Giáo án chuyên đề Ngữ văn 10 sách Chân trời sáng tạo

Kế hoạch bài dạy Chuyên đề học tập Ngữ văn 10 Chân trời sáng tạo được biên soạn bám sát nội dung trong sách giáo khoa lớp 10. Hi vọng sẽ giúp thầy cô có thêm ý tưởng để thiết kế bài giáo án Chuyên đề Văn 10 nhanh chóng và dễ dàng hơn.

64 32 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu

CHUYÊN ĐỀ 1: TẬP NGHIÊN CỨU VÀ VIẾT BÁO CÁO

VỀ MỘT VẤN ĐỀ VĂN HỌC DÂN GIAN

I. MỤC TIÊU:

1. Kiến thức

- HS biết các yêu cầu và cách thức tiến hành nghiên cứu một vấn đề.

- Biết viết một báo cáo nghiên cứu.

- Biết thuyết trình một vấn đề của văn học dân gian.

2. Năng lực

Về năng lực chung: Phát triển năng lực tự chủ và tự học, năng lực giải quyết vấn đề

và sáng tạo thông qua hoạt động, thực hiện các nhiệm vụ học tập.

Về năng lực đặc thù: Phát triển năng lực ngôn ngữ và văn học thông qua việc thực

hiện các nhiệm vụ học tập cụ thể về đọc hiểu, tập nghiên cứu, viết báo cáo, thuyết trình

trao đổi,... trong quá trình học tập chuyên đề.

3. Phương pháp dạy học

- Kết hợp diễn giảng gắn với việc tổ chức cho HS thảo luận, tranh luận, trình bày ý

kiến, đóng vai.

Tổ chức cho HS kết họp đọc vói viết: điền vào các phiếu học tập, viết đoạn văn,...

- Tổ chức cho nhiều HS có có hội thực hành đọc, viết, nói và nghe.

4. Phẩm chất:

Biết yêu quý cộng đồng và sống có trách nhiệm vói gia đình, xã hội và cộng đồng.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU.

Một số tranh ảnh có trong SGK đưọc phóng to.

- Ảnh chân dung tác giả; máy chiếu hoặc bảng đa phưong tiện dùng chiếu tranh, ảnh,

tư liệu liên quan.

- Giấy A0 để HS trình bày kết quả làm việc nhóm.

- Phiếu học tập: GV có thể chuyển một số câu trong SGK thành phiếu học tập.

Bảng kiểm đánh giá thái độ làm việc nhóm, ma trận chấm bài viết, bài trình bày

của HS.

III.TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG

a) Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập

của mình, giúp HS khắc sâu kiến thức nội dung bài học, GV tổ chức hoạt động khỏi

động với nhiều hình thức như: trắc nghiệm nhanh; trò chơi đố vui, trò chơi ô chữ;

đoán ý đồng đội,…

b) Nội dung: GV đặt cho HS những câu hỏi gợi mở vấn đề.

c) Sản phẩm: Nhận thức và thái độ học tập của HS.

d) Tổ chức thực hiện: dùng câu hỏi trắc nghiệm, đền khuyết, hình ảnh,... củng cố

kiến thức cơ bản về văn học dân gian

B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

PHẦN MỘT: TẬP NGHIÊN CỨU MỘT VẤN ĐỀ VĂN HỌC DÂN GIAN

ĐỌC VĂN BẢN

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm

vụ

Đọc văn bản Về đặc điểm của

tục ngữ Việt Nam

-Câu hỏi 1: Xác định vấn đề

được tác giả trình bày trong văn

bản trên.

-Câu hỏi 2: Tục ngữ Việt Nam

được tác giả tìm hiểu dựa trên

những phương diện nào? Tóm

tắt nội dung bài viết bằng một

sơ đồ.

- Câu hỏi 3: Những thao tác

Câu hỏi 1: VB trình bày đặc điểm của một thể loại

văn học dân gian: tục ngữ Việt Nam. Đáp án đúng là

câu B. Một thể loại văn học dân gian".

Câu hỏi 2: Tác giả trình bày tục ngữ Việt Nam ở hai

phưong diện: nội dung và hình thức. Trong phưong

diện nội dung, tác giả xem xét ở các yếu tô kinh

nghiệm về lao động sản xuất, đời sống gia đình, đời

sống xã hội. Trong phương diện hình thức, tác giả

xem xét ở các yếu tố: đối, vần, nhịp, thanh điệu, vần

trong tục ngữ chủ yếu là vần lưng với nhiều dạng:

cách hai chữ, ba chữ, năm chữ,...

nào được sử dụng để triển khai

vấn đề

- Câu hỏi 4: Tác giả đã tìm

hiểu, thu thập thông tin bằng

những cách nào?

- Câu hỏi 5: Bạn rút ra được

điều gì về cách nghiên cứu một

vấn đề văn học dân gian.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS trao đổi thảo

luận, thực hiện nhiệm vụ

- HS quan sát, lắng nghe

- GV quan sát

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt

động và thảo luận

- Gv tổ chức hoạt động

- Hs trả lời câu hỏi

Bước 4: Đánh giá kết quả

thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, dẫn dắt

vào bài.

-Câu hỏi 3: Các thao tác được sử dụng trong VB:

-Câu hỏi 4: + Tác giả phải thu thập, phân loại các

câu tục ngữ theo nhiều yêu cầu như: tập hợp, phân

nhóm câu để khảo sát về nội dung, về hình thức.

+ Tìm các ví dụ câu tưong ứng với các dạng

thức gieo vần, ngắt nhịp, phối thanh.

+ Liên hệ trích dẫn thể loại khác; trích dẫn ý

kiến của các nhà nghiên cứu khác hay của mình từ

các bài viết khác.

- Câu hỏi 5: Căn cứ vào các ý trả lời của bốn câu

hỏi phía trên, có thể gợi ý cho HS về phương pháp

nghiên cứu một vấn đề văn học dân gian gồm:

+ Xác định vấn đề nghiên cứu;

+ Xây dựng dàn ý, đề cương nghiên cứu;

+ Vận dụng các phương pháp nghiên cứu;

+ Cách tiến hành và viết báo cáo kết quả nghiên

cứu;

II.TÌM HIỂU TRI THỨC NGỮ VĂN:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm

vụ

Đọc văn bản Về vhdg TRANG

1.Văn học dân gian:

a. Khái niệm: Văn học dân gian là những tác

-Câu hỏi 1: Khái niệm VHDG?

-Câu hỏi 2: Đặc trưng VHDG?

- Câu hỏi 3: Hệ thống thể loại

VHDG?

- Câu hỏi 4: Em rút ra được

điều gì khi NC một vấn đề

VHDG?

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS trao đổi thảo

luận, thực hiện nhiệm vụ

- HS quan sát, lắng nghe

- GV quan sát

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt

động và thảo luận

- Gv tổ chức hoạt động

- Hs trả lời câu hỏi

Bước 4: Đánh giá kết quả

thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, dẫn dắt

vào bài.

phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng được tập thể

sáng tạo nhằm mục đích phục vụ trực tiếp cho những

sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng.

b. Đặc trưng của văn học dân gian

 Tính truyền miệng

- Truyền miệng: là ghi nhớ, theo kiểu nhập tâm và

phổ biến bằng lời hoặc trình diễn cho người khác

nghe, xem; là quá trình diễn xướng VHDG hào hứng

và sinh động.

- Phương thức truyền miệng: VHDG được truyền

miệng từ người này sang người khác, từ nơi này

sang nơi khác (theo không gian), từ đời này qua đời

khác, từ thời này qua thời khác (theo thời gian).

- Hình thức truyền miệng: diễn xướng dân gian (nói,

kể, hát, diễn tác phẩm văn học dân gian).

Tính tập thể

- Quá trình sáng tác tập thể:

+ Ban đầu: một người khởi xướng, hình thành tác

phẩm.

+ Sau đó tập thể truyền miệng, sửa chữa, bổ sung

cho hoàn chỉnh.

+ Cuối cùng tác phẩm trở thành tài sản chung.

Tính thực hành

- Là sự gắn bó và phục vụ trực tiếp cho các sinh hoạt

khác nhau trong đời sống cộng đồng:

+ Đời sống lao động, gia đình

+ Nghi lễ thờ cúng, tang ma, cưới hỏi

+ Vui chơi, giải trí, nghệ thuật...

c. Hệ thống các thể loại của văn học dân gian

Hệ thống thể loại của văn học dân gian có thể chia

làm 4 nhóm sau:

- Nhóm tự sự dân gian với các thể loại: thần thoại, sử

thi, truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện cười, truyện

ngụ ngôn, truyện thơ, vè,…

- Nhóm thơ ca dân gian: ca dao, dân ca,…

- Nhóm thể loại sân khấu dân gian: chèo cổ, tuồng

đồ, múa rối,…

- Ngoài ra còn có các thể loại thiên về lí trí như: tục

ngữ, câu đố,…

Thể

loại

Đặc điểm

Thần

thoại

Hình

thức

Văn xuôi tự sự

Nội

dung

Kể lại sự tích các vị

thần sáng tạo thế

giới tự nhiên và văn

hoá, phản ánh nhận

thức của con người

thời cổ đại về nguồn

gốc của thế giới và

đời sống con người.

Sử thi

Hình

thức

Văn vần hoặc văn

xuôi, hoặc kết hợp

cả hai.

Nội

dung

Kể lại những sự

kiện lớn có ý nghĩa

quan trọng đối với

số phận cộng đồng.

Truyền

Hình

Văn xuôi tự sự

thuyết

thức

Nội

dung

Kể lại các sự kiện

và nhân vật lịch sử

hoặc có liên quan

đến lịch sử theo

quan điểm nhìn

nhận lịch sử của

nhân dân.

Truyện

cổ tích

Hình

thức

Văn xuôi tự sự

Nội

dung

Kể về số phận của

những con người

bính thường trong

xã hội (người mồ

côi, người em,

người dũng sĩ,

chàng ngốc,… ; thể

hiện quan niệm và

mơ ước của nhân

dân về hạnh phúc và

công bằng xã hội.

Truyện

cười

Hình

thức

Văn xuôi tự sự

Nội

dung

Kể lại các sự việc,

hiện tượng gây cười

nhằm mục đích giải

trí và phê phán xã

hội.

Truyện

Hình

Văn xuôi tự sự

ngụ

ngôn

thức

Nội

dung

Kể lại các câu

chuyện trong đó

nhân vật chủ yếu là

động vật và đồ vật

nhằm nêu lên những

kinh nghiệm sống,

bài học luân lí, triết

lí nhân sinh.

Tục

ngữ

Hình

thức

Lời nói có tính nghệ

thuật

Nội

dung

Đúc kết kinh

nghiệm của nhân

dân về thế giới tự

nhiên, về lao động

sản xuất và về phép

ứng xử trong cuộc

sống con người.

Ca dao,

dân ca

Hình

thức

Văn vần hoặc kết

hợp lời thơ và giai

điệu nhạc

Nội

dung

Trữ tình, diễn tả đời

sống nội tâm của

con người.

Vè

Hình

thức

Văn vần

Nội

dung

Thông báo và bình

luận về những sự

kiện có tính chất

thời sự hoặc những

sự kiện lịch sử

đương thời.

Truyện

thơ

Hình

thức

Văn vần

Nội

dung

Kết hợp trữ tình và

tự sự, phản ánh số

phận của người

nghèo khổ và khát

vọng về tình yêu tự

do, về sự công bằng

trong xã hội.

Các thể

loại

sân

khấu

Hình

thức

Các hình thức ca

kịch và trò diễn có

tích truyện, kết hợp

kịch bản với nghệ

thuật diễn xuất

Nội

dung

Diễn tả những cảnh

sinh hoạt và những

kiểu mẫu người điển

hình trong xã hội

nông nghiệp ngày

xưa.

2. Vấn đề văn học dân gian:

- Nghiên cứu liên quan đến từng tác phẩm cụ thể.

Ví dụ:

+ Sơn Tinh – Thuỷ Tinh, thần thoại hay truyền

thuyết?

+ Sự tích Trầu Cau – cổ tích thế sự hay cổ tích

thần kì?

- Nghiên cứu liên quan đến vấn đề nội dung của một

hoặc nhiều tác phẩm.

Ví dụ:

+ Tục ngữ về thời tiết

+ Kiểu nhân vật bất hạnh trong truyện cổ tích thần

kì

+ Yếu tố lịch sử trong truyền thuyết Bánh Chưng

– Bánh Giầy

- Nghiên cứu liên quan đến yếu tố nghệ thuật trong

một hoặc nhiều tác phẩm.

Ví dụ:

+ Ẩn dụ trong ca dao than thân yêu thương tình

nghĩa

+ Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Cây tre trăm

đốt

+ Nghệ thuật tương phản đối lập trong một số

truyện cười tiêu biểu

- Nghiên cứu liên quan đến các đặc trưng của văn

học dân gian. Ví dụ:

+ Chất liệu ca dao trong thơ Tú Xương

+ Về các dị bản của truyện cổ tích Tấm Cám

II. TÌM HIỂU CÁCH THỨC NGHIÊN CỨU MỘT VẤN ĐỀ VĂN HỌC DÂN

GIAN

1. Xác định đề tài, mục đích và lập kế hoạch nghiên cứu.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

NV1: Xác định đề tài nghiên cứu.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chuyển giao nhiệm vụ: yêu cầu

HS đọc và hệ thống hoá ý thành so

đồ tư duy và hoàn thành các phiếu

học tập.

-HS nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS trao đổi thảo luận,

thực hiện nhiệm vụ

- GV quan sát, gợi mở. (Ngoài sơ đồ

tư duy, GV có thể hướng dẫn HS

nhiều cách thức để tìm đề tài nghiên

cứu (công não, khăn trải bàn,...).

- HS đọc, thảo luận

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt

động và thảo luận

- GV gọi các nhóm báo cáo sản

phẩm .

- HS cử đại diện báo cáo, HS còn lại

lắng nghe, bổ sung, phản biện.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực

hiện nhiệm vụ.

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại

kiến thức.

a. Xác định đề tài nghiên cứu:

- Cách tìm đề tài, xác định mục tiêu và lập kế

hoạch nghiên cứu của vấn đề văn học dân gian không

khác các lĩnh vực khác vì đó là những thao tác khoa học

chung. Điều khác biệt là vấn đề văn học dân gian cần

lưu ý đến bản chất thẩm mĩ trong ngôn từ, tính hình

tượng trong ý nghĩa và tính diễn xướng trong môi

trường thực tế.

Ví dụ:



Hình thức: (thơ) từ ngữ, hình ảnh, vần, nhịp, biện

pháp tu từ



Nội dung: (truyện) cảm hứng, nhân vật, chủ đề,

sự kiện, hoàn cảnh...

Tính vấn đề của một đề tài thường chứa từ hai

yếu tố trở lên: đối tượng và đặc điểm tạo ra "vấn đề" của

tác phẩm. Điều này được xem như một trong những dấu

hiệu căn bản của đề tài nghiên cứu.

Ví dụ: trang 14 SGK

NV2: Xác định mục đích, câu hỏi

và giả thuyết nghiên cứu.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

b. Xác định mục đích câu hỏi và giả thuyết nghiên

cứu:

- GV chuyển giao nhiệm

vụ: Làm việc cá nhân hoặc nhóm, sử

dụng bảng trong chuyên đề như một

loại phiếu học tập. HS căn cứ vào

các câu trả lời đã có sẵn (1, 3, 5) để

hoàn thành các câu còn trống (2, 4)

tưong đương.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS trao đổi thảo luận,

thực hiện nhiệm vụ

- GV quan sát, gợi mở.

- HS đọc, thảo luận.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt

động và thảo luận

- GV gọi các nhóm báo cáo sản

phẩm.

- HS cử đại diện báo cáo, HS còn lại

lắng nghe, bổ sung, phản biện.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực

hiện nhiệm vụ.

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại

kiến thức.

NV3: Lập kế hoạch nghiên cứu.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chuyển giao nhiệm vụ:

dùng mẫu ở bài tập trang 29 (SGK)

để làm phiếu học tập

- HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS trao đổi thảo luận,

Bảng kế hoạch nghiên cứu có đủ các yếu tố theo mẫu

hoặc có thể HS tự sáng tạo hình thức khác. HS có thế sử

dụng hình ảnh trong sách chuyên đề để in ra làm kế

hoạch hoặc thiết kế lại, miễn sao đáp ứng các phần theo

mẫu và có tính thẩm mĩ :

- Xác định đề tài, phạm vi, lý do và mục đích nghiên

cứu

thực hiện nhiệm vụ

- GV quan sát, gợi mở. (Cách thức

và hình thức thể hiện thì GV nên

khuyến khích sự sáng tạo của các

em. Khi lập đề cương, GV cần lưu ý

các em tính chất cân đối giữa luận

điểm, luận cứ thể hiện qua các mục,

tiểu mục)

- HS đọc thảo luận, hiểu được tinh

thần của việc lập kế hoạch là để dự

liệu các công việc sẽ làm, phân công

nhiệm vụ, xác định thời gian và yêu

cầu sản phẩm

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt

động và thảo luận

- GV gọi các nhóm báo cáo sản

phẩm

- HS cử đại diện báo cáo, HS còn lại

lắng nghe, bổ sung, phản biện..

Bước 4: Đánh giá kết quả thực

hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại

kiến thức.

- Sưu tầm tài liệu, thông tin và xử lý các tài liệu, thông

tin về vấn đề nghiên cứu

- Lập đề cương nghiên cứu:

 Mở đầu

- Lý do chọn đề tài

- Mục đích, phạm vi, đối tượng nghiên cứu

 Nội dung nghiên cứu

1. Cơ sở lý luận

- Trình bày các khái niệm, định nghĩa, quan điểm,...về

vấn đề nghiên cứu

- Sơ lược đặc điểm, lịch sử hình thành phát triển,... của

đối tượng nghiên cứu

2. Trình bày kết quả nghiên cứu thứ nhất (khía

cạnh đầu tiên của vấn đề)

- Trình bày những lý lẽ, lập luận cho kết quả nghiên cứu

thứ nhất

- Nêu và phân tích những dẫn chứng để chứng minh cho

những lý lẽ lập luận trên

3. Trình bày kết quả nghiên cứu thứ hai (khía

cạnh thứ hai của vấn đề)

- Trình bày những lý lẽ, lập luận cho kết quả nghiên cứu

thứ hai

- Nêu và phân tích những dẫn chứng để chứng minh cho

những lý lẽ lập luận trên

 Kết luận

2. - Tóm lược nội dung nghiên cứu hoặc trình bày

khái quát kết quả nghiên cứu

3. - Khẳng định vai trò, ý nghĩa của vấn đề nghiên

cứu

4. - Mở rộng vấn đề nghiên cứu

1. Thu thập thông tin về đề tài, vấn đề nghiên cứu.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

NV1: Thu thập thông tin từ các tài

liệu

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chuyển giao nhiệm vụ: Yêu cầu

HS cùng đọc một phần tài liệu và

thực hiện ghi phiếu, sau đó so sánh

kết quả và cùng nhau nhận xét, góp ý.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS trao đổi thảo luận,

thực hiện nhiệm vụ

- GV quan sát, gợi mở

- HS đọc thảo luận

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động

và thảo luận

- GV gọi các nhóm báo cáo sản phẩm

- HS cử đại diện báo cáo, HS còn lại

lắng nghe, bổ sung, phản biện.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện

nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến

thức.

a. Thu thập thông tin từ các tài liệu

Phiếu ghi chép có đủ các yếu tố biết, hiểu, dùng. HS có

thể sử dụng hình ảnh trong sách chuyên đề để in ra làm

phiếu ghi chú hoặc thiết kế lại, miễn sao đáp ứng các

phần theo mẫu và có tính thẩm mĩ để hoàn thành bài

tập ở trang 18 (SGK). Có thể tham khảo phiếu sau:

NV2: Thu thập thông tin qua tìm

b. Thu thập thông tin từ phỏng vấn chuyên gia

- Câu hỏi 1: Căn cứ các câu hói của PV và phần trả

hiểu, phỏng vấn chuyên gia.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chuyển giao nhiệm vụ: hướng

dẫn HS chuẩn bị trước những thông

tin cần hỏi, cách thúc đặt câu hỏi,

cách thức ghi chép và cách diễn đạt

lại thành văn bản in. Trong đó, thông

tin khi ghi chép từ thực tế phóng vấn

nhất thiết phải được sắp xếp, biên tập

lại.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS trao đổi thảo luận,

thực hiện nhiệm vụ

- GV quan sát, gợi mở

- HS đọc thảo luận câu hỏi Sgk.

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động

và thảo luận

- GV gọi các nhóm báo cáo sản phẩm.

- HS cử đại diện báo cáo, HS còn lại

lắng nghe, bổ sung, phản biện.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện

nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến

thức.

lời, bài phóng vấn có hai phần:

+ Quan điểm của PGS. Chu Xuân Diên về cuộc

tranh luận quanh cái kết của truyện Tấm Cám trong

SGK lóp 10.

+ Đề xuất của PGS. Chu Xuân Diên về cách xử lí

các vấn đề dễ gây tranh luận kiểu nhu truyện Tấm

Cám.

- Câu hỏi 2: Tháng 11 - 2011, dư luận xôn xao về việc

SGK Ngữ văn 10 đã thay đổi đoạn kết trong câu

chuyện cổ tích quen thuộc Tấm Cám. Với nhiều ý kiến

trái chiều xuất hiện trên báo chí, PV đã thực hiện hói ý

kiến chuyên gia nhằm mục đích có cái nhìn rõ ràng,

thấu đáo và mang tính khoa học hơn về vấn đề.

-Câu hỏi 3: Vì PGS. Chu Xuân Diên là người đã từng

công tác và có vị trí ảnh hưởng trong lĩnh vực nghiên

cứu (nguyên Trưởng bộ môn Văn hoá dân gian,

Trường Đại học Khoa học Xã hội - Nhân văn). Đồng

thời là người có chuyên môn cao (Phó Giáo sư) và có

nhiều kinh nghiệm (nhiều năm nghiên cứu văn học dân

gian) nên đủ vị thế chuyên gia để trả lời các vấn đề còn

nhiều quan điểm trái chiều.

-Câu hỏi 4:

+ Khi đặt một câu hỏi, người hỏi dùng các đại từ phù

họp để xưng hô (ông) nhằm tương tác và kết nối với

người trả lời. Ngôn từ có chú ý tính lịch sự, đúng vị thế

của người trả lời.

+ Việc bố trí câu hói được tính toán kĩ, nội dung

vấn đề đang có mâu thuẫn được hỏi trước để chuyên

gia lí giải nguyên nhân. Sau đó, đặt câu hỏi để tìm ra

giải pháp cho việc ấy và những việc tương tự trong

tưong lai.

NV3: Ghi chép trải nghiệm thực

tiễn

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chuyển giao nhiệm vụ: trả lời

các câu hỏi trang 24.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS trao đổi thảo luận,

thực hiện nhiệm vụ

- GV quan sát, gợi mở

- HS đọc thảo luận

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động

và thảo luận

- GV gọi các nhóm báo cáo sản phẩm

- HS cử đại diện báo cáo, HS còn lại

lắng nghe, bổ sung, phản biện.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện

nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến

thức.

c.Ghi chép trải nghiệm thực tế

-Câu hỏi 1:

+ Bản ghi chép ghi lại loại nội dung truyện kể dân

gian theo cách thức trải nghiệm thực tiễn. Bên cạnh nội

dung kể còn có miêu tả hoàn cảnh xảy ra việc kể

chuyện, thái độ của người nghe, kể và suy nghĩ của

người ghi chép.

+ Việc ghi chép ấy giúp cho việc nghiên cứu trở

nên đa dạng, đúng với bản chất của văn học dân gian

(tồn tại trong môi trường cụ thể, trực tiếp). Ghi lại cảm

nhận tức thời của sự việc đang diễn ra giúp cho phần

phân tích, lí giải của HS có chiều sâu và mang đậm

cảm xúc thẩm mĩ.

-Câu hỏi 2:

+ Cột Diễn biến của hoạt động kể- nghe kể: ghi lại

những hành động, cảm xúc, thái độ, lòi nói trao đổi của

người kể và người nghe kể. Những yếu tố này có sự tác

động hoặc góp phần lí giải nội dung câu chuyện.

+ Cột VB qua lời kể: sản phẩm thể hiện nội dung

của câu chuyện được kể. Đây là phần VB thường dùng

để in và lưu trữ.

+ Ô Theo dõi, cảm nhận: ghi lại sự lí giải cá nhân

người ghi chép về một chi tiết nào đó trong quá trình

tưong tác giữa người kể và người nghe. Ngoài ra,

những cảm xúc, nhận định ngay lúc sự việc đang diễn

ra cũng là những điều được ghi nhận giúp cho quá

trình lí giải sau này sâu sắc hơn.

-Câu hỏi 3:

+ a). Thông tin được ghi chép khác với truyện kể

in thông thường ở chỗ: ngoài VB còn có thêm các yếu

tố cấu trúc lời nói, hoạt động giao tiếp, tâm lí, cảm xúc

người kể và người nghe cùng với cảm nhận của người

ghi chép. Những yếu tố này làm cho bản ghi chép có

vẻ "rườm rà" nhưng chứa nhiều thông tin hơn.

+ b). Bản ghi chép này không thể mang đi in để

độc giả thưởng thức. Vì nó chì phục vụ tốt nhất cho

hoạt động nghiên cứu một vấn đề văn học dân gian.

Nếu muốn in, cần được biên tập theo một hình thức

thích hợp.

Câu hỏi 4

+ Chuẩn bị bản ghi chép ghi lại loại nội dung

truyện kể dân gian qua cách thức trải nghiệm thực tiễn

theo mẫu gồm các yếu tố: Diễn biến hoạt động kể -

nghe kể; VB qua lời kể; Theo dõi câm nhận.

+ Khi tham gia trải nghiệm cần lưu ý để ghi chép

cả ba yếu tố. Nếu thấy khó khăn, có thể sử dụng thiết

bị để hỗ trợ ghi âm, ghi hình,... Sau đó sẽ chép lại phần

VB; còn phần diễn biến và cảm nhận thì phải ghi ngay

tại hiện trưòng.

+ Cần chú ý VB phải trung thực với lời kể, cảm

nhận phải trung thực với bản thân mình. Nếu làm việc

nhóm, có thể phân công nhau mỗi người một nhiệm

vụ: người ghi nhận VB, người miêu tả hoạt động vả

cảm nhận,... Sau đó sẽ đối chiếu, so sánh khi tiến hành

các bước nghiên cứu, lập hồ sơ.

3. Xử lý, tổng hợp thông tin.

HOẠT ĐỘNG CỦA GV -

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

NV1: Xử lý thông tin.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm

vụ

- GV chuyển giao nhiệm

vụ: Yêu cầu HS đọc tri thức và

hướng dẫn thực hiện việc ghi

chú đối với VB về đặc điểm

của tục ngữ Việt Nam trong

sách chuyên đề theo ba cách:

Ghi chú bên lề, sơ đồ tư duy

và phương pháp Cornell.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS trao đổi thảo

luận, thực hiện nhiệm vụ

- GV quan sát, gợi mở

- HS đọc thảo luận

Bước 3: Báo cáo kết quả

hoạt động và thảo luận.

- GV gọi các nhóm báo cáo

sản phẩm.

a. Xử lí thông tin

Bản ghi chú bên lề, so đồ tư duy tóm tắt nội dung

chính và phiếu ghi chép theo phương pháp Cornell VB Về

đặc điểm của tục ngữ Việt Nam. HS có thể sử dụng hình

ảnh trong sách chuyên đề để in ra làm phiếu ghi chú hoặc

thiết kế lại, miễn sao đáp ứng các phần theo mẫu và có tính

thẩm mĩ.

- HS cử đại diện báo cáo, HS

còn lại lắng nghe, bổ sung,

phản biện.

Bước 4: Đánh giá kết quả

thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt

lại kiến thức.

NV2: Lập hồ sơ tài liệu.

Bước 1: Chuyển giao nhiệm

vụ.

- GV chuyển giao nhiệm

vụ: giúp HS hiểu được sự cần

thiết của việc lập hồ sơ tài

liệu. Hồ sơ chính là những

định hướng để việc nghiên

cứu diễn ra thuận lợi và ít tốn

công sức, đảm bảo tính khoa

học.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS trao đổi thảo

luận, thực hiện nhiệm vụ

- GV quan sát, gợi mở

- HS đọc thảo luận

Bước 3: Báo cáo kết quả

hoạt động và thảo luận

- GV gọi các nhóm báo cáo

sản phẩm.

- HS cử đại diện báo cáo, HS

b. Lập hồ sơ tài liệu:

Tập hồ sơ có các loại tài liệu như đã hướng dẫn trong sách

chuyên đề. HS có thể sử dụng hình ảnh trong sách chuyên

đề để in ra làm phiếu ghi chú hoặc thiết kế lại, miễn sao đáp

ứng các phần theo mẫu và có tính thẩm mĩ. Phần đầu của

tập hồ sơ, nên sử dụng bảng kiểm sau đây để kiểm tra các

thành phần và đặc điểm xem có đủ hay chưa.

còn lại lắng nghe, bổ sung,

phản biện.

Bước 4: Đánh giá kết quả

thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt

lại kiến thức…

III.BÀI TẬP THỰC HÀNH:

NV3: Thực hành bài tâp

Bước 1: Chuyển giao nhiệm

vụ.

- GV chuyển giao nhiệm

vụ: HS vận dựng lí thuyết đã

học để tập thực hành các bước

nghiên cứu một vấn đề văn

học dân gian.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ

Bước 2: HS trao đổi thảo

luận, thực hiện nhiệm vụ

( làm ở nhà)

- GV quan sát, gợi mở

-HS có thể:

+ Thực hiện cá nhân hoặc

nhóm;

+ HS đọc kĩ câu hói để xác

định yêu cầu, có thể gạch chân

các từ quan trọng cần lưu ý;

+ Có thể tham khảo các mẫu

phiếu, sơ đồ trong quá trình

thực hiện các bài thực hành.

1. Câu 1.

2. Thực hiện bài tập 2,3,4/ 29 ở nhà -> Báo cáo tại lớp

Bước 3: Báo cáo kết quả

hoạt động và thảo luận

- GV gọi các nhóm báo cáo

sản phẩm.

- HS cử đại diện báo cáo, HS

còn lại lắng nghe, bổ sung,

phản biện.

Bước 4: Đánh giá kết quả

thực hiện nhiệm vụ

- GV nhận xét, bổ sung, chốt

lại vấn đề.

C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP

PHẦN HAI: VIẾT BÁO CÁO VÀ THUYẾT TRÌNH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VỀ

MỘT VẤN ĐỀ VĂN HỌC DÂN GIAN (4 tiết)

I. VIẾT BÁO CÁO NGHIÊN CỨU VỀ MỘT VẤN ĐỀ VĂN HỌC DÂN GIAN

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước1: Chuyển giao nhiệm

vụ

- GV chuyển giao nhiệm

vụ: Để kích hoạt kiến thức

nền, giúp HS tiếp thu tốt bài

học và chuẩn bị tâm thế học

tập tích cực, chủ động, GV tổ

chức hoạt động khởi động với

nhiều hình thức như: trắc

nghiệm nhanh; trò chơi đố

vui, trò chơi ô chữ; đoán ý

1.Dạy viết báo cáo kết quả nghiên cứu một vấn đề

VHDG

Câu hỏi 1

- NC về các PTBĐ trong câu đố và hát đố dân gian về tự

nhiên của các dân tộc miền núi phía Bắc

- Câu hỏi NC: câu đố và hát đố dân gian về tự nhiên của các

dân tộc miền núi phía Bắc có đặc điểm gì về phương thức

biểu đạt.

Câu hỏi 2.

- Ý chính: Cơ sở lí luận, câu đố khám phá hiện thực bằng

đồng đội,... xoay quanh các

nội dung sau:

(1) Quy trình và thao tác

thực hiện nghiên cứu một vấn

đề văn học dân gian: những

lưu ý quan trọng, những thao

tác cơ bản,...

(2)

Tri thức về bài báo

cáo kết quả nghiên cứu khoa

học đã được học trong chủ

điểm Những di sản văn hoá

(Bài 4, Ngữ văn 10, tập một,

bộ sách Chân trời sáng tạo):

đặc điểm kiểu bài; quy trình

thực hiện.

- HS tiếp nhận nhiệm vụ, thảo

luận theo nhóm đôi

Bước 2: HS trao đổi thảo

luận, thực hiện nhiệm vụ

- Gv quan sát, lắng nghe gợi

mở

- HS thực hiện nhiệm vụ;

Bước 3: Báo cáo kết quả và

thảo luận

- Gv tổ chức hoạt động, gọi 4-

5 hs trình bày Sản phẩm

- Hs khác nhận xét, bổ sung,

phản biện câu trả lời của bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả

trực giác và liên tưởng (nội dung), hát đố lối biểu đạt đồng

hành lí trí và cảm xúc

- Bố cục bài báo cáo: nhan đề, tóm tắt, cơ sở lí luận, nội

dung kết quả nghiên cứu, kết luận

Câu hỏi 3.

-Nội dung chính của phần tóm tắt: bối cảnh, câu hỏi nghiên

cứu, phương pháp nghiên cứu

-Nội dung KL:Khái quát lại KQ nghiên cứu, trả lời câu hỏi

Câu hỏi 4.

Hai phương pháp NC trong bài báo cáo: PP tổng hợp lí

thuyết, phương pháp phân tích, tổng hợp

Câu 5. Cước chú, phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ sử

dụng phù hợp, liên kết với nội dung, góp phần bổ sung

thông tin làm rõ nội dung

Câu 6. Tài liệu sách giấy đã xuất bản, sắp xếp theo tên tác

giả. Cú pháp trình bày mục tài liệu tham khảo: Tên tác giả,

năm xuất bản, tên sách, NXB, nơi xuất bản)

2.Thực hành viết báo cáo:

 Các bước viết

thực hiện nhiệm vụ dựa vào

bảng kiểm

- GV nhận xét, đánh giá, bổ

sung, chốt lại kiến thức

 Bài viết tham khảo

Vấn đề nghiên cứu là mô típ “Chiều chiều….”

trong ca dao yêu thương tình nghĩa. Chiều chiều… “ nỗi

nhở trong ca dao:

Liên quan đến buổi chiều, ca dao có nhiều cấu trúc

phổ biến như: chiều chiều, chiều hôm, chiếu nay… Chiều là

khoảng thời gian gần tối, trước khi bóng hoàng hôn đổ

xuống, mang trạng thái tĩnh, hay gợi buồn. Đây là thời gian

rảnh rỗi nhất trong ngày, là thời điểm củ gặp gỡ, đoàn tụ,

trở về (con chim dáo dát bay về tổ, thuỷ triều cũng vội vã

về với biển, con người cũng trở về với mái ấm, chỗ dựa của

lòng mình là tình yêu và tình cảm gia đình). Ấy vậy mà vào

thời điểm ấy, các chàng trai, cô gái cô đơn xa cách người

thương, còn người phụ nữ lấy chồng xa quê thì bơ vơ nơi

đất khách quê người. Vì vậy khi câu hát của họ vang lên là

cả một khoảng trời nhớ thương, là những khoảng trống vô

hình, là những lời tâm sự thiết tha chân tình. Trong ca dao

chúng ta bắt gặp rất nhiều mô-típ về thời gian, nhất là thời

gian “chiều chiều. Đó là một mô-típ chứa đựng rất nhiều

thú vị nhưng cũng còn nhiều ẩn số chờ đợi chúng ta tiếp tục

khám phá và tìm hiểu.

a. Cơ sở lí luận

Ông Chu Xuân Diên cho rằng Ca dao dân ca là tên gọi

chung các thể loại trữ tình dân gian kết hợp lời thơ và giai

điệu nhạc, nội dung miêu tả những tâm trạng, những tư

tưởng và tình cảm của con người. Phần lớn lời thơ của dân

ca được gọi là ca dao. Mặt khác, ca dao không chỉ là lời hát,

mà còn là lời nói (dùng xen vào lời nói thường). Tương tự,

ông Đỗ Bình Trị định nghĩa dân ca – ca dao là tên gọi

chung các thể loại trữ tình dân gian. Trong diễn xướng đó là

những bài ca, là thơ được hát lên theo những giai điệu nhạc

nhất định. Các thể loại dân ca có bản chất chung là trữ tình

(tức là chủ yếu biểu hiện những tâm trạng, những cảm nghĩ

của con người) và khác nhau về chức năng sinh hoạt là

chính. Và theo ông, thuật ngữ ca dao và dân ca hoàn toàn

tương đương với nhau. Hiểu theo nghĩa rộng, đây là một

khái niệm bao hàm ba yếu tố gắn bó chặt chẽ với nhau. Đó

là lối hát (tức là hình thức sinh hoạt ca hát hay phương thức

diễn xướng), có hát trong lễ hội và hát trong ngày thường

(sinh hoạt, lao động), có hát trơn và hát kèm theo (kèm theo

khí nhạc, múa, trò chơi), có hát cuộc (hát lề lối) và hát vặt,

có hát theo “bọn” (hát tập thể) và hát một người…… Thứ

hai là điệu hát (tức là làn điệu nhạc của những câu hát) bao

gồm cả hệ thống phong phú, từ những điệu hát mộc mạc

như hát – nói – kể… đến những điệu hát đã đạt đến trình độ

nghệ thuật cao (đã thành giai điệu như lý, hò, hát. ). Thứ ba

là lời hát (tức là lời ca đã tước bỏ tiếng đệm, tiếng láy, tiếng

đưa hơi) còn gọi là lời thơ. Lời của ca dao chính là thơ. Từ

đó, ông Đỗ Bình Trị rút ra nhận định rằng, khi nghiên cứu ,

giới thiệu “những câu hát – bài hát dân gian” một cách toàn

vẹn hoặc chỉ riêng về mặt âm nhạc, ta gọi đó là dân ca. Còn

khi nghiên cứu, giới thiệu chỉ riêng phần lời của những câu

hát – bài hát ấy, ta gọi đó là ca dao. Tóm lại , ca dao, dân

ca là những bài thơ dân gian do nhân dân lao động sáng tác

và thuộc thể loại trữ tình đã diễn tả một cách sinh động và

sâu sắc đời sống tâm hồn, tình cảm, tư tưởng của người lao

động.

Ngôn ngữ trong ca dao đậm đà màu sắc địa phương,

giản dị, chân thực, hồn nhiên, gần gũi với lời ăn tiếng nói

hàng ngày của nhân dân.Có nhiều bài ca dao được lan

truyền nhanh chóng trở thành tiếng nói riêng của nhiều địa

phương khác nhau nhờ sự thay đổi địa danh là chủ yếu. Ca

dao là phần lời của dân ca, do đó các thể thơ trong ca dao

cũng sinh ra từ dân ca như các thể thơ lục bát, song thất lục

bát hay lục bát biến thể,….Hình ảnh trong ca dao giàu giá

trị gợi hình, gợi cảm được biểu hiện qua các biểu tượng, các

biện pháp tu từ, cách ngắt nhịp, giọng điệu,…

Nội dung của ca dao dân ca Việt Nam vô cùng phong

phú và đa dạng .Ca dao dân ca phản ánh một cách đa dạng

những tình cảm phong phú của thế giới nội tâm con người.

Đó là những tâm tư tình cảm trong những phạm vi khác

nhau (gia đình – xã hội) trong những lĩnh vực khác nhau

(lao động, sinh hoạt…), trong những mối quan hệ khác

nhau như đối với quê hương đất nước, đồng bào, trong đối

nhân xử thế ngoài xã hội, trong quan hệ ruột rà máu mủ gia

đình – đặc biệt là quan hệ tình yêu đôi lứa. Đây là nội dung

lớn nhất, hay nhất và có đời sống sâu rộng nhất trong ca

dao dân ca trữ tình nói chung. Ca dao dân ca còn phản ánh

hiện thực lịch sử xã hội của dân tộc. Những tình cảm tự hào

về truyền thống thông qua các nhân vật và sự kiện lịch sử;

những cuộc kháng chiến và chiến thắng giặc ngoại xâm,

những cuộc đấu tranh giai cấp gay gắt và quyết liệt…tất cả

tạo nên một bức tranh sinh động đa dạng về chiều dài lịch

sử nước nhà (bằng cả cảm hứng ca ngợi và phê phán) để tạo

nên hai kiểu loại chính của ca dao là ca dao trữ tình và tiếng

nói hài hước.

b. Những bài ca dao “Chiều chiều,…” là nỗi nhớ của

người con lấy chồng xa xứ nhớ cha mẹ

Đây là lời của cô con gái nhớ mẹ:

Chiều chiều ra đứng ngõ sau

Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều

Chiều chiều! Nốt nhạc đã dạo đầu cho một môtíp gợi

buồn. Đằng sau nốt nhạc ấy hiện lên chân dung một cô gái

với một nỗi buồn khắc khoải. Nỗi buồn của một cô gái mới

về nhà chồng còn lạ lẫm chưa quen, trong lòng cồn cào bao

nỗi nhớ về gia đình, cha mẹ và những kỷ niệm đẹp. Thế là

chiều nào cũng vậy, cô lén ra ngõ sau nhà, nơi ít người lại

qua, ít ai để ý, ở đó cô có thể tránh mọi con mắt dò xét để

thả hồn qua những nỗi nhớ, để “trông về quê mẹ”. Mà có xa

xôi gì cho cam. Có khi chỉ cách có một quãng đồng mà hóa

ngàn dặm tít mù, bởi một lẽ thời phong kiến người con gái

có chồng là đóng khung cuộc đời mình ở nhà chồng. Bài ca

dao mở ra là “chiều chiều” khép lại là “chín chiều” như

đóng chặt tất cả những con đường mà cô có thể về với mẹ.

Thật xót xa cho thân phận những người phụ nữ thời phong

kiến.

Ở một lời ca khác nỗi nhớ đã trở thành nỗi đau tột

cùng khi người con gái chạm vào màn sương của sự mất

mát:

Chiều chiều xách giỏ hái rau

Ngó lên mả mẹ ruột đau như dần

Hình ảnh người mẹ đã tan vào khói sương của hoài

niệm. Chỉ còn lại trong trái tim người con gái xa quê một

nỗi đau không bao giờ lành lặn. Nỗi đau ấy lại tiếp tục cộng

hưởng ở những thế hệ bạn đọc mai sau.

c. Là nỗi nhớ của những người yêu nhau

Nhớ người quân tử:

Chiều chiều lại nhớ chiều chiều

Nhớ người quân tử khăn điều vắt vai

Chiều chiều đã trở thành điểm hẹn của nỗi nhớ, điệp

khúc của sự chờ đợi. “Người quân tử”- địa chỉ của nỗi nhớ ấy

vừa gần gũi vừa xa xôi, vừa thực vừa mộng, vừa là một

chàng trai cụ thể vừa là một chàng trai trong tâm tưởng,

tưởng tượng.

Nhớ câu ân tình:

Chiều chiều mang giỏ hái dâu

Hái dâu không hái hái câu ân tình

Nỗi nhớ và tình yêu của một cô thôn nữ hái dâu nào đó

sao mà thiết tha đằm thắm đến vậy. Có thật chăng khi yêu

đầu óc con người ta mụ mị đi, hay thẫn thờ và hay xao lãng

công việc? Lời ca như thủ thỉ thù thì, mộc mạc, chân chất

diễn tả cái tình thật thà sâu nặng của cô gái hái dâu.

Chiều chiều là thời điểm diễn xướng chủ yếu của ca dao

dân ca trữ tình. Câu hò câu hát vang lên trên dòng kinh, cây

đa, bến nước, sân đình… nhiều nhất vào thời điểm ấy. Đây

cũng là thời điểm phần tự do về cuộc sống bên trong con

người bộc lộ rõ nhất.

Các chàng trai mạnh dạn bày tỏ tâm tư tình cảm của mình:

Chiều chiều ra đứng bờ ao

Nước kia không khát, khát khao duyên nàng

Hoặc:

Chiều chiều ra đứng bờ biền

Nhện giăng tơ đóng cảm phiền thương em.

Rồi các chàng tán tỉnh trêu ghẹo:

Chiều chiều vãn cảnh vườn đào

Hỏi thăm hoa lý rơi vào tay ai?

Hay:

Chiều chiều vịt lội bàu sen

Để anh lên xuống làm quen ít ngày

Dường như bao giờ các chàng cũng mạnh dạn hơn, chủ

động hơn trong việc tỏ tình. Nhưng đôi lúc sự táo bạo của

“phe tóc dài” cũng đâu thua kém gì “phái mày râu”.

Chiều chiều ra đứng cổng làng

Nghe trống bãi tràng em chạy đón anh

Và:

Chiều chiều vịt lội sang sông

Trời gầm đá nẻ thiếp không bỏ chàng

Qua đó chúng ta thấy tình cảm của các nàng sôi nổi,

quyết liệt và cũng thật đằm thắm dịu dàng đầy nữ tính.

d. Là những câu ấy mang đậm chất triết lý

Chiều chiều bóng bổ qua cầu

Con ong say vì mật, con bướm sầu vì hoa

Hay:

Chiều chiều âu lại lo âu

Kén ươm thành nhiễu, đá lâu thành vàng

Mỗi sự vật, hiện tượng đều tuân theo một quy luật vận

động nhất định. Và thời gian chính là chiếc chìa khóa vàng

giúp người ta nhận ra giá trị đích thực của con người, của

cuộc đời.

e. Chiều chiều trong lời hát ru

Vốn dĩ buổi chiều đã tạo cho người ta cảm giác buồn.

Thế mà ở đây âm “iêu” trong tiếng “chiều” được lặp lại làm

cho nỗi buồn như nhân đôi. Rồi việc sử dụng thanh bằng

cũng tạo ra một âm điệu buồn cho lời ca. “Chiều chiều”

chẳng gọi tên một buổi chiều cụ thể nào mà nó là một khái

niệm mơ hồ chung chung cho tất cả những buổi chiều có

cùng một tâm trạng một cảm xúc. Nó gợi lên trong ta một cái

gì ngưng đọng, như lặp lại và không có sự thay đổi. Có phải

chính cái âm hưởng dìu dịu nhè nhẹ, buồn buồn của nó mà

tác giả dân gian đã dùng để phổ nhạc cho những bài hát ru:

Chiều chiều lại nhớ chiều chiều

Tay bưng cái rổ tay dìu con thơ

Môtíp bài hát ru phổ biến nhất là “chiều chiều lại nhớ

chiều chiều”. Chữ “chiều” được láy lại nhiều lần, tạo ra một

âm điệu đặc biệt dễ ru ngủ lòng người.

Trong hát ru như có một thế giới đặc biệt. Đó là thế giới

dành cho trẻ, của trẻ. Đó là thế giới của thực vật, nhiều nhất

là động vật. Ở đó cái mà con người làm, loài vật cũng làm:

Chiều chiều con quạ lợp nhà

Con cu chẻ lạt con gà đưa tranh

Chèo bẻo nấu cơm nấu canh

Chìa vôi đi chợ mua hành về nêm.

Nhưng hát ru đâu phải chỉ để hát ru, qua lời hát người ta

muốn giãi bày tâm sự thầm kín trong lòng. Hát để trẻ ngủ còn

mình thức, một mình mình đối diện với chính mình:

Chiều chiều bìm bịp giao canh

Trống chùa đã đánh sao anh chưa về?

g. Kết luận

Cũng như không gian, thời gian là một phạm trù có ý

nghĩa đặc biệt đối với nhận thức và tình cảm con người.

Những tiếng nói của người con xa xứ, những lời hát ru, hay

những tình cảm chân thật, chân thành xuất phát từ trái tim

con người được thể hiện qua những bài ca dao bắt đầu từ

“Chiều chiều…” tạo nên những giá trị nhân văn và giá trị

thẩm mĩ cao đẹp làm con người ta có thể trở nên nhớ

thương, sầu muộn, lạc quan, vơi lòng. Những bài ca này

cũng là giá trị tinh thần, là di sản văn hóa nuôi dưỡng tâm

hồn con người Việt Nam muôn đời. Văn học là nhân học,

chúng ta hãy luôn luôn trân quý và khám phá thêm văn học

dân gian để luôn yêu quý và nâng niu những gì tốt đẹp cho

chính con người.

 Bảng kiểm bài báo cáo KQNC một vấn đề VHDG

II. THUYẾT TRÌNH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VỀ MỘT VẤN ĐỀ VĂN HỌC

DÂN GIAN

a. Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức đã học.

b. Nội dung: GV tổ chức trò chơi “Vòng quay văn học”) để hướng dẫn học sinh củng cố

kiến thức đã học bằng phương pháp thuyết trình.

c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS, thái độ khi tham gia trò chơi.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA

GV VÀ HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao

nhiệm vụ

- Gv chuyển giao nhiệm

vụ:

+Tóm tắt các bước thực

hiện bài thuyết trình kết

quả nghiên cứu về một

vấn đề, chuyển nội dung

1.Xác định đề tài, vấn đề, không gian, thời gian nói:

2. Tìm ý và lập dàn ý:

3.Luyện tập trình bày: thực hiện PHT

bài báo cáo kết quả

nghiên cứu về một vấn

đề văn học dân gian

sang bài thuyết trình,

cần chú ý điều gì?

+Khi thực hiện bài

thuyết trình kết quả

nghiên cứu về một vấn

đề ván học dân gian, cần

chú ý đến những tiêu chí

nào?

Bước 2: HS trao đổi

thảo luận, thực hiện

nhiệm vụ

- Gv quan sát, lắng nghe

gợi mở

- HS thực hiện nhiệm

vụ;

Bước 3: Báo cáo kết

quả và thảo luận

- Gv tổ chức hoạt động

- Hs tham gia trả lời câu

hỏi

Bước 4: Đánh giá kết

quả thực hiện nhiệm

vụ

- GV tổ chức cho

HS trao đổi, đánh giá,

rút kinh nghiệm về bài

viết dưói hình thức thảo

luận nhóm đôi, cụ thể:

- Cho cặp đôi HS

trao đổi bài viết với

nhau, đọc và nhận xét,

rút kinh nghiệm. Sau đó,

mời một vài HS đọc bài

viết của mình trước lớp

để tiếp tục nhận xét, rút

kinh nghiệm. Quá trình

nhận xét, rút kinh

nghiệm sẽ căn cứ vào

bảng điểm trong SGK,

và nhận xét trên hai

phưong diện: Nội dung

và hình thức của bài báo

cáo; Cách thức thực

hiện quy trình viết bài

báo cáo.

- GV có thể tổ

chức hình thức nhập vai

để buổi học thêm sinh

động, chẳng hạn: đóng

vai trong một buổi toạ

đàm về văn học dân

gian, buổi giao lưu văn

hoá dân gian, phòng

triển lãm nghiên cứu

văn học dân gian (kĩ

4.Trao đổi đánh giá: căn cứ vào bảng kiểm

thuật phòng tranh), ...

D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG (HS thực hiện ở nhà)

a. Mục tiêu: Vận dụng kiến thức đã học để nghiên cứu về một vấn đề văn học dân gian.

b. Nội dung: Sử dụng kiến thức đã học để hoàn chỉnh bài nghiên cứu về một vấn đề văn

học dân gian tự lựa chọn.

c. Sản phẩm học tập: bài thuyết trình của HS.

d. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chuyển giao nhiệm vụ

- HS tiếp nhận nhiệm vụ.

Bước 2: HS trao đổi thảo luận, thực

hiện nhiệm vụ

- Gv quan sát, lắng nghe gợi mở.

- HS thực hiện nhiệm vụ.

HS thực hiện những sản phẩm sáng tạo để hỗ

trợ bài thuyết trình như video clip, diễn xướng

dân gian,...

Bước 3: Báo cáo kết quả và thảo luận

- Gv tổ chức hoạt động, gọi 4-5 hs trình

bày sản phẩm

- HS khác nhận xét, bổ sung, phản biện

câu trả lời của bạn.

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện

nhiệm vụ

- GV nhận xét, đánh giá, bổ sung, chốt lại

kiến thức.

IV. GHI CHÚ, BỔ SUNG

...................................................................................................................................................

CHUYÊN ĐỀ 2. SÂN KHẤU HÓA TÁC PHẨM VĂN HỌC

Môn: Ngữ văn 10

Số tiết: 15 tiết

MỤC TIÊU CHUNG CHUYÊN ĐỀ 2

- Hiểu thế nào là sân khấu hóa tác phẩm văn học.

- Biết cách tiến hành sân khấu hóa một tác phẩm văn học.

- Biết đóng vai các nhân vật và biểu diễn.

- Nhận biết được sự khác biệt giữa ngôn ngữ trong văn bản văn học và ngôn ngữ sân

khấu.

TIẾT 1: GIỚI THIỆU BÀI HỌC VÀ TRI THỨC TỔNG QUÁT

1. MỤC TIÊU

2. Mức độ/ yêu cầu cần đạt

- Hiểu thế nào là sân khấu hóa tác phẩm văn học.

2. Năng lực

3. Năng lực chung

- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản bản thân, năng lực giao tiếp, năng lực hợp

tác...

1. Năng lực riêng

- Năng lực nhận biết, phân tích một số yếu tố của truyện nói chung và thần thoại nói riêng.

3. Phẩm chất

- Có ý thức vận dụng kiến thức vào các VB được học.

1. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

2. Chuẩn bị của giáo viên

- Giáo án;

- Bảng giao nhiệm vụ cho học sinh hoạt động trên lớp.

2. Chuẩn bị của học sinh: Sách chuyên đề Ngữ văn 10, soạn bài theo hệ thống câu

hỏi hướng dẫn học bài, vở ghi.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

1. KHỞI ĐỘNG

2. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập

của mình. HS khắc sâu kiến thức nội dung bài học.

3. Nội dung: HS chia sẻ kinh nghiệm của bản thân.

4. Sản phẩm: Những suy nghĩ, chia sẻ của HS.

5. Tổ chức thực hiện:

- GV cho HS xem một video ngắn về một vở kịch trong “Chí Phèo” do các học sinh diễn

và đặt câu hỏi: Em hãy cho biết tác phẩm văn học được sân khấu hóa trong video vừa rồi

là tác phẩm nào?

- HS tiếp nhận nhiệm vụ, trả lời câu hỏi. Dự kiến sản phẩm: Tác phẩm văn học được sân

khấu hóa trong video vừa rồi là Chí Phèo của Nam Cao.

- Từ chia sẻ của HS, GV dẫn dắt vào bài học mới: Các tác phẩm văn học trước nay vẫn là

nguồn cảm hứng cho sân khấu và điện ảnh. Để hiểu rõ hơn về sân khấu hóa tác phẩm văn

học, chúng ta cùng đi vào bài học hôm nay.

1. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Khám phá Tri thức tổng quát

1. Mục tiêu: Nắm được khái niệm, hình thức và ý nghĩa của hoạt động sân khấu hóa

tác phẩm văn học.

2. Nội dung: HS sử dụng sách chuyên đề, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu

hỏi.

3. Sản phẩm học tập: HS tiếp thu kiến thức và câu trả lời của HS.

4. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chia lớp thành 4 nhóm, yêu

cầu các nhóm thảo luận: đọc kiến

thức trong phần Tri thức tổng

quát, tóm tắt lại bằng sơ đồ tư duy

và trình bày trước lớp.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

Sân khấu hóa tác phẩm văn học

- Sân khấu là không gian được thiết kế một cách

đặc biệt để dành cho hoạt động trình diễn. Sân

khấu vừa là không gian dành cho diễn viên, những

người đóng vai trò trực quan hóa thế giới hình

tượng của văn bản ngôn từ, vừa là không gian

dành cho khán giả thưởng thức phần trình diễn.

- Các nhóm thảo luận. GV hỗ trợ

khi cần thiết.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời đại diện các nhóm trình

bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả

lớp lắng nghe, nhận xét.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt

kiến thức.

- Sân khấu còn là không gian tạm thời, được thiết

lập tùy thời điểm ở một vị trí thích hợp nào đó,

phục vụ cho nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của

một nhóm khán giả nhất định.

- Sân khấu hóa tác phẩm văn học là hoạt động

chuyển thể một tác phẩm văn học để đem biểu

diễn dưới hình thức một vở kịch, vở chèo, vở cải

lương, vở tuồng hay một tiết mục thuộc các loại

hình nghệ thuật khác như múa, múa rối, nhạc

kịch,…

- Sân khấu hóa tác phẩm văn học còn bao gồm các

hoạt động trình diễn như ngâm thơ, biểu diễn ca

khúc hay vũ đạo lấy cảm hứng từ tác phẩm văn

học. Hiện nay, tác phẩm văn học được sân khấu

hóa còn có thể có đời sống trên những nền tảng đa

phương tiện như clip video, webdrama (tiểu phẩm

công chiếu trên mạng),…

Các hình thức sân khấu hóa tác phẩm văn học

- Sân khấu hóa để minh họa tác phẩm văn học.

- Sân khấu hóa để phóng tác tác phẩm văn học.

Ý nghĩa của hoạt động sân khấu hóa

Sân khấu hóa tác phẩm văn học chính là hoạt động

mở rộng đời sống của tác phẩm văn học, làm cho

tác phẩm văn học được sống trong hình thức một

loại hình nghệ thuật khác, có thể hiện hữu trong

một không gian – thời gian khác.

1. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG

2. Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức đã học.

3. Nội dung: Sử dụng SGK, kiến thức đã học để hoàn thành bài tập.

4. Sản phẩm học tập: Kết quả của HS.

5. Tổ chức thực hiện:

- GV yêu cầu HS kể tên những tác phẩm văn học đã được chuyển thể sang kịch hay phim.

- HS suy nghĩ, trả lời câu hỏi. Dự kiến sản phẩm: Mê Thảo – Thời vang bóng là bộ phim

được chuyển thể từ tiểu thuyết Chùa Đàn của Nguyễn Tuân; Làng Vũ Đại ngày ấy là bộ

phim được chuuyển thể từ Chí Phèo và Lão Hạc của Nam Cao;…

- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.

1. KẾ HOẠCH ĐÁNH GIÁ

Hình thức đánh giá

Phương pháp đánh giá

Công cụ đánh giá

Ghi chú

- Thu hút được sự tham

gia tích cực của người

học

- Gắn với thực tế

- Tạo cơ hội thực hành

cho người học

- Sự đa dạng, đáp ứng các

phong cách học khác nhau

của người học

- Hấp dẫn, sinh động

- Thu hút được sự tham gia

tích cực của người học

- Phù hợp với mục tiêu, nội

dung

- Báo cáo thực hiện

công việc

- Phiếu học tập

- Hệ thống câu hỏi và

bài tập

- Trao đổi, thảo luận

Ngày soạn: …/…/…

Ngày dạy: …/…/…

PHẦN 1. TÌM HIỂU VỀ SÂN KHẤU HÓA TÁC PHẨM VĂN HỌC

1. MỤC TIÊU

2. Mức độ/ yêu cầu cần đạt:

- Hiểu thế nào là sân khấu hóa tác phẩm văn học.

- Nhận biết được sự khác biệt giữa ngôn ngữ trong văn bản văn học và ngôn ngữ trong

văn bản sân khấu.

2. Năng lực

3. Năng lực chung

- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản bản thân, năng lực giao tiếp, năng lực hợp

tác...

1. Năng lực riêng biệt

- Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản Lời nói dối cuối cùng;

- Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về văn bản Lời nói dối cuối cùng;

- Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về thành tựu nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa văn

bản;

- Năng lực phân tích, so sánh đặc điểm nghệ thuật của văn bản với các văn bản khác có

cùng chủ đề.

3. Phẩm chất:

- Có sự trung thực và tấm lòng nghĩ cho người khác.

1. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

2. Chuẩn bị của giáo viên:

- Giáo án;

- Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi;

- Tranh ảnh về nhà văn, hình ảnh;

- Bảng phân công nhiệm vụ cho học sinh hoạt động trên lớp;

- Bảng giao nhiệm vụ học tập cho học sinh ở nhà;

2. Chuẩn bị của học sinh: Sách chuyên đề Ngữ văn 10, soạn bài theo hệ thống câu

hỏi hướng dẫn học bài, vở ghi.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

1. KHỞI ĐỘNG

2. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập

của mình. HS khắc sâu kiến thức nội dung bài học.

3. Nội dung: GV đặt cho HS những câu hỏi gợi mở vấn đề.

4. Sản phẩm: Nhận thức và thái độ học tập của HS.

5. Tổ chức thực hiện:

- GV đặt câu hỏi gợi dẫn: Em đã từng nói dối hay chưa? Hãy kể về một lần nói dối của

em. Vì sao em lại phải nói dối?

- HS tiếp nhận nhiệm vụ, trả lời câu hỏi.

- Từ chia sẻ của HS, GV dẫn dắt vào bài học mới: Hôm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu

văn bản Lời nói dối cuối cùng.

1. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Đọc văn bản

1. Mục tiêu: Nắm được những thông tin về văn bản.

2. Nội dung: HS sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu hỏi.

3. Sản phẩm học tập: HS tiếp thu kiến thức và câu trả lời của HS.

4. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS đọc thông tin trong

sách chuyên đề, nêu những nét chính

về tác giả Lưu Quang Vũ và vở

kịch Lời nói dối cuối cùng.

Bước 2: Thực hiện NV

- HS đọc kiến thức trong sách

chuyên đề, chuẩn bị trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS trình bày kết

quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng

nghe, nhận xét.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến

thức.

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

- Lưu Quang Vũ (1948 – 1988), là nhà thơ, nhà văn

và nhà soạn kịch nổi tiếng của Việt Nam thời kì

hiện đại.

- Ông đã viết gần 50 vở kịch. Các vở kịch do ông

viết đều được dàn dựng và biểu diễn trên sân khấu

của các đoàn nghệ thuật trong cả nước, gây được

tiếng vang với cả công chúng và giới nghiên cứu,

phê bình.

- Năm 2000, Lưu Quang Vũ được truy tặng Giải

thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật.

2. Văn bản

- Kịch bản Lời nói dối cuối cùng được in trong

tuyển tập Nàng Xi-ta và những vở kịch khai thác

tích truyện dân gian. Đây là tuyển tập bao gồm 5 vở

kịch khai thác từ tích truyện dân gian: Nàng Xi-

ta; Hồn Trương Ba, da hàng thịt; Ông vua hóa

hổ; Linh hồn của đá và Lời nói dối cuối cùng.

- Vở kịch được biên soạn dựa trên những câu

chuyện dân gian về nhân vật Cuội như Nói dối như

Cuội, Sự tích chú Cuội cung trăng và bài ca

dao Thằng Bờm có cái quạt mo,…

Hoạt động 2: Khám phá văn bản

1. Mục tiêu: Nhận biết và phân tích được nội dung và nghệ thuật của văn bản.

2. Nội dung: HS sử dụng sách chuyên đề, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu

hỏi.

3. Sản phẩm học tập: HS tiếp thu kiến thức và câu trả lời của HS.

4. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN

PHẨM

NV1:

Bước 1: Chuyển giao NV

- GV lần lượt đặt câu hỏi, yêu cầu HS thảo

luận theo cặp, suy nghĩ để trả lời:

+ So với truyện dân gian “Nói dối như

Cuội” và “Sự tích chú Cuội cung trăng”, vở

kịch “Lời nói dối cuối cùng” có những nhân

vật mới nào? Các nhân vật đó có vai trò gì

trong vở kịch?

+ Khi xây dựng hình tượng nhân vật Cuội,

tác giả đã tiếp thu và cải biên những gì so

với truyện dân gian? Sự tiếp thu và cải biên

đó có thuyết phục hay không? Vì sao?

+ So sánh đoạn kết của truyện dân gian Sự

tích chú Cuội cung trăng với đoạn kết vở

kịch của Lưu Quang Vũ, em thấy có điểm gì

khác nhau? Ý nghĩa của sự khác nhau đó là

II. Tìm hiểu chi tiết

1. Hình tượng nhân vật Cuội

a. Sự tiếp nhận và sáng tạo các truyện

dân gian

Phương

diện so

sánh

Nói dối

như

Cuội

Sự

tích

chú

Cuội

cung

trăng

Lời nói dối

cuối cùng

Nhân vật

chính

Cuội

Đặc

điểm của

nhân vật

chính

- Nói

dối thể

hiện bản

tính

Không

nói

dối.

- Nói dối vì

mục đích

tốt: muốn

giúp đỡ

gì?

Bước 2: Thực hiện NV

- HS suy nghĩ để trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS trình bày kết quả trước

lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét.

- Dự kiến sản phẩm:

+ Các nhân vật mới trong kịch bản của Lưu

Quang Vũ có vai trò thể hiện nội tâm của

con người, giữa một bên là khát vọng cuộc

sống ấm no và một bên là khát vọng làm

người lương thiện.

+ Sự tiếp thu và cải biên khi xây dựng hình

tượng nhân vật Cuội có sức thuyết phục.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

NV2:

Bước 1: Chuyển giao NV

- GV chia lớp thành 4 nhóm, phát phiếu học

tập cho các nhóm, yêu cầu thảo luận và hoàn

thành:

Phương

diện so

sánh

Nói dối

như

Cuội

Sự tích

chú

Cuội

cung

trăng

Lời nói

dối cuối

cùng

Nhân vật

chính

khôn

vặt, lợi

dụng sự

tham

lam, ngu

dốt của

người

khác.

- Dùng

cây

thần

chữa

bệnh

cứu

người.

- Bay

lên

cung

trăng

một

cách bị

động.

người khác.

- Là sự kết

hợp giữa

hình tượng

nhân vật

Cuội của cả

hai truyện

dân

gian Nói

dối như

Cuội và Sự

tích chú

Cuội cung

trăng.

- Bay lên

cung trăng

một cách

chủ động,

thể hiện tư

tưởng của

vở kịch.

Nhân vật

phụ

Chú

thím của

Cuội,

thằng

hủi, viên

quan,

nhà vua,

Mẹ

con

hổ,

ông

lão,

phú

ông,

Cô Lụa, mẹ

cô Lụa,

thằng Bờm,

công tử

Lãn, nhà

vua, quận

chúa, cô

Đặc điểm

của nhân

vật chính

Nhân vật

phụ

Không gian

Thông điệp

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- Các nhóm thảo luận, hoàn thành phiếu học

tập.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời đại diện các nhóm trình bày kết

quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe,

nhận xét, bổ sung.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

NV3:

Bước 1: Chuyển giao NV

- GV đặt câu hỏi: Cuộc đối thoại giữa Lụa và

Cuội thể hiện mâu thuẫn gì? Các mâu thuẫn

đó được thể hiện bằng ngôn ngữ như thế

nào? Ngôn ngữ đó có gì khác so với ngôn

ngữ giao tiếp thông thường?

- GV hướng dẫn HS xem lại đoạn đối thoại

giữa Lụa và Cuội, gợi ý HS các từ ngữ và

cụm từ ngữ được lặp đi lặp lại trong đoạn đối

thoại.

Bước 2: Thực hiện NV

voi,

chim,…

con gái

phú

ông –

vợ của

Cuội,

con

chó,…

Sim, Nha,

Điền,…

Không

gian

Không

gian

làng quê

và

không

gian

chốn

cung

đình.

Không

gian

làng

quê.

Không gian

làng quê và

không gian

chốn cung

đình.

Thông

điệp

Phê

phán

thói

tham

lam và

sự ngu

dốt.

Lí giải

hiện

tượng

tự

nhiên.

- Thể hiện

mâu thuẫn

giữa hiện

thực và lí

tưởng.

- Khẳng

định giá trị

của sự

trung

thực: đói

cho sạch,

rách cho

- HS nghe hướng dẫn của GV, suy nghĩ để

trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS trình bày kết quả trước

lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

NV4:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi, yêu cầu HS thảo luận theo

bàn: Có thể xem việc tác giả đưa vào vở kịch

nhân vật Bờm (vốn ở trong một bài ca dao

không nằm trong chùm truyện dân gian về

Cuội) là một phá cách, sáng tạo hay không?

Vì sao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thảo luận, suy nghĩ để trả lời câu hỏi.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một HS đọc lại bài ca dao về thằng

Bờm.

- GV mời một số HS trình bày kết quả trước

lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

NV5:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV yêu cầu HS tổng kết về nội dung và

nghệ thuật của văn bản.

+ Thông qua vở kịch, Lưu Quang Vũ đã đề

thơm.

à Phù hợp

với một vở

kịch hiện

đại: nhân

vật có nội

tâm phong

phú và phù

hợp để thể

hiện tư

tưởng của

tác giả.

cập vấn đề gì trong đời sống đương đại?

+ Mặc dù lấy tích truyện cổ dân gian và đã

được viết cách đây vài chục năm, nhưng điều

gì đã khiến cho vở kịch vẫn có sức sống với

đương đại?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- HS thực hiện nhiệm vụ.

Bước 3: Báo cáo kết quả

- GV mời một số HS trình bày kết quả trước

lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.

b. Mâu thuẫn giữa hiện thực và lí

tưởng

- Các từ ngữ và cụm từ ngữ được lặp đi

lặp lại trong đoạn đối thoại: những trò

mưu mẹo gian dối, thật lòng, thành thật,

nói dối, bịp bợm, kẻ gian dối lừa lọc,

người trung hậu, chất phác, gian dối,

mưu mẹo, tốt lành, xấu xa, lừa bịp,…

à Mâu thuẫn trong cuộc đối thoại giữa

Lụa và Cuội là mâu thuẫn giữa ý định tốt

đẹp, vì người khác với hành động nói

dối, lừa lọc của nhân vật Cuội, đằng sau

đó là mâu thuẫn giữa hiện thực và lí

tưởng, giữa thực tế và mơ ước.

* Nghệ thuật: Ngôn ngữ trong kịch bản

và ngôn ngữ trên sân khấu thể hiện ý

kiến, quan điểm cá nhân, cho thấy được

suy nghĩ, cảm xúc, tính cách của nhân

vật, gây được ấn tượng rõ và mạnh,

khiến người đọc, người xem chú ý và ghi

nhớ.

2. Hình tượng nhân vật Bờm

- Được coi là đại diện cho tính cách thật

thà, chất phác.

à Việc đưa nhân vật này vào vở kịch có

thể tạo nên sự so sánh với nhân vật Cuội,

và có thể coi là một sự phá cách, sáng tạo

của tác giả khi sử dụng kết hợp các

nguồn tư liệu dân gian khác nhau để tạo

nên tuyến nhân vật trong tác phẩm của

mình.

III. Tổng kết

1. Nội dung – ý nghĩa

Mặc dù lấy tích truyện cổ dân gian và

được viết cách đây vài chục năm, nhưng

vở kịch vẫn chứa đựng những thông điệp

có ý nghĩa thời sự đối với con người

đương đại. Chuyện nói dối mà Lưu

Quang Vũ đề cập đến trong vở kịch là

chuyện luôn tồn tại ở mọi thời đại, thậm

chí có những lúc là chuyện phổ biến.

Quan điểm của tác giả ở đây là, dẫu

không phải không có lúc cần nói dối, thì

xét cho cùng, một xã hội tốt đẹp vẫn là

xã hội được xây dựng trên cơ sở niềm tin

vào sự trung thực. Đây cũng là vấn đề

đáng được quan tâm, suy ngẫm trong bất

cứ thời đại nào.

2. Nghệ thuật

- Xây dựng hình tượng nhân vật dựa vào

sự tiếp thu và sáng tạo các truyện dân

gian, tạo nên sự gần gũi và mới lạ cho vở

kịch.

- Ngôn ngữ thể hiện được suy nghĩ, tính

cách của nhân vật, đồng thời nêu lên

được thông điệp của vở kịch.

1. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG: XEM VỞ DIỄN

2. Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức đã học. Vận dụng kiến thức đã học để giải bài tập,

củng cố kiến thức.

3. Nội dung: Sử dụng SGK, kiến thức đã học để hoàn thành bài tập.

4. Sản phẩm học tập: Kết quả, câu trả lời của HS.

5. Tổ chức thực hiện:

HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS

DỰ KIẾN SẢN PHẨM

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV chia lớp thành 4 nhóm, mời

một HS đọc các câu hỏi cho vở

diễn, yêu cầu HS sau khi xem vở

diễn trả lời câu hỏi.

+ Câu hỏi 1: Đọc thông tin về ê-

kíp sản xuất của vở kịch Lời nói

dối cuối cùng năm 2016 và cho

biết vai trò của mỗi thành phần

tham gia vở kịch.

+ Câu hỏi 2: Bạn nhận xét như

thế nào về cách sử dụng ngôn ngữ

hình thể của diễn viên trên sân

khấu? Ngôn ngữ hình thể ấy đóng

vai trò gì trong việc thể hiện nhân

vật?

+ Câu hỏi 3: Ngôn ngữ của người

Việt nơi thôn quê xưa đã được thể

hiện qua những yếu tố nào trong

IV. Xem vở diễn

* Trả lời câu hỏi và tổng kết:

Câu 1. Vở diễn trên sân khấu là một sáng tạo của

tập thể, trong đó không chỉ có đạo diễn, biên kịch

mà tất cả diễn viên, họa sĩ, biên đạo múa,… cùng

góp phần đồng sáng tạo nên vở kịch. Mỗi thành viên

trong ê-kíp sản xuất, bằng trải nghiệm cuộc sống,

cảm nhận riêng của mình, sẽ đem lại cho kịch bản

một cách tiếp cận riêng, một đời sống riêng. Vì thế,

mỗi lần công diễn là một lần kịch bản văn học được

tái sinh trong một hình hài mới, mang một thông

điệp mới.

Câu 2. Ngôn ngữ hình thể không chỉ giúp bộc lộ nội

tâm, tính cách, số phận của nhân vật, mà còn là một

yếu tố ước lệ nhằm biểu đạt những thông tin khác

trong một vở kịch như thời gian, không gian và

những thông điệp quan trọng trong vở diễn.

Câu 3. Ngôn ngữ của người Việt nơi thôn quê xưa

đã được thể hiện qua các lời đối thoại để miêu tả bối

các lời đối thoại trên sân khấu?

+ Câu hỏi 4: Không gian sân

khấu khác không gian đời thực ở

điểm nào? Làm thế nào để có thể

vừa truyền tải được thông điệp

nghệ thuật, vừa đem lại cho người

xem cảm giác sống động, tự nhiên

nhất?

+ Câu hỏi 5: Các yếu tố như ánh

sáng, âm thanh, đạo cụ có tác

dụng gì?

+ Câu hỏi 6: So sánh kịch bản

sân khấu và vở diễn, bạn có nhận

xét gì về những cải biên của đạo

diễn và diễn viên?

+ Câu hỏi 7: Làm thế nào để một

vở diễn vốn được dàn dựng dựa

trên truyện cổ dân gian và được

viết từ hơn hai mươi năm trước

lại có thể gần gũi và hấp dẫn

những người xem đương đại?

+ Câu hỏi 8: Việc sân khấu hóa

có tác động như thế nào tới số

phận của tác phẩm văn chương?

- GV cho HS xem vở diễn trên

lớp.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- GV và HS cùng xem vở kịch.

Bước 3: Báo cáo kết quả

cảnh, giúp người đọc có thể hình dung được không

khí của các tình huống, sự kiện, hành động trong vở

kịch.

Câu 4. – Không gian sân khấu là không gian ước lệ.

Nó vừa cố gắng mô phỏng đời sống thực, vừa cố

gắng khắc phục những hạn chế của sân khấu để mở

rộng tối đa khả năng biểu hiện đời sống, vừa trực

quan hóa các yếu tố của kịch bản để người xem có

thể hình dung ra bối cảnh, không khí của vở kịch,

đồng thời lại phải tạo nên sự hấp dẫn thị giác đối

với người xem. Vì thế, nó vừa giống, nhưng lại vừa

khác với không gian thực.

- Tất cả yếu tố trên sân khấu như âm thanh, ánh

sáng, đạo cụ, phông nền, bố cục,… đều mang ý

nghĩa biểu tượng, và được sắp đặt một cách thống

nhất, chặt chẽ, nhằm làm nổi bật thông điệp.

Câu 5. Âm thanh, ánh sáng, đạo cụ có tác dụng làm

nổi bật diễn xuất của diễn viên, hỗ trợ biểu đạt nội

tâm của nhân vật, tạo không khí cho vở kịch, đồng

thời mang ý nghĩa biểu tượng và góp phần làm nổi

bật thông điệp.

Câu 6. Khi đưa kịch bản lên sân khấu, đạo diễn đã

phải thêm các yếu tố về hoạt cảnh, âm thanh, ánh

sáng; các diễn viên đã phải nhập vai, thể hiện diễn

xuất của mình mà không chỉ bao gồm lời thoại.

Câu 7. Vở diễn đã đề cập đến những vấn đề muôn

thuở của nhân loại, có ý nghĩa trong mọi thời đại, đó

là vấn đề sự thật và dối trá. Các nghệ sĩ cũng lồng

ghép rất nhiều vấn đề đương đại vào trong vở kịch,

- GV yêu cầu các nhóm thảo luận

để trả lời câu hỏi.

- GV mời đại diện các nhóm trình

bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả

lớp lắng nghe, nhận xét.

Bước 4: Nhận xét, đánh giá

- GV nhận xét, đánh giá, chốt

kiến thức.

tạo nên sự đồng cảm nơi người xem. Đồng thời,

cách bài trí sân khấu, hóa trang và diễn xuất,… cũng

tạo nên sự hấp dẫn, lôi cuốn với người xem.

Câu 8. Sân khấu hóa cũng là một hoạt động tiếp

nhận văn học. Đó là một hoạt động tiếp nhận đặc

biệt, trong đó người đọc không phải là một các nhân

mà là một tập thể đạo diễn, biên kịch, diễn viên, họa

sĩ…, mỗi người tiếp nhận sẽ đem lại một góc nhìn,

cách kiến giải riêng về tác phẩm, đồng thời cũng tạo

nên một hình tượng nghệ thuật thống nhất. Mặt

khác, sân khấu hóa là quá trình chuyển dịch ngôn

ngữ văn học, một chất liệu phi vật thể sang ngôn

ngữ của nghệ thuật sân khấu, một chất liệu vật thể

trực quan, cảm tính. Quá trình chuyển dịch đó khiến

cho hình tượng văn học bị biến đổi. Sân khấu hóa

cũng là quá trình đương đại hóa tác phẩm, khiến cho

các hình tượng văn học trở nên gần gũi hơn với

người xem đương đại. Quá trình sân khấu hóa, vì

vậy, là quá trình làm sống lại tác phẩm, tạo cho tác

phẩm một sức sống mới.

CHUYÊN ĐỀ 3:

ĐỌC, VIẾT, GIỚI THIỆU MỘT TẬP THƠ, MỘT TẬP TRUYỆN NGẮN HOẶC

MỘT TIỂU THUYẾT

Môn học: Ngữ Văn/ Lớp: 10

Thời gian thực hiện: 10 tiết

PHẦN 1: ĐỌC MỘT TẬP THƠ, MỘT TẬP TRUYỆN NGẮN HOẶC MỘT TIỂU

THUYẾT

Thời gian thực hiện: 3 tiết

I. MỤC TIÊU

1. Về kiến thức

- Học sinh biết cách đọc một tập thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết

- Thực hành đọc một tập thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết

2. Về năng lực

- Học sinh vận dụng năng lực ngôn ngữ để đọc hiểu một tập thơ,một tập truyện

ngắn hoăc một tiểu thuyết

- Học sinh phát triển: Tư duy phản biện, năng lực hợp tác, giải quyết vấn đề,….

3. Về phẩm chất: Học sinh có thái độ trân trọng đối với những di sản nghệ thuật quý báu

mà ông cha ta truyền lại

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC, HỌC LIỆU

1. Học liệu: Sách giáo khoa, sách giáo viên, phiếu học tập

2. Thiết bị: Máy chiếu, bảng, dụng cụ khác nếu cần

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

1. HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG – TẠO TÂM THẾ

a. Mục tiêu hoạt động: Tạo tâm thế thoải mái và gợi dẫn cho học sinh về nội dung bài

học

b. Nội dung thực hiện:

● GV chuẩn bị câu hỏi dẫn dắt HS tìm hiểu về cách đọc một tập thơ, một tập truyện ngắn

hoăc một tiểu thuyết

Học sinh trả lời câu hỏi để tìm hiểu kiến thức về cách đọc một tập thơ,một tập truyện

ngắn hoăc một tiểu thuyết

HĐ của GV và HS

Nội dung

Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập

Giáo viên nêu câu hỏi và yêu cầu học

sinh suy nghĩ, trả lời:

1/ Em hãy kể tên một số tập

thơ,truyện ngắn,tiểu thuyết mà em đã

đọc?

2/ Khi đọc một tập thơ,một tập truyện

ngắn,tiểu thuyết em nghĩ có điểm gì

khác biệt so với đọc từng bài

thơ,truyện ngắn hay một đoạn tiểu

thuyết?

Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ

Học sinh suy nghĩ và trả lời câu hỏi.

Bước 3. Báo cáo, thảo luận

Học sinh chia sẻ câu trả lời của mình

trước lớp.

Bước 4. Kết luận, nhận định

Giáo viên dẫn dắt vào bài học,

Học sinh trình bày những suy nghĩ của mình về một số

điểm khác biệt khi đọc một tập thơ,một tập truyện

ngắn,tiểu thuyết so với đọc từng bài thơ, truyện ngắn

hay một đoạn tiểu thuyết

2. HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI

a. Mục tiêu hoạt động:

● Học sinh nhận biết được cách đọc một tập thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết

● Học sinh đánh giá chung được về một tập thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết

● b. Nội dung thực hiện:

● Học sinh đọc phần một: Đọc một tập thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết trong

SGK và kết hợp đọc tài liệu bổ trợ giáo viên đưa

● Học sinh thảo luận nhóm và thực hiện phiếu học tập để tìm hiểu về cách Đọc một tập

thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết và thực hành đọc

●

HĐ của GV và HS

Nội dung

Hoạt động 1: TÌM HIỂU VỀ

CÁCH ĐỌC

Thao tác 1: Tìm hiểu thông tin

khái quát về cuốn sách

Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập

Giáo viên cho HS thảo luận theo căp

đôi trả lời câu hỏi: Khi bắt đầu đọc

một cuốn sách, em cần tìm hiểu

những thông tin gì?

Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ

Học sinh thảo luận

Bước 3. Báo cáo, thảo luận

Học sinh chia sẻ bài làm và báo cáo

phần tìm hiểu

Bước 4. Kết luận, nhận định

Giáo viên chốt những kiến thức

-Những thông tin thuộc về hình thức

là những điều cần nắm vững trước

khi đọc từng tác phẩm (đối với tập

thơ hoặc tập truyên ngắn) hoặc đọc

trọn vẹn cuốn sách (đối với tiểu

thuyết).Việc nắm một cách sơ

sài,thiếu cụ thể,chính xác những

I. TÌM HIỂU VỀ CÁCH ĐỌC

1. Tìm hiểu thông tin khái quát về cuốn sách

Để nắm được thông tin ban đầu của một tập thơ, tập

truyện hay cuốn tiểu thuyết, cần chú ý:

-Nhan đề cuốn sách, tên tác giả, nhà xuât

bản,,hình ảnh được vẽ/chụp

-Năm xuất bản, chân dung tác giả hay phần giới

thiệu khái quát về tác giả,tác phẩm

-Mục lục

-Lời giới thiệu hoặc lời nói đầu, lời tựa

Ví dụ: Với tập truyện ngắn Con mèo của Phu-gi-ta

(Foujita) của nhà văn Nguyễn Quang Sáng, các thông

tin sau cần được ghi chép:

- -Nhan đề tập truyện ngắn: Con mèo của Phu-gi-ta.

- -Tác giả: Nguyễn Quang Sáng.

- -Tập truyện ngắn được xuất bản năm 2020, nằm trong

tủ sách Tác phẩm chọn lọc của NXB Kim Đồng.

-Bìa 1: tên tác giả, tác phẩm, hình ảnh minh họa

con mèo.

-Bìa 2: Giới thiệu về nhà văn Nguyễn Quang

Sáng.

-Bìa 3: Giới thiệu một số tác phẩm chính trong sự

nghiệp của nhà văn Nguyễn Quang Sáng.

-Bìa 4: trích dẫn 1 số nhận định của nhà thơ Tràn

Đăng Khoa về nhà văn Nguyễn Quang Sáng .

thông tin hình thức có thể dẫn đến

nhầm lẫm tập này với tập kia của

cùng một tác giả hoặc nhóm tác giả

khi đề cập đến cuốn sách được đọc

Thao tác 2: Đọc từng tác phẩm cụ

thể

Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập

HS hoàn thành phiếu học tập sau

(Phụ lục kèm theo)

Nhóm 1,3: Khi đọc một tác phẩm thơ

thì cần chú ý những gì về cách đọc,

ghi chép trong quá trình đọc? Nếu ví

dụ về 1 tác phẩm cụ thể?

Nhóm 2,4: Khi đọc một tác phẩm

truyện/tiểu thuyết thì cần ghi nhanh

những thông tin gì cách đọc,ghi chép

trong quá trình đọc? Nếu ví dụ về 1

tác phẩm cụ thể?

Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ

Học sinh thảo luận và hoàn thành

phiếu

Bước 3. Báo cáo, thảo luận

Học sinh chia sẻ bài làm và báo cáo

phần tìm hiểu

Bước 4. Kết luận, nhận định

Giáo viên nhận xét, chốt những kiến

-Mục lục đặt ở đầu sách, cho biết sách có 2 phần:

+ P1. Bài học tuổi thơ gồm có 9 truyện ngắn

+P2. Thế võ gồm 11 truyện ngắn.

-Cuốn sách có 232 trang, khổ sách 14cm x22,5cm

2. Đọc từng tác phẩm cụ thể

a. Đọc từng bài trong tập thơ

Khi đọc từng tác phẩm cụ thể thì cần ghi nhanh những

thông tin sau:

- Nội dung cảm xúc của bài thơ:đề tài,vấn đề,

nhât vật trữ tình

- Thể thơ, số câu thơ

- Từ ngữ, hình ảnh tiêu biểu, biện pháp nghệ

thuật,

- Thông điệp bài thơ...

VD: khi đọc bài thơ Đồng chí trong tập thơ Đầu súng

trăng treo của Chính Hữu cần ghi chép những nội dung

Đồng chí

(Chính Hữu)

Quê hương anh nước mặn, đồng chua

Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá

Anh với tôi đôi người xa lạ

Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau.

Súng bên súng, đầu sát bên đầu

Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỷ

Đồng chí!

Ruộng nương anh gửi bạn thân cày

Gian nhà không mặc kệ gió lung lay

Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính

thức

Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh,

Sốt run người, vừng trán ướt mồ hôi.

Áo anh rách vai

Quần tôi có vài mảnh vá

Miệng cười buốt giá

Chân không giày

Thương nhau tay nắm lấy bàn tay!

Đêm nay rừng hoang sương muối

Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới

Đầu súng trăng treo.

- Đề tài: ca ngợi tình đồng chí, đồng đội thắm thiết, sâu

nặng của những người lính cách mạng. Đồng thời hiện

lên hình ảnh chân thực, giản dị mà cao đẹp của anh bộ

đội cụ Hồ thời kì kháng chiến chống Pháp.

- Thể thơ: tự do,số câu thơ:20 câu

-Bài thơ nói về tình đồng chí, đồng đội thắm thiết, sâu

nặng của những người lính cách mạng dựa trên cơ sở

cùng chung cảnh ngộ và lí tưởng chiến đấu. Tình đồng

chí góp phần quan trọng tạo nên sức mạnh và phẩm

chất của những người lính cách mạng. Qua đó hiện lên

hình tượng chân thực, giản dị mà cao đẹp của anh bộ

đội cụ Hồ thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống

Pháp.

- Bài thơ thành công về nghệ thuật bởi thể thơ tự do

linh hoạt, các chi tiết, hình ảnh được sử dụng mang tính

tiêu biểu, chân thực, ngôn ngữ cô đọng, giản dị và giàu

sức biểu cảm.

b. Đọc từng bài trong tập truyện ngắn, đọc tiểu

-GV nêu Ví dụ cách ghi chép nhanh

khi đọc tập truyện Vang bóng một

thời của Nguyễn Tuân:

Vang bóng một thời được xuất bản

thành sách lần đầu năm 1940. Tập

sách có 12 truyện viết về cái đẹp của

thời quá khứ , về những con người

tài hoa, có tâm hồn nghệ sĩ, về những

đồ vật co slai lịch, số phận riêng...tất

cả các truyện đều được kể bằng lời

của ngôi thứ 3.

+ Chém treo ngành: Truyện kể về 1

đao phủ tên là Bát Lê- người có biệt

tài chém trao ngành, tức là chém đầu

người chỉ bằng một nhát mà đầu vẫn

không lìa hẳn vì còn dính 1 lần da

trên cổ. Tuy đã về hưu nhưng Bát Lê

vẫn được quan Tổng đốc mời ra tập

lại ngón nghề để biểu diễn chém đầu

12 tử tù cho quan Công sứ người

Pháp xem. Bát Lê đã hoàn thành bài

biểu diễn chém treo ngành một cách

hoàn hảo.

+ Chữ người tử tù: Nhà ngục tỉnh

Sơn đón một tốp thù nhân bị khép

vào tội phiến loạn chống lại triều

thuyết:

Khi đọc từng tác phẩm cụ thể trong tập truyện ngắn,đọc

tiểu thuyết thì cần ghi nhanh những thông tin sau:

- Đề tài

- Cốt truyện

- Nhân vật (chính, phụ)

- Người kể chuyện

- Bối cảnh

-Ngôn ngữ

- Thông điệp...

VD: Đọc tác phẩm Chữ người tử tù trong tập truyện

Vang bóng một thời của Nguyễn Tuân cần ghi chép

những thông tin sau:

- Đề tài: viết về thú chơi chữ đẹp- một nét đẹp tinh

thần, một thú chơi tao nhã, thanh cao của các nhà nho

-Huấn Cao là người cầm đầu cuộc khởi nghĩa chống lại

triều đình nên bị kết án tử hình. Trước khi chịu án

chém, ông bị đưa đến giam tại một nhà tù. Khi trát gửi

đến nhà tù, biết trong danh sách có ông Huấn Cao,

người nổi tiếng viết chữ đẹp, viên quản ngục đã cho

thầy thơ lại bảo người quét dọn phòng giam nơi Huấn

Cao và những người tử tù sẽ ở. Trong những ngày

Huấn Cao ở tù, viên quản ngục đã biệt đãi ông và

những người đồng chí của ông. Sở nguyện của viên

quản ngục là xin được chữ viết của Huấn Cao. Lúc đầu,

Huấn Cao tỏ ý khinh miệt viên quản ngục, nhưng khi

hiểu được tấm lòng viên quản ngục, ông đã quyết định

cho chữ vào cái đêm trước khi ông bị xử chém. Trong

đêm cho chữ, ông Huấn cao tay viết như rồng bay

phượng múa trên tấm lụa bạch còn viên quản ngục và

đình. Người đứng đầu đám tử tù đó

là Huấn Cao- một người khí phách

hiên ngang và có tài viết chữ đẹp.

Mặc dù rất coi khinh lũ quan lại giữ

tù, nhưng trước ngày ra pháp trường

chịu án chém, cảm cái tấm lòng biệt

nhỡn liên tài của quản ngục, Huấn

Cao đã thay đổi thái độ. Đêm cuối

cùng trước khi ra pháp trường Huấn

Cao đã cho chữ viên quản ngục và

khuyên quản ngục về quê ở để giữ

thiên lương cho lành vững.

+ Chén trà sương sớm: kể về cụ Ấm

– một ông già có lối sống thanh cao.

Sáng nào cụ cũng dậy sớm nhóm hỏa

lò, đặt ấm nước sôi, pha ấm trà một

cách công phu, cùng người con trai

cả thưởng thức trà tàu, đọc những

vần thơ hay đoạn văn chiêm nghiệm

và xưng tụng về trà.

+ Đánh thơ: Chuyện về ông Phó Sứ-

chức quan nhỏ coi lăng và cô Mộng

Liên- một ca nữ tài sắc, kết thành

một cặp vợ chồng ngao du sơn thủy,

rủ văn nhân tài tử trong thiên hạ đánh

bạc bằng cách đoán chữ bị bỏ trống

trong các câu thơ cổ. Ông Phó Sứ

trúng gió chết trên đường đi, để lại

cô Mộng Liên góa bụa.

thầy thơ lại thì khúm núm bên cạnh. Sau khi cho chữ,

ông Huấn Cao khuyên viên quản ngục về quê để giữ

cho "thiên lương" trong sáng. Viên quản ngục nghe lời

khuyên của ông Huấn Cao một cách kính cẩn kẻ mê

muội này xin bái lĩnh.

-Nguyễn Tuân đã khắc họa thành công hình tượng

Huấn Cao – môt con người tài hoa, có cái tâm trong

sáng và khí phách hiên ngang bất khuất. Qua đó nhà

văn thể hiện quan niệm về cái đẹp, khẳng định sự bất tử

của cái đẹp và bộc lộ thầm kín tấm lòng yêu nước

-Tình huống truyện độc đáo; nghệ thuật dựng cảnh,

khắc họa tính cách nhân vật, tạo không khí cổ kính,

trang trọng; trong việc sử dụng thủ pháp đối lập và

ngôn ngữ giàu tính tạo hình...

c. Đánh giá chung về một tập thơ, một tập truyện

ngắn hoặc một tiểu thuyết.

Sau khi đọc xong một tập thơ, một tập truyện hay tiểu

Thao tác 3: Đánh giá chung về một

tập thơ, một tập truyện ngắn hoặc

một tiểu thuyết

Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập

GV nêu câu hỏi: Sau khi đọc từng tác

phẩm của tập thơ hay truyện, tiểu

thuyết cần khái quát lại những gì?

Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ

Học sinh thảo luận

Bước 3. Báo cáo, thảo luận

Học sinh chia sẻ bài làm và báo cáo

phần tìm hiểu

Bước 4. Kết luận, nhận định

Giáo viên chốt những kiến thức

Gv lấy ví dụ minh họa tổng hợp khi

đọc tập thơ Quốc âm thi tập của

Nguyễn Trãi:

-QATT là tập thơ đầu tiên của VN

viết bằng chữ Nôm, tập thơ gồm 254

bài .

- Bố cục của tập thơ (theo sắp xếp

của người biên soạn):

Vô đề (không có nhan đề từng bài);

Môn thì lệnh (thời tiết);

Môn hoa mộc (cỏ cây);

Môn cầm thú (thú vật).

-Những nội dung chủ yếu của tập

thơ:

thuyết cần hệ thống hóa lại bằng cách khái quát những

nét chung nhất ở từng phương diện:

-Giá trị chung của tác phẩm

-Những nét riêng,cái mới của tác phẩm

-Vị trí,ý nghĩa của tác phẩm

- Nội dung, tư tưởng, những yếu tố nổi bật về

phương diện nghệ thuật.

+ Thể hiện lòng trung quân ái quốc:

Còn có một lòng âu việc nước

Đêm đêm thức nhẵn nẻo sơ chung.

(Thuật hứng, bài 23)

+ Bộc lộ tư tưởng trọng dân, vì dân:

Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng

Dân giàu đủ khắp đòi phương.

(Bảo kính cảnh giới, bài 43).

+ Cuộc sống đạm bạc nhưng thanh

cao, tràn đầy thi hứng:

Đêm thanh hớp nguyệt nghiêng chén

Ngày vắng xem hoa bẻ cây.

(Ngôn chí, bài 10).

+ Yêu thiên nhiên:

Nước biếc non xanh thuyền gối bãi

Đêm thanh nguyệt bạc khách lên lầu.

(Bảo kính cảnh giới, bài 26)

+ Ý thức trao dồi nhân cách, phẩm

giá:

Văn chương chép lấy, đòi câu thánh

Sự nghiệp tua gìn, phải đạo trung.

Trừ độc trừ tham trừ bạo ngược

Có nhân có chí có anh hùng.

(Bảo kính cảnh giới, bài 5)

+ Thể hiện triết lí nhân sinh:

Chơi cùng đứa dại nên bầy dại

Kết mấy người khôn học nết khôn.

(Bảo kính cảnh giới, bài 21)

Nên thợ nên thầy vì có học

No ăn no mặc bởi hay làm.

(Bảo kính cảnh giới, bài 26)

-Nét nổi bật về nghệ thuật của tập

thơ:

+ Ở nhiều bài thơ, có câu thơ 6 chữ

chữ xen 7 chữ. Vị trí và số câu 6 chữ

rất linh hoạt, biến hóa. Đây là một

sáng tạo riêng, tin đậm dấu ấn tài

năng của Nguyễn Trãi.

+ Bên cạnh những hình ảnh thơ có

tính chất ước lệ, nhiều hình ảnh mộc

mạc, dân dã, được lấy từ chính cuộc

sống gần gũi, quen thuộc, găn với

sinh hoạt hằng ngày của nhà thơ.

+ Từ ngữ rất phong phú, đa dạng: có

từ ngữ học thuật, từ ngữ của đời

sống, đặc biệt, tập thơ sử dụng nhiều

từ cổ, khá xa lạ với tiếng Việt hiện

đại.

=>Khái quát: Những đặc điểm nổi

bật về nội dung tư tưởng và hình

thức nghệ thuật như đã nên là những

yếu tố làm nên giá trị đích thực của

Quốc âm thi tập- tập thơ mở ra một

thời đại phát triển cho thơ ca viết

bằng tiếng Việt.

Hoạt động 2: THỰC HÀNH ĐỌC

Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập

GV nêu câu hỏi: Lựa chọn một tập

thơ, một tập truyện ngắn hoặc một

cuốn tiểu thuyết mà em yêu thích và

thực hành đọc theo một số phiếu đọc

sách, sau đó tổng hợp kết quả đọc

Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ

Hs làm việc ở nhà

Bước 3. Báo cáo, thảo luận

GV thu các phiếu và mời đại diện HS

lên trình bày sản phẩm

Bước 4. Kết luận, nhận định

Giáo viên chốt những kiến thức

II.THỰC HÀNH ĐỌC

Phiếu đọc sách 1:

PHIẾU ĐỌC

SÁCH

Người đọc:

I.Thông tin

chung về tác

phẩm

-Tên tác

phẩm

-Tác giả

-Thể loại

-Nhà xuất

bản

-Nơi xuất

bản

-Năm xuất

bản

-Số trang

-Khổ

II.Thông tin

cụ thể:

Yếu tố trong

thơ

Thể hiện

trong văn

bản

Cảm nhận của tôi

Bài thơ 1:

Hình ảnh, từ

hay:

Tính nhạc:thể

thơ, nhịp thơ,

gieo vần, từ

láy...

Chủ thể trữ

tình trong bài

thơ:

Mạch cảm

xúc của bài

thơ:

Thông điệp

Bài thơ 2:

...

Suy ngẫm và

cảm nhận

chung về tập

thơ

Phiếu đọc sách 2:

PHIẾU ĐỌC SÁCH

Người đọc:

I.Thông tin chung về tác phẩm

-Tên tác phẩm

-Tác giả

-Thể loại

-Nhà xuất bản

-Nơi xuất bản

-Năm xuất bản

-Số trang

-Khổ

II.Thông tin cụ thể:

Yếu tố

trong văn

bản

Thể hiện

trong văn

bản

Cảm nhận của tôi

Truyện

ngắn/

chương:...

Nhân vật/

tuyến nhân

vật

Cốt truyện

Chi tiết

Bối cảnh

Ngôi kể

Ngôn ngữ

Thông điệp

Truyện

ngắn/

chương:...

Suy ngẫm

và cảm

nhận chung

Phụ lục

PHIẾU HỌC TẬP

(NHÓM 1, 3)

Câu hỏi: Khi đọc một tác phẩm thơ thì cần chú ý những gì về cách đọc,ghi chép trong

quá trình đọc? Nếu ví dụ về 1 tác phẩm cụ thể?

…………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

PHIẾU HỌC TẬP

(NHÓM 2, 4)

Câu hỏi: Khi đọc một tác phẩm truyện/tiểu thuyết thì cần ghi nhanh những thông tin gì

cách đọc,ghi chép trong quá trình đọc? Nếu ví dụ về 1 tác phẩm cụ thể?

…………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………

Phụ lục 2. Rubic đánh giá hoạt động nhóm

TIÊU

CHÍ

CẦN CỐ GẮNG

(0 – 4 điểm)

ĐÃ LÀM TỐT

(5 – 7 điểm)

RẤT XUẤT SẮC

(8 – 10 điểm)

Hình

thức

0 điểm

Bài làm còn sơ sài,

1 điểm

Bài làm tương đối đẩy đủ,

2 điểm

Bài làm tương đối

(2 điểm)

trình bày cẩu thả

Sai lỗi chính tả

chỉn chu

Trình bày cẩn thận

Không có lỗi chính tả

đẩy đủ, chỉn chu

Trình bày cẩn thận

Không có lỗi chính tả

Có sự sáng tạo

Nội dung

(6 điểm)

1 - 3 điểm

Chưa trả lơi đúng câu

hỏi trọng tâm

Không trả lời đủ hết

các câu hỏi gợi dẫn

Nội dung sơ sài mới

dừng lại ở mức độ biết

và nhận diện

4 – 5 điểm

Trả lời tương đối đầy đủ

các câu hỏi gợi dẫn

Trả lời đúng trọng tâm

Có ít nhất 1 – 2 ý mở rộng

nâng cao

6 điểm

Trả lời tương đối đầy

đủ các câu hỏi gợi

dẫn

Trả lời đúng trọng

tâm

Có nhiều hơn 2 ý mở

rộng nâng cao

Có sự sáng tạo

Hiệu quả

nhóm

(2 điểm)

0 điểm

Các thành viên chưa

gắn kết chặt chẽ

Vẫn còn trên 2 thành

viên không tham gia

hoạt động

1 điểm

Hoạt động tương đối gắn

kết, có tranh luận nhưng

vẫn đi đến thông nhát

Vẫn còn 1 thành viên

không tham gia hoạt động

2 điểm

Hoạt động gắn kết

Có sự đồng thuận và

nhiều ý tưởng khác

biệt, sáng tạo

Toàn bộ thành viên

đều tham gia hoạt

động

Điểm

TỔNG

PHẦN 2: VIẾT VỀ MỘT TẬP THƠ, MỘT TẬP TRUYỆN HOẶC MỘT TIỂU

THUYẾT

Thời gian thực hiện: 4 tiết

I. MỤC TIÊU

1. Về kiến thức

- Học sinh biết cách viết một tập thơ, một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết

- Thực hành viết một tập thơ, một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết

2. Về năng lực

- Học sinh vận dụng năng lực ngôn ngữ để đọc hiểu và viết một tập thơ, một tập

truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết

- Học sinh phát triển: Tư duy phản biện, năng lực hợp tác, giải quyết vấn đề,….

3. Về phẩm chất: Học sinh có thái độ trân trọng đối với những di sản nghệ thuật quý báu

mà ông cha ta truyền lại

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC, HỌC LIỆU

1. Học liệu: Sách giáo khoa, sách giáo viên, phiếu học tập

2. Thiết bị: Máy chiếu, bảng, dụng cụ khác nếu cần

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

1. HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG – TẠO TÂM THẾ

a. Mục tiêu hoạt động: Tạo tâm thế thoải mái và gợi dẫn cho học sinh về nội dung bài

học

b. Nội dung thực hiện:

-GV chuẩn bị câu hỏi dẫn dắt HS tìm hiểu về cách viết một tập thơ, một tập truyện

ngắn hoăc một tiểu thuyết

-Học sinh trả lời câu hỏi để tìm hiểu kiến thức về cách viết một tập thơ,một tập

truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết

HĐ của GV và HS

Nội dung

Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập

Giáo viên nêu câu hỏi và yêu cầu học

sinh suy nghĩ, trả lời:

1/ Em đã thực hiện viết về tập

thơ,truyện ngắn,tiểu thuyết mà em đã

đọc chưa?

2/ Khi viết về một tập thơ,một tập

truyện ngắn,tiểu thuyết em viết với

mục đích gì và cách thức như thế

nào?Những khó khăn em gặp phải

trong quá trình viết là gì?

Học sinh trình bày những suy nghĩ của mình về mục

đích viết và cách thức viết về tập thơ, truyện ngắn, tiểu

thuyết

Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ

Học sinh suy nghĩ và trả lời câu hỏi.

Bước 3. Báo cáo, thảo luận

Học sinh chia sẻ câu trả lời của mình

trước lớp.

Bước 4. Kết luận, nhận định

Giáo viên dẫn dắt vào bài học,

2. HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI

a. Mục tiêu hoạt động:

● Học sinh nhận biết được mục đích và cách viết một tập thơ,một tập truyện ngắn hoăc

một tiểu thuyết

● Học sinh đánh giá chung được về một tập thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu

thuyết

● b. Nội dung thực hiện:

● Học sinh đọc phần 2: viết một tập thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết trong

SGK và kết hợp đọc tài liệu bổ trợ giáo viên đưa

● Học sinh thảo luận nhóm và thực hiện phiếu học tập để tìm hiểu về cách viết một tập

thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết và thực hành đọc

Hoạt động 1: Tìm hiểu mục đích viết

1. Mục tiêu hoạt động : Hoạt động này giúp HS tìm hiểu được các mục đích khác nhau

khi viết bài về một tập thơ, một tập truyện ngắn hoặc cuốn tiểu thuyết, tương ứng với

từng mục đích là các kiểu văn bản được tạo lập; từ đó học sinh có thể viết bài cho một

tập thơ, một tập truyện ngắn hoặc cuốn tiểu thuyết mà mình đã đọc ở phần 1.

2. Nội dung thực hiện : Học sinh đọc phần “Tri thức ngữ văn” và các mục trong SGK

và kết hợp đọc tài liệu bổ trợ giáo viên đưa , sau đó có thể thảo luận nhóm và thực hiện

phiếu học tập để tìm hiểu

HĐ của GV và HS

Nội dung

Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập

Giáo viên cho HS lựa chọn nhiệm vụ phù

hợp với năng lực và sở thích. Chia nhóm

và thảo luận

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu khái niệm viết về

một tập thơ, một tập truyện ngắn hoặc một

tiểu thuyết

Nhiệm vụ 2:Xác định mục đích của việc

về một tập thơ, một tập truyện ngắn hoặc

một tiểu thuyết

Nhiệm vụ 3: Xác định kiểu văn bản cho

mỗi mục đích viết?

Nhiệm vụ 4:Xác đinh nội dung viết theo

từng mục đích cụ thể?

Nhiệm vụ 5: Em sẽ chọn vai nào để viết?

Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ

Học sinh thảo luận và hoàn thành phiếu

Thời gian: …….phút

Chia sẻ: ……….phút

Phản biện và trao đổi: ………..phút

Bước 3. Báo cáo, thảo luận

Học sinh chia sẻ bài làm và báo cáo phần

tìm hiểu

Bước 4. Kết luận, nhận định

Giáo viên chốt những kiến thức cơ bản

-Sự khác nhau về mục đích và kiểu văn

bản tạo lập có thể xuất phát từ yếu tố

khách quan, đáp ứng các yêu cầu, tình

huống ( chẳng hạn về cùng 1 tác phẩm

đọc HS có thể viết bài theo hướng nghị

I. Mục đích viết

1. Khái niệm

Viết về một tập thơ, một tập truyện ngắn hoặc một

tiểu thuyết là hình thức trình bày kết quả của sự tiếp

nhận , thẩm thấu, đánh giá những nội dung đã được

đọc bằng ngôn ngữ viết .

2. Xác định mục đích viết

- Mục đích nghiên cứu văn học

-Mục đích thưởng thức, rung cảm, tri âm

-Mục đích giới thiệu quảng bá

3. Kiểu văn bản cho từng mục đích viết

- Mục đích nghiên cứu văn học -> Văn bản viết có

cấu trúc gần như văn bản nghị luận

-Mục đích thưởng thức, rung cảm, tri âm-> Văn bản

viết có tính chất như một văn bản biểu cảm

-Mục đích giới thiệu quảng bá ->Văn bản được tạo

lập sẽ là văn bản thông tin

4.Nội dung viết

- Mục đích nghiên cứu văn học -> Người viết đưa ra

những phán đoán, bình phẩm, đánh giá và giải thích

về tác phẩm, giúp ng đọc nhận ra những giá trị sắc

của tác phẩm .

-Mục đích thưởng thức, rung cảm, tri âm-> ng viết

bày tỏ những cảm xúc, rung độngvàtrải nghiệm của

cá nhân người viết về một hoặc một vài giá trị nổi

bật của tác phẩm, lấy ra những nét đặc sắc nhất về

nội dung và nghệ thuật để bình giá

luận hoặc theo hướng thông tin)

-Có thể xuất phát từ phong cách đọc và

hứng thú của chính HS trong quá trình đọc

văn bản (có thể đọc và viết theo sự chi

phối của tư duy logic, có thể đọc và viết

theo kiểu lấy sự rung cảm làm điểm tựa).

-Mục đích giới thiệu quảng bá -> Ng viết truyền tải

đến người đọc thông tin quan trọng về nội dung và

nghệ thuật của văn bản, dấu ấn riêng của tác giả,

điểm đặc biệt của văn bản trong quá trình sáng tác

hoặc những điểm hấp dẫn về xuất bản

5. Các “vai” tương ứng với mục đích viết

- Mục đích nghiên cứu văn học ->“vai” nhà nghiên

cứu, phê bình

-Mục đích thưởng thức, rung cảm, tri âm ->“vai”

người thưởng thức, tri âm

-Mục đích giới thiệu quảng bá ->“vai” người giới

thiệu, quảng bá..

Hoạt động 2: Một số hướng viết bài

1. Mục tiêu hoạt động: Giúp HS tìm hiểu cụ thể hơn về cách viết bài về một tập thơ, một

tập truyện hoặc cuốn tiểu thuyết theo ba hướng qua việc tìm hiểu các văn bản có đặc

điểm gần với ba kiểu loại văn bản quen thuộc là : văn bản nghị luận, văn bản biểu cảm và

văn bản thông tin.

2. Nội dung thực hiện : Học sinh đọc phần “Tri thức ngữ văn” và các mục trong SGK và

kết hợp đọc tài liệu bổ trợ giáo viên đưa , sau đó có thể thảo luận nhóm và thực hiện

phiếu học tập để tìm hiểu

HĐ của GV và HS

Nội dung

Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập

Giáo viên cho HS lựa chọn nhiệm vụ phù

hợp với năng lực và sở thích. Chia nhóm và

thảo luận

Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu văn bản: Tựa “Gió

II. Một số hướng viết bài

1. Viết theo hướng nghiên cứu văn học

a.Tìm hiểu ngữ liệu: Tựa “Gió đầu mùa” của khái Hưng

đầu mùa” của khái Hưng

Câu 1: Văn bản đã giới thiệu và phân tích

những nội dung nổi bật gì của tập truyện

“Gió đầu mùa” của Thạch Lam?

Câu 2: Xác định dàn ý của bài viết và nhận

xét về cách trình bày lí lẽ và bằng chứng

của tác giả.

Câu 3: Bài viết của Khái Hưng giúp bạn

biết điều gì về Thạch Lam và các truyện

ngắn của ông trước khi đọc tập truyện Gio

đầu mùa?

Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu văn bản: Chân trời

không bao giờ cũ của tác giả Vương Trí

Nhàn

Câu 1: Sự đồng cảm của người viết với tác

giả Hồ Dzéch và tập Chân trời cũ đã được

thể hiện như thế nào trong bài viết?

Câu 2: Bài viết đã giúp bạn hiểu như thế

nào về mối quan hệ giữa văn và đời? Theo

bạn, cách tiếp cận sáng tác từ góc nhìn của

tác giả bài viết có đặc điểm và ưu thế gì?

Câu 3: Hãy nhận xét về giọng điệu của bài

viết và sự phù hợp của nó với đối tượng

được nói tới.

Câu 4: Sau khi đọc bài viết, bạn có muốn

tìm đọc tập truyện ngắn Chân trời cũ

không? Vì sao?

Câu 1: Thạch Lam thường viết về những chuyện giản

dị, những cái xảy ra hằng ngày với ự thành thực đến

mức trở nên can đảm; sự rung động của ngòi bút Thạch

Lam và khả năng tác động mạnh mẽ đến người đọc; sự

tinh tế của bút pháp thiên về cảm giác của Thạch Lam.

Câu 2: Xác định dàn ý của bài viết

* Mở đầu:

-Giới thiệu quan niệm về truyện ngắn của Thách Lam-

tác giả tập truyện Gios đầu mùa.

-Đặc điểm xuyên suốt tập truyện (viết về những chuyện

giản dị, những cái xảy ra hằng ngày, không cần đến

những tình tiết ngoắt ngoéo).

* Triển khai:

-Sự thành thực đến mức trở nên can đảm trong văn

Thạch Lam (nêu và phân tích truyện Ngày mới, Một

cơn giận để chứng minh)

-Những rung động của ngòi bút Thạch Lam và khả năng

tác động của nó đên người đọc (làm rõ bằng các truyện

Gios lạnh đầu mùa, Trở về, Những ngày mới).

-Thiên về cảm giác- một đực điểm nổi bật trong bút

pháp truyện ngắn Thạch Lam (phân tích sự tinh tế của

việc miêu tả cảm giác nhân vật trong truyện nhà mẹ Lê

và Trở về).

*Kết bài:

Nhận định về sự kết nối giữa con người thực ngoài đời

của Thạch Lam và những nhân vật trong sáng tác của

ông.

Câu 3: Bài viết của Khái Hưng giúp bạn biết điều gì về

Thạch Lam và các truyện ngắn của ông trước khi đọc

Nhiệm vụ 3: Tìm hiểu văn bản:Nhà thơ

Quang Dũng- khúc song hành thơ và họa

của tác giả Chu Hồng Tiến:

Câu 1: Bài viết đã đưa đến những thông tin

gì về cuốn sách?

Câu 2: Những nội dung nổi bật nào của

cuốn sách đã được tác giả giới thiệu? Cách

giới thiệu đó có thể khơi lên ở người đọc

những ấn tượng gì về cuốn sách?

Câu 3: Cách trình bày, triển khai văn bản

này có điểm gì khác so với hai văn bản

trên?

Ngoài các nhiệm vụ trên HS có thể tìm hiểu

chi tiết và trả lời các câu hỏi nhỏ trong từng

văn bản

Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ

Học sinh thảo luận và hoàn thành phiếu

Thời gian: ...... phút

Chia sẻ: ....... phút

Phản biện và trao đổi: ....... phút

Bước 3. Báo cáo, thảo luận

Học sinh chia sẻ bài làm và báo cáo phần

tìm hiểu

Bước 4. Kết luận, nhận định

Giáo viên chốt những kiến thức cơ bản

tập truyện Gió đầu mùa: Bài tự đã đưa chúng ta đến

với những điểm nổi bật tạo nên phong cách phong cách

riêng của Thạch Lam trong văn học Việt Nam lúc bấy

giờ

b. Kết luận : Viết theo hướng nghiên cứu văn học

2. Viết theo hướng thưởng thức, trải nghiệm:

a.Tìm hiểu ngữ liệu: Chân trời không bao giờ cũ của tác

giả Vương Trí Nhàn

Câu 1: Tác giả đã khẳng định những điều làm nên giá

trị của cuốn sách, nhưng không nói trực tiếp vào nội

dung cuốn sách mà bằng sự ghi nhận của độc giả về sức

sống lâu bền mà cuốn sách đem lại. Tất cả tạo nên một

mạch văn thiên về cảm nhận, suy ngẫm. Mở đầu, tác giả

đã khẳng định giá trị của cuốn sách trong tình yêu tha

thiết của bạn đọc ; tiếp đến, tác giả bộc lộ những suy

ngẫm của mình về những cách tồn tại của một nhà văn

trong sự nghiệp văn chương của mình, qua đó cho thấy

Hồ Dzếnh là một nhà văn thuộc kiểu “lơ đãng” nhưng

lại sống mãi trong lòng người yêu văn chương, và chỉ

qua một tập truyện ngắn Chân trời cũ cũng làm nên tên

tuổi của Hồ Dzếnh và sự thanh thản trong nụ cười của

ông. Tất cả những suy ngẫm sâu và rộng ấy được viết

bằng sự trải nghiệm, đồng điệu của Vương Trí Nhàn với

Hồ Dzếnh- tác giả tập truyện Chân trời cũ.

Câu 2:

Trong bài viết, Vương Trí Nhàn nói đến sự độc đáo, cá

biệt trong cuộc đời mỗi nhà văn cũng như cuộc đời mỗi

con người, từ đó suy ngẫm về những cách tồn tại trong

* Viết theo hướng nghiên cứu văn học

- Thiên về phân tích, bình luận những nội

dung hoặc vấn đề chính được tác giả tập

trung thể hiện trong tập thơ, tập truyện ngắn

hoặc cuốn tiểu thuyết.

- Thể hiện cái nhìn bao quát của người viết

về những giá trị nổi bật, xuyên suốt làm nên

sức hấp dẫn của tác phẩm và thể hiện phong

cách của tác giả.

- Thể hiện quan điểm đánh giá khách quan

với những bằng chứng phong phú, sát hợp.

- Ngôn ngữ đảm bảo tính khoa học.

* Viết theo hướng thưởng thức, trải

nghiệm:

-Thể hiện cảm nhận, trải nghiệm về những

nét nổi bật của tác phẩm, về tác giả và

những gì tạo nên sức hấp dẫn hoặc giá trị

thẩm mĩ riêng của cuốn sách.

-Cách viết thiên về sử dụng bút pháp trữ

tình, với những liên tưởng, suy ngẫm, khơi

gợi đến những điều trong và ngoài tác phẩm

theo dòng suy nghĩ của người viết.

-Ngôn ngữ, giọng điệu giàu cảm xúc, cách

viết theo kiểu tùy bút.

* Viết theo hướng giới thiệu, quảng bá

Đây là cách giới thiệu hướng đến các mục

cuộc sống và trong văn chương để thấy mỗi con người

có những cách tồn tại khác nhau, cũng như mỗi nhà văn

có những cách khác nhau để ghi dấu trong lòng độc giả.

Và Hồ Dzếnh thuộc loại người “sống như kẻ lơ đãng”,

cả một đời văn thu gọn trong một vài quyển sách mà

“cứ sống mãi trong lòng người yêu văn chương.

Cách tiếp cận sáng tác của nhà văn từ góc nhìn của tác

giả đã mở ra cho người đọc một hướng tiếp nhận tập

truyện Chân trời cũ, đó không chỉ là văn chương mà còn

là những gì được chắt lọc từ cuộc đời của nhà văn, một

tác phẩm viết từ khi nhà văn còn rất trẻ nhưng lại có

một sức sống lâu bền, một Chân trời cũ nhưng không

bao giờ cũ. Đó chính là nét tạo nên sức hấp dẫn của

Chân trời cũ mà Vương Trí Nhàn truyền tải đến người

đọc.

Câu 3:

Vương Trí Nhàn viết về tác phẩm Chân trời cũ của Hồ

Dzếnh khi tác giả đã qua đời. Trong bài viết, ông đã

dành cho Hồ Dzếnh thái độ trân trọng với những suy

ngẫm, chiêm nghiệm về cuộc đời, về văn chương, về

thái độ tự nhiên, an nhiên của Hồ Dzếnh trong cuộc đời

mà người đọc có thể nhận ra khi đọc cuốn sách Chân

trời cũ. Một bài viết hàm súc, dồn chứa những suy tư

sâu sắc của tác giả về văn và đời, gợi nhiều ấn tượng và

cảm xúc của người đọc về nhà văn.

Câu 4:

Bài viết không trực tiếp giới thiệu về nội dung cuốn

sách, nhưng bằng những cảm nhận và suy ngẫm về

những giá trị tự thân mà cuốn sách đem đến cho người

đọc, bài viết có thể khơi gợi niềm cảm hứng cho người

đích đọc sách cũng như giới thiệu sách khác

nhau. Chẳng hạn, giới thiệu sách mới, giới

thiệu mang tính quảng cáo, thương mại...

-Cần quan tâm đến nhu cầu và đặc điểm của

đối tượng tiếp nhận để chọn lối viết phù

hợp.

-Có thể tập trung giới thiệu những nội dung

nổi bật nhất của cuốn sách hoặc những đặc

điểm nổi bật nhất về tác giả, quá trình sáng

tác để gây được ấn tượng đậm nét đối với

người tiếp nhận.

-Sản phẩm của cách viết này có thể là văn

bản thông tin đa phương thức.

đọc về sức sống và sức hấp dẫn của cuốn sách.

b.Kết luận: Viết theo hướng thưởng thức, trải nghiệm:

3. Viết theo hướng giới thiệu, quảng bá

a. Tìm hiểu ngữ liệu

Câu 1: Bài viết đã đưa đến những thông tin gì về cuốn

sách?

Đó là thông tin về tác giả Quang Dũng và nội dung của

cuốn sách . những thông tin được giới thiệu khá chi tiết,

giúp độc giả có thể cảm nhận được nội dung của cuốn

sách và thời điểm xuất bản (kỉ niệm 100 năm ngày sinh

Quang Dũng).

Câu 2:

-Về nội dung: bài viết tập trung giới thiệu những nét nổi

bật về cuộc đời và sáng tác của tác giả Quang Dũng trên

cả 2 phương diện: thơ và họa. Nhằm giúp độc giả hiểu

về những nét hấp dẫn của cuốn sách, tác giả đã kết hợp

giới thiệu về các chặng đường trong cuộc đời của

Quang Dũng; tính cách, đam mê của nhà thơ; những lí

do làm nên điểm đặc sắc và giá trị của những bài thơ,

bức họa của Quang Dũng.

-Việc giới thiệu kết hợp giữa những chi tiết về cuộc đời

và thơ ca, hội họa, đặc biệt là một số dẫn chứng về thơ

và họa có thể đem lại cho người đọc những ấn tượng

sâu đậm về cuốn sách. Đó chính là cách để đưa cuốn

sách đến gần với độc giả.

Câu hỏi 3: Cách trình bày, triển khai văn bản này có

điểm gì khác so với hai văn bản trên?

-Cung cấp những thông tin quan trọng về cuốn sách, bài

viết đi theo hướng: đầu tiên đặt trọng tâm vào việc

cung cấp thông tin về ấn phẩm của lần xuất bản này và

hình thức bên ngoài cuốn sách , qua đó tạo nên ấn tượng

tốt đẹp ban đầu cho người đọc; tiếp theo bài viết giới

thiệu khái quát về những điểm nổi bật tạo nên sức hấp

dẫn của cuốn sách về cả 2 phương diện thơ và họa; đoạn

kết là những đánh giá ngắn gọn nhằm tôn vinh giá trị

của cuốn sách và tài năng của Quang Dũng.

-Hình thức trình bày cũng theo hình thức của văn bản

thông tin , sắp xếp nội dung theo những tiêu mục ngắn

gọn , nhằm cung cấp những thông tin quan trọng về

cuốn sách. Đặc biệt, việc kết hợp giữa kênh chữ và kênh

hình .

b. Kết luận : Viết theo hướng giới thiệu, quảng bá

Hoạt động 3: Thực hành viết

1.Mục tiêu hoạt động : Giúp HS hiểu về cách triển khai từ đó biết thực hành viết bài về

một tập thơ, một tập truyện ngắn hay một tiểu thuyết theo ba cách trên.

2. Nội dung thực hiện : Học sinh đọc phần “Tri thức ngữ văn” và các mục trong SGK và

kết hợp đọc tài liệu bổ trợ giáo viên đưa , sau đó có thể thảo luận nhóm và thực hiện

phiếu học tập để tìm hiểu

HĐ của GV và HS

Nội dung

Bước 1: Giao nhiệm vụ

-Gv yêu cầu HS tiến hành viết bài giới thiệu

về một tập thơ, một tập truyện ngắn hoặc

một tiểu thuyết đã được lựa chọn từ những

phần trước và báo cáo sản phẩm trước

nhóm, lớp.

-Để thực hiện bài viết, HS cần thực hiện các

bước trong quy trình tạo lập văn bản bao

gồm: chuẩn bị viết, lập dàn ý, viết, chỉnh

sửa, hoàn thiện, đồng thời tham khảo gợi ý

về cách xây dựng dàn ý tương ứng với 3

hướng viết bài.

Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ

Học sinh hoàn thành sản phẩm tại lớp hoặc

chuẩn bị trước sản phẩm tại nhà

Bước 3. Báo cáo, thảo luận

Học sinh chia sẻ sản phẩm để Hs khác nhận

xét, góp ý

Bước 4. Kết luận, nhận định

Giáo viên chốt những kiến thức cơ bản

III. Thực hành viết

1.Chuẩn bị

-Chọn tác phẩm và chọn hướng viết ( chọn “vai”)

-Xem lại phiếu đọc sách để hình dung tổng thể

2. Dàn ý chung

a.Bài viết theo hướng nghiên cứu

MB: giới thiệu tg, tp, nxchung, về những gt nổi bật hoặc

những nét đặc sắc tạo nên dấu ấn của tp

TB: Trình bày tổng quan những giá trị nổi bật của tác

phẩm hoặc từng khía cạnh đáng chú ý về nội dung và

nghệ thuật , mỗi ý được giới thiệu cần có trích dẫn cùng

một số phân tích cụ thể( về những ví dụ tiêu biểu) để

tạo điểm nhấn.

-Với tp truyện ngắn hoặc tiểu thuyêt: Chú ý đề tài, chủ

đề, các tuyến nhân vật, nghệ thuật xây dựng nhân

vật,bút pháp hoặc phong cách tác giả

-Với tác phẩm thơ:Chú ý đến mạch cảm xúc, thế giới

hình tượng, nghệ thuật xây dựng hình ảnh, bút pháp

hoặc phong cách tác giả.

KB: Đánh giá vị trí của tập thơ

b.Bài viết theo hướng thưởng thức trải nghiệm :Xem

dàn ý sgk tr 87-88

c. Bài viếttheo hướng giới thiệu, quảng bá: Xem dàn

ý sgk tr -88

3.Một số lưu ý

Sgk tr88

4. Chỉnh sửa, hoàn thiện

Sgk tr88

Hoạt động 4: Báo cáo kết quả

1. Mục tiêu hoạt động : HS biết cách trình bày, báo cáo kết quả trước nhóm, lớp, từ đó

biết cách tự đánh giá kết quả bài viết của bản thân và đánh giá được bài viết của bạn.

2. Nội dung thực hiện: HS sử dụng SGK, tài liệu và kiến thức liên quan để viết bài về

một tập thơ, tập truyện ngắn hay tiểu thuyết sau đó báo cáo sản phẩm trước nhóm,lớp

HĐ của GV và HS

Nội dung

Bước 1: Giao nhiệm vụ

Hs báo cáo kết quả về bài viết của mình trước lớp.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

Hs báo cáo kết quả theo nhóm hoặc theo lớp, theo các

tiêu chí

Bước 3: Báo cáo thảo luận

GV mời HS trình bày bài viết, yêu cầu các hs khác

nhận xét, góp ý, bổ sung.

Bước 4: Kết luận, nhận định

GV nhận xét, chốt kiến thức.

Gv gợi ý về rubric đánh giá bài viết theo ba hướng .

Hoặc dùng bảng kiểm bài viết giới thiệu một tập thơ,

một tập truyện ngắn, một tiểu thuyết.

1. Hình thức tổ chức

-Đọc và góp ý theo nhóm

-Chọn bài tiêu biểu để đọc và trao đổi trước

lớp

2. Tiêu chí đánh giá bài viết : Phân loại

cụ thể theo ba hướng

Tiêu chí đánh giá :

1, Rubric đánh giá bài viết theo hướng nghiên cứu khoa học

STT

Tiêu chí

Mức 1

Mức 2

Mức 3

Xác định và

Xác định đúng vấn đề

Chưa xác định

trình bày vấn đề

trọng tâm và trình bày

vấn đề nghị luận rõ

ràng , thể hiện được

các giá trị nổi bật của

tác phẩm được giới

thiệu.

trọng tâm nhưng triển

khai trình bày vấn đề

chưa rõ ràng.

được vấn đề trọng

tâm, chưa biết triển

khai trình bày vấn

đề.

Quan điểm và

thái độ của

người viết

Thể hiện quan điểm

và thái độ của người

viết về vấn đề được

đề cập một cách

thuyết phục.

Thể hiện quan điểm

và thái độ của người

viết nhưng cách thể

hiện chưa thuyết

phục.

Chưa thể hiện được

quan điểm và thái

độ của người viết

hoặc quan điểm,

thái độ đó chưa

được diễn giải.

Sử dụng lí lẽ

bằng chứng

Sử dụng các lí lẽ bằng

chứng tiêu biểu , phù

hợp; sử dụng những

phương pháp lập luận

hiệu quả để triển khai

hệ thống luận điểm

một cách thuyết phục.

Sử dụng lí lẽ bằng

chứng và một số

phương pháp lập luận

hiệu quả để củng cố

cho các luận điểm

nhưng chưa thật hiệu

quả.

Sử dụng lí lẽ, bằng

chứng và một số

phương pháp lập

luận chưa thuyết

phục.

Tổ chức bài viết

Bài viết được tổ chức

hoàn chỉnh, cấu trúc

chặt chẽ

Bài viết có đủ 3

phần : MB, TB, KB

nhưng chưa thể hiện

rõ yêu cầu của từng

phần.

Bài viết chưa được

tổ chức hoàn

chỉnh , các phần

không được trình

bày rõ ràng.

Sử dụng các

phương thức

liên kết

Sử dụng chính xác và

hiệu quả các phương

thức liên kết câu đoạn

văn, giúp tăng cường

khả năng đọc và củng

Sử dụng các phương

thức liên kết câu và

đoạn văn một cách

phù hợp , giúp người

đọc dễ hiểu.

Có sử dụng một số

phép liên kết câu

nhưng chưa được

mạch lạc.

cố mối liên hệ giữa

các câu và đoạn văn.

Dùng từ, đặt

câu, diễn đạt

Không mắc lỗi dùng

từ , đặt câu, hoặc chỉ

mắc 1-2 lỗi không

đáng kể , diễn đạt rõ

ràng, mạch lạc.

Mắc một vài lỗi dùng

từ , đặt câu (3-5 lỗi) ;

diễn đạt khá rõ ràng

rành mạch.

Mắc khá nhiều lỗi

dùng từ , đặt câu

(từ 6 lỗi trở nên)

hoặc diễn đạt nhiều

ý chưa rõ ràng ,

mạch lạc.

Trình bày bài

viết

Chữ viết rõ ràng , dễ

đọc; không mắc lỗi

chính tả; trình bày bài

viết đúng quy cách và

chỉn chu.

Chữ viết có thể đọc

được, mắc 2-3 lỗi

chính tả; trình bày bài

viết đúng quy cách

nhưng chưa sạch đẹp.

Chữ viết khó đọc,

cẩu thả, mắc nhiều

lỗi chính tả ; trình

bày bài viết không

đúng quy cách.

2.Rubric đánh giá bài viết theo hướng thưởng thức trải nghiệm

STT

Tiêu chí

Mức 1

Mức 2

Mức 3

Bộc lộ được những

cảm xúc suy nghĩ và

trải nghiệm cá nhân

về tác phẩm

Bộc lộ rõ ràng, đầy

đủ cảm xúc, suy

nghĩ trải nghiệm cá

nhân về tác phẩm

Bộc lộ được một

phần cảm xúc, suy

nghĩ trải nghiệm cá

nhân về tác phẩm

Chưa bộc lộ được

cảm xúc, suy nghĩ

trải nghiệm cá nhân

về tác phẩm

Làm nổi bật được

những nét đặc sắc về

nội dung, nghệ thuật

của tác phẩm

Nêu đầy đủ, làm nổi

bật những nét đặc

sắc về nội dung và

Nêu được một vài

nét đặc sắc về nội

dung và NT

Chưa nêu đầy đủ

những nét đặc sắc về

nội dung và NT

Tổ chức bài văn linh

hoạt , mở bài và kết

bài có tính khơi gợi

Bài viết có tính sáng

tạo , tổ chức bài văn

linh hoạt, MB và KB

theo hưởng mở, gợi

suy ngẫm

Bài viết có tổ chức

linh hoạt, MB và KB

theo hưởng mở, gợi

suy ngẫm

Bài viết chưa có tính

sáng tạo , tổ chức

bài văn chưa linh

hoạt, MB và KB còn

đơn giản

Sử dụng các phương

tiện liên kết để tạo sự

liền mạch, nhất quán

trong từng đoạn và

giữa các đoạn

Bài viết được tổ chức

hoàn chỉnh, cấu trúc

chặt chẽ giúp củng cố

mối liên hệ giữa các

câu và đoạn văn.

Có sử dụng một số

phép liên kết câu

nhưng chưa được

mạch lạc.

Bài viết chưa được

tổ chức hoàn chỉnh ,

các phần không

được trình bày rõ

ràng.

Sử dụng kết hợp các

yếu tố biểu cảm với

thuyết minh, nghị

luận một cách có hiệu

quả

Sử dụng linh hoạt và

hiệu quả các yếu tố

biểu cảm với thuyết

minh, nghị luận

Có sử dụng nhưng

chưa linh hoạt và

hiệu quả các yếu tố

biểu cảm với thuyết

minh, nghị luận

Chưa sử dụng linh

hoạt và hiệu quả

các yếu tố biểu cảm

với thuyết minh,

nghị luận

Dùng từ, đặt câu

đúng;diễn đạt rõ ràng

trong sáng

Không mắc lỗi dùng

từ , đặt câu, hoặc chỉ

mắc 1-2 lỗi không

đáng kể , diễn đạt rõ

ràng, mạch lạc.

Mắc một vài lỗi dùng

từ , đặt câu (3-5 lỗi) ;

diễn đạt khá rõ ràng

rành mạch.

Mắc khá nhiều lỗi

dùng từ , đặt câu (từ

6 lỗi trở nên) hoặc

diễn đạt nhiều ý

chưa rõ ràng , mạch

lạc.

Viết đúng chính tả,

trình baỳ bài viết

đúng quy cách

Chữ viết rõ ràng , dễ

đọc; không mắc lỗi

chính tả; trình bày

bài viết đúng quy

cách và chỉn chu.

Chữ viết có thể đọc

được, mắc 2-3 lỗi

chính tả; trình bày

bài viết đúng quy

cách nhưng chưa

sạch đẹp.

Chữ viết khó đọc,

cẩu thả, mắc nhiều

lỗi chính tả ; trình

bày bài viết không

đúng quy cách.

3 .Rubric đánh giá bài viết theo hướng giới thiệu, quảng bá

stt

Tiêu chí

Mức 1

Mức 2

Mức 3

Xác định và

trình bày, giới

thiệu được các

Xác định đúng vấn đề

trọng tâm và trình

bày vấn đề rõ ràng ,

Xác định đúng vấn

đề trọng tâm nhưng

trình bày vấn đề

Chưa xác định đúng vấn

đề trọng tâm và trình bày

vấn đề chưa rõ ràng , chưa

thông tin cơ bản

về đối tượng

thể hiện được các t

hông tin cơ bản về

đối tượng

chưa rõ ràng , thể

hiện được một phần

thông tin cơ bản về

đối tượng

thể hiện được các thông

tin cơ bản về đối tượng

Thể hiện được

nội dung thông

tin một cách linh

hoạt

Tùy theo đối tượng

và mục đích mà thể

hiện được nội dung

thông tin một cách

linh hoạt

Thể hiện được nội

dung thông tin

nhưng chưa linh

hoạt

Chưa thể hiện được nội

dung thông tin một cách

linh hoạt

Sử dụng các

phương pháp

trình bày thông

tin hợp lí

Sử dụng các phương

pháp trình bày thông

tin hợp lí phù hợp;

đạt hiệu quả

Sử dụng được một

số phương pháp

trình bày thông tin

hợp lí phù hợp; đạt

hiệu quả

Chưa sử dụng các phương

pháp trình bày thông tin

hợp lí phù hợp; đạt hiệu

quả

Tổ chức bài văn

thành 3 phần

hợp lí : MB, TB,

Bài viết được tổ chức

hoàn chỉnh, cấu trúc

chặt chẽ

Bài viết có đủ 3

phần : MB, TB, KB

nhưng chưa thể hiện

rõ yêu cầu của từng

phần.

Bài viết chưa được tổ

chức hoàn chỉnh , các

phần không được trình

bày rõ ràng.

Sử dụng các

phương tiện liên

kết để tạo sự liền

mạch, nhất quán

trong từng đoạn

và giữa đoạn

Sử dụng chính xác và

hiệu quả các phương

thức liên kết câu đoạn

văn, giúp tăng cường

khả năng đọc và củng

cố mối liên hệ giữa

các câu và đoạn văn.

Sử dụng các phương

thức liên kết câu và

đoạn văn một cách

phù hợp , giúp người

đọc dễ hiểu.

Có sử dụng một số phép

liên kết câu nhưng chưa

được mạch lạc.

Dùng từ, đặt câu

đúng, diễn đạt rõ

ràng trong sáng

Không mắc lỗi dùng

từ , đặt câu, hoặc chỉ

mắc 1-2 lỗi không

Mắc một vài lỗi

dùng từ , đặt câu (3-

5 lỗi) ; diễn đạt khá

Mắc khá nhiều lỗi dùng

từ , đặt câu (từ 6 lỗi trở

nên) hoặc diễn đạt nhiều ý

đáng kể , diễn đạt rõ

ràng, mạch lạc.

rõ ràng rành mạch.

chưa rõ ràng , mạch lạc.

Trình bày bài

viết

Chữ viết rõ ràng , dễ

đọc; không mắc lỗi

chính tả; trình bày bài

viết đúng quy cách và

chỉn chu.

Chữ viết có thể đọc

được, mắc 2-3 lỗi

chính tả; trình bày

bài viết đúng quy

cách nhưng chưa

sạch đẹp.

Chữ viết khó đọc, cẩu thả,

mắc nhiều lỗi chính tả ;

trình bày bài viết không

đúng quy cách.

PHẦN 3: GIỚI THIỆU DƯỚI HÌNH THỨC NÓI VỀ MỘT TẬP THƠ, MỘT TẬP

TRUYỆN NGẮN HOẶC MỘT TIỂU THUYẾT

Thời gian thực hiện: 3 tiết

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Về kiến

thức

● Học sinh xác định được mục đích của việc trình bày bài giới thiệu

● Học sinh nêu được các thông tin về tập thơ, tập truyện ngắn hoặc tiểu thuyết:

tác giả, tác phẩm, nhà xuất bản, nơi xuất bản, năm xuất bản, lần xuất bản/ tái

bản…

2. Về năng

lực

- Học sinh phát triển: Tư duy phản biện, năng lực hợp tác, giải quyết vấn

đề,….

● Học sinh viết được báo cáo nghiên cứu có sử dụng trích dẫn, cước chú và

phương tiện hỗ trợ; có hiểu biết về quyền sở hữu trí tuệ và tránh đạo văn

● Học sinh biết lắng nghe, phản hồi về một bài thuyết trình kết quả nghiên cứu

3. Về phẩm

chất

Học sinh có thái độ trân trọng đối với những di sản nghệ thuật quý báu mà

ông cha ta truyền lại

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC, HỌC LIỆU

1. Học liệu: Sách giáo khoa, sách giáo viên, phiếu học tập

2. Thiết bị: Máy chiếu, bảng, dụng cụ khác nếu cần.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

1. HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG – TẠO TÂM THẾ

a. Mục tiêu hoạt động: Tạo tâm thế thoải mái và gợi dẫn cho học sinh về nội dung bài

học

b. Nội dung thực hiện:

- GV chuẩn bị câu hỏi dẫn dắt HS tìm hiểu về hình thức giới thiệu về 1 tập thơ, tập

truyện ngắn hoặc tiểu thuyết qua phiếu K – W – L.

HĐ của GV và HS

Nội dung

Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập

GV đặt câu hỏi: Nêu đặc điểm của

hoạt động thuyết trình và đặc điểm

của việc thuyết trình một tập thơ,

tập truyện ngắn hoặc tiểu thuyết?

Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ

Học sinh suy nghĩ và trả lời câu

hỏi.

Bước 3. Báo cáo, thảo luận

Học sinh chia sẻ câu trả lời của

mình trước lớp.

Bước 4. Kết luận, nhận định

Giáo viên dẫn dắt vào bài học,

Học sinh trình bày những hiểu biết của mình qua bảng K –

W – L và trả lời câu hỏi được đặt ra

K (Đã biết)

W (Muốn biết)

L (Đã học được)

2. HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI

a. Mục tiêu hoạt động:

-Học sinh xác định được mục đích của việc trình bày bài giới thiệu

-Học sinh nêu được các thông tin về tập thơ, tập truyện ngắn hoặc tiểu thuyết: tác

giả, tác phẩm, nhà xuất bản, nơi xuất bản, năm xuất bản, lần xuất bản/ tái bản…

b. Nội dung thực hiện:

- Học sinh đọc phần “Tri thức ngữ văn” trong SGK, nội dung bài học phần 1 và

phần 2 của chuyên đề và kết hợp đọc tài liệu bổ trợ giáo viên đưa

-Học sinh thảo luận nhóm để tìm hiểu về các thông tin về tập thơ, tập truyện ngắn

hoặc tiểu thuyết và cách giới thiệu tập thơ, tập truyện ngắn hoặc tiểu thuyết

HĐ của GV và HS

Nội dung

Hoạt động 1: Tìm hiểu

yêu cầu của hoạt động

thuyết trình

Bước 1. Giao nhiệm vụ

học tập

Khi thuyết minh, bài nói

cần đạt những yêu cầu

nào?

Bước 2. Thực hiện

nhiệm vụ

Bước 3. Báo cáo, thảo

luận

Học sinh chia sẻ câu trả

lời của mình

Bước 4. Kết luận, nhận

định

Giáo viên chốt những

kiến thức cơ bản

I/ Tìm hiểu yêu cầu của hoạt động thuyết trình

-Bài nói phải đáp ứng mục đích cụ thể của vệc giới thiệu

cuốn sách ( tập thơ, tập truyện ngắn, tiểu thuyết)

-Bài nói thể hiện được đầy đủ các thông tin cơ bản, giúp

người nghe nắm đươc nhan đề, tác giả, tác phẩm, nhà xuất bản,

nơi xuất bản, năm xuất bản, lần xuất bản/ tái bản, những nét

chính về nội dung và nghệ thuật.. của về tập thơ, tập truyện ngắn

hoặc tiểu thuyết

-Bài nói cần có sức hấp dẫn, lôi cuốn, tác động tích cực đến

người nghe.

Hoạt động 2: Tìm hiểu

cách tổ chức hoạt động

thuyết trình và thực

hành thuyết trình

Bước 1. Giao nhiệm vụ

học tập

Để làm tốt công việc giới

thiệu 1 tập thơ, 1 tập

truyện ngắn hoặc 1 tiểu

thuyết ta cần làm những

công việc gì?

Bước 2. Thực hiện

nhiệm vụ

Học sinh thảo luận và

hoàn thành phiếu học tập.

Bước 3. Báo cáo, thảo

luận

Học sinh chia sẻ bài làm

và báo cáo phần tìm hiểu

Bước 4. Kết luận, nhận

định

Giáo viên chốt những

kiến thức cơ bản

II/ Tìm hiểu cách tổ chức hoạt động thuyết trình và thực

hành thuyết trình

1/ Chuẩn bị

1.1/ Xác định tình huống

-Tình huống thứ nhất: Sử dụng kết quả của bài viết đã thực

hiện ở phần viêt

+ Học sinh tóm tắt bài viết và xây dựng thành đề cương

+ Học sinh dựa vào dàn ý đã lập trước khi viết để đối chiếu

từng ý trong bài viết với dàn ý ( trật tự các ý, ý kiến được thể

hiện, cách triển khai…)

-Tình huống thứ hai: Chưa có bài viết của bản thân về tập

sách cần giới thiệu

+ Học sinh lựa chọn được 1 tập thơ, 1 tập truyện ngắn, tiểu thuyết

cần giới thiệu

Có thể lựa chọn theo các hướng sau:

● Cuốn sách có văn bản được giới thiệu trong CĐHT

Ngữ văn lớp 10-SGK

● Cuốn sách mới xuất bản

● Cuốn sách thu hút sự quan tâm của nhiều người

● Cuốn sách đề cập đến nhiều vấn đề trong đời sống

của giới trẻ hiện nay

+ Học sinh đọc kĩ tác phẩm

+ Học sinh lập dàn ý cho bài nói

*Lưu ý:

- Dàn ý phải đầy đủ các phàn theo bố cục của bài viết. Nội

dung mỗi phần cần tách ý rõ ràng, ý nọ tiếp ý kia theo thứ tự hợp

lí, mạch lạc. (thường gồm các phần: Mở đầu -> Triển khai -> Kết

thúc)

-Ở mỗi phần, mỗi ý, bên cạnh nội dung cơ bản, dẫn chứng

tiêu biểu cần ghi chú cách trình bày, thời gian cho từng phần =>

tránh lan man hoặc thiên lệch, bất hợp lí giữa các ý khi trình bày

1.2/ Xây dựng đề cương hoạt động

Đề cương hoạt động đảm bảo các nội dung sau:

1. Đơn vị tổ chức (lớp, CLB, trường…)

2. Mục đích giới thiệu

3. Thời gian tổ chức

4. Địa điểm tổ chức

5. Thành phần tham gia

6. Phân công nhiệm vụ các bộ phận: Bộ phận chuẩn bị

cơ sở vật chất, phương tiện; Bộ phận trang trí, thiết kế; Bộ phận

tiếp tân; Dẫn chương trình; người giới thiệu sách

1.3/ Lên kịch bản của người dẫn chương trình

CÔNG VIỆC

THỰC HIỆN

Nêu mục đích

tổ chức sự kiện

-Phục vụ cho việc học tập

Giới thiệu đại

biểu và thành

phần tham dự

Giới thiệu tên cụ thể của đại biểu và thanh

phần tham dự theo thứ tự sau:

-Khách mời ngoài trường

- Đại diện BGH

- Các thầy cô giáo bộ môn trong tổ ngữ văn

- HS khối 10

- Những người quan tâm

Giới thiệu và

mời diễn giả

trình bày

Giới thiệu sơ lược về diễn giả ( tên, lớp,

khả năng…)

-Giao tiêp ngắn với diễn giả để tạo không

khí và mời diễn giả trình bày giới thiệu

Tổ chức trao

-Phỏng vấn ngắn 1 vài HS, người tham dự

đổi ngắn vè sự

kiện

về ý nghĩa của việc tổ chức sự kiện

-Mời đại diện nhà trường phát biểu

Kết thúc sự

kiện

-Khẳng định ý nghĩa của việc tổ chức sự

kiện giới thiệu tập thơ, tập truyện ngắn,

tiểu thuyết

-Nói lời cảm ơn và gửi lời chào tạm biệt

đến các vị đại biểu, các thầy cô giáo, các

bạn học sinh

1.4/ Chuẩn bị đề cương của bài giới thiệu sách

Cần đảm bảo bố cục và các nội dung chính sau:

a. Mở đầu: giới thiệu sơ lược về tác giả, sự nghiệp sáng tác của

tác giả và tập thơ/ tập truyện ngắn/ tiểu thuyết được chọn

b/ Nội dung

● - Một số thông tin xung quanh tác phẩm

-Tên tác phẩm, năm xuất bản

- Hoàn cảnh ra đời, xuất xứ

- Cấu trúc/ kết cấu của tác phẩm

● - Những nội dung cơ bản của tác phẩm

● - Đặc điểm nghệ thuật của tác phẩm: thể thơ hoặc cốt truyện,

ngôi kể, hành động, ngôn ngữ, bài học nhân sinh…

● Một số ý kiến đánh giá về tập thơ/ tập truyện ngăn/ tiểu

thuyết

c/ Kết thúc: Nói lời cảm ơn và gửi lời chào tạm biệt đến các vị

đại biểu, các thầy cô giáo, các bạn học sinh

1.5/ Các phương tiện hỗ trợ

- Hình ảnh minh họa

- Phim ngắn

- Loa

- Đèn chiếu

- Powerpoint …

2/ Thuyết trình

2.1/ Trình bày

a/ Mở đầu

- Tìm hiểu trước đối tượng để có cách chào, thưa, xưng hô

phù hợp

- Tự giới thiệu ngắn về bản thân

- Nêu mục đích của việc trình bày giới thiệu 1 tập thơ, 1

tập truyện ngắn, 1 tiểu thuyết

-Nêu các thông tin tổng quát: Tên tập sách, tác giả, NXB,

năm XB, sự chú ý của dư luận…

b/ Triển khai

-Bám vào đề cương đã chuẩn bị hoặc trình chiếu Power

point để trình bày từng ý. Nhấn mạnh trọng tâm vấn đề, thuyết

minh rõ ràng, diễn giải, phân tochs dẫn chứng ở những chỗ cần

làm sáng tỏ. Chú ý tương tác với người nghe

-Nếu có Video chiếu xen kẽ, cần làm rõ sự kết nối giữa bài

giới thiệu và hình ảnh

-Tùy thái độ, phản ứng của người nghe mà điều chỉnh, bổ

sung thông tin cần thiết

- Chú ý giọng nói, tốc độ nói cho phù hợp với thể loại tác

phẩm và nội dung trình bày. Tuyệt đối tránh tình trạng đọc bài

viết soạn sẵn.

c/ Kết thúc

-Khẳng định lại giá trị của tác phẩm và sự cần thết của

việc nắm được các thông tin cơ bản về tác phẩm đó đối với việc

nâng cao chất lượng học tập môn Ngữ Văn

- Sẵn sàng giải đáp những điều mà người nghe muốn hiểu

rõ thêm.

2.2/ Đánh giá

Các mẫu phiếu đánh giá

MẪU 1: PHIẾU ĐÁNH GIÁ PHẦN TRÌNH BÀY CỦA CÁ

NHÂN/ NHÓM

NỘI DUNG ĐÁNH GIÁ

MỨC ĐỘ

ĐẠT

CHƯA

ĐẠT

NỘI

DUNG

NÓI

Nêu được mục đích giới thiệu

Truyền đạt các thông tin chung về

cuốn sách

Giới thiệu về nội dung cuốn sách

Giới thiệu đặc điểm hình thức,

thể loại, ngôn ngữ của cuốn sách

CÁCH

TRÌNH

BÀY

Phong thái tự tin, chủ động, sử

dụng ngôn ngữ phù hợp

Sử dụng các phương tiện phi

ngôn ngữ, phương tiện hỗ trợ

Tương tác với người nghe

MẪU 2: PHIẾU ĐÁNH GIÁ PHẦN TỔ CHỨC SỰ KIỆN

NỘI DUNG ĐÁNH GIÁ

MỨC ĐỘ

ĐẠT

CHƯA

ĐẠT

Hình thức trang trí (maket, poster…)

Phần thể hiện của người dẫn chương trình

Phần trình bày của người giới thiệu

Sự phối hợp của các bộ phận

III/ Thực hành

VD: Giới thiệu tập truyện ngắn: Con mèo của FOUJITA của

nhà văn Nguyễn Quang Sáng

Các sản phẩm HS cần đạt được (GV kiểm tra để chuẩn bị tốt

cho buổi giới thiệu)

A/ PHIẾU ĐỌC SÁCH

Người đọc: Lê Trần Khánh Linh/ Trần Nguyệt Ánh…

I/ Thông tin chung về tác phẩm:

1. Tên tác phẩm: Con mèo của FOUJITA

2. Thể loại: truyện ngắn

3. Tác giả: Nguyễn Quang Sáng

4. Nhà xuất bản: Kim Đồng

5. Nơi xuất bản: Hà Nội

6. Năm xuất bản: 2020

7. Số trang: 200

8. Khổ: 14 x 22,5cm

II/ Thông tin cụ thể

1/ Chủ đề: Viết về thiếu nhi

2/ Nội dung:

Tập truyện kể một chuỗi những nghịch lí của sự đời đan xen vào nhau, song song tồn

tại. Từ nghịch lí của chuyện hàng ngày “đồ chơi mắc hơn đồ ăn” cho đến cái nghịch lí cao cả

của sự sáng tạo: “Hình như người nghệ sĩ không chấp nhận cái xấu. Mà cái xấu và cái đẹp lại

song song tồn tại với con người. Và đó là bi kịch của người nghệ sĩ” (tr. 31). Từ nghịch lí

tình yêu cho đến nghịch lí của chuyện làm ăn. Một người sẵn sàng từ chối đi tập kết chỉ vì

hứa hôn vì một cô gái, để ở lại rồi lãnh án năm năm tù. Ra tù lại nhận thêm một nỗi đau nữa:

vợ đã đi theo người khác. Cả một cơ quan từ thủ trưởng đến nhân viên đã hớn hở ra mặt khi

đổi được ba cái bình cổ trị giá năm cái ô tô để lấy... một cái ô tô ! Tất cả những nghịch lí ấy

lại là cuộc đời.

Nguyễn Quang Sáng cứ kể như không có gì là quan trọng, như “ào” đi cho xong.

Nhưng đằng sau các sự kiện, các chi tiết ấy lại nặng bao suy tư, nghiền ngẫm về người, về

đời.

3. Nghệ thuật

Cách kể chuyện tự nhiên, dung dị và rất đời của ông. Đọc ông, có cảm tưởng như ông

chẳng sắp xếp, bố trí gì cả, cứ tưởng như ông gặp đâu kể đó, đưa bút thật dễ dàng. Ấy vậy

mà các chi tiết, các sự kiện lại gắn bó nhau thật chặt chẽ. Chính điều này đã tạo cho nhiều

truyện của ông giàu suy tư mà lại hồn hậu, tự nhiên, chứ không ra vẻ “làm văn”. Còn khi nào

ông cố ý sắp đặt thì lại không thành công lắm. Ở những truyện này có cảm tưởng như câu

chuyện chỉ là “dẫn chứng minh họa” cho một định đề có sẵn (chẳng hạn như ở Con chim

quên tiếng hót...)

III/ Ấn tượng chung của người đọc

1. Quyển sách là tập hợp những truyện ngắn đặc sắc của nhà văn Nguyễn Quang Sáng.

Ở đó ta thấy được đúng chất của một người con Nam Bộ. Cái mặn mòi, chân chất, hiền hậu

như cỏ cây hoa lá, cũng có lúc bông phèng, ngang tàng coi những chuyện nguy hiểm như trò

chơi con trẻ đều đi vào tác phẩm của ông. Cảnh vật cũng như đời sống đặc trưng của miền

quê Nam Bộ cũng được tác giả vẽ nên gần gũi, chân thật, là một thứ gì đó rất thân thuộc, gắn

bó. Chắc hồi học phổ thông chưa đủ hiểu biết, chưa đủ trải nghiệm nên lúc học tác phẩm

Chiếc lược ngà vẫn chưa trọn vẹn đầy đủ cảm xúc cũng như cảm nhận về tác phẩm. Để rồi

sau dễ đến cả 15 năm sau khi đọc lại tác phẩm ấy, bao sự lắng đọng, xúc động bỗng ùa về.

Ra trận đánh Tây, chỉ vì vết thẹo trên mặt, anh Sáu khi tranh thủ về thăm nhà vài ngày mà cô

bé Thu con anh đã không nhận anh là ba. Đến khi con anh thốt lên tiếng gọi ba trong thổn

thức, uất nghẹn thì anh lại phải lên đường. Để rồi tiếng gọi ấy là tiếng gọi cuối cùng của con

khi anh hy sinh nơi chiến trường. Trước lúc rời xa cuộc sống anh vẫn không quên lời hứa gửi

chiếc lược về cho cô con gái mà anh vô cùng yêu quý …. Còn rất nhiều, rất nhiều những

nhân vật với những hoàn cảnh, câu chuyện khác nhau đem lại cho người đọc bao cung bậc

cảm xúc, đem đến cả những bài học cần suy ngẫm. Ngay đầu quyển sách tác phẩm Con

Chim Vàng đã để lại một ấn tượng vô cùng sâu sắc.

2. Tác giả viết nhiều về chiến tranh nhưng không chú tâm vào bản hùng ca thắng bại.

Ông đi tìm và chắt lọc những yêu thương, những êm đềm và ấm áp nơi chiến hào của tình

cảm gia đình, tình bạn bè chí cốt. Đó có lẽ là một nét đẹp rất riêng, rất đời trong văn của ông.

Tôi đọc và thấy mình bị cuốn đi trong dòng cảm xúc mà ông chủ động dẫn dắt: lúc xúc động,

bùi ngùi đầy thương cảm, lúc nhẹ nhõm, vui tươi, cũng có lúc quặn đau gan ruột trước nỗi

đau của đồng bào. Và trên tất cả là cảm xúc yêu thương, là những chiêm nghiệm của cuộc

đời mà ở góc nào cũng chất chứa những suy tư, những nghịch lý trớ trêu. Văn Nguyễn

Quang Sáng tự nhiên mà rất sâu sắc. Sẽ khá tiếc cho những ai yêu thích văn học Việt Nam

mà bỏ quên chưa đọc sâu về tác giả này.

B/ XÂY DỤNG ĐỀ CƯƠNG HOẠT ĐỘNG

Đề cương hoạt động đảm bảo các nội dung sau:

1. Đơn vị tổ chức (CLB văn học, trường THPT B …..)

2. Mục đích giới thiệu: Hiểu sâu hơn về tập truyện ngắn Con mèo của FOUJITA của nhà

văn Nguyễn Quang Sáng- 1 tập truyện có văn bản được học trong Bài 7- SGK ngữ văn 10,

tập 2- nhằm phục vụ cho việc học tập

3. Thời gian tổ chức: 8 giờ 00 ngày…….

4. Địa điểm tổ chức: Sân khấu nhà trường

5. Thành phần tham gia:

- Ban điều hành CLB của trường

-Ban giám hiệu và các thầy cô giáo

-Học sinh cùng học chuyên đề

-Nhưng người yêu văn học hoặc quan tam tới sự kiện

6. Phân công nhiệm vụ các bộ phận:

-Bộ phận chuẩn bị cơ sở vật chất, phương tiện

Đào Duy Anh

Nguyễn Đình Hoàng

Tăng Bá Hải Nam

Nguyễn Đức Thịnh

-Bộ phận trang trí, thiết kế:

Trần Quỳnh Anh

Nguyễn Hoàng Giang

Trần Hồng Nhung

Trần Thị Mỹ Linh

-Bộ phận tiếp tân:

Trần Thu Minh

Nguyễn Thùy Linh

Lê Thanh Thủy

-Dẫn chương trình

Dương Hà Trang

-Người giới thiệu sách

Phạm Thu Hà

Lê Trần Khánh Linh

C/ LÊN KỊCH BẢN CỦA NGƯỜI DẪN CHƯƠNG TRÌNH

CÔNG VIỆC

THỰC HIỆN

Mục đích tổ

chức sự kiện

-Phục vụ cho việc học tập

Giới thiệu đại

biểu và thành

phần tham dự

Giới thiệu tên cụ thể của đại biểu và thanh phần tham dự theo thứ tự sau:

-Khách mời ngoài trường

- Đại diện BGH

- Các thầy cô giáo bộ môn trong tổ ngữ văn

- HS khối 10

- Những người quan tâm

Giới thiệu và

mời diễn giả

Giới thiệu sơ lược về diễn giả ( tên, lớp, khả năng…)

-Giao tiêp ngắn vơi diễn giả để tạo không khí và mời diễn giả trình bày giới

trình bày

thiệu

Tổ chức trao

đổi ngắn về sự

kiện

-Phỏng vấn ngắn 1 vài HS, người tham dự về ý nghĩa của việc tổ chức sự

kiện

-Mời đại diện nhà trường phát biểu

Kết thúc sự

kiện

-Khẳng định ý nghĩa của việc tổ chức sự kiện giới thiệu tập thơ, tập truyện

ngắn, tiểu thuyết

-Nói lời cảm ơn và gửi lời chào tạm biệt đến các vị đại biểu, các thầy cô

giáo, các bạn học sinh

D/ POSTER CỦA BUỔI GIỚI THIỆU

E/ VIẾT + GIỚI THIỆU SÁCH

I/ MỞ ĐẦU:

Nguyễn Quang Sáng còn có bút danh là Nguyễn Sáng sinh năm 1932, quê ở Chợ

Mới, tỉnh An Giang. Là bộ đội thời đánh Pháp, sau năm 1954 ông tập kết ra miền Bắc

mới bắt đầu viết văn.

Con đường văn học của Nguyễn Quang Sáng đã được bắt đầu từ những năm năm

mươi. Nhưng sự nghiệp văn học của ông được khẳng định chủ yếu trong thời kỳ kháng

chiến chống Mĩ. Cảnh vật, con người và hơi thở nhịp sống trong tác phẩm Nguyễn Quang

Sáng đậm đặc màu sắc Nam Bộ. Màu sắc bi tráng với bao sự tích anh hùng, những tình

huống hấp dẫn đầy kịch tính và giàu chất thơ nhưng vẫn mộc mạc chân chất, đằm thắm

đã tạo nên cốt cách và vẻ đẹp trang văn Nguyễn Quang Sáng.Người ta nhớ đến một

Nguyễn Quang Sáng với một bút pháp linh hoạt mà qua những tác phẩm như Chiếc lược

ngà, Bông cẩm thạch, Mùa gió chướng và sau này là Dòng sông thơ ấu...

Bước vào thời kì đổi mới văn học, không ít nhà văn cùng thế hệ với ông chững lại.

Ông thì vẫn không ngừng tìm tòi để vài năm lại cho ra một tập truyện hay một tập kịch

bản phim truyện. Từ Tôi thích làm vua (1988) người đọc bắt đầu thấy có một Nguyễn

Quang Sáng khác với Nguyễn Quang Sáng thời Chiếc lược ngà, Mùa gió chướng...

Truyện của ông hướng về những suy tư, những chiêm nghiệm về cuộc đời. Trước muôn

nỗi sự đời ngốn ngang hôm nay Nguyễn Quang Sáng đã nhận thấy rằng không thể chỉ

dừng lại ở việc "phản ánh", "ghi chép", "làm hộ báo công" nữa. Tuy không đọc lời “ai

điếu” cho một giai đoạn đã qua, nhưng ngòi bút của ông đã lặng lẽ chuyển sang một

hướng khác. Người đọc có cảm tưởng như đang gặp một Nguyễn Quang Sáng suy tư

nhiều hơn, nghĩ ngợi nhiều hơn. Con mèo của Foujita (1) của Nguyễn Quang Sáng đã

được tiếp tục viết trong cảm hứng này.

II/ NỘI DUNG

Con mèo của Foujita lấy tên của một truyện trong tập. Cuốn sách tập hợp 1 số

truyện chủ yếu viết về thiếu nhi hoặc có nhân vật thiếu nhi ( Từng được in trong các tập

truyện ở nhungawx thời kì khác nhau) của nhà văn Nguyễn Quang Sáng, do NXB Kim

Đồng xuất bản năm 2020, trong tủ sách Tác phẩm văn học chọn lọc

Tập sách gồm có 2 phần: Phần 1: Bài học tuổi thơ ( 9 truyện ngắn) và phần 2: Thế

võ (11 truyện ngắn) Nhan đề của từng phận cũng được đặt theo tên một truyện ngắn trong

đó.

Trong tập truyện ngắn Con mèo của Foujita có truyện được viết từ năm 1956

( Con chim vàng) có truyện được viết năm 2002 ( Con Kim). Mỗi truyện ngắn là một

câu chuyện đời. Nhưng truyện của ông viết không nhằm nhiều lắm vào việc kể cho người

đọc biết thêm một câu chuyện, một sự kiện nào đó, mà nhiều hơn là hướng người đọc vào

những suy ngẫm về những chuyện đời, chuyện người mà mình đã nếm trãi, đã chứng kiến

và thường tập trung vào 1 số chủ đề nổi bật sau:

-Cuộc sống của con người kháng chiến: (Cuộc sống ác liệt của chiến tranh và

cuộc sống thời hậu chiến). Đây là đề tài sở trường của Nguyễn Quang Sáng. Ông viết với

tâm thế của người trog cuộc, am hiểu cặn kẽ hiện thực kháng chiến ở Nam Bọ. Đối mặt

với những thử thách khắc nghiệt, các nhân vật của Nguyễn Quang Sáng đã bộc lộ tất cả

nhứng phẩm chất vốn có: Gan dạ, trung kiên, gắn bó với cách mạng, căm ghét sự phản

bội, ươn hèn ( truyện Con Kim, Chiếc Lược ngà, Ông Năm Hạng, Quán rượu người câm,

Bông cẩm thạch, Cô gái bán sấu đâu…). Nét chung ở các nhân vật kháng chiến trong

truyện ngắn của Nguyễn Quang Sáng là mạnh mẽ, cương trực, ngang tàng, gai góc nhưng

cũng vô cùng nhân hậu, tình nghĩa thủy chung.

- Những bài học tuổi thơ. Đó là những trải nghiệm đáng nhớ thuở ấu thơ của các

nhân vật sau này, những bài học ấy trở thành bài học quý giá trên từng bước trưởng thành.

Các nhân vật thiếu nhi của Nguyễn Quang Sáng cũng thường được đặt vào những tình

thế, hoàn cảnh éo le, những thuwe thách, buộc phải có sự lựa chọn

- Suy nghiệm từ những mảnh đời: trong tập có một số truyện viết về những

người làm nghề khác nhau, nhưng mỗi ứng xử trong các mối quan hệ cũng như trong

nghề nghiệp của họ đều đáng được suy ngẫm. Từ đó có thể nhận thấy những bài học làm

người mà tác giả gửi gắm. Với chủ đề này, Nguyễn Quang Sáng có điều kiện thể hiện

những quan điểm của mình về NT, về người nghệ sĩ

* Đặc điểm nghệ thuật của tập truyện ngắn:

- Nguyễn Quang Sáng rất chú ý đến việc xây dưng cốt tryện. Các truyện ngắn của

ông đều có cốt truyện khá li kì, hấp dẫn với những tình hống éo le đầy thử thách.

- Ở tập truyện ngắn này được kể bằng lời người kể chuyện ngôi thứ nhất, có truyện

dùng lời người kể chuyện ngôi thứ ba, nhưng giữa chúng có điểm chung: người kể

chuyện tỏ ra rất hoạt ngôn, lời kể lih hoạt, biến hóa. Các truyện đều toát lên giọng kể của

người Nam Bộ từng trải, sống gắn bó với qquee hương, xứ sở, rất hài hòa, tếu táo, ngay

cả khi kể về những tình huống rất hiểm nguy hay nói về những chuyện nghiêm trọng.

- Hành động và ngôn ngữ là 2 yếu tố được nhà văn đặc biệt chú ý khi khắc họa

nhân vật. Hành động của nhân vật thường quyết liệt, mạnh mẽ, dứt khoát, ngôn ngữ bộc

trực, thẳng thắn đầy cá tính.

- Dù viết ở đề tài nào, mỗi truyện ngắn của Nguyễn Quang Sáng đều toát ra một

bài học nhân sinh. Có khi bài học thể hiện rõ trong những câu nói đầy tính triết lí của

nhân vật.

* Một số ý kiến đánh giá về truyện của Nguyễn Quang Sáng:

- “Tôi đọc Nguyễn Quang Sáng khá sớm. Những năm tôi còn là học sinh cấp ba

phổ thong thì tên tuổi anh đã nổi đình đám. Sau 2 tập truyện trình làng “ Con chim vàng”

(1956), “ Người quê hương” (1958) thì 2 tập tiểu thuyết “Nhật kí người ở lại” (1962),

“ Đất lửa” (1963) được dư luận đánh gá rất cao lúc bấy giờ. Tôi phải thuê đọc từ một thư

viện tư nhân ở thị xã Vĩnh Yên. Rồi những năm chiến tranh, trong điều kiện sơ tán phải

bỏ ra cả buổi cuốc bộ lên tư viện Trung đoàn xe tăng 202 để đọc tại chỗ báo Văn nghệ.

Những truyện ngắn hay nhất của Nguyễn Quang sáng đã đến với tôi trong những năm

tháng ấp ủ mộng văn chương. Sau gần nửa thế kỉ tôi vẫn còn nhớ cái cảm giác bàng

hoàng khi đọc Quán rượu người câm, Chiếc lược ngà. Quả thực là những cơn chấn động

thẩm mĩ không thể nào quên”.

( Hữu Thỉnh)

- “Đọc Nguyễn Quang Sáng, không hiểu sao tôi cứ hình dung nhà văn có nét gì đó

của một người nông dân Nam Bộ ngang tàng, coi những chuyện nguy hiểm, chết chóc

cũng bông phèng như trò chơi con trẻ, có thể chống xuồng lao ve vé giữa lúc bom đạn

đang bủa vây mịt mù, cũng có thể ngồi thì lì trong 1 cái quán rượu tạm bợ, dựng tồng

tềnh bên vệ cỏ, ngoảnh ra phía sông nước mà nhậu lai rai, nhậu tối ngày. Con người ấy

hình như vừa đơn giản, lại vừa phức tạp đến bí hiểm. hình như đó là 1 phần của thiên

nhiên Nam Bộ, do thiên nhiên chắt ra, bởi thế có lúc hồn nhiên như cỏ dại, có lúc ương

ngạnh như vách đá.” ( Trần Đăng Khoa)

3. HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP, VẬN DỤNG

a. Mục tiêu hoạt động:

-Học sinh xác định được mục đích của việc trình bày bài giới thiệu

-Học sinh giới thiệu được về 1 tập thơ, tập truyện ngắn hoặc tiểu thuyết đã đọc, đã

học hoặc chưa học

b. Nội dung thực hiện:

- Học sinh xem lại kiến thức đã học của cả chuyên đề kết hợp đọc tài liệu bổ trợ

giáo viên đưa

-Học sinh thực hiện đọc, viết và giới thiệu về 1 tập thơ, tập truyện ngắn hoặc tiểu

thuyết mà GV giao

Cụ thể: Đọc và giới thiệu về 1 trong các tập thơ sau: Gió và tình yêu thổi trên đất

nước tôi ( Lưu Quang Vũ) hoặc Sự mất ngủ của lửa ( Nguyễn Quang Thiều)

c/ Sản phẩm ( Nộp sau 2 tuần)

- Phiếu đọc sách

- Bài viết giới thiệu về tập thơ

Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

| 1/99

| | Tải xuống

Preview text:

CHUYÊN ĐỀ 1: TẬP NGHIÊN CỨU VÀ VIẾT BÁO CÁO
VỀ MỘT VẤN ĐỀ VĂN HỌC DÂN GIAN I. MỤC TIÊU: 1. Kiến thức
- HS biết các yêu cầu và cách thức tiến hành nghiên cứu một vấn đề.
- Biết viết một báo cáo nghiên cứu.
- Biết thuyết trình một vấn đề của văn học dân gian. 2. Năng lực
Về năng lực chung: Phát triển năng lực tự chủ và tự học, năng lực giải quyết vấn đề
và sáng tạo thông qua hoạt động, thực hiện các nhiệm vụ học tập.
Về năng lực đặc thù: Phát triển năng lực ngôn ngữ và văn học thông qua việc thực
hiện các nhiệm vụ học tập cụ thể về đọc hiểu, tập nghiên cứu, viết báo cáo, thuyết trình
trao đổi,. . trong quá trình học tập chuyên đề.
3. Phương pháp dạy học
- Kết hợp diễn giảng gắn với việc tổ chức cho HS thảo luận, tranh luận, trình bày ý kiến, đóng vai.
- Tổ chức cho HS kết họp đọc vói viết: điền vào các phiếu học tập, viết đoạn văn,. .
- Tổ chức cho nhiều HS có có hội thực hành đọc, viết, nói và nghe. 4. Phẩm chất:
Biết yêu quý cộng đồng và sống có trách nhiệm vói gia đình, xã hội và cộng đồng.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU. -
Một số tranh ảnh có trong SGK đưọc phóng to.
- Ảnh chân dung tác giả; máy chiếu hoặc bảng đa phưong tiện dùng chiếu tranh, ảnh, tư liệu liên quan. -
Giấy A0 để HS trình bày kết quả làm việc nhóm.
- Phiếu học tập: GV có thể chuyển một số câu trong SGK thành phiếu học tập. -
Bảng kiểm đánh giá thái độ làm việc nhóm, ma trận chấm bài viết, bài trình bày 1 của HS.
III.TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG
a) Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập
của mình, giúp HS khắc sâu kiến thức nội dung bài học, GV tổ chức hoạt động khỏi
động với nhiều hình thức như: trắc nghiệm nhanh; trò chơi đố vui, trò chơi ô chữ; đoán ý đồng đội,…
b) Nội dung: GV đặt cho HS những câu hỏi gợi mở vấn đề.
c) Sản phẩm: Nhận thức và thái độ học tập của HS.
d) Tổ chức thực hiện: dùng câu hỏi trắc nghiệm, đền khuyết, hình ảnh,. . củng cố
kiến thức cơ bản về văn học dân gian
B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
PHẦN MỘT: TẬP NGHIÊN CỨU MỘT VẤN ĐỀ VĂN HỌC DÂN GIAN ĐỌC VĂN BẢN
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: Chuyển giao nhiệm Câu hỏi 1: VB trình bày đặc điểm của một thể loại vụ
văn học dân gian: tục ngữ Việt Nam. Đáp án đúng là
Đọc văn bản Về đặc điểm của câu B. Một thể loại văn học dân gian". tục ngữ Việt Nam
Câu hỏi 2: Tác giả trình bày tục ngữ Việt Nam ở hai
-Câu hỏi 1: Xác định vấn đề phưong diện: nội dung và hình thức. Trong phưong
được tác giả trình bày trong văn diện nội dung, tác giả xem xét ở các yếu tô kinh bản trên.
nghiệm về lao động sản xuất, đời sống gia đình, đời
-Câu hỏi 2: Tục ngữ Việt Nam sống xã hội. Trong phương diện hình thức, tác giả
được tác giả tìm hiểu dựa trên xem xét ở các yếu tố: đối, vần, nhịp, thanh điệu, vần
những phương diện nào? Tóm trong tục ngữ chủ yếu là vần lưng với nhiều dạng:
tắt nội dung bài viết bằng một cách hai chữ, ba chữ, năm chữ,. . sơ đồ.
- Câu hỏi 3: Những thao tác 2
nào được sử dụng để triển khai vấn đề
- Câu hỏi 4: Tác giả đã tìm
hiểu, thu thập thông tin bằng những cách nào?
- Câu hỏi 5: Bạn rút ra được -Câu hỏi 3: Các thao tác được sử dụng trong VB:
điều gì về cách nghiên cứu một -Câu hỏi 4: + Tác giả phải thu thập, phân loại các
vấn đề văn học dân gian.
câu tục ngữ theo nhiều yêu cầu như: tập hợp, phân
- HS tiếp nhận nhiệm vụ.
nhóm câu để khảo sát về nội dung, về hình thức.
Bước 2: HS trao đổi thảo
+ Tìm các ví dụ câu tưong ứng với các dạng
luận, thực hiện nhiệm vụ
thức gieo vần, ngắt nhịp, phối thanh. - HS quan sát, lắng nghe - GV quan sát
+ Liên hệ trích dẫn thể loại khác; trích dẫn ý
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt kiến của các nhà nghiên cứu khác hay của mình từ
động và thảo luận các bài viết khác.
- Gv tổ chức hoạt động
- Câu hỏi 5: Căn cứ vào các ý trả lời của bốn câu - Hs trả lời câu hỏi
hỏi phía trên, có thể gợi ý cho HS về phương pháp
Bước 4: Đánh giá kết quả nghiên cứu một vấn đề văn học dân gian gồm:
thực hiện nhiệm vụ
+ Xác định vấn đề nghiên cứu;
- GV nhận xét, bổ sung, dẫn dắt
+ Xây dựng dàn ý, đề cương nghiên cứu; vào bài.
+ Vận dụng các phương pháp nghiên cứu;
+ Cách tiến hành và viết báo cáo kết quả nghiên cứu;
II.TÌM HIỂU TRI THỨC NGỮ VĂN:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: Chuyển giao nhiệm 1.Văn học dân gian: vụ
a. Khái niệm: Văn học dân gian là những tác
Đọc văn bản Về vhdg TRANG 3 12
phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng được tập thể
-Câu hỏi 1: Khái niệm VHDG? sáng tạo nhằm mục đích phục vụ trực tiếp cho những
-Câu hỏi 2: Đặc trưng VHDG? sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng.
- Câu hỏi 3: Hệ thống thể loại
b. Đặc trưng của văn học dân gian VHDG?
 Tính truyền miệng
- Câu hỏi 4: Em rút ra được - Truyền miệng: là ghi nhớ, theo kiểu nhập tâm và
điều gì khi NC một vấn đề phổ biến bằng lời hoặc trình diễn cho người khác VHDG?
nghe, xem; là quá trình diễn xướng VHDG hào hứng
- HS tiếp nhận nhiệm vụ. và sinh động.
Bước 2: HS trao đổi thảo - Phương thức truyền miệng: VHDG được truyền
luận, thực hiện nhiệm vụ
miệng từ người này sang người khác, từ nơi này - HS quan sát, lắng nghe
sang nơi khác (theo không gian), từ đời này qua đời - GV quan sát
khác, từ thời này qua thời khác (theo thời gian).
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt - Hình thức truyền miệng: diễn xướng dân gian (nói,
động và thảo luận
kể, hát, diễn tác phẩm văn học dân gian).
- Gv tổ chức hoạt động Tính tập thể - Hs trả lời câu hỏi
- Quá trình sáng tác tập thể:
Bước 4: Đánh giá kết quả + Ban đầu: một người khởi xướng, hình thành tác
thực hiện nhiệm vụ phẩm.
- GV nhận xét, bổ sung, dẫn dắt + Sau đó tập thể truyền miệng, sửa chữa, bổ sung vào bài. cho hoàn chỉnh.
+ Cuối cùng tác phẩm trở thành tài sản chung. Tính thực hành
- Là sự gắn bó và phục vụ trực tiếp cho các sinh hoạt
khác nhau trong đời sống cộng đồng:
+ Đời sống lao động, gia đình
+ Nghi lễ thờ cúng, tang ma, cưới hỏi
+ Vui chơi, giải trí, nghệ thuật. .
c. Hệ thống các thể loại của văn học dân gian
Hệ thống thể loại của văn học dân gian có thể chia 4 làm 4 nhóm sau:
- Nhóm tự sự dân gian với các thể loại: thần thoại, sử
thi, truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện cười, truyện
ngụ ngôn, truyện thơ, vè,…
- Nhóm thơ ca dân gian: ca dao, dân ca,…
- Nhóm thể loại sân khấu dân gian: chèo cổ, tuồng đồ, múa rối,…
- Ngoài ra còn có các thể loại thiên về lí trí như: tục ngữ, câu đố,… Thể Đặc điểm loại Hình Văn xuôi tự sự thức
Kể lại sự tích các vị thần sáng tạo thế Thần giới tự nhiên và văn thoại Nội hoá, phản ánh nhận dung thức của con người
thời cổ đại về nguồn gốc của thế giới và đời sống con người. Văn vần hoặc văn Hình xuôi, hoặc kết hợp thức cả hai. Sử thi Kể lại những sự Nội kiện lớn có ý nghĩa dung quan trọng đối với số phận cộng đồng. Truyền Hình Văn xuôi tự sự 5 thuyết thức Kể lại các sự kiện và nhân vật lịch sử hoặc có liên quan Nội đến lịch sử theo dung quan điểm nhìn nhận lịch sử của nhân dân. Hình Văn xuôi tự sự thức Kể về số phận của những con người bính thường trong xã hội (người mồ Truyện côi, người em, cổ tích Nội người dũng sĩ, dung chàng ngốc,… ; thể hiện quan niệm và mơ ước của nhân dân về hạnh phúc và công bằng xã hội. Hình Văn xuôi tự sự thức Kể lại các sự việc, Truyện hiện tượng gây cười cười Nội nhằm mục đích giải dung trí và phê phán xã hội. Truyện Hình Văn xuôi tự sự 6 ngụ thức ngôn Kể lại các câu chuyện trong đó nhân vật chủ yếu là Nội động vật và đồ vật dung nhằm nêu lên những kinh nghiệm sống, bài học luân lí, triết lí nhân sinh. Hình Lời nói có tính nghệ thức thuật Đúc kết kinh nghiệm của nhân Tục dân về thế giới tự ngữ Nội nhiên, về lao động dung sản xuất và về phép ứng xử trong cuộc sống con người. Văn vần hoặc kết Hình hợp lời thơ và giai thức Ca dao, điệu nhạc dân ca
Trữ tình, diễn tả đời Nội sống nội tâm của dung con người. Hình Văn vần thức Vè Thông báo và bình Nội luận về những sự dung kiện có tính chất 7 thời sự hoặc những sự kiện lịch sử đương thời. Hình Văn vần thức Kết hợp trữ tình và tự sự, phản ánh số Truyện phận của người thơ Nội nghèo khổ và khát dung vọng về tình yêu tự do, về sự công bằng trong xã hội. Các hình thức ca kịch và trò diễn có Hình tích truyện, kết hợp thức kịch bản với nghệ Các thể thuật diễn xuất loại Diễn tả những cảnh sân sinh hoạt và những khấu Nội kiểu mẫu người điển dung hình trong xã hội nông nghiệp ngày xưa.
2. Vấn đề văn học dân gian:
- Nghiên cứu liên quan đến từng tác phẩm cụ thể. Ví dụ:
+ Sơn Tinh – Thuỷ Tinh, thần thoại hay truyền thuyết?
+ Sự tích Trầu Cau – cổ tích thế sự hay cổ tích 8 thần kì?
- Nghiên cứu liên quan đến vấn đề nội dung của một hoặc nhiều tác phẩm. Ví dụ:
+ Tục ngữ về thời tiết
+ Kiểu nhân vật bất hạnh trong truyện cổ tích thần kì
+ Yếu tố lịch sử trong truyền thuyết Bánh Chưng – Bánh Giầy
- Nghiên cứu liên quan đến yếu tố nghệ thuật trong
một hoặc nhiều tác phẩm. Ví dụ:
+ Ẩn dụ trong ca dao than thân yêu thương tình nghĩa
+ Yếu tố thần kì trong truyện cổ tích Cây tre trăm đốt
+ Nghệ thuật tương phản đối lập trong một số truyện cười tiêu biểu
- Nghiên cứu liên quan đến các đặc trưng của văn học dân gian. Ví dụ:
+ Chất liệu ca dao trong thơ Tú Xương
+ Về các dị bản của truyện cổ tích Tấm Cám
II. TÌM HIỂU CÁCH THỨC NGHIÊN CỨU MỘT VẤN ĐỀ VĂN HỌC DÂN GIAN
1. Xác định đề tài, mục đích và lập kế hoạch nghiên cứu.
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM 9
NV1: Xác định đề tài nghiên cứu.
a. Xác định đề tài nghiên cứu:
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
- Cách tìm đề tài, xác định mục tiêu và lập kế
hoạch nghiên cứu của vấn đề văn học dân gian không
- GV chuyển giao nhiệm vụ: yêu cầu khác các lĩnh vực khác vì đó là những thao tác khoa học
HS đọc và hệ thống hoá ý thành so chung. Điều khác biệt là vấn đề văn học dân gian cần
đồ tư duy và hoàn thành các phiếu lưu ý đến bản chất thẩm mĩ trong ngôn từ, tính hình học tập.
tượng trong ý nghĩa và tính diễn xướng trong môi -HS nhận nhiệm vụ trường thực tế.
Bước 2: HS trao đổi thảo luận, Ví dụ: thực hiện nhiệm vụ
- GV quan sát, gợi mở. (Ngoài sơ đồ
 Hình thức: (thơ) từ ngữ, hình ảnh, vần, nhịp, biện
tư duy, GV có thể hướng dẫn HS pháp tu từ
nhiều cách thức để tìm đề tài nghiên
 Nội dung: (truyện) cảm hứng, nhân vật, chủ đề,
cứu (công não, khăn trải bàn,. .). sự kiện, hoàn cảnh. . - HS đọc, thảo luận
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt
- Tính vấn đề của một đề tài thường chứa từ hai
động và thảo luận
yếu tố trở lên: đối tượng và đặc điểm tạo ra "vấn đề" của
- GV gọi các nhóm báo cáo sản tác phẩm. Điều này được xem như một trong những dấu phẩm .
hiệu căn bản của đề tài nghiên cứu.
- HS cử đại diện báo cáo, HS còn lại
lắng nghe, bổ sung, phản biện. Ví dụ: trang 14 SGK
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ.
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.
NV2: Xác định mục đích, câu hỏi b. Xác định mục đích câu hỏi và giả thuyết nghiên
và giả thuyết nghiên cứu. cứu:
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ 10 - GV chuyển giao nhiệm
vụ: Làm việc cá nhân hoặc nhóm, sử
dụng bảng trong chuyên đề như một
loại phiếu học tập. HS căn cứ vào
các câu trả lời đã có sẵn (1, 3, 5) để
hoàn thành các câu còn trống (2, 4) tưong đương.
- HS tiếp nhận nhiệm vụ
Bước 2: HS trao đổi thảo luận, thực hiện nhiệm vụ
- GV quan sát, gợi mở. - HS đọc, thảo luận.
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
- GV gọi các nhóm báo cáo sản phẩm.
- HS cử đại diện báo cáo, HS còn lại
lắng nghe, bổ sung, phản biện.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ.
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.
NV3: Lập kế hoạch nghiên cứu.
Bảng kế hoạch nghiên cứu có đủ các yếu tố theo mẫu
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
hoặc có thể HS tự sáng tạo hình thức khác. HS có thế sử
- GV chuyển giao nhiệm vụ: dụng hình ảnh trong sách chuyên đề để in ra làm kế
dùng mẫu ở bài tập trang 29 (SGK) hoạch hoặc thiết kế lại, miễn sao đáp ứng các phần theo để làm phiếu học tập
mẫu và có tính thẩm mĩ :
- HS tiếp nhận nhiệm vụ
- Xác định đề tài, phạm vi, lý do và mục đích nghiên
Bước 2: HS trao đổi thảo luận, cứu 11
thực hiện nhiệm vụ
- Sưu tầm tài liệu, thông tin và xử lý các tài liệu, thông
- GV quan sát, gợi mở. (Cách thức tin về vấn đề nghiên cứu
và hình thức thể hiện thì GV nên - Lập đề cương nghiên cứu:
khuyến khích sự sáng tạo của các  Mở đầu
em. Khi lập đề cương, GV cần lưu ý - Lý do chọn đề tài
các em tính chất cân đối giữa luận - Mục đích, phạm vi, đối tượng nghiên cứu
điểm, luận cứ thể hiện qua các mục,
 Nội dung nghiên cứu tiểu mục) 1. Cơ sở lý luận
- HS đọc thảo luận, hiểu được tinh - Trình bày các khái niệm, định nghĩa, quan điểm,. .về
thần của việc lập kế hoạch là để dự vấn đề nghiên cứu
liệu các công việc sẽ làm, phân công - Sơ lược đặc điểm, lịch sử hình thành phát triển,. . của
nhiệm vụ, xác định thời gian và yêu đối tượng nghiên cứu cầu sản phẩm
2. Trình bày kết quả nghiên cứu thứ nhất (khía
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt cạnh đầu tiên của vấn đề) động và thảo luận
- Trình bày những lý lẽ, lập luận cho kết quả nghiên cứu
- GV gọi các nhóm báo cáo sản thứ nhất phẩm
- Nêu và phân tích những dẫn chứng để chứng minh cho
- HS cử đại diện báo cáo, HS còn lại những lý lẽ lập luận trên
lắng nghe, bổ sung, phản biện.
3. Trình bày kết quả nghiên cứu thứ hai (khía
Bước 4: Đánh giá kết quả thực cạnh thứ hai của vấn đề) hiện nhiệm vụ
- Trình bày những lý lẽ, lập luận cho kết quả nghiên cứu
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại thứ hai kiến thức.
- Nêu và phân tích những dẫn chứng để chứng minh cho
những lý lẽ lập luận trên  Kết luận 2.
- Tóm lược nội dung nghiên cứu hoặc trình bày
khái quát kết quả nghiên cứu 3.
- Khẳng định vai trò, ý nghĩa của vấn đề nghiên cứu 12 4.
- Mở rộng vấn đề nghiên cứu
1. Thu thập thông tin về đề tài, vấn đề nghiên cứu.
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
NV1: Thu thập thông tin từ các tài
a. Thu thập thông tin từ các tài liệu liệu
Phiếu ghi chép có đủ các yếu tố biết, hiểu, dùng. HS có
thể sử dụng hình ảnh trong sách chuyên đề để in ra làm
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
phiếu ghi chú hoặc thiết kế lại, miễn sao đáp ứng các
- GV chuyển giao nhiệm vụ: Yêu cầu phần theo mẫu và có tính thẩm mĩ để hoàn thành bài
HS cùng đọc một phần tài liệu và tập ở trang 18 (SGK). Có thể tham khảo phiếu sau:
thực hiện ghi phiếu, sau đó so sánh
kết quả và cùng nhau nhận xét, góp ý.
- HS tiếp nhận nhiệm vụ.
Bước 2: HS trao đổi thảo luận, thực hiện nhiệm vụ - GV quan sát, gợi mở - HS đọc thảo luận
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động và thảo luận
- GV gọi các nhóm báo cáo sản phẩm
- HS cử đại diện báo cáo, HS còn lại
lắng nghe, bổ sung, phản biện.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.
NV2: Thu thập thông tin qua tìm b. Thu thập thông tin từ phỏng vấn chuyên gia
- Câu hỏi 1: Căn cứ các câu hói của PV và phần trả 13
hiểu, phỏng vấn chuyên gia.
lời, bài phóng vấn có hai phần:
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
+ Quan điểm của PGS. Chu Xuân Diên về cuộc
- GV chuyển giao nhiệm vụ: hướng tranh luận quanh cái kết của truyện Tấm Cám trong
dẫn HS chuẩn bị trước những thông SGK lóp 10.
tin cần hỏi, cách thúc đặt câu hỏi,
+ Đề xuất của PGS. Chu Xuân Diên về cách xử lí
cách thức ghi chép và cách diễn đạt các vấn đề dễ gây tranh luận kiểu nhu truyện Tấm
lại thành văn bản in. Trong đó, thông Cám.
tin khi ghi chép từ thực tế phóng vấn - Câu hỏi 2: Tháng 11 - 2011, dư luận xôn xao về việc
nhất thiết phải được sắp xếp, biên tập SGK Ngữ văn 10 đã thay đổi đoạn kết trong câu lại.
chuyện cổ tích quen thuộc Tấm Cám. Với nhiều ý kiến
- HS tiếp nhận nhiệm vụ.
trái chiều xuất hiện trên báo chí, PV đã thực hiện hói ý
Bước 2: HS trao đổi thảo luận, kiến chuyên gia nhằm mục đích có cái nhìn rõ ràng,
thực hiện nhiệm vụ
thấu đáo và mang tính khoa học hơn về vấn đề. - GV quan sát, gợi mở
-Câu hỏi 3: Vì PGS. Chu Xuân Diên là người đã từng
- HS đọc thảo luận câu hỏi Sgk.
công tác và có vị trí ảnh hưởng trong lĩnh vực nghiên
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động cứu (nguyên Trưởng bộ môn Văn hoá dân gian, và thảo luận
Trường Đại học Khoa học Xã hội - Nhân văn). Đồng
- GV gọi các nhóm báo cáo sản phẩm. thời là người có chuyên môn cao (Phó Giáo sư) và có
- HS cử đại diện báo cáo, HS còn lại nhiều kinh nghiệm (nhiều năm nghiên cứu văn học dân
lắng nghe, bổ sung, phản biện.
gian) nên đủ vị thế chuyên gia để trả lời các vấn đề còn
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiều quan điểm trái chiều. nhiệm vụ -Câu hỏi 4:
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.
+ Khi đặt một câu hỏi, người hỏi dùng các đại từ phù
họp để xưng hô (ông) nhằm tương tác và kết nối với
người trả lời. Ngôn từ có chú ý tính lịch sự, đúng vị thế của người trả lời.
+ Việc bố trí câu hói được tính toán kĩ, nội dung
vấn đề đang có mâu thuẫn được hỏi trước để chuyên 14
gia lí giải nguyên nhân. Sau đó, đặt câu hỏi để tìm ra
giải pháp cho việc ấy và những việc tương tự trong tưong lai.
NV3: Ghi chép trải nghiệm thực c.Ghi chép trải nghiệm thực tế tiễn -Câu hỏi 1:
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
+ Bản ghi chép ghi lại loại nội dung truyện kể dân
- GV chuyển giao nhiệm vụ: trả lời gian theo cách thức trải nghiệm thực tiễn. Bên cạnh nội các câu hỏi trang 24.
dung kể còn có miêu tả hoàn cảnh xảy ra việc kể
- HS tiếp nhận nhiệm vụ.
chuyện, thái độ của người nghe, kể và suy nghĩ của
Bước 2: HS trao đổi thảo luận, người ghi chép.
thực hiện nhiệm vụ
+ Việc ghi chép ấy giúp cho việc nghiên cứu trở - GV quan sát, gợi mở
nên đa dạng, đúng với bản chất của văn học dân gian - HS đọc thảo luận
(tồn tại trong môi trường cụ thể, trực tiếp). Ghi lại cảm
Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động nhận tức thời của sự việc đang diễn ra giúp cho phần và thảo luận
phân tích, lí giải của HS có chiều sâu và mang đậm
- GV gọi các nhóm báo cáo sản phẩm cảm xúc thẩm mĩ.
- HS cử đại diện báo cáo, HS còn lại
lắng nghe, bổ sung, phản biện. -Câu hỏi 2:
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện
+ Cột Diễn biến của hoạt động kể- nghe kể: ghi lại nhiệm vụ
những hành động, cảm xúc, thái độ, lòi nói trao đổi của
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến người kể và người nghe kể. Những yếu tố này có sự tác thức.
động hoặc góp phần lí giải nội dung câu chuyện.
+ Cột VB qua lời kể: sản phẩm thể hiện nội dung
của câu chuyện được kể. Đây là phần VB thường dùng để in và lưu trữ.
+ Ô Theo dõi, cảm nhận: ghi lại sự lí giải cá nhân
người ghi chép về một chi tiết nào đó trong quá trình
tưong tác giữa người kể và người nghe. Ngoài ra, 15
những cảm xúc, nhận định ngay lúc sự việc đang diễn
ra cũng là những điều được ghi nhận giúp cho quá
trình lí giải sau này sâu sắc hơn. -Câu hỏi 3:
+ a). Thông tin được ghi chép khác với truyện kể
in thông thường ở chỗ: ngoài VB còn có thêm các yếu
tố cấu trúc lời nói, hoạt động giao tiếp, tâm lí, cảm xúc
người kể và người nghe cùng với cảm nhận của người
ghi chép. Những yếu tố này làm cho bản ghi chép có
vẻ "rườm rà" nhưng chứa nhiều thông tin hơn.
+ b). Bản ghi chép này không thể mang đi in để
độc giả thưởng thức. Vì nó chì phục vụ tốt nhất cho
hoạt động nghiên cứu một vấn đề văn học dân gian.
Nếu muốn in, cần được biên tập theo một hình thức thích hợp. Câu hỏi 4
+ Chuẩn bị bản ghi chép ghi lại loại nội dung
truyện kể dân gian qua cách thức trải nghiệm thực tiễn
theo mẫu gồm các yếu tố: Diễn biến hoạt động kể -
nghe kể; VB qua lời kể; Theo dõi câm nhận.
+ Khi tham gia trải nghiệm cần lưu ý để ghi chép
cả ba yếu tố. Nếu thấy khó khăn, có thể sử dụng thiết
bị để hỗ trợ ghi âm, ghi hình,. . Sau đó sẽ chép lại phần
VB; còn phần diễn biến và cảm nhận thì phải ghi ngay tại hiện trưòng.
+ Cần chú ý VB phải trung thực với lời kể, cảm
nhận phải trung thực với bản thân mình. Nếu làm việc
nhóm, có thể phân công nhau mỗi người một nhiệm 16
vụ: người ghi nhận VB, người miêu tả hoạt động vả
cảm nhận,. . Sau đó sẽ đối chiếu, so sánh khi tiến hành
các bước nghiên cứu, lập hồ sơ.
3. Xử lý, tổng hợp thông tin.
HOẠT ĐỘNG CỦA GV - DỰ KIẾN SẢN PHẨM HS NV1: Xử lý thông tin. a. Xử lí thông tin
Bước 1: Chuyển giao nhiệm
- Bản ghi chú bên lề, so đồ tư duy tóm tắt nội dung vụ
chính và phiếu ghi chép theo phương pháp Cornell VB Về
- GV chuyển giao nhiệm đặc điểm của tục ngữ Việt Nam. HS có thể sử dụng hình
vụ: Yêu cầu HS đọc tri thức và ảnh trong sách chuyên đề để in ra làm phiếu ghi chú hoặc
hướng dẫn thực hiện việc ghi thiết kế lại, miễn sao đáp ứng các phần theo mẫu và có tính
chú đối với VB về đặc điểm thẩm mĩ.
của tục ngữ Việt Nam trong
sách chuyên đề theo ba cách:
Ghi chú bên lề, sơ đồ tư duy và phương pháp Cornell.
- HS tiếp nhận nhiệm vụ.
Bước 2: HS trao đổi thảo
luận, thực hiện nhiệm vụ - GV quan sát, gợi mở - HS đọc thảo luận
Bước 3: Báo cáo kết quả
hoạt động và thảo luận.
- GV gọi các nhóm báo cáo sản phẩm. 17
- HS cử đại diện báo cáo, HS
còn lại lắng nghe, bổ sung, phản biện.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức.
NV2: Lập hồ sơ tài liệu.
b. Lập hồ sơ tài liệu:
Tập hồ sơ có các loại tài liệu như đã hướng dẫn trong sách
Bước 1: Chuyển giao nhiệm chuyên đề. HS có thể sử dụng hình ảnh trong sách chuyên vụ.
đề để in ra làm phiếu ghi chú hoặc thiết kế lại, miễn sao đáp
- GV chuyển giao nhiệm ứng các phần theo mẫu và có tính thẩm mĩ. Phần đầu của
vụ: giúp HS hiểu được sự cần tập hồ sơ, nên sử dụng bảng kiểm sau đây để kiểm tra các
thiết của việc lập hồ sơ tài thành phần và đặc điểm xem có đủ hay chưa.
liệu. Hồ sơ chính là những
định hướng để việc nghiên
cứu diễn ra thuận lợi và ít tốn
công sức, đảm bảo tính khoa học.
- HS tiếp nhận nhiệm vụ
Bước 2: HS trao đổi thảo
luận, thực hiện nhiệm vụ - GV quan sát, gợi mở - HS đọc thảo luận
Bước 3: Báo cáo kết quả
hoạt động và thảo luận
- GV gọi các nhóm báo cáo sản phẩm.
- HS cử đại diện báo cáo, HS 18
còn lại lắng nghe, bổ sung, phản biện.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại kiến thức…
III.BÀI TẬP THỰC HÀNH:
NV3: Thực hành bài tâp 1. Câu 1.
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ. - GV chuyển giao nhiệm
vụ: HS vận dựng lí thuyết đã
học để tập thực hành các bước
nghiên cứu một vấn đề văn học dân gian.
- HS tiếp nhận nhiệm vụ
Bước 2: HS trao đổi thảo
luận, thực hiện nhiệm vụ ( làm ở nhà) - GV quan sát, gợi mở
2. Thực hiện bài tập 2,3,4/ 29 ở nhà -> Báo cáo tại lớp -HS có thể:
+ Thực hiện cá nhân hoặc nhóm;
+ HS đọc kĩ câu hói để xác
định yêu cầu, có thể gạch chân
các từ quan trọng cần lưu ý;
+ Có thể tham khảo các mẫu
phiếu, sơ đồ trong quá trình
thực hiện các bài thực hành. 19
Bước 3: Báo cáo kết quả
hoạt động và thảo luận
- GV gọi các nhóm báo cáo sản phẩm.
- HS cử đại diện báo cáo, HS
còn lại lắng nghe, bổ sung, phản biện.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
- GV nhận xét, bổ sung, chốt lại vấn đề.
C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP
PHẦN HAI: VIẾT BÁO CÁO VÀ THUYẾT TRÌNH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VỀ
MỘT VẤN ĐỀ VĂN HỌC DÂN GIAN (4 tiết)
I. VIẾT BÁO CÁO NGHIÊN CỨU VỀ MỘT VẤN ĐỀ VĂN HỌC DÂN GIAN
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ
DỰ KIẾN SẢN PHẨM HS
Bước1: Chuyển giao nhiệm 1.Dạy viết báo cáo kết quả nghiên cứu một vấn đề vụ VHDG
- GV chuyển giao nhiệm Câu hỏi 1
vụ: Để kích hoạt kiến thức - NC về các PTBĐ trong câu đố và hát đố dân gian về tự
nền, giúp HS tiếp thu tốt bài nhiên của các dân tộc miền núi phía Bắc
học và chuẩn bị tâm thế học - Câu hỏi NC: câu đố và hát đố dân gian về tự nhiên của các
tập tích cực, chủ động, GV tổ dân tộc miền núi phía Bắc có đặc điểm gì về phương thức
chức hoạt động khởi động với biểu đạt.
nhiều hình thức như: trắc
nghiệm nhanh; trò chơi đố Câu hỏi 2.
vui, trò chơi ô chữ; đoán ý - Ý chính: Cơ sở lí luận, câu đố khám phá hiện thực bằng 20
đồng đội,. . xoay quanh các trực giác và liên tưởng (nội dung), hát đố lối biểu đạt đồng nội dung sau: hành lí trí và cảm xúc
(1) Quy trình và thao tác - Bố cục bài báo cáo: nhan đề, tóm tắt, cơ sở lí luận, nội
thực hiện nghiên cứu một vấn dung kết quả nghiên cứu, kết luận
đề văn học dân gian: những Câu hỏi 3.
lưu ý quan trọng, những thao -Nội dung chính của phần tóm tắt: bối cảnh, câu hỏi nghiên tác cơ bản,. .
cứu, phương pháp nghiên cứu
(2) Tri thức về bài báo -Nội dung KL:Khái quát lại KQ nghiên cứu, trả lời câu hỏi
cáo kết quả nghiên cứu khoa NC
học đã được học trong chủ Câu hỏi 4.
điểm Những di sản văn hoá Hai phương pháp NC trong bài báo cáo: PP tổng hợp lí
(Bài 4, Ngữ văn 10, tập một, thuyết, phương pháp phân tích, tổng hợp
bộ sách Chân trời sáng tạo):
đặc điểm kiểu bài; quy trình Câu 5. Cước chú, phương tiện giao tiếp phi ngôn ngữ sử thực hiện.
dụng phù hợp, liên kết với nội dung, góp phần bổ sung thông tin làm rõ nội dung
- HS tiếp nhận nhiệm vụ, thảo Câu 6. Tài liệu sách giấy đã xuất bản, sắp xếp theo tên tác luận theo nhóm đôi
giả. Cú pháp trình bày mục tài liệu tham khảo: Tên tác giả,
Bước 2: HS trao đổi thảo năm xuất bản, tên sách, NXB, nơi xuất bản)
luận, thực hiện nhiệm vụ
- Gv quan sát, lắng nghe gợi 2.Thực hành viết báo cáo: mở  Các bước viết
- HS thực hiện nhiệm vụ;
Bước 3: Báo cáo kết quả và thảo luận
- Gv tổ chức hoạt động, gọi 4- 5 hs trình bày Sản phẩm
- Hs khác nhận xét, bổ sung,
phản biện câu trả lời của bạn.
Bước 4: Đánh giá kết quả 21
thực hiện nhiệm vụ dựa vào bảng kiểm
- GV nhận xét, đánh giá, bổ
sung, chốt lại kiến thức
 Bài viết tham khảo
Vấn đề nghiên cứu là mô típ “Chiều chiều….”
trong ca dao yêu thương tình nghĩa. Chiều chiều… “ nỗi nhở trong ca dao:
Liên quan đến buổi chiều, ca dao có nhiều cấu trúc 22
phổ biến như: chiều chiều, chiều hôm, chiếu nay… Chiều là
khoảng thời gian gần tối, trước khi bóng hoàng hôn đổ
xuống, mang trạng thái tĩnh, hay gợi buồn. Đây là thời gian
rảnh rỗi nhất trong ngày, là thời điểm củ gặp gỡ, đoàn tụ,
trở về (con chim dáo dát bay về tổ, thuỷ triều cũng vội vã
về với biển, con người cũng trở về với mái ấm, chỗ dựa của
lòng mình là tình yêu và tình cảm gia đình). Ấy vậy mà vào
thời điểm ấy, các chàng trai, cô gái cô đơn xa cách người
thương, còn người phụ nữ lấy chồng xa quê thì bơ vơ nơi
đất khách quê người. Vì vậy khi câu hát của họ vang lên là
cả một khoảng trời nhớ thương, là những khoảng trống vô
hình, là những lời tâm sự thiết tha chân tình. Trong ca dao
chúng ta bắt gặp rất nhiều mô-típ về thời gian, nhất là thời
gian “chiều chiều. Đó là một mô-típ chứa đựng rất nhiều
thú vị nhưng cũng còn nhiều ẩn số chờ đợi chúng ta tiếp tục khám phá và tìm hiểu. a. Cơ sở lí luận
Ông Chu Xuân Diên cho rằng Ca dao dân ca là tên gọi
chung các thể loại trữ tình dân gian kết hợp lời thơ và giai
điệu nhạc, nội dung miêu tả những tâm trạng, những tư
tưởng và tình cảm của con người. Phần lớn lời thơ của dân
ca được gọi là ca dao. Mặt khác, ca dao không chỉ là lời hát,
mà còn là lời nói (dùng xen vào lời nói thường). Tương tự,
ông Đỗ Bình Trị định nghĩa dân ca – ca dao là tên gọi
chung các thể loại trữ tình dân gian. Trong diễn xướng đó là
những bài ca, là thơ được hát lên theo những giai điệu nhạc
nhất định. Các thể loại dân ca có bản chất chung là trữ tình
(tức là chủ yếu biểu hiện những tâm trạng, những cảm nghĩ
của con người) và khác nhau về chức năng sinh hoạt là
chính. Và theo ông, thuật ngữ ca dao và dân ca hoàn toàn 23
tương đương với nhau. Hiểu theo nghĩa rộng, đây là một
khái niệm bao hàm ba yếu tố gắn bó chặt chẽ với nhau. Đó
là lối hát (tức là hình thức sinh hoạt ca hát hay phương thức
diễn xướng), có hát trong lễ hội và hát trong ngày thường
(sinh hoạt, lao động), có hát trơn và hát kèm theo (kèm theo
khí nhạc, múa, trò chơi), có hát cuộc (hát lề lối) và hát vặt,
có hát theo “bọn” (hát tập thể) và hát một người…… Thứ
hai là điệu hát (tức là làn điệu nhạc của những câu hát) bao
gồm cả hệ thống phong phú, từ những điệu hát mộc mạc
như hát – nói – kể… đến những điệu hát đã đạt đến trình độ
nghệ thuật cao (đã thành giai điệu như lý, hò, hát. ). Thứ ba
là lời hát (tức là lời ca đã tước bỏ tiếng đệm, tiếng láy, tiếng
đưa hơi) còn gọi là lời thơ. Lời của ca dao chính là thơ. Từ
đó, ông Đỗ Bình Trị rút ra nhận định rằng, khi nghiên cứu ,
giới thiệu “những câu hát – bài hát dân gian” một cách toàn
vẹn hoặc chỉ riêng về mặt âm nhạc, ta gọi đó là dân ca. Còn
khi nghiên cứu, giới thiệu chỉ riêng phần lời của những câu
hát – bài hát ấy, ta gọi đó là ca dao. Tóm lại , ca dao, dân
ca là những bài thơ dân gian do nhân dân lao động sáng tác
và thuộc thể loại trữ tình đã diễn tả một cách sinh động và
sâu sắc đời sống tâm hồn, tình cảm, tư tưởng của người lao động.
Ngôn ngữ trong ca dao đậm đà màu sắc địa phương,
giản dị, chân thực, hồn nhiên, gần gũi với lời ăn tiếng nói
hàng ngày của nhân dân.Có nhiều bài ca dao được lan
truyền nhanh chóng trở thành tiếng nói riêng của nhiều địa
phương khác nhau nhờ sự thay đổi địa danh là chủ yếu. Ca
dao là phần lời của dân ca, do đó các thể thơ trong ca dao
cũng sinh ra từ dân ca như các thể thơ lục bát, song thất lục
bát hay lục bát biến thể,….Hình ảnh trong ca dao giàu giá 24
trị gợi hình, gợi cảm được biểu hiện qua các biểu tượng, các
biện pháp tu từ, cách ngắt nhịp, giọng điệu,…
Nội dung của ca dao dân ca Việt Nam vô cùng phong
phú và đa dạng .Ca dao dân ca phản ánh một cách đa dạng
những tình cảm phong phú của thế giới nội tâm con người.
Đó là những tâm tư tình cảm trong những phạm vi khác
nhau (gia đình – xã hội) trong những lĩnh vực khác nhau
(lao động, sinh hoạt…), trong những mối quan hệ khác
nhau như đối với quê hương đất nước, đồng bào, trong đối
nhân xử thế ngoài xã hội, trong quan hệ ruột rà máu mủ gia
đình – đặc biệt là quan hệ tình yêu đôi lứa. Đây là nội dung
lớn nhất, hay nhất và có đời sống sâu rộng nhất trong ca
dao dân ca trữ tình nói chung. Ca dao dân ca còn phản ánh
hiện thực lịch sử xã hội của dân tộc. Những tình cảm tự hào
về truyền thống thông qua các nhân vật và sự kiện lịch sử;
những cuộc kháng chiến và chiến thắng giặc ngoại xâm,
những cuộc đấu tranh giai cấp gay gắt và quyết liệt…tất cả
tạo nên một bức tranh sinh động đa dạng về chiều dài lịch
sử nước nhà (bằng cả cảm hứng ca ngợi và phê phán) để tạo
nên hai kiểu loại chính của ca dao là ca dao trữ tình và tiếng nói hài hước.
b. Những bài ca dao “Chiều chiều,…” là nỗi nhớ của
người con lấy chồng xa xứ nhớ cha mẹ
Đây là lời của cô con gái nhớ mẹ:
Chiều chiều ra đứng ngõ sau
Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều
Chiều chiều! Nốt nhạc đã dạo đầu cho một môtíp gợi
buồn. Đằng sau nốt nhạc ấy hiện lên chân dung một cô gái
với một nỗi buồn khắc khoải. Nỗi buồn của một cô gái mới
về nhà chồng còn lạ lẫm chưa quen, trong lòng cồn cào bao 25
nỗi nhớ về gia đình, cha mẹ và những kỷ niệm đẹp. Thế là
chiều nào cũng vậy, cô lén ra ngõ sau nhà, nơi ít người lại
qua, ít ai để ý, ở đó cô có thể tránh mọi con mắt dò xét để
thả hồn qua những nỗi nhớ, để “trông về quê mẹ”. Mà có xa
xôi gì cho cam. Có khi chỉ cách có một quãng đồng mà hóa
ngàn dặm tít mù, bởi một lẽ thời phong kiến người con gái
có chồng là đóng khung cuộc đời mình ở nhà chồng. Bài ca
dao mở ra là “chiều chiều” khép lại là “chín chiều” như
đóng chặt tất cả những con đường mà cô có thể về với mẹ.
Thật xót xa cho thân phận những người phụ nữ thời phong kiến.
Ở một lời ca khác nỗi nhớ đã trở thành nỗi đau tột
cùng khi người con gái chạm vào màn sương của sự mất mát:
Chiều chiều xách giỏ hái rau
Ngó lên mả mẹ ruột đau như dần
Hình ảnh người mẹ đã tan vào khói sương của hoài
niệm. Chỉ còn lại trong trái tim người con gái xa quê một
nỗi đau không bao giờ lành lặn. Nỗi đau ấy lại tiếp tục cộng
hưởng ở những thế hệ bạn đọc mai sau.
c. Là nỗi nhớ của những người yêu nhau Nhớ người quân tử:
Chiều chiều lại nhớ chiều chiều
Nhớ người quân tử khăn điều vắt vai
Chiều chiều đã trở thành điểm hẹn của nỗi nhớ, điệp
khúc của sự chờ đợi. “Người quân tử”- địa chỉ của nỗi nhớ ấy
vừa gần gũi vừa xa xôi, vừa thực vừa mộng, vừa là một
chàng trai cụ thể vừa là một chàng trai trong tâm tưởng, tưởng tượng. Nhớ câu ân tình: 26
Chiều chiều mang giỏ hái dâu
Hái dâu không hái hái câu ân tình
Nỗi nhớ và tình yêu của một cô thôn nữ hái dâu nào đó
sao mà thiết tha đằm thắm đến vậy. Có thật chăng khi yêu
đầu óc con người ta mụ mị đi, hay thẫn thờ và hay xao lãng
công việc? Lời ca như thủ thỉ thù thì, mộc mạc, chân chất
diễn tả cái tình thật thà sâu nặng của cô gái hái dâu.
Chiều chiều là thời điểm diễn xướng chủ yếu của ca dao
dân ca trữ tình. Câu hò câu hát vang lên trên dòng kinh, cây
đa, bến nước, sân đình… nhiều nhất vào thời điểm ấy. Đây
cũng là thời điểm phần tự do về cuộc sống bên trong con
người bộc lộ rõ nhất.
Các chàng trai mạnh dạn bày tỏ tâm tư tình cảm của mình:
Chiều chiều ra đứng bờ ao
Nước kia không khát, khát khao duyên nàng Hoặc:
Chiều chiều ra đứng bờ biền
Nhện giăng tơ đóng cảm phiền thương em.
Rồi các chàng tán tỉnh trêu ghẹo:
Chiều chiều vãn cảnh vườn đào
Hỏi thăm hoa lý rơi vào tay ai? Hay:
Chiều chiều vịt lội bàu sen
Để anh lên xuống làm quen ít ngày
Dường như bao giờ các chàng cũng mạnh dạn hơn, chủ
động hơn trong việc tỏ tình. Nhưng đôi lúc sự táo bạo của
“phe tóc dài” cũng đâu thua kém gì “phái mày râu”.
Chiều chiều ra đứng cổng làng
Nghe trống bãi tràng em chạy đón anh Và: 27
Chiều chiều vịt lội sang sông
Trời gầm đá nẻ thiếp không bỏ chàng
Qua đó chúng ta thấy tình cảm của các nàng sôi nổi,
quyết liệt và cũng thật đằm thắm dịu dàng đầy nữ tính.
d. Là những câu ấy mang đậm chất triết lý
Chiều chiều bóng bổ qua cầu
Con ong say vì mật, con bướm sầu vì hoa Hay:
Chiều chiều âu lại lo âu
Kén ươm thành nhiễu, đá lâu thành vàng
Mỗi sự vật, hiện tượng đều tuân theo một quy luật vận
động nhất định. Và thời gian chính là chiếc chìa khóa vàng
giúp người ta nhận ra giá trị đích thực của con người, của cuộc đời.
e. Chiều chiều trong lời hát ru
Vốn dĩ buổi chiều đã tạo cho người ta cảm giác buồn.
Thế mà ở đây âm “iêu” trong tiếng “chiều” được lặp lại làm
cho nỗi buồn như nhân đôi. Rồi việc sử dụng thanh bằng
cũng tạo ra một âm điệu buồn cho lời ca. “Chiều chiều”
chẳng gọi tên một buổi chiều cụ thể nào mà nó là một khái
niệm mơ hồ chung chung cho tất cả những buổi chiều có
cùng một tâm trạng một cảm xúc. Nó gợi lên trong ta một cái
gì ngưng đọng, như lặp lại và không có sự thay đổi. Có phải
chính cái âm hưởng dìu dịu nhè nhẹ, buồn buồn của nó mà
tác giả dân gian đã dùng để phổ nhạc cho những bài hát ru:
Chiều chiều lại nhớ chiều chiều
Tay bưng cái rổ tay dìu con thơ
Môtíp bài hát ru phổ biến nhất là “chiều chiều lại nhớ
chiều chiều”. Chữ “chiều” được láy lại nhiều lần, tạo ra một
âm điệu đặc biệt dễ ru ngủ lòng người. 28
Trong hát ru như có một thế giới đặc biệt. Đó là thế giới
dành cho trẻ, của trẻ. Đó là thế giới của thực vật, nhiều nhất
là động vật. Ở đó cái mà con người làm, loài vật cũng làm:
Chiều chiều con quạ lợp nhà
Con cu chẻ lạt con gà đưa tranh
Chèo bẻo nấu cơm nấu canh
Chìa vôi đi chợ mua hành về nêm.
Nhưng hát ru đâu phải chỉ để hát ru, qua lời hát người ta
muốn giãi bày tâm sự thầm kín trong lòng. Hát để trẻ ngủ còn
mình thức, một mình mình đối diện với chính mình:
Chiều chiều bìm bịp giao canh
Trống chùa đã đánh sao anh chưa về? g. Kết luận
Cũng như không gian, thời gian là một phạm trù có ý
nghĩa đặc biệt đối với nhận thức và tình cảm con người.
Những tiếng nói của người con xa xứ, những lời hát ru, hay
những tình cảm chân thật, chân thành xuất phát từ trái tim
con người được thể hiện qua những bài ca dao bắt đầu từ
“Chiều chiều…” tạo nên những giá trị nhân văn và giá trị
thẩm mĩ cao đẹp làm con người ta có thể trở nên nhớ
thương, sầu muộn, lạc quan, vơi lòng. Những bài ca này
cũng là giá trị tinh thần, là di sản văn hóa nuôi dưỡng tâm
hồn con người Việt Nam muôn đời. Văn học là nhân học,
chúng ta hãy luôn luôn trân quý và khám phá thêm văn học
dân gian để luôn yêu quý và nâng niu những gì tốt đẹp cho chính con người.
 Bảng kiểm bài báo cáo KQNC một vấn đề VHDG 29
II. THUYẾT TRÌNH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VỀ MỘT VẤN ĐỀ VĂN HỌC DÂN GIAN
a. Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức đã học.
b. Nội dung: GV tổ chức trò chơi “Vòng quay văn học”) để hướng dẫn học sinh củng cố
kiến thức đã học bằng phương pháp thuyết trình.
c. Sản phẩm học tập: Câu trả lời của HS, thái độ khi tham gia trò chơi.
d. Tổ chức thực hiện: HOẠT ĐỘNG CỦA
DỰ KIẾN SẢN PHẨM GV VÀ HS
Bước 1: Chuyển giao 1.Xác định đề tài, vấn đề, không gian, thời gian nói: nhiệm vụ
2. Tìm ý và lập dàn ý:
- Gv chuyển giao nhiệm 3.Luyện tập trình bày: thực hiện PHT vụ:
+Tóm tắt các bước thực
hiện bài thuyết trình kết quả nghiên cứu về một
vấn đề, chuyển nội dung 30 bài báo cáo kết quả nghiên cứu về một vấn đề văn học dân gian sang bài thuyết trình, cần chú ý điều gì? +Khi thực hiện bài thuyết trình kết quả nghiên cứu về một vấn
đề ván học dân gian, cần
chú ý đến những tiêu chí nào? Bước 2: HS trao đổi thảo luận, thực hiện nhiệm vụ
- Gv quan sát, lắng nghe gợi mở - HS thực hiện nhiệm vụ; Bước 3: Báo cáo kết quả và thảo luận
- Gv tổ chức hoạt động - Hs tham gia trả lời câu hỏi
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ - GV tổ chức cho HS trao đổi, đánh giá, rút kinh nghiệm về bài 31
viết dưói hình thức thảo
luận nhóm đôi, cụ thể: - Cho cặp đôi HS trao đổi bài viết với nhau, đọc và nhận xét, rút kinh nghiệm. Sau đó,
mời một vài HS đọc bài
viết của mình trước lớp
để tiếp tục nhận xét, rút kinh nghiệm. Quá trình nhận xét, rút kinh nghiệm sẽ căn cứ vào bảng điểm trong SGK, và nhận xét trên hai phưong diện: Nội dung
và hình thức của bài báo cáo; Cách thức thực hiện quy trình viết bài báo cáo. - GV có thể tổ chức hình thức nhập vai để buổi học thêm sinh
động, chẳng hạn: đóng 4.Trao đổi đánh giá: căn cứ vào bảng kiểm vai trong một buổi toạ đàm về văn học dân gian, buổi giao lưu văn hoá dân gian, phòng triển lãm nghiên cứu văn học dân gian (kĩ 32 thuật phòng tranh), . .
D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG (HS thực hiện ở nhà)
a. Mục tiêu: Vận dụng kiến thức đã học để nghiên cứu về một vấn đề văn học dân gian.
b. Nội dung: Sử dụng kiến thức đã học để hoàn chỉnh bài nghiên cứu về một vấn đề văn
học dân gian tự lựa chọn.
c. Sản phẩm học tập: bài thuyết trình của HS.
d. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước1: Chuyển giao nhiệm vụ
- GV chuyển giao nhiệm vụ
HS thực hiện những sản phẩm sáng tạo để hỗ
- HS tiếp nhận nhiệm vụ.
trợ bài thuyết trình như video clip, diễn xướng
Bước 2: HS trao đổi thảo luận, thực dân gian,. . hiện nhiệm vụ
- Gv quan sát, lắng nghe gợi mở.
- HS thực hiện nhiệm vụ. 33
Bước 3: Báo cáo kết quả và thảo luận
- Gv tổ chức hoạt động, gọi 4-5 hs trình bày sản phẩm
- HS khác nhận xét, bổ sung, phản biện câu trả lời của bạn.
Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ
- GV nhận xét, đánh giá, bổ sung, chốt lại kiến thức. IV. GHI CHÚ, BỔ SUNG
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
CHUYÊN ĐỀ 2. SÂN KHẤU HÓA TÁC PHẨM VĂN HỌC Môn: Ngữ văn 10 Số tiết: 15 tiết
MỤC TIÊU CHUNG CHUYÊN ĐỀ 2
- Hiểu thế nào là sân khấu hóa tác phẩm văn học.
- Biết cách tiến hành sân khấu hóa một tác phẩm văn học.
- Biết đóng vai các nhân vật và biểu diễn.
- Nhận biết được sự khác biệt giữa ngôn ngữ trong văn bản văn học và ngôn ngữ sân khấu.
TIẾT 1: GIỚI THIỆU BÀI HỌC VÀ TRI THỨC TỔNG QUÁT 1. MỤC TIÊU
2. Mức độ/ yêu cầu cần đạt
- Hiểu thế nào là sân khấu hóa tác phẩm văn học. 2. Năng lực
3. Năng lực chung
- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản bản thân, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác. . 1. Năng lực riêng
- Năng lực nhận biết, phân tích một số yếu tố của truyện nói chung và thần thoại nói riêng. 3. Phẩm chất
- Có ý thức vận dụng kiến thức vào các VB được học.
1. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
2. Chuẩn bị của giáo viên - Giáo án;
- Bảng giao nhiệm vụ cho học sinh hoạt động trên lớp.
2. Chuẩn bị của học sinh: Sách chuyên đề Ngữ văn 10, soạn bài theo hệ thống câu
hỏi hướng dẫn học bài, vở ghi.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. KHỞI ĐỘNG 35
2. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập
của mình. HS khắc sâu kiến thức nội dung bài học.
3. Nội dung: HS chia sẻ kinh nghiệm của bản thân.
4. Sản phẩm: Những suy nghĩ, chia sẻ của HS.
5. Tổ chức thực hiện:
- GV cho HS xem một video ngắn về một vở kịch trong “Chí Phèo” do các học sinh diễn
và đặt câu hỏi: Em hãy cho biết tác phẩm văn học được sân khấu hóa trong video vừa rồi là tác phẩm nào?
- HS tiếp nhận nhiệm vụ, trả lời câu hỏi. Dự kiến sản phẩm: Tác phẩm văn học được sân
khấu hóa trong video vừa rồi là Chí Phèo của Nam Cao.
- Từ chia sẻ của HS, GV dẫn dắt vào bài học mới: Các tác phẩm văn học trước nay vẫn là
nguồn cảm hứng cho sân khấu và điện ảnh. Để hiểu rõ hơn về sân khấu hóa tác phẩm văn
học, chúng ta cùng đi vào bài học hôm nay.
1. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Hoạt động 1: Khám phá Tri thức tổng quát
1. Mục tiêu: Nắm được khái niệm, hình thức và ý nghĩa của hoạt động sân khấu hóa tác phẩm văn học.
2. Nội dung: HS sử dụng sách chuyên đề, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu hỏi.
3. Sản phẩm học tập: HS tiếp thu kiến thức và câu trả lời của HS.
4. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ Sân khấu hóa tác phẩm văn học
- GV chia lớp thành 4 nhóm, yêu - Sân khấu là không gian được thiết kế một cách
cầu các nhóm thảo luận: đọc kiến đặc biệt để dành cho hoạt động trình diễn. Sân
thức trong phần Tri thức tổng
khấu vừa là không gian dành cho diễn viên, những
quát, tóm tắt lại bằng sơ đồ tư duy người đóng vai trò trực quan hóa thế giới hình
và trình bày trước lớp.
tượng của văn bản ngôn từ, vừa là không gian
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
dành cho khán giả thưởng thức phần trình diễn. 36
- Các nhóm thảo luận. GV hỗ trợ - Sân khấu còn là không gian tạm thời, được thiết khi cần thiết.
lập tùy thời điểm ở một vị trí thích hợp nào đó,
Bước 3: Báo cáo kết quả
phục vụ cho nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của
- GV mời đại diện các nhóm trình một nhóm khán giả nhất định.
bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả - Sân khấu hóa tác phẩm văn học là hoạt động
lớp lắng nghe, nhận xét.
chuyển thể một tác phẩm văn học để đem biểu
Bước 4: Nhận xét, đánh giá
diễn dưới hình thức một vở kịch, vở chèo, vở cải
- GV nhận xét, đánh giá, chốt
lương, vở tuồng hay một tiết mục thuộc các loại kiến thức.
hình nghệ thuật khác như múa, múa rối, nhạc kịch,…
- Sân khấu hóa tác phẩm văn học còn bao gồm các
hoạt động trình diễn như ngâm thơ, biểu diễn ca
khúc hay vũ đạo lấy cảm hứng từ tác phẩm văn
học. Hiện nay, tác phẩm văn học được sân khấu
hóa còn có thể có đời sống trên những nền tảng đa
phương tiện như clip video, webdrama (tiểu phẩm
công chiếu trên mạng),…
Các hình thức sân khấu hóa tác phẩm văn học
- Sân khấu hóa để minh họa tác phẩm văn học.
- Sân khấu hóa để phóng tác tác phẩm văn học.
Ý nghĩa của hoạt động sân khấu hóa
Sân khấu hóa tác phẩm văn học chính là hoạt động
mở rộng đời sống của tác phẩm văn học, làm cho
tác phẩm văn học được sống trong hình thức một
loại hình nghệ thuật khác, có thể hiện hữu trong
một không gian – thời gian khác.
1. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG
2. Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức đã học.
3. Nội dung: Sử dụng SGK, kiến thức đã học để hoàn thành bài tập.
4. Sản phẩm học tập: Kết quả của HS. 37
5. Tổ chức thực hiện:
- GV yêu cầu HS kể tên những tác phẩm văn học đã được chuyển thể sang kịch hay phim.
- HS suy nghĩ, trả lời câu hỏi. Dự kiến sản phẩm: Mê Thảo – Thời vang bóng là bộ phim
được chuyển thể từ tiểu thuyết Chùa Đàn của Nguyễn Tuân; Làng Vũ Đại ngày ấy là bộ
phim được chuuyển thể từ Chí Phèo và Lão Hạc của Nam Cao;…
- GV nhận xét, đánh giá, chuẩn kiến thức.
1. KẾ HOẠCH ĐÁNH GIÁ
Hình thức đánh giá
Phương pháp đánh giá Công cụ đánh giá Ghi chú
- Thu hút được sự tham - Sự đa dạng, đáp ứng các - Báo cáo thực hiện
gia tích cực của người phong cách học khác nhau công việc học của người học - Phiếu học tập - Gắn với thực tế - Hấp dẫn, sinh động - Hệ thống câu hỏi và
- Tạo cơ hội thực hành - Thu hút được sự tham gia bài tập cho người học
tích cực của người học - Trao đổi, thảo luận
- Phù hợp với mục tiêu, nội dung Ngày soạn: …/…/… Ngày dạy: …/…/…
PHẦN 1. TÌM HIỂU VỀ SÂN KHẤU HÓA TÁC PHẨM VĂN HỌC 1. MỤC TIÊU
2. Mức độ/ yêu cầu cần đạt:
- Hiểu thế nào là sân khấu hóa tác phẩm văn học.
- Nhận biết được sự khác biệt giữa ngôn ngữ trong văn bản văn học và ngôn ngữ trong văn bản sân khấu. 2. Năng lực
3. Năng lực chung 38
- Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản bản thân, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác. .
1. Năng lực riêng biệt
- Năng lực thu thập thông tin liên quan đến văn bản Lời nói dối cuối cùng;
- Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về văn bản Lời nói dối cuối cùng;
- Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về thành tựu nội dung, nghệ thuật, ý nghĩa văn bản;
- Năng lực phân tích, so sánh đặc điểm nghệ thuật của văn bản với các văn bản khác có cùng chủ đề. 3. Phẩm chất:
- Có sự trung thực và tấm lòng nghĩ cho người khác.
1. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU
2. Chuẩn bị của giáo viên: - Giáo án;
- Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi;
- Tranh ảnh về nhà văn, hình ảnh;
- Bảng phân công nhiệm vụ cho học sinh hoạt động trên lớp;
- Bảng giao nhiệm vụ học tập cho học sinh ở nhà;
2. Chuẩn bị của học sinh: Sách chuyên đề Ngữ văn 10, soạn bài theo hệ thống câu
hỏi hướng dẫn học bài, vở ghi.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. KHỞI ĐỘNG
2. Mục tiêu: Tạo hứng thú cho HS, thu hút HS sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập
của mình. HS khắc sâu kiến thức nội dung bài học.
3. Nội dung: GV đặt cho HS những câu hỏi gợi mở vấn đề.
4. Sản phẩm: Nhận thức và thái độ học tập của HS.
5. Tổ chức thực hiện:
- GV đặt câu hỏi gợi dẫn: Em đã từng nói dối hay chưa? Hãy kể về một lần nói dối của
em. Vì sao em lại phải nói dối?
- HS tiếp nhận nhiệm vụ, trả lời câu hỏi. 39
- Từ chia sẻ của HS, GV dẫn dắt vào bài học mới: Hôm nay chúng ta sẽ cùng tìm hiểu
văn bản Lời nói dối cuối cùng.
1. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
Hoạt động 1: Đọc văn bản
1. Mục tiêu: Nắm được những thông tin về văn bản.
2. Nội dung: HS sử dụng SGK, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu hỏi.
3. Sản phẩm học tập: HS tiếp thu kiến thức và câu trả lời của HS.
4. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ I. Tìm hiểu chung
- GV yêu cầu HS đọc thông tin trong 1. Tác giả
sách chuyên đề, nêu những nét chính - Lưu Quang Vũ (1948 – 1988), là nhà thơ, nhà văn
về tác giả Lưu Quang Vũ và vở
và nhà soạn kịch nổi tiếng của Việt Nam thời kì
kịch Lời nói dối cuối cùng. hiện đại.
Bước 2: Thực hiện NV
- Ông đã viết gần 50 vở kịch. Các vở kịch do ông
- HS đọc kiến thức trong sách
viết đều được dàn dựng và biểu diễn trên sân khấu
chuyên đề, chuẩn bị trả lời câu hỏi.
của các đoàn nghệ thuật trong cả nước, gây được
Bước 3: Báo cáo kết quả
tiếng vang với cả công chúng và giới nghiên cứu,
- GV mời một số HS trình bày kết phê bình.
quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng
- Năm 2000, Lưu Quang Vũ được truy tặng Giải nghe, nhận xét.
thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật.
Bước 4: Nhận xét, đánh giá 2. Văn bản
- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến
- Kịch bản Lời nói dối cuối cùng được in trong thức.
tuyển tập Nàng Xi-ta và những vở kịch khai thác
tích truyện dân gian. Đây là tuyển tập bao gồm 5 vở
kịch khai thác từ tích truyện dân gian: Nàng Xi-
ta; Hồn Trương Ba, da hàng thịt; Ông vua hóa
hổ; Linh hồn của đá và Lời nói dối cuối cùng.
- Vở kịch được biên soạn dựa trên những câu 40
chuyện dân gian về nhân vật Cuội như Nói dối như
Cuội, Sự tích chú Cuội cung trăng và bài ca
dao Thằng Bờm có cái quạt mo,…
Hoạt động 2: Khám phá văn bản
1. Mục tiêu: Nhận biết và phân tích được nội dung và nghệ thuật của văn bản.
2. Nội dung: HS sử dụng sách chuyên đề, chắt lọc kiến thức để tiến hành trả lời câu hỏi.
3. Sản phẩm học tập: HS tiếp thu kiến thức và câu trả lời của HS.
4. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS DỰ KIẾN SẢN PHẨM NV1:
II. Tìm hiểu chi tiết
Bước 1: Chuyển giao NV
1. Hình tượng nhân vật Cuội
- GV lần lượt đặt câu hỏi, yêu cầu HS thảo
a. Sự tiếp nhận và sáng tạo các truyện
luận theo cặp, suy nghĩ để trả lời: dân gian
+ So với truyện dân gian “Nói dối như
Phương Nói dối Sự Lời nói dối
Cuội” và “Sự tích chú Cuội cung trăng”, vở diện so như tích cuối cùng
kịch “Lời nói dối cuối cùng” có những nhân sánh Cuội chú
vật mới nào? Các nhân vật đó có vai trò gì Cuội trong vở kịch? cung
+ Khi xây dựng hình tượng nhân vật Cuội, trăng
tác giả đã tiếp thu và cải biên những gì so Nhân vật Cuội
với truyện dân gian? Sự tiếp thu và cải biên chính
đó có thuyết phục hay không? Vì sao?
+ So sánh đoạn kết của truyện dân gian Sự Đặc - Nói - - Nói dối vì
tích chú Cuội cung trăng với đoạn kết vở
điểm của dối thể Không mục đích
kịch của Lưu Quang Vũ, em thấy có điểm gì nhân vật hiện bản nói tốt: muốn
khác nhau? Ý nghĩa của sự khác nhau đó là chính tính dối. giúp đỡ 41 gì? khôn - Dùng người khác.
Bước 2: Thực hiện NV vặt, lợi cây - Là sự kết
- HS suy nghĩ để trả lời câu hỏi. dụng sự thần hợp giữa
Bước 3: Báo cáo kết quả tham chữa hình tượng
- GV mời một số HS trình bày kết quả trước lam, ngu bệnh nhân vật
lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét. dốt của cứu Cuội của cả - Dự kiến sản phẩm: người người. hai truyện
+ Các nhân vật mới trong kịch bản của Lưu khác. - Bay dân
Quang Vũ có vai trò thể hiện nội tâm của lên gian Nói
con người, giữa một bên là khát vọng cuộc cung dối như
sống ấm no và một bên là khát vọng làm trăng Cuội và Sự người lương thiện. một tích chú
+ Sự tiếp thu và cải biên khi xây dựng hình cách bị Cuội cung
tượng nhân vật Cuội có sức thuyết phục. động. trăng.
Bước 4: Nhận xét, đánh giá - Bay lên
- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức. cung trăng NV2: một cách
Bước 1: Chuyển giao NV chủ động,
- GV chia lớp thành 4 nhóm, phát phiếu học thể hiện tư
tập cho các nhóm, yêu cầu thảo luận và hoàn tưởng của thành: vở kịch. Phương
Nói dối Sự tích Lời nói Nhân vật Chú Mẹ Cô Lụa, mẹ diện so như chú dối cuối phụ thím của con cô Lụa, sánh Cuội Cuội cùng Cuội, hổ, thằng Bờm, cung thằng ông công tử trăng hủi, viên lão, Lãn, nhà Nhân vật quan, phú vua, quận chính nhà vua, ông, chúa, cô 42 Đặc điểm voi, con gái Sim, Nha, của nhân chim,… phú Điền,… vật chính ông – Nhân vật vợ của phụ Cuội, con Không gian chó,… Thông điệp Không Không Không Không gian
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ gian gian gian làng quê và
- Các nhóm thảo luận, hoàn thành phiếu học làng quê làng không gian tập. và quê. chốn cung
Bước 3: Báo cáo kết quả không đình.
- GV mời đại diện các nhóm trình bày kết gian
quả trước lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, chốn nhận xét, bổ sung. cung
Bước 4: Nhận xét, đánh giá đình.
- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức. Thông Phê Lí giải - Thể hiện NV3: điệp phán hiện mâu thuẫn
Bước 1: Chuyển giao NV thói tượng giữa hiện
- GV đặt câu hỏi: Cuộc đối thoại giữa Lụa và tham tự thực và lí
Cuội thể hiện mâu thuẫn gì? Các mâu thuẫn lam và nhiên. tưởng.
đó được thể hiện bằng ngôn ngữ như thế sự ngu - Khẳng
nào? Ngôn ngữ đó có gì khác so với ngôn dốt. định giá trị
ngữ giao tiếp thông thường? của sự
- GV hướng dẫn HS xem lại đoạn đối thoại trung
giữa Lụa và Cuội, gợi ý HS các từ ngữ và thực: đói
cụm từ ngữ được lặp đi lặp lại trong đoạn đối cho sạch, thoại. rách cho
Bước 2: Thực hiện NV 43
- HS nghe hướng dẫn của GV, suy nghĩ để thơm. trả lời câu hỏi. à Phù hợp
Bước 3: Báo cáo kết quả với một vở
- GV mời một số HS trình bày kết quả trước kịch hiện
lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét. đại: nhân
Bước 4: Nhận xét, đánh giá vật có nội
- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức. tâm phong NV4: phú và phù
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ hợp để thể
- GV đặt câu hỏi, yêu cầu HS thảo luận theo hiện tư
bàn: Có thể xem việc tác giả đưa vào vở kịch tưởng của
nhân vật Bờm (vốn ở trong một bài ca dao tác giả.
không nằm trong chùm truyện dân gian về
Cuội) là một phá cách, sáng tạo hay không? Vì sao?
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
- HS thảo luận, suy nghĩ để trả lời câu hỏi.
Bước 3: Báo cáo kết quả
- GV mời một HS đọc lại bài ca dao về thằng Bờm.
- GV mời một số HS trình bày kết quả trước
lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét.
Bước 4: Nhận xét, đánh giá
- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức. NV5:
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ
- GV yêu cầu HS tổng kết về nội dung và
nghệ thuật của văn bản.
+ Thông qua vở kịch, Lưu Quang Vũ đã đề 44
cập vấn đề gì trong đời sống đương đại?
+ Mặc dù lấy tích truyện cổ dân gian và đã
được viết cách đây vài chục năm, nhưng điều
gì đã khiến cho vở kịch vẫn có sức sống với đương đại?
b. Mâu thuẫn giữa hiện thực và lí
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ tưởng
- HS thực hiện nhiệm vụ.
- Các từ ngữ và cụm từ ngữ được lặp đi
Bước 3: Báo cáo kết quả
lặp lại trong đoạn đối thoại: những trò
- GV mời một số HS trình bày kết quả trước mưu mẹo gian dối, thật lòng, thành thật,
lớp, yêu cầu cả lớp lắng nghe, nhận xét.
nói dối, bịp bợm, kẻ gian dối lừa lọc,
Bước 4: Nhận xét, đánh giá
người trung hậu, chất phác, gian dối,
- GV nhận xét, đánh giá, chốt kiến thức.
mưu mẹo, tốt lành, xấu xa, lừa bịp,…
à Mâu thuẫn trong cuộc đối thoại giữa
Lụa và Cuội là mâu thuẫn giữa ý định tốt
đẹp, vì người khác với hành động nói
dối, lừa lọc của nhân vật Cuội, đằng sau
đó là mâu thuẫn giữa hiện thực và lí
tưởng, giữa thực tế và mơ ước.
* Nghệ thuật: Ngôn ngữ trong kịch bản
và ngôn ngữ trên sân khấu thể hiện ý
kiến, quan điểm cá nhân, cho thấy được
suy nghĩ, cảm xúc, tính cách của nhân
vật, gây được ấn tượng rõ và mạnh,
khiến người đọc, người xem chú ý và ghi nhớ.
2. Hình tượng nhân vật Bờm
- Được coi là đại diện cho tính cách thật thà, chất phác.
à Việc đưa nhân vật này vào vở kịch có 45
thể tạo nên sự so sánh với nhân vật Cuội,
và có thể coi là một sự phá cách, sáng tạo
của tác giả khi sử dụng kết hợp các
nguồn tư liệu dân gian khác nhau để tạo
nên tuyến nhân vật trong tác phẩm của mình. III. Tổng kết 1. Nội dung – ý nghĩa
Mặc dù lấy tích truyện cổ dân gian và
được viết cách đây vài chục năm, nhưng
vở kịch vẫn chứa đựng những thông điệp
có ý nghĩa thời sự đối với con người
đương đại. Chuyện nói dối mà Lưu
Quang Vũ đề cập đến trong vở kịch là
chuyện luôn tồn tại ở mọi thời đại, thậm
chí có những lúc là chuyện phổ biến.
Quan điểm của tác giả ở đây là, dẫu
không phải không có lúc cần nói dối, thì
xét cho cùng, một xã hội tốt đẹp vẫn là
xã hội được xây dựng trên cơ sở niềm tin
vào sự trung thực. Đây cũng là vấn đề
đáng được quan tâm, suy ngẫm trong bất cứ thời đại nào. 2. Nghệ thuật
- Xây dựng hình tượng nhân vật dựa vào
sự tiếp thu và sáng tạo các truyện dân
gian, tạo nên sự gần gũi và mới lạ cho vở kịch.
- Ngôn ngữ thể hiện được suy nghĩ, tính 46
cách của nhân vật, đồng thời nêu lên
được thông điệp của vở kịch.
1. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP – VẬN DỤNG: XEM VỞ DIỄN
2. Mục tiêu: Củng cố lại kiến thức đã học. Vận dụng kiến thức đã học để giải bài tập, củng cố kiến thức.
3. Nội dung: Sử dụng SGK, kiến thức đã học để hoàn thành bài tập.
4. Sản phẩm học tập: Kết quả, câu trả lời của HS.
5. Tổ chức thực hiện:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV – HS
DỰ KIẾN SẢN PHẨM
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ IV. Xem vở diễn
- GV chia lớp thành 4 nhóm, mời * Trả lời câu hỏi và tổng kết:
một HS đọc các câu hỏi cho vở
Câu 1. Vở diễn trên sân khấu là một sáng tạo của
diễn, yêu cầu HS sau khi xem vở tập thể, trong đó không chỉ có đạo diễn, biên kịch diễn trả lời câu hỏi.
mà tất cả diễn viên, họa sĩ, biên đạo múa,… cùng
+ Câu hỏi 1: Đọc thông tin về ê- góp phần đồng sáng tạo nên vở kịch. Mỗi thành viên
kíp sản xuất của vở kịch Lời nói
trong ê-kíp sản xuất, bằng trải nghiệm cuộc sống,
dối cuối cùng năm 2016 và cho
cảm nhận riêng của mình, sẽ đem lại cho kịch bản
biết vai trò của mỗi thành phần
một cách tiếp cận riêng, một đời sống riêng. Vì thế, tham gia vở kịch.
mỗi lần công diễn là một lần kịch bản văn học được
+ Câu hỏi 2: Bạn nhận xét như
tái sinh trong một hình hài mới, mang một thông
thế nào về cách sử dụng ngôn ngữ điệp mới.
hình thể của diễn viên trên sân
Câu 2. Ngôn ngữ hình thể không chỉ giúp bộc lộ nội
khấu? Ngôn ngữ hình thể ấy đóng tâm, tính cách, số phận của nhân vật, mà còn là một
vai trò gì trong việc thể hiện nhân yếu tố ước lệ nhằm biểu đạt những thông tin khác vật?
trong một vở kịch như thời gian, không gian và
+ Câu hỏi 3: Ngôn ngữ của người những thông điệp quan trọng trong vở diễn.
Việt nơi thôn quê xưa đã được thể Câu 3. Ngôn ngữ của người Việt nơi thôn quê xưa
hiện qua những yếu tố nào trong đã được thể hiện qua các lời đối thoại để miêu tả bối 47
các lời đối thoại trên sân khấu?
cảnh, giúp người đọc có thể hình dung được không
+ Câu hỏi 4: Không gian sân
khí của các tình huống, sự kiện, hành động trong vở
khấu khác không gian đời thực ở kịch.
điểm nào? Làm thế nào để có thể Câu 4. – Không gian sân khấu là không gian ước lệ.
vừa truyền tải được thông điệp
Nó vừa cố gắng mô phỏng đời sống thực, vừa cố
nghệ thuật, vừa đem lại cho người gắng khắc phục những hạn chế của sân khấu để mở
xem cảm giác sống động, tự nhiên rộng tối đa khả năng biểu hiện đời sống, vừa trực nhất?
quan hóa các yếu tố của kịch bản để người xem có
+ Câu hỏi 5: Các yếu tố như ánh thể hình dung ra bối cảnh, không khí của vở kịch,
sáng, âm thanh, đạo cụ có tác
đồng thời lại phải tạo nên sự hấp dẫn thị giác đối dụng gì?
với người xem. Vì thế, nó vừa giống, nhưng lại vừa
+ Câu hỏi 6: So sánh kịch bản
khác với không gian thực.
sân khấu và vở diễn, bạn có nhận - Tất cả yếu tố trên sân khấu như âm thanh, ánh
xét gì về những cải biên của đạo
sáng, đạo cụ, phông nền, bố cục,… đều mang ý
diễn và diễn viên?
nghĩa biểu tượng, và được sắp đặt một cách thống
+ Câu hỏi 7: Làm thế nào để một nhất, chặt chẽ, nhằm làm nổi bật thông điệp.
vở diễn vốn được dàn dựng dựa
Câu 5. Âm thanh, ánh sáng, đạo cụ có tác dụng làm
trên truyện cổ dân gian và được
nổi bật diễn xuất của diễn viên, hỗ trợ biểu đạt nội
viết từ hơn hai mươi năm trước
tâm của nhân vật, tạo không khí cho vở kịch, đồng
lại có thể gần gũi và hấp dẫn
thời mang ý nghĩa biểu tượng và góp phần làm nổi
những người xem đương đại? bật thông điệp.
+ Câu hỏi 8: Việc sân khấu hóa
Câu 6. Khi đưa kịch bản lên sân khấu, đạo diễn đã
có tác động như thế nào tới số
phải thêm các yếu tố về hoạt cảnh, âm thanh, ánh
phận của tác phẩm văn chương? sáng; các diễn viên đã phải nhập vai, thể hiện diễn
- GV cho HS xem vở diễn trên
xuất của mình mà không chỉ bao gồm lời thoại. lớp.
Câu 7. Vở diễn đã đề cập đến những vấn đề muôn
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
thuở của nhân loại, có ý nghĩa trong mọi thời đại, đó
- GV và HS cùng xem vở kịch.
là vấn đề sự thật và dối trá. Các nghệ sĩ cũng lồng
Bước 3: Báo cáo kết quả
ghép rất nhiều vấn đề đương đại vào trong vở kịch, 48
- GV yêu cầu các nhóm thảo luận tạo nên sự đồng cảm nơi người xem. Đồng thời, để trả lời câu hỏi.
cách bài trí sân khấu, hóa trang và diễn xuất,… cũng
- GV mời đại diện các nhóm trình tạo nên sự hấp dẫn, lôi cuốn với người xem.
bày kết quả trước lớp, yêu cầu cả Câu 8. Sân khấu hóa cũng là một hoạt động tiếp
lớp lắng nghe, nhận xét.
nhận văn học. Đó là một hoạt động tiếp nhận đặc
Bước 4: Nhận xét, đánh giá
biệt, trong đó người đọc không phải là một các nhân
- GV nhận xét, đánh giá, chốt
mà là một tập thể đạo diễn, biên kịch, diễn viên, họa kiến thức.
sĩ…, mỗi người tiếp nhận sẽ đem lại một góc nhìn,
cách kiến giải riêng về tác phẩm, đồng thời cũng tạo
nên một hình tượng nghệ thuật thống nhất. Mặt
khác, sân khấu hóa là quá trình chuyển dịch ngôn
ngữ văn học, một chất liệu phi vật thể sang ngôn
ngữ của nghệ thuật sân khấu, một chất liệu vật thể
trực quan, cảm tính. Quá trình chuyển dịch đó khiến
cho hình tượng văn học bị biến đổi. Sân khấu hóa
cũng là quá trình đương đại hóa tác phẩm, khiến cho
các hình tượng văn học trở nên gần gũi hơn với
người xem đương đại. Quá trình sân khấu hóa, vì
vậy, là quá trình làm sống lại tác phẩm, tạo cho tác
phẩm một sức sống mới. 49 CHUYÊN ĐỀ 3:
ĐỌC, VIẾT, GIỚI THIỆU MỘT TẬP THƠ, MỘT TẬP TRUYỆN NGẮN HOẶC MỘT TIỂU THUYẾT
Môn học: Ngữ Văn/ Lớp: 10
Thời gian thực hiện: 10 tiết
PHẦN 1: ĐỌC MỘT TẬP THƠ, MỘT TẬP TRUYỆN NGẮN HOẶC MỘT TIỂU THUYẾT
Thời gian thực hiện: 3 tiết I. MỤC TIÊU 1. Về kiến thức
- Học sinh biết cách đọc một tập thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết
- Thực hành đọc một tập thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết 2. Về năng lực
- Học sinh vận dụng năng lực ngôn ngữ để đọc hiểu một tập thơ,một tập truyện
ngắn hoăc một tiểu thuyết
- Học sinh phát triển: Tư duy phản biện, năng lực hợp tác, giải quyết vấn đề,….
3. Về phẩm chất: Học sinh có thái độ trân trọng đối với những di sản nghệ thuật quý báu mà ông cha ta truyền lại
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC, HỌC LIỆU
1. Học liệu: Sách giáo khoa, sách giáo viên, phiếu học tập
2. Thiết bị: Máy chiếu, bảng, dụng cụ khác nếu cần
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
1. HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG – TẠO TÂM THẾ
a. Mục tiêu hoạt động: Tạo tâm thế thoải mái và gợi dẫn cho học sinh về nội dung bài học
b. Nội dung thực hiện: 50
● GV chuẩn bị câu hỏi dẫn dắt HS tìm hiểu về cách đọc một tập thơ, một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết
Học sinh trả lời câu hỏi để tìm hiểu kiến thức về cách đọc một tập thơ,một tập truyện
ngắn hoăc một tiểu thuyết HĐ của GV và HS Nội dung
Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập
Học sinh trình bày những suy nghĩ của mình về một số
Giáo viên nêu câu hỏi và yêu cầu học điểm khác biệt khi đọc một tập thơ,một tập truyện sinh suy nghĩ, trả lời:
ngắn,tiểu thuyết so với đọc từng bài thơ, truyện ngắn
1/ Em hãy kể tên một số tập hay một đoạn tiểu thuyết
thơ,truyện ngắn,tiểu thuyết mà em đã đọc?
2/ Khi đọc một tập thơ,một tập truyện
ngắn,tiểu thuyết em nghĩ có điểm gì
khác biệt so với đọc từng bài
thơ,truyện ngắn hay một đoạn tiểu thuyết?
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ
Học sinh suy nghĩ và trả lời câu hỏi.
Bước 3. Báo cáo, thảo luận
Học sinh chia sẻ câu trả lời của mình trước lớp.
Bước 4. Kết luận, nhận định
Giáo viên dẫn dắt vào bài học,
2. HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
a. Mục tiêu hoạt động: ●
Học sinh nhận biết được cách đọc một tập thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết ●
Học sinh đánh giá chung được về một tập thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết
● b. Nội dung thực hiện: ●
Học sinh đọc phần một: Đọc một tập thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết trong 51
SGK và kết hợp đọc tài liệu bổ trợ giáo viên đưa ●
Học sinh thảo luận nhóm và thực hiện phiếu học tập để tìm hiểu về cách Đọc một tập
thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết và thực hành đọc ● HĐ của GV và HS Nội dung
Hoạt động 1: TÌM HIỂU VỀ I. TÌM HIỂU VỀ CÁCH ĐỌC CÁCH ĐỌC
1. Tìm hiểu thông tin khái quát về cuốn sách
Thao tác 1: Tìm hiểu thông tin Để nắm được thông tin ban đầu của một tập thơ, tập
khái quát về cuốn sách
truyện hay cuốn tiểu thuyết, cần chú ý:
-Nhan đề cuốn sách, tên tác giả, nhà xuât
Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập
bản, hình ảnh được vẽ/chụp
Giáo viên cho HS thảo luận theo căp
-Năm xuất bản, chân dung tác giả hay phần giới
đôi trả lời câu hỏi: Khi bắt đầu đọc thiệu khái quát về tác giả,tác phẩm
một cuốn sách, em cần tìm hiểu -Mục lục những thông tin gì?
-Lời giới thiệu hoặc lời nói đầu, lời tựa
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ
Ví dụ: Với tập truyện ngắn Con mèo của Phu-gi-ta Học sinh thảo luận
(Foujita) của nhà văn Nguyễn Quang Sáng, các thông
tin sau cần được ghi chép:
Bước 3. Báo cáo, thảo luận
- -Nhan đề tập truyện ngắn: Con mèo của Phu-gi-ta.
Học sinh chia sẻ bài làm và báo cáo- -Tác giả: Nguyễn Quang Sáng. phần tìm hiểu
- -Tập truyện ngắn được xuất bản năm 2020, nằm trong
Bước 4. Kết luận, nhận định
tủ sách Tác phẩm chọn lọc của NXB Kim Đồng.
Giáo viên chốt những kiến thức
-Bìa 1: tên tác giả, tác phẩm, hình ảnh minh họa
-Những thông tin thuộc về hình thức con mèo.
là những điều cần nắm vững trước
-Bìa 2: Giới thiệu về nhà văn Nguyễn Quang
khi đọc từng tác phẩm (đối với tập Sáng.
thơ hoặc tập truyên ngắn) hoặc đọc
-Bìa 3: Giới thiệu một số tác phẩm chính trong sự
trọn vẹn cuốn sách (đối với tiểu nghiệp của nhà văn Nguyễn Quang Sáng.
thuyết).Việc nắm một cách sơ
-Bìa 4: trích dẫn 1 số nhận định của nhà thơ Tràn
sài,thiếu cụ thể,chính xác những Đăng Khoa về nhà văn Nguyễn Quang Sáng . 52
thông tin hình thức có thể dẫn đến
-Mục lục đặt ở đầu sách, cho biết sách có 2 phần:
nhầm lẫm tập này với tập kia của
+ P1. Bài học tuổi thơ gồm có 9 truyện ngắn
cùng một tác giả hoặc nhóm tác giả
+P2. Thế võ gồm 11 truyện ngắn.
khi đề cập đến cuốn sách được đọc
-Cuốn sách có 232 trang, khổ sách 14cm x22,5cm
2. Đọc từng tác phẩm cụ thể
a. Đọc từng bài trong tập thơ
Thao tác 2: Đọc từng tác phẩm cụ Khi đọc từng tác phẩm cụ thể thì cần ghi nhanh những thể thông tin sau:
- Nội dung cảm xúc của bài thơ:đề tài,vấn đề,
Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập nhât vật trữ tình
HS hoàn thành phiếu học tập sau - Thể thơ, số câu thơ (Phụ lục kèm theo)
- Từ ngữ, hình ảnh tiêu biểu, biện pháp nghệ
Nhóm 1,3: Khi đọc một tác phẩm thơ thuật,
thì cần chú ý những gì về cách đọc, - Thông điệp bài thơ. .
ghi chép trong quá trình đọc? Nếu ví VD: khi đọc bài thơ Đồng chí trong tập thơ Đầu súng
dụ về 1 tác phẩm cụ thể?
trăng treo của Chính Hữu cần ghi chép những nội dung
Nhóm 2,4: Khi đọc một tác phẩm sau:
truyện/tiểu thuyết thì cần ghi nhanh Đồng chí
những thông tin gì cách đọc,ghi chép (Chính Hữu)
trong quá trình đọc? Nếu ví dụ về 1 Quê hương anh nước mặn, đồng chua tác phẩm cụ thể?
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ
Anh với tôi đôi người xa lạ
Học sinh thảo luận và hoàn thành Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau. phiếu
Súng bên súng, đầu sát bên đầu
Bước 3. Báo cáo, thảo luận
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỷ
Học sinh chia sẻ bài làm và báo cáo Đồng chí! phần tìm hiểu
Ruộng nương anh gửi bạn thân cày
Bước 4. Kết luận, nhận định
Gian nhà không mặc kệ gió lung lay
Giáo viên nhận xét, chốt những kiến Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính 53 thức
Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh,
Sốt run người, vừng trán ướt mồ hôi. Áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá Miệng cười buốt giá Chân không giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay!
Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới Đầu súng trăng treo.
- Đề tài: ca ngợi tình đồng chí, đồng đội thắm thiết, sâu
nặng của những người lính cách mạng. Đồng thời hiện
lên hình ảnh chân thực, giản dị mà cao đẹp của anh bộ
đội cụ Hồ thời kì kháng chiến chống Pháp.
- Thể thơ: tự do,số câu thơ:20 câu
-Bài thơ nói về tình đồng chí, đồng đội thắm thiết, sâu
nặng của những người lính cách mạng dựa trên cơ sở
cùng chung cảnh ngộ và lí tưởng chiến đấu. Tình đồng
chí góp phần quan trọng tạo nên sức mạnh và phẩm
chất của những người lính cách mạng. Qua đó hiện lên
hình tượng chân thực, giản dị mà cao đẹp của anh bộ
đội cụ Hồ thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp.
- Bài thơ thành công về nghệ thuật bởi thể thơ tự do
linh hoạt, các chi tiết, hình ảnh được sử dụng mang tính
tiêu biểu, chân thực, ngôn ngữ cô đọng, giản dị và giàu sức biểu cảm.
b. Đọc từng bài trong tập truyện ngắn, đọc tiểu 54 thuyết:
Khi đọc từng tác phẩm cụ thể trong tập truyện ngắn,đọc
tiểu thuyết thì cần ghi nhanh những thông tin sau: - Đề tài
-GV nêu Ví dụ cách ghi chép nhanh - Cốt truyện
khi đọc tập truyện Vang bóng một - Nhân vật (chính, phụ) thời của Nguyễn Tuân: - Người kể chuyện
Vang bóng một thời được xuất bản - Bối cảnh
thành sách lần đầu năm 1940. Tập -Ngôn ngữ
sách có 12 truyện viết về cái đẹp của - Thông điệp. .
thời quá khứ , về những con người VD: Đọc tác phẩm Chữ người tử tù trong tập truyện
tài hoa, có tâm hồn nghệ sĩ, về những Vang bóng một thời của Nguyễn Tuân cần ghi chép
đồ vật co slai lịch, số phận riêng. .tất những thông tin sau:
cả các truyện đều được kể bằng lời - Đề tài: viết về thú chơi chữ đẹp- một nét đẹp tinh của ngôi thứ 3.
thần, một thú chơi tao nhã, thanh cao của các nhà nho
+ Chém treo ngành: Truyện kể về 1 -Huấn Cao là người cầm đầu cuộc khởi nghĩa chống lại
đao phủ tên là Bát Lê- người có biệt triều đình nên bị kết án tử hình. Trước khi chịu án
tài chém trao ngành, tức là chém đầu chém, ông bị đưa đến giam tại một nhà tù. Khi trát gửi
người chỉ bằng một nhát mà đầu vẫn đến nhà tù, biết trong danh sách có ông Huấn Cao,
không lìa hẳn vì còn dính 1 lần da người nổi tiếng viết chữ đẹp, viên quản ngục đã cho
trên cổ. Tuy đã về hưu nhưng Bát Lê thầy thơ lại bảo người quét dọn phòng giam nơi Huấn
vẫn được quan Tổng đốc mời ra tập Cao và những người tử tù sẽ ở. Trong những ngày
lại ngón nghề để biểu diễn chém đầu Huấn Cao ở tù, viên quản ngục đã biệt đãi ông và
12 tử tù cho quan Công sứ người những người đồng chí của ông. Sở nguyện của viên
Pháp xem. Bát Lê đã hoàn thành bài quản ngục là xin được chữ viết của Huấn Cao. Lúc đầu,
biểu diễn chém treo ngành một cách Huấn Cao tỏ ý khinh miệt viên quản ngục, nhưng khi hoàn hảo.
hiểu được tấm lòng viên quản ngục, ông đã quyết định
+ Chữ người tử tù: Nhà ngục tỉnh cho chữ vào cái đêm trước khi ông bị xử chém. Trong
Sơn đón một tốp thù nhân bị khép đêm cho chữ, ông Huấn cao tay viết như rồng bay
vào tội phiến loạn chống lại triều phượng múa trên tấm lụa bạch còn viên quản ngục và 55
đình. Người đứng đầu đám tử tù đó thầy thơ lại thì khúm núm bên cạnh. Sau khi cho chữ,
là Huấn Cao- một người khí phách ông Huấn Cao khuyên viên quản ngục về quê để giữ
hiên ngang và có tài viết chữ đẹp. cho "thiên lương" trong sáng. Viên quản ngục nghe lời
Mặc dù rất coi khinh lũ quan lại giữ khuyên của ông Huấn Cao một cách kính cẩn kẻ mê
tù, nhưng trước ngày ra pháp trường muội này xin bái lĩnh.
chịu án chém, cảm cái tấm lòng biệt -Nguyễn Tuân đã khắc họa thành công hình tượng
nhỡn liên tài của quản ngục, Huấn Huấn Cao – môt con người tài hoa, có cái tâm trong
Cao đã thay đổi thái độ. Đêm cuối sáng và khí phách hiên ngang bất khuất. Qua đó nhà
cùng trước khi ra pháp trường Huấn văn thể hiện quan niệm về cái đẹp, khẳng định sự bất tử
Cao đã cho chữ viên quản ngục và của cái đẹp và bộc lộ thầm kín tấm lòng yêu nước
khuyên quản ngục về quê ở để giữ -Tình huống truyện độc đáo; nghệ thuật dựng cảnh,
thiên lương cho lành vững.
khắc họa tính cách nhân vật, tạo không khí cổ kính,
+ Chén trà sương sớm: kể về cụ Ấm trang trọng; trong việc sử dụng thủ pháp đối lập và
– một ông già có lối sống thanh cao. ngôn ngữ giàu tính tạo hình. .
Sáng nào cụ cũng dậy sớm nhóm hỏa
lò, đặt ấm nước sôi, pha ấm trà một
cách công phu, cùng người con trai
cả thưởng thức trà tàu, đọc những
vần thơ hay đoạn văn chiêm nghiệm và xưng tụng về trà.
+ Đánh thơ: Chuyện về ông Phó Sứ-
chức quan nhỏ coi lăng và cô Mộng
Liên- một ca nữ tài sắc, kết thành
một cặp vợ chồng ngao du sơn thủy,
rủ văn nhân tài tử trong thiên hạ đánh
bạc bằng cách đoán chữ bị bỏ trống
trong các câu thơ cổ. Ông Phó Sứ
trúng gió chết trên đường đi, để lại c. Đánh giá chung về một tập thơ, một tập truyện
cô Mộng Liên góa bụa.
ngắn hoặc một tiểu thuyết.
Sau khi đọc xong một tập thơ, một tập truyện hay tiểu 56
thuyết cần hệ thống hóa lại bằng cách khái quát những
Thao tác 3: Đánh giá chung về một nét chung nhất ở từng phương diện:
tập thơ, một tập truyện ngắn hoặc
-Giá trị chung của tác phẩm một tiểu thuyết
-Những nét riêng,cái mới của tác phẩm
Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập
-Vị trí,ý nghĩa của tác phẩm
GV nêu câu hỏi: Sau khi đọc từng tác
- Nội dung, tư tưởng, những yếu tố nổi bật về
phẩm của tập thơ hay truyện, tiểu phương diện nghệ thuật.
thuyết cần khái quát lại những gì?
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ Học sinh thảo luận
Bước 3. Báo cáo, thảo luận
Học sinh chia sẻ bài làm và báo cáo phần tìm hiểu
Bước 4. Kết luận, nhận định
Giáo viên chốt những kiến thức
Gv lấy ví dụ minh họa tổng hợp khi
đọc tập thơ Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi:
-QATT là tập thơ đầu tiên của VN
viết bằng chữ Nôm, tập thơ gồm 254 bài .
- Bố cục của tập thơ (theo sắp xếp của người biên soạn):
Vô đề (không có nhan đề từng bài);
Môn thì lệnh (thời tiết); Môn hoa mộc (cỏ cây); Môn cầm thú (thú vật).
-Những nội dung chủ yếu của tập thơ: 57
+ Thể hiện lòng trung quân ái quốc:
Còn có một lòng âu việc nước
Đêm đêm thức nhẵn nẻo sơ chung.
(Thuật hứng, bài 23)
+ Bộc lộ tư tưởng trọng dân, vì dân:
Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ khắp đòi phương.
(Bảo kính cảnh giới, bài 43).
+ Cuộc sống đạm bạc nhưng thanh cao, tràn đầy thi hứng:
Đêm thanh hớp nguyệt nghiêng chén
Ngày vắng xem hoa bẻ cây. (Ngôn chí, bài 10). + Yêu thiên nhiên:
Nước biếc non xanh thuyền gối bãi
Đêm thanh nguyệt bạc khách lên lầu.
(Bảo kính cảnh giới, bài 26)
+ Ý thức trao dồi nhân cách, phẩm giá:
Văn chương chép lấy, đòi câu thánh
Sự nghiệp tua gìn, phải đạo trung.
Trừ độc trừ tham trừ bạo ngược
Có nhân có chí có anh hùng.
(Bảo kính cảnh giới, bài 5)
+ Thể hiện triết lí nhân sinh:
Chơi cùng đứa dại nên bầy dại
Kết mấy người khôn học nết khôn.
(Bảo kính cảnh giới, bài 21)
Nên thợ nên thầy vì có học 58
No ăn no mặc bởi hay làm.
(Bảo kính cảnh giới, bài 26)
-Nét nổi bật về nghệ thuật của tập thơ:
+ Ở nhiều bài thơ, có câu thơ 6 chữ
chữ xen 7 chữ. Vị trí và số câu 6 chữ
rất linh hoạt, biến hóa. Đây là một
sáng tạo riêng, tin đậm dấu ấn tài năng của Nguyễn Trãi.
+ Bên cạnh những hình ảnh thơ có
tính chất ước lệ, nhiều hình ảnh mộc
mạc, dân dã, được lấy từ chính cuộc
sống gần gũi, quen thuộc, găn với
sinh hoạt hằng ngày của nhà thơ.
+ Từ ngữ rất phong phú, đa dạng: có
từ ngữ học thuật, từ ngữ của đời
sống, đặc biệt, tập thơ sử dụng nhiều
từ cổ, khá xa lạ với tiếng Việt hiện đại.
=>Khái quát: Những đặc điểm nổi
bật về nội dung tư tưởng và hình
thức nghệ thuật như đã nên là những
yếu tố làm nên giá trị đích thực của
Quốc âm thi tập- tập thơ mở ra một
thời đại phát triển cho thơ ca viết bằng tiếng Việt.
Hoạt động 2: THỰC HÀNH ĐỌC
Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập
GV nêu câu hỏi: Lựa chọn một tập 59
thơ, một tập truyện ngắn hoặc một
cuốn tiểu thuyết mà em yêu thích và
thực hành đọc theo một số phiếu đọc
sách, sau đó tổng hợp kết quả đọc
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ II.THỰC HÀNH ĐỌC Hs làm việc ở nhà
Bước 3. Báo cáo, thảo luận
GV thu các phiếu và mời đại diện HS Phiếu đọc sách 1:
lên trình bày sản phẩm PHIẾU ĐỌC SÁCH
Bước 4. Kết luận, nhận định
Giáo viên chốt những kiến thức Người đọc: I.Thông tin chung về tác phẩm -Tên tác phẩm -Tác giả -Thể loại -Nhà xuất bản -Nơi xuất bản -Năm xuất bản -Số trang -Khổ II.Thông tin cụ thể: 60 Yếu tố trong
Thể hiện Cảm nhận của tôi thơ trong văn bản Bài thơ 1: Hình ảnh, từ hay: Tính nhạc:thể thơ, nhịp thơ, gieo vần, từ láy. . Chủ thể trữ tình trong bài thơ: Mạch cảm xúc của bài thơ: Thông điệp Bài thơ 2: . . Suy ngẫm và cảm nhận chung về tập thơ Phiếu đọc sách 2: 61 PHIẾU ĐỌC SÁCH Người đọc:
I.Thông tin chung về tác phẩm -Tên tác phẩm -Tác giả -Thể loại -Nhà xuất bản -Nơi xuất bản -Năm xuất bản -Số trang -Khổ II.Thông tin cụ thể: Yếu
tố Thể hiện Cảm nhận của tôi trong văn trong văn bản bản Truyện ngắn/ chương:. . Nhân vật/ tuyến nhân vật Cốt truyện Chi tiết Bối cảnh Ngôi kể Ngôn ngữ Thông điệp 62 Truyện ngắn/ chương:. . Suy ngẫm và cảm nhận chung Phụ lục PHIẾU HỌC TẬP (NHÓM 1, 3)
Câu hỏi: Khi đọc một tác phẩm thơ thì cần chú ý những gì về cách đọc,ghi chép trong
quá trình đọc? Nếu ví dụ về 1 tác phẩm cụ thể?
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………… 63 PHIẾU HỌC TẬP (NHÓM 2, 4)
Câu hỏi: Khi đọc một tác phẩm truyện/tiểu thuyết thì cần ghi nhanh những thông tin gì
cách đọc,ghi chép trong quá trình đọc? Nếu ví dụ về 1 tác phẩm cụ thể?
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
Phụ lục 2. Rubic đánh giá hoạt động nhóm TIÊU CẦN CỐ GẮNG ĐÃ LÀM TỐT RẤT XUẤT SẮC CHÍ (0 – 4 điểm) (5 – 7 điểm) (8 – 10 điểm) Hình 0 điểm 1 điểm 2 điểm thức
Bài làm còn sơ sài, Bài làm tương đối đẩy đủ, Bài làm tương đối 64 (2 điểm) trình bày cẩu thả chỉn chu đẩy đủ, chỉn chu Sai lỗi chính tả Trình bày cẩn thận Trình bày cẩn thận Không có lỗi chính tả Không có lỗi chính tả Có sự sáng tạo 1 - 3 điểm 4 – 5 điểm 6 điểm
Chưa trả lơi đúng câu Trả lời tương đối đầy đủ Trả lời tương đối đầy hỏi trọng tâm các câu hỏi gợi dẫn đủ các câu hỏi gợi
Không trả lời đủ hết Trả lời đúng trọng tâm dẫn
Nội dung các câu hỏi gợi dẫn
Có ít nhất 1 – 2 ý mở rộng Trả lời đúng trọng (6 điểm)
Nội dung sơ sài mới nâng cao tâm
dừng lại ở mức độ biết Có nhiều hơn 2 ý mở và nhận diện rộng nâng cao Có sự sáng tạo 0 điểm 1 điểm 2 điểm
Các thành viên chưa Hoạt động tương đối gắn Hoạt động gắn kết gắn kết chặt chẽ
kết, có tranh luận nhưng Có sự đồng thuận và
Hiệu quả Vẫn còn trên 2 thành vẫn đi đến thông nhát nhiều ý tưởng khác nhóm
viên không tham gia Vẫn còn 1 thành viên biệt, sáng tạo (2 điểm) hoạt động không tham gia hoạt động Toàn bộ thành viên đều tham gia hoạt động Điểm TỔNG 65
PHẦN 2: VIẾT VỀ MỘT TẬP THƠ, MỘT TẬP TRUYỆN HOẶC MỘT TIỂU THUYẾT
Thời gian thực hiện: 4 tiết I. MỤC TIÊU 1. Về kiến thức
- Học sinh biết cách viết một tập thơ, một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết
- Thực hành viết một tập thơ, một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết 2. Về năng lực 66
- Học sinh vận dụng năng lực ngôn ngữ để đọc hiểu và viết một tập thơ, một tập
truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết
- Học sinh phát triển: Tư duy phản biện, năng lực hợp tác, giải quyết vấn đề,….
3. Về phẩm chất: Học sinh có thái độ trân trọng đối với những di sản nghệ thuật quý báu mà ông cha ta truyền lại
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC, HỌC LIỆU
1. Học liệu: Sách giáo khoa, sách giáo viên, phiếu học tập
2. Thiết bị: Máy chiếu, bảng, dụng cụ khác nếu cần
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
1. HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG – TẠO TÂM THẾ
a. Mục tiêu hoạt động: Tạo tâm thế thoải mái và gợi dẫn cho học sinh về nội dung bài học
b. Nội dung thực hiện:
-GV chuẩn bị câu hỏi dẫn dắt HS tìm hiểu về cách viết một tập thơ, một tập truyện
ngắn hoăc một tiểu thuyết
-Học sinh trả lời câu hỏi để tìm hiểu kiến thức về cách viết một tập thơ,một tập
truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết HĐ của GV và HS Nội dung
Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập
Học sinh trình bày những suy nghĩ của mình về mục
Giáo viên nêu câu hỏi và yêu cầu học đích viết và cách thức viết về tập thơ, truyện ngắn, tiểu sinh suy nghĩ, trả lời: thuyết
1/ Em đã thực hiện viết về tập
thơ,truyện ngắn,tiểu thuyết mà em đã đọc chưa?
2/ Khi viết về một tập thơ,một tập
truyện ngắn,tiểu thuyết em viết với
mục đích gì và cách thức như thế
nào?Những khó khăn em gặp phải
trong quá trình viết là gì? 67
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ
Học sinh suy nghĩ và trả lời câu hỏi.
Bước 3. Báo cáo, thảo luận
Học sinh chia sẻ câu trả lời của mình trước lớp.
Bước 4. Kết luận, nhận định
Giáo viên dẫn dắt vào bài học,
2. HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
a. Mục tiêu hoạt động: ●
Học sinh nhận biết được mục đích và cách viết một tập thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết ●
Học sinh đánh giá chung được về một tập thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết
● b. Nội dung thực hiện: ●
Học sinh đọc phần 2: viết một tập thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết trong
SGK và kết hợp đọc tài liệu bổ trợ giáo viên đưa ●
Học sinh thảo luận nhóm và thực hiện phiếu học tập để tìm hiểu về cách viết một tập
thơ,một tập truyện ngắn hoăc một tiểu thuyết và thực hành đọc
Hoạt động 1: Tìm hiểu mục đích viết
1. Mục tiêu hoạt động : Hoạt động này giúp HS tìm hiểu được các mục đích khác nhau
khi viết bài về một tập thơ, một tập truyện ngắn hoặc cuốn tiểu thuyết, tương ứng với
từng mục đích là các kiểu văn bản được tạo lập; từ đó học sinh có thể viết bài cho một
tập thơ, một tập truyện ngắn hoặc cuốn tiểu thuyết mà mình đã đọc ở phần 1.
2. Nội dung thực hiện : Học sinh đọc phần “Tri thức ngữ văn” và các mục trong SGK
và kết hợp đọc tài liệu bổ trợ giáo viên đưa , sau đó có thể thảo luận nhóm và thực hiện
phiếu học tập để tìm hiểu HĐ của GV và HS Nội dung 68
Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập I. Mục đích viết
Giáo viên cho HS lựa chọn nhiệm vụ phù 1. Khái niệm
hợp với năng lực và sở thích. Chia nhóm Viết về một tập thơ, một tập truyện ngắn hoặc một và thảo luận
tiểu thuyết là hình thức trình bày kết quả của sự tiếp
Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu khái niệm viết về nhận , thẩm thấu, đánh giá những nội dung đã được
một tập thơ, một tập truyện ngắn hoặc một đọc bằng ngôn ngữ viết . tiểu thuyết
Nhiệm vụ 2:Xác định mục đích của việc 2. Xác định mục đích viết
về một tập thơ, một tập truyện ngắn hoặc - Mục đích nghiên cứu văn học một tiểu thuyết
-Mục đích thưởng thức, rung cảm, tri âm
Nhiệm vụ 3: Xác định kiểu văn bản cho -Mục đích giới thiệu quảng bá mỗi mục đích viết?
Nhiệm vụ 4:Xác đinh nội dung viết theo 3. Kiểu văn bản cho từng mục đích viết
từng mục đích cụ thể?
- Mục đích nghiên cứu văn học -> Văn bản viết có
Nhiệm vụ 5: Em sẽ chọn vai nào để viết? cấu trúc gần như văn bản nghị luận
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ
-Mục đích thưởng thức, rung cảm, tri âm-> Văn bản
Học sinh thảo luận và hoàn thành phiếu
viết có tính chất như một văn bản biểu cảm
Thời gian: …….phút
-Mục đích giới thiệu quảng bá ->Văn bản được tạo
Chia sẻ: ……….phút
lập sẽ là văn bản thông tin
Phản biện và trao đổi: ………. phút
Bước 3. Báo cáo, thảo luận 4.Nội dung viết
Học sinh chia sẻ bài làm và báo cáo phần - Mục đích nghiên cứu văn học -> Người viết đưa ra tìm hiểu
những phán đoán, bình phẩm, đánh giá và giải thích
Bước 4. Kết luận, nhận định
về tác phẩm, giúp ng đọc nhận ra những giá trị sắc
Giáo viên chốt những kiến thức cơ bản của tác phẩm .
-Sự khác nhau về mục đích và kiểu văn -Mục đích thưởng thức, rung cảm, tri âm-> ng viết
bản tạo lập có thể xuất phát từ yếu tố bày tỏ những cảm xúc, rung độngvàtrải nghiệm của
khách quan, đáp ứng các yêu cầu, tình cá nhân người viết về một hoặc một vài giá trị nổi
huống ( chẳng hạn về cùng 1 tác phẩm bật của tác phẩm, lấy ra những nét đặc sắc nhất về
đọc HS có thể viết bài theo hướng nghị nội dung và nghệ thuật để bình giá 69
luận hoặc theo hướng thông tin)
-Mục đích giới thiệu quảng bá -> Ng viết truyền tải
-Có thể xuất phát từ phong cách đọc và đến người đọc thông tin quan trọng về nội dung và
hứng thú của chính HS trong quá trình đọc nghệ thuật của văn bản, dấu ấn riêng của tác giả,
văn bản (có thể đọc và viết theo sự chi điểm đặc biệt của văn bản trong quá trình sáng tác
phối của tư duy logic, có thể đọc và viết hoặc những điểm hấp dẫn về xuất bản
theo kiểu lấy sự rung cảm làm điểm tựa).
5. Các “vai” tương ứng với mục đích viết
- Mục đích nghiên cứu văn học ->“vai” nhà nghiên cứu, phê bình
-Mục đích thưởng thức, rung cảm, tri âm ->“vai”
người thưởng thức, tri âm
-Mục đích giới thiệu quảng bá ->“vai” người giới thiệu, quảng bá.
Hoạt động 2: Một số hướng viết bài
1. Mục tiêu hoạt động: Giúp HS tìm hiểu cụ thể hơn về cách viết bài về một tập thơ, một
tập truyện hoặc cuốn tiểu thuyết theo ba hướng qua việc tìm hiểu các văn bản có đặc
điểm gần với ba kiểu loại văn bản quen thuộc là : văn bản nghị luận, văn bản biểu cảm và văn bản thông tin.
2. Nội dung thực hiện : Học sinh đọc phần “Tri thức ngữ văn” và các mục trong SGK và
kết hợp đọc tài liệu bổ trợ giáo viên đưa , sau đó có thể thảo luận nhóm và thực hiện
phiếu học tập để tìm hiểu HĐ của GV và HS Nội dung
Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập
II. Một số hướng viết bài
Giáo viên cho HS lựa chọn nhiệm vụ phù
hợp với năng lực và sở thích. Chia nhóm và 1. Viết theo hướng nghiên cứu văn học thảo luận
Nhiệm vụ 1: Tìm hiểu văn bản: Tựa “Gió a.Tìm hiểu ngữ liệu: Tựa “Gió đầu mùa” của khái Hưng 70
đầu mùa” của khái Hưng
Câu 1: Thạch Lam thường viết về những chuyện giản
Câu 1: Văn bản đã giới thiệu và phân tích dị, những cái xảy ra hằng ngày với ự thành thực đến
những nội dung nổi bật gì của tập truyện mức trở nên can đảm; sự rung động của ngòi bút Thạch
“Gió đầu mùa” của Thạch Lam?
Lam và khả năng tác động mạnh mẽ đến người đọc; sự
Câu 2: Xác định dàn ý của bài viết và nhận tinh tế của bút pháp thiên về cảm giác của Thạch Lam.
xét về cách trình bày lí lẽ và bằng chứng Câu 2: Xác định dàn ý của bài viết của tác giả. * Mở đầu:
Câu 3: Bài viết của Khái Hưng giúp bạn -Giới thiệu quan niệm về truyện ngắn của Thách Lam-
biết điều gì về Thạch Lam và các truyện tác giả tập truyện Gios đầu mùa.
ngắn của ông trước khi đọc tập truyện Gio -Đặc điểm xuyên suốt tập truyện (viết về những chuyện đầu mùa?
giản dị, những cái xảy ra hằng ngày, không cần đến
những tình tiết ngoắt ngoéo).
Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu văn bản: Chân trời * Triển khai:
không bao giờ cũ của tác giả Vương Trí -Sự thành thực đến mức trở nên can đảm trong văn Nhàn
Thạch Lam (nêu và phân tích truyện Ngày mới, Một
Câu 1: Sự đồng cảm của người viết với tác cơn giận để chứng minh)
giả Hồ Dzéch và tập Chân trời cũ đã được -Những rung động của ngòi bút Thạch Lam và khả năng
thể hiện như thế nào trong bài viết?
tác động của nó đên người đọc (làm rõ bằng các truyện
Câu 2: Bài viết đã giúp bạn hiểu như thế Gios lạnh đầu mùa, Trở về, Những ngày mới).
nào về mối quan hệ giữa văn và đời? Theo -Thiên về cảm giác- một đực điểm nổi bật trong bút
bạn, cách tiếp cận sáng tác từ góc nhìn của pháp truyện ngắn Thạch Lam (phân tích sự tinh tế của
tác giả bài viết có đặc điểm và ưu thế gì?
việc miêu tả cảm giác nhân vật trong truyện nhà mẹ Lê
Câu 3: Hãy nhận xét về giọng điệu của bài và Trở về).
viết và sự phù hợp của nó với đối tượng *Kết bài: được nói tới.
Nhận định về sự kết nối giữa con người thực ngoài đời
Câu 4: Sau khi đọc bài viết, bạn có muốn của Thạch Lam và những nhân vật trong sáng tác của
tìm đọc tập truyện ngắn Chân trời cũ ông. không? Vì sao?
Câu 3: Bài viết của Khái Hưng giúp bạn biết điều gì về
Thạch Lam và các truyện ngắn của ông trước khi đọc 71
Nhiệm vụ 3: Tìm hiểu văn bản:Nhà thơ tập truyện Gió đầu mùa: Bài tự đã đưa chúng ta đến
Quang Dũng- khúc song hành thơ và họa với những điểm nổi bật tạo nên phong cách phong cách
của tác giả Chu Hồng Tiến:
riêng của Thạch Lam trong văn học Việt Nam lúc bấy
Câu 1: Bài viết đã đưa đến những thông tin giờ gì về cuốn sách?
Câu 2: Những nội dung nổi bật nào của b. Kết luận : Viết theo hướng nghiên cứu văn học
cuốn sách đã được tác giả giới thiệu? Cách
giới thiệu đó có thể khơi lên ở người đọc 2. Viết theo hướng thưởng thức, trải nghiệm:
những ấn tượng gì về cuốn sách?
a.Tìm hiểu ngữ liệu: Chân trời không bao giờ cũ của tác
Câu 3: Cách trình bày, triển khai văn bản giả Vương Trí Nhàn
này có điểm gì khác so với hai văn bản Câu 1: Tác giả đã khẳng định những điều làm nên giá trên?
trị của cuốn sách, nhưng không nói trực tiếp vào nội
dung cuốn sách mà bằng sự ghi nhận của độc giả về sức
Ngoài các nhiệm vụ trên HS có thể tìm hiểu sống lâu bền mà cuốn sách đem lại. Tất cả tạo nên một
chi tiết và trả lời các câu hỏi nhỏ trong từng mạch văn thiên về cảm nhận, suy ngẫm. Mở đầu, tác giả văn bản
đã khẳng định giá trị của cuốn sách trong tình yêu tha
thiết của bạn đọc ; tiếp đến, tác giả bộc lộ những suy
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ
ngẫm của mình về những cách tồn tại của một nhà văn
Học sinh thảo luận và hoàn thành phiếu
trong sự nghiệp văn chương của mình, qua đó cho thấy
Thời gian: . . . phút
Hồ Dzếnh là một nhà văn thuộc kiểu “lơ đãng” nhưng
Chia sẻ: . . . . phút
lại sống mãi trong lòng người yêu văn chương, và chỉ
Phản biện và trao đổi: . . . . phút
qua một tập truyện ngắn Chân trời cũ cũng làm nên tên
tuổi của Hồ Dzếnh và sự thanh thản trong nụ cười của
Bước 3. Báo cáo, thảo luận
ông. Tất cả những suy ngẫm sâu và rộng ấy được viết
Học sinh chia sẻ bài làm và báo cáo phần bằng sự trải nghiệm, đồng điệu của Vương Trí Nhàn với tìm hiểu
Hồ Dzếnh- tác giả tập truyện Chân trời cũ. Câu 2:
Bước 4. Kết luận, nhận định
Trong bài viết, Vương Trí Nhàn nói đến sự độc đáo, cá
Giáo viên chốt những kiến thức cơ bản
biệt trong cuộc đời mỗi nhà văn cũng như cuộc đời mỗi
con người, từ đó suy ngẫm về những cách tồn tại trong 72
* Viết theo hướng nghiên cứu văn học
cuộc sống và trong văn chương để thấy mỗi con người
có những cách tồn tại khác nhau, cũng như mỗi nhà văn
- Thiên về phân tích, bình luận những nội có những cách khác nhau để ghi dấu trong lòng độc giả.
dung hoặc vấn đề chính được tác giả tập Và Hồ Dzếnh thuộc loại người “sống như kẻ lơ đãng”,
trung thể hiện trong tập thơ, tập truyện ngắn cả một đời văn thu gọn trong một vài quyển sách mà hoặc cuốn tiểu thuyết.
“cứ sống mãi trong lòng người yêu văn chương.
- Thể hiện cái nhìn bao quát của người viết Cách tiếp cận sáng tác của nhà văn từ góc nhìn của tác
về những giá trị nổi bật, xuyên suốt làm nên giả đã mở ra cho người đọc một hướng tiếp nhận tập
sức hấp dẫn của tác phẩm và thể hiện phong truyện Chân trời cũ, đó không chỉ là văn chương mà còn cách của tác giả.
là những gì được chắt lọc từ cuộc đời của nhà văn, một
- Thể hiện quan điểm đánh giá khách quan tác phẩm viết từ khi nhà văn còn rất trẻ nhưng lại có
với những bằng chứng phong phú, sát hợp.
một sức sống lâu bền, một Chân trời cũ nhưng không
- Ngôn ngữ đảm bảo tính khoa học.
bao giờ cũ. Đó chính là nét tạo nên sức hấp dẫn của
Chân trời cũ mà Vương Trí Nhàn truyền tải đến người
* Viết theo hướng thưởng thức, trải đọc. nghiệm: Câu 3:
Vương Trí Nhàn viết về tác phẩm Chân trời cũ của Hồ
-Thể hiện cảm nhận, trải nghiệm về những Dzếnh khi tác giả đã qua đời. Trong bài viết, ông đã
nét nổi bật của tác phẩm, về tác giả và dành cho Hồ Dzếnh thái độ trân trọng với những suy
những gì tạo nên sức hấp dẫn hoặc giá trị ngẫm, chiêm nghiệm về cuộc đời, về văn chương, về
thẩm mĩ riêng của cuốn sách.
thái độ tự nhiên, an nhiên của Hồ Dzếnh trong cuộc đời
-Cách viết thiên về sử dụng bút pháp trữ mà người đọc có thể nhận ra khi đọc cuốn sách Chân
tình, với những liên tưởng, suy ngẫm, khơi trời cũ. Một bài viết hàm súc, dồn chứa những suy tư
gợi đến những điều trong và ngoài tác phẩm sâu sắc của tác giả về văn và đời, gợi nhiều ấn tượng và
theo dòng suy nghĩ của người viết.
cảm xúc của người đọc về nhà văn.
-Ngôn ngữ, giọng điệu giàu cảm xúc, cách Câu 4: viết theo kiểu tùy bút.
Bài viết không trực tiếp giới thiệu về nội dung cuốn
sách, nhưng bằng những cảm nhận và suy ngẫm về
* Viết theo hướng giới thiệu, quảng bá
những giá trị tự thân mà cuốn sách đem đến cho người
Đây là cách giới thiệu hướng đến các mục đọc, bài viết có thể khơi gợi niềm cảm hứng cho người 73
đích đọc sách cũng như giới thiệu sách khác đọc về sức sống và sức hấp dẫn của cuốn sách.
nhau. Chẳng hạn, giới thiệu sách mới, giới
thiệu mang tính quảng cáo, thương mại. .
b.Kết luận: Viết theo hướng thưởng thức, trải nghiệm:
-Cần quan tâm đến nhu cầu và đặc điểm của 3. Viết theo hướng giới thiệu, quảng bá
đối tượng tiếp nhận để chọn lối viết phù a. Tìm hiểu ngữ liệu hợp.
Câu 1: Bài viết đã đưa đến những thông tin gì về cuốn
-Có thể tập trung giới thiệu những nội dung sách?
nổi bật nhất của cuốn sách hoặc những đặc Đó là thông tin về tác giả Quang Dũng và nội dung của
điểm nổi bật nhất về tác giả, quá trình sáng cuốn sách . những thông tin được giới thiệu khá chi tiết,
tác để gây được ấn tượng đậm nét đối với giúp độc giả có thể cảm nhận được nội dung của cuốn người tiếp nhận.
sách và thời điểm xuất bản (kỉ niệm 100 năm ngày sinh
-Sản phẩm của cách viết này có thể là văn Quang Dũng).
bản thông tin đa phương thức. Câu 2:
-Về nội dung: bài viết tập trung giới thiệu những nét nổi
bật về cuộc đời và sáng tác của tác giả Quang Dũng trên
cả 2 phương diện: thơ và họa. Nhằm giúp độc giả hiểu
về những nét hấp dẫn của cuốn sách, tác giả đã kết hợp
giới thiệu về các chặng đường trong cuộc đời của
Quang Dũng; tính cách, đam mê của nhà thơ; những lí
do làm nên điểm đặc sắc và giá trị của những bài thơ, bức họa của Quang Dũng.
-Việc giới thiệu kết hợp giữa những chi tiết về cuộc đời
và thơ ca, hội họa, đặc biệt là một số dẫn chứng về thơ
và họa có thể đem lại cho người đọc những ấn tượng
sâu đậm về cuốn sách. Đó chính là cách để đưa cuốn
sách đến gần với độc giả.
Câu hỏi 3: Cách trình bày, triển khai văn bản này có
điểm gì khác so với hai văn bản trên?
-Cung cấp những thông tin quan trọng về cuốn sách, bài 74
viết đi theo hướng: đầu tiên đặt trọng tâm vào việc
cung cấp thông tin về ấn phẩm của lần xuất bản này và
hình thức bên ngoài cuốn sách , qua đó tạo nên ấn tượng
tốt đẹp ban đầu cho người đọc; tiếp theo bài viết giới
thiệu khái quát về những điểm nổi bật tạo nên sức hấp
dẫn của cuốn sách về cả 2 phương diện thơ và họa; đoạn
kết là những đánh giá ngắn gọn nhằm tôn vinh giá trị
của cuốn sách và tài năng của Quang Dũng.
-Hình thức trình bày cũng theo hình thức của văn bản
thông tin , sắp xếp nội dung theo những tiêu mục ngắn
gọn , nhằm cung cấp những thông tin quan trọng về
cuốn sách. Đặc biệt, việc kết hợp giữa kênh chữ và kênh hình .
b. Kết luận : Viết theo hướng giới thiệu, quảng bá
Hoạt động 3: Thực hành viết
1.Mục tiêu hoạt động : Giúp HS hiểu về cách triển khai từ đó biết thực hành viết bài về
một tập thơ, một tập truyện ngắn hay một tiểu thuyết theo ba cách trên.
2. Nội dung thực hiện : Học sinh đọc phần “Tri thức ngữ văn” và các mục trong SGK và
kết hợp đọc tài liệu bổ trợ giáo viên đưa , sau đó có thể thảo luận nhóm và thực hiện
phiếu học tập để tìm hiểu HĐ của GV và HS Nội dung 75
Bước 1: Giao nhiệm vụ
III. Thực hành viết
-Gv yêu cầu HS tiến hành viết bài giới thiệu 1.Chuẩn bị
về một tập thơ, một tập truyện ngắn hoặc -Chọn tác phẩm và chọn hướng viết ( chọn “vai”)
một tiểu thuyết đã được lựa chọn từ những -Xem lại phiếu đọc sách để hình dung tổng thể
phần trước và báo cáo sản phẩm trước 2. Dàn ý chung nhóm, lớp.
a.Bài viết theo hướng nghiên cứu
-Để thực hiện bài viết, HS cần thực hiện các MB: giới thiệu tg, tp, nxchung, về những gt nổi bật hoặc
bước trong quy trình tạo lập văn bản bao những nét đặc sắc tạo nên dấu ấn của tp
gồm: chuẩn bị viết, lập dàn ý, viết, chỉnh TB: Trình bày tổng quan những giá trị nổi bật của tác
sửa, hoàn thiện, đồng thời tham khảo gợi ý phẩm hoặc từng khía cạnh đáng chú ý về nội dung và
về cách xây dựng dàn ý tương ứng với 3 nghệ thuật , mỗi ý được giới thiệu cần có trích dẫn cùng hướng viết bài.
một số phân tích cụ thể( về những ví dụ tiêu biểu) để
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ tạo điểm nhấn.
Học sinh hoàn thành sản phẩm tại lớp hoặc -Với tp truyện ngắn hoặc tiểu thuyêt: Chú ý đề tài, chủ
chuẩn bị trước sản phẩm tại nhà
đề, các tuyến nhân vật, nghệ thuật xây dựng nhân
Bước 3. Báo cáo, thảo luận
vật,bút pháp hoặc phong cách tác giả
Học sinh chia sẻ sản phẩm để Hs khác nhận -Với tác phẩm thơ:Chú ý đến mạch cảm xúc, thế giới xét, góp ý
hình tượng, nghệ thuật xây dựng hình ảnh, bút pháp
Bước 4. Kết luận, nhận định hoặc phong cách tác giả.
Giáo viên chốt những kiến thức cơ bản
KB: Đánh giá vị trí của tập thơ
b.Bài viết theo hướng thưởng thức trải nghiệm :Xem dàn ý sgk tr 87-88
c. Bài viếttheo hướng giới thiệu, quảng bá: Xem dàn ý sgk tr -88 3.Một số lưu ý Sgk tr88
4. Chỉnh sửa, hoàn thiện Sgk tr88 76
Hoạt động 4: Báo cáo kết quả
1. Mục tiêu hoạt động : HS biết cách trình bày, báo cáo kết quả trước nhóm, lớp, từ đó
biết cách tự đánh giá kết quả bài viết của bản thân và đánh giá được bài viết của bạn.
2. Nội dung thực hiện: HS sử dụng SGK, tài liệu và kiến thức liên quan để viết bài về
một tập thơ, tập truyện ngắn hay tiểu thuyết sau đó báo cáo sản phẩm trước nhóm,lớp HĐ của GV và HS Nội dung
Bước 1: Giao nhiệm vụ
1. Hình thức tổ chức
Hs báo cáo kết quả về bài viết của mình trước lớp. -Đọc và góp ý theo nhóm
Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
-Chọn bài tiêu biểu để đọc và trao đổi trước
Hs báo cáo kết quả theo nhóm hoặc theo lớp, theo các lớp tiêu chí
2. Tiêu chí đánh giá bài viết : Phân loại
Bước 3: Báo cáo thảo luận
cụ thể theo ba hướng
GV mời HS trình bày bài viết, yêu cầu các hs khác
nhận xét, góp ý, bổ sung.
Bước 4: Kết luận, nhận định
GV nhận xét, chốt kiến thức.
Gv gợi ý về rubric đánh giá bài viết theo ba hướng .
Hoặc dùng bảng kiểm bài viết giới thiệu một tập thơ,
một tập truyện ngắn, một tiểu thuyết. Tiêu chí đánh giá :
1, Rubric đánh giá bài viết theo hướng nghiên cứu khoa học STT Tiêu chí Mức 1 Mức 2 Mức 3 1
Xác định và Xác định đúng vấn đề Xác định đúng vấn đề Chưa xác định 77
trình bày vấn đề trọng tâm và trình bày trọng tâm nhưng triển được vấn đề trọng
vấn đề nghị luận rõ khai trình bày vấn đề tâm, chưa biết triển
ràng , thể hiện được chưa rõ ràng. khai trình bày vấn
các giá trị nổi bật của đề. tác phẩm được giới thiệu. 2
Quan điểm và Thể hiện quan điểm Thể hiện quan điểm Chưa thể hiện được thái độ
của và thái độ của người và thái độ của người quan điểm và thái người viết
viết về vấn đề được viết nhưng cách thể độ của người viết đề cập một cách hiện chưa thuyết hoặc quan điểm, thuyết phục. phục. thái độ đó chưa được diễn giải. 3
Sử dụng lí lẽ Sử dụng các lí lẽ bằng Sử dụng lí lẽ bằng Sử dụng lí lẽ, bằng bằng chứng
chứng tiêu biểu , phù chứng và một số chứng và một số
hợp; sử dụng những phương pháp lập luận phương pháp lập
phương pháp lập luận hiệu quả để củng cố luận chưa thuyết
hiệu quả để triển khai cho các luận điểm phục.
hệ thống luận điểm nhưng chưa thật hiệu
một cách thuyết phục. quả. 4
Tổ chức bài viết Bài viết được tổ chức Bài viết có đủ 3 Bài viết chưa được
hoàn chỉnh, cấu trúc phần : MB, TB, KB tổ chức hoàn chặt chẽ
nhưng chưa thể hiện chỉnh , các phần
rõ yêu cầu của từng không được trình phần. bày rõ ràng. 5
Sử dụng các Sử dụng chính xác và Sử dụng các phương Có sử dụng một số phương
thức hiệu quả các phương thức liên kết câu và phép liên kết câu liên kết
thức liên kết câu đoạn đoạn văn một cách nhưng chưa được
văn, giúp tăng cường phù hợp , giúp người mạch lạc.
khả năng đọc và củng đọc dễ hiểu. 78 cố mối liên hệ giữa các câu và đoạn văn. 6
Dùng từ, đặt Không mắc lỗi dùng Mắc một vài lỗi dùng Mắc khá nhiều lỗi câu, diễn đạt
từ , đặt câu, hoặc chỉ từ , đặt câu (3-5 lỗi) ; dùng từ , đặt câu
mắc 1-2 lỗi không diễn đạt khá rõ ràng (từ 6 lỗi trở nên)
đáng kể , diễn đạt rõ rành mạch. hoặc diễn đạt nhiều ràng, mạch lạc. ý chưa rõ ràng , mạch lạc. 7
Trình bày bài Chữ viết rõ ràng , dễ Chữ viết có thể đọc Chữ viết khó đọc, viết
đọc; không mắc lỗi được, mắc 2-3 lỗi cẩu thả, mắc nhiều
chính tả; trình bày bài chính tả; trình bày bài lỗi chính tả ; trình
viết đúng quy cách và viết đúng quy cách bày bài viết không chỉn chu.
nhưng chưa sạch đẹp. đúng quy cách.
2.Rubric đánh giá bài viết theo hướng thưởng thức trải nghiệm STT Tiêu chí Mức 1 Mức 2 Mức 3 1
Bộc lộ được những Bộc lộ rõ ràng, đầy Bộc lộ được một Chưa bộc lộ được cảm xúc suy nghĩ và đủ
cảm xúc, suy phần cảm xúc, suy cảm xúc, suy nghĩ
trải nghiệm cá nhân nghĩ trải nghiệm cá nghĩ trải nghiệm cá trải nghiệm cá nhân về tác phẩm nhân về tác phẩm nhân về tác phẩm về tác phẩm 2
Làm nổi bật được Nêu đầy đủ, làm nổi Nêu được một vài Chưa nêu đầy đủ
những nét đặc sắc về bật những nét đặc nét đặc sắc về nội những nét đặc sắc về
nội dung, nghệ thuật sắc về nội dung và dung và NT nội dung và NT của tác phẩm NT 3
Tổ chức bài văn linh Bài viết có tính sáng Bài viết có tổ chức Bài viết chưa có tính
hoạt , mở bài và kết tạo , tổ chức bài văn linh hoạt, MB và KB sáng tạo , tổ chức bài có tính khơi gợi
linh hoạt, MB và KB theo hưởng mở, gợi bài văn chưa linh
theo hưởng mở, gợi suy ngẫm hoạt, MB và KB còn suy ngẫm đơn giản 79 4
Sử dụng các phương Bài viết được tổ chức Có sử dụng một số Bài viết chưa được
tiện liên kết để tạo sự hoàn chỉnh, cấu trúc phép liên kết câu tổ chức hoàn chỉnh ,
liền mạch, nhất quán chặt chẽ giúp củng cố nhưng chưa được các phần không
trong từng đoạn và mối liên hệ giữa các mạch lạc. được trình bày rõ giữa các đoạn câu và đoạn văn. ràng. 5
Sử dụng kết hợp các Sử dụng linh hoạt và Có sử dụng nhưng Chưa sử dụng linh
yếu tố biểu cảm với hiệu quả các yếu tố chưa linh hoạt và hoạt và hiệu quả
thuyết minh, nghị biểu cảm với thuyết hiệu quả các yếu tố các yếu tố biểu cảm
luận một cách có hiệu minh, nghị luận
biểu cảm với thuyết với thuyết minh, quả minh, nghị luận nghị luận 6
Dùng từ, đặt câu Không mắc lỗi dùng Mắc một vài lỗi dùng Mắc khá nhiều lỗi
đúng;diễn đạt rõ ràng từ , đặt câu, hoặc chỉ từ , đặt câu (3-5 lỗi) ; dùng từ , đặt câu (từ trong sáng
mắc 1-2 lỗi không diễn đạt khá rõ ràng 6 lỗi trở nên) hoặc
đáng kể , diễn đạt rõ rành mạch. diễn đạt nhiều ý ràng, mạch lạc. chưa rõ ràng , mạch lạc. 7
Viết đúng chính tả, Chữ viết rõ ràng , dễ Chữ viết có thể đọc Chữ viết khó đọc, trình baỳ bài
viết đọc; không mắc lỗi được, mắc 2-3 lỗi cẩu thả, mắc nhiều đúng quy cách
chính tả; trình bày chính tả; trình bày lỗi chính tả ; trình
bài viết đúng quy bài viết đúng quy bày bài viết không cách và chỉn chu.
cách nhưng chưa đúng quy cách. sạch đẹp.
3 .Rubric đánh giá bài viết theo hướng giới thiệu, quảng bá stt Tiêu chí Mức 1 Mức 2 Mức 3 1
Xác định và Xác định đúng vấn đề Xác định đúng vấn Chưa xác định đúng vấn
trình bày, giới trọng tâm và trình đề trọng tâm nhưng đề trọng tâm và trình bày
thiệu được các bày vấn đề rõ ràng , trình bày vấn đề vấn đề chưa rõ ràng , chưa 80
thông tin cơ bản thể hiện được các t chưa rõ ràng , thể thể hiện được các thông về đối tượng
hông tin cơ bản về hiện được một phần tin cơ bản về đối tượng đối tượng thông tin cơ bản về đối tượng 2
Thể hiện được Tùy theo đối tượng Thể hiện được nội Chưa thể hiện được nội
nội dung thông và mục đích mà thể dung thông
tin dung thông tin một cách
tin một cách linh hiện được nội dung nhưng chưa linh linh hoạt hoạt thông tin một cách hoạt linh hoạt 3
Sử dụng các Sử dụng các phương Sử dụng được một Chưa sử dụng các phương phương
pháp pháp trình bày thông số phương pháp pháp trình bày thông tin
trình bày thông tin hợp lí phù hợp; trình bày thông tin hợp lí phù hợp; đạt hiệu tin hợp lí đạt hiệu quả
hợp lí phù hợp; đạt quả hiệu quả 4
Tổ chức bài văn Bài viết được tổ chức Bài viết có đủ 3 Bài viết chưa được tổ
thành 3 phần hoàn chỉnh, cấu trúc phần : MB, TB, KB chức hoàn chỉnh , các
hợp lí : MB, TB, chặt chẽ
nhưng chưa thể hiện phần không được trình KB
rõ yêu cầu của từng bày rõ ràng. phần. 5
Sử dụng các Sử dụng chính xác và Sử dụng các phương Có sử dụng một số phép
phương tiện liên hiệu quả các phương thức liên kết câu và liên kết câu nhưng chưa
kết để tạo sự liền thức liên kết câu đoạn đoạn văn một cách được mạch lạc.
mạch, nhất quán văn, giúp tăng cường phù hợp , giúp người
trong từng đoạn khả năng đọc và củng đọc dễ hiểu. và giữa đoạn cố mối liên hệ giữa các câu và đoạn văn. 6
Dùng từ, đặt câu Không mắc lỗi dùng Mắc một vài lỗi Mắc khá nhiều lỗi dùng
đúng, diễn đạt rõ từ , đặt câu, hoặc chỉ dùng từ , đặt câu (3- từ , đặt câu (từ 6 lỗi trở ràng trong sáng
mắc 1-2 lỗi không 5 lỗi) ; diễn đạt khá nên) hoặc diễn đạt nhiều ý 81
đáng kể , diễn đạt rõ rõ ràng rành mạch.
chưa rõ ràng , mạch lạc. ràng, mạch lạc. 7
Trình bày bài Chữ viết rõ ràng , dễ Chữ viết có thể đọc Chữ viết khó đọc, cẩu thả, viết
đọc; không mắc lỗi được, mắc 2-3 lỗi mắc nhiều lỗi chính tả ;
chính tả; trình bày bài chính tả; trình bày trình bày bài viết không
viết đúng quy cách và bài viết đúng quy đúng quy cách. chỉn chu. cách nhưng chưa sạch đẹp.
PHẦN 3: GIỚI THIỆU DƯỚI HÌNH THỨC NÓI VỀ MỘT TẬP THƠ, MỘT TẬP
TRUYỆN NGẮN HOẶC MỘT TIỂU THUYẾT
Thời gian thực hiện: 3 tiết
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Về kiến● Học sinh xác định được mục đích của việc trình bày bài giới thiệu thức
● Học sinh nêu được các thông tin về tập thơ, tập truyện ngắn hoặc tiểu thuyết:
tác giả, tác phẩm, nhà xuất bản, nơi xuất bản, năm xuất bản, lần xuất bản/ tái bản…
2. Về năng - Học sinh phát triển: Tư duy phản biện, năng lực hợp tác, giải quyết vấn lực đề,….
● Học sinh viết được báo cáo nghiên cứu có sử dụng trích dẫn, cước chú và
phương tiện hỗ trợ; có hiểu biết về quyền sở hữu trí tuệ và tránh đạo văn
● Học sinh biết lắng nghe, phản hồi về một bài thuyết trình kết quả nghiên cứu 82
3. Về phẩm Học sinh có thái độ trân trọng đối với những di sản nghệ thuật quý báu mà chất ông cha ta truyền lại
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC, HỌC LIỆU
1. Học liệu: Sách giáo khoa, sách giáo viên, phiếu học tập
2. Thiết bị: Máy chiếu, bảng, dụng cụ khác nếu cần.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
1. HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG – TẠO TÂM THẾ
a. Mục tiêu hoạt động: Tạo tâm thế thoải mái và gợi dẫn cho học sinh về nội dung bài học
b. Nội dung thực hiện:
- GV chuẩn bị câu hỏi dẫn dắt HS tìm hiểu về hình thức giới thiệu về 1 tập thơ, tập
truyện ngắn hoặc tiểu thuyết qua phiếu K – W – L. HĐ của GV và HS Nội dung
Bước 1. Giao nhiệm vụ học tập
Học sinh trình bày những hiểu biết của mình qua bảng K –
GV đặt câu hỏi: Nêu đặc điểm của W – L và trả lời câu hỏi được đặt ra
hoạt động thuyết trình và đặc điểm
của việc thuyết trình một tập thơ, K (Đã biết)
W (Muốn biết) L (Đã học được)
tập truyện ngắn hoặc tiểu thuyết?
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ
Học sinh suy nghĩ và trả lời câu hỏi.
Bước 3. Báo cáo, thảo luận
Học sinh chia sẻ câu trả lời của mình trước lớp.
Bước 4. Kết luận, nhận định
Giáo viên dẫn dắt vào bài học, 83
2. HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC MỚI
a. Mục tiêu hoạt động:
-Học sinh xác định được mục đích của việc trình bày bài giới thiệu
-Học sinh nêu được các thông tin về tập thơ, tập truyện ngắn hoặc tiểu thuyết: tác
giả, tác phẩm, nhà xuất bản, nơi xuất bản, năm xuất bản, lần xuất bản/ tái bản…
b. Nội dung thực hiện:
- Học sinh đọc phần “Tri thức ngữ văn” trong SGK, nội dung bài học phần 1 và
phần 2 của chuyên đề và kết hợp đọc tài liệu bổ trợ giáo viên đưa
-Học sinh thảo luận nhóm để tìm hiểu về các thông tin về tập thơ, tập truyện ngắn
hoặc tiểu thuyết và cách giới thiệu tập thơ, tập truyện ngắn hoặc tiểu thuyết HĐ của GV và HS Nội dung
Hoạt động 1: Tìm hiểu I/ Tìm hiểu yêu cầu của hoạt động thuyết trình
yêu cầu của hoạt động
-Bài nói phải đáp ứng mục đích cụ thể của vệc giới thiệu thuyết trình
cuốn sách ( tập thơ, tập truyện ngắn, tiểu thuyết)
Bước 1. Giao nhiệm vụ
-Bài nói thể hiện được đầy đủ các thông tin cơ bản, giúp học tập
người nghe nắm đươc nhan đề, tác giả, tác phẩm, nhà xuất bản,
Khi thuyết minh, bài nói nơi xuất bản, năm xuất bản, lần xuất bản/ tái bản, những nét
cần đạt những yêu cầu chính về nội dung và nghệ thuật. của về tập thơ, tập truyện ngắn nào? hoặc tiểu thuyết
Bước 2. Thực hiện
-Bài nói cần có sức hấp dẫn, lôi cuốn, tác động tích cực đến nhiệm vụ người nghe.
Bước 3. Báo cáo, thảo luận
Học sinh chia sẻ câu trả lời của mình
Bước 4. Kết luận, nhận định Giáo viên chốt những kiến thức cơ bản 84
Hoạt động 2: Tìm hiểu II/ Tìm hiểu cách tổ chức hoạt động thuyết trình và thực
cách tổ chức hoạt động hành thuyết trình
thuyết trình và thực 1/ Chuẩn bị hành thuyết trình
1.1/ Xác định tình huống
Bước 1. Giao nhiệm vụ -Tình huống thứ nhất: Sử dụng kết quả của bài viết đã thực học tập hiện ở phần viêt
Để làm tốt công việc giới
+ Học sinh tóm tắt bài viết và xây dựng thành đề cương thiệu 1 tập thơ, 1 tập
+ Học sinh dựa vào dàn ý đã lập trước khi viết để đối chiếu
truyện ngắn hoặc 1 tiểu từng ý trong bài viết với dàn ý ( trật tự các ý, ý kiến được thể
thuyết ta cần làm những hiện, cách triển khai…) công việc gì?
-Tình huống thứ hai: Chưa có bài viết của bản thân về tập
Bước 2. Thực hiện sách cần giới thiệu nhiệm vụ
+ Học sinh lựa chọn được 1 tập thơ, 1 tập truyện ngắn, tiểu thuyết
Học sinh thảo luận và cần giới thiệu
hoàn thành phiếu học tập. Có thể lựa chọn theo các hướng sau:
Bước 3. Báo cáo, thảo ●
Cuốn sách có văn bản được giới thiệu trong CĐHT luận Ngữ văn lớp 10-SGK Học sinh chia sẻ bài làm ●
Cuốn sách mới xuất bản
và báo cáo phần tìm hiểu ●
Cuốn sách thu hút sự quan tâm của nhiều người
Bước 4. Kết luận, nhận ●
Cuốn sách đề cập đến nhiều vấn đề trong đời sống định của giới trẻ hiện nay
Giáo viên chốt những + Học sinh đọc kĩ tác phẩm kiến thức cơ bản
+ Học sinh lập dàn ý cho bài nói *Lưu ý:
- Dàn ý phải đầy đủ các phàn theo bố cục của bài viết. Nội
dung mỗi phần cần tách ý rõ ràng, ý nọ tiếp ý kia theo thứ tự hợp
lí, mạch lạc. (thường gồm các phần: Mở đầu -> Triển khai -> Kết thúc)
-Ở mỗi phần, mỗi ý, bên cạnh nội dung cơ bản, dẫn chứng 85
tiêu biểu cần ghi chú cách trình bày, thời gian cho từng phần =>
tránh lan man hoặc thiên lệch, bất hợp lí giữa các ý khi trình bày
1.2/ Xây dựng đề cương hoạt động
Đề cương hoạt động đảm bảo các nội dung sau:
1. Đơn vị tổ chức (lớp, CLB, trường…) 2. Mục đích giới thiệu 3. Thời gian tổ chức 4. Địa điểm tổ chức 5. Thành phần tham gia
6. Phân công nhiệm vụ các bộ phận: Bộ phận chuẩn bị
cơ sở vật chất, phương tiện; Bộ phận trang trí, thiết kế; Bộ phận
tiếp tân; Dẫn chương trình; người giới thiệu sách
1.3/ Lên kịch bản của người dẫn chương trình CÔNG VIỆC THỰC HIỆN
Nêu mục đích -Phục vụ cho việc học tập tổ chức sự kiện
Giới thiệu đại Giới thiệu tên cụ thể của đại biểu và thanh
biểu và thành phần tham dự theo thứ tự sau: phần tham dự -Khách mời ngoài trường - Đại diện BGH
- Các thầy cô giáo bộ môn trong tổ ngữ văn - HS khối 10 - Những người quan tâm
Giới thiệu và Giới thiệu sơ lược về diễn giả ( tên, lớp,
mời diễn giả khả năng…) trình bày
-Giao tiêp ngắn với diễn giả để tạo không
khí và mời diễn giả trình bày giới thiệu
Tổ chức trao -Phỏng vấn ngắn 1 vài HS, người tham dự 86
đổi ngắn vè sự về ý nghĩa của việc tổ chức sự kiện kiện
-Mời đại diện nhà trường phát biểu
Kết thúc sự -Khẳng định ý nghĩa của việc tổ chức sự kiện
kiện giới thiệu tập thơ, tập truyện ngắn, tiểu thuyết
-Nói lời cảm ơn và gửi lời chào tạm biệt
đến các vị đại biểu, các thầy cô giáo, các bạn học sinh
1.4/ Chuẩn bị đề cương của bài giới thiệu sách
Cần đảm bảo bố cục và các nội dung chính sau:
a. Mở đầu: giới thiệu sơ lược về tác giả, sự nghiệp sáng tác của
tác giả và tập thơ/ tập truyện ngắn/ tiểu thuyết được chọn b/ Nội dung
● - Một số thông tin xung quanh tác phẩm
-Tên tác phẩm, năm xuất bản
- Hoàn cảnh ra đời, xuất xứ
- Cấu trúc/ kết cấu của tác phẩm
● - Những nội dung cơ bản của tác phẩm
● - Đặc điểm nghệ thuật của tác phẩm: thể thơ hoặc cốt truyện,
ngôi kể, hành động, ngôn ngữ, bài học nhân sinh…
● Một số ý kiến đánh giá về tập thơ/ tập truyện ngăn/ tiểu thuyết
c/ Kết thúc: Nói lời cảm ơn và gửi lời chào tạm biệt đến các vị
đại biểu, các thầy cô giáo, các bạn học sinh
1.5/ Các phương tiện hỗ trợ - Hình ảnh minh họa - Phim ngắn 87 - Loa - Đèn chiếu - Powerpoint … 2/ Thuyết trình 2.1/ Trình bày a/ Mở đầu
- Tìm hiểu trước đối tượng để có cách chào, thưa, xưng hô phù hợp
- Tự giới thiệu ngắn về bản thân
- Nêu mục đích của việc trình bày giới thiệu 1 tập thơ, 1
tập truyện ngắn, 1 tiểu thuyết
-Nêu các thông tin tổng quát: Tên tập sách, tác giả, NXB,
năm XB, sự chú ý của dư luận… b/ Triển khai
-Bám vào đề cương đã chuẩn bị hoặc trình chiếu Power
point để trình bày từng ý. Nhấn mạnh trọng tâm vấn đề, thuyết
minh rõ ràng, diễn giải, phân tochs dẫn chứng ở những chỗ cần
làm sáng tỏ. Chú ý tương tác với người nghe
-Nếu có Video chiếu xen kẽ, cần làm rõ sự kết nối giữa bài giới thiệu và hình ảnh
-Tùy thái độ, phản ứng của người nghe mà điều chỉnh, bổ sung thông tin cần thiết
- Chú ý giọng nói, tốc độ nói cho phù hợp với thể loại tác
phẩm và nội dung trình bày. Tuyệt đối tránh tình trạng đọc bài viết soạn sẵn. c/ Kết thúc
-Khẳng định lại giá trị của tác phẩm và sự cần thết của
việc nắm được các thông tin cơ bản về tác phẩm đó đối với việc
nâng cao chất lượng học tập môn Ngữ Văn
- Sẵn sàng giải đáp những điều mà người nghe muốn hiểu 88 rõ thêm. 2.2/ Đánh giá
Các mẫu phiếu đánh giá
MẪU 1: PHIẾU ĐÁNH GIÁ PHẦN TRÌNH BÀY CỦA CÁ NHÂN/ NHÓM MỨC ĐỘ NỘI DUNG ĐÁNH GIÁ CHƯA ĐẠT ĐẠT
Nêu được mục đích giới thiệu
Truyền đạt các thông tin chung về NỘI cuốn sách DUNG
Giới thiệu về nội dung cuốn sách NÓI
Giới thiệu đặc điểm hình thức,
thể loại, ngôn ngữ của cuốn sách
Phong thái tự tin, chủ động, sử CÁCH dụng ngôn ngữ phù hợp
TRÌNH Sử dụng các phương tiện phi BÀY
ngôn ngữ, phương tiện hỗ trợ
Tương tác với người nghe
MẪU 2: PHIẾU ĐÁNH GIÁ PHẦN TỔ CHỨC SỰ KIỆN MỨC ĐỘ NỘI DUNG ĐÁNH GIÁ CHƯA ĐẠT ĐẠT
Hình thức trang trí (maket, poster…)
Phần thể hiện của người dẫn chương trình
Phần trình bày của người giới thiệu 89
Sự phối hợp của các bộ phận III/ Thực hành
VD: Giới thiệu tập truyện ngắn: Con mèo của FOUJITA của nhà văn Nguyễn Quang Sáng
Các sản phẩm HS cần đạt được (GV kiểm tra để chuẩn bị tốt cho buổi giới thiệu) A/ PHIẾU ĐỌC SÁCH
Người đọc: Lê Trần Khánh Linh/ Trần Nguyệt Ánh…
I/ Thông tin chung về tác phẩm:
1. Tên tác phẩm: Con mèo của FOUJITA
2. Thể loại: truyện ngắn
3. Tác giả: Nguyễn Quang Sáng
4. Nhà xuất bản: Kim Đồng
5. Nơi xuất bản: Hà Nội
6. Năm xuất bản: 2020 7. Số trang: 200 8. Khổ: 14 x 22,5cm
II/ Thông tin cụ thể
1/ Chủ đề: Viết về thiếu nhi 2/ Nội dung:
Tập truyện kể một chuỗi những nghịch lí của sự đời đan xen vào nhau, song song tồn
tại. Từ nghịch lí của chuyện hàng ngày “đồ chơi mắc hơn đồ ăn” cho đến cái nghịch lí cao cả
của sự sáng tạo: “Hình như người nghệ sĩ không chấp nhận cái xấu. Mà cái xấu và cái đẹp lại
song song tồn tại với con người. Và đó là bi kịch của người nghệ sĩ” (tr. 31). Từ nghịch lí
tình yêu cho đến nghịch lí của chuyện làm ăn. Một người sẵn sàng từ chối đi tập kết chỉ vì 90
hứa hôn vì một cô gái, để ở lại rồi lãnh án năm năm tù. Ra tù lại nhận thêm một nỗi đau nữa:
vợ đã đi theo người khác. Cả một cơ quan từ thủ trưởng đến nhân viên đã hớn hở ra mặt khi
đổi được ba cái bình cổ trị giá năm cái ô tô để lấy. . một cái ô tô ! Tất cả những nghịch lí ấy lại là cuộc đời.
Nguyễn Quang Sáng cứ kể như không có gì là quan trọng, như “ào” đi cho xong.
Nhưng đằng sau các sự kiện, các chi tiết ấy lại nặng bao suy tư, nghiền ngẫm về người, về đời. 3. Nghệ thuật
Cách kể chuyện tự nhiên, dung dị và rất đời của ông. Đọc ông, có cảm tưởng như ông
chẳng sắp xếp, bố trí gì cả, cứ tưởng như ông gặp đâu kể đó, đưa bút thật dễ dàng. Ấy vậy
mà các chi tiết, các sự kiện lại gắn bó nhau thật chặt chẽ. Chính điều này đã tạo cho nhiều
truyện của ông giàu suy tư mà lại hồn hậu, tự nhiên, chứ không ra vẻ “làm văn”. Còn khi nào
ông cố ý sắp đặt thì lại không thành công lắm. Ở những truyện này có cảm tưởng như câu
chuyện chỉ là “dẫn chứng minh họa” cho một định đề có sẵn (chẳng hạn như ở Con chim quên tiếng hót. .)
III/ Ấn tượng chung của người đọc
1. Quyển sách là tập hợp những truyện ngắn đặc sắc của nhà văn Nguyễn Quang Sáng.
Ở đó ta thấy được đúng chất của một người con Nam Bộ. Cái mặn mòi, chân chất, hiền hậu
như cỏ cây hoa lá, cũng có lúc bông phèng, ngang tàng coi những chuyện nguy hiểm như trò
chơi con trẻ đều đi vào tác phẩm của ông. Cảnh vật cũng như đời sống đặc trưng của miền
quê Nam Bộ cũng được tác giả vẽ nên gần gũi, chân thật, là một thứ gì đó rất thân thuộc, gắn
bó. Chắc hồi học phổ thông chưa đủ hiểu biết, chưa đủ trải nghiệm nên lúc học tác phẩm
Chiếc lược ngà vẫn chưa trọn vẹn đầy đủ cảm xúc cũng như cảm nhận về tác phẩm. Để rồi
sau dễ đến cả 15 năm sau khi đọc lại tác phẩm ấy, bao sự lắng đọng, xúc động bỗng ùa về.
Ra trận đánh Tây, chỉ vì vết thẹo trên mặt, anh Sáu khi tranh thủ về thăm nhà vài ngày mà cô
bé Thu con anh đã không nhận anh là ba. Đến khi con anh thốt lên tiếng gọi ba trong thổn
thức, uất nghẹn thì anh lại phải lên đường. Để rồi tiếng gọi ấy là tiếng gọi cuối cùng của con
khi anh hy sinh nơi chiến trường. Trước lúc rời xa cuộc sống anh vẫn không quên lời hứa gửi
chiếc lược về cho cô con gái mà anh vô cùng yêu quý …. Còn rất nhiều, rất nhiều những
nhân vật với những hoàn cảnh, câu chuyện khác nhau đem lại cho người đọc bao cung bậc 91
cảm xúc, đem đến cả những bài học cần suy ngẫm. Ngay đầu quyển sách tác phẩm Con
Chim Vàng đã để lại một ấn tượng vô cùng sâu sắc.
2. Tác giả viết nhiều về chiến tranh nhưng không chú tâm vào bản hùng ca thắng bại.
Ông đi tìm và chắt lọc những yêu thương, những êm đềm và ấm áp nơi chiến hào của tình
cảm gia đình, tình bạn bè chí cốt. Đó có lẽ là một nét đẹp rất riêng, rất đời trong văn của ông.
Tôi đọc và thấy mình bị cuốn đi trong dòng cảm xúc mà ông chủ động dẫn dắt: lúc xúc động,
bùi ngùi đầy thương cảm, lúc nhẹ nhõm, vui tươi, cũng có lúc quặn đau gan ruột trước nỗi
đau của đồng bào. Và trên tất cả là cảm xúc yêu thương, là những chiêm nghiệm của cuộc
đời mà ở góc nào cũng chất chứa những suy tư, những nghịch lý trớ trêu. Văn Nguyễn
Quang Sáng tự nhiên mà rất sâu sắc. Sẽ khá tiếc cho những ai yêu thích văn học Việt Nam
mà bỏ quên chưa đọc sâu về tác giả này.
B/ XÂY DỤNG ĐỀ CƯƠNG HOẠT ĐỘNG
Đề cương hoạt động đảm bảo các nội dung sau:
1. Đơn vị tổ chức (CLB văn học, trường THPT B …. )
2. Mục đích giới thiệu: Hiểu sâu hơn về tập truyện ngắn Con mèo của FOUJITA của nhà
văn Nguyễn Quang Sáng- 1 tập truyện có văn bản được học trong Bài 7- SGK ngữ văn 10,
tập 2- nhằm phục vụ cho việc học tập
3. Thời gian tổ chức: 8 giờ 00 ngày…….
4. Địa điểm tổ chức: Sân khấu nhà trường
5. Thành phần tham gia:
- Ban điều hành CLB của trường
-Ban giám hiệu và các thầy cô giáo
-Học sinh cùng học chuyên đề
-Nhưng người yêu văn học hoặc quan tam tới sự kiện
6. Phân công nhiệm vụ các bộ phận:
-Bộ phận chuẩn bị cơ sở vật chất, phương tiện Đào Duy Anh Nguyễn Đình Hoàng Tăng Bá Hải Nam 92 Nguyễn Đức Thịnh
-Bộ phận trang trí, thiết kế: Trần Quỳnh Anh Nguyễn Hoàng Giang Trần Hồng Nhung Trần Thị Mỹ Linh
-Bộ phận tiếp tân: Trần Thu Minh Nguyễn Thùy Linh Lê Thanh Thủy -Dẫn chương trình Dương Hà Trang
-Người giới thiệu sách Phạm Thu Hà Lê Trần Khánh Linh
C/ LÊN KỊCH BẢN CỦA NGƯỜI DẪN CHƯƠNG TRÌNH CÔNG VIỆC THỰC HIỆN
Mục đích tổ -Phục vụ cho việc học tập chức sự kiện
Giới thiệu đại Giới thiệu tên cụ thể của đại biểu và thanh phần tham dự theo thứ tự sau:
biểu và thành -Khách mời ngoài trường phần tham dự - Đại diện BGH
- Các thầy cô giáo bộ môn trong tổ ngữ văn - HS khối 10 - Những người quan tâm
Giới thiệu và Giới thiệu sơ lược về diễn giả ( tên, lớp, khả năng…)
mời diễn giả -Giao tiêp ngắn vơi diễn giả để tạo không khí và mời diễn giả trình bày giới 93 trình bày thiệu
Tổ chức trao -Phỏng vấn ngắn 1 vài HS, người tham dự về ý nghĩa của việc tổ chức sự
đổi ngắn về sự kiện kiện
-Mời đại diện nhà trường phát biểu
Kết thúc sự -Khẳng định ý nghĩa của việc tổ chức sự kiện giới thiệu tập thơ, tập truyện kiện ngắn, tiểu thuyết
-Nói lời cảm ơn và gửi lời chào tạm biệt đến các vị đại biểu, các thầy cô giáo, các bạn học sinh
D/ POSTER CỦA BUỔI GIỚI THIỆU 94
E/ VIẾT + GIỚI THIỆU SÁCH 95 I/ MỞ ĐẦU:
Nguyễn Quang Sáng còn có bút danh là Nguyễn Sáng sinh năm 1932, quê ở Chợ
Mới, tỉnh An Giang. Là bộ đội thời đánh Pháp, sau năm 1954 ông tập kết ra miền Bắc
mới bắt đầu viết văn.
Con đường văn học của Nguyễn Quang Sáng đã được bắt đầu từ những năm năm
mươi. Nhưng sự nghiệp văn học của ông được khẳng định chủ yếu trong thời kỳ kháng
chiến chống Mĩ. Cảnh vật, con người và hơi thở nhịp sống trong tác phẩm Nguyễn Quang
Sáng đậm đặc màu sắc Nam Bộ. Màu sắc bi tráng với bao sự tích anh hùng, những tình
huống hấp dẫn đầy kịch tính và giàu chất thơ nhưng vẫn mộc mạc chân chất, đằm thắm
đã tạo nên cốt cách và vẻ đẹp trang văn Nguyễn Quang Sáng.Người ta nhớ đến một
Nguyễn Quang Sáng với một bút pháp linh hoạt mà qua những tác phẩm như Chiếc lược
ngà, Bông cẩm thạch, Mùa gió chướng và sau này là Dòng sông thơ ấu. .
Bước vào thời kì đổi mới văn học, không ít nhà văn cùng thế hệ với ông chững lại.
Ông thì vẫn không ngừng tìm tòi để vài năm lại cho ra một tập truyện hay một tập kịch
bản phim truyện. Từ Tôi thích làm vua (1988) người đọc bắt đầu thấy có một Nguyễn
Quang Sáng khác với Nguyễn Quang Sáng thời Chiếc lược ngà, Mùa gió chướng. .
Truyện của ông hướng về những suy tư, những chiêm nghiệm về cuộc đời. Trước muôn
nỗi sự đời ngốn ngang hôm nay Nguyễn Quang Sáng đã nhận thấy rằng không thể chỉ
dừng lại ở việc "phản ánh", "ghi chép", "làm hộ báo công" nữa. Tuy không đọc lời “ai
điếu” cho một giai đoạn đã qua, nhưng ngòi bút của ông đã lặng lẽ chuyển sang một
hướng khác. Người đọc có cảm tưởng như đang gặp một Nguyễn Quang Sáng suy tư
nhiều hơn, nghĩ ngợi nhiều hơn. Con mèo của Foujita (1) của Nguyễn Quang Sáng đã
được tiếp tục viết trong cảm hứng này. II/ NỘI DUNG
Con mèo của Foujita lấy tên của một truyện trong tập. Cuốn sách tập hợp 1 số
truyện chủ yếu viết về thiếu nhi hoặc có nhân vật thiếu nhi ( Từng được in trong các tập
truyện ở nhungawx thời kì khác nhau) của nhà văn Nguyễn Quang Sáng, do NXB Kim
Đồng xuất bản năm 2020, trong tủ sách Tác phẩm văn học chọn lọc 96
Tập sách gồm có 2 phần: Phần 1: Bài học tuổi thơ ( 9 truyện ngắn) và phần 2: Thế
võ (11 truyện ngắn) Nhan đề của từng phận cũng được đặt theo tên một truyện ngắn trong đó.
Trong tập truyện ngắn Con mèo của Foujita có truyện được viết từ năm 1956
( Con chim vàng) có truyện được viết năm 2002 ( Con Kim). Mỗi truyện ngắn là một
câu chuyện đời. Nhưng truyện của ông viết không nhằm nhiều lắm vào việc kể cho người
đọc biết thêm một câu chuyện, một sự kiện nào đó, mà nhiều hơn là hướng người đọc vào
những suy ngẫm về những chuyện đời, chuyện người mà mình đã nếm trãi, đã chứng kiến
và thường tập trung vào 1 số chủ đề nổi bật sau:
-Cuộc sống của con người kháng chiến: (Cuộc sống ác liệt của chiến tranh và
cuộc sống thời hậu chiến). Đây là đề tài sở trường của Nguyễn Quang Sáng. Ông viết với
tâm thế của người trog cuộc, am hiểu cặn kẽ hiện thực kháng chiến ở Nam Bọ. Đối mặt
với những thử thách khắc nghiệt, các nhân vật của Nguyễn Quang Sáng đã bộc lộ tất cả
nhứng phẩm chất vốn có: Gan dạ, trung kiên, gắn bó với cách mạng, căm ghét sự phản
bội, ươn hèn ( truyện Con Kim, Chiếc Lược ngà, Ông Năm Hạng, Quán rượu người câm,
Bông cẩm thạch, Cô gái bán sấu đâu…). Nét chung ở các nhân vật kháng chiến trong
truyện ngắn của Nguyễn Quang Sáng là mạnh mẽ, cương trực, ngang tàng, gai góc nhưng
cũng vô cùng nhân hậu, tình nghĩa thủy chung.
- Những bài học tuổi thơ. Đó là những trải nghiệm đáng nhớ thuở ấu thơ của các
nhân vật sau này, những bài học ấy trở thành bài học quý giá trên từng bước trưởng thành.
Các nhân vật thiếu nhi của Nguyễn Quang Sáng cũng thường được đặt vào những tình
thế, hoàn cảnh éo le, những thuwe thách, buộc phải có sự lựa chọn
- Suy nghiệm từ những mảnh đời: trong tập có một số truyện viết về những
người làm nghề khác nhau, nhưng mỗi ứng xử trong các mối quan hệ cũng như trong
nghề nghiệp của họ đều đáng được suy ngẫm. Từ đó có thể nhận thấy những bài học làm
người mà tác giả gửi gắm. Với chủ đề này, Nguyễn Quang Sáng có điều kiện thể hiện
những quan điểm của mình về NT, về người nghệ sĩ
* Đặc điểm nghệ thuật của tập truyện ngắn:
- Nguyễn Quang Sáng rất chú ý đến việc xây dưng cốt tryện. Các truyện ngắn của
ông đều có cốt truyện khá li kì, hấp dẫn với những tình hống éo le đầy thử thách. 97
- Ở tập truyện ngắn này được kể bằng lời người kể chuyện ngôi thứ nhất, có truyện
dùng lời người kể chuyện ngôi thứ ba, nhưng giữa chúng có điểm chung: người kể
chuyện tỏ ra rất hoạt ngôn, lời kể lih hoạt, biến hóa. Các truyện đều toát lên giọng kể của
người Nam Bộ từng trải, sống gắn bó với qquee hương, xứ sở, rất hài hòa, tếu táo, ngay
cả khi kể về những tình huống rất hiểm nguy hay nói về những chuyện nghiêm trọng.
- Hành động và ngôn ngữ là 2 yếu tố được nhà văn đặc biệt chú ý khi khắc họa
nhân vật. Hành động của nhân vật thường quyết liệt, mạnh mẽ, dứt khoát, ngôn ngữ bộc
trực, thẳng thắn đầy cá tính.
- Dù viết ở đề tài nào, mỗi truyện ngắn của Nguyễn Quang Sáng đều toát ra một
bài học nhân sinh. Có khi bài học thể hiện rõ trong những câu nói đầy tính triết lí của nhân vật.
* Một số ý kiến đánh giá về truyện của Nguyễn Quang Sáng:
- “Tôi đọc Nguyễn Quang Sáng khá sớm. Những năm tôi còn là học sinh cấp ba
phổ thong thì tên tuổi anh đã nổi đình đám. Sau 2 tập truyện trình làng “ Con chim vàng”
(1956), “ Người quê hương” (1958) thì 2 tập tiểu thuyết “Nhật kí người ở lại” (1962),
“ Đất lửa” (1963) được dư luận đánh gá rất cao lúc bấy giờ. Tôi phải thuê đọc từ một thư
viện tư nhân ở thị xã Vĩnh Yên. Rồi những năm chiến tranh, trong điều kiện sơ tán phải
bỏ ra cả buổi cuốc bộ lên tư viện Trung đoàn xe tăng 202 để đọc tại chỗ báo Văn nghệ.
Những truyện ngắn hay nhất của Nguyễn Quang sáng đã đến với tôi trong những năm
tháng ấp ủ mộng văn chương. Sau gần nửa thế kỉ tôi vẫn còn nhớ cái cảm giác bàng
hoàng khi đọc Quán rượu người câm, Chiếc lược ngà. Quả thực là những cơn chấn động
thẩm mĩ không thể nào quên”. ( Hữu Thỉnh)
- “Đọc Nguyễn Quang Sáng, không hiểu sao tôi cứ hình dung nhà văn có nét gì đó
của một người nông dân Nam Bộ ngang tàng, coi những chuyện nguy hiểm, chết chóc
cũng bông phèng như trò chơi con trẻ, có thể chống xuồng lao ve vé giữa lúc bom đạn
đang bủa vây mịt mù, cũng có thể ngồi thì lì trong 1 cái quán rượu tạm bợ, dựng tồng
tềnh bên vệ cỏ, ngoảnh ra phía sông nước mà nhậu lai rai, nhậu tối ngày. Con người ấy
hình như vừa đơn giản, lại vừa phức tạp đến bí hiểm. hình như đó là 1 phần của thiên 98
nhiên Nam Bộ, do thiên nhiên chắt ra, bởi thế có lúc hồn nhiên như cỏ dại, có lúc ương
ngạnh như vách đá.” ( Trần Đăng Khoa)
3. HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP, VẬN DỤNG
a. Mục tiêu hoạt động:
-Học sinh xác định được mục đích của việc trình bày bài giới thiệu
-Học sinh giới thiệu được về 1 tập thơ, tập truyện ngắn hoặc tiểu thuyết đã đọc, đã học hoặc chưa học
b. Nội dung thực hiện:
- Học sinh xem lại kiến thức đã học của cả chuyên đề kết hợp đọc tài liệu bổ trợ giáo viên đưa
-Học sinh thực hiện đọc, viết và giới thiệu về 1 tập thơ, tập truyện ngắn hoặc tiểu thuyết mà GV giao
Cụ thể: Đọc và giới thiệu về 1 trong các tập thơ sau: Gió và tình yêu thổi trên đất
nước tôi ( Lưu Quang Vũ) hoặc Sự mất ngủ của lửa ( Nguyễn Quang Thiều)
c/ Sản phẩm ( Nộp sau 2 tuần) - Phiếu đọc sách
- Bài viết giới thiệu về tập thơ 99
Document Outline

b. Thu thập thông tin từ phỏng vấn chuyên gia
- Câu hỏi 1: Căn cứ các câu hói của PV và phần trả
Câu hỏi 4
1.Dạy viết báo cáo kết quả nghiên cứu một vấn đề V
Câu hỏi 1
- NC về các PTBĐ trong câu đố và hát đố dân gian v
- Câu hỏi NC: câu đố và hát đố dân gian về tự nhiê
Câu hỏi 2.
- Ý chính: Cơ sở lí luận, câu đố khám phá hiện thự
- Bố cục bài báo cáo: nhan đề, tóm tắt, cơ sở lí l
Câu hỏi 3.
-Nội dung chính của phần tóm tắt: bối cảnh, câu hỏ
-Nội dung KL:Khái quát lại KQ nghiên cứu, trả lời
Câu hỏi 4.
Hai phương pháp NC trong bài báo cáo: PP tổng hợp
Câu 5. Cước chú, phương tiện giao tiếp phi ngôn ng
Câu 6. Tài liệu sách giấy đã xuất bản, sắp xếp the

Giáo án chuyên đề Ngữ văn 10 sách Chân trời sáng tạo

Thông tin :

Tài liệu liên quan:

Bộ đề thi học kì 2 môn Ngữ văn 10 năm 2022 - 2023 sách Cánh diều

Giải đề thi học kì 2 môn Ngữ văn 10 năm 2022 - 2023 sách Chân trời sáng tạo | Đề 3

Giải đề thi học kì 2 môn Ngữ văn 10 năm 2022 - 2023 sách Chân trời sáng tạo | Đề 2

Giải đề thi học kì 2 môn Ngữ văn 10 năm 2022 - 2023 sách Chân trời sáng tạo | Đề 1

Giáo án Ngữ văn 10 sách Cánh diều