Đề tài so sánh giữa chủ nghĩa xã hội không tưởng và chủ nghĩa xã hội khoa học môn Chủ nghĩa xã hội và khoa học | Trường đại học kinh doanh và công nghệ Hà Nội

lOMoAR cPSD| 48541417 MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Chủ nghĩa xã hội không tưởng ra đời từ khi con người có ý thức. Nó thể hiện
qua câu truyện cổ tích, sử thi. Nó thể hiện khát vọng công bằng, tự do, khát vọng
chinh phục tự nhiên. Nó còn đóng góp việc hình thành tôn giáo. Tuy vậy theo
Engels thì chủ nghĩa này vẫn chưa chín muồi vì những lý luận chưa chín muồi đó
chính là phù hợp với tình trạng chưa chín muồi của phương thức sản xuất tư bản
chủ nghĩa, với những quan hệ giai cấp chưa chín muồi.
Lịch sử phát triển của tư tưởng nhân loại là dòng chảy liên tục. Sự ra đời của
chủ nghĩa xã hội khoa học là sự kế thừa những tiền để tư tưởng của chủ nghĩa xã
hội không tưởng và không tưởng phê phán, trực tiếp là tư tưởng của ba nhà chủ
nghĩa xã hội không tưởng phê phán: Xanhximông, Phuriê và Ô.oen. Chủ nghĩa xã
hội khoa học ra đời là sự kết hợp u chứng giữa điêu kiện khách quan và nhân tố
chủ quan. Là lý luận dẫn đường cho cuộc đầu tranh của giai cấp công nhân chuyển
từ tự phát lên tự giác. Sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học là bước phát triển
hợp quy luật và là bước nhảy vọt vê chất trong lịch sử tư tưởng giải phóng con
người, giải phóng xã hội.
Để nhìn nhận được vai trò ý, nghĩa của chủ nghĩa xã hội không tưởng và
chủ nghĩa xã hội khoa học, nhóm sinh viên chọn vấn đề “Những điểm giông
nhau và khác biệt giữa Chủ nghĩa xã hội không tưởng và chủ nghĩa xã hội
khoa học” làm đề tài tiểu luận của mình.
2. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài
Mục tiêu của bài tiểu luận này là tìm hiểu nghiên cứu, xác định đúng đắn,
và nhìn nhận được vai trò ý nghĩa của chủ nghĩa xã hội không tưởng và chủ nghĩa xã hội khoa học. lOMoAR cPSD| 48541417
Để đạt được mục tiêu này, tiểu luận tập trung vào các nhiệm vụ sau:
- Tìm hiểu nắm rõ về khái niệm chủ nghĩa xã hội không tưởng và chủ nghĩa xã hội khoa học.
- Phân tích so sánh giũa chủ nghĩa xã hội không tưởng và chủ nghĩa xã hội khoa học.
3 . Phương pháp thực hiện đề tài
Tiểu luận được thực hiện dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa
duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, kết hợp với một số phương pháp
cụ thể như: lịch sử - logic, phân tích - tổng hợp, quy nạp - diễn dịch…
Tài liệu tham khảo
1. Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học, Trường đại học Kinh danh và Công nghệ
HN, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội. (2002)
2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2006) Giáo trình chủ nghĩa xã hội khoa học Nob Giáo dục và đào tạo.
3. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (2018) , Giáo trình Chủ nghĩa xã hội
khoa học , “Chương trình cao cấp lý luận chính trị” , Bùi Thị Ngọc Lan, Đỗ Thị
Thạch (đồng chủ biên) Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội . ~~ HẾT ~~
Chương 1: Khái niệm về Chủ nghĩa xã hội không tưởng và Chủ nghĩa xã hội khoa học
1.1 Chủ nghĩa xã hội không tưởng
1.1.1 Khái niệm về chủ nghĩa xã hội không tưởng
1.1.2 Mục tiêu và phương pháp của chủ nghĩa xã hội không tưởng lOMoAR cPSD| 48541417
1.1.3 Các giai đoạn phát triển của chủ nghĩa xã hội không tưởng
1.2 Chủ nghĩa xã hội khoa học
1.2.1 Khái niệm về chủ nghĩa xã hội khoa học.
1.2.2 Mục tiêu và phương pháp của chủ nghĩa xã hội khoa học.
1.2.3 Các giai đoạn phát triển của chủ nghĩa xã hội khoa học
Chương 2: So sánh sự giống nhau và khác biệt giữa chủ nghĩa xã hội không
tưởng và chủ nghĩa xã hội khoa học
2.1: So sánh hoàn cảnh lịch sử ra đời và lực lượng xã hội tiên phong của hai học thuyết.
2.2: So sánh cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của hai học thuyết.
2.3: So sánh con đường đấu tranh cách mạng và vai trò của giai cấp công nhân của hai học thuyết.
2.4: So sánh tầm nhìn về xã hội tương lai và quan hệ sản xuất của hai học thuyết. Mở Đầu
Chủ nghĩa xã hội là một hướng tư tưởng về kinh tế, chính trị và xã hội, nhằm
mục đích xây dựng một xã hội công bằng, hòa bình và phúc lợi cho nhân loại,
bằng cách loại bỏ sự bất bình đẳng, bóc lột và áp bức trong xã hội. Trong lịch sử
tư tưởng xã hội, có hai hướng tư tưởng chủ nghĩa xã hội nổi bật là chủ nghĩa xã
hội không tưởng và chủ nghĩa xã hội khoa học.
Chủ nghĩa xã hội không tưởng là những ước mơ, những tưởng tượng, những lý
thuyết về một xã hội tốt đẹp, không có áp bức, bất công, mọi người đều được
sống ấm no, hạnh phúc. Chủ nghĩa xã hội không tưởng xuất hiện từ thế kỷ lOMoAR cPSD| 48541417
XVIII, đại diện bởi những nhà tư tưởng như Thomas More, Charles Fourier, Robert Owen, Saint-Simon...
Chủ nghĩa xã hội khoa học là một học thuyết cách mạng khoa học, đúng đắn và
toàn diện, dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và lịch sử. Chủ nghĩa
xã hội khoa học đề ra mục tiêu xây dựng một xã hội cộng sản chủ nghĩa, bằng
cách thực hiện cách mạng xã hội chủ nghĩa để chấm dứt chế độ tư bản chủ nghĩa
và xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa. Chủ nghĩa xã hội khoa học do Karl Marx
và Friedrich Engels sáng tạo, được các nhà lãnh đạo cách mạng như Lenin,
Stalin, Mao Trạch Đông, Hồ Chí Minh... tiếp tục phát triển và vận dụng. Đề tài
so sánh giữa chủ nghĩa xã hội không tưởng và chủ nghĩa xã hội khoa học là
một đề tài có vị trí, tầm quan trọng và ý nghĩa cao trong việc nghiên cứu tư
tưởng xã hội. Đề tài giúp chúng ta hiểu rõ hơn về nguồn gốc, nội dung, giá trị và
hạn chế của hai hướng tư tưởng này, cũng như sự giống nhau và khác nhau giữa
chúng trong việc nhìn nhận và giải quyết các vấn đề xã hội. Đề tài cũng góp
phần nâng cao ý thức trách nhiệm và tinh thần xây dựng xã hội chủ nghĩa của chúng ta. Nội Dung
Chương 1: Khái niệm về Chủ nghĩa xã hội không tưởng và Chủ nghĩa xã hội khoa học
1.1 Chủ nghĩa xã hội không tưởng
1.1.1 Khái niệm về chủ nghĩa xã hội không tưởng
Chủ nghĩa xã hội không tưởng là một hệ thống những quan điểm, tư tưởng về
giải phóng xã hội, giải phóng con người; xây dựng một xã hội mới tốt đẹp không
có áp bức, bóc lột, đảm bảo cho mọi người thực sự có cuộc sống bình đẳng,
hạnh phúc, nhưng lại đưa ra con đường, biện pháp sai lầm, đó là bằng giáo dục,
thuyết phục và tuyên truyền hòa bình…cho lý tưởng của họ lOMoAR cPSD| 48541417
Chủ nghĩa xã hội không tưởng ra đời từ khi con người có ý thức. Nó thể hiện
qua các câu truyện cổ tích, sử thi, thần thoại, nơi phản ánh những sự bất bình và
khát vọng của quần chúng lao động đối với chế độ tư hữu, giai cấp, chiến tranh,
bạo lực; và nêu lên ước mơ, mong ước, tưởng tượng về một xã hội bình đẳng,
công bằng, bác ái, nhưng rất mơ hồ, vụn vặt, thậm chí muốn trở về với thời đại
“hoàng kim nguyên thuỷ”
Chủ nghĩa xã hội không tưởng phát triển mạnh vào cuối thế kỷ XVIII và đầu thế
kỷ XIX, khi cuộc cách mạng công nghiệp mới bắt đầu, phong trào công nhân
chưa có tổ chức và lực. Những nhà tư tưởng, nhà giáo dục, nhà văn hóa, những
người có thể tạo ra những mẫu xã hội lý tưởng bằng sức mạnh của tư duy, ý chí
và tình cảm là lực lộng xã hội tiên phong của chủ nghĩa xã hội không tưởng. Họ
mong muốn xây dựng một xã hội công bằng, hòa bình, bác ái, không có sự cạnh
tranh, chiến tranh, bạo lực, không có sự phân biệt giai cấp, dân tộc, tôn giáo, giới tính
1.1.2 Mục tiêu và phương pháp của chủ nghĩa xã hội không tưởng
Mục tiêu của chủ nghĩa xã hội không tưởng là xây dựng một xã hội mới tốt đẹp
không có áp bức, bóc lột, đảm bảo cho mọi người thực sự có cuộc sống bình
đẳng, hạnh phúc. Đây là một mục tiêu cao cả, nhân đạo, nhân văn, thể hiện lòng
yêu thương con người, thông cảm, bênh vực những người lao khổ, mong muốn
giúp đỡ họ, giải phóng họ khỏi nỗi bất hạnh. Tuy nhiên, mục tiêu này lại không
có cơ sở khoa học và thực tiễn, không phù hợp với quy luật lịch sử và trình độ
phát triển của lực lượng sản xuất. Chủ nghĩa xã hội không tưởng không thấy
được bản chất của các chế độ nô lệ làm thuê, đặc biệt là chế độ tư bản chủ nghĩa,
không khám phá ra được quy luật ra đời, phát triển và diệt vong của các chế độ
đó, đặc biệt là chủ nghĩa tư bản. Do đó, mục tiêu của chủ nghĩa xã hội không
tưởng chỉ là một ước mơ, một mong ước, một tưởng tượng về xã hội tương lai, không có thực lOMoAR cPSD| 48541417
Phương pháp của chủ nghĩa xã hội không tưởng là một hệ thống những quan
điểm, tư tưởng về giải phóng xã hội, giải phóng con người và xây dựng một xã
hội mới tốt đẹp không có áp bức, bóc lột, đảm bảo cho mọi người thực sự có
cuộc sống bình đẳng, hạnh phúc. Chủ nghĩa xã hội không tưởng đã thể hiện tinh
thần lên án, phê phán kịch liệt và ngày càng gay gắt, các xã hội dựa trên chế độ
tư hữu, chế độ quân chủ chuyên chế và chế độ tư bản chủ nghĩa; góp phần nói
lên tiếng nói của những người lao động. Tuy nhiên, chủ nghĩa xã hội không
tưởng không thấy được bản chất của chủ nghĩa tư bản, không vạch ra được con
đường giải phóng nhân dân lao động và phủ nhận đấu tranh giai cấp.
Một số ví dụ về những mô hình xã hội không tưởng là:
• Utopia của Thomas Moore: Một đảo hình chữ nhật, được chia thành 54 thành
phố, mỗi thành phố có 6000 hộ gia đình, mỗi hộ gia đình có 10-16 người. Mọi
người đều làm việc 6 tiếng một ngày, còn lại dành thời gian cho giáo dục,
nghệ thuật, thể thao, tôn giáo. Không có tư hữu, tiền tệ, quân đội, tôn giáo
chính thống, tội phạm, án tử hình...
• New Harmony của Robert Owen: Một cộng đồng thí nghiệm được thành lập
tại Indiana, Mỹ vào năm 1825. Mục tiêu của Owen là tạo ra một xã hội dựa
trên sự hợp tác, bình đẳng, giáo dục, và cải thiện đời sống cho người lao động.
New Harmony có khoảng 1000 cư dân, bao gồm cả những nhà khoa học, nghệ
sĩ, giáo viên, nông dân... Cộng đồng này có những tiến bộ về giáo dục, nông
nghiệp, y tế, nhưng cũng gặp nhiều khó khăn về tài chính, quản lý, xung đột
nội bộ... Sau 2 năm, cộng đồng này tan rã.
• Phalanstère của Charles Fourier: Một loại tòa nhà lớn, có thể chứa từ 500 đến
2000 người, được bố trí theo hình chữ U, bao quanh một sân trung tâm. Mỗi
phalanstère có những phòng chức năng khác nhau, như nhà ăn, nhà học, nhà
thờ, nhà hát, nhà kho, nhà máy... Mọi người trong phalanstère đều làm việc
theo sở thích và năng lực của mình, không bị ép buộc hay cạnh tranh. Mọi lOMoAR cPSD| 48541417
người cũng được tự do trong tình cảm, không bị ràng buộc bởi hôn nhân hay
gia đình. Phalanstère là một đơn vị cơ bản của xã hội, được liên kết với nhau
bằng một hệ thống liên minh.
1.1.3 Các giai đoạn phát triển của chủ nghĩa xã hội không tưởng
Chủ nghĩa xã hội không tưởng là một hệ thống các quan niệm và tư tưởng nhằm
cải tạo xã hội, giải phóng loài người. Nó xây dựng lên một xã hội mới tốt đẹp,
không có bất công, bóc lột, đảm bảo cho mọi người có đời sống ấm no, tự do.
Chủ nghĩa xã hội không tưởng phát triển qua ba giai đoạn chính
• Giai đoạn thứ nhất: Những mầm mống và khuynh hướng của tư tưởng xã hội
chủ nghĩa thời cổ đại. Trong giai đoạn này, những nhà tư tưởng như Plato,
Thomas More, Campanella... đã đưa ra những mô hình xã hội lý tưởng, không
tưởng, phản ánh những ước mơ và khát vọng của nhân loại về một xã hội công
bằng, bình đẳng, bác ái. Những mô hình này thường được trình bày dưới dạng
những tiểu thuyết, truyện ngắn, bản đồ, bản thiết kế...
• Giai đoạn thứ hai: Tư tưởng xã hội chủ nghĩa từ thế kỷ XV đến cuối thế kỷ
XVIII. Trong giai đoạn này, những nhà tư tưởng như Thomas Munzer, Gerrard
Winstanley, John Bellers, Gabriel Bonnot de Mably... đã đưa ra những chủ
trương và nguyên tắc của xã hội mới, nhưng chưa có phương pháp khoa học để
thực hiện chúng. Những nhà tư tưởng này thường bị ảnh hưởng bởi tôn giáo, đạo
đức, nhân đạo, và không nhận thức được vai trò của giai cấp công nhân trong cách mạng xã hội
• Giai đoạn thứ ba: Chủ nghĩa xã hội không tưởng - phê phán đầu thế kỷ XIX.
Trong giai đoạn này, những nhà tư tưởng như Saint-Simon, Robert Owen,
Charles Fourier, Etienne Cabet, Jean-Baptiste Godin, Wilhelm Weitling... đã phê
phán sâu sắc những bất công, bóc lột, khủng hoảng của chế độ tư bản chủ nghĩa,
đồng thời đề xuất những giải pháp cải tạo xã hội, như xây dựng những cộng
đồng thí nghiệm, những liên minh, những hiệp hội, những phong trào, những lOMoAR cPSD| 48541417
đảng phái... Những nhà tư tưởng này thường có những tiến bộ về giáo dục, nông
nghiệp, y tế, nhưng cũng gặp nhiều khó khăn về tài chính, quản lý, xung đột nội bộ...
1.2 Chủ nghĩa xã hội khoa học
1.2.1 Khái niệm về chủ nghĩa xã hội khoa học.
Chủ nghĩa xã hội khoa học là một hệ thống những quan điểm, tư tưởng về giải
phóng xã hội, giải phóng con người; xây dựng một xã hội mới tốt đẹp không có
áp bức, bóc lột, đảm bảo cho mọi người thực sự có cuộc sống bình đẳng, hạnh
phúc, nhưng lại đưa ra con đường, biện pháp khoa học, thực tiễn và lịch sử, đó
là bằng cách mạng xã hội chủ nghĩa, do giai cấp công nhân lãnh đạo, nhằm đánh
đổ chế độ tư bản chủ nghĩa, xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa.
Chủ nghĩa xã hội khoa học ra đời vào những năm 40 của thế kỷ XIX, khi cuộc
cách mạng công nghiệp phát triển mạnh mẽ, phong trào công nhân đã có những
cuộc khởi nghĩa, đòi hỏi một lý luận khoa học để chỉ đường. Giai cấp công nhân,
là lực lộng xã hội tiên tiến, cách mạng, là lực lộng chủ yếu của tiến trình lịch sử
quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội, là lực lộng xã hội tiên phong
của chủ nghĩa xã hội khoa học. Họ mong muốn đánh đổ chế độ tư bản chủ
nghĩa, xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa, nơi mọi sự áp
bức, bóc lột, nghèo nàn, lạc hậu được xoá bỏ, nơi mọi người đều có cuộc sống
phồn vinh, hạnh phúc, nơi mọi người đều phát huy được tiềm năng sáng tạo của mình.
Chủ nghĩa xã hội khoa học có cơ sở lý luận dựa trên phương pháp luận của chủ
nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, có cơ sở khoa học về các quy luật
kinh tế, xã hội, lịch sử. Chủ nghĩa xã hội khoa học có phương pháp nghiên cứu
khoa học, thực tiễn và lịch sử, dựa vào sự phân tích, tổng hợp, khái quát hóa,
trừu tượng hóa, lịch sử và logic, nghiên cứu các quy luật kinh tế, xã hội, lịch sử. lOMoAR cPSD| 48541417
Chủ nghĩa xã hội khoa học có tiêu chuẩn để đánh giá xã hội hiện tại, đó là mức
độ phù hợp với quy luật lịch sử, mức độ phát huy lực lộng sản xuất, mức độ đáp
ứng nhu cầu của nhân loại.
1.2.2 Mục tiêu và phương pháp của chủ nghĩa xã hội khoa học.
Mục tiêu của chủ nghĩa xã hội khoa học là xây dựng một xã hội mới, công bằng,
bình đẳng, hòa bình, hạnh phúc, đảm bảo cho mọi người có đời sống ấm no, tự
do, văn minh. Chủ nghĩa xã hội khoa học là sự kế thừa và phát triển của chủ
nghĩa xã hội không tưởng, nhưng vượt qua những hạn chế và sai lầm của nó.
Chủ nghĩa xã hội khoa học không chỉ là một ước mơ hay một mô hình lý tưởng,
mà là một lý thuyết khoa học, một hướng dẫn hành động cho giai cấp công nhân
và nhân dân lao động trong cuộc đấu tranh cách mạng
Phương pháp của chủ nghĩa xã hội khoa học là dựa trên phương pháp luận triết
học duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, đồng thời cũng dựa trên những cơ sở
lý luận khoa học về các quy luật kinh tế, quan hệ chính trị - xã hội... để luận giải
một cách khoa học về quá trình nảy sinh cách mạng xã hội chủ nghĩa, hình thành
và phát triển hình thái kinh tế - xã hội cộng sản chủ nghĩa, gắn liền với sứ mệnh
lịch sử có tính toàn thế giới của giai cấp công nhân hiện đại, nhằm giải phóng
con người, giải phóng xã hội. Chủ nghĩa xã hội khoa học không chỉ dựa vào trí
tưởng tượng, trí tuệ, đạo đức, tình yêu thương của con người, mà còn dựa vào sự
thực tế, sự lịch sử, sự khách quan, sự biện chứng của xã hội.
Một số ví dụ về những tác phẩm nổi tiếng của chủ nghĩa xã hội khoa học là:
• Tư bản của Karl Marx: Một bộ sách gồm ba tập, phân tích bản chất, quy luật
và mâu thuẫn của chế độ tư bản chủ nghĩa, chỉ ra sự bất công, bóc lột, khủng
hoảng và suy thoái của nó, đồng thời dự báo sự sụp đổ của nó và sự ra đời của chủ nghĩa xã hội. lOMoAR cPSD| 48541417
• Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản của Karl Marx và Friedrich Engels: Một bản
tuyên ngôn chính trị, nêu lên những nguyên tắc cơ bản, mục tiêu và phương
hướng của chủ nghĩa xã hội khoa học, khẳng định vai trò lịch sử của giai cấp
công nhân, kêu gọi sự đoàn kết và đấu tranh của các công nhân trên toàn thế giới.
• Nhà nước và cách mạng của Vladimir Lenin: Một tác phẩm chính trị, phân
tích vai trò và bản chất của nhà nước trong các chế độ xã hội khác nhau, đặc
biệt là nhà nước tư bản chủ nghĩa, chỉ ra sự cần thiết và khả thi của việc
nghiền nát nhà nước tư bản chủ nghĩa, xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa và
tiến tới sự tàn lụi của nhà nước.
1.2.3 Các giai đoạn phát triển của chủ nghĩa xã hội khoa học
Chủ nghĩa xã hội khoa học là một hệ thống các quan niệm và tư tưởng nhằm xây
dựng một xã hội mới, công bằng, bình đẳng, hòa bình, hạnh phúc, đảm bảo cho
mọi người có đời sống ấm no, tự do, văn minh. Chủ nghĩa xã hội khoa học là sự
kế thừa và phát triển của chủ nghĩa xã hội không tưởng, nhưng vượt qua những
hạn chế và sai lầm của nó. Chủ nghĩa xã hội khoa học không chỉ là một ước mơ
hay một mô hình lý tưởng, mà là một lý thuyết khoa học, một hướng dẫn hành
động cho giai cấp công nhân và nhân dân lao động trong cuộc đấu tranh cách mạng.
Chủ nghĩa xã hội khoa học phát triển qua ba giai đoạn chính:
• Giai đoạn thứ nhất: Các và Ph. Ăngghen tiếp tục phát triển chủ nghĩa xã hội
khoa học (1848-1895). Trong giai đoạn này, hai nhà tư tưởng đã bổ sung, phát
triển thêm nhiều nội dung cơ bản của chủ nghĩa xã hội khoa học, như tư tưởng
về đập tan bộ máy nhà nước tư sản, thiết lập chuyên chính vô sản; tư tưởng về
cách mạng không ngừng bằng sự kết hợp giữa đấu tranh của giai cấp vô sản
với phong trào đấu tranh của giai cấp nông dân; tư tưởng về xây dựng khối
liên minh giữa giai cấp công nhân và giai cấp nông dân và xem đó là điều kiện lOMoAR cPSD| 48541417
tiên quyết bảo đảm cho cuộc cách mạng phát triển không ngừng để đi tới mục tiêu cuối cùng
• Giai đoạn thứ hai: V. I. Lênin phát triển và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa xã hội
khoa học trong hoàn cảnh lịch sử mới. Trong giai đoạn này, V. I. Lênin đã vừa
bảo vệ sự trong sáng, vừa phát triển toàn diện và làm giàu thêm lý luận chủ
nghĩa Mác trong điều kiện lịch sử mới, chủ nghĩa tư bản chuyển sang giai
đoạn đế quốc chủ nghĩa. Ông là người mácxít đầu tiên vận dụng một cách
sáng tạo những nguyên lý của chủ nghĩa xã hội khoa học vào thực tiễn đấu
tranh xây dựng chính quyền cách mạng của giai cấp công nhân và nhân dân
lao động, cải tạo xã hội cũ và bắt đầu xây dựng một xã hội mới – xã hội xã hội
chủ nghĩa hiện thực. Sự phát triển và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa xã hội khoa
học của V. I. Lênin được chia thành hai thời kỳ cơ bản: trước Cách mạng Tháng Mười Nga
(1917) và sau Cách mạng Tháng Mười Nga (1924)
• Giai đoạn thứ ba: Các nhà tư tưởng và nhà lãnh đạo cách mạng tiếp tục phát
triển và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa xã hội khoa học trong các điều kiện lịch sử
mới. Trong giai đoạn này, các nhà tư tưởng và nhà lãnh đạo cách mạng như Hồ
Chí Minh, Mao Trạch Đông, Fidel Castro, Ernesto Che Guevara... đã có những
đóng góp quan trọng cho sự phát triển và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa xã hội
khoa học trong các nước đang phát triển, đối mặt với những thách thức và cơ hội
mới của thời đại. Họ đã khẳng định vai trò của nhân tố lịch sử, văn hóa, dân tộc
trong cách mạng xã hội chủ nghĩa, đồng thời cũng đề cao tinh thần đoàn kết, hợp
tác, học hỏi của các nước xã hội chủ nghĩa.
Chương 2: So sánh sự giống nhau và khác biệt giữa chủ nghĩa xã hội không
tưởng và chủ nghĩa xã hội khoa học
2.1: So sánh hoàn cảnh lịch sử ra đời và lực lượng xã hội tiên phong của hai học thuyết. lOMoAR cPSD| 48541417
Hoàn cảnh lịch sử ra đời và lực lộng xã hội tiên phong là hai khía cạnh quan
trọng của một học thuyết xã hội chủ nghĩa. Chúng cho thấy nguồn gốc, động lực
và đối tượng của việc nghiên cứu, phân tích và giải quyết các vấn đề xã hội. Hai
học thuyết chủ nghĩa xã hội không tưởng và chủ nghĩa xã hội khoa học có những
hoàn cảnh và lực lộng khác nhau, phản ánh những quan điểm và mục tiêu khác nhau của chúng.
Chủ nghĩa xã hội không tưởng ra đời vào cuối thế kỷ XVIII và đầu thế kỷ XIX,
khi cuộc cách mạng công nghiệp mới bắt đầu, phong trào công nhân chưa có tổ
chức và lực lộng. Những nhà tư tưởng, nhà giáo dục, nhà văn hóa, những người
có thể tạo ra những mẫu xã hội lý tưởng bằng sức mạnh của tư duy, ý chí và tình
cảm là lực lộng xã hội tiên phong của chủ nghĩa xã hội không tưởng. Họ mong
muốn xây dựng một xã hội công bằng, hòa bình, bác ái, không có sự cạnh tranh,
chiến tranh, bạo lực, không có sự phân biệt giai cấp, dân tộc, tôn giáo, giới tính.
Chủ nghĩa xã hội khoa học ra đời vào những năm 40 của thế kỷ XIX, khi cuộc
cách mạng công nghiệp phát triển mạnh mẽ, phong trào công nhân đã có những
cuộc khởi nghĩa, đòi hỏi một lý luận khoa học để chỉ đường. Giai cấp công nhân,
là lực lộng xã hội tiên tiến, cách mạng, là lực lộng chủ yếu của tiến trình lịch sử
quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội là lực lộng xã hội tiên phong
của chủ nghĩa xã hội khoa học. Họ mong muốn đánh đổ chế độ tư bản chủ
nghĩa, xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa, nơi mọi sự áp
bức, bóc lột, nghèo nàn, lạc hậu được xoá bỏ, nơi mọi người đều có cuộc sống
phồn vinh, hạnh phúc, nơi mọi người đều phát huy được tiềm năng sáng tạo của mình.
Từ những so sánh trên, ta có thể thấy rằng hai học thuyết chủ nghĩa xã hội không
tưởng và chủ nghĩa xã hội khoa học có những hoàn cảnh và lực lộng khác biệt.
Chủ nghĩa xã hội không tưởng có hoàn cảnh ra đời sớm hơn, nhưng không phản
ánh đúng thực tế xã hội, không có cơ sở khoa học và thực tiễn. Lực lộng xã hội lOMoAR cPSD| 48541417
tiên phong của chủ nghĩa xã hội không tưởng là những người có tư duy, ý chí và
tình cảm cao cả, nhưng không có khả năng thay đổi xã hội. Chủ nghĩa xã hội
khoa học có hoàn cảnh ra đời muộn hơn, nhưng phản ánh đúng thực tế xã hội, có
cơ sở khoa học và thực tiễn. Lực lộng xã hội tiên phong của chủ nghĩa xã hội
khoa học là giai cấp công nhân, là lực lộng có khả năng đánh đổ chế độ tư bản
chủ nghĩa, xây dựng xã hội mới.
2.2: So sánh cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của hai học thuyết.
Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu là hai yếu tố quan trọng của một học
thuyết xã hội chủ nghĩa. Chúng cho thấy nền tảng, phương pháp và tiêu chuẩn
để nghiên cứu, phân tích và giải quyết các vấn đề xã hội. Hai học thuyết chủ
nghĩa xã hội không tưởng và chủ nghĩa xã hội khoa học có những cơ sở lý luận
và phương pháp nghiên cứu khác nhau, phản ánh những quan điểm và mục tiêu khác nhau của chúng.
Chủ nghĩa xã hội không tưởng có cơ sở lý luận dựa trên những quan điểm nhân
đạo, đạo đức, tôn giáo, triết học lý tưởng, không có cơ sở khoa học về các quy
luật kinh tế, xã hội, lịch sử. Chủ nghĩa xã hội không tưởng không có phương
pháp nghiên cứu khoa học, thực tiễn và lịch sử, mà chỉ dựa vào sức mạnh của tư
duy, ý chí và tình cảm của con người, tạo ra những mẫu xã hội lý tưởng, không
có thực. Chủ nghĩa xã hội không tưởng không có tiêu chuẩn để đánh giá xã hội
hiện tại, mà chỉ có những ước mơ, mong ước, tưởng tượng về xã hội tương lai.
Chủ nghĩa xã hội khoa học có cơ sở lý luận dựa trên phương pháp luận của chủ
nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, có cơ sở khoa học về các quy luật
kinh tế, xã hội, lịch sử. Chủ nghĩa xã hội khoa học có phương pháp nghiên cứu
khoa học, thực tiễn và lịch sử, dựa vào sự phân tích, tổng hợp, khái quát hóa,
trừu tượng hóa, lịch sử và logic, nghiên cứu các quy luật kinh tế, xã hội, lịch sử. lOMoAR cPSD| 48541417
Chủ nghĩa xã hội khoa học có tiêu chuẩn để đánh giá xã hội hiện tại, đó là mức
độ phù hợp với quy luật lịch sử, mức độ phát huy lực lượng sản xuất, mức độ
đáp ứng nhu cầu của nhân loại
Từ những so sánh trên, ta có thể thấy rằng hai học thuyết chủ nghĩa xã hội không
tưởng và chủ nghĩa xã hội khoa học có những cơ sở lý luận và phương pháp
nghiên cứu khác biệt. Chủ nghĩa xã hội không tưởng có cơ sở lý luận quá lý
tưởng, quá mơ mộng, không có cơ sở khoa học và thực tiễn. Phương pháp
nghiên cứu của chủ nghĩa xã hội không tưởng là phương pháp không có thực,
không phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Chủ nghĩa xã hội
khoa học có cơ sở lý luận khoa học, thực tiễn, phù hợp với quy luật lịch sử.
Phương pháp nghiên cứu của chủ nghĩa xã hội khoa học là phương pháp tiến bộ,
phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, tạo động lực cho sự phát triển của xã hội.
2.3: So sánh con đường đấu tranh cách mạng và vai trò của giai cấp công nhân
của hai học thuyết.
Con đường đấu tranh cách mạng và vai trò của giai cấp công nhân là hai khía
cạnh quan trọng của một học thuyết xã hội chủ nghĩa. Chúng cho thấy mục tiêu,
định hướng và phương tiện để thay đổi xã hội hiện tại theo một hướng nhất định.
Hai học thuyết chủ nghĩa xã hội không tưởng và chủ nghĩa xã hội khoa học có
những con đường và vai trò khác nhau, phản ánh những nền tảng lý luận và
phương pháp nghiên cứu khác nhau của chúng.
Chủ nghĩa xã hội không tưởng không có con đường đấu tranh cách mạng rõ
ràng, chỉ có những kế hoạch, dự án, thí nghiệm xây dựng những cộng đồng lý
tưởng, những đảo thiên đường, những thành phố tương lai, những hội đoàn,
những liên minh, những hiệp hội, những phong trào, những đảng phái... nhằm
thuyết phục, giáo dục, vận động, tác động đến nhận thức và tình cảm của mọi
người, để họ tự nguyện thay đổi xã hội hiện tại. Chủ nghĩa xã hội không tưởng lOMoAR cPSD| 48541417
không coi trọng vai trò của giai cấp công nhân, cho rằng họ chỉ là những người
lao động chân tay, không có khả năng tự giải phóng mình, cần có sự giúp đỡ,
hướng dẫn, bảo trợ của các nhà tư tưởng, nhà giáo dục, nhà văn hóa, những
người có tư duy, ý chí và tình cảm cao cả.
Chủ nghĩa xã hội khoa học có con đường đấu tranh cách mạng rõ ràng, khoa
học, thực tiễn và lịch sử, đó là cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa, do giai cấp
công nhân lãnh đạo, nhằm đánh đổ chế độ tư bản chủ nghĩa, xây dựng chế độ xã
hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa. Chủ nghĩa xã hội khoa học coi trọng vai
trò của giai cấp công nhân, cho rằng họ là lực lượng tiên tiến, cách mạng, có khả
năng tự giải phóng mình và toàn thể nhân loại, là lực lượng chủ yếu của tiến
trình lịch sử quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội, là đấu tranh để giải
phóng mình và toàn thể nhân loại khỏi mọi sự áp bức, bóc lột, xây dựng xã hội
cộng sản chủ nghĩa văn minh.
Từ những so sánh trên, ta có thể thấy rằng hai học thuyết chủ nghĩa xã hội không
tưởng và chủ nghĩa xã hội khoa học có những con đường và vai trò khác biệt.
Chủ nghĩa xã hội không tưởng có con đường quá lý tưởng, quá mơ mộng, không
có cơ sở khoa học và thực tiễn. Vai trò của giai cấp công nhân trong chủ nghĩa
xã hội không tưởng là thụ động, phụ thuộc, không có tầm nhìn cách mạng. Chủ
nghĩa xã hội khoa học có con đường khoa học, thực tiễn, phù hợp với quy luật
lịch sử. Vai trò của giai cấp công nhân trong chủ nghĩa xã hội khoa học là chủ
động, độc lập, có tầm nhìn cách mạng.
2.4: So sánh tầm nhìn về xã hội tương lai và quan hệ sản xuất của hai học thuyết.
Tầm nhìn về xã hội tương lai và quan hệ sản xuất là hai khía cạnh quan trọng
của một học thuyết xã hội chủ nghĩa. Chúng cho thấy mục tiêu, định hướng và
phương tiện để thay đổi xã hội hiện tại theo một hướng nhất định. Hai học
thuyết chủ nghĩa xã hội không tưởng và chủ nghĩa xã hội khoa học có những lOMoAR cPSD| 48541417
tầm nhìn và quan hệ sản xuất khác nhau, phản ánh những nền tảng lý luận và
phương pháp nghiên cứu khác nhau của chúng.
Chủ nghĩa xã hội không tưởng có tầm nhìn về một xã hội lý tưởng, nơi mọi
người đều có quyền lợi và nghĩa vụ bình đẳng, không phân biệt giai cấp, dân tộc,
tôn giáo, giới tính. Trong xã hội đó, không có sự cạnh tranh, chiến tranh, bạo
lực, mà chỉ có sự hợp tác, hòa bình, bác ái. Chủ nghĩa xã hội không tưởng cũng
mong muốn xóa bỏ chế độ tư hữu, thay thế nó bằng chế độ tập thể hữu, nơi mọi
người đều có quyền sở hữu và sử dụng tài sản chung. Quan hệ sản xuất của chủ
nghĩa xã hội không tưởng là quan hệ sản xuất tập thể hữu, nơi mọi người đều
tham gia vào quá trình sản xuất và phân phối sản phẩm theo nguyên tắc "từ mỗi
người theo khả năng, cho mỗi người theo nhu cầu".
Chủ nghĩa xã hội khoa học có tầm nhìn về một xã hội cộng sản chủ nghĩa, nơi
mọi sự áp bức, bóc lột, nghèo nàn, lạc hậu được xoá bỏ, nơi mọi người đều có
cuộc sống phồn vinh, hạnh phúc, nơi mọi người đều phát huy được tiềm năng
sáng tạo của mình. Chủ nghĩa xã hội khoa học cũng nhận thức được rằng để đạt
được xã hội cộng sản chủ nghĩa, cần phải trải qua một giai đoạn chuyển tiếp là
xã hội chủ nghĩa, nơi giai cấp công nhân nắm quyền lãnh đạo, xây dựng nền
kinh tế kế hoạch hóa, thực hiện cải cách xã hội, văn hóa, giáo dục, khoa học,
công nghệ, dần dần loại bỏ sự chênh lệch giữa thành thị và nông thôn, giữa lao
động trí óc và lao động chân tay, giữa các dân tộc và các quốc gia. Quan hệ sản
xuất của chủ nghĩa xã hội khoa học là quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa, nơi tư
liệu sản xuất là tài sản công, nơi người lao động là chủ thực sự của quá trình sản
xuất và sản phẩm, nơi người lao động được phân phối sản phẩm theo nguyên tắc
"từ mỗi người theo khả năng, cho mỗi người theo công lao".
Từ những so sánh trên, ta có thể thấy rằng hai học thuyết chủ nghĩa xã hội không
tưởng và chủ nghĩa xã hội khoa học có những tầm nhìn và quan hệ sản xuất khác
biệt. Chủ nghĩa xã hội không tưởng có tầm nhìn quá lý tưởng, quá mơ mộng, lOMoAR cPSD| 48541417
không có cơ sở khoa học và thực tiễn. Quan hệ sản xuất của chủ nghĩa xã hội
không tưởng là quan hệ sản xuất không có thực, không phù hợp với trình độ phát
triển của lực lượng sản xuất. Chủ nghĩa xã hội khoa học có tầm nhìn khoa học,
thực tiễn, phù hợp với quy luật lịch sử. Quan hệ sản xuất của chủ nghĩa xã hội
khoa học là quan hệ sản xuất tiến bộ, phù hợp với trình độ phát triển của lực
lượng sản xuất, tạo động lực cho sự phát triển của xã hội. lOMoAR cPSD| 48541417 Kết Luận
Sau khi nghiên cứu đề tài SO SÁNH GIỮA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHÔNG
TƯỞNG VÀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC, với các nội dung chủ yếu là
1: Khái niệm về Chủ nghĩa xã hội không tưởng và Chủ nghĩa xã hội khoa học
2: So sánh sự giống nhau và khác biệt giữa chủ nghĩa xã hội không tưởng
và chủ nghĩa xã hội khoa học cho phép tác giả em rút ra một số kết luận cơ bản sau:
Thứ nhất, chủ nghĩa xã hội không tưởng và chủ nghĩa xã hội khoa học đều có
chung mục tiêu là xây dựng một xã hội công bằng, hòa bình và phúc lợi cho
nhân loại. Tuy nhiên, chủ nghĩa xã hội không tưởng chỉ dừng lại ở mức độ là
những ước mơ, những tưởng tượng, những lý thuyết thiếu cơ sở khoa học và
thực tiễn. Chủ nghĩa xã hội không tưởng không nhận thức được vai trò của giai
cấp công nhân, không nắm bắt được quy luật phát triển của lịch sử và không đề
ra được con đường cách mạng để thực hiện mục tiêu xã hội.
Thứ hai, chủ nghĩa xã hội khoa học là một học thuyết cách mạng khoa học, đúng
đắn và toàn diện, dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng và lịch sử. Chủ
nghĩa xã hội khoa học phản ánh chính xác những mâu thuẫn và những động lực
của xã hội, nhận định rõ ràng vai trò lịch sử của giai cấp công nhân, đề ra được
con đường cách mạng khoa học để chuyển từ chủ nghĩa tư bản sang chủ nghĩa
xã hội và chủ nghĩa cộng sản.
Thứ ba, chủ nghĩa xã hội khoa học là sự kế thừa và phát triển sáng tạo của chủ
nghĩa xã hội không tưởng, là sự vượt trội về mặt lý luận và thực tiễn của chủ
nghĩa xã hội. Chủ nghĩa xã hội khoa học là học thuyết cơ bản của Đảng Cộng
sản Việt Nam, là kim chỉ nam cho sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc xã hội chủ nghĩa của nhân dân ta. lOMoAR cPSD| 48541417
Cuối cùng, để nắm vững và vận dụng chủ nghĩa xã hội khoa học vào thực tiễn,
cần phải tiếp tục nghiên cứu sâu rộng, bồi dưỡng và cập nhật kiến thức về chủ
nghĩa xã hội khoa học, đồng thời phải có tinh thần phê phán, sáng tạo và linh
hoạt trước những thay đổi của thời đại. Cũng cần phải phát huy những giá trị
tích cực của chủ nghĩa xã hội không tưởng, nhưng phải phản biện và loại bỏ
những hạn chế và sai lầm của nó.