Giải Địa 10 Bài 31: Tổ chức lãnh thổ công nghiệp, tác động của công nghiệp tới môi trường và định hướng phát triển công nghiệp CTST

Giải Địa 10 Bài 31: Tổ chức lãnh thổ công nghiệp, tác động
của công nghiệp tới môi trường và định hướng phát triển công nghiệp CTST
Mở đầu trang 117 SGK Địa 10 CTST
Giữa các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp có gì khác nhau? Ngành công
nghiệp tác động như thế nào đến môi trường? Định hướng phát triển ngành công
nghiệp trong tương lai là gì? Lời giải
- Giữa các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp có sự khác nhau về quy mô,
hướng phát triển, chuyên môn hóa, vai trò,…
- Việc tìm tác động của công nghiệp tới môi trường và định hướng phát triển ngành
công nghiệp trong tương lai sẽ giúp các quốc gia và vùng lãnh thổ có hướng sử
dụng và khai thác các nguồn lực phát triển một cách hợp lí.
I. Quan niệm, vai trò của tổ chức lãnh thổ công nghiệp
Câu hỏi trang 117 SGK Địa 10 CTST
Dựa vào thông tin trong bài và những hiểu biết của bản thân, em hãy trình bày quan
niệm và vai trò của tổ chức lãnh thổ công nghiệp. Lời giải
Quan niệm: Là hệ thống các mối liên kết không gian của các ngành và sự kết hợp
sản xuất trong lãnh thổ trên cơ sở khai thác lợi thế về vị trí địa lí, tài nguyên thiên
nhiên, nguồn lao động, thị trường tiêu thụ, thành tựu khoa học - công nghệ,... nhằm
đạt được hiệu quả cao nhất về kinh tế - xã hội - môi trường và đảm bảo an ninh quốc phòng. - Vai trò
+ Góp phần sử dụng một cách hợp lí các nguồn lực về vị trí địa lí, tự nhiên, kinh tế -
xã hội của mỗi quốc gia đồng thời thu hút nguồn lực từ bên ngoài.
+ Góp phần thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước
và thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế.
Câu hỏi trang 117 SGK Địa 10 CTST
Dựa vào thông tin trong bài và những hiểu biết của bản thân, em hãy phân biệt vai
trò và đặc điểm của các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp. Lời giải
Vai trò và đặc điểm của các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp Hình Vai trò Đặc điểm thức Điểm - Là đơn vị cơ sở cho
- Là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp công các hình thức tổ chức
đơn giản nhất, gồm một số cơ sở sản xuất công nghiệp lãnh thổ công nghiệp
nghiệp nằm trong phạm vi của một điểm dân khác.
cư (đồng nhất với điểm dân cư) hoặc xa điểm dân cư. - Góp phần giải
quyết việc làm tại địa
- Các cơ sở sản xuất công nghiệp thường phân phương.
bố gần nguồn nhiên liệu, nguyên liệu (hoặc vùng nông sản). - Đóng góp vào nguồn thu của
- Giữa các cơ sở sản xuất công nghiệp không nghiệp địa phương.
có (hoặc có rất ít) mối liên hệ với nhau. - Góp phần thực hiện công nghiệp hóa tại địa phương. Khu - Góp phần thu hút
- Có ranh giới rõ ràng, không có dân cư sinh công vốn đầu tư trong và sống. nghiệp ngoài nước.
- Có vị trí phân bố thuận lợi để vận chuyển - Thúc đẩy chuyển
hàng hóa và liên hệ với bên ngoài như gần giao công nghệ hiện
cảng biển, đường giao thông lớn, gần sân bay, đại.
ngoại vi các thành phố lớn,... - Giải quyết việc
- Tập trung tương đối nhiều cơ sở sản xuất làm, nâng cao chất
công nghiệp. Các cơ sở này thường sử dụng
lượng nguồn lao chung cơ sở hạ tầng sản xuất; được hưởng một động.
quy chế riêng, ưu đãi về sử dụng đất, thuế
quan; ứng dụng mạnh mẽ thành tựu khoa học - - Tạo nguồn hàng
công nghệ vào sản xuất; có khả năng hợp tác
tiêu dùng trong nước sản xuất cao. và xuất khẩu.
- Có các cơ sở sản xuất công nghiệp nòng cốt
(hay cơ sở sản xuất công nghiệp hạt nhân) và
các cơ sở sản xuất công nghiệp hỗ trợ.
- Các hình thức khác của khu công nghiệp là
đặc khu kinh tế, khu chế xuất, khu công nghệ
cao, công viên khoa học,... Trung Góp phần định hình
- Là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp ở tâm
hướng chuyên môn trình độ cao, thường gắn với các đô thị vừa và công hóa cho vùng lãnh
lớn, có vị trí địa lí thuận lợi. nghiệp thổ và tạo động lực
- Bao gồm các khu công nghiệp, điểm công phát triển cho khu
nghiệp và cơ sở sản xuất công nghiệp. Giữa vực phụ cận.
chúng có mối liên hệ chặt chẽ với nhau về sản
xuất, kĩ thuật, công nghệ.
- Trong trung tâm công nghiệp gồm nhiều cơ
sở sản xuất công nghiệp thuộc nhiều ngành
khác nhau, trong đó có các cơ sở sản xuất công
nghiệp nòng cốt (đóng vai trò quyết định
hướng chuyên môn hóa của trung tâm công
nghiệp) và các cơ sở sản xuất công nghiệp bổ trợ. Vùng
Thúc đẩy hướng - Là hình thức cao nhất của tổ chức lãnh thổ công chuyên môn hóa cho công nghiệp. nghiệp vùng lãnh thổ, góp
- Có không gian rộng lớn, gồm rất nhiều điểm phần khai thác có
công nghiệp, khu công nghiệp và trung tâm hiệu quả các nguồn
công nghiệp, có mối liên hệ mật thiết với nhau lực theo lãnh thổ. trong sản xuất.
- Có một số nhân tố tạo vùng tương đồng (như
cùng sử dụng một hay một số loại tài nguyên;
sử dụng nhiều lao động; sử dụng chung hệ
thống năng lượng, giao thông vận tải,...).
- Có một vài ngành công nghiệp chủ yếu, tạo
nên hướng chuyên môn hóa của vùng.
II. Tác động của công nghiệp tới môi trường và định hướng phát triển ngành
công nghiệp trong tương lai
Câu hỏi trang 118 SGK Địa 10 CTST
Dựa vào thông tin trong bài và hiểu biết của bản thân, em hãy:
- Phân tích và cho ví dụ về tác động của ngành công nghiệp đến môi trường.
- Giải thích vì sao cần phát triển mạnh các nguồn năng lượng tái tạo. Lời giải
- Về tác động tích cực: ngành công nghiệp tạo ra các máy móc, thiết bị sử dụng
công nghệ hiện đại để dự báo và khai thác hợp lí nguồn tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường.
- Về tác động tiêu cực
+ Ô nhiễm môi trường nước và môi trường không khí.
+ Ô nhiễm môi trường do chất thải rắn.
+ Ô nhiễm môi trường do sản phẩm công nghiệp sau khi sử dụng.
+ Tình trạng cạn kiệt một số nguồn tài nguyên thiên nhiên.
-> Trước những tác động tiêu cực của hoạt động sản xuất công nghiệp đến môi
trường, việc phát triển các nguồn năng lượng tái tạo là cần thiết, một số dạng năng
lượng tái tạo như năng lượng từ mặt trời, gió, sóng biển, thuỷ triều...
Câu hỏi trang 119 SGK Địa 10 CTST
Dựa vào thông tin trong bài và hiểu biết của bản thân, em hãy nêu các định hướng
phát triển ngành công nghiệp trong tương lai. Lời giải
Trong tương lai, ngành công nghiệp được phát triển theo các hướng:
- Chuyển dần từ ngành công nghiệp truyền thống sang các ngành công nghiệp có
hàm lượng kĩ thuật - Công nghệ cao.
- Sự phát triển của các cuộc cách mạng công nghiệp tác động mạnh mẽ đến sự liên
kết và phát triển công nghiệp theo ngành, theo vùng.
- Hoạt động sản xuất công nghiệp ngày càng gắn với sự khai thác hợp lí, có hiệu quả
nguồn tài nguyên thiên nhiên.
- Phát triển ngành công nghiệp theo hướng công nghiệp xanh, nhằm hạn chế phát
thải khí CO2 và các chất độc hại ra môi trường…
Luyện tập và vận dụng trang 119 SGK Địa 10 CTST
Luyện tập trang 119 SGK Địa 10 CTST
Dựa vào kiến thức đã học, em hãy lập bảng theo mẫu dưới đây và hoàn thiện thông tin.
Hình thức tổ chức lãnh Đặc điểm chính
Ví dụ ở nước ta thổ công nghiệp Điểm công nghiệp Khu công nghiệp Trung tâm công nghiệp Lời giải
Đặc điểm chính của một số hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp
Hình thức tổ chức Đặc điểm chính
Ví dụ ở nước ta
lãnh thổ công nghiệp Điểm công nghiệp
- Là hình thức tổ chức lãnh thổ công Hòa Bình, Hà
nghiệp đơn giản nhất, gồm một số cơ Giang, Tĩnh
sở sản xuất công nghiệp nằm trong Túc, Đồng Hới,
phạm vi của một điểm dân cư (đồng Đà Lạt, Tam Kỳ,
nhất với điểm dân cư) hoặc xa điểm Gia Nghĩa, Tuy dân cư. Hòa,…
- Các cơ sở sản xuất công nghiệp
thường phân bố gần nguồn nhiên liệu,
nguyên liệu (hoặc vùng nông sản).
- Giữa các cơ sở sản xuất công nghiệp
không có (hoặc có rất ít) mối liên hệ với nhau. Khu công nghiệp
- Có ranh giới rõ ràng, không có dân KCN Quế Võ I, cư sinh sống. II, II, Phước Đông, Hiệp
- Có vị trí phân bố thuận lợi để vận Phước, Bình
chuyển hàng hóa và liên hệ với bên Dương I, II, Phú ngoài. Nghĩa, Yên
- Tập trung tương đối nhiều cơ sở sản Bình, Yên
xuất công nghiệp. Các cơ sở này Phong, Đại An,
thường sử dụng chung cơ sở hạ tầng Bỉm Sơn, Phú
sản xuất; được hưởng một quy chế Bài,…
riêng, ưu đãi về sử dụng đất,…
- Có các cơ sở sản xuất công nghiệp
nòng cốt và các cơ sở sản xuất công nghiệp hỗ trợ.
- Các hình thức khác của khu công
nghiệp là đặc khu kinh tế, khu công nghệ cao,… Trung tâm công
- Là hình thức tổ chức lãnh thổ công Hà Nội, Hải nghiệp
nghiệp ở trình độ cao, thường gắn với Phòng, Thủ Dầu
các đô thị vừa và lớn, có vị trí địa lí Một, Biên Hòa, thuận lợi. Vũng Tàu, TP. Hồ Chí Minh,
- Bao gồm các khu công nghiệp, điểm Việt Trì, Vinh,
công nghiệp và cơ sở sản xuất công Huế, Đà
nghiệp. Giữa chúng có mối liên hệ Nẵng,…
chặt chẽ với nhau về sản xuất, kĩ thuật, công nghệ.
- Trong trung tâm công nghiệp gồm
nhiều cơ sở sản xuất công nghiệp
thuộc nhiều ngành khác nhau, trong đó
có các cơ sở sản xuất công nghiệp
nòng cốt và các cơ sở sản xuất công nghiệp bổ trợ.
Vận dụng trang 119 SGK Địa 10 CTST
Em hãy sưu tầm tư liệu về một khu công nghệ cao trên thế giới hoặc ở nước ta. Lời giải
- Học sinh sưu tầm tư liệu qua sách, báo hoặc internet.
- Ví dụ một số khu công nghệ cao ở Việt Nam
Khu công nghệ cao Láng Hòa Lạc
Khu công nghệ cao Láng Hòa Lạc là một tổ hợp được xây dựng trên địa bàn huyện
Thạch Thất, Hà Nội, Việt Nam.
Địa lý của khu công nghệ cao này nằm cách sân bay quốc tế Nội Bài 47 km, khoảng
cách tới đường vành đai 3 Hà Nội 30 km về hướng Tây và cách cảng Hải phòng hơn 130 km.
Đây được coi là dự án trọng điểm quốc gia. Vì thế, nhiều nhà đầu tư vào khu công
nghệ cao này đã được hưởng các ưu đãi đặc biệt hơn so với những khu khác trên địa
bàn. Đặc biệt là các ưu đãi là chính sách thuế.
Khu công nghệ cao Bình Dương
Trong những năm vừa qua, Bình Dương là tỉnh có tốc độ tăng trưởng, phát triển
kinh tế cao và thu hút được đầu tư lớn từ nhiều nguồn trong nước, cũng như nước
ngoài. Hình thức đầu tư theo hướng đa dạng hóa sản phẩm và chú trọng đến công
nghiệp có hàm lượng sử dụng nguyên liệu trong nước để áp dụng vào công nghệ cao.
Vì thế, khu công nghệ cao Bình Dương hiện đang là điểm đến hấp dẫn của nhiều
doanh nghiệp với tổng số dự án lớn, quy mô dự án công nghiệp công nghệ cao đang
ngày càng gia tăng theo thời gian.
Khu công nghệ cao Cần Thơ
Cần thơ là trung tâm kinh tế, phát triển khoa học kỹ thuật, giáo dục đào tạo của
vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Chính thế, tỉnh có nhiều tiềm năng trong các dự
án hợp tác, đầu tư của nhiều doanh nghiệp. Điển hình là Nhật Bản đầu tư nhiều lĩnh
vực nông nghiệp, công nghiệp, chế biến, du lịch, công nghệ thông tin, cơ sở hạ tầng, tài chính ngân hàng…
Khu công nghệ cao Cần Thơ được tập trung trên địa bàn của thành phố với những vị
trí thuận lợi, cơ sở hạ tầng đồng bộ, tạo nên động lực phát triển kinh tế, xã hội cho
địa phương, cũng như Đồng bằng sông Cửu Long. Từ đó, môi trường sống và làm
việc thuận tiện cho các nhà đầu tư, tạo điều kiện để họ gắn bó lâu dài.