Giám sát hành chính tại Trung Quốc: Cơ chế và Mô hình hiện tại | Giám sát tài chính | Học viện Tài chính

4. Thanh tra, kiểm tra, giám sát hành chính a) Bộ máy hành chính
Cơ quan chủ thể trong bộ máy hành chính:
- Ở Chính phủ Trung Quốc có Bộ Giám sát có vị trí pháp lý tương tự như thanh
tra nhà nước Việt Nam. Nhưng nét đặc thù là để phối hợp chặt chẽ và tăng
cường hiệu lực chống tham nhũng, Trung Quốc thực hiện cơ chế và mô hình
“một nhà hai cửa” đối với hoạt động giám sát của nhà nước và kỷ luật của Đảng.
- Hiện nay, Trung Quốc duy trì mô hình đa cơ quan trong PCTN. Tuy các cơ
quan chống tham nhũng tại Trung Quốc tương đối đa dạng, nhưng lấy hệ thống
Ủy ban Giám sát làm trung tâm, thống nhất các lực lượng chống tham nhũng
trong các cơ quan khác nhau về một mối. Qua nghiên cứu cho thấy, ở Trung
Quốc hiện nay có các cơ quan sau đây tham gia và công tác chống tham nhũng:
Ủy ban Kiểm tra kỷ luật Trung ương, Ủy ban Giám sát Nhà nước (NSC).
+ Ủy ban giám sát là cơ quan chuyên môn thực hiện chức năng giám sát của nhà
nước. Theo quy định của Luật này, thực hiện giám sát công chức thực thi quyền
lực công, điều tra các vi phạm và tội phạm về thi hành công vụ, liêm chính, thực
hiện công tác phòng, chống tham nhũng, giữ gìn phẩm giá của Hiến pháp và
pháp luật. (Luật giám sát Trung Quốc 2018).
+ Ủy ban Giám sát Quốc gia của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa là cơ quan
giám sát cao nhất. Tỉnh, khu tự trị, thành phố trực thuộc trung ương, quận, quận,
huyện tự trị, thành phố, quận thuộc thành phố trực thuộc trung ương thành lập ủy ban giám sát.
+ Đại diê _n Ban Nô _i chính Trung ương cho biết, hiê _n Trung Quốc đang tiến hành
thí điểm mô hình mô _t nhà hai cửa tại 4 tỉnh, với 3 hoạt đô _ng (3 tra): Thanh tra,
kiểm tra, điều tra, mô hình cơ quan này hoạt đô _ng theo tiêu chí mô _t cơ quan với
hai tên gai. Nhìn chung, hoạt động của mô hình này đang từng bước đem lại
hiệu quả cho công tác thanh tra, kiểm tra và điều tra.
1) Ủy ban Kiểm tra kỷ luật Trung ương:
+Ủy ban Kiểm tra kỷ luật gồm 04 cấp (Trung ương, tỉnh, châu và huyện) là cơ
quan do Đảng Cộng sản Trung Quốc thành lập.
+ Từ năm 1993, Ủy ban này được sáp nhập với Bộ Giám sát (tương tự như
Thanh tra Chính phủ của Việt Nam) và nay là Ủy ban Giám sát, phương thức
làm việc là “một nhà hai cửa”, “một đội ngũ hai khối công việc”, “một đầu óc
hai cánh tay” và hiệu quả của nó qua thực tiễn đã được mô tả là “1+1>2”.
+ Nhiệm vụ chủ yếu của Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương Đảng Cộng sản
Trung Quốc: Duy trì bảo vệ các chương trình và quy định pháp chế của Đảng,
mặt trận để kiểm tra Đảng, chấp hành phương châm chính sách và quyết định,
giúp Ủy ban tăng cường xây dựng tác phong làm việc của Đảng và tổ chức phối
hợp phòng chống tham nhũng
2) Ủy ban Giám sát Nhà nước (NSC):
+ Ủy ban Giám sát nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa được thành lập vào
tháng 3/2018 theo quy định của Luật Giám sát nước Cộng hòa nhân dân Trung
Hoa và đây là cơ quan do Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc (Quốc hội) thành
lập với nhiệm kỳ 05 năm (cùng với nhiệm kỳ của Quốc hội Trung Quốc).
+ Uỷ ban Giám sát Nhà nước có cấp bậc ngang hàng với Toà án Nhân dân Tối
cao và Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao, là đơn vị cấp phó quốc gia.
- Cơ quan giám sát sử dụng quyền giám sát dựa theo pháp luật, chức năng chủ yếu là:
Duy trì bảo hộ Hiến pháp nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa và pháp quy pháp luật;
Giám sát tình hình nhân viên công chức sử dụng quyền lực công dựa theo pháp
luật, điều tra chức vụ trái phép và chức vụ phạm tội;
Khai triển "Xây dựng liêm chính tác phong của Đảng Cộng sản Trung Quốc " và
công tác chống tham nhũng. 3) Về hình thức:
- Bộ Giám sát Trung Quốc trực thuộc Quốc vụ viện; Ủy ban Kỷ luật các cấp là
của Đảng nhưng thực chất là một. Ban bí thư của Ủy ban Kỷ luật của Đảng có
một số là lãnh đạo Bộ Giám sát, ở địa phương Ủy ban kỷ luật Đảng có lãnh đạo
cục giám sát địa phương tham gia.
- Ở địa phương, cơ quan giám sát hành chính và Ủy ban kiểm tra kỷ luật được
tổ chức ở cấp tỉnh, thành phố, địa khu và huyện. Ở mỗi cấp, cơ quan giám sát và
kiểm tra kỷ luật lại cử cán bộ hoặc nhóm cán bộ đến cơ quan, ban ngành cùng cấp.
- Bộ giám sát hành chính Trung Quốc có 23 cục, vụ, viện. Các cục, vụ, viện này
vừa là cơ quan của Bộ Giám sát hành chính, vừa là cơ quan của Ủy ban Kiểm tra kỷ luật Đảng.
- Theo quy định của Luật giám sát hành chính của Trung Quốc năm 1977, đối
tượng chịu sự giám sát của các cơ quan giám sát hành chính Trung quốc là các
cơ quan hành chính nhà nước, cán bộ, công chức trong cơ quan hành chính nhà
nước và các cơ quan, tổ chức, cá nhân được cơ quan hành chính nhà nước giao quyền hoặc ủy quyền.
- Nhưng mô hình “một nhà – hai cửa” hay “Một cơ quan, hai chức năng” cho
phép cơ quan giám sát tiến hành hoạt động giám sát đối với các đối tượng nằm
ngoài phạm vi giám sát (như giám sát cán bộ tòa án, kiểm soát, ...) Đối với
những trường hợp đó, việc giám sát được thực hiện dưới danh nghĩa của Ủy ban
Kiểm tra kỷ luật của Đảng.
b) Đối tượng làm việc trong các cơ quan trên
Ủy ban Giám sát Nhà nước:
- Chủ nhiệm Uỷ ban Giám sát Nhà nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa (do Đại
hội đại biểu nhân dân toàn quốc tuyển cử ra)
- Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Giám sát Nhà nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa
(Do chủ nhiệm Uỷ ban Giám sát Nhà nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa đề
xuất bổ nhiệm và miễn nhiệm lên Uỷ ban Thường vụ Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc).
- Các Uỷ viên Uỷ ban Giám sát Nhà nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa (Do
chủ nhiệm Uỷ ban Giám sát Nhà nước Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa đề xuất
bổ nhiệm và miễn nhiệm lên Uỷ ban Thường vụ Đại hội đại biểu nhân dân toàn quốc). - Thành tựu:
Trong một báo cáo hàng tháng mới nhất, Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung
ương (CCDI) và Ủy ban Giám sát Quốc gia (NCS) cho biết, tổng cộng 8.185
quan chức Trung Quốc đã bị trừng phạt trong tháng 7 vì vi phạm bộ quy tắc 8
điểm của nước này về cải thiện ứng xử của Đảng và chính phủ.
CCDI và NCS cho biết, các quan chức này có liên quan đến 5.434 vụ và 5.626
cá nhân trong số đó đã bị kỷ luật hoặc xử phạt hành chính. Tổng cộng có 4.007
cá nhân bị xử phạt vì tham gia vào chủ nghĩa quan liêu. 4.178 quan chức đã bị
xử phạt vì vi phạm đạo đức, bao gồm cả việc tặng hoặc nhận quà, nhận các
khoản phụ cấp hoặc tiền thưởng trái phép.
Ủy ban Kiểm tra kỷ luật Trung ương:
- Bí thư Ủy ban (phải là thành viên của Ủy ban Thường vụ Bộ Chính trị). - Phó bí thư
- Ủy viên Ủy ban Thường vụ - Thành tựu:
CCDI nêu rõ các quan chức lãnh đạo các cấp này đã dính líu vào 25.677 vụ việc,
trong đó tội nhẹ phổ biến nhất là trao tặng tiền thưởng và trợ cấp trái phép, tiếp
đến là tặng hoặc nhận quà, sử dụng các phương tiện công sai mục đích. Theo
CCDI, riêng trong tháng 6-2018, có 9.519 cán bộ dính líu tới 6.692 vụ việc đã bị kỷ luật.
Trong số các cán bộ, đảng viên bị kỷ luật có 14 lãnh đạo cấp tỉnh và cấp bộ, trên
400 cán bộ cấp sở/cục thuộc tỉnh và hơn 3.500 cán bộ cấp phòng ở các huyện,
13.000 cán bộ cấp thôn, xã. Trong số 85.000 đối tượng bị xử lý kỷ luật nói trên
có 71.000 trường hợp là đảng viên. Còn trong năm 2016, có tới 415.000 cán bộ
đã bị kỷ luật do vi phạm quy định, điều lệ của Đảng cũng như những sai phạm khác.
Theo CCDI, các cán bộ ở nhiều cấp khác nhau đã bị kỷ luật, trong đó có 76 quan
chức cấp tỉnh và cấp bộ, cùng với 256.000 cán bộ thuộc các doanh nghiệp và khu vực nông thôn.
c) Thanh tra, kiểm tra, giám sát
Các cơ quan, đối tượng làm việc trong các cơ quan thanh tra, kiểm tra, giám sát
hành chính của Trung Quốc phải chịu sự giám sát, kiểm tra :
- Các Bộ, Ủy ban và cơ quan thuộc Chính phủ phải chịu trách nhiệm trước
Chính phủ về công việc của cơ quan mình
- Cơ quan hành chính địa phương chỉ đạo công việc của các cơ quan trực thuộc
và cơ quan hành chính địa phương cấp dưới; có quyền thay đối hoặc thu hồi các
quyết định không phù hợp của cơ quan trực thuộc hoặc cơ quan hành chính cấp dưới
- Cơ quan hành chính cấp dưới chịu sự giám sát của cơ quan hành chính cấp
trên, báo cáo với cơ quan hành chính cấp trên về công tác của mình.
Ví dụ: Chính quyền nhân dân địa phương các cấp là cơ quan chấp hành của Đại
hội đại biểu nhân dân địa phương, là cơ quan hành chính nhà nước ở địa
phương, chịu trách nhiệm tổ chức quản lý các vụ việc hành chính địa phương
mình, chịu trách nhiệm báo cáo với cơ quan hành chính nhà nước cấp cao hơn
và chịu sự giám sát của cấp trên và của Đại hội đại biểu nhân dân địa phương.
Nhiệm kỳ của chính quyền nhân dân giống như nhiệm kỳ của Đại hội đại biểu
nhân dân. Chính quyền nhân dân căn cứ vào nhu cầu công việc và phù hợp với
nguyên tắc chặt chẽ để thiết lập các cơ quan làm việc cần thiết.