Mở đầu trang 65 Bài 12 KHTN lớp 7
Khi thổi vào phía trên miệng chai, chúng ta sẽ nghe được âm thanh phát ra.
Âm thanh được tạo ra và truyền đến tai chúng ta như thế nào?
Hướng dẫn trả lời câu hỏi
Khi ta thổi vào miệng chai, cột không khí bên trong chai dao động, sự dao
động đó lan truyền qua không khí và đến tai chúng ta, khi đến tai, âm thanh
làm màng nhĩ dao động. Do đó, ta có thể nghe thấy âm thanh. 1. Sóng âm
Câu 1 trang 65 Khoa học tự nhiên 7 CTST
Tiến hành thí nghiệm 1:
a) Mô tả cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên nhánh âm thoa sau khi gõ.
b) Mô tả cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên mặt trống sau khi gõ.
c) Mô tả chuyển động của dây đàn và cảm giác khi chạm nhẹ ngón tay lên dây đàn sau khi gảy.
d) Khi âm thoa, mặt trống, dây đàn phát ra âm thanh thì chúng có đặc điểm gì giống nhau?
Hướng dẫn trả lời câu hỏi
a) Khi chạm nhẹ ngón tay lên nhánh âm thoa sau khi gõ ta thấy nhánh âm thoa rung động.
b) Khi chạm nhẹ ngón tay lên mặt trống sau khi gõ ta thấy mặt trống rung động.
c) Chuyển động của dây đàn là chuyển động qua lại quanh vị trí ban đầu. Khi
chạm nhẹ ngón tay lên dây đàn sau khi gảy ta thấy dây đàn rung động.
d) Khi âm thoa, mặt trống, dây đàn phát ra âm thanh thì chúng có đặc điểm
giống nhau là chúng đều dao động quanh một vị trí nhất định.
Vận dụng 1 trang 66 KHTN lớp 7:
Thực hiện các hoạt động sau và chỉ ra bộ phận dao động phát ra âm thanh
trong mỗi trường hợp.
a) Căng dây chun (dây thun) trên hộp rỗng như Hình a) rồi gảy vài lần vào dây chun. b) Thổi vào còi (Hình b).
Hướng dẫn giải bài tập
a) Bộ phận dao động phát ra âm thanh là dây chun.
b) Bộ phận dao động phát ra âm thanh là cột không khí trong còi.
Vận dụng 2 trang 66 KHTN lớp 7:
Chỉ ra bộ phận dao động phát ra âm thanh trong tình huống mở đầu.
Hướng dẫn giải bài tập
Bộ phận dao động phát ra âm thanh trong tình huống ở mở đầu là cột không
khí phía trên miệng chai.
2. Môi trường truyền âm
Câu 2 trang 66 Khoa học tự nhiên 7 CTST
Tiến hành thí nghiệm 2 và trả lời các câu hỏi:
a) Học sinh A áp tai vào cạnh bàn có nghe rõ được tiếng gõ không?
b) Học sinh A áp tai vào quyển sách có nghe được tiếng gõ không?
Hướng dẫn trả lời câu hỏi
a) Học sinh A áp tai vào cạnh bàn có nghe rõ được tiếng gõ.
b) Học sinh A áp tai vào quyển sách có nghe được tiếng gõ.
Câu 3 trang 67 Khoa học tự nhiên 7 CTST
Thí nghiệm 2 cho thấy sóng âm truyền được qua môi trường nào?
Hướng dẫn trả lời câu hỏi
Thí nghiệm 2 cho thấy sóng âm truyền được qua môi trường chất rắn.
Câu 4 trang 67 Khoa học tự nhiên 7 CTST
Đề xuất một thí nghiệm khác để chứng tỏ sóng âm truyền được trong chất rắn.
Hướng dẫn trả lời câu hỏi
Một thí nghiệm khác chứng tỏ sóng âm truyền được trong chất rắn:
Có 3 bạn X, Y, Z với X, Y đứng bên ngoài bức tường, Y đứng phía trong bức
tường và áp sát tai vào tường.
Bạn X gõ nhẹ vào bên ngoài bức tường sao cho bạn Z đứng cạnh bạn X không
nghe thấy, bạn Y đứng áp tai vào bên trong bức tường thì bạn Ynghe thấy tiếng gõ.
Chứng tỏ âm truyền được trong chất rắn rất tốt.
Vận dụng 1 trang 67 KHTN lớp 7:
Nói chuyện qua “điện thoại dây”
Dùng hai cốc giấy, đục một lỗ nhỏ ở giữa đáy cốc rồi luồn một sợi dây đồng
mảnh (dài khoảng 3 đến 4 m) qua lỗ nối hai cốc giấy với nhau như hình bên.
Học sinh B áp tai vào cốc giấy lắng nghe, trong khi bạn A đang nói nhỏ vào miệng cốc.
a) Bạn B có nghe rõ tiếng nói của bạn A không?
b) Trong trò chơi này, tiếng nói của bạn A được truyền qua những môi trường nào?
Hướng dẫn giải bài tập
a) Bạn B có nghe rõ được tiếng nói của bạn A.
b) Trong trò chơi này, tiếng nói của bạn A được truyền qua những môi trường
là môi trường chất rắn và môi trường không khí.
Vận dụng 2 trang 67 KHTN lớp 7:
Ngày xưa, để phát hiện tiếng vó ngựa hoặc tiếng chân đoàn người di chuyển,
người ta thường áp tai xuống đất để nghe. Giải thích.
Hướng dẫn giải bài tập
Vì mặt đất (chất rắn) truyền âm thanh tốt hơn không khí (tốc độ truyền âm
thanh trong không khí nhỏ hơn trong chất rắn) nên khi áp tai xuống đất ta có
thể nghe được tiếng vó ngựa ở khoảng cách xa mà tai đặt trong không khí có
thể không nghe được.
Câu 5 trang 67 Khoa học tự nhiên 7 CTST
Tiến hành thí nghiệm 3 và trả lời các câu hỏi:
a) Sóng âm có thể truyền được trong nước không?
b) Khi đồng hồ reo, sóng âm truyền đến tai học sinh qua những môi trường nào?
Hướng dẫn trả lời câu hỏi
a) Sóng âm có thể truyền được trong nước.
b) Khi đồng hồ reo, sóng âm truyền đến tai học sinh qua những môi trường là
rắn, lỏng, khí, cụ thể:
Khí: không khí trong cốc thuỷ tinh đựng đồng hồ báo thức. Lỏng: nước trong bể.
Rắn: cốc thuỷ tinh và thành bể.
3. Sự truyền sóng âm trong không khí
Luyện tập trang 68 KHTN 7 CTST
Dựa vào nội dung giải thích sự lan truyền sóng âm phát ra từ một cái loa trong
không khí (Hình 12.4), em hãy giải thích sự lan truyền sóng âm phát ra từ một
cái trống trong không khí.
Hướng dẫn giải bài tập
Khi sóng âm phát ra từ một cái trống, mặt trống dao động. Dao động của mặt
trống làm lớp không khí tiếp xúc với nó dao động: nén, dãn. Dao động của lớp
không khí này làm cho lớp không khí kế tiếp dao động: dãn, nén. Cứ thế, trong
không khí xuất hiện các lớp không khí liên tục nén, dãn xen kẽ nhau
Vận dụng trang 69 KHTN lớp 7:
Mô tả hiện tượng xảy ra với ngọn nến trong thí nghiệm như hình dưới đây khi
người ta bật loa phát nhạc (với âm lượng vừa). Giải thích hiện tượng.
Hướng dẫn giải bài tập
Khi người ta bật loa phát nhạc (với âm lượng vừa) thì ta sẽ quan sát thấy ngọn
lửa của cây nến sẽ dao động. Vì khi loa phát ra âm thanh thì màng loa dao
động, dao động của màng loa làm cho lớp không khí tiếp xúc với nó dao động:
nén, dãn. Dao động của lớp không khí này làm cho lớp không khí kế tiếp dao
động: dãn, nén. Cứ thế, trong không khí xuất hiện các lớp không khí quanh
ngọn nến liên tục nén, dãn xen kẽ nhau khiến chúng ta nhìn thấy ngọn nến
như dao động cùng tiếng nhạc.
4. Bài tập trang 69 KHTN 7 Chân trời sáng tạo
Bài 1 trang 69 SGK Khoa học tự nhiên 7 CTST
Một số loài côn trùng như ruồi, muỗi, ong khi bay sẽ phát ra tiếng vo ve. Tiếng
vo ve ấy được phát ra từ bộ phận nào của chúng? Giải thích.
Hướng dẫn giải bài tập
Khi bay một số côn trùng như ong, ruồi, muỗi, … tạo ra những tiếng vo ve là vì
những đôi cánh của chúng vẫy rất nhanh tạo ra dao động, làm cho lớp không
khí xung quanh dao động nén, dãn rất nhanh và phát ra âm thanh.
Bài 2 trang 69 SGK Khoa học tự nhiên 7 CTST
Nêu một số ví dụ chứng tỏ âm có thể truyền đi trong chất lỏng.
Hướng dẫn giải bài tập
Một số ví dụ chứng tỏ âm có thể truyền đi trong chất lỏng:
Ta nghe thấy tiếng bong bóng sủi trong bể cá có máy tạo oxi.
Nghe thấy tiếng kim đồng hồ chạy trong nước khi cho đồng hồ vào trong môi trường nước.
Người nuôi cá chỉ cần vỗ tay để tạo ra âm thanh quen thuộc, đàn cá sẽ bơi đến.
Khi đánh cá, người dân thường chèo thuyền đi xung quanh lưới và gõ vào
mạn thuyền để dồn cá vào lưới.
Bài 3 trang 69 SGK Khoa học tự nhiên 7 CTST
Trong thí nghiệm như hình bên, khi người ta gõ vào một âm thoa thì âm thoa
đặt gần nó cũng dao động theo. Thí nghiệm này chứng tỏ điều gì?
Hướng dẫn giải bài tập
Khi người ta gõ vào một âm thoa thì âm thoa đặt gần đó cũng dao động theo
chứng tỏ sóng âm truyền được trong môi trường chất khí và có sự lan truyền
dao động đến các vật khác.