Giải SGK Lịch sử 8 Bài 3: Tình hình Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX | Chân trời sáng tạo

1. Quá trình xâm nhập của tư bản phương Tây vào các nước Đông Nam Á
Câu hỏi trang 20 Lịch Sử 8 CTST:
Dựa vào thông tin trong bài em hãy trình bày những nét chính trong quá
trình thực dân phương Tây xâm lược các nước Đông Nam Á từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX
Hướng dẫn trả lời:
Nét chính về quá trình thực dân phương Tây xâm lược Đông Nam Á
- Do Đông Nam Á có vị trí địa lí quan trọng, lại giàu tài nguyên khoáng
sản nên sớm trở thành mục tiêu xâm lược của các nước tư bản phương Tây.
- Năm 1511, Bồ Đào Nha đánh chiếm vương quốc Ma-lắc-ca. Sự kiện này
đã mở đầu quá trình xâm chiếm, áp đặt sự thống trị, biến các nước Đông
Nam Á thành thuộc địa của thực dân phương Tây.
- Trong các thế kỉ XVI - XIX, bằng nhiều cách thức và thủ đoạn khác
nhau, thực dân phương Tây đã từng bước xâm chiếm gần hết các quốc gia trong khu vực:
+ Hà Lan cai trị In-đô-nê-xi-a (Indonesia);
+ Anh chiếm toàn bộ bán đảo Ma-lay-a (Malaya), phía Bắc đảo Booc-nê-
ô (Borneo) và Mi-an-ma (Myanmar)
+ Pháp đặt ách đô hộ lên ba nước Đông Dương.
+ Tây Ban Nha, sau đó là Mỹ chiếm Phi-líp-pin (Philippines).
- Xiêm là nước duy nhất ở Đông Nam Á giữ được độc lập, do tiến hành
canh tân đất nước và chính sách ngoại giao khôn khéo.
Câu hỏi trang 20 Lịch Sử 8 CTST:
Tại sao Ma-lắc-ca (Malacca) lại trở thành mục tiêu đầu tiên của chủ nghĩa thực dân phương Tây?
Hướng dẫn trả lời:
Ma-lắc-ca trở thành mục tiêu đầu tiên của chủ nghĩa thực dân phương Tây,
vì: Ma-lắc-ca có vị trí địa lí chiến lược quan trọng, là cửa ngõ đi từ Ấn Độ
Dương vào vùng Biển Đông; án ngữ ở vị trí giao lưu của nhiều tuyến
đường thương mại quốc tế
2. Tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa - xã hội của các nước Đông Nam
Á dưới ách đô hộ của thực dân phương Tây
Câu hỏi trang 21 Lịch Sử 8 CTST:
Nêu những nét chính về tình hình chính trị Đông Nam Á dưới ách đô hộ
của thực dân phương Tây.
Hướng dẫn trả lời:
- Trong quá trình đô hộ Đông Nam Á. Các nước thực dân phương Tây đã
thi hành nhiều chính sách cai trị thâm độc trên lĩnh vực chính trị, như:
+ “Chia để trị” (chia một nước hoặc một vùng thuộc địa thành các đơn vị
hành chính với những chính sách cai trị khác nhau)
+ Mua chuộc, khống chế bộ phận phong kiến đầu hàng.
+ Cử quan chức thực dân cai trị trực tiếp ở trung ương và người bản xứ
chỉ nắm quyền cai quản ở địa phương.
- Chính sách cai trị của thực dân phương Tây đã đưa đến nhiều chuyển
biến ở Đông Nam Á, như:
+ Ở các quốc gia, triều đình phong kiến đã đầu hàng, phụ thuộc vào chính quyền thực dân.
+ Sự chia rẽ dân tộc, tôn giáo trong nội bộ từng nước và tạo nên khoảng
cách giữa các quốc gia trong khu vực.
Câu hỏi trang 22 Lịch Sử 8 CTST:
Hình 3.5 và hình 3,6 cho em biết những ngành kinh tế nào được chính
quyền thuộc địa chú trọng phát triển?
Hướng dẫn trả lời:
Hình 3.5 và 3.6 cho thấy, trong quá trình đô hộ Đông Nam Á, các nước
thực dân phương Tây chú trọng đến các hoạt động: cướp đoạt ruộng đất
để lập đồn điền trồng cây công nghiệp và khai thác tài nguyên khoáng sản.
Câu hỏi trang 22 Lịch Sử 8 CTST:
Theo em, chính sách cướp đoạt ruộng đất, “cưỡng bức trồng trọt” của
chính quyền thực dân gây ra hậu quả gì cho người dân thuộc địa?
Hướng dẫn trả lời:
Chính sách cướp đoạt ruộng đất, “cưỡng bức trồng trọt” của chính quyền thực dân đã khiến cho:
+ Nông dân ở các nước Đông Nam Á không có ruộng đất để trồng trọt,
lâm vào cảnh đói khổ, bần cùng hóa.
+ Mặt khác, do bị mất ruộng đất, bị tước đoạt tư liệu sản xuất, nên người
nông dân buộc phải bán sức lao động của mình, tới làm thuê trong các đồn
điền, hầm mỏ hay nhà máy, xí nghiệp,… từ đó, dần hình thành nên đội ngũ công nhân.
Câu hỏi trang 23 Lịch Sử 8 CTST:
Trình bày những nét chính về tình hình xã hội Đông Nam Á thời thực dân đô hộ
Hướng dẫn trả lời:
Nét chính về tình hình xã hội
+ Chủ nghĩa thực dân phương Tây xâm nhập vào Đông Nam Á đã phá vỡ
trật tự xã hội truyền thống. Một nền thống trị mới, mang đậm màu sắc kì
thị chủng tộc và “ngu dân” được áp đặt.
+ Kết cấu xã hội ở các nước Đông Nam Á có sự thay đổi. Các giai cấp,
tầng lớp cũ bị phân hóa; một số lực lượng xã hội mới đã xuất hiện, như:
tư sản dân tộc; trí thức, tiểu tư sản; công nhân,…
Câu hỏi trang 23 Lịch Sử 8 CTST:
Những chi tiết nào trong hình 3.8 thể hiện những tầng lớp khác nhau trong
xã hội và sự hiện diện của văn hóa phương Tây ở thành thị?
Hướng dẫn trả lời:
Những chi tiết trong hình 3.8 thể hiện sự khác biệt giữa các tầng lớp xã
hội và sự hiện diện của văn hóa phương Tây là:
+ Các công trình theo phong cách kiến trúc phương Tây. + Tàu hỏa + Xe đạp.
+ Người đàn ông ăn mặc sang trọng, đeo trang sức ngồi trên xe ngựa có phu xe.
3. Cuộc đấu tranh chống ách đô hộ của thực dân phương Tây ở Đông Nam
Á từ cuối thế kỉ XVI đến thế kỉ XIX
Câu hỏi trang 24 Lịch Sử 8 CTST:
Cuộc đấu tranh chống lại ách đô hộ của thực dân phương Tây đã diễn ra
như thế nào ở Đông Nam Á?
Hướng dẫn trả lời:
Nét chính về cuộc đấu tranh chống ách đô hộ của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á
- Nguyên nhân bùng nổ: mâu thuẫn dân tộc sâu sắc giữa nhân dân Đông
Nam Á với thực dân phương Tây.
- Mục đích: chống lại ách cai trị bất công của chế độ thực dân, giành lại nền độc lập
- Thời điểm và hình thức đấu tranh không giống nhau giữa các nước.
- Cuộc đấu tranh tiêu biểu:
+ Cuộc đấu tranh của nhân dân trên quần đảo Ban-da (In-đô-nê-xi-a, thế kỉ XVII)
+ Khởi nghĩa của Hoàng tử Đi-pô-nê-gô-rô ở Gia-va (In-đô-nê-xi-a, thế kỉ XIX)
+ Các cuộc đấu tranh chống Pháp của nhân dân Việt Nam (1858 - 1884)
+ Các cuộc đấu tranh chống Anh của nhân dân Mi-an-ma (1824 - 1885).
- Kết quả: thất bại, bị thực dân phương Tây đàn áp.
Câu hỏi trang 24 Lịch Sử 8 CTST:
Dựa vào tư liệu 3.9 và 3.10, em có nhận xét gì về tinh thần đấu tranh của
người dân In-đô-nê-xi-a chống lại ách đô hộ của thực dân Hà Lan?
Hướng dẫn trả lời:
Nhận xét: nhân dân In-đô-nê-xi-a đã thể hiện tinh thần yêu nước, dũng
cảm, kiên cường và bất khuất trong cuộc đấu tranh chống lại ách đô hộ của thực dân Hà Lan. Luyện tập - Vận dụng
Luyện tập 1 trang 25 Lịch Sử 8 CTST:
Hoàn thành bảng thống kê các thuộc địa của thực dưới phương Tây ở khu
vực Đông Nam Á đền cuối thế kỉ XIX theo mẫu dưới đây: Thực dân cai trị Hà Lan Anh Pháp Tây Ban Nha Các thuộc địa ? ? ? ?
Hướng dẫn trả lời: Thực dân cai trị Hà Lan Anh Pháp Tây Ban Nha Các thuộc địa In-đô-nê-xi-a Miến Điện; Việt Nam; Phi-líp-pin Mã Lai Lào; Campuchia
Luyện tập 2 trang 25 Lịch Sử 8 CTST:
Hoàn thành bảng tóm tắt về tình hình chính trị, kinh tế, xã hội và văn hóa
của các nước Đông Nam Á dưới ách đô hộ của thực dân phương Tây theo mẫu dưới đây:
Tình hình chính trị Tình hình kinh tế Tình hình xã hội Tình hình văn hóa
Hướng dẫn trả lời: Tình hình Tình hình Tình hình Tình hình chính trị kinh tế xã hội văn hóa
- Triều đình phong - Chính quyền thực dân
kiến đã đầu hàng, phụ - Trật tự xã hội
thực hiện “cướp đoạt thuộc vào chính truyền thống bị
ruộng đất để lập đồn - Văn hóa quyền thực dân. phá vỡ.
điền”; đẩy mạnh khai phương Tây - Sự chia rẽ dân tộc, - Kết cấu xã hội thác khoáng sản; mở du nhập vào tôn giáo trong nội bộ có sự thay đổi: gc mang giao thông vận tải. Đông Nam từng nước và tạo nên cũ phân hóa; xuất - Kinh tế Đông Nam Á Á. khoảng cách giữa các hiện những lực
chuyển biến cục bộ, thiếu quốc gia trong khu lượng xã hội mới. cân đối… vực.
Luyện tập 3 trang 25 Lịch Sử 8 CTST:
Em có nhận xét gì về hình thức đấu tranh và lực lượng tham gia trong
phong trào của tranh chống ách đô hộ của thực dân phương Tây ở Đông Nam Á?
Hướng dẫn trả lời: - Nhận xét:
Các cuộc đấu tranh chống ách đô hộ phương Tây ở Đông Nam Á đều là
các cuộc đấu tranh với hình thức tự phát với lực lượng tham gia là đông
đảo các tầng lớp nhân dân.
Vận dụng 4 trang 25 Lịch Sử 8 CTST:
Tìm hiểu thêm về một người anh hùng dân tộc của các nước Đông Nam
Á trong thời kì chống lại ách đô hộ của thực dân phương Tây: Viết một
đoạn văn khoảng 150 chữ giới thiệu về người anh hùng đó.
Hướng dẫn trả lời:
Giới thiệu về anh hùng Nguyễn Trung Trực:
Nguyễn Trung Trực tên thật là Nguyễn Văn Lịch, sinh năm 1838, tại Bình
Nhật, huyện Cửu An, phủ Tân An (nay thuộc xã Bình Đức, huyện Bến
Lức, tỉnh Long An). Lớn lên trong hoàn cảnh đất nước bị thực dân Pháp
xâm lược, ông tham gia và lãnh đạo nghĩa quân chống Pháp. Trong suốt
quá trình kháng chiến chống thực dân, nghĩa quân do Nguyễn Trung Trực
chỉ huy đã lập nên nhiều chiến công vang dội như đốt cháy tàu Espérance
của giặc Pháp trên vàm Nhật Tảo (1861) hay cuộc tấn công vào đồn Kiên
Giang (1868), tiêu diệt toàn bộ quân Pháp và lính giữ đồn. Sau những
chiến công vang dội của Nguyễn Trung Trực, giặc Pháp và tay sai điên
cuồng truy tìm ông, chúng treo giải thưởng cao cho ai bắt hoặc giết được
ông. Độc ác hơn, chúng bắt giữ mẹ ông hòng gây áp lực, buộc ông đầu
hàng; đồng thời chúng tăng cường lực lượng trấn áp nghĩa quân. Khi bị
kẻ thù ra sức mua chuộc, dụ dỗ Nguyễn Trung Trực hiên ngang nói: “Tôi
chỉ muốn làm một chức thôi, chức gì có quyền chặt đầu tất cả bọn Tây",
“Bao giờ người Tây nhổ hết cỏ nước Nam mới hết người Nam đánh Tây".
Biết không thể khuất phục được Nguyễn Trung Trực, ngày 27/10/1868,
thực dân Pháp đã xử chém ông tại Rạch Giá, khi ông mới 30 tuổi.