể bị lơ là, bởi đạo đức chính là
cái gốc của ý thức. Có đạo đức thì sinh viên mới có ý thức đề cao và thượng tôn pháp luật
như tôn chỉ của Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay.
- Nhìn chung, ý thức pháp luật của một bộ phận người lớn người dân hiện nay còn chưa
cao, dẫn đến hành vi phạm pháp luật còn rất nhiều mà những hành vi áp dụng của các cơ
quan nhà nước có thẩm quyền lại chưa đủ tính răn đe. Là thế hệ trẻ, được tiếp thu kiến
thức và những quan điểm tiên tiến, hiện đại, sinh viên Đại học UEH phải có ý thức tuyên
truyền và phổ biến pháp luật tới những người xung quanh.
- Trong xã hội thượng tôn pháp luật cũng vẫn tồn tại những tệ nạn, những tội phạm cần
phải được ngăn chặn và trựng trị thích đang. Đứng trước những hành vi trái pháp luật,
sinh viên không nên im lặng mà phải biết phê phán, báo cáo cho cơ quan có thẩm quyền
để có biện pháp xử lý những đối tượng này.