Giải Lịch sử 8 Bài 10: Phong trào công nhân và sự ra đời của chủ nghĩa Mác | Cánh diều

Giải Lịch sử 8 Bài 10: Phong trào công nhân và sự ra đời của chủ nghĩa Mác | Cánh diều. Tài liệu được biên soạn dưới dạng file PDF bao gồm 7 trang tổng hợp các kiến thức chọn lọc giúp các bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao trong kỳ thi sắp tới. Mời các bạn đón xem!

1
Giải Lịch sử 8 Bài 10: Phong trào công nhân và sự ra đời của
chủ nghĩa Mác
Trả lời câu hỏi Lịch sử 8 Cánh diều Bài 10
I. Sự ra đời của giai cấp công nhân
Đọc thông tin và tư liu, nêu s ra đi ca giai cp công nhân.
Tr li:
S ra đi ca giai cp công nhân:
Sau các cuc phát kiến đa lí, phương thc sn xuất tư bản ch nghĩa hình
thành ngày ng phát trin các nước Tây Âu. Giai cp công nhân ra
đời t bi cảnh đó.
Giai cp công nhân ngun gc t nông dân, th th ng, nông nô,
l,... do b mt ruộng đt, b bt,.... nên tr thành ni m thtrong các
công xưởng, nhà máy.
II. Những hoạt động của C.Mác, Ph.Ăng-ghen và sra đời của chủ nghĩa
hội khoa học
Da vào thông tin trong mc II, trình bày mt s hoạt động chính ca C. Mác,
Ph. Ăng-ghen và s ra đi ca ch nghĩa xã hi khoa hc.
Tr li:
- Mt s hoạt đng chính ca C. Mác và Ph. Ăng-ghen:
Năm 1842, Ph. Ăng-ghen sang Anh, tìm hiu thc tế phong trào công
nhân đây và biên son nhiu tài liệu, trong đó cun nh cnh giai cp
công nhân Anh.
Năm 1843, sau khi b trc xut khỏi Đức, C. Mác sang Pa-ri (Pháp) và
tham gia phong trào cách mng Pháp.
2
Năm 1844, Ph. Ăng-ghen t Anh sang Pháp và gặp C. Mác. Hai ông đã
thành lập Đồng minh những người cng sn - chính đảng đc lập đầu tiên
ca vô sn quc tế.
Đầu năm 1848, C. Mác và Ph. Ăng-ghen son tho công b Tun
ngôn ca Đảng Cng sn - Cương lĩnh của Đồng minh những người cng
sn.
Năm 1864, Quc tế th nhất được thành lp, C. Mác tham gia Ban lãnh
đạo và tr thành linh hn ca t chc này.
Năm 1889, Quc tế th hai ra đi Pa-ri gn vi vai trò quan trng ca
Ph. Ăng-ghen.
- S ra đời ca ch nghĩa xã hi khoa hc:
Những năm 30 - 40 ca thế k XIX, giai cấp công nhân ngày càng đông
đảo, trưởng thành v nhn thc, tiến hành đu tranh chng li giai cấp
sản dưới nhiu hình thức, điển hình như: cuc đu tranh ca công nhân dt
Li-ông Pháp (1831); phong trào Hiến chương Anh (1836 - 1847),… => s
phát trin nhanh chóng ca phong trào ng nhân đòi hi mt h thng
luận soi đường.
Tháng 2/1848, Tuyên ngôn ca Đảng Cng sản (do C.Mác và Ph.Ăng-
ghen son thảo) được ng b Luân Đôn. Tuyên nn đã phân tích v q
trình phát sinh, phát trin ca ch nghĩa bn và nhn mnh s mnh ca
giai cp công nhân.
=> Vic công b Tuyên ngôn của Đảng Cng sản đã đánh du s ra đi ca ch
nghĩa xã hi khoa hc.
III. Phong trào cộng sản ng nhân quốc tế từ giữa thế kỉ XIX đến đầu
thế kỉ XX
Câu 1: Trình bày nhng nét chính v phong trào cng sn và ng nhân quc tế
t năm 1848 đến năm 1870. Nêu s ra đời và hoạt đng ca Quc tế th nht.
3
Tr li:
Phong trào cng sn và công nhân t năm 1848 đến năm 1870
- T gia thế k XIX, phong trào công nhân đu tranh chng li s áp bc, bóc
lt ca giai cấp tư sản din ra nhiều nước.
Tháng 6/1848, công nhân nhân dân lao đng Pa-ri đng lên khi
nghĩa.
Năm 1848 - 1849, công nhân và th th công Đức cũng nhiều ln ni dy
chng li gii ch.
Tháng 9/1864, công nhân Anh tham gia mít tinh tại Luân Đôn,...
S ra đời và hoạt động ca Quc tế th nht
- S ra đi:Xut phát t nhng yêu cu cp bách trong phong trào công nhân
quc tế, ngày 28/9/1864, tại Luân Đôn (Anh), Hi Liên hip ng nhân quc tế
(Quc tế th nhất) được thành lp.
- Hoạt động:
Ngoài nhim v bi dưỡng lãnh đo cho phong trào công nhân và truyn
hc thuyết Mác, Quc tế th nhất đóng vai trò trung tâm thúc đy phong
trào công nhân quc tế phát trin.
Trong qtrình tn ti, Quc tế th nht s phân hoá v tưởng và
đưng li hoạt động. Năm 1876, Quc tế th nht tuyên b gii tán.
Câu 2: Trình bày nhng nét chính v ng xã Pa-ri và nêu ý nghĩa lịch s ca
vic thành lập nhà nước kiu mi.
Câu 3: Trình bày nhng nét chính v phong trào cng sn và ng nhân quc tế
t 1871 đến đầu thế k XX. Nêu s ra đi và hoạt đng ca Quc tế th hai.
Giải Luyện tập và vận dụng Lịch sử 8 Cánh diều Bài 10
Luyện tập 1
4
Trình bày nguyên nhân dẫn đến các phong trào đu tranh ca giai cp công nhân
chng li giai cấp tư sn.
Tr li:
Do b gii ch áp bc bóc lt và phi m vic cc nhc, giai cấp công nhân đã
đứng lên đu tranh chng li giai cấp sản dưới nhiu hình thc khác nhau,
như: đập phá máy móc, đt côngng; bãi công; mít tinh; biểu tình,…
Luyện tập 2
Lp bng m tt mt s hoạt đng tiêu biu ca phong trào cng sn công
nhân quc tế cui thế k XIX, đu thế k XX.
Tr li:
(*) Bng m tt: Mt s s kin tiêu biu trong phong trào cng sn và công
nhân quc tế cui thế k XIX - đu thế k XX
Thi gian
S kin
Tháng
9/1864
Hi Liên hip công nhân quc tế (Quc tế th nhất) được
thành lp.
1871
Công xã Pa-ri ra đi Pháp. Tuy nhiên, do nhiu nguyên
nhân, Công xã đã tht bi sau 72 ngày tn ti.
1875
Đảng xã hội Đức được thành lp
1879
Đảng Công nhân Pháp đưc thành lp
1883
Nhóm Giải phóng lao động Nga được thành lp.
1/5/1886
Cuc tng bãi công của hơn 40 vn công nhân thành ph
5
Chicagô
14/7/1889
Quc tế th hai ra đi, thay thế cho Quc tế th nht.
1893
Đại biu công nhân Pháp giành thng li trong cuc bu c
Quc hi.
Đầu thế k
XX
Ch nghĩa Mác phát trin thành ch nghĩa Mác - Lênin.
Vận dụng 3
Sưu tầm mt s mu chuyn v hoạt đng của C. Mác, Ph. Ăng-ghen V.I.
Lênin. Gii thiu nhng mu chuyện đó vi thy cô và bn hc.
Tr li:
(*) Tham kho: câu chuyn v tình bạn vĩ đi của C. Mác và Ph. Ăng-ghen
Cui tháng 11/1842, Ăng-ghen gp C. Mác. T đó họ trao đổi thư từ vi nhau,
tình bn gia hai n lãnh t thiên tài ca giai cp sản được bắt đu và ngày
càng thm thiết. Si dây tht cht tình bn ca h cùng chung mc đích,
ng vì s nghip giải phóng con ngưi. H đã sát cánh bên nhau viết nên
nhng công trình khoa học lãnh đạo phong trào công nhân đu tranh nhm
a b ch nghĩa tư bn, xây dng ch nghĩa cộng sn.
Tháng 8/1844, Pari, đánh du cho ln hp tác luận đu tiên gia C.Mác và
Ph.Ăng-ghen. Cuc gp g Pari không những đã xây dng tình bn ca hai
ông, bng công vic của mình, các ông đã hỗ tr nhau rt nhiu khiến thiên
tài và trí tu ca mỗi người b sung cho nhau mt cách rt k diu.
giành hết tâm lc cho s nghip cách mạng, nên gia đình C. Mác gp rt
nhiều k khăn túng thiếu trong cuc sng. Nhng c ấy, Ăng-ghen luôn
ngưi tận nh giúp đ Mác. Ngày 03/02/1845, Mác b trc xut khi Pari gia
6
lúc ngun tài chính của gia đình cạn kiệt. Được tin, Ăng-ghen đã tt bt m
cách quyên tin t c bạn bè, đồng chí đ giúp gia đình C.Mác vưt qua hon
nạn. Ông cũng đã c tìm cách khéo léo đ khi chm ti ng t ái ca C.Mác,
thuyết phc ông nhn s giúp đỡ nh nhoi y. T đó trên con đường nghiên cu
khoa hc và hoạt động đu tranh cho s ra đời và thng li ca ch nghĩa cộng
sn khoa hc của C. c, Ăng-ghen luôn ni bạn, người đồng chí chung
thy, st son bên cnh chia ngt s i, đng cam cng kh vi Mác, bo v
tôn trng ông ngay c khi C. Mác đã qua đi. Những năm tiếp theo, tiến s Mác
- nhà lun kinh tế li lc vn luôn vào cnh túng thiếu, thm chí c
không mua đ bánh ăn hàng ngày. Đ bn hoàn thành s nghiệp, Ăng-ghen
đã cam chịu m thư ký trong hãng bn ca cha mình (mt công vic mà ông
chán ghét) sut 20 năm để ly tin giúp Mác.
Trong thi gian viết b bn, trong tình cnh rất k khăn, c còn phi viết
bài cho các báo đ tin chi tiêu. Rt nhiều đêm, Ăng-ghen thức đến tn 2 gi
sáng viết bài thay Mác đ đăng kp các s báo mà Mác cng tác. Nhng bài báo
đó của Ăng-ghen luôn ni dung khoa hc u sc, hp dẫn đọc gi đều
mang tên C. Mác. Cũng vì đ Mác thi gian viết b bn, nên tt c gánh
nng ca cuộc đu tranh chng những trào lưu thù đch vi ch nghĩa Mác đu
trút lên vai Ăng-ghen. Tiêu biu là cuc lun chiến chống Đuyrinh, trong các
bài viết, Ăng-ghen đã phân tích nhng vấn đ quan trng nht ca triết hc, ca
khoa hc t nhiên xã hi. Vi ni dung khoa hc sâu sc, l sắc bén, Ăng-
ghen đã đập tan s xuyên tc, bo v s trong sáng ca ch nghĩa Mác.
Năm 1883, những ni cng sn và công nhân thế gii phi chu mt tn tht
ln lao, C.Mác - lãnh t thiên tài ca h đã từ trn. B bn - công trình khoa
hc đồ s nht ca Mác mi xut bản được cun I, còn cun II cuốn III đang
i dng bn thảo, khi Mác ra đi. Ăng-ghen vô cùng lo lắng trước s phn
ca cun sách. Ông đã dng nhng công trình khoa hc ca nh đ giành thi
gian hiệu đính hai bn tho b bn cho Mác. Phi mất 10 năm Ăng-ghen lao
7
động mit mài trong hoàn cnh tui già và bnh tt, b bn của Mác đã được
xut bn trn vẹn. Trong công trình đồ s ấy, Ăng-ghen không ch hiệu đính,
sa cha mt s chương sau cùng là do ông viết.
Sau nhng cng hiến mit mài, ngày 05/8/1895, trái tim lãnh t vô sản Ph.Ăng-
ghen đã ngừng đập để tìm đến người bạn, người đồng chí tri k ca mình.
Nhng lp hu thế trên khp thế giới đã dựng tượng đài hai ông khắp i đ
t ng ngưng m v tình bn và s nghip cao quý của C. Mác Ph.Ăng-
ghen.
| 1/7

Preview text:

Giải Lịch sử 8 Bài 10: Phong trào công nhân và sự ra đời của
chủ nghĩa Mác
Trả lời câu hỏi Lịch sử 8 Cánh diều Bài 10
I. Sự ra đời của giai cấp công nhân
Đọc thông tin và tư liệu, nêu sự ra đời của giai cấp công nhân. Trả lời:
Sự ra đời của giai cấp công nhân: •
Sau các cuộc phát kiến địa lí, phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa hình
thành và ngày càng phát triển ở các nước Tây Âu. Giai cấp công nhân ra
đời từ bối cảnh đó. •
Giai cấp công nhân có nguồn gốc từ nông dân, thợ thủ công, nông nô, nô
lệ,... do bị mất ruộng đất, bị bắt,.... nên trở thành người làm thuê trong các công xưởng, nhà máy.
II. Những hoạt động của C.Mác, Ph.Ăng-ghen và sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học
Dựa vào thông tin trong mục II, trình bày một số hoạt động chính của C. Mác,
Ph. Ăng-ghen và sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học. Trả lời:
- Một số hoạt động chính của C. Mác và Ph. Ăng-ghen: •
Năm 1842, Ph. Ăng-ghen sang Anh, tìm hiểu thực tế phong trào công
nhân ở đây và biên soạn nhiều tài liệu, trong đó có cuốn Tình cảnh giai cấp công nhân Anh. •
Năm 1843, sau khi bị trục xuất khỏi Đức, C. Mác sang Pa-ri (Pháp) và
tham gia phong trào cách mạng ở Pháp. 1 •
Năm 1844, Ph. Ăng-ghen từ Anh sang Pháp và gặp C. Mác. Hai ông đã
thành lập Đồng minh những người cộng sản - chính đảng độc lập đầu tiên của vô sản quốc tế. •
Đầu năm 1848, C. Mác và Ph. Ăng-ghen soạn thảo và công bố Tuyên
ngôn của Đảng Cộng sản - Cương lĩnh của Đồng minh những người cộng sản. •
Năm 1864, Quốc tế thứ nhất được thành lập, C. Mác tham gia Ban lãnh
đạo và trở thành linh hồn của tổ chức này. •
Năm 1889, Quốc tế thứ hai ra đời ở Pa-ri gắn với vai trò quan trọng của Ph. Ăng-ghen.
- Sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học: •
Những năm 30 - 40 của thế kỉ XIX, giai cấp công nhân ngày càng đông
đảo, trưởng thành về nhận thức, tiến hành đấu tranh chống lại giai cấp tư
sản dưới nhiều hình thức, điển hình như: cuộc đấu tranh của công nhân dệt
Li-ông ở Pháp (1831); phong trào Hiến chương Anh (1836 - 1847),… => sự
phát triển nhanh chóng của phong trào công nhân đòi hỏi một hệ thống lý luận soi đường. •
Tháng 2/1848, Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản (do C.Mác và Ph.Ăng-
ghen soạn thảo) được công bố ở Luân Đôn. Tuyên ngôn đã phân tích về quá
trình phát sinh, phát triển của chủ nghĩa tư bản và nhấn mạnh sứ mệnh của giai cấp công nhân.
=> Việc công bố Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đã đánh dấu sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học.
III. Phong trào cộng sản và công nhân quốc tế từ giữa thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX
Câu 1: Trình bày những nét chính về phong trào cộng sản và công nhân quốc tế
từ năm 1848 đến năm 1870. Nêu sự ra đời và hoạt động của Quốc tế thứ nhất. 2 Trả lời:
♦ Phong trào cộng sản và công nhân từ năm 1848 đến năm 1870
- Từ giữa thế kỉ XIX, phong trào công nhân đấu tranh chống lại sự áp bức, bóc
lột của giai cấp tư sản diễn ra ở nhiều nước. •
Tháng 6/1848, công nhân và nhân dân lao động Pa-ri đứng lên khởi nghĩa. •
Năm 1848 - 1849, công nhân và thợ thủ công Đức cũng nhiều lần nổi dậy chống lại giới chủ. •
Tháng 9/1864, công nhân Anh tham gia mít tinh tại Luân Đôn,...
♦ Sự ra đời và hoạt động của Quốc tế thứ nhất
- Sự ra đời:Xuất phát từ những yêu cầu cấp bách trong phong trào công nhân
quốc tế, ngày 28/9/1864, tại Luân Đôn (Anh), Hội Liên hiệp công nhân quốc tế
(Quốc tế thứ nhất) được thành lập. - Hoạt động: •
Ngoài nhiệm vụ bồi dưỡng lãnh đạo cho phong trào công nhân và truyền
bá học thuyết Mác, Quốc tế thứ nhất đóng vai trò trung tâm thúc đẩy phong
trào công nhân quốc tế phát triển. •
Trong quá trình tồn tại, Quốc tế thứ nhất có sự phân hoá về tư tưởng và
đường lối hoạt động. Năm 1876, Quốc tế thứ nhất tuyên bố giải tán.
Câu 2: Trình bày những nét chính về Công xã Pa-ri và nêu ý nghĩa lịch sử của
việc thành lập nhà nước kiểu mới.
Câu 3: Trình bày những nét chính về phong trào cộng sản và công nhân quốc tế
từ 1871 đến đầu thế kỉ XX. Nêu sự ra đời và hoạt động của Quốc tế thứ hai.
Giải Luyện tập và vận dụng Lịch sử 8 Cánh diều Bài 10 Luyện tập 1 3
Trình bày nguyên nhân dẫn đến các phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân
chống lại giai cấp tư sản. Trả lời:
Do bị giới chủ áp bức bóc lột và phải làm việc cực nhọc, giai cấp công nhân đã
đứng lên đấu tranh chống lại giai cấp tư sản dưới nhiều hình thức khác nhau,
như: đập phá máy móc, đốt công xưởng; bãi công; mít tinh; biểu tình,… Luyện tập 2
Lập bảng tóm tắt một số hoạt động tiêu biểu của phong trào cộng sản và công
nhân quốc tế cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX. Trả lời:
(*) Bảng tóm tắt: Một số sự kiện tiêu biểu trong phong trào cộng sản và công
nhân quốc tế cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX
Thời gian Sự kiện Tháng
Hội Liên hiệp công nhân quốc tế (Quốc tế thứ nhất) được 9/1864 thành lập.
Công xã Pa-ri ra đời ở Pháp. Tuy nhiên, do nhiều nguyên 1871
nhân, Công xã đã thất bại sau 72 ngày tồn tại. 1875
Đảng xã hội Đức được thành lập 1879
Đảng Công nhân Pháp được thành lập 1883
Nhóm Giải phóng lao động Nga được thành lập. 1/5/1886
Cuộc tổng bãi công của hơn 40 vạn công nhân thành phố 4 Chicagô
14/7/1889 Quốc tế thứ hai ra đời, thay thế cho Quốc tế thứ nhất.
Đại biểu công nhân Pháp giành thắng lợi trong cuộc bầu cử 1893 Quốc hội.
Đầu thế kỉ Chủ nghĩa Mác phát triển thành chủ nghĩa Mác - Lênin. XX Vận dụng 3
Sưu tầm một số mẩu chuyện về hoạt động của C. Mác, Ph. Ăng-ghen và V.I.
Lênin. Giới thiệu những mẩu chuyện đó với thầy cô và bạn học. Trả lời:
(*) Tham khảo: câu chuyện về tình bạn vĩ đại của C. Mác và Ph. Ăng-ghen
Cuối tháng 11/1842, Ăng-ghen gặp C. Mác. Từ đó họ trao đổi thư từ với nhau,
tình bạn giữa hai nhà lãnh tụ thiên tài của giai cấp vô sản được bắt đầu và ngày
càng thắm thiết. Sợi dây thắt chặt tình bạn của họ là cùng chung mục đích, lý
tưởng vì sự nghiệp giải phóng con người. Họ đã sát cánh bên nhau viết nên
những công trình khoa học và lãnh đạo phong trào công nhân đấu tranh nhằm
xóa bỏ chủ nghĩa tư bản, xây dựng chủ nghĩa cộng sản.
Tháng 8/1844, ở Pari, đánh dấu cho lần hợp tác lý luận đầu tiên giữa C.Mác và
Ph.Ăng-ghen. Cuộc gặp gỡ ở Pari không những đã xây dựng tình bạn của hai
ông, mà bằng công việc của mình, các ông đã hỗ trợ nhau rất nhiều khiến thiên
tài và trí tuệ của mỗi người bổ sung cho nhau một cách rất kỳ diệu.
Vì giành hết tâm lực cho sự nghiệp cách mạng, nên gia đình C. Mác gặp rất
nhiều khó khăn túng thiếu trong cuộc sống. Những lúc ấy, Ăng-ghen luôn là
người tận tình giúp đỡ Mác. Ngày 03/02/1845, Mác bị trục xuất khỏi Pari giữa 5
lúc nguồn tài chính của gia đình cạn kiệt. Được tin, Ăng-ghen đã tất bật tìm
cách quyên tiền từ các bạn bè, đồng chí để giúp gia đình C.Mác vượt qua hoạn
nạn. Ông cũng đã cố tìm cách khéo léo để khỏi chạm tới lòng tự ái của C.Mác,
thuyết phục ông nhận sự giúp đỡ nhỏ nhoi ấy. Từ đó trên con đường nghiên cứu
khoa học và hoạt động đấu tranh cho sự ra đời và thắng lợi của chủ nghĩa cộng
sản khoa học của C. Mác, Ăng-ghen luôn là người bạn, người đồng chí chung
thủy, sắt son bên cạnh chia ngọt sẻ bùi, đồng cam cộng khổ với Mác, bảo vệ và
tôn trọng ông ngay cả khi C. Mác đã qua đời. Những năm tiếp theo, tiến sỹ Mác
- nhà lý luận kinh tế lỗi lạc vẫn luôn ở vào cảnh túng thiếu, thậm chí có lúc
không mua đủ bánh mì ăn hàng ngày. Để bạn hoàn thành sự nghiệp, Ăng-ghen
đã cam chịu làm thư ký trong hãng buôn của cha mình (một công việc mà ông
chán ghét) suốt 20 năm để lấy tiền giúp Mác.
Trong thời gian viết bộ Tư bản, trong tình cảnh rất khó khăn, Mác còn phải viết
bài cho các báo để có tiền chi tiêu. Rất nhiều đêm, Ăng-ghen thức đến tận 2 giờ
sáng viết bài thay Mác để đăng kịp các số báo mà Mác cộng tác. Những bài báo
đó của Ăng-ghen luôn có nội dung khoa học sâu sắc, hấp dẫn đọc giả và đều
mang tên C. Mác. Cũng vì để Mác có thời gian viết bộ Tư bản, nên tất cả gánh
nặng của cuộc đấu tranh chống những trào lưu thù địch với chủ nghĩa Mác đều
trút lên vai Ăng-ghen. Tiêu biểu là cuộc luận chiến chống Đuyrinh, trong các
bài viết, Ăng-ghen đã phân tích những vấn đề quan trọng nhất của triết học, của
khoa học tự nhiên và xã hội. Với nội dung khoa học sâu sắc, lý lẽ sắc bén, Ăng-
ghen đã đập tan sự xuyên tạc, bảo vệ sự trong sáng của chủ nghĩa Mác.
Năm 1883, những người cộng sản và công nhân thế giới phải chịu một tổn thất
lớn lao, C.Mác - lãnh tụ thiên tài của họ đã từ trần. Bộ Tư bản - công trình khoa
học đồ sộ nhất của Mác mới xuất bản được cuốn I, còn cuốn II và cuốn III đang
ở dưới dạng bản thảo, khi Mác ra đi. Ăng-ghen vô cùng lo lắng trước số phận
của cuốn sách. Ông đã dừng những công trình khoa học của mình để giành thời
gian hiệu đính hai bản thảo bộ Tư bản cho Mác. Phải mất 10 năm Ăng-ghen lao 6
động miệt mài trong hoàn cảnh tuổi già và bệnh tật, bộ Tư bản của Mác đã được
xuất bản trọn vẹn. Trong công trình đồ sộ ấy, Ăng-ghen không chỉ hiệu đính,
sửa chữa mà một số chương sau cùng là do ông viết.
Sau những cống hiến miệt mài, ngày 05/8/1895, trái tim lãnh tụ vô sản Ph.Ăng-
ghen đã ngừng đập để tìm đến người bạn, người đồng chí tri kỉ của mình.
Những lớp hậu thế trên khắp thế giới đã dựng tượng đài hai ông ở khắp nơi để
tỏ lòng ngưỡng mộ về tình bạn và sự nghiệp cao quý của C. Mác và Ph.Ăng- ghen. 7