Giáo án Bài 2: Quy trình chế tạo cơ khí | Công Nghệ 11 sách Cánh Diều

Ngày soạn: 10 tháng 09 năm 2024
Họ và tên giáo viên: Nguyễn Kim Thông
Tổ chuyên môn: Vật lí – Địa - Công nghệ
BÀI 2: QUY TRÌNH CHẾ TẠO CƠ KHÍ
Môn học: Công nghệ cơ khí 11A (1; 3; 4; 6)
Thời gian thực hiện: 2 tiết (tiết 3 - 4) I. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: Sau khi học xong bài này, HS sẽ: -
Mô tả được các bước cơ bản trong quy trình chế tạo cơ khí. 2. Năng lực * Năng lực chung: -
Năng lực tự chủ: Biết lựa chọn các nguồn tài liệu học tập phù hợp. -
Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Xác định và tìm hiểu được các thông tin liên
quan đến vấn đề, đề xuất giải pháp giải quyết vấn đề trong bài học. -
Năng lực giao tiếp và hợp tác: Thực hiện tốt nhiệm vụ trong hoạt động nhóm. * Năng lực riêng: -
Mô tả được các bước cơ bản trong quy trình chế tạo cơ khí. 3. Phẩm chất -
Phẩm chất nhân ái: Có ý thức giúp đỡ lẫn nhau trong hoạt động nhóm để hoàn thành nhiệm vụ. -
Phẩm chất chăm chỉ: Chăm chỉ suy nghĩ, trả lời câu hỏi; làm tốt các bài tập. -
Phẩm chất trách nhiệm: Giữ trật tự, biết lắng nghe, học tập nghiêm túc.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Đối với GV: -
SGK, tài liệu giảng dạy, giáo án. - Máy tính, máy chiếu.
2. Đối với HS: SGK, vở ghi.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG (10 phút)
a) Mục tiêu: Giúp tạo tâm thế và gợi mở nhu cầu nhận thức của HS về bài học mới.
b) Nội dung: GV yêu cầu HS trả lời câu hỏi mở đầu.
c) Sản phẩm: Dựa vào kiến thức của bản thân, HS thực hiện yêu cầu GV đưa ra.
d) Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ:
- GV đưa ra câu hỏi mở đầu: Quan sát hình 2.1 và cho biết các bước cơ bản của quy trình chế tạo vòng bi.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập: HS suy nghĩ câu trả lời.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận: - HS trả lời câu hỏi. Gợi ý
Để chế tạo được sản phẩm vòng bi cần phải tuân thủ các bước cơ bản trong quy trình chế tạo cơ khí như sau:
+ Chuẩn bị phôi gia công.
+ Tiến hành gia công các chi tiết cấu thành vòng bi: vòng ngoài, vòng trong, vòng cách và bi.
+ Lắp ráp các chi tiết đã được chế tạo thành sản phẩm vòng bi.
+ Kiểm tra, đánh giá sản phẩm vòng bi.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện: GV đánh giá đáp án của HS, trên cơ sở đó dẫn dắt HS
vào bài học mới - Bài 2: Quy trình chế tạo cơ khí.
B. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI (60 phút)
Hoạt động 1: Tìm hiểu khái quát chung về quy trình chế tạo cơ khí (35 phút)
a) Mục tiêu: Giúp HS nêu được thế nào là quy trình chế tạo cơ khí và các bước cơ bản trong
quy trình chế tạo cơ khí.
b) Nội dung: HS đọc SGK và trả lời hoạt động, thảo luận nhóm xây dựng kiến thức bài mới.
c) Sản phẩm: Khái niệm và các bước cơ bản của quy trình chế tạo cơ khí tạo; đáp án cho câu hỏi 1, 2 SGK trang 10.
I. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUY TRÌNH CHẾ TẠO CƠ KHÍ
*Trả lời câu 1 SGK trang 10:
Quy trình chế tạo cơ khí là trình tự cần tuân theo để thực hiện công việc biến đổi nguyên liệu
đầu vào thành các chi tiết, các bộ phận, các máy móc thiết bị hoặc hệ thống cơ khí,... Các
bước cơ bản trong quy trình chế tạo cơ khí bao gồm: Chuẩn bị chế tạo; Gia công chi tiết; Lắp
ráp chi tiết; Kiểm tra và hoàn thiện sản phẩm.
*Trả lời câu hỏi 2 SGK trang 10.
Một nhà máy chế tạo cơ khí không cần thực hiện đầy đủ các bước như hình 2.2.
Lí do: sản phẩm của ngành cơ khí rất đa dạng có thể là 1 chi tiết hoặc nhiều chi tiết lắp ghép
với nhau nên quy trình chế tạo có thể bao gồm đủ hoặc thiếu một trong hai bước gia công và lắp ráp chi tiết.
d) Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ:
- GV chiếu hình ảnh quy trình chế tạo cơ khí (hình 2.2) cho HS quan sát.
- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm đôi, nêu khái niệm quy trình chế tạo cơ khí và trả lời câu hỏi 1, 2 SGK trang 10.
1. Quan sát hình 2.2 và kể trên các bước cơ bản của quy trình chế tạo cơ khí.
2. Một nhà máy chế tạo cơ khí có cần thực hiện đầy đủ các bước như hình 2.2 không? Vì sao?
- GV yêu cầu HS đọc nội dung mục Ví dụ (SGK – tr10).
- GV kết luận về quy trình chế tạo cơ khí.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập:
- HS nghiên cứu SGK, thảo luận nhóm, thực hiện nhiệm vụ. - GV hỗ trợ, quan sát.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận:
- Các nhóm phát biểu kết quả hoạt động.
- HS khác nhận xét, bổ sung cho bạn.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện:
- GV nêu nhận xét, chốt lại kiến thức.
- GV chuyển sang nội dung tiếp theo.
Hoạt động 2: Tìm hiểu nội dung của quy trình chế tạo cơ khí (25 phút)
a) Mục tiêu: Giúp HS phân tích được nội dung các bước cơ bản trong quy trình chế tạo cơ khí.
b) Nội dung: HS hoạt động nhóm tìm hiểu về nội dung từng bước cơ bản trong quy trình chế
tạo cơ khí và trả lời các câu hỏi trong SGK.
c) Sản phẩm: Đáp án các câu hỏi SGK trang 11, 12, 13.
II. NỘI DUNG CỦA QUY TRÌNH CHẾ TẠO CƠ KHÍ
Bước 1: Chuẩn bị chế tạo a) Nghiên cứu bản vẽ
*Trả lời câu hỏi SGK trang 11: •
Vai trò: Xác định rõ các thông tin cần thiết về sản phẩm liên quan đến việc chế tạo
như: quy trình công nghệ, phương pháp gia công, điều kiện sản xuất.,... •
Nghiên cứu bản vẽ lắp sản phẩm puli treo ở hình 2.3 để xác định số lượng chi tiết cầu
thành nên sản phẩm cũng như mối quan hệ lắp ghép giữa các chi tiết. •
Nghiên cứu bản vẽ chi tiết bạc lót ở hình 2.4 để lựa chọn được phương pháp gia công
b) Lập quy trình công nghệ
*Trả lời câu hỏi 1 SGK trang 12
+ Sau khi nghiên cứu bản vẽ, bước tiếp theo là lập quy trình công nghệ để chế tạo sản phẩm
đúng yêu cầu kĩ thuật và giảm thiểu chi phí.
VD: Các chi tiết cần xây dựng quy trình công nghệ gia công là các chi tiết đặc thù mang đặc
tính riêng cho từng sản phẩm. Các chi tiết thông dụng như ốc, vít, bu lông sẽ mua theo tiêu
chuẩn để giảm chi phí.
c) Chuẩn bị trang thiết bị
+ Chọn trang thiết bị phục vụ chế tạo nhằm mục đích chuẩn bị các điều kiện chế tạo phù hợp
với các quy trình công nghệ đã xây dựng tránh lãng phí không cần thiết hoặc không đủ điều kiện chế tạo.
VD: Để chế tạo sản phẩm puli treo cần chuẩn bị máy tiện, máy phay, dao tiện, dao phay,… d) Chuẩn bị phôi
*Trả lời câu hỏi 2 SGK trang 12
Đối với sản phẩm puli treo ở hình 2.3, các chi tiết cần xây dựng quy trình công nghệ gia công
là: giá treo, giá đỡ trục, puli và bạc lót. Các chi tiết còn lại (bulông, đai ốc) là các chi tiết
thông dụng sẽ mua theo tiêu chuẩn để giảm chi phí. Sản phẩm puli treo được tạo thành từ
nhiều chi tiết nên cần xây dựng quy trình công nghệ lắp ráp.
Bước 2: Gia công các chi tiết
- Thực hiện gia công các chi tiết theo quy trình gia công đã được xây dựng để có hình dạng,
kích thước, trạng thái và đặc tính lí cơ theo yêu cầu kĩ thuật.
*Trả lời câu hỏi 3 SGK trang 12:
+ Đối với chi tiết bạc lót nên lựa chọn máy tiện để gia công.
+ Đối với chi tiết giá đỡ trục nên lựa chọn máy phay, máy khoan để gia công.
Bước 3: Lắp ráp các chi tiết
*Trả lời câu hỏi mục II. Bước 3 SGK trang 13:
Trình tự lắp ráp sản phẩm puli treo:
a. Đưa bánh puli vào vị trí lắp.
b. Lắp bạc lót vào bánh puli.
c. Lắp giá đỡ trục vào bạc lót.
d. Lắp giá treo vào giá đỡ trục.
Bước 4: Kiểm tra và hoàn thiện sản phẩm
*Trả lời câu hỏi 1 SGK trang 13:
Việc kiểm tra và hoàn thiện sản phẩm có vai trò khắc phục các lỗi trên sản phẩm trước khi
tiến hành công việc đóng gói hoặc đưa sản phẩm vào sử dụng.
*Trả lời câu hỏi 2 SGK trang 13:
Đối với các sản phẩm puli treo cần phải kiểm tra những yêu cầu sau: ⚫
Khả năng quay trơn của bánh puli và bạc lót ⚫
Độ chính xác của các mối ghép ⚫
Độ đồng tâm của các lỗ lắp ghép trên hai giá đỡ trục
Độ chặt của mối ghép bu lông đai ốc giữa giá đỡ trục và giá treo. d) Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ:
- GV yêu cầu HS tìm hiểu bước 1 chuẩn bị chế tạo trong SGK và tìm hiểu nội dung Ví dụ (SGK – tr11)
- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm 4 nghiên cứu nội dung SGK, trả lời câu hỏi SGK trang 11
+ Nghiên cứu bản vẽ có vai trò gì trong bước chuẩn bị chế tạo? Quan sát hình 2.3, 2.4 và cho
biết: Nghiên cứu bản vẽ này sẽ có được những thông tin gì?
- GV yêu cầu HS thảo luận theo nhóm đôi và trả lời câu hỏi 1, 2 SGK trang 12.
1. Mục đích của lập quy trình công nghệ và chọn trang bị thiết bị phục vụ chế tạo là gì? Lấy ví dụ minh họa.
2. Nên xây dựng quy trình công nghệ gia công cho những chi tiết nào ở hình 2.3 để giảm chi phí chế tạo.
- GV kết luận về bước 1 chuẩn bị chế tạo.
- GV yêu cầu HS tìm hiểu bước 2 gia công các chi tiết trong SGK và tìm hiểu nội dung Ví dụ (SGK – tr12)
- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm 4 nghiên cứu nội dung SGK, trả lời câu hỏi 3 SGK trang 12
3. Quan sát hình 2.5 và hình 2.6 cho biết: Các chi tiết bạc lót, giá đỡ trục nên gia công trên
máy loại nào thì phù hợp?
- GV kết luận về bước 2 gia công các chi tiết.
- GV yêu cầu HS tìm hiểu bước 3 lắp ráp các chi tiết trong SGK và tìm hiểu nội dung Ví dụ (SGK – tr13)
- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm 4 nghiên cứu nội dung SGK, trả lời câu hỏi SGK trang 13
Quan sát hình 2.7 và cho biết trình tự lắp ráp sản phẩm puli treo.
- Sau khi HS trả lời, GV kết luận về bước 3 lắp ráp các chi tiết.
- GV yêu cầu HS tìm hiểu bước 4 kiểm tra và hoàn thiện sản phẩm trong SGK và tìm hiểu nội
dung Ví dụ (SGK – tr13).
- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm 4 nghiên cứu nội dung SGK, trả lời câu hỏi 1,2 SGK trang 13
1. Việc kiểm tra và hoàn thiện sản phẩm có vai trò gì trong quy trình công nghệ chế tạo cơ khí?
2. Với sản phẩm puli treo cần phải kiểm tra những yêu cầu nào?
- Sau khi HS trả lời, GV kết luận nội dung bước 4 kiểm tra và hoàn thiện sản phẩm.
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập:
- HS nghiên cứu SGK, thảo luận nhóm, thực hiện nhiệm vụ.
- GV quan sát và trợ giúp HS.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận:
- Đại diện các nhóm xung phong phát biểu.
- HS khác nhận xét, bổ sung cho bạn.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện:
GV nhận xét, đánh giá những kết quả trong bảng ghi của HS.
C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP (10 phút)
a) Mục tiêu: HS lập được quy trình chế tạo một chi tiết trong công nghệ cơ khí.
b) Nội dung: HS trả lời các câu hỏi trong mục Luyện tập SGK trang 13 và phiếu bài tập trắc nghiệm.
c) Sản phẩm học tập: Đáp án câu hỏi trong hộp luyện tập SGK trang 13 và đáp án các câu hỏi trắc nghiệm
d) Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ:
- GV yêu cầu HS hoạt động nhóm đôi hoàn thành nhiệm vụ trong mục Luyện tập SGK trang
13: “Hãy lập quy trình chế tạo chi tiết giá treo của sản phẩm puli treo ở hình 2.3”
- GV phát phiếu bài tập chứa các câu hỏi trắc nghiệm yêu cầu cá nhân HS lựa chọn các đáp án chính xác. Họ và tên: Lớp: PHIẾU BÀI TẬP
Câu 1: Bước đầu trong quy trình chế tạo cơ khí là?
A. Chuẩn bị chế tạo B. Gia công chi tiết
C. Lắp ráp chi tiết D. Kiểm tra và hoàn thiện sản phẩm
Câu 2: Hãy sắp xếp các bước sau cho đúng với quy trình chế tạo cơ khí
1. Gia công chi tiết 2. Chuẩn bị chế tạo
3. Kiểm tra và hoàn thiện sản phẩm 4. Lắp ráp chi tiết
A. 1 - 2 - 3 – 4 B. 2 - 1 - 3 – 4 C. 2 - 1 - 4 – 3 D. 2 - 4 - 1 - 3
Câu 3: Nhà máy A mua các chi tiết về lắp ráp thành xe máy hoàn chỉnh thì trong quy trình
chế tạo không cần bước nào trong quy trình chế tạo cơ khí?
A. Chuẩn bị chế tạo B. Gia công chi tiết
C. Lắp ráp chi tiết D. Kiểm tra và hoàn thiện sản phẩm
Câu 4: Phân xưởng A gia công dập vỏ tủ điện thì trong quy trình chế tạo vỏ tủ điện không
cần bước nào trong quy trình chế tạo cơ khí?
A. Chuẩn bị chế tạo B. Gia công chi tiết
C. Lắp ráp chi tiết D. Kiểm tra và hoàn thiện sản phẩm
Câu 5: Một nhà xưởng gia công các chi tiết, em hãy cho biết quy trình chế tạo cơ khí của nhà xưởng
A. Chuẩn bị chế tạo → Gia công chi tiết → Lắp ráp chi tiết → Kiểm tra và hoàn thiện sản phẩm
B. Chuẩn bị chế tạo → Gia công chi tiết → Kiểm tra và hoàn thiện sản phẩm
C. Chuẩn bị chế tạo → Lắp ráp chi tiết → Kiểm tra và hoàn thiện sản phẩm
D. Gia công chi tiết → Lắp ráp chi tiết → Kiểm tra và hoàn thiện sản phẩm
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập:
- HS suy nghĩ, hoàn thành các bài tập GV yêu cầu.
- GV quan sát và hỗ trợ, hướng dẫn.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận:
- HS xung phong trình bày kết quả hoạt động phần Luyện tập.
- Các HS còn lại lắng nghe, nhận xét, bổ sung (nếu có). Kết quả:
Đáp án câu hỏi luyện tập:
Chi tiết giá treo của sản phẩm puli treo có thể được gia công theo trình tự: 1. Gia công lắp ghép.
2. Gia công lỗ lắp ghép bu lông. 3. Gia công lỗ treo.
Đáp án câu hỏi trắc nghiệm: Câu 1 2 3 4 5 Đáp án A C B C B
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện:
- GV chữa bài, chốt đáp án, tuyên dương các hoạt động tốt, nhanh và chính xác.
D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG (10 phút)
a) Mục tiêu: Giúp HS vận dụng những kiến thức, kĩ năng đã học vào giải bài tập.
b) Nội dung: HS sử dụng SGK và vận dụng kiến thức đã học để làm bài tập trong mục Vận dụng SGK trang 13.
c) Sản phẩm: Hình ảnh HS sưu tầm được.
d) Tổ chức thực hiện:
Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ
- GV yêu cầu HS thực hiện yêu cầu trong mục Vận dụng SGK trang 13 ngoài giờ lên lớp:
“Mô tả quy trình chế tạo một sản phẩm cơ khí mà em biết dưới dạng sơ đồ khối.”
Bước 2: HS thực hiện nhiệm vụ học tập
- HS về nhà tìm hiểu thông qua sách vở, internet và viết báo cáo kết quả
- GV điều hành, quan sát, hỗ trợ.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận
- Đại diện HS trả lời câu hỏi vận dụng vào tiết học sau.
- HS khác theo dõi, nhận xét.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện
- GV nhận xét, tuyên dương HS và kết thúc tiết học.
* HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ -
Ghi nhớ kiến thức trong bài. -
Hoàn thành các bài tập trong SBT. -
Chuẩn bị bài mới Bài 3 - Khái quát về vật liệu cơ khí