Đường cơ sở là gì? Phân loại đường cơ sở trong luật biển quốc tế

Đường cơ sở là gì? Phân loại đường cơ sở
trong luật biển quốc tế
1. Quy định chung về đường cơ sở trong luật biển quốc tế
Đường cơ sở có vai trò rất quan trọng vì nếu không xác định được đường cơ
sở thì cũng không thể xác định được chiều rộng của vùng lãnh hải, vùng tiếp
giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa. Việc xác định vị trí của
đường cơ sở cũng có thể làm cho các vùng biển khác của quốc gia được mở rộng hoặc thu hẹp.
Công ước luật biển năm 1982 cũng như thực tiễn xác định đường cơ sở của
các quốc gia trên thế giới cho thấy có hai phương pháp xác định đường cơ
sở chủ yếu: phương pháp đường cơ sở thông thường và phương pháp
đường cơ sở thẳng. Căn cứ vào địa hình bờ biển của mình, Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa Việt Nam đã áp dụng phương pháp đường cơ sở thẳng để xác
định đường cơ sở của mình
Do địa hình bờ biển của các quốc gia rất phức tạp và khác nhau, mặt khác,
việc xác định đường cơ sở lại do chính quốc gia ven biển tự tiến hành nên để
tránh tình trạng việc xác định đường cơ sở có thể làm cho một khu vực lãnh
hải trở thành nội thủy hay một vùng biển trở thành lãnh hải, Công ước Luật
biển năm 1982 đã có những điều khoản quy định tương đối chỉ tiết về các
phương pháp xác định đường cơ sở cho các quốc gia có biển.
2. Định nghĩa đường cơ sở trong luật biển quốc tế
Theo quy định của UNCLOS 1982, đường cơ sở là căn cứ quan trọng xác
định ranh giới các vùng biển thuộc chủ quyền (nội thủy, lãnh hải, vùng nước
quần đảo) và các vùng biển thuộc quyền chủ quyền, quyền tài phán quốc gia
(tiếp giáp lãnh hải, đặc quyền kinh tế, thềm lục địa). Trên thực tế, UNCLOS
1982 không đưa ra một định nghĩa chung nhất về đường cơ sở mà chỉ đề cập
đến định nghĩa về đường cơ sở phụ thuộc vào từng phương pháp nhất định.
Trong cuốn “Các định nghĩa của Luật biển: Những điều khoản không được
xác thực trong Công ước Luật biển 1982”, tác giả George K. Walker đã giải
thích rằng, đường cơ sở có thể hiểu là một đường biên tại đó giới hạn ngoài
cùng của lãnh hải cũng như giới hạn của quyền tài phán của quốc gia ven
biển sẽ được xác định. Hay trong tài liệu chuẩn bị cho Hội nghị Luật biển lần
thứ 3 của Văn phòng Liên hợp quốc về Luật biển và đại dương, định nghĩa về
đường cơ sở cũng được giải thích là đường để xác định giới hạn về phía biển
của lãnh hải và các vùng biển khác thuộc quyền tài phán của quốc gia. Như
vậy, hiểu cách chung nhất, thì đường cơ sở của quốc gia ven biển chính là
căn cứ để xác định các vùng biển của quốc gia ven biển, nó chính là đường
ranh giới trong của lãnh hải và là ranh giới ngoài của nội thuỷ. Xác định
đường cơ sở là hành vi pháp lý đơn phương của quốc gia ven biển trên cơ
sở phù hợp với các quy định của Luật biển quốc tế, đặc biệt là UNCLOS 1982.
3. Phân loại đường cơ sở trong luật biển quốc tế
Các quy tắc xác định đường cơ sở được quy định tại các điều từ 3 đến 13
của Công ước Giơnevơ 1958 về Lãnh hải và vùng tiếp giáp; các điều từ 5
đến 11, 13, 14 và 47 của UNCLOS 1982. Theo đó, căn cứ vào cấu tạo địa
chất, các quốc gia trên thế giới hiện nay chủ yếu được chia làm hai nhóm đó
là quốc gia lục địa và quốc gia quần đảo. Dựa vào cấu tạo bờ biển của hai
nhóm quốc gia này, UNCLOS 1982 cũng đã đưa ra các phương pháp vạch
đường cơ sở khác nhau, làm nền tảng cho việc xác định các vùng biển của
quốc gia trong quan hệ quốc tế. Đối với quốc gia quần đảo, UNCLOS 1982
ghi nhận phương pháp xác định đường cơ sở quần đảo theo quy định tại
Điều 47 và sẽ được trình bày trong chương riêng của giáo trình này. Đối với
các quốc gia lục địa, UNCLOS 1982 chủ yếu đề cập đến 2 phương pháp vạch
đường cơ sợ là phương pháp đường cơ sở thông thường và đường cơ sở thẳng.
Trong đó, đường cơ sở thông thường là phương pháp dùng để tính chiều
rộng lãnh hải được xác định là ngấn nước thuỷ triều xuống thấp nhất dọc
theo bờ biển, được thể hiện trên các hải đồ có tỉ lệ lớn và được quốc gia ven
biển chính thức công nhận (Điều 3 Công ước Giơnevơ 1958 về Lãnh hải và
vùng tiếp giáp và Điều 5 UNCLOS 1982). Việc xác định ngấn nước thủy triều
thấp nhất không phải là một quy trình phức tạp. Đó là ngấn giao nhau giữa bờ
biển với mức thấp nhất của mặt nước biển. Phương pháp này liên quan trực
tiếp đển sự thay đổi mực nước biển, tới mực 0 trên các hải đồ. Trong trường
hợp việc áp dụng phương pháp đường cơ sở thông thường không phù hợp
với địa hình thực tế của bờ biển, quốc gia ven biển được phép áp dụng
phương pháp đường cơ sở thẳng, là đường gãy khúc nổi liền các điểm được
lựa chọn tại ngấn nước thuỷ triều thấp nhất dọc bờ biển và các đảo ven bờ.
Việc áp dụng phương pháp đường cơ sở thẳng, về cơ bản, sẽ khắc phục
được một phần những hạn chế của phương pháp đường cơ sở thông thường.
Phương pháp này dễ áp dụng với các quốc gia có bờ biển khúc khuỷu, bị
khoét sâu, lồi lõm. Đây cũng là phương pháp đơn giản hóa nhưng không làm
biến đổi sai lệch địa hình bờ biển. Tuy nhiên, phương pháp đường cơ sở
thẳng cũng có thể bị các quốc gia ven biển lạm dụng thông qua việc lựa chọn
điểm cơ sở để mở rộng thái quá vùng biển của quốc gia mình. Để hạn chế
điều này, UNCLOS 1982 đưa ra các điều kiện cho việc xác định đường cơ sở thẳng.
Mặc dù ra đời sau so với đường cơ sở thông thường, tuy nhiên cho đến hiện
nay, đường cơ sở thẳng lại là phương pháp xác định khá phổ biến của các
quốc gia ven biển. Trong số hơn 150 quốc gia ven biển, đã có khoảng 60
nước đã xác định đường cơ sở thẳng dọc theo bờ biển của họ và khoảng 10
quốc gia khác đã ban hành pháp luật cho phép nhưng chưa công bố các tọa
độ hoặc biểu đồ đường cơ sở thẳng của họ. Nhìn chung, việc xác định đường
cơ sở theo phương pháp đường cơ sở thẳng sẽ giúp các quốc gia ven biển
có được một vùng nội thủy rộng hơn so với việc áp dụng đường cơ sở thông
thường. Tuy nhiên, chính việc mở rộng đó đã dẫn đến việc các quốc gia lạm
dụng những khoảng trống trong cơ chế kiểm soát của UNCLOS 1982 để
công bố những đoạn đường cơ sở thẳng chưa thực sự phù hợp với luật pháp
quốc tế, làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của các quốc gia khác trên biển.
Thực tiễn xác định đường cơ sở của các quốc gia cho thấy, việc xác định
đường cơ sở luôn là vấn đề có tính nhạy cảm trong quan hệ quốc tế. Một văn
bản pháp lý của quốc gia liên quan đến việc xác định đường cơ sở không
hợp lý, không tuân thủ các quy định của pháp luật quốc tế có thể gây ra
những phản ứng khác nhau từ phía các quốc gia khác vì nó có thể ảnh
hưởng đến các quyền và lợi ích của họ. Do vậy, các tuyên bố về xác định
được đường cơ sở của quốc gia ven biển phải hết sức thận trọng và tuân thủ
những phương pháp chung đã được cộng đồng quốc tế thừa nhận.
4. Một số câu hỏi khác liên quan đến luật biển quốc tế
Hỏi: Công ước Liên Hợp quốc về Luật Biển năm 1982 quy định như thế nào
về biển kín hay nửa kín ?
Đáp: “Biển kín hay nửa kín” là một vịnh, một vũng hay một vùng biển do nhiều
quốc gia bao bọc xung quanh và thông với một biển khác hay với đại dương
qua một cửa hẹp, hoặc là hoàn toàn do chủ yếu hay các lãnh hải và các vùng
đặc quyền về kinh tế của nhiều quốc gia tạo thành.
Hỏi: Theo công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982 quốc gia ven biển có nghĩa vụ gì? Đáp:
- Quốc gia ven biển không được cản trở quyền đi qua không gây hại của các
tàu thuyền nước ngoài trong lãnh hải, ngoài những trường hợp mà Công ước
đã trù định. Đặc biệt khi áp dụng Công ước, quốc gia ben biển không được:
+ Áp đặt cho các tàu thuyền nước ngoài những nghĩa vụ dẫn đến việc cản trở
hay hạn chế việc thực hiện quyền đi qua không gây hại của các tàu thuyền này;
+ Phân biệt đối xử về mặt pháp lý hay về mặt thực tế đối với các tàu thuyền
chở hàng từ một quốc gia nhất định hay đến quốc gia đó hoặc nhân danh một quốc gia nhất định.
- Quốc gia ven biển thông báo thích đáng mọi nguy hiểm về hàng hải của
mình biết trong lãnh hải của mình.
Document Outline

• Đường cơ sở là gì? Phân loại đường cơ sở trong luậ
  • 1. Quy định chung về đường cơ sở trong luật biển q
  • 2. Định nghĩa đường cơ sở trong luật biển quốc tế
  • 3. Phân loại đường cơ sở trong luật biển quốc tế
  • 4. Một số câu hỏi khác liên quan đến luật biển quố