Giải SGK Đạo đức lớp 5 Cánh diều Bài 4: Em biết vượt qua khó khăn

Đạo đức lớp 5 trang 21 Khởi động
Câu hỏi (trang 21 SGK Đạo đức lớp 5): Chia sẻ về một số cách mà em đã thực
hiện để vượt qua những khó khăn của bản thân trong học tập và cuộc sống Hướng dẫn:
- Một số cách mà em thực hiện để vượt qua khó khăn:
+ Không bao giờ bỏ cuộc khi gặp khó khăn
+ Dám đối mặt và giải quyết những vấn đề đang xảy ra
+ Luôn cố gắng phấn đấu tiến về phía trước
Đạo đức lớp 5 trang 21, 22, 23 Khám phá
Câu hỏi 1 (trang 21 SGK Đạo đức lớp 5): Quan sát tranh và trả lời câu hỏi: Câu hỏi:
a. Các bạn trong tranh trên đã biết vượt qua khó khăn trong học tập và cuộc sống như thế nào?
b. Em hãy kể thêm một số khó khăn trong học tập hoặc cuộc sống và cách vượt qua khó khăn đó. Hướng dẫn: a)
- Hình 1: Bạn nam đã vượt qua khó khăn bằng cách cố gắng chăm chỉ làm việc để
kiếm thêm thu nhập hộ gia đình vào kì nghỉ hè
- Hình 2: Bạn nữ đã vượt qua được việc hỏng xe giữa đường khi nhờ bạn đi cùng đường sửa giúp
- Hình 3: Bạn nữ khi không thể sử dụng chiếc cuốc của mình do bị gãy thì bạn đã
chọn cách khác đó là cùng tham gia trồng cây với các bạn
- Hình 4: Bạn nam cảm thấy buồn ngủ khi đang học bài và bạn chọn cách sẽ đi rửa
mặt để vượt qua cơn buồn ngủ đó. b.
- Những khó khăn trong học tập và cuộc sống của em là:
+ Chưa tìm ra phương pháp học hiệu quả.
+ Khó hòa đồng với các bạn.
+ Khó kiểm soát cảm xúc khi xảy ra sự cố. + Trí nhớ kém.
+ Thường gặp vấn đề về sức khỏe.
+ Khó cân bằng thời gian cho việc học và sinh hoạt hàng ngày.
- Cách vượt qua khó khăn:
+ Xác định được khó khăn mình đang gặp phải: hiểu rõ được mình đang thiếu gì để
tìm ra hướng xử lí phù hợp.
+ Liệt kê cách thức vượt qua khó khăn của từng vấn đề: biết mình sẽ cần phải làm
những công việc cụ thể nào.
+ Rút ra bài học sau mỗi trải nghiệm: tự nhận thức được vấn đề và sửa chữa để tránh mắc sai lầm.
Câu hỏi 2 (trang 22 SGK Đạo đức lớp 5): Đọc câu chuyện và trả lời câu hỏi: Câu chuyện 1
Nic Vu-gic (Nick Vujicic) là một diễn giả truyền cảm hứng người Úc, sinh năm 1982.
Khi chào đời, anh không có tứ chi mà chỉ có một bàn chân với hai ngón chân nhỏ.
Sự khác biệt về ngoại hình khiến Nic từng bị bạn bè chê cười, trêu chọc. Đó là thời
kì vô cùng khó khăn, Nic Vu-gic đã chấp nhận chung sống với sự thiếu sót trên cơ
thể mình. Anh học cách dùng chân và một cái cán để viết chữ, đánh bàn phím máy
vi tính, tự sinh hoạt cá nhân, chăm sóc bản thân. Anh đã vượt qua khó khăn, biến
bản thân mình thành điều kì diệu trong cuộc sống. Nic Vu-gic trở thành biểu tượng
mãnh liệt của nghị lực sống và lan toả năng lượng tích cực tới người xung quanh.
(Theo Sống cho điều ý nghĩa hơn, NXB Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, 2013) Câu chuyện 2
Nguyễn Ngọc Ký (1947 – 2022) bị liệt cả hai tay từ nhỏ nên phải trải qua biết bao
khó khăn để tập viết. Bàn chân Ký giẫm lên trang giấy, cựa quậy một lúc là nhàu nát
tất cả. Mấy ngón chân của Ký quắp lại giữ cho được cây bút đã khó rồi, còn điều
khiển nó viết thành chữ lại càng khó hơn. Nhiều lần bị chuột rút đau đến tái người,
Ký quẳng bút vào xã nhà định thôi học. Lời khuyến khích dịu dàng của cô giáo và
những cử chỉ thân thương của bạn bè đã tiếp sức cho Ký. Ký lại quắp bút vào ngón
chân và lại hì hục tập viết. Kỳ kiên nhẫn, bền bỉ. Ngày nắng cũng như ngày mưa,
người mệt mỏi, ngón chân đau nhức, có lúc chân bị chuột rút liên hồi... nhưng Ký
không nản lòng. Buổi học nào cũng vậy, trong góc lớp, trên mảnh chiếu nhỏ, không
bao giờ vắng mặt Nguyễn Ngọc Ký. Nhờ kiên trì luyện tập, Ký đã thành công, chữ
viết ngày một đều, đẹp hơn. Tấm gương Nguyễn Ngọc Ký bền chí, vượt qua khó
khăn, vươn lên trong học tập và cuộc sống đã được mọi người biết đến. Câu hỏi:
a. Anh Nic Vu-gic và thầy giáo Nguyễn Ngọc Ký đã vượt qua những khó khăn của bản thân như thế nào?
b. Nêu suy nghĩ của em về những tấm gương vượt khó kể trên. Hướng dẫn: a.
- Anh Nic Vu-gic đã chấp nhận chung sống với sự thiếu sót trên cơ thể mình. Anh
học cách dùng chân và một cái cán để viết chữ, đánh bàn phím máy vi tính, tự sinh
hoạt cá nhân, chăm sóc bản thân. Anh đã vượt qua khó khăn, biến bản thân mình
thành điều kì diệu trong cuộc sống.
- Thầy giáo Nguyễn Ngọc Ký đã luôn kiên trì với việc tập viết bằng chân mặc dù có
nhiều lần bị chuột rút đến co quắp nhưng thầy không bỏ cuộc và chữ viết của thầy
đã ngày càng đều và đẹp hơn
b. Em cảm thấy rất nể phục tinh thần vượt khó của anh Nic Vu-gic cũng như thầy
giáo Nguyễn Ngọc Ký, ở hai người đều có cùng một hoàn cảnh về khiếm khuyết cơ
thể. Nhưng ở cả 2 người cũng có cùng một ý chí quyết tâm, nghị lực sống to lớn để
vượt qua được những khó khăn và không chịu thua trước nghịch cảnh
Đạo đức lớp 5 trang 23, 24, 25 Luyện tập
Luyện tập 1 (trang 23 SGK Đạo đức 5 - Cánh diều): Em đồng tình với cách vượt qua
khó khăn của bạn nào dưới đây? Vì sao?
a. Khi quá mệt mỏi trước khó khăn, Dung tạm thời nghỉ ngơi để lấy sức và tiếp tục nghĩ cách vượt khó.
b. Mỗi khi gặp khó khăn, Trang liền tìm ngay người thân để nhờ giúp đỡ.
c. Lúc bắt tay làm việc gì, Phong cũng đều dự kiến những khó khăn có thể xảy ra để chủ động xử lí.
d. Khi gặp khó khăn, Trung không làm gì cả và hi vọng khó khăn sẽ qua di.
e. Mỗi khi thất bại trước khó khăn Hùng lại tìm hiểu nguyên nhân và cổ gắng vượt qua.
g. Để vượt qua khó khăn, Mai luôn rèn luyện cho mình thói quen làm việc nhẫn nại, tìm cách giải quyết. Hướng dẫn:
a. Đồng tình, vì khi bản thân cảm thấy bế tắc và chưa có hướng giải quyết phù hợp
cho vấn đề mình đang gặp phải thì bản thân nên nghỉ ngơi thư giãn đầu óc và tiếp tục lại công việc sau
b. Không đồng tình. Vì nếu Trang cứ lặp đi lặp lại việc tìm người khác giúp đỡ như
vậy thì bạn sẽ bị ỉ lại vào người khác và không bao giờ biết cách đối mặt với khó khăn
c. Đồng tình. Đó là một cách làm hiệu quả của Phong, vì khi chúng ta bắt đầu làm
một việc gì đó ắt hẳn cũng sẽ có những khó khăn tiềm ẩn, vậy nên việc dự kiến
những rủi ro có thể xảy ra để kịp thời xử lí là vô cùng chính xác
d. Không đồng tình, nếu như Trung không dám đối mặt và xử lý những khó khăn
đang xảy ra thì những khó khăn đó sẽ không qua đi
e. Đồng tình, vì mỗi khó khăn xảy ra đều có nguyên nhân của nó, khi mình tìm được
nguyên nhân và khắc phục nó thì đồng nghĩa với việc mình cũng đã khắc phục được khó khăn
d. Đồng tình. Rèn cho mình một ý chí quyết tâm tốt sẽ giúp bản thân không bỏ cuộc
Luyện tập 2 (trang 23 SGK Đạo đức 5 - Cánh diều): Sắp xếp các bước sau đây
để giải quyết các khó khăn trong học tập và cuộc sống Hướng dẫn:
1- c. Xác định các khó khăn gặp phải
2- e. Tìm hiểu nguyên nhân dẫn tới khó khăn
3- a. Tìm kiếm các phương án vượt qua khó khăn
4- d. Tìm kiếm các sự hỗ trợ để vượt qua khó khăn
5- b. Lựa chọn phương án tối ưu và thực hiện
Luyện tập 3 (trang 24 SGK Đạo đức 5 - Cánh diều): Đưa ra lời khuyên để giúp
các bạn vượt qua khó khăn trong các trường hợp sau Trường hợp 1
Để chuẩn bị hội trại. Huỳnh xung phong đảm nhận phần trang trí bằng các bức
tranh. Nhưng vì khối lượng công việc nhiều hơn so với dự định nên sắp đến ngày
dựng trại mà Huỳnh vẫn chưa vẽ xong. Trường hợp 2
Kết quả học tập học kì này của Thắng giảm sút do ham mê trò chơi điện tử. Thắng
tự hứa với bản thân sẽ không chơi nữa, nhưng bạn rất khó khăn để vượt qua sức hấp dẫn của trò chơi. Trường hợp 3
Năm nay, Tuấn được bầu làm lớp trưởng. Tuấn thấy nền nếp của lớp chưa tốt, một
số bạn còn đi học muộn và nói chuyện riêng trong giờ học. Tuấn chưa biết phải
quản lí lớp như thế nào cho hiệu quả. Hướng dẫn:
- Trường hợp 1: Em sẽ khuyên Huỳnh nói lại với cô giáo vì khối lượng công việc quá
lớn nên Huỳnh không thể làm kịp và nhờ các bạn giúp đỡ để hoàn thành kịp tiến độ
- Trường hợp 2: Em sẽ khuyên Thắng là phải chú tâm vào việc học hành, không suy
nghĩ đến những trò chơi điện tử bên ngoài nữa
- Trường hợp 3: Em sẽ khuyên Tuấn đưa ra các hình phạt hợp lí cho mỗi lỗi mà các bạn vi phạm phải
Luyện tập 4 (trang 24 SGK Đạo đức 5 - Cánh diều): Xử lí tình huống Tình huống 1
Tối nay có một trận bóng đá mà Tiến rất yêu thích. Trận bóng sắp bắt đầu, nhưng
Tiến chưa ôn bài xong. Tiến rất phân vân.
? Nếu là Tiến, em sẽ làm gì? Tình huống 2
Hoa xin bố mẹ đi học đàn ghi-ta (guitar) vì rất thích bộ môn này. Tuy nhiên, sau một
thời gian luyện tập, cảm thấy không tiến bộ, các ngón tay bị đau nhức,
nên Hoa rất chán nản và muốn bỏ học.
? Nếu là Hoa, em sẽ vượt qua khó khăn trên như thế nào? Tình huống 3
Để chuẩn bị ngày hội thể thao của trường, thấy A Lử có năng khiếu thể thao nên cô
giáo đề xuất em tham gia môn chạy. Tuy nhiên, A Lử lại thích tham gia môn nhảy
cao hơn. Bạn muốn bày tỏ nguyện vọng của mình, nhưng lại ngại ngùng mỗi khi giao tiếp với cô.
? Nếu là A Lử, em sẽ vượt qua khó khăn trên như thế nào? Trả lời:
- Tình huống 1: Nếu là Tiến, em sẽ tranh thủ các thời gian rảnh vào buổi chiều hoặc
trước khi có trận bóng để hoàn thành bài tập và sau đó sẽ theo dõi trận bóng sau.
- Tình huống 2: Nếu là Hoa, em sẽ không bỏ cuộc, và sẽ cố gắng kiên trì vì việc học
đàn ghi-ta là đam mê mà Hoa đã theo đuổi.
- Tình huống 3: Nếu em là A Lử, em sẽ nói với cô rằng em có năng khiếu về môn
nhảy cao và có thể nhảy cao tốt hơn so với môn chạy.
Đạo đức lớp 5 trang 25 Vận dụng
Vận dụng 1 (trang 25 SGK Đạo đức 5 - Cánh diều): Cùng bạn thử làm chuyên gia
tư vấn để đưa ra cách vượt qua khó khăn trong học tập và cuộc sống cho bạn bè trong lớp.
Gợi ý về những khó khăn:
- Tính tình hay nóng giận.
- Vừa chuyển đến nơi ở mới để sinh sống và học tập. Trả lời:
Tình huống 1: Để giải quyết vấn đề tính tình hay nóng giận, bạn có thể thử những cách sau:
+ Nhận biết cảm xúc của mình: Khi bạn cảm thấy tức giận, hãy nhận ra và nhận biết
cảm xúc đó. Điều này giúp bạn kiểm soát và xử lý cảm xúc một cách tốt hơn.
+ Hít thở sâu và đếm: Trong lúc tức giận, hãy hít thở sâu và đếm từ 1 đến 10. Điều
này giúp bạn giữ được sự bình tĩnh và suy nghĩ rõ ràng hơn.
+ Tìm hoạt động giải tỏa cảm xúc: Hãy tìm một hoạt động giúp bạn giải tỏa cảm xúc
như chơi thể thao, vẽ tranh, hoặc nghe nhạc yêu thích. Điều này giúp giảm căng
thẳng và giữ tinh thần tích cực.
Tình huống 2: Để vượt qua khó khăn khi chuyển đến nơi mới, bạn có thể thực hiện các bước sau:
+ Tìm bạn mới: Hãy cố gắng kết bạn với những người bạn mới trong lớp. Họ có thể
trở thành bạn đồng hành và giúp bạn thích nơi mới hơn.
+ Tham gia hoạt động ngoại khóa: Hãy tham gia vào các hoạt động ngoại khóa như
câu lạc bộ, đội thể thao hoặc câu lạc bộ học tập. Điều này giúp bạn gặp gỡ bạn bè
mới và tạo ra những kỷ niệm tốt.
+ Luôn mở lòng và tự tin: Hãy tin rằng bạn có thể thích nơi mới và học tập tốt ở đó.
Luôn mở lòng đối với những trải nghiệm mới và tự tin vào khả năng của mình.
Vận dụng 2 (trang 25 SGK Đạo đức 5 - Cánh diều): Hãy viết ra điều mong muốn
nhất của em lúc này, chỉ ra khó khăn và biện pháp vượt khó để đạt được mong muốn đó. Hướng dẫn:
- Mong muốn của em là tham gia giải đấu cờ vua cấp trường. Tuy nhiên, em gặp
phải khó khăn khi phải dành thời gian cho việc học trên lớp và làm bài về nhà, khiến
em không còn đủ thời gian để luyện chơi cờ vua. Dưới đây là một số biện pháp giúp
em vượt qua khó khăn này:
- Tạo ra một lịch trình hợp lý để phân chia thời gian giữa việc học và luyện chơi cờ
vua. Xác định những khung giờ rảnh rỗi và sử dụng chúng một cách hiệu quả để
nâng cao kỹ năng chơi cờ vua.
- Tận dụng thời gian trống trong ngày: Sử dụng những khoảng thời gian như giờ
nghỉ trưa, sau giờ học hoặc cuối tuần để tập trung vào việc luyện chơi cờ vua. Mỗi
ngày dành ít nhất 30 phút đến 1 giờ để rèn kỹ năng và chiến thuật.
- Tìm hiểu xem có ai trong lớp hoặc trong trường cũng quan tâm đến cờ vua không,
để có thể luyện tập cùng nhau và chia sẻ kinh nghiệm.
Vận dụng 3 (trang 25 SGK Đạo đức 5 - Cánh diều): Sưu tầm và kể cho các bạn
nghe về một tấm gương vượt khó trong học tập và cuộc sống mà em quý trọng. Hướng dẫn:
Câu chuyện về vị trạng nguyên trẻ nhất nước ta: Nguyễn Hiền
Nguyễn Hiền là vị trạng nguyên đầu tiên và nhỏ tuổi nhất trong lịch sử nước ta. Với
những thành công như vậy, ông đã khiến người đời nể phục lòng hiếu học của ông.
Cuộc sống thuở nhỏ của Nguyễn Hiền cũng rất khó khăn khi cha ông mất sớm và
cùng với mẹ ở một ngôi chùa.
Vốn trời phú thông minh, Nguyễn Hiền học 1 thì lại biết 10 nên chẳng mấy chốc
vượt xa kiến thức của các bạn cùng trang lứa và thậm chí còn giỏi hơn cả các đàn
anh khóa trên. Cậu luôn yêu thích tìm tòi học hỏi và thường lân la ở các lớp học
trong làng để có cơ hội tiếp xúc nhiều hơn với chữ nghĩa, sách vở. Chính vì vậy, cậu
có hiểu biết kiến thức uyên bác, rộng lớn ai hỏi gì cũng đối đáp thông minh vượt xa
với tuổi của ông khiến người đời kinh ngạc phải gọi ông là ‘’thần đồng’’. Năm 1247,
khi vừa tròn 12 tuổi, Nguyễn Hiền đã thi đậu Trạng Nguyên, trở thành vị Trạng
Nguyên trẻ nhất trong lịch sử Việt Nam.