Đề Cương Ôn Tập Chi Tiết Môn Triết học Mác - Lênin | Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh

lOMoAR cPSD| 61601492
ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP TRIẾT HỌC MÁC – LÊNIN MỤC LỤC
A. CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG........................................................................................2
1. Mối quan hệ biện chứng vật chất và ý thức.................................................................................2
2. 2 Nguyên lí của phép biện chứng duy vật..................................................................................10
3. 3 quy luật phép biện chứng duy vật...........................................................................................21
4. Vai trò của thực tiễn đối với nhận thức......................................................................................46
B. CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ................................................................................................51
5. Biện chứng của LLSX và QHSX (tr.181-190)............................................................................51 lOMoAR cPSD| 61601492
A. CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG
1. Mối quan hệ biện chứng vật chất và ý thức
a. Vật chất là:
“Vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan được
đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác của con người chép
lại, chụp lại, phản ánh, và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác.” - Lênin. Ví
dụ: cây cối, đá, nước, không khí, ánh sáng, điện từ trường, nguyên tử, v.v.
(Lưu ý: Cây cối là vật chất nhưng vật chất không là cây cối)
b. Ý thức là:
Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin thì: “ý thức là sự phản ánh
một cách năng động, sáng tạo thế giới khách quan vào trong bộ óc con
người, là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan” Ví dụ Nguồn gốc Nguồn gốc tự nhiên Nguồn gốc xã hội Bộ óc người Lao động
MQH giữa con người với thế giới Ngôn ngữ
khách quan tạo ra quá trình phản ánh năng động, sáng tạo: Bản chất
• Ý thức là sự phản ánh năng động, sáng tạo thế giới khách quan vào trong bộ óc con người.
• Ý thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan.
• Ý thức mang bản chất xã hội Kết cấu: Chiều ngang Chiều dọc lOMoAR cPSD| 61601492 Tri thức Tự ý thức Tình cảm Tiềm thức Niềm tin Vô thức Ý chí
Ví dụ: suy nghĩ, cảm xúc, trí nhớ, ý niệm, niềm tin, lý tưởng v.v.
c. Mối liên hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức là:
Theo CNDVBC, vật chất có trước ý thức có sau, vật chất quyết định ý thức;
ý thức là sự phản ánh vật chất vào trong bộ óc con người.
Vai trò quyết định của vật chất đối với ý thức: CNDVBC khẳng định rằng,
vật chất có trước ý thức có sau, vật chất quyết định ý thức; còn ý thức là sự
phản ánh vật chất vào trong bộ óc con người.
Vật chất đóng vai trò quyết định đến sự xuất hiện, tồn tại hay mất đi của ý
thức. Về mặt bản chất, ý thức chính là sản phẩm của bộ óc con người - một
dạng vật chất có tổ chức cao. Vì lẽ đó, ý thức chỉ có khi có con người. Trong
mối quan hệ giữa thế giới vật chất và con người thì con người là kết quả, là
sản phẩm của giới tự nhiên (thế giới vật chất) qua quá trình phát triển lâu dài.
Từ kết luận này giúp chứng tỏ nhận định: vật chất có trước, ý thức có sau.
Nội dung của ý thức được quyết định bởi vật chất do bản chất của ý thức là
sự phản ánh thế giới vật chất, là hình ảnh chủ quan về thế giới vật chất. Bên
cạnh đó, sự vận động và phát triển của ý thức, hình thức biểu hiện của ý thức
bị các quy luật xã hội, quy luật sinh học và sự tác động của môi trường sống
quyết định. Các nhân tố này thuộc lĩnh vực vật chất này thuộc lĩnh vực vật
chất. Chính vì vậy, không chỉ quyết định nội dung mà vật chất còn có vai trò
quyết định cả mọi sự biến đổi và hình thức biểu hiện của ý thức. lOMoAR cPSD| 61601492
Sự tác động trở lại của ý thức với vật chất: Sở dĩ ý thức có sự tác động trở
lại đối với vật chất, bởi vì ý thức của con người, gắn liền với tính năng động,
sáng tạo của nhân tố con người, nhân tố chủ quan; mặt khác, ý thức là sự phản
ánh sáng tạo đối với thế giới.
Sự tác động trở lại của ý thức với vất chất có thể diễn ra theo hai hướng: tích
cực hoặc tiêu cực. Nếu ý thức của con người có khả năng nhận thức đúng, có
nghị lực, có tri thức khoa học thì hành động của con người sẽ phù hợp với các
quy luật khách quan, con người có năng lực vượt qua những thách thức trong
quá trình thực hiện mục đích của mình, thế giới được cải tạo. Ngược lại, nếu
ý thức của con người phản ánh không đúng bản chất, quy luật và hiện thực
khách quan sẽ dẫn đến hướng hành động của con người đi ngược lại các quy
luật khách quan điều này dẫn đến các ảnh hưởng tiêu cực đối với hoạt động
thực tiễn và hiện thực khách quan.
Ví dụ: khi con người nhìn vào bầu trời ban đêm, họ có thể nhận ra những ngôi
sao và các thiên hà khác nhau. Đó là sự phản ánh của vật chất (thế giới khách
quan) vào ý thức (hình ảnh chủ quan) của con người. Nhưng khi con người sử
dụng các thiết bị như kính thiên văn hay tàu không gian để khám phá không
gian xa hơn, họ đã tác động trở lại vào vật chất bằng công nghệ do ý thức sáng
tạo ra. Đó là sự tương tác giữa ý thức và vật chất theo quy luật biện chứng.
d. Ý nghĩa phương pháp luận
Thứ nhất, vì vật chất quyết định ý thức nên trong nhận thức và hoạt động thực tiễn
đòi hỏi phải xuất phát từ thực tế khách quan, tôn trọng nguyên tắc khách quan, tôn
trọng và hành động theo các quy luật khách quan
Thứ hai, vì ý thức có sự tác động trở lại đối với vật chất nên cần phải phát huy tính
năng động chủ quan, nghĩa là phát huy tính tích cực, năng động, sang tạo của ý thức. lOMoAR cPSD| 61601492
Thứ ba, cần phải chống lại bệnh chủ quan, duy ý chí; cũng như bệnh bảo thu, trì trệ.
Thứ tư, khi xem xét các hiện tượng xã hội, cần phải tính đến cả điều kiện vật chất
lẫn nhân tố tinh thần, cả điều kiện khách quan lẫn nhân tố chủ quan.
e. Vận dụng TRONG HỌC TẬP
Trong học tập, vấn đề ở một tân sinh viên như em còn đang mắc phải
đó là kiếm ra cách tự học ở môi trường đại học. Em nhận thức rõ các nhân
tố vật chất mình đang tiếp xúc, bao gồm môi trường đại học có cơ sở vật
chất hiện đại, giảng viên tâm huyết, các tư liệu NCKH mới nhất, sự hỗ trợ
từ công nghệ 4.0 và nhận thức rõ năng lực của một sinh viên năm nhất
mình còn hạn chế. Xuất phát từ những nhân tố vật chất ấy em hiểu rõ rằng
mình có bản thân mình luôn có ý thức tốt, chăm chỉ đạt được kết quả cuối
năm cao, không chỉ vậy các yếu tố vật chất hiện có còn giúp em yêu thêm
chuyên ngành mình học. Cụ thể, môn chuyên ngành được một giảng viên
tâm huyết và được thực hành bằng cách công cụ hiện đại mới, giúp em
hiểu rõ các vấn đề của ngành và ứng dụng tương lai, qua đó củng cố niềm
tin, đam mê với sự nghiệp của mình đang theo. Việc học tập trên giảng
đường đại học phải được chính bản thân em ý thức, như đi học đầy đủ,
đúng giờ, tránh xao nhãng khi giảng viên đang dạy trên lớp, do các lớp học
các khóa học đều diễn ra vì mục đích chung không chỉ đợi chờ mình em.
Khi học tập, khi em tìm tòi các kiến thức mới em có thể tự tạo ra những
bài tập ôn luyện riêng phù hợp với cách tiếp thu của mình. Cụ thể, nếu
như trường hợp em gặp giảng viên thiếu tâm huyết hay không phù hợp, em
vẫn có thể tự tìm kiếm, sáng tạo ra phương pháp tự học riêng của mình lOMoAR cPSD| 61601492
bằng việc tự tìm hiểu và soạn thảo nội dung học trước khi đến lớp qua các
công nghệ mới trên Internet. Nhờ vậy em tự luyện tập kỹ năng tự học của mình tốt hơn.
Để tránh sự chủ quan, tự phụ em luôn tích cực tham gia vào các hoạt
động trao đổi ý kiến theo nhóm, họặc ở lại cuối giờ để hỏi giảng viên những
ý kiến mình còn vướng mắc. Em không bảo thủ mà cho rằng cách thức học
tập, hay tri thức mình tích lũy được là đúng nhất. Nhờ sự kiên trì trao đổi
giao tiếp với mọi người mà lượng kiến thức về chuyên ngành của em mới
có thể được củng cố, giảm bớt lỗi sai chủ quan.
Tuy là được tiếp cận với các điều kiện vật chất tốt, nên dễ dàng giúp quá
trình tự học của em đạt nhiều kết quả tốt. Nhưng em cũng cân nhắc kỹ
lưỡng vấn đề thể chất và tinh thần của mình, để tránh bản thân rơi vào tâm
lý tiêu cực hay áp lực điểm số. Nhờ vậy, em mới có thể duy trì quá trình tự
học ở đại học suôn sẻ TRONG ĐỜI SỐNG
Trong đời sống, việc mà em luôn gặp phải đó chính là vấn đề đánh giá
đúng mọi người xung quanh mình. Em hiểu rằng tùy vào điều kiện sống,
hoàn cảnh xuất thân, cách biệt giàu nghèo và cơ hội tiếp cận với giáo dục,
y tế khác nhau. Thì sẽ cho ra những mảnh đời và những cá nhân có trải
nghiệm khác nhau. Xuất phát từ điều kiện vật chất trên, đầu tiên phải kể
đến điều kiện sống của từng người, sẽ có người may mắn được sinh ra
trong một gia đình đầy đủ và ngược lại cũng sẽ có người sinh ra trong gia
đình gặp nhiều khó khăn thử thách. Chính vì thế, em không thể đánh giá
một người quá vội vàng rằng họ có cách cư xử thô lỗ hay bảo thủ vì chính
bản thân họ sinh ra như thế. Em nhận thức rõ những giai đoạn họ trải qua lOMoAR cPSD| 61601492
từ quá khứ đến hiện tại, em sẽ có cái nhìn khách quan hơn về cách đối đãi với từng cá thể một.
Không chỉ thế, cách mỗi cá nhân tiếp cận giáo dục và y tế cũng khác
nhau. Cụ thể, một đứa trẻ miền núi không có nhiều cơ hội tiếp cận học tập
và y tế so với trẻ em thành thị. Chính vì vậy, trẻ miền núi còn gặp rất nhiều
khó khan trong học tập và theo kịp với mức độ giao tiếp với bạn cùng lứa sống tại thành thị.
Nhờ những hiểu biết về hoàn cảnh, điều kiện sống, sự tiếp cận giáo dục
và tế. Em đã có thể làm một người có cái nhìn sâu sắc, tình cảm hơn với
từng cá nhân. Em không thể đánh giá một cá nhân chỉ với những yếu tố bề
mặt ở hiện tại như một người bạn học cùng lớp đạt cùng số điểm đại học
thì bạn với em có cùng xuất phát điểm được. Nếu nhìn nhận với sự hiểu
biết mình có được từ người bạn ấy, em có thể dễ dàng phát hiện ra rằng
bạn đến từ đâu, khu vực ấy có điều kiện sống tốt không.
Ngược lại, không phải chỉ vì những điều kiện sẵn có nêu trên mà em bỏ
qua khả năng tự thay đổi cuộc sống của mình ở từng cá nhân. Em có nhận
thức được rằng, có những cá nhân họ mang ý chí sống mạnh mẽ hơn nhiều
cá nhân khác. Nên khi họ gặp trở ngại vẫn có thể vượt qua được. Do đó em
không thể để ý kiến chủ quan của mình ấn định rằng họ sinh ra từ đâu thì
lớn lên đều bị môi trường tác động. Nhờ vậy, em có thể tự điều chỉnh góc
nhìn của mình về một người cho phù hợp và nhận định đánh giá một người
đầy đủ với tất cả những năng lực, hoàn cảnh, ý chí của họ.
Không chỉ thế, việc biết cách điều chỉnh góc nhìn của bản thân về mọi
người xung quanh, giúp em rèn luyện được một kỹ năng cực kỳ hữu ích
trong giao tế xã hội, đó là kỹ năng tránh được những tình huống xấu liên
quan đến các mối quan hệ tranh chấp hiểu lầm. Cụ thể, nếu em ở cương vị lOMoAR cPSD| 61601492
là một nhóm trưởng chỉ vì một bạn ít có thời gian đóng góp cho nhóm mà
loại ngay bạn ra khỏi nhóm mà chưa tìm hiểu ngọn ngành nguyên do thì
dễ dàng khiến mối quan hệ giữa em và bạn bị tổn hại và gây thiệt hại về
mặt tinh thần lẫn vật chất cho cả đôi bên. Nếu em hiểu về giai đoạn bạn ấy
trải qua em có lẽ đã ứng xử một cách thích hợp và cùng bạn phối hợp vượt
qua khó khăn. Do đó, trước khi đánh giá một người nào đó, em phải tiếp
xúc với người đó và lắng nghe những đánh giá của những người xung
quanh về người đó, không thể chủ quan “trông mặt mà bắt hình dong”,
không thể chỉ dựa vào cảm xúc cá nhân mà đánh giá người đó.
Tóm lại, quá trình tự đánh giá mọi người xung quanh của bản thân em
đều phải qua những giai đoạn tìm hiểu, phân tích, soi xét cá nhân ấy trên
nhiều phương diện mới đúc kết được những nhận định nhất định về mọi
người. Em luôn thấu hiểu điều đó với tư cách là một công dân và là một
sinh viên Sư phạm. Sự cẩn thận, luyện tập liên tục đến đạt được một
ngưỡng hiểu biết với từng cá nhân luôn giúp em hoàn thiện bộ kỹ năng nghề nghiệp của mình.
TRONG CÔNG CUỘC ĐỔI MỞI ĐẤT NƯỚC
Sau khi giành được độc lập, kinh tế miền Bắc gặp nhiều khó khăn. Cơ
sở hạ tầng bị hủy hoại, sản xuất nông nghiệp không đáp ứng được nhu cầu
của dân, kinh tế hàng hóa thiếu phát triển… Để khắc phục tình trạng này,
Đảng và nhà nước đã tiến hành nghiên cứu thực tế, lắng nghe ý kiến nhân
dân và đổi mới tư duy. Đại hội Đảng VI đã khẳng định: “Phải xuất phát từ
thực tế, tôn trọng và hoạt động theo quy luật khách quan” .
Đến Đại hội Đảng VII, ta đã có những bước tiến quan trọng trong kinh
tế chính trị. Nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần được hình thành và
hoạt động theo sự quản lý của nhà nước. LLSX được cải thiện, lạm phát lOMoAR cPSD| 61601492
được kiểm soát,… Giáo dục, khoa học, văn hoá, xã hội, y tế cũng có những bước phát triển.
Tại Đại hội Đảng XII, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đã chỉ ra rằng:
“Trong năm năm qua, bên cạnh những thuận lợi, ta cũng phải đối mặt với
nhiều thách thức từ tình hình thế giới và khu vực. Kinh tế thế giới không
ổn định, khủng hoảng chính trị xảy ra ở nhiều quốc gia, cạnh tranh giữa
các cường quốc ngày càng gay gắt, Biển Đông có những diễn biến căng
thẳng,… Những yếu tố này đã ảnh hưởng xấu đến nước ta.”. Để vượt qua
những khó khăn này, Đảng và nhà nước đã phát huy tính sáng tạo của ý
thức: Đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế và triển khai ba
đột phá chiến lược. Những biện pháp này đã mang lại kết quả tích cực cho
kinh tế chính trị. An sinh xã hội được chú trọng và bảo đảm.
Như vậy, ta có thể thấy rằng Đảng ta đã áp dụng một cách đúng đắn
quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức vào việc đổi mới đất nước. Đó
là yếu tố then chốt giúp chúng ta vượt qua những khó khăn và phát triển bền vững. lOMoAR cPSD| 61601492
2. 2 Nguyên lí của phép biện chứng duy vật
2.1 Nguyên lí về mối liên hệ phổ biến
a. Quan điểm biện chứng về mối liên hệ (tr.91)
Khái niệm về mối liên hệ Gồm 2 phương diện:
- Một là, mối liên hệ là sự ràng buộc, phụ thuộc quy định lẫn nhau, điều
này quyết định sự tồn tại của sự vật, hiện tượng.
- Hai là, mối liên hệ là sự tác động qua lại lẫn nhau, điều này quyết định
sự phát triển của sự vật, hiện tượng.
- Mối liên hệ là một phạm trù dùng để chỉ sự ràng buộc, phụ thuộc, quy
định lẫn nhau, sự tác động qua lại lẫn nhau giữa các mặt, các yếu tố,
các bộ phận cấu thành nên sự vật, hiện tượng; giữa các sự vật, hiện
tượng với nhau; giữa sự vật, hiện tượng này sẽ kéo theo sự biến đổi của
sự vật, hiện tượng khác.
Tính chất của mối liên hệ (tr.92)
- Thứ nhất, tính khách quan: Mối liên hệ là cái vốn có của bản thân
các sự vật, hiện tượng chứ không phải do sự áp đặt từ bên ngoài, không
phụ thuộc vào ý thức của con người, dù muốn hay không muốn thì bản
thân các sự vật, hiện tượng hay các mặt, bộ phận trong một sự vật, hiện
tượng luôn luôn chứa đựng các mối liên hệ. Ví dụ
- Thứ hai, tính phổ biến: Mối liên hệ có trong mọi sự vật, hiện tượng;
mọi giai đoạn, mọi quá trình; có cả trong tự nhiên, xã hội và tư duy con người. Ví dụ
- Thứ ba, tính đa dạng, phong phú: Tính đa dạng, phong phú của mối
liên hệ xuất phát từ tính đa dạng, muôn hình muôn vẻ của thế giới vật
chất. Mối liên hệ bên trong-mối liên hệ bên ngoài; mối liên hệ cơ
bảnmối liên hệ không cơ bản, mối liên hệ chủ yếu- mối liên hệ thiết lOMoAR cPSD| 61601492
yếu, mối liên hệ bản chất- mối liên hệ không bản chất; mối liên hệ tất
nhiên- mối liên hệ ngẫu nhiên; mối liên hệ trực tiếp- mối liên hệ gián
tiếp; mối liên hệ diễn ra rất phức tạp trong đời sống xã hội, vì ở đó có
sự tham gia của con người có ý thức.
Ví dụ: Các loại cá, chim, thú đều có quan hệ với nước nhưng mối quan
hệ giữa cá với nước khác hoàn toàn mối quan hệ của nước với chim,
thú. Cá không thể sống thiếu nước nhưng các loài chim, thú khác không
sống trong nước thường xuyên được.
- Phương thức tồn tại của sự vật hiện tượng do cách thức liên hệ giữa các
yếu tố cấu thành quyết định
- Sự vận động và phát triển của sự vật hiện tượng do sự tác động qua lại
giữa các yếu tố cấu thành quyết định, mà trước hết là do sự tác động
qua lại lẫn nhân giữa các mặt đối lập.
b. Ý nghĩa phương pháp luận: (tr.93-94) Quan
điểm toàn diện yêu cầu:
- Một là, cần phải xem xét tất cả các mặt, các mối liên hệ, kể cả những
mắt khâu trung gian trong những điều kiện không gian, thời gian nhất định.
- Hai là, trong vô vàn các mối liên hệ, trước hết cần rút ra những mối
liên hệ cơ bản, chủ yếu.
- Ba là, chống lại cách xem xét cào bằng, dàn trải, chống lại chủ nghĩa
chiết trung về mối liên hệ.
- Bốn là, chống lại cách xem xét siêu hình, phiến diện, ngụy biện.
Quan điểm lịch sử cụ thể yêu cầu:
- Thứ nhất, xem xét các sự vật, hiện tượng, cần phải đặt trong từng hoàn
cảnh lịch sử, cụ thể. lOMoAR cPSD| 61601492
- Thứ hai, xét trong điều kiện không gian, thời gian nhất định.
- Thứ ba, xét trong từng mối liên hệ, quan hệ nhất định. Ví dụ:
• Giữa tri thức cũng có mối liên hệ phổ biến: Khi làm bài kiểm tra
Toán, Lý, Hóa, chúng ta phải vận dụng kiến thức văn học để phân
tích đề bài, đánh giá đề thi. Đồng thời khi học các môn xã hội,
chúng ta cũng phải vận dụng tối đa tư duy, logic của các môn tự nhiên.
• Trong tư duy con người có những mối liên hệ kiến thức cũ và kiến thức mới.
• Thực vật và động vật có mối liên hệ với nhau trong quá trình trao
đổi chất: cá sống không thể thiếu nước; chó chết thì bọ chó cũng chết theo
• Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng
• Mối liên hệ giữa cung và cầu (hàng hóa, dịch vụ trên thị trường
cùng với những yêu cầu cần đáp ứng của con người có mối quan
hệ sâu sắc, chặt chẽ). Chính vì thế nên cung và cầu tác động, ảnh
hưởng qua lại lẫn nhau, từ đó tạo nên quá trình vận động, phát
triển không ngừng cả cung và cầu trên thị trường  Mối liên hệ
giữa các cơ quan trong cơ thể con người.
• Trong tự nhiên có các mối liên hệ giữa động vật, thực vật, nước,
... các nhân tố của môi trường xung quanh như cây xanh quang
hợp nhả khí oxi cho động vật hít khí oxi. Sau đó động vật thải ra
chất thải tạo thành chất dinh dưỡng trong đất cho cây sinh sống và phát triển.
c. Vận dụng lOMoAR cPSD| 61601492 TRONG HỌC TẬP
Thứ nhất, em cần nhận thức rõ mối liên hệ giữa các môn học trong chương
trình đào tạo. Với việc học học phần sinh lý học thần kinh. Thì em cần vận dụng
nhiều kiến thức trong những bộ môn học mà em đã từng được học như văn học, tâm
lý học, sinh học, … để có thể hiểu và nắm bắt được những kiến thức cần thiết một
cách hiểu quả. Mà không phải là học vẹt, học tủ.
Thứ hai, em cần nhận thức rõ mối liên hệ giữa học tập và thực tiễn. Học tập
không chỉ là việc tiếp thu kiến thức từ sách vở, từ giảng viên ..mà còn phải được
gắn liền với thực tiễn. Đối với việc học môn Ngoại ngữ, chúng ta cần phải nắm vững
các kiến thức về ngữ pháp, từ vựng, ... Tuy nhiên, nếu chỉ học lý thuyết mà không
vận dụng vào thực tế thì chúng ta sẽ không thể giao tiếp bằng ngoại ngữ một cách
hiệu quả. Vì thế để có thể tạo khả năng giao tiếp, nghe, viết tốt bằng tiếng anh thì
chúng ta nên tham gia các câu lạc bộ của khoa, trường, thực hành nói chuyện, viết
thư, giao lưu nhiều hơn bằng tiếng anh… để từ đó có thể rút kinh nghiệm và phát triển bản thân hơn. TRONG ĐỜI SỐNG
Đối với cuộc sống của em, trong việc đánh giá một con người với những mặt
khác nhau phản ánh trong con người họ; không thể chỉ thực hiện quan sát phiến diện
từ những thể hiện bên ngoài để đánh giá tính cách, thái độ và năng lực của họ. Cũng
không thể chỉ dựa trên một một hành động để phán xét con người hay phán xét cách
sống của họ. Khi đánh giá cần có thời gian cho quá trình quan sát tổng thể từ những
phản ánh trong bản chất con người; các mối quan hệ của người này với người khác;
cách cư xử cũng như việc làm trong quá khứ và hiện tại. Những nhìn nhận và đánh
giá trên từng khía cạnh và kết hợp với nhau sẽ tạo ra những quan điểm toàn diện từ lOMoAR cPSD| 61601492
đó mà cách nhìn nhận một người được thực hiện hiệu quả với các căn cứ rõ ràng;
chứ không phải chỉ là phù phiếm, giả định của nhận định.
Việc rèn luyện đạo đức cho sinh viên cũng được gắn liền với việc giáo dục pháp
luật. Sinh viên ngoài việc nắm bắt những nội qui, qui chế nhà trường còn cần có
những hiểu biết cơ bản về pháp luật, về an toàn giao thông, phòng chống ma tuý và
các tệ nạn xã hội… Rèn luyện cho sinh viên đạo đức và pháp luật có mối quan hệ
chặt chẽ với nhau, giúp họ vừa có ý thức tự giác, chủ động vừa nhận thức được
những giới hạn cụ thể trong thái độ và hành vi của mình. Rèn luyện đạo đức cho
sinh viên không thể chỉ ở việc tuân thủ thực hiện những qui tắc, chuẩn mực cứng
nhắc. Có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc định hướng, giáo dục những kỹ năng
“mềm” để sinh viên có thể xử lý các tình huống nảy sinh trong cuộc sống một cách
tích cực nhất. Để có thể đạt được mục tiêu như vậy thì nhà trường phải tạo môi
trường cho sinh viên sinh hoạt, rèn luyện, phát triển toàn diện, có sức khoẻ tốt và
đời sống tinh thần phong phú lành mạnh. Bên cạnh đó, chú trọng bồi dưỡng thể lực
tạo tiền đề vật chất để sinh viên có thể hoàn thành tốt những nhiệm vụ khác như học
tập, nghiên cứu và tham gia các hoạt động xã hội. Như vậy, có thể thấy rằng việc
rèn luyện đạo đức và giáo dục pháp luật của đối với sinh viên là rất quan trọng.
TRONG CÔNG CUỘC ĐỔI MỚI CỦA ĐẤT NƯỚC HIỆN NAY
Xây dựng lối sống văn hóa. Lối sống văn hoá không chỉ là một bộ phận cấu
thành của nền văn hóa dân tộc mà còn có tác động sâu sắc đến các lĩnh vực khác của
đời sống xã hội. Xây dựng lối sống văn hóa nói chung, là một nhiệm vụ cách mạng
quan trọng, là sự nghiệp lâu dài, gian khổ, đòi hỏi phải có quyết tâm cao của lOMoAR cPSD| 61601492
toàn xã hội và của sinh viên. Đối với vấn đề xây dựng lối sống văn hóa, lối sống có
văn hóa là một bộ phận hợp thành trong xây dựng nền văn hóa dân tộc đã được Đảng
ta quan tâm từ rất sớm, ngay cả khi chúng ta chưa giành được độc lập dân tộc. Đối
với bản thân là sinh viên được đặt ở trung tâm của sự nghiệp xây dựng, phát triển
văn hóa. Quan niệm trên về vấn đề xây dựng lối sống văn hóa, sinh viên bản thân
cần phải hiểu lối sống là các chiều cạnh chủ quan của văn hóa, là quá trình hiện thực
hóa các giá trị văn hóa thông qua hoạt động sống của con người. Lối sống bao gồm
tất cả những hoạt động sống và phương thức tiến hành các hoạt động sống được một
bộ phận lớn hoặc toàn thể nhóm hay cộng đồng người chấp nhận và thực hành trong
một khoảng thời gian tương đối ổn định, đặt trong mối tương tác biện chứng của các
điều kiện sống thực tồn và trong các mối liên hệ lịch sử của chúng. Là một thành tố
của văn hóa, một phương thức tồn tại và biểu hiện của văn hóa, lối sống luôn có liên
quan mật thiết với văn hóa nhưng nó không hoàn toàn đồng nhất với văn hóa và
cũng không đồng nhất với hoạt động sống. Giữa lối sống và văn hóa chỉ là mối quan
hệ giữa cái chung và cái riêng, giữa cái đặc thù và cái phổ biến. Lối sống hình thành
và thể hiện ở mọi lĩnh vực của cuộc sống, dưới hai hình thức: lối sống cá nhân và
lối sống tập thể. Ở mỗi từng vấn đề được nhắc đến sẽ có phát huy vai trò của nó.
2.2Nguyên lí về sự phát triển
a. Quan điểm biện chứng về sự phát triển: (tr.95-96) Khái niệm phát triển:
Phát triển là một phạm trù dùng để chỉ quá trình vận động của sự vật, hiện
tượng theo khuynh hướng đi lên, từ trình độ thấp đến trình độ cao, từ đơn
giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn.
Ví dụ: trái đất tự xoay quanh trục của nó.
Tính chất sự phát triển lOMoAR cPSD| 61601492
- Thứ nhất, tính khách quan: Phát triển là thuộc tính vốn có, tất yếu
của bản thân các sự vật, hiện tượng, không phụ thuộc vào ý thức của
con người, dù muốn hay không muốn thì bản thân sự vật, hiện tượng
luôn luôn nằm trong quá trình phát triển.
Ví dụ: dù ý thức của chúng ta có nhận thức được hay không, có mong
muốn nó có hay không thì nó vẫn tồn tại.
- Thứ hai, tính phổ biến: Quá trình phát triển diễn ra trong mọi sự vật,
hiện tượng, trong mọi lĩnh vực tự nhiên, xã hội và tư duy con người.
Trong mỗi quá trình vận động đã bao hàm khả năng dẫn đến sự ra đời
của cái mới tiến bộ hơn, phù hợp với quy luật khách quan.
Ví dụ: trong tự nhiên: quá trình phát triển của con người; trong xã hội:
quá trình phát triển trong lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp; trong tư
duy: không biết  biết ít  biết nhiều.
- Thứ ba, tính đa dạng phong phú: Sự phát triển không hoàn toàn giống
nhau ở các sự vật, hiện tượng khác nhau, trong những điều kiện không
gian và thời gian khác nhau, trong những lĩnh vực hiện thực khác nhau. Chẳng hạn:
• Trong giới tự nhiên, sự phát triển thể hiện ở mức độ hoàn thiện của
tổ chức vật chất; ở sự xuất hiện của những giống loài mới ngày càng
phức tạp hơn, sự thích nghi của cơ thể trước sự biến đổi của môi trường…
• Trong lĩnh vực xã hội, sự phát triển thể hiện ở trình độ của nền sản
xuất xã hội; ở khả năng chinh phục giới tự nhiên cải tạo xã hội ngày
càng lớn của con người; ở quá trình nhân đạo hóa đời sống xã hội
loài người và hoàn thiện bản chất con người… lOMoAR cPSD| 61601492
• Trong tư duy, sự phát triển thể hiện ở trình độ nhận thức ngày càng
sâu sắc, toàn diện, đúng đắn hơn của con người; ở trình độ tư duy
logic; khả năng khái quát hóa, trừu tượng hóa, hệ thống hóa… Ví dụ:
• Ngày nay trẻ em phát triển nhanh hơn cả về thể chất lẫn trí tuệ so
với trẻ em ở thế hệ trước do được thừa hưởng những thành quả,
những điều kiện thuận lợi mà xã hội mang lại.
• Hạt giống được gieo ở không gian, thời gian khác nhau sẽ có sự phát triển khác nhau.
- Phát triển là khuynh hướng chung của mọi sự vật hiện tượng. Sự phát
triển thường diễn ra quanh co, phức tạp, có thể trải qua những khâu
trung gian, thậm chí có những bước thụt lùi tạm thời, nhưng chính sự
thụt lùi ấy lại đóng vai trò là tiền đề, điều kiện cho một vận động đi lên.
- Quan điểm biện chứng về sự phát triển còn chỉ ra rằng:
• Cách thức của sự phát triển là từ những sự thay đổi về lượng dẫn
đến sự thay đổi về chất và ngược lại.
• Nguồn gốc, động lực của sự phát triển là mâu thuẫn nội tại
củabản thân sự vật, hiện tượng, là sự thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập.
• Khuynh hướng của sự phát triển là phủ định của phủ định, sau
mỗi chu kỳ phủ định của phủ định, cái mới được ra đời dường
như lặp lại cái cũ nhưng trên cơ sở cao hơn.
b. Ý nghĩa phương pháp luận: (tr.97)
Nguyên lý về sự phát triển đòi hỏi phải tuân theo quan điểm phát triển và
quan điểm lịch sử - cụ thể: lOMoAR cPSD| 61601492
- Một là, khi xem xét các sự vật, hiện tượng cần đặt nó trong trạng thái
vận động, biến đổi không ngừng.
- Hai là, cần vạch ra cái tương lai trong cái hiện tại, phát hiện ra những
nhân tố mới tiến bộ đang tiềm ẩn trong cái cũ; vạch ra xu hướng phát
triển của cái mới và tạo mọi điều kiện cho cái mới tiến bộ được ra đời.
Cái mới lúc đầu được ra đời có thể còn non nhưng nhất định sẽ vững
chắc. Cái cũ cho dù có vững đến mấy thì cũng sẽ bị phá và được thay
thế bằng cái mới tiến bộ hơn.
- Ba là, phân chia quá trình phát triển thành các giai đoạn nghiên cứu để
vạch ra đặc điểm, nội dung của từng giai đoạn. Từ đó, đề ra các giải
pháp, biện pháp tác động một cách phù hợp nhằm thúc đẩy hoặc kìm
hãm sự phát triển tùy theo sự phát triển có lợi hay có hại cho đời sống con người và xã hội.
- Bốn là, quan điểm phát triển chống lại quan điểm chủ quan, nóng vội,
duy ý chí, bảo thủ, trì trệ, vội vàng xóa bỏ cái cũ, tạo ra cái mới khi
chưa có điều kiện hoặc gây cản trở sự phát triển, cứ giữ khăng khăng
cái cũ, không chịu tạo ra cái mới khi đã hội đủ điều kiện chín muồi.
- Như vậy, quan điểm phát triển là cơ sở trí tuệ của tinh thần lạc quancủa
những người cách mạng.
- Khái quát ý nghĩa phương pháp luận được rút ra từ nguyên lý về mối
liên hệ phổ biến và nguyên lý về sự phát triển, tức là phương pháp biện
chứng trong nhận thức và thực tiễn.
c. Vận dụng TRONG HỌC TẬP:
Em thường hay làm lại các bài tập trên lớp hoặc bài kiểm tra để rút kinh nghiệm
và mày mò thêm phương pháp làm bài nhanh hơn dễ hiểu hơn. Em hay tìm hiểu lOMoAR cPSD| 61601492
trên mạng về các phương pháp học để so sánh với bản thân và điều chỉnh lại
phương pháp học sao cho phù hợp với môi trường học tập và điều kiện học tập.
Em thường đặt ra cho bản thân những mục tiêu để thúc đẩy bản thân làm việc,
học tập tránh tình trạng trì trệ mọi thứ.
Em lắng nghe những ý kiến, nhận xét của thầy cô về bài làm của mình để rút
kinh nghiệm cho bản thân, tiếp thu cách làm bài mới cũng như thay thế các phương
pháp làm bài cũ của mình.
Em thường học nhóm để trao đổi kiến thức và bài tập với các bạn, cách này
giúp em có thể hỏi các bạn về bài mình không biết, có thể phát triển được kiến
thức của bản thân, bên cạnh đó em cũng có thể chia sẻ với các bạn về kiến thức
của mình. Học nhóm giúp em có thể phát triển kỹ năng làm việc nhóm của bản thân. TRONG ĐỜI SỐNG,
Trong các mối quan hệ thì em luôn thẳng thắn nhận và sửa lỗi cũng như góp ý
cho mọi người để có thể duy trì và phát triển mối quan hệ. Bên cạnh đó em cũng
rất cởi mở và hòa đồng với mọi người để mở rộng thêm mối quan hệ, tạo ấn tượng
tốt cho bản thân và sau khi nói chuyện một thời gian nếu không hợp thì em sẽ chỉ
giữ mối quan hệ ở mức xã giao còn nếu hợp thì có thể làm bạn.
Tham gia các hoạt động ngoại khóa để phát triển cho bản thân về các kỹ năng mềm
bên cạnh đó em cũng học thêm một môn thể thao để phát triển thể lực cho bản thân.
Đọc thêm sách để phát triển về mặt tư duy nhận thức. Xem phim giúp cho em
tìm hiểu được thế giới xung quanh: khí hậu, khung cảnh, các địa danh của các
nước trên thế giới, biết được thêm những nền văn hóa khác nhau, góc nhìn của các
nhân vật về cuộc sống và những số phận, hoàn cảnh khác nhau trong xã hội. Cũng lOMoAR cPSD| 61601492
từ những bộ phim có thể giúp cho em nhìn nhận lại bản thân và thay đổi để trở
thành một người tốt hơn.
Luôn lắng nghe và tiếp nhận những nhận xét của mọi người để khắc phục những
khuyết điểm và duy trì, phát huy những ưu điểm của bản thân.
Luôn cẩn thận và kiên nhẫn với mọi việc mình làm vì việc gì cũng vần phải trải
qua một quá trình mới có thể phát triển, thay đổi. Hạn chế so sánh bản thân với
người khác mà chỉ so sánh bản thân với chính bản thân mình để giảm bớt sự nản
chí, tự ti điều này cũng giúp em có nhiều động lực hơn trong cuộc sống, trở nên
tự tin vì em biết mỗi người ai cũng có một tốc độm cách thức và điều kiện phát
triển. Do đó chỉ tự nhìn nhận bản thân xem hôm nay có biết thêm gì, có khác gì so
với hôm qua, tuần trước, năm trước không để xem bản thân đang phát triển hay
thụt lùi mà có phương án thay đổi
TRONG CÔNG CUỘC ĐỔI MỚI ĐẤT NƯỚC HIỆN NAY
3. 3 quy luật phép biện chứng duy vật
3.1Quy luật Chất – Lượng
a. Khái niệm chất (tr.107)
Chất là một phạm trù dùng để chỉ tính quy luật khách quan vốn có của sự
vật, hiện tượng; là sự thống nhất hữu cơ các thuộc tính cấu thành nó, phân biệt nó với cái khác.
Chất có tính khách quan, được cấu thành bởi các thuộc tính khách quan vốn
có của sự vật, hiện tượng.
Vì vậy, để xác định chất của sự vật, hiện tượng cần phải xác định các
thuộc tính của nó.
Thuộc tính gồm hai loại: thuộc tính cơ bản và thuộc tính không cơ bản