Giải SGK Đạo đức lớp 5 Cánh diều Bài 3: Em nhận biết khó khăn

Đạo đức lớp 5 trang 17 Khởi động
Câu hỏi (trang 17 SGK Đạo đức lớp 5): Tham gia trò chơi Ai nhanh, ai đúng?
Cách chơi: Mỗi đội lần lượt tìm và nêu ra các câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ nói về
đức tính siêng năng, vượt khó trong học tập và cuộc sống. Đội nào tìm được nhiều
câu đúng và nhanh nhất sẽ thắng cuộc. Hướng dẫn:
Các câu ca dao tục ngữ, thành ngữ nói về đức tính siêng năng, vượt khó trong học tập và cuộc sống:
1. Ai đội đá mà sống ở đời. 2. Ai ơi giữ chí cho bền
Dù ai xoay hướng đổi nền mặc ai. 3. Bới đất nhặt cỏ. 4. Có chí thì nên. 5. Cần cù bù thông minh.
6. Có cứng mới đứng được đầu gió.
7. Có công mài sắt, có ngày nên kim.
8. Có chí làm quan, có gan làm giàu.
9. Chớ thấy nghẹn một miếng mà bỏ bữa ăn, chớ vì ngã một lần mà chân không bước.
10. Có bột mới gột nên hồ
Tay không mà dựng cơ đồ mới ngoan.
11. Chớ thấy sóng cả mà ngã tay chèo.
12. Dù ai nói ngả nói nghiêng, lòng ta vẫn vững như kiềng ba chân.
13. Dẫu rằng chí thiễn tài hèn
Chịu khó nhẫn nại làm nên cơ đồ.
14. Đi một ngày đàng, học một sàng khôn.
15. Đi lâu xa đâu cũng tới.
16. Mảng lo khó, bó không chặt.
17. Mưu cao chẳng bằng chí dày. 18. Hữu chí cánh thành.
19. Hết cơn bĩ cực, đến kỳ thái lai.
20. Kiến tha lâu cũng đầy tổ.
Đạo đức lớp 5 trang 17, 18, 19 Khám phá
Câu hỏi 1 (trang 17, 18 SGK Đạo đức lớp 5): Quan sát tranh và thực hiện yêu cầu Câu hỏi:
a. Em hãy nêu những khó khăn của các bạn trong những bức tranh trên.
b. Hãy kể thêm những khó khăn trong học tập và cuộc sống mà em biết. Hướng dẫn:
a. Những khó khăn của các bạn trong những bức tranh trên:
- Bức tranh 1: Bạn Nam gặp khó khăn về hoàn cảnh gia đình phải ở nhà phụ giúp
công việc vì bố đi làm xa và mẹ bạn bị ốm nặng
- Bức tranh 2: Bạn nam trong tranh gặp khó khăn trong chuyện học tập vì không còn
nhớ kiến thức của kì trước
- Bức tranh 3 bạn nam trong tranh gặp khó khăn khi sắp thi học kì nhưng lại bị gãy tay phải nằm viện
- Bức tranh 4: Bạn nữ gặp khó khăn khi nhà của bạn vừa bị thiêu rụi sau trận cháy
b) Những khó khăn trong học tập và cuộc sống mà em biết.
- Những khó khăn trong học tập
+ Hay lười biếng, trì hoãn công việc
+ Mất tập trung, khả năng tập trung ngắn
+ Không có hứng thú với môn học, dễ dàng bỏ cuộc
- Những khó khăn trong cuộc sống
+ Nhiều hoàn cảnh neo đơn, vô gia cư
+ Các hoàn cảnh bị khuyết tật + Nghiện các chất cấm
Câu hỏi 2 (trang 18 SGK Đạo đức lớp 5): Đọc câu chuyện và trả lời câu hỏi:
Một học sinh nghèo vượt khó
Cô hiệu trưởng trường tiểu học kể với tôi: “Xóm Trại rất nghèo, lại xa trường nhất.
Thảo là học sinh vượt khó, học giỏi tiêu biểu của trường. Nhà Thảo nghèo lắm, bố
mẹ lại ốm yếu. Thảo phải làm rất nhiều việc nhà giúp bố mẹ, nhưng vẫn cố gắng học
tập tốt nên cả trường ai cũng ngưỡng mộ".
Tan học, tôi theo Thảo về thăm xóm Trại. Thảo dẫn tôi đi hết con đường làng, băng
qua một cánh đồng rộng mới nhìn thấy xóm Trại xa tít tắp phía bờ sông. Vừa bước
theo đôi chân thoăn thoắt của cô bé, tôi vừa tranh thủ hỏi chuyện
– Đi học xa thế, Thảo có thấy vất vả không?
– Lúc đầu, cháu cũng thấy vất vả lắm chú ạ, nhất là những hôm trời mưa rét, đường trơn,...
– Bận học như thế, cháu làm việc nhà vào lúc nào?
– Dạ, sáng cháu đi học, chiều cháu cho gà, vịt ăn, rồi tưới rau giúp đỡ bố mẹ.
– Vậy cháu học bài vào lúc nào?
– Ở lớp, cháu tập trung học, chỗ nào không hiểu, cháu hỏi ngay cô giáo hoặc các
bạn. Buổi tối, cháu tranh thủ học bài, làm bài và sáng hôm sau dậy sớm để xem lại các bài đã học.
Tính hồn nhiên nhưng tự tin và dáng vẻ chăm chỉ, chịu khó của cô bé khiến tôi vừa
thương mến, vừa cảm phục em. Câu hỏi:
a. Bạn Thảo đã vượt qua những khó khăn trong học tập và cuộc sống như thế nào?
b. Sự vượt khó đó đã mang lại điều gì cho Thảo?
c. Vì sao chúng ta phải biết vượt qua những khó khăn trong học tập và cuộc sống? Hướng dẫn:
a. Bạn Thảo đã tranh thủ gần như là toạn bộ thời gian để có thể vừa giúp bố mẹ làm
công việc nhà, vừa có thể theo kịp những kiến thức trên lớp.
b. Sự vượt khó đã giúp Thảo đạt được danh hiệu học sinh tiêu biểu của nhà trường.
c. Chúng ta phải biết vượt qua những khó khăn trong học tập và cuộc sống để thêm
chủ động, tích cực, đạt được nhiều kết quả tốt.
Đạo đức lớp 5 trang 19, 20 Luyện tập
Luyện tập 1 (trang 19 SGK Đạo đức 5 - Cánh diều): Nhận xét các ý kiến dưới đây
a. Chỉ con nhà nghèo mới cần vượt khó vươn lên.
b. Làm bất cứ công việc gì cũng cần vượt khó thì mới thành công
c. Ý chí vượt qua khó khăn là do bẩm sinh nên không cần rèn luyện.
d. Vượt qua khó khăn giúp chúng ta biết quý trọng công sức của mình và người khác.
e. Vượt qua khó khăn làm chúng ta mất nhiều thời gian cho mỗi công việc.
g. Để vượt qua khó khăn, chúng ta luôn cần đến sự giúp đỡ của người khác trong mọi công việc. Hướng dẫn:
a) Ý kiến này là sai vì không chỉ những bạn có hoàn cảnh gia đình khó khăn mới cần
cố gắng mà bất cứ ai cũng vậy, mọi người đều nên cố gắng để đạt được những thành tựu tốt nhất
b) Ý kiến này đúng vì bất cứ công việc gì cũng sẽ có những khó khăn nhất định và
cần phải kiên trì chịu khó vượt qua những khó khăn thì sẽ đạt được thành công
c) Ý kiến này sai việc trong cuộc sống chúng ta sẽ gặp và trải qua nhiều khó khăn
không liên quan gì đến vấn đề bẩm sinh từ khi sinh ra.
d) Ý kiến đúng. Vì khi vượt qua khó khăn gian khổ bản thân mình hiểu được mình
đã cố gắng như nào và sẽ biết quý trọng những gì mình đạt được và
e) Ý kiến sai, nếu như hễ gặp khó khăn là lại nản lòng và sợ mất thời gian thì bản
thân ta sẽ không bao giờ chạm tới được thành công
g) Ý kiến sai. Để vượt qua khó khăn điều cần nhất vẫn là sự quyết tâm và ý chí nghị
lực của bản thân chúng ta
Luyện tập 2 (trang 19 SGK Đạo đức 5 - Cánh diều): Em đồng tình hay không
đồng tình với hành vi, việc làm nào dưới đây? Vì sao?
a. Mỗi khi gặp bài tập khó, Hùng mở ngay sách có lời giải ra chép.
b. Dù còn mệt sau đợt ốm, nhưng Hưng vẫn cố gắng tập thể dục đều đặn mỗi sáng.
c. Biết mình nói năng chưa lưu loát, Hà thường lảng tránh các hoạt động tập thể.
d. Mỗi khi gặp khó khăn, Lan thường tìm các phương án khác nhau để giải quyết vấn đề.
e. Thấy mình chưa học giỏi môn Tiếng Việt, Trường chỉ biết than phiền với bạn bè. Hướng dẫn:
a. Không đồng tình, vì nhiều lần như vậy Hùng sẽ tự tạo cho mình một thói quen xấu
và bạn sẽ bị lười tư duy
b.Đồng ý, vì khi tập thể dục đều đặn sẽ giúp Hưng có thêm sức khoẻ cải thiện được
nhanh chóng tình trạng bệnh của mình và khỏi ốm nhanh hơn
c. Không đồng tình. Vì như vậy chỉ khiến Hà càng thêm rụt rè hơn và còn làm mất đi
sự đoàn kết với các bạn trong lớp
d. Đồng tình, vì chỉ khi như vậy Lan mới có thể tự mình đối mặt với những khó khăn
và tìm ra cách giải quyết hợp lí nhất
e. Không đồng tình. Vì nếu Trường chỉ biết than phiền với bạn mà không bắt tay vào
học thì bạn sẽ không bao giờ cải thiện được tình trạng học Tiếng Việt của mình
Luyện tập 3 (trang 20 SGK Đạo đức 5 - Cánh diều): Nhận xét về sự vượt qua khó
khăn của các bạn trong những trường hợp dưới đây: Trường hợp 1
Đang học lớp 5, một tai nạn bất ngờ đã cướp đi đôi chân của Khánh. Để tự động
viên mình, Khánh đã đọc sách về những tấm gương vươn lên của người khuyết tật.
Được người thân và bạn bè giúp đỡ, Khánh đã nỗ lực vượt qua nghịch cảnh và
nhanh chóng trở lại trường học tập, rèn luyện và tiếp tục theo đuổi ước mơ trở thành
kĩ sư công nghệ thông tin. Trường hợp 2
Để khắc phục nhược điểm nói lắp, An đã tìm kiếm và học hỏi các biện pháp từ sách
báo, trên In-tơ-nét (Internet) và thử rèn luyện. Qua vài tuần tập luyện nhưng chưa
thấy có kết quả, An rất nản lòng và không còn muốn sửa chữa khuyết điểm này nữa. Trường hợp 3
Trang cùng gia đình chuyển từ thành phố về nông thôn sinh sống. Cách sống và
giọng nói khác biệt của mọi người đã gây cho Trang nhiều khó khăn trong học tập và
sinh hoạt. Để vượt qua điều đó. Trang đã tìm hiểu phong tục, thói quen sinh hoạt
của người dân địa phương và các bạn trong lớp, tích cực nói chuyện và tham gia
vào các hoạt động chung của tập thể. Trang còn mời các bạn về nhà chơi vào
những dịp cuối tuần. Không lâu sau, Trang đã hoà nhập được với cuộc sống ở nơi đây. Hướng dẫn:
- Tình huống 1: Qua tình huống trên em thấy Khánh là một người có nghị lực và
quyết tâm cao, không chịu khuất phục trước biến cố của cuộc đời, có ý chí vươn lên
vô cùng cao cả để thực hiện ước mơ của minh
- Tình huống 2: Nếu có thể em sẽ khuyên bạn An đừng bỏ cuộc, vì bạn đã dám đối
mặt với khuyết điểm lớn của mình và sửa chữa nó, điều gì thì cũng cần thời gian để
thay đổi và chỉ cần bạn kiên trì thêm chắc chắn bạn sẽ thay đổi được
- Tình huống 3: Em cảm thấy việc làm của Trang là vô cùng đúng đắn, thay vì trách
móc việc phải về quê sinh sống thì Trang đã chủ động làm quen và hoà nhập với cuộc sống nơi đây
Đạo đức lớp 5 trang 20 Vận dụng
Vận dụng 1 (trang 20 SGK Đạo đức 5 - Cánh diều): Chia sẻ với bạn về những khó
khăn mà em đã và đang gặp phải trong học tập, cuộc sống. Em đã làm gì để vượt qua những khó khăn đó? Hướng dẫn:
Em đã từng rất sợ học môn Toán, vì môn toán có nhiều công thức và những kí hiệu
khó nhớ, đã có thời gian em không chú ý và tích cự trong giờ toán, thậm chí là sợ
khi đến tiết toán. Nhưng khi cô giáo dạy toán chia sẻ với em về việc quan trọng của
môn Toán đã khiến em thay đổi suy nghĩ về nó, em bắt đầu học lại những kiến thức
cơ bản đến nâng cao dần và thật may mắn khi em được lựa chọn tham gia thi học
sinh giỏi toán của huyện.
Vận dụng 2 (trang 20 SGK Đạo đức 5 - Cánh diều): Em hãy chọn và chia sẻ với
các bạn nội dung, ý nghĩa của một câu ca dao, tục ngữ, danh ngôn... về vượt qua
khó khăn trong học tập và cuộc sống mà em thích nhất. Hướng dẫn:
- Câu ca dao tục ngữ mà em thích nhất về vượt qua khó khăn mà em thích nhất đó
là câu: Đừng thấy sóng cả mà ngã tay chèo
- Ý của câu ca dao này nói rằng chớ bỏ cuộc giữa chừng khi chỉ mới gặp một chút
khó khăn, đừng vì những khó khăn đó mà nản lòng, bỏ cuộc với những nỗ lực mình đã bỏ ra.