







Preview text:
Chủ nghĩa xã hội - Tài liệu
Chủ Nghĩa xã hội khoa học (Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh) P a g e | 1
BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
ĐỀ THI KẾT THÚC HỌC PHẦN
MÔN CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC
ĐỀ TÀI TIỂU LUẬN:
1. Bản chất của nền dân chủ XHCN và nhà nước XHCN? Biểu hiện của mối quan hệ giữa
dân chủ XHCN và nhà nước XHCN? Vì sao nói đây là mối quan hệ không thể tách rời?
2. Bằng những dẫn chứng cụ thể, hãy chỉ ra những thành tựu và hạn chế quyền làm chủ của
người dân hiện nay. Là sinh viên đại học UEH bạn cần làm gì để phát huy quyền làm chủ
của sinh viên và người dân nói chung.
3. Quan điểm chung về nhà nước pháp quyền và đăc điểm của nhà nước pháp quyền XHCN
Việt Nam? Là sinh viên đại học UEH bạn cần làm gì để góp phần xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam.
TP.HCM, ngày 28 tháng 05 năm 2023 P a g e | 2 Mục lục
1. Bản chất của nền dân chủ XHCN và nhà nước XHCN? Biểu hiện của mối 3
quan hệ giữa dân chủ XHCN và nhà nước XHCN? Vì sao nói đây là mối quan
hệ không thể tách rời?
a) Bản chất của nền dân chủ XHCN
b) Định nghĩa và vai trò của nhà nước XHCN
c) Biểu hiện của mối quan hệ giữa dân chủ XHCN và nhà nước XHCN
d) Lý do vì sao nói đây là mối quan hệ không thể tách rời
2. Bằng những dẫn chứng cụ thể, hãy chỉ ra những thành tựu và hạn chế 5
quyền làm chủ của người dân hiện nay. Là sinh viên đại học UEH bạn cần làm
gì để phát huy quyền làm chủ của sinh viên và người dân nói chung.
a. Thành tựu của quyền làm chủ của người dân.
b. Hạn chế và thách thức đối với quyền làm chủ của người dân.
c. Vai trò và trách nhiệm của sinh viên đại học UEH trong việc phát huy
quyền làm chủ của sinh viên và người dân nói chung.
3. Quan điểm chung về nhà nước pháp quyền và đăc điểm của nhà nước pháp 6
quyền XHCN Việt Nam? Là sinh viên đại học UEH bạn cần làm gì để góp
phần xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam.
a. Định nghĩa và quan điểm chung về nhà nước pháp quyền.
b. Đặc điểm của nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.
c. Vai trò của sinh viên đại học UEH trong việc góp phần xây dựng nhà
nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam.
TÀI LIỆU THAM KHẢO 8 P a g e | 3 BÀI LÀM
1. Bản chất của nền dân chủ XHCN và nhà nước XHCN? Biểu hiện của mối
quan hệ giữa dân chủ XHCN và nhà nước XHCN? Vì sao nói đây là mối quan
hệ không thể tách rời?
a) Bản chất của nền dân chủ XHCN
Chủ nghĩa Mác - Lênin đã đã chỉ ra rằng, dân chủ xã hội chủ nghĩa không phải là chế độ dân
chủ cho tất cả mọi người, mà là dân chủ đối với quần chúng lao động và bị bóc lột, là chế độ
dân chủ vì lợi ích của đa số. Dân chủ trong chủ nghĩa xã hội bao quát tất cả các mặt của đời
sống xã hội, trong đó, dân chủ ở lĩnh vực kinh tế là cơ sở; dân chủ đó càng hoàn thiện bao
nhiêu, càng nhanh tới ngày tiêu vong bấy nhiêu.
Bản chất của nền dân chủ xã hội chủ nghĩa thể hiện qua những nội dung sau đây:
- Bản chất chính trị: Đó là sự lãnh đạo về chính trị của giai cấp công nhân đối với toàn xã
hội để thực hiện quyền lực và lợi ích của đại đa số nhân dân, trong đó có giai cấp công nhân.
Trong nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, nhân dân lao động là người làm chủ những quan hệ
chính trị trong xã hội, tham gia ngày càng đông đảo vào công việc quản lý nhà nước, quản
lý xã hội. Đó là nền dân chủ của tuyệt đại đa số nhân dân, vì lợi ích của đại đa số nhân dân.
Quyền được tham gia rộng rãi vào công việc quản lý nhà nước chính là nội dung dân chủ
trên lĩnh vực chính trị. Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng
sản, nhất nguyên về chính trị. Nó vừa mang bản chất của giai cấp công nhân, vừa có tính
nhân dân rộng rãi và tính dân tộc sâu sắc.
Ví dụ: Quyền làm chủ trên mọi lĩnh vực theo nguyên tắc “do dân làm chủ” chính vì điều này
mà trước khi ban hành bộ luật mới hay sửa đổi bộ luật phải trưng cầu ý dân giúp cho phát
triển đất nước ngày càng hoàn thiện hơn.
- Bản chất kinh tế: Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa dựa trên nền tảng chế độ công hữu về tư
liệu sản xuất chủ yếu, đáp ứng sự phát triển ngày càng cao của lực lượng sản xuất, dựa trên
cơ sở khoa học - công nghệ hiện đại nhằm thỏa mãn nhu cầu vật chất và tinh thần của nhân dân lao động.
Ví dụ: Nhà nước ban hành những chính sách đốc thúc phát triển kinh tế như tích cực đẩy
mạnh tăng trưởng kinh tế, tăng ngườn vốn đầu tư, sắp xếp cơ cấu lao động,... để có thể tạo
ra nhiều ngành nghề cho nhân dân nhằm giảm bớt tình trạng thất nghiệp. Qua đó tạo động
lực cho người dân và động lực để phát triển kinh tế.
- Bản chất tư tưởng - văn hoá - xã hội:
Một mặt, nền dân chủ xã hội chủ nghĩa lấy hệ tư tưởng Mác - Lênin làm nền tảng chủ đạo
đối với mọi hình thái ý thức xã hội khác trong xã hội mới (như văn học, nghệ thuật, giáo
dục, đạo đức, tôn giáo,...)
Mặt khác, dân chủ xã hội chủ nghĩa còn kế thừa phát huy những giá trị tinh thần văn hóa
dân tộc; tiếp thu giá trị văn hóa, văn minh nhân loại trên thế giới.
Về xã hội, trong nền dân chủ xã hội chủ nghĩa có sự kết hợp hài hòa về lợi ích giữa cá nhân,
tập thể và lợi ích của toàn xã hội. Động viên, thu hút mọi tiềm năng sáng tạo, tính tích cực
xã hội của nhân dân trong công cuộc xây dựng xã hội mới.
Với bản chất như vậy, dân chủ xã hội chủ nghĩa trước hết và chủ yếu được thực hiện bằng
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, là kết quả hoạt động tự giác của nhân dân lao động
dưới sự lãnh đạo của giai cấp công nhân, dân chủ xã hội chủ nghĩa chỉ có được với điều kiện
là bảo đảm vai trò lãnh đạo duy nhất của Đảng Cộng sản. Do vậy, dân chủ xã hội chủ nghĩa
và nhất uyên về chính trị, bảo đảm vai trò lãnh đạo duy nhất của Đảng Cộng sản không loại
trừ nhau mà ngược lại, chính sự lãnh đạo của Đảng là điều kiện dân chủ xã hội chủ nghĩa ra
đời, tồn tại và phát triển. P a g e | 4
Ví dụ: Nhà nước ban hành Bộ luật về Giáo dục. Theo đó, mọi công dân không phân biệt tôn
giáo, tín ngưỡng, giới tính, đặc điểm cá nhân, địa vị xã hội, hoàn cảnh gia đình, tuổi tác đều
được bình đẳng về cơ hội học tập. Ngoài ra nhà nước cũng ra nhiều chính sách cho những
học sinh có hoàn cảnh khó khăn, con của thương binh hay người khuyết tật để tạo điều kiện
tốt nhất để ai cũng có cơ hội học tập.
b) Định nghĩa và vai trò của nhà nước XHCN
- Định nghĩa: Nhà nước xã hội chủ nghĩa là một kiểu nhà nước mà ở đó, sự thống trị về
chính trị thuộc về giai cấp công nhân, do cách mạng xã hội chủ nghĩa sản sinh ra và có sứ
mệnh xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội, được nhân dân lao động lên địa vị làm chủ
trên tất cả các mặt của đời sống xã hội trong một xã hội phát triển cao - xã hội xã hội chủ nghĩa.
- Vai trò của nhà nước XHCN: Nhà nước xã hội chủ nghĩa ra đời là kết quả của cuộc cách
mạng do giai cấp vô sản và nhân dân lao động tiến hành dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng
sản. Tuy nhiên, tùy vào điều kiện của mỗi nước mà sự ra đời của nhà nước xã hội chủ nghĩa
và việc tổ chức chính quyền sau cách mạng có những đặc điểm, hình thức và phương pháp
khác nhau. Nhưng tựu chung, nhà nước xã hội chủ nghĩa là tổ chức thực hiện quyền lực của
nhân dân, là cơ quan đại diện cho ý chí của nhân dân, thực hiện việc tổ chức quản lý kinh tế,
văn hóa, xã hội của nhân dân, đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản
c) Biểu hiện của mối quan hệ giữa dân chủ XHCN và nhà nước XHCN
Thứ nhất, Dân chủ xã hội chủ nghĩa là cơ sở, nền tảng cho việc xây dựng và hoạt động của
nhà nước xã hội chủ nghĩa. Chỉ trong xã hội dân chủ xã hội chủ nghĩa, người dân mới có
đầy đủ các điều kiện cho việc thực hiện ý chí của mình thông qua việc lựa chọn một cách
công bằng, bình đẳng những người đại diện cho quyền lợi chính đáng của mình vào bộ máy
nhà nước. Dân chủ xã hội chủ nghĩa sẽ kiểm soát một cách có hiệu quả quyền lực của nhà
nước, ngăn chặn được sự tha hóa của quyền lực nhà nước. Nếu các nguyên tắc của nền dân
chủ xã hội chủ nghĩa bị vi phạm, thì việc xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa cũng sẽ
không thực hiện được.
Thứ hai, Nhà nước xã hội chủ nghĩa trở thành công cụ quan trọng cho việc thực thi quyền
làm chủ của nhân dân. Nhà nước xã hội chủ nghĩa nằm trong nền dân chủ xã hội chủ nghĩa
là phương thức thể hiện và thực hiện dân chủ. Nếu nhà nước xã hội chủ nghĩa đánh mất bản
chất của mình sẽ tác động tiêu cực đến nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, sẽ dẫn tới việc xâm
phạm quyền làm chủ của nhân dân. Trong hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa, nhà nước là
thiết chế có chức năng trực tiếp nhất trong việc thể chế hóa và tổ chức thực hiện những yêu
cầu dân chủ chân chính của nhân dân.
d) Lý do vì sao nói đây là mối quan hệ không thể tách rời
- Nhà nước xã hội chủ nghĩa ra đời thì phải dựa trên những lý luận, bản chất của nền dân
chủ xã hội chủ nghĩa. Ngược lại để nền dân chủ được thực thi thì cần có nhà nước xã hội
chủ nghĩa, cùng với đó nhà nước xã hội cũng chính là cơ quan quyền lực của nhân dân, tập
hợp được hết lực lượng trong nhân dân để thực hiện việc xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
- Nhà nước XHCN nếu bị đánh mất bản chất sẽ làm ảnh hưởng tiêu cực đến nền dân chủ
XHCN bởi vì hệ thống chính trị XHCN là nền tảng để hỗ trợ và bảo vệ những yêu cầu dân
chủ chân chính của nhân dân.
=> Mối quan hệ giữa dân chủ xã hội chủ nghĩa và nhà nước xã hội chủ nghĩa là tương thân
tương ái phụ thuộc. Chính vì vậy sự tương đồng giữa tác động giữa hai khái niệm này đóng
vái trò quan trọng trong xây dựng và duy trì một xã hội dân chủ, công bằng và tiến bộ. P a g e | 5
2. Bằng những dẫn chứng cụ thể, hãy chỉ ra những thành tựu và hạn chế quyền
làm chủ của người dân hiện nay. Là sinh viên đại học UEH bạn cần làm gì để
phát huy quyền làm chủ của sinh viên và người dân nói chung.
a) Thành tựu trong việc phát huy quyền làm chủ của người dân
Quyền tự do ngôn luận: Người dân Việt Nam có quyền tự do diễn đạt ý kiến, tại biểu tình,
tụ tập hòa bình, và tham gia vào các hoạt động chính trị và xã hội.
Ví dụ: sự phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội như Facebook, Zalo,... và các phương tiện
truyền thông độc lập, cho phép người dân thể hiện quan điểm, tranh luận và góp phần vào
quyết định chung của xã hội.
Quyền tham gia chính trị: Tham gia vào việc điều hành các công việc xã hội một cách trực
tiếp hoặc thông qua những đại diện được họ lựa chọn. Ví dụ: Công dân đủ 18 tuổi được
phép tham gia bầu cử. Bầu cử và ứng cử trong các cuộc bầu cử định kỳ chân thực, bằng phổ
thông đầu phiếu, bình đẳng và bỏ phiếu kín nhằm bảo đảm cho cử tri tự do bày tỏ ý chí của
mình. Được hưởng các dịch vụ công cộng tại đất nước của mình trên cơ sở bình đẳng.
Quyền tham gia vào quản lý công cộng: Nhà nước thực hiện những hoạt động để nhân dân
nắm bắt được những chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước, nắm bắt được những
hoạt động hành chính liên quan, ... Ví dụ: Khi dân biết thì tạo đều kiện người dân tham gúa
và việc đưa ý kiến, đề xuất, giám sát và tham gia vào nhiều công tác quan trọng như những
dự án, mức đóng góp xây dựng cơ sở hạ tầng ở địa phương, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội, dân cư, …
b) Hạn chế quyền làm chủ của người dân
Hạn chế về tự do ngôn luận: Mặc dù có những cải thiện, tự do ngôn luận tại Việt Nam vẫn
bị hạn chế. Việc kiểm soát và hạn chế thông tin, đặc biệt trên mạng internet, là một thách
thức cho quyền tự do ngôn luận và quyền truyền thông. Ví dụ: trong khi Nhà nước nỗ lực
ngăn chặn, kiểm soát và đẩy lùi dịch bệnh Covid-19, có những kẻ lợi dụng dịch bệnh tuyên
truyền thông tin sai lệch, xuyên tạc chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước. Nhiều đối
tượng tung tin sai sự thật gây hoang mang trong nhân dân, từ đó trục lợi bất chính.
Hạn chế về quyền tự do hội họp, lập hội: bên cạnh những thành tựu to lớn về phát triển
kinh tế - xã hội, các quan hệ và lợi ích xã hội ở nước ta cũng trở nên đa chiều, phức tạp hơn,
nhiều xung đột xã hội mới đã phát sinh. Ví dụ nổi bật là các tranh chấp liên quan đến đất
đai, môi trường, dẫn đến việc biểu tình, khiếu nại đòi quyền lợi...
Hạn chế về quyền tiếp cận thông tin: Mặc dù Việt Nam có sự phát triển nhanh chóng của
công nghệ thông tin và truyền thông, quyền tiếp cận thông tin vẫn còn bị hạn chế hoặc
không chính xác. Chính quyền áp dụng kiểm duyệt và kiểm soát thông tin trên mạng
internet, đặc biệt là các nội dung đánh giá là nhạy cảm hoặc gây xung đột với chính sách của nhà nước.
c) Vai trò của sinh viên đại học UEH trong phát huy quyền làm chủ
Học tập và nghiên cứu: Sinh viên đại học UEH có quyền được tiếp cận kiến thức và nền
tảng khoa học. Họ cần tự chủ trong việc học tập, tìm hiểu và nghiên cứu để phát triển bản
thân và trở thành công dân có năng lực. Sinh viên cần định hướng và quyết định về con
đường học tập của mình.
Tham gia tổ chức sinh viên: UEH có nhiều tổ chức sinh viên đa dạng và phong phú. Sinh
viên có thể tham gia vào các câu lạc bộ, đội nhóm, hội thảo, cuộc thi, các hoạt động xã
hội,... Thông qua việc tham gia, sinh viên có cơ hội rèn kỹ năng giao tiếp, lãnh đạo và xây
dựng mối quan hệ để phát triển bản thân có thể góp sức cho đất nước. P a g e | 6
Tham gia hoạt động xã hội và cộng đồng: Sinh viên có thể tự tổ chức hoặc tham gia vào
các hoạt động tình nguyện, từ thiện và các dự án xã hội khác. Điều này giúp sinh viên phát
huy quyền làm chủ và đóng góp tích cực vào sự phát triển của xã hội.
Thể hiện ý kiến và tham gia quyết định: Sinh viên đại học UEH có quyền tự do diễn đạt ý
kiến, vấn đề xuất và tham gia vào quyết định của trường và cộng đồng. Họ có thể tham gia
các cuộc họp, đại hội sinh viên và các hoạt động tương tự để đóng góp ý kiến và chia sẻ quan điểm của mình.
3. Quan điểm chung về nhà nước pháp quyền và đăc điểm của nhà nước pháp
quyền XHCN Việt Nam? Là sinh viên đại học UEH bạn cần làm gì để góp phần
xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN ở Việt Nam.
a) Quan điểm chung về nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam
Nhà nước pháp quyền là hình thức nhà nước tiến bộ, hợp lí, khoa học trong việc thực hành
dân chủ, trong việc tổ chức, vận hành của bộ máy nhà nước.
Từ bản thân nó có khả năng giải quyết các vấn đề: cơ chế phòng ngừa và khắc phục sự tùy
tiện, lạm quyền của bản thân bộ máy nhà nước; vấn đề tạo khả năng hữu hiện bảo vệ quyền
công dân, quyền con người; vấn đề quan hệ hợp lí giữa các quyền lập pháp, hành pháp, tư
pháp, đảm bảo hiệu quả, hiệu lực của mỗi quyền và hiệu quả chung của cả bộ máy; vấn đề
đảm bảo tính tối cao của hiến pháp và pháp luật, tính độc lập của tư pháp.
b) Đặc điểm của nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam
Từ thực tiễn nhận thức và xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chỉ nghĩa ở Việt Nam
trong thời kỳ đổi mới, có thể khái quát đặc điểm của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta như sau:
Thứ nhất, xây dựng nhà nước do nhân dân lao động làm chủ, đó là Nhà nước của dân, do dân, vì dân.
Thứ hai, Nhà nước được tổ chức và hoạt động dựa trên cơ sở của Hiến pháp và pháp luật.
Trong tất cả các hoạt động của xã hội, pháp luật được đại ở vị trí tối thượng để điều chỉnh các quan hệ xã hội.
Thứ ba, quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công rõ ràng, có cơ chế phối hợp nhịp
nhàng giữa các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp
Thứ tư, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam phải do Đảng Cộng sản Việt
Nam lãnh đạo, phù hợp với điều 4 Hiến pháp năm 2013. Hoạt động của nhà nước được
giám sát bởi nhân dân: “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” thông qua các tổ chức,
các cá nhân được nhân dân ủy nhiệm.
Thứ năm, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam tôn trọng quyền con người,
coi con người là trung tâm của sự phát triển. Quyền dân chủ của nhân dân được thực hành
một cách rộng rãi; “nhân dân có quyền bầu và bãi miễn những đại biểu không xứng đáng";
đồng thời tăng cường thực hiện sự nghiêm minh của pháp luật.
Thứ sáu, tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước theo nguyên tắc tập trung dân chủ, có
sự phân công, phân cấp, phối hợp và kiểm soát lẫn nhau, nhưng bảo đảm quyền lực là thống
nhất và sự chỉ đạo thông nhất của Trung ương.
Những đặc điểm Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa mà Việt Nam. đang xây dựng đã
thể hiện được tinh thần cơ bản của một nhà nước pháp quyền nói chung. Đồng thời, có sự
khác biệt so với các nhà nước pháp quyền khác, đó là, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa ở Việt Nam mang bán chất giai cấp công nhân, phục vụ lợi ích cho nhân dân; là công
cụ chủ yếu để Đảng Cộng sản Việt Nam định hướng đi lên chủ nghĩa xã hội. P a g e | 7
c) Trách nhiệm của sinh viên đại học UEH trong xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN
Học tập và nghiên cứu: Sinh viên đại học UEH có cơ hội tiếp cận kiến thức chuyên môn về
lĩnh vực kinh tế và quản lý. Sinh viên có thể tham gia các hoạt động nghiên cứu, thảo luận
và trao đổi ý kiến để đóng góp vào việc xây dựng và phát triển nhà nước pháp quyền. Việc
nắm vững kiến thức này giúp sinh viên hiểu rõ hơn về cơ sở lý thuyết và nguyên tắc của nhà nước pháp quyền XHCN.
Tham gia hoạt động công dân: Sinh viên đại học UEH có thể tham gia vào các hoạt động
công dân trong cộng đồng và xã hộ như việc tham gia các tổ chức đoàn thể, hoạt động tình
nguyện, tham gia các hội thảo, diễn đàn,... để bày tỏ ý kiến và đóng góp ý tưởng của minh
để xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN. Sinh viên có thể tìm hiểu và đề xuất các giải
pháp về chính sách, quyền lợi của người dân, và phát triển bền vững để xây dựng nhà nước
pháp quyền ngày càng hoàn thiện hơn.
Tạo ra những thay đổi tích cực: Sinh viên đại học UEH có thể trở thành lực lượng cổ động
trong việc thúc đẩy các giá trị dân chủ và xã hội chủ nghĩa. Chúng ta có thể tham gia vào
các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, truyền thông,... để nâng cao ý thức cộng đồng và lan tỏa
thông điệp về quyền và trách nhiệm của công dân của mỗi chúng ta. Ngoài ra, sinh viên
cũng có thể tham gia vào các tổ chức đoàn thể sinh viên để đưa ra đề xuất, kiến nghị và
tham gia vào quyết định về chính sách và quyền lợi của sinh viên cũng như quyền lợi quả xã hội. P a g e | 8 Tài liệu tham khảo
1) Khoa Lý luận chính trị Bộ môn Mác – Lenin. Tài liệu hướng dẫn ôn tập môn Chủ
Nghĩa Xã Hội Khoa Học (2023). NXB Kinh tế Tp. HCM
2) Giáo trình Chủ Nghĩa Xã Hội Khoa Học (Dành cho bậc Đại học hệ không chuyên Lý
luận chính trị). NXB Chính trị Quốc gia sự thật. Hà Nội – 2021.
3) Luật sư Hoàng Lê Khánh Linh. Luật Minh Khuê (22/11/2021)
(https://luatminhkhue.vn/noi-dung-quyen-chinh-tri-cua-cong-dan-trong-cong-uoc-
quoc-te-ve-cac-quyen-dan-su-va-chinh-tri-iccpr.aspx)
