Giáo trình Hình họa trong đào tạo mỹ thuật | Đại học Mỹ thuật Công nghiệp
Giáo trình Hình họa trong đào tạo mỹ thuật | Đại học Mỹ thuật Công nghiệp. Tài liệu được biên soạn dưới dạng file PDF gồm 70 trang, giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao trong kì thi sắp tới. Mời bạn đọc đón xem!
Môn: Hình họa trong đào tạo mỹ thuật
Trường: Đại học Mỹ thuật Công nghiệp
Thông tin:
Tác giả:
Preview text:
HÌNH HOÏA TRONG ÑAØO TAÏO MYÕ THUAÄT
II Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät Lôøi giôùi thieäu
Hình hoïa trong ñaøo taïo myõ thuaätlaø cuoán kyû yeáu taäp hôïp 21 baøi tham
luaän, caùc yù kieán trao ñoåi taïi hoäi thaûo vaø moät soá baøi hình hoïa xuaát saéc
cuûa caùc theá heä sinh vieân tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam töø naêm 1955 ñeán naêm 2010.
Laø moät trong nhöõng moân hoïc cô baûn ñaàu tieân cuûa tröôøng Myõ thuaät Ñoâng
Döông, moân hoïc hình hoïa ñaõ gaén boù vôùi taát caû caùc theá heä thaày troø döôùi maùi
tröôøng 42 Yeát Kieâu cuõng nhö vôùi taát caû nhöõng ai ñaõ töøng hoïc veõ. Nhaèm thieát
thöïc kyû nieäm 85 naêm thaønh laäp tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam (1925 -
2010), Phoøng Ñaøo taïo, Phoøng Quaûn lyù Khoa hoïc vaø Vieän Myõ thuaät cuûa tröôøng
Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam ñaõ phoái hôïp toå chöùc Hoäi thaûo Khoa hoïc Vaán ñeà hình
hoïa vôùi ñaøo taïo Myõ thuaät. Ñaây laø hoaït ñoäng khoa hoïc coù söï phoái hôïp giöõa caùc
ñôn vò cuûa nhaø tröôøng, ñieàu naøy khaúng ñònh theâm hieäu quaû cuûa moâ hình gaén
keát ñaøo taïo vôùi nghieân cöùu. Ñaëc bieät hôn, cuøng vôùi hoaït ñoäng hoäi thaûo, laàn ñaàu
tieân moät phaàn boä söu taäp nhöõng baøi hình hoïa cuûa caùc theá heä sinh vieân qua caùc
giai ñoaïn ñaõ ñöôïc nhaø tröôøng traân troïng giôùi thieäu.
Qua nhöõng yù kieán vaø minh hoïa trong aán phaåm naøy, chuùng toâi hy voïng ñoäc giaû,
ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi laøm coâng vieäc saùng taùc ngheä thuaät hieåu veà boä moân hình
hoïa vaø vai troø quan troïng cuûa noù trong ñaøo taïo vaø saùng taùc myõ thuaät.
Chuùng toâi traân troïng caûm ôn caùc hoïa syõ, nhaø nghieân cöùu ñaõ nhieät tình vieát baøi
vaø tham gia ñoùng goùp yù kieán cho hoäi thaûo. Nhöõng khieám khuyeát veà noäi dung
cuûa cuoán kyû yeáu naøy laø khoâng theå traùnh khoûi, chuùng toâi raát mong nhaän ñöôïc söï
thoâng caûm vaø ñoùng goùp yù kieán cuûa baïn ñoïc yeâu meán myõ thuaät.
PGS. NGND. Hoïa syõ Leâ Anh Vaân
Kyû nieäm 85 naêm thaønh laäp
Hieäu tröôûng Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC MYÕ THUAÄT VIEÄT NAM (1925 - 2010)
Vieän tröôûng Vieän Myõ thuaät
139. Hình hoïa nghieân cöùu trong moái quan heä vôùi ñaøo taïo chuyeân khoa
TS. Hoïa syõ Nguyeãn Nghóa Phöông MUÏC LUÏC 147.
Nhöõng baát caäp trong vieäc daïy Hình hoïa ôû Vieät Nam
ThS. Hoïa syõ Phaïm Bình Chöông
163. Hình hoïa trong chöông trình, giaùo trình Cao ñaúng Sö phaïm
Tr. 3. LÔØI GIÔÙI THIEÄU ngaønh Myõ thuaät 4. MUÏC LUÏC Hoïa syõ Trieäu Khaéc Leã
6. Ñeà daãn Hoäi thaûo khoa hoïc: Vaán ñeà Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät
171. PHAÀN 3: Nhöõng kinh nghieäm cuûa theá giôùi vaø Vieät Nam trong vieäc duy trì vaø 11.
PHAÀN 1: Nhöõng vaán ñeà chung cuûa moân hoïc Hình hoïa
phaùt trieån moân hoïc Hình hoïa trong boái caûnh giaùo duïc Myõ thuaät hieän nay 13.
Haõy goïi ñuùng teân 173.
Moái quan heä giöõa nghieân cöùu Hình hoïa vaø saùng taùc
GS. Hoïa syõ Phaïm Coâng Thaønh
ThS. Hoïa syõ Chu Anh Phöông 21.
Laïi noùi veà hình hoïa 179.
Khai thaùc nhòp ñieäu trong nghieân cöùu Hình hoïa Nhaø PBMT Quang Vieät Hoïa syõ Phaïm Thanh Lieâm 31.
Lai lòch Hình hoïa vaø Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 185.
Vai troø cuûa Hình hoïa ñoái vôùi ngöôøi saùng taùc vaø pheâ bình myõ thuaät
PGS. Hoïa syõ Ñoã Höõu Hueà NNC. Nguyeãn Höõu Ñöùc 43.
Baøn veà veõ Hình trong ñaøo taïo vaø saùng taùc Myõ thuaät
191. Nghieân cöùu Hình hoïa ôû Nga
PGS. NGND. Hoïa só Leâ Anh Vaân Hoïa syõ Hoaøng Anh 53.
Löôùt qua nhöõng vaán ñeà cuûa veõ hình hoïa 195.
Chöông trình daïy Ñaïi hoïc cuûa tröôøng Ngheä thuaät thò giaùc vaø truyeàn thoâng,
PGS. Hoïa syõ Traàn Huy Oaùnh UQAØM, Canada 61.
Vai troø cuûa moân hình hoïa trong ñaøo taïo myõ thuaät
TS. Hoïa syõ Ñaëng Bích Ngaân TS. Buøi Thò Thanh Mai 73.
Ñeå nghieân cöùu hình hoïa thöïc söï trôû thaønh moät khoa hoïc cuûa ngheä thuaät thò giaùc
201. PHAÀN 4: Nhöõng yù kieán trao ñoåi trong Hoäi thaûo
ThS. Hoïa syõ Traàn Haäu Yeân Theá 93.
Thuaät ngöõ ZEICHNUNG (Kunst) NNC. Vuõ Huy Thoâng
219. PHAÀN 5: Baøi vieát tham khaûo 221.
AÛnh höôûng cuûa hình hoïa phöông Taây ñoái vôùi tranh Thuûy maëc nhaân vaät 105.
PHAÀN 2: Thöïc traïng moân hoïc Hình hoïa ôû Vieät Nam
Trung Quoác caän hieän ñaïi 107.
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät
ThS. Hoïa syõ Leâ Xuaân Duõng
PGS. NGND. Hoïa syõ Nguyeãn Thuï 113.
Vaán ñeà moân Hình hoïa trong Myõ thuaät 229.
PHAÀN 6: AÛnh tö lieäu caùc lôùp hoïc vaø baøi hình hoïa cuûa hoïc vieân vaø sinh Hoïa syõ Quaùch Phong
vieân tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam qua caùc thôøi kyø 123.
Nhöõng suy nghó taûn maïn veà moân hoïc Hình hoïa
PGS. NGND. Hoïa syõ Nguyeãn Löông Tieåu Baïch 335.
PHAÀN 7: Moät soá hình aûnh trong Trieån laõm vaø Hoäi thaûo veà Hình hoïa 129.
Vì sao sinh vieân Myõ thuaät caàn hoïc moân Hình hoïa
toå chöùc taïi tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam,
TS. Hoïa syõ Leâ Vaên Söûu
töø ngaøy 11 thaùng 9 ñeán ngaøy 18 thaùng 9 naêm 2009
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 5
4 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
- Söï khaùc bieät cuûa moät taùc phaåm hình hoïa vôùi moät taùc phaåm Hoäi hoïa vaø
DEÀ DAÃN HOÄI THAÛO KHOA HOÏC Ñoà hoïa naèm ôû ñaâu?
VAÁN ÑEÀ HÌNH HOAÏ VÔÙI ÑAØO TAÏO MYÕ THUAÄT
- Ñoái töôïng nghieân cöùu hình hoïa laø gì?
- Nhaø tröôøng ñeán nay ñaõ coù hay chöa coù moät ñònh nghóa chuaån cho thuaät ngöõ hình hoïa?
- Vì sao moân hoïc Hình hoïa ôû Vieät Nam coù xu höôùng keùo daøi thôøi gian
trong khi caùc nöôùc khaùc laïi coù xu höôùng giaûm?
- Chaát löôïng giaùo trình moân hoïc Hình hoïa ôû Vieät Nam hieän boäc loä nhöõng haïn cheá naøo?
- Vieäc xaùc ñònh giôø hoïc lyù thuyeát vaø thöïc haønh trong moân hoïc Hình hoïa
gaëp nhöõng khoù khaên naøo?
- Vieäc chuaån hoùa vaø phaùt trieån heä thoáng töôïng maãu cho moân hoïc Hình
Hình hoïa laø moät trong nhöõng moân hoïc cô baûn ñaàu tieân cuûa tröôøng Myõ
thuaät Ñoâng Döông. Ñaây laø moân hoïc gaén boù vôùi taát caû theá heä thaày troø
döôùi maùi tröôøng 42 Yeát Kieâu. 85 naêm moät chaëng ñöôøng daøi vôùi moân hoïa gaëp khoù khaên gì?
hoïc Hình hoïa. Vôùi moät beà daøy lòch söû cuûa giaùo duïc myõ thuaät theá giôùi, moân hoïc
- Heä thoáng trình töï caùc baøi hoïc hình hoïa hieän naøy ñaõ thöïc söï khoa hoïc
Hình hoïa ñeán nay vaãn ñaët cho chuùng ta raát nhieàu caâu hoûi nhö: vaø caäp nhaät? - Hình hoïa laø gì?
- Phöông phaùp thò phaïm trong moân hoïc Hình hoïa caàn ñaït ñöôïc nhöõng
- Töø khi naøo hình hoïa trôû thaønh moät noäi dung hoïc? tieâu chí naøo?
- ÔÛ Vieät Nam, moân hoïc Hình hoïa xuaát hieän sôùm nhaát töø bao giôø.
- Sinh vieân töï hoïc moân hình hoïa nhö theá naøo?
- Trong chöông trình cuûa tröôøng Myõ thuaät Ñoâng Döông, moân hoïc Hình
- Coù bao nhieâu chaát lieäu ñöôïc söû duïng trong nghieân cöùu hình hoïa?
hoïa coù teân goïi laø gì, hieän nay moân hoïc naøy khi dòch ra tieáng Anh, Phaùp seõ dòch
- Coù bao nhieâu chaát lieäu neàn trong nghieân cöùu hình hoïa? nhö theá naøo?
- Caùc kyõ thuaät xöû lyù neàn vaø khoâng gian trong hình hoïa laø gì? Nhaän thöùc
- Laø moân hoïc cô baûn cuûa caùc tröôøng chuyeân ngaønh myõ thuaät, hình hoïa
veà tính bieåu caûm cuûa aùnh saùng?
ñem laïi kyõ naêng vaø kieán thöùc cô baûn naøo cho ngöôøi hoïc?
- Vieäc trao ñoåi thaûo luaän giöõa sinh vieân trong giôø hoïc hình hoïa caàn ñöôïc
- Xuaát hieän cuûa maùy aûnh, maùy quay kyõ thuaât soá vaø maùy vi tính ñaõ taùc hoã trôï nhö theá naøo?
ñoäng theá naøo tôùi moân hoïc Hình hoïa?
- Nhöõng ñieàu kieän vaät chaát cho moân hoïc Hình hoïa laø gì?
- Taïi sao coù caùch goïi nghieân cöùu hình hoïa?
- Coù neân xaùc ñònh vieäc nghieân cöùu hình hoïa nhö laø moät giai ñoaïn chuaån
- Vì sao moân hoïc Hình hoïa khoâng coøn laø moân hoïc baét buoäc ôû baäc Ñaïi hoïc
bò xaây döïng taùc phaåm?
vaø Cao hoïc ôû moät soá nöôùc?
- Coù neân coi vieäc reøn luyeän veà hình nhö laø muïc ñích duy nhaát cuûa nghieân
- Söï khaùc bieät giöõa moät taùc phaåm hình hoïa nghieân cöùu vôùi moät böùc kyù hoïa? cöùu hình hoïa?
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 7
6 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
- Ngoaøi theá daùng, tyû leä, hình khoái, taû chaát coøn coù nhöõng tieâu chuaån naøo
- Kinh nghieäm xaây döïng caùc heä thoáng tieâu chuaån cho moân hoïc. khaùc cuûa moân hoïc?
- Kinh nghieäm xaây döïng caáu truùc caùc baøi giaûng cho moân hoïc.
- Hình hoïa chuyeân nghieân cöùu caùc ñoái töôïng cuï theå, vaäy giaù trò tröøu
- Kinh nghieäm phaùt trieån naêng löïc nhaän thöùc thò giaùc thoâng qua caùc baøi
töôïng trong nghieân cöùu hình hoïa laø gì? nghieân cöùu Hình hoïa.
- Coù neân söû duïng töôïng coå truyeàn phöông Ñoâng trong vieäc nghieân cöùu
- Kinh nghieäm truyeàn ñaït caùc moâ hình thaåm myõ truyeàn thoáng cuûa daân hình hoïa?
toäc qua caùc baøi hoïc Hình hoïa.
- Hieän nay hoïc hình hoïa ôû khoa LL & LSMT, khoa Sö phaïm Myõ thuaät
- Xu höôùng phaùt trieån cuûa moân hoïc Hình hoïa treân theá giôùi.
gaàn nhö moâ phoûng chöông trình cuûa khoa Hoäi hoïa. Coù neân xaây döïng nhöõng
Trong khoâng gian trieån laõm vôùi bao nhieâu taùc phaåm hình hoïa xuaát saéc
chöông trình hình hoïa rieâng cho nhöõng lôùp chuyeân ngaønh nhö Lyù luaän vaø Lòch
qua caùc giai ñoaïn, söï hieän dieän cuûa quyù vò ñaïi bieåu cuøng caùc baøi tham luaän
söû Myõ thuaät, Sö phaïm Myõ thuaät?
saâu saéc, nhöõng yù kieán ñoùng goùp thaúng thaén chaéc chaén seõ laø moät söï kieän quan
- Caùch hoïc hình hoïa ôû phöông Taây tröôùc ñaây coù tuaân thuû moät soá böôùc
troïng trong lòch söû ñaøo taïo cuûa tröôøng cuõng nhö lòch söû giaùo duïc myõ thuaät
nhö cheùp laïi taùc phaåm cuûa caùc baäc thaày, veõ phuø ñieâu, tieáp ñeán veõ töôïng troøn nöôùc nhaø.
vaø cuoái cuøng laø veõ maãu ngöôøi thaät. Caùch hoïc naøy lieäu coøn thích hôïp? Ban toå chöùc
- Ñaëc ñieåm chung nhaát cho phöông phaùp giaûng daïy hình hoïa treân theá giôùi hieän nay laø gì?
Nhöõng caâu hoûi quy tuï laïi trong ba vaán ñeà chính cuûa hoäi thaûo laø:
Noäi dung 1. Nhöõng vaán ñeà chung cuûa moân hoïc Hình hoïa.
- Nhöõng cô sôû lyù thuyeát neàn taûng cuûa moân hoïc Hình hoïa.
- Ñaëc ñieåm vaø vai troø cuûa moân hoïc Hình hoïa trong heä thoáng caùc moân hoïc chuyeân ngaønh.
Noäi dung 2. Thöïc traïng cuûa moân hoïc Hình hoïa ôû Vieät Nam.
- Thöïc traïng vaø nhöõng vaán ñeà ñaët ra vôùi chöông trình moân hoïc Hình hoïa
- Thöïc traïng vaø nhöõng vaán ñeà ñaët ra vôùi phöông phaùp truyeàn ñaït moân hoïc Hình hoïa.
- Thöïc traïng vaø nhöõng vaán ñeà ñaët ra vôùi sinh vieân trong moân hoïc Hình hoïa.
Noäi dung 3: Nhöõng kinh nghieäm cuûa theá giôùi vaø Vieät Nam trong vieäc
duy trì vaø phaùt trieån moân hoïc Hình hoïa trong boái caûnh giaùo duïc myõ thuaät hieän nay.
- Kinh nghieäm gaén keát nghieân cöùu Hình hoïa vôùi saùng taùc.
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 9
8 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät Phaàn 1 NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CHUNG CUÛA MOÂN HOÏC HÌNH HOÏA
1. Haõy goïi ñuùng teân (Tr. 13)
GS. Hoïa syõ Phaïm Coâng Thaønh
2. Laïi noùi veà hình hoïa (Tr. 21) Nhaø PBMT. Quang Vieät
3. Lai lòch Hình hoïa vaø Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät (Tr. 31)
PGS. Hoïa syõ Ñoã Höõu Hueà
4. Baøn veà veõ Hình trong ñaøo taïo vaø saùng taùc Myõ thuaät (Tr. 43)
PGS. NGND. Hoïa só Leâ Anh Vaân
5. Löôùt qua nhöõng vaán ñeà cuûa veõ hình hoïa (Tr. 53)
PGS. Hoïa syõ Traàn Huy Oaùnh
6. Vai troø cuûa moân hình hoïa trong ñaøo taïo myõ thuaät (Tr. 61) TS. Buøi Thò Thanh Mai
7. Ñeå nghieân cöùu hình hoïa thöïc söï trôû thaønh moät khoa hoïc
cuûa ngheä thuaät thò giaùc (Tr. 73)
ThS. Hoïa syõ Traàn Haäu Yeân Theá
8. Thuaät ngöõ ZEICHNUNG (Kunst) (Tr. 93) NNC. Vuõ Huy Thoâng
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 11
10 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät HAÕY GOÏI ÑUÙNG TEÂN
Giaùo sö, Hoïa syõ Phaïm Coâng Thaønh
Noùi rieâng trong khuoân khoå hoïc taäp vaø saùng taïo hoäi hoïa, khaùi nieäm
“Hình” vaø “Hình hoïa” ñaõ trôû thaønh nhöõng thuaät ngöõ myõ thuaät raát
quen thuoäc nhöng caùch hieåu thì tôùi nay vaãn coøn mô hoà, chöa
nhaát trí, neân khoâng traùnh khoûi söï baát ñoàng quan ñieåm xung quanh nhöõng
vaán ñeà ít nhieàu lieân quan tôùi phöông höôùng ñaøo taïo cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam.
Ñeå tieän cho vieäc thaûo luaän, toâi xin pheùp ñöôïc ñöa ra ñònh nghóa khaùi
löôïc nhö sau veà hai thuaät ngöõ ñoù:
Hình laø daïng thaùi beân ngoaøi cuûa moät vaät theå cho thaáy noù ñang coù
maët giöõa theá giôùi hieän höõu, taïm goïi laø hình thöïc hay hình tröôùc maét;
cuõng coù theå chæ laø boùng daùng phaûng phaát trong yù töôûng moãi ngöôøi, taïm
goïi laø hình aûo hay hình trong ñaàu.
Duø laø thöïc hay aûo, caû hai ñeàu coù theå truyeàn ñaït hay taùi hieän treân
maët phaúng baèng phöông phaùp ñoà hoïa hay hoäi hoïa. Ñaáy laø nhöõng hình veõ
(dessins, figurres), thöôøng ñöôïc chuyeån ñieäu hoùa thaønh nhöõng danh töø:
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 13
12 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
hình aûnh, hình boùng, hình daïng, hình theå, hình töôïng v.v... tuøy theo
bieân soaïn caùc loaïi giaáy tôø trong trieàu. Coøn ôû nöôùc ta thôøi phong kieán thì
hieäu quaû ghi nhaän cuûa ngöôøi xem.
ñaáy laø moät quan haøm höõu danh voâ thöïc, chia laøm nhieàu caáp nhö ñaõi
Moät hình veõ duø chaân phöông hay meùo moù, hoaøn chænh hay sô löôïc,
chieáu, cung phuïng, thò giaûng, thò ñoäc v.v...
taû thöïc hay caùch ñieäu hoùa... ñeàu gôïi lieân töôûng ít nhieàu veà nhöõng ñieàu ta
ÔÛ phöông Taây, acadeùmie baét nguoàn töø tieáng Hy Laïp: Acadeùmie, teân
ñaõ töøng thaáy nhö: ngöôøi, vaät, coû caây, soâng nuùi, nhaø cöûa... hoaëc thöôøng
moät khu vöôøn, nôi Platon môû tröôøng daïy trieát hoïc ñaàu tieân. Sau naøy
caûm thaáy nhö: ñoäng, tónh, vui, buoàn, yeâu, gheùt v.v... döôùi nhieàu hình
ngöôøi ta duøng töø acadeùmie ñeå goïi caùc tröôøng lôùp daïy ngheä thuaät, vieän,
thöùc phong phuù ña daïng, ñem laïi yù vò thaåm myõ cho ngöôøi xem, neáu
hoïc vieän, hoäi vaên hoïc ngheä thuaät, khu giaùo duïc, khu hoïc xaù v.v... Thí duï:
khoâng thì chí ít cuõng laø nhöõng thoâng tin thò giaùc ñaùng chuù yù.
- Acadeùmie de dessin: lôùp daïy veõ.
Coøn hình hoïa, vôùi tính caùch laø baøi thöïc haønh veà chuyeân moân ñoøi
- Acadeùmie de musique: lôùp daïy nhaïc.
hoûi aùp duïng nhöõng thuû phaùp ñoà hoïa hay hoäi hoïa moät caùch linh hoaït ñeå
- Acadeùmie Suisse: lôùp daïy veõ do oâng Suisse laøm ngöôøi maãu. (Moät
ñöa leân maët phaúng nhöõng gì caûm nhaän ñöôïc töø moät ñoái töôïng sinh ñoäng
taøi lieäu vieát veà myõ thuaät naøo ñoù ñaõ dòch lieàu laø haøn laâm Thuïy Só).
ñang hieän dieän trong khoâng gian tröôùc maét, ñöôïc coi laø ngöôøi maãu, vôùi
nhöõng yeâu caàu nghieâm ngaët veà caáu truùc, tyû leä, hình khoái, chaát caûm aùnh
- Acadeùmie des Beaux arts: hoïc vieän myõ thuaät.
saùng, khoâng gian, maàu saéc v.v... laø moät thöù hình veõ chuyeân bieät nhaèm
Nhöng roài ngöôøi ta ngaøy caøng ít duøng vaø thay theá daàn baèng nhöõng
nghieân cöùu thaät saâu veû ñeïp hình thaùi cuûa cô theå ngöôøi, goïi laø acadeùmie.
töø escole, cours, establissement, lyceùe, colleøge, institut, iniversiteù, con-
Trong caùc töø ñieån tieáng Phaùp, danh töø acadeùmie tröôùc nay vaãn ñöôïc
servatoire v.v..., chæ giöõ laïi töø Acadeùmie (luoân luoân vieát hoa) ñeå goïi moät
ñònh nghóa nhö sau: “dessin, peinture eseeùcuteù d’ apreøs un model nu”
thieát cheá quoác gia, thaønh laäp ôû Phaùp töø thôøi Louis 13 (theá kyû 17) quy tuï
(hình veõ, böùc veõ ñöôïc theå hieän theo moät ngöôøi maãu khoûa thaân). Theo
moät soá nhaø baùc hoïc ñaàu ngaønh, hoïc giaû noåi tieáng, ngheä syõ lôùn... ñeå ñaûm
tinh thaàn aáy thì noäi dung cuûa thuaät ngöõ Hình hoïa nhö ta thöôøng duøng
nhieäm vieäc bieân soaïn töø ñieån, chænh ñoán ngöõ phaùp, thaåm ñònh caùc coâng
hieän nay xeùt ra khoâng coù gì khaùc bieät so vôùi khaùi nieäm acadeùmie trong
trình khoa hoïc, vaên hoùa, ngheä thuaät vaø trao giaûi thöôûng ñònh kyø cho
tieáng Phaùp. Vaäy coù theå noùi Hình hoïa töùc acadeùmie laø baøi hoïc cô baûn trong
nhöõng caù nhaân coù thaønh tích xuaát saéc veà hoïc thuaät v.v.
caùc tröôøng Myõ thuaät, khoâng lieân quan gì ñeán vieän Haøn laâm hay tính chaát
Vì Acadeùmie cuûa Phaùp vaø Haøn laâm vieän cuûa Trung Quoác coù nhöõng
haøn laâm neân cuõng chaúng coù lyù do naøo khieán ta phaûi chaáp nhaän cuïm töø
choã gaàn gioáng nhau veà cô caáu toå chöùc neân khi chuyeån sang Vieät ngöõ, ta
voâ nghóa laø “veõ theo loái haøn laâm”.
dòch Acadeùmie laø vieän Haøn laâm moät caùch khieân cöôõng, vì ñaáy laø nhöõng
Ñeå traùnh ngoä nhaän, thieát töôûng cuõng neân noùi ñoâi chuùt veà goác gaùc danh töø rieâng.
cuûa hai chöõ “haøn laâm”. Ñaáy laø moät cô quan haønh chính coù teân Haøn laâm
Ngoaøi ra, vaøo theá kyû 19 ôû Phaùp coù moät tröôøng phaùi meänh danh laø
vieän, ñöôïc thieát laäp vaøo ñôøi nhaø Ñöôøng ôû Trung Hoa (caùch ñaây khoaûng
acadeùmisme chuû tröông khoâng caûi bieân hay ñoåi môùi, maø traùi laïi luoân luoân
1400 naêm) chuyeân giöõ vieäc khôûi thaûo chieáu saéc cuûa nhaø vua hoaëc löu tröõ,
gaén boù chaët cheõ vôùi truyeàn thoáng hoaëc qui öôùc, goïi ñuùng teân laø tröôøng
14 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 15 phaùi kinh vieän.
Treân ñôøi naøy khoâng theå tìm ñoái töôïng naøo khaùc chuaån möïc hôn con
Nhö vaäy ñuû chöùng toû raèng trong hoäi hoïa khoâng heà coù khaùi nieäm
ngöôøi veà hình traïng cuõng nhö veà thaàn khí. Ñöøng neân coi khoûa thaân laø
haøn laâm vaø cuõng khoâng coù loái veõ naøo mang tính chaát haøn laâm caû. Xin haõy
dung tuïc. Trong Töø ñieån tieáng Vieät, khoûa thaân ñöôïc ñònh nghóa laø: bieåu
loaïi boû noù ra khoûi neáp nghó cuûa chuùng ta.
dieãn veû ñeïp cuûa cô theå khoâng caàn söï hoã trôï cuûa quaàn aùo. Ñaáy laø moät veû
Sôû dó phaûi noùi ra ñieàu naøy laø vì coù moät soá ngöôøi thích suy dieãn ñaõ
ñeïp thuaàn khieát maø ngöôøi laøm hoäi hoïa phaûi nghieân cöùu vaø naém baét baèng
coá tình laøm sai leäch noäi dung cuûa hai töø ñoàng aâm dò nghóa: acadeùmie
ñöôïc. Baét ñaàu töø moâ phoûng ñeán mieâu taû, dieãn ñaït, khaéc hoaïch tính caùch
(hình veõ khoûa thaân) vaø acadeùmie (haøn laâm) ñeå laáy ñoù laøm caùi côù nhaèm
roài ñeán thoåi vaøo hình veõ moät luoàng sinh khí... laø moät quaù trình tu döôõng
chæ trích phöông phaùp ñaøo taïo cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam töø laâu daøi.
tröôùc ñeán nay. Coá tình hieåu sai ngöõ nghóa, goïi hình hoïa laø veõ theo loái haøn
Ñeán luùc aáy thì hình tröôùc maét cuõng laø hình trong ñaàu, kyõ naêng caøng
laâm, hoï khoâng ngôùt lôøi cheâ bai caùch daïy vaø hoïc trong nhaø tröôøng laø cöùng
cao thì ngöôøi veõ caøng phaùt huy ñöôïc noäi löïc saùng taïo “nhìn ôû maét, hieåu ôû
nhaéc, baûo thuû, khoâ khan, haïn cheá oùc saùng taïo, khoâng khuyeán khích phaùt
loøng, öùng ra tay, hieän ra buùt” vaø luoân luoân phaùt loä moät phaåm chaát goïi laø gu
huy caù tính, teä hôn nöõa laø xa rôøi baûn saéc daân toäc (!) v.v... vaø v.v... khieán thaåm myõ.
caùc sinh vieân ñeàu veõ gioáng nhau, khoâng thoaùt ra khoûi söùc neùn vaø söùc yø
Tuy laø moân chính nhöng khoâng phaûi duy nhaát, hình hoïa caàn phoái
cuûa nhöõng moân hoïc cô baûn.
hôïp vôùi nhieàu moân hoïc khaùc môùi coù theå phaùt huy hieäu löïc ñeå chuyeån hoùa
Nhöõng lôøi phaùt bieåu voâ traùch nhieäm vaø thieáu xaây döïng nhö vaäy ñaõ
thaønh nhöõng hình töôïng ngheä thuaät trong taùc phaåm hoäi hoïa ñoù laø: kyù
huyeãn hoaëc moät soá sinh vieân ñang hoïc hoaëc ñaõ ra tröôøng, thaäm chí coù
hoïa, giaûi phaãu taïo hình, trang trí, nghieân cöùu voán coå, ñaëc bieåu kieán truùc,
ngöôøi coøn ñöa kieán nghò ñoøi boû moân hình hoïa ñeå thay theá baèng moân veõ
luaät xa gaàn, phaùc thaûo boá cuïc, lyù luaän, lòch söû myõ thuaät VN vaø theá giôùi,
töï do. Hoï thoâng baùo raèng ñieàu aáy ñang ñöôïc thöïc hieän ôû nhieàu nöôùc tieân
theå nghieäm chaát lieäu vaø öùng duïng vaøo saùng taùc. Khoâng theå thieáu vaø
tieán nhöng laïi khoâng bieát raèng tröôùc khi nhaäp hoïc caùc sinh vieân ñeàu phaûi
khoâng ñöôïc xem nheï moân naøo.
qua moät thôøi gian thöïc taäp nhöõng trung taâm luyeän hình hoïa.
Thöïc teá cho thaáy coù nhieàu ngöôøi gioûi hình hoïa nhöng khoâng saùng
Neáu coù ai tìm ñöôïc moät loái hoïc vöøa nheï nhaøng thoaûi maùi, vöøa ít toán
taùc ñöôïc laø do chæ veõ ngöôøi trong tö theá tónh maø khoâng chòu luyeän kyù hoïa,
côm gaïo, coâng söùc vaø thôøi gian maø laïi choùng thaønh taøi thì cöù vieäc aùp
theo doõi vaø ghi cheùp nhöõng hoaït ñoäng ngoaøi thöïc teá, khoâng bieát vaän
duïng, coøn nhaø tröôøng ñaâu phaûi laø moät saân chôi, muoán laøm gì tuøy thích.
duïng luaät xa gaàn ñeå taïo khoâng gian treân maët phaúng, khoâng coù yù nieäm
Khoâng rieâng tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam, baát kyø cô sôû ñaøo
nhòp ñieäu trong vieäc boá cuïc, khoâng thieát laäp ñöôïc caùc quan heä hôïp lyù treân
taïo myõ thuaät naøo cuõng ñeàu coi hình hoïa laø moân hoïc chuû ñaïo. theá nhöng
maët tranh... Toùm laïi laø bò huït haãng kieán thöùc vì khi hoïc taäp trong tröôøng
hoïc hình hoïa coù nhaát thieát phaûi veõ ngöôøi khoûa thaân hay khoâng? Xin traû
ñaõ quaù lô laø nhöõng moân hoïc noùi treân.
lôøi raèng muoán saùng taïo caùi ñeïp thì tröôùc heát phaûi bieát caûm nhaän noù trong
Nhaø tröôøng ñaõ chuaån bò cho sinh vieân moät haønh trang ñaày ñuû ñeå
thieân nhieân, trong cuoäc soáng vaø trong caùi traät töï cuûa theá giôùi höõu hình.
vaøo ñôøi laäp nghieäp. Suoát 80 naêm qua, caùc hoïa syõ xuaát thaân töø tröôøng Ñaïi
16 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 17
hoïc Myõ thuaät Vieät Nam ñaõ ñoùng goùp raát nhieàu cho söï phaùt trieån neàn myõ
thuaät ôû nöôùc ta. Chöông trình ñaøo taïo cuûa nhaø tröôøng vaãn coù nhöõng
chænh lyù caàn thieát, nhaèm naâng cao chaát löôïng daïy vaø hoïc, nhöng bao giôø
cuõng ñaëc bieät coi troïng moân hình hoïa. Ñaáy laø moät phöông phaùp ñuùng,
khoâng vieäc gì phaûi xoay höôùng ñoåi chieàu. P.C.T
Baøi hình hoïa cuûa hoïa syõ Phaïm Coâng Thaønh, naêm 1956
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 19
18 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät LAÏI NOÙI VEÀ HÌNH HOAÏ
Nhaø PBMT. Quang Vieät
Caùch ñaây chöøng 6 – 7 naêm, Hoäi Myõ thuaät Vieät Nam coù toå chöùc moät
cuoäc trieån laõm hình hoïa, vaø keøm theo ñoù laø moät cuoäc toïa ñaøm
chuyeân ñeà veà hình hoïa. Ñaõ coù nhieàu yù kieán khaùc nhau, song taát
thaûy ñeàu chöa ñi ñeán moät thoâng ñieäp toái haäu naøo.
Trieån laõm mang teân “Hình hoïa” do tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät
Nam toå chöùc naêm nay, veà caên baûn, laø trieån laõm “hình nghieân cöùu”
(acadeùmie, eùtude), töùc laø veà moät maûng cuûa hình hoïa noùi chung.
1. Caùc ñònh nghóa: Coù theå noùi, caùc ñònh nghóa veà hình hoïa
(dessin), theo thôøi gian, ñaõ coù nhieàu thay ñoåi. Chaúng haïn:
Larousse 1948: hình hoïa laø söï bieåu thò baèng buùt chì, buùt saét hoaëc
panh-xoâ, nhöõng vaät, ñoà vaät, hình töôïng, phong caûnh,v.v...
Larousse 2009: hình hoïa laø söï bieåu thò treân moät beà maët hình theå
cuûa vaät, ñoà vaät, hình töôïng,v.v. (vaø tuyø theo, vôùi caû nhöõng ñoä saùng toái) –
hôn laø bieåu thò maøu saéc cuûa chuùng.
ÔÛ ñaây, thaáy caàn laøm roõ theâm:
Croquis (kyù hoïa): laø hình hoïa nhanh, neâu baät caùi coát yeáu (caùi baûn
chaát) cuûa ñoái töôïng, moâtíp, baèng nhöõng neùt ñaïi theå.
Esquisse (phaùc thaûo): tieáng YÙ laø schizzo, trong moät soá tröôøng hôïp,
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 21
20 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
cuõng coù theå laø moät hình hoïa (chaúng haïn moät soá phaùc thaûo cuûa Rubens,
yù nieäm, moät aûo aûnh – baèng nhöõng daáu hieäu öôùc leä; nhöõng daáu hieäu naøy Watteau, Nguyeãn Gia Trí).
khaùc vôùi nhöõng daáu hieäu cuûa vaên töï thoâng thöôøng – maø (ñeå hieåu ñöôïc)
Caùc theå hình hoïa: hình hoïa moâ phoûng (dessin d’imitation), hình
chuùng ta khoâng caàn phaûi bieát nghóa cuûa chuùng (Francois Fosca, hoïc giaû
hoïa theo töï nhieân (dessin d’ apreøs nature), hình hoïa theo trí nhôù (dessin
ngöôøi Phaùp, taùc giaû cuûa cuoán saùch “Hoäi hoïa ñoù laø caùi gì?”).
de meùmoire), hình hoïa ba buùt chì (dessin aux trois crayons – ñen, ñoû,
Thöù hai: Theo Salvador Dalí – Hình hoïa chính laø danh döï cuûa ngöôøi hoïa syõ.
traéng, tieâu bieåu ôû Vieät Nam laø moät soá taùc phaåm cuûa Nam Sôn).
2. Vò trí cuûa hình hoïa: Trong boán yeáu toá caên baûn cuûa hoäi hoïa,
Ngoaøi ra, coù theå keå theâm: hình hoïa ñen (ñieån hình nhö cuûa
thoâng thöôøng, hình hoïa ñöùng ôû vò trí thöù hai, sau boá cuïc, ñöùng tröôùc maøu
Daumier, Seurat hoaëc Nguyeãn Ñöùc Nuøng) vaø hình hoïa traéng (nhö cuûa
saéc (thöù ba) vaø söï bieåu caûm (thöù tö).
Ingres vaø caùc ngheä syõ chòu aûnh höôûng cuûa Ingres).
Hieän bieát coù hai baûng xeáp haïng caùc hoïa syõ döïa treân caùc caáp ñoä hoaøn thieän.
Trong tieáng Phaùp hoaëc tieáng Anh, tranh veõ cuûa thieáu nhi thöôøng
Moät cuûa Roger de Piles, moät cuûa Salvador Dalí (coù theå tham khaûo
ñöôïc goïi laø “dessin” hoaëc “drawing”, chöù khoâng goïi laø “peinture” hoaëc
chi tieát ôû phaàn tö lieäu ñaët cuoái baøi vieát).
“painting” nhö moät soá dòch giaû nöôùc ta vaãn laàm töôûng khi dòch ngöôïc.
Baûng cuûa Roger de Piles (laäp naêm 1708, ñöôïc Elisabeth G. Holt
HÌNH HOÏA “HIEÄN ÑAÏI”
phuïc hoài naêm 1947, taøi lieäu hieän löu ôû Tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp
Chòu aûnh höôûng cuûa tranh khaéc goã maøu Nhaät Baûn, Van Gogh ñaõ
Princeton), choïn ra 57 hoïa syõ (chaâu AÂu) noåi tieáng nhaát tính ñeán cuoái theá
phaùt minh ra moät thöù “hình hoïa thö phaùp” (dessin calligraphique), maø
kyû 17 vaø chaám ñieåm cho boán chuaån (boá cuïc, hình hoïa, maøu saéc, söï bieåu
chæ baèng neùt, vaïch, chaám ñen – oâng coù theå taïo ra nhöõng hình aûnh vôùi
caûm), theo ñoù, veà hình hoïa: Leonardo da Vinci 16/20, Michelangelo 17,
hieäu quaû khoâng thua keùm gì nhöõng böùc tranh sôn daàu cuûa oâng. Raffaello 18.
Baèng trí töôûng töôïng, baèng moäng thöùc, hoaëc baèng söï tieáp caän
Vaø coù hai ñieàu ñaùng ngaïc nhieân: Rembrandt – 6 ñieåm (xin nhaéc laïi: 06,
vôùi “hình thaùi hoïc taâm lyù”, khoa hoïc vi moâ, moät soá hoïa syõ hieän ñaïi ñaõ
ñieåm thaáp nhaát); Vermeer thì vaéng maët, maø coù leõ bôûi vì luùc ñoù rôi vaøo ñuùng
veõ neân nhöõng “hình höõu cô” (forme biomorphique), chaúng haïn Villem
thôøi kyø oâng bò laõng queân keùo daøi suoát 200 naêm (Vermeer sinh 1632, cheát
de Kooning; hoaëc “hình coù daïng hình ngöôøi”, “nhaân hình” (forme 1675).
anthropomorphique). Hoï ñaõ taïo ra moät thöù hình hoïa coù theå goïi laø
Baûng cuûa Salvador Dalí (in trong taäp saùch “50 ñieàu bí maät huyeàn
“hình hoïa saùng taïo”.
bí” cuûa oâng, xuaát baûn 1947, ñuùng vaøo naêm Elisabeth G.Holt phuïc hoài laïi
ÔÛ Myõ, ñaëc bieät coù ngöôøi veõ neân nhöõng böùc hình hoïa nhö baèng “khaûi
baûng xeáp haïng cuûa Roger de Piles).
thò”, “voâ thöùc”, maø khoa hoïc goïi laø “thoâng tin thoâ”. Ngöôøi naøy coù theå veõ
Dalí ñaõ choïn ra 11 hoïa syõ (chaâu AÂu) keå töø thôøi Phuïc höng ñeán hieän
caû moät thaønh phoá hieän ñaïi, toaøn caûnh, vôùi voâ vaøn chi tieát chính xaùc nhö
ñaïi, ñeå chaám cho chín chuaån, theo ñoù, veà hình hoïa: Leonardo da Vinci
moät taám aûnh chuïp töø veä tinh.
19/20 (cao hôn baûng cuûa Roger de Piles 3 ñieåm), Raffaello 20 (ñaït tuyeät
Sau ñaây, xin daãn ra hai ñònh nghóa hay veà hình hoïa:
ñoái, cao hôn baûng Roger de Piles 2 ñieåm)
Thöù nhaát: Hình hoïa laø moät söï tröøu töôïng hoaù, moät thöù chöõ vieát
Khoâng coù maët Michelangelo, vaø caøng khoâng coù Rembrandt. Nhöng
(vaên töï) theå hieän nhöõng söï vaät, söï kieän naøo ñoù ñöôïc naâng cao thaønh moät
coù Vermeer, ngöôøi ñaït tôùi taùm ñieåm tuyeät ñoái 20 (trong ñoù coù ñieåm hình
22 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 23
hoïa), chæ rieâng veà tính ñoäc ñaùo cuûa Vermeer, theo Dalí, ñaït 19 ñieåm.
seõ bò bieán daïng veà maët quang hoïc. Vaø Henry Moore coù theå ñaõ raát chuù
Ñieåm hình hoïa cho moät soá hoïa syõ khaùc: Ingres 15, Dalí (töï chaám) yù ñeán ñieàu naøy.
17 (töùc laø baèng Michelangelo, theo baûng cuûa Rogor de Piles), Picasso 18
4. Hình hoïa vaø giaûng daïy veà hình hoïa:
(baèng Raffaello, theo baûng cuûa Roger de Piles).
Degas töøng noùi: neáu oâng laõnh ñaïo moät tröôøng myõ thuaät, oâng seõ
Ñaëc bieät: Mondrian, ñieåm hình hoïa zeùro.
cho döïng leân moät toaø nhaø cao goàm nhieàu taàng, maø theo ñoù, ngöôøi maãu
seõ ñöôïc ñaët ôû taàng treân cuøng, vaø hoïc troø naøo hoïc lôùp caøng cao thì ñöôïc
Veà toång soá, Dalí töï xeáp mình ñöùng thöù naêm, ngay treân Picasso,
xeáp ôû taàng caøng thaáp. thöù saùu!!!
Toâ Ngoïc Vaân vaø Nguyeãn Ñoã Cung coù “xung ñoät”, song caû hai oâng
3. Quan heä hình – maøu: Thôøi coå, quan heä hình maøu laø moái quan
ñeàu thoáng nhaát vôùi nhau ôû moät quan ñieåm: veõ maø cöù nghó ñeán
heä töông phaûn. Söï ñoái laäp coù tính coå ñieån cuûa hình maøu phaûn aûnh
“acadeùmie”, nghó ñeán baøi hoïc – thì khoâng veõ ñöôïc, khoâng thoaùt ñöôïc.
khuynh höôùng kinh vieän ñaõ keùo daøi cho ñeán cuoái theá kyû 16.
Nguyeãn Tö Nghieâm cuõng ñaõ töøng noùi: “Veà acadeùmie, toâi chöa bao
Gaàn ñaây hôn, maøu saéc khoâng coøn laø “maët” cuûa moät taùc phaåm hoäi
giôø veõ ñuùng chuaån caû... Buøi Xuaân Phaùi thì veõ raát ‘aåu’. Neáu ôû tröôøng laâu
hoïa, maø laø söï truyeàn aùnh saùng. Maøu saéc thaäm chí coù theå laøm ñaûo loän caû
(töùc Tröôøng Cao ñaúng Myõ thuaät Ñoâng Döông), toâi vaø Phaùi theá naøo cuõng
caùch toå chöùc tri giaùc cuûa hoäi hoïa.
bò ñuoåi... Toâi gheùt caùi tröôøng aáy”.
Theá kyû 19, Gauguin ñaõ ñöa ra moät quan ñieåm ñoät phaù. Töùc laø:
Veà Nguyeãn Tö Nghieâm, khoâng neân hieåu nhö laø moät hieän töôïng
khoâng chæ coù maøu toân hình, maø hình cuõng toân maøu. OÂng coøn ñöa ra moät
“phaù caùch” hay “baát tuaân” trong moâi tröôøng giaùo duïc chính qui. Quaû
pheùp thöû cuï theå ñeå chöùng minh cho ñieàu ñoù. (“Lieäu anh coù theå laøm cho
thöïc, ôû oâng, coù moät tö chaát hoäi hoïa baåm sinh cöïc kyø ñaëc bieät, giaøu tính
toâi thöïc söï tin raèng - Gauguin ñaõ vieát vaøo naêm 1890 – hình khoâng toân
thieân caûm. Noù taïo neân caùi nhaát quaùn trong suoát söï nghieäp cuûa oâng.
maøu leân vaø ngöôïc laïi? Vaø ñeå chöùng thöïc, toâi baét anh cuøng vôùi toâi thu nhoû
Nhieàu ngöôøi coá tình baét chöôùc oâng, nhöng khoâng ñöôïc.
hoaëc phoùng to cuøng moät hình veõ theo maøu saéc maø toâi seõ ñieàn vaøo”).
Cuoái thaäp nieân 1950 ñaàu 1960, khi hoïa syõ Kuznetsov sang laøm
Theo Matisse: tyû leä cuûa caùc maøu ñoâi khi ñoøi hoûi söï bieán ñoåi veà hình
chuyeân gia ôû Tröôøng Cao ñaúng Myõ thuaät Vieät Nam, oâng ñaõ cheâ hình hoïa
hoaëc caû söï chuyeån hoaù veà boá cuïc.
cuûa Traàn Vaên Caån (baáy giôø ñang laø hieäu tröôûng), raèng hình hoïa cuûa Traàn
“Maøu saéc vaø hình khoâng nhaát thieát phaûi gaén lieàn vôùi nhau” – laø
Vaên Caån bao giôø cuõng coù ít nhaát moät “loãi” naøo ñoù. Vaäy maø, Traàn Vaên Caån
quan ñieåm cuûa Nguyeãn Gia Trí.
hieån nhieân vaãn ñöôïc thöøa nhaän laø moät taøi naêng, coøn Kuznetsov, neáu chæ
Coù theå noùi: thieân taøi Matisse hoaëc moät Nguyeãn Phan Chaùnh, moät
xem qua moät soá taùc phaåm cuûa oâng veõ taïi Vieät Nam, thì quaû nhieân oâng laø
Nguyeãn Tieán Chung, moät Nguyeãn Tö Nghieâm vaø moät soá hoïa syõ Vieät Nam moät hoïa syõ toài.
khaùc (nhaát laø caùc hoïa syõ veõ tranh luïa, tranh khaéc goã, tranh sôn maøi) – ñaõ
Hieän ôû Myõ, nghe noùi ngöôøi ta tuyeån myõ thuïaât chuû yeáu döïa treân baøi
ñaït ñeán trình ñoä hình hoïa toång hôïp cao veà tính Ñoâng – Taây, trong ñoù coù
luaän vaên cuûa thí sinh (khoaûng 1500 chöõ), veõ ñaâu nhö chæ caàn moät taäp
caû nhöõng saùng taïo hoøa giaûi moái quan heä hình maøu.
(folio) ñoâi ba hình ñoà aùn trình baøy yù töôûng (theå hieän baèng chì, than hoaëc
Theo lyù thuyeát: moät hình ñöôïc phoùng to leân moät möùc naøo ñoù, noù
thuoác nöôùc, khoâng caàn giaùm saùt).
24 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 25
Van Gogh: Caùnh ñoàng luùa myø, 1888, hình hoïa (buùt chì, buùt saäy, möïc naâu treân giaáy) vaø tranh sôn daàu.
Nguyeãn Gia Trí: Hình hoïa chì than
Nguyeãn Gia Trí: Beân Hoà Hoaøn Kieám, 1944, sôn maøi (hình hoïa theo loái phaùc
thaûo, caùc ñöôøng neùt hieän leân nhö aâm baûn.
Ba khuoân maët, vôùi hình hoïa toång hôïp Ñoâng Taây: Matisse (1950, möïc nho); Nguyeãn Saùng (1972), ñóa sôn maøi; Nguyeãn Tö
Nghieâm (1988, phaùc thaûo ñóa sôn maøi)
26 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 27
5. Keát luaän: Laâu nay, moät soá hoïa syõ nhö Buøi Xuaân Phaùi, Traàn Löu
Haäu, thöôøng noùi: veõ “truùng” vaø veõ “ñuùng” – nhö laø hai khaùi nieäm vöøa ñoøi
hoûi, thaùch thöùc, thaäm chí ñoái laäp, laïi vöøa töông hôïp laãn nhau, nhaát laø trong lónh vöïc veõ hình.
Buøi Xuaân Phaùi cuõng töøng neâu khaåu hieäu, moät khaåu hieäu mang khaåu
khí cuûa moät ngheä syõ AÙ Ñoâng, maø sinh thôøi Löu Coâng Nhaân raát thích.
Ñoù laø: “Baây giôø chæ chôi neùt thoâi”. Vaø, neân hieåu cho ñuùng raèng “neùt”
noùi ôû ñaây – chính laø neùt hình hoïa. TÖ LIEÄU
Baûng xeáp haïng caùc hoïa syõ döïa treân caùc caáp ñoä hoaøn thieän cuûa Roger
de Piles ñöôïc in trong cuoán saùch nhan ñeà “Tieán trình cuûa hoäi hoïa theo
caùc nguyeân lyù”, chöông “Caùn caân cho caùc hoïa syõ”, xuaát baûn taïi Paris naêm
1708 – ñöôïc Elisabeth G. Holt phuïc hoài vaøo naêm 1947, trong cuoán
“Nhöõng ngoïn nguoàn vaên hoïc cuûa lòch söû ngheä thuaät”, Ñaïi hoïc Toång hôïp Princeton. Q.V
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 29
28 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
LAI LÒCH HÌNH HOÏA VAØ HÌNH HOÏA
TRONG ÑAØO TAÏO MYÕ THUAÄT
PGS. Hoïa syõ Ñoã Höõu Hueà
Tìm hieåu veà lòch söû loaøi ngöôøi, chuùng ta bieát raèng: töø ngöôøi vöôïn
nguyeân thuûy phaùt trieån thaønh con ngöôøi tinh khoân, thoâng minh
phaûi traûi qua hôn 10 trieäu naêm.
Yeâu caùi ñeïp, thích laøm ra caùi ñeïp voán laø moät trong nhöõng thuoäc
tính baåm sinh cuûa con ngöôøi.
Ngöôøi vöôïn haäu kyø mang teân Neanñectan (Neùanderthal) caùch nay
töø 1,5 trieäu ñeán 30 vaïn naêm ñaõ coù löûa söôûi aám khi soáng trong hang ñoäng.
Hoï vaïch khaéc leân vaùch ñaù nôi hang ñoäng hoaëc leân ñaát seùt meàm roài mang nung cho khoâ cöùng.
Vôùi nhöõng neùt vaïch khaéc coøn thoâ vuïng, giaûn ñôn nhöng ñaõ mieâu taû
khaù roõ hình thuø nhöõng con thuù, loaøi thuù khaùc nhau nhö: voi, boø, traâu, haø
maõ, hoå, baùo, ngöïa, caønh laù, con chim, con caù... Hình aûnh veà con ngöôøi
cuõng ñöôïc töï hoïa moät caùch ngoä nghónh, thaät aán töôïng.
Chuùng ta coù theå xem ñaây laø nhöõng böùc veõ hình hoïa ñaàu tieân cuûa
loaøi ngöôøi, cuûa con ngöôøi nguyeân thuûy saùng taïo neân.
Ngöôøi tinh khoân caùch nay 4 hoaëc 5 vaïn naêm ñaõ bieát caùch veõ trang
30 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 31
söùc cho mình. Boâi maàu saéc, veõ hoa vaên leân ñaàu toùc, khaên khoá, tay chaân
thì vaãn nhìn ôû veá nghieâng.
vaø toaøn thaân ngöôøi. Laáy than cuûi laøm maàu ñen, quaëng boät ñaù laøm maàu
Cuøng vôùi thôøi Ai Caäp coå ñaïi, nhieàu quoác gia khaùc ôû chaâu AÙ cuõng coù
naâu, ñoû; nhöïa laù xanh, vaøng roài troän vôùi môõ ñoäng vaät thaønh moät dung
neàn myõ thuaät phaùt trieån voâ cuøng röïc rôõ nhö: Trung Quoác, AÁn Ñoä, Nhaät
dòch quaùnh ñaëc laøm maàu ñeå toâ veõ. Caùch nay 15 nghìn naêm, trong hang
Baûn, Vieät Nam, Inñoâneâxia, Campuchia v.v... Hình töôïng con ngöôøi vaø
Laùtcoâ (Lascaux) ôû nöôùc Phaùp, ngöôøi ta ñeám ñöôïc 1.500 böùc tranh khaéc
thieân nhieân ñöôïc mieâu taû voâ cuøng phong phuù, ñaëc saéc vaø soáng ñoäng. Noåi
neùt coù toâ maàu, raát nhieàu hình boø toùt. Maàu saéc treân tranh coøn töôi trong.
baät moät phong caùch phöông Ñoâng, haøi hoøa giöõa trieát hoïc vôùi tính thaåm
4000 naêm TCN, ngöôøi Sume (Sumer) saùng taïo ra kieåu chöõ ñoà hoïa,
myõ phöông Ñoâng thaät kyø dieäu vaø ñoäc ñaùo.
töôïng hình ñeå mieâu taû ngoâi sao treân trôøi, taû caây löông thöïc, taû muoâng
Coù theå neâu vaøi daãn chöùng ñaëc saéc nhö: loái veõ quoác hoïa Trung Hoa, thuù, chim, caù v.v...
tranh khaéc goã Nhaät Baûn, nhöõng quaàn theå ñeàn ñaøi baèng ñaù ñoà soä vôùi chaïm
Thôøi coå ñaïi Ai Caäp, caùch nay 3000 naêm TCN. Ngöôøi tieàn söû ñaõ veõ
khaéc caûnh sinh hoaït cuûa con ngöôøi cuøng voi, ngöïa, hoa laù ôû AÁn Ñoä,
nhieàu tranh töôøng vaø phuø ñieâu khoå lôùn voâ cuøng phong phuù, ñaëc saéc.
Inñoâneâxia, troáng ñoàng Ngoïc Luõ cuûa Vieät Nam, nhöõng nuï cöôøi ñaù, nuï cöôøi
Coâng ngheä luyeän kim, naáu ñoàng, thuûy tinh phaùt trieån, nhieàu ngaønh ngheà
Bay On trong ñeàn Angko, Campuchia v.v... Cuõng neân bieát raèng: ñeán TK
thuû coâng myõ ngheä ra ñôøi... phaùt trieån troàng tæa nhieàu loaïi caây löông thöïc,
19 vaø TK 20 ñaõ coù nhieàu nhaø nghieân cöùu myõ thuaät, nhieàu ngheä syõ taïo
thuaàn döôõng muoâng thuù, nuoâi gia caàm, phaùt trieån giao thoâng, xaây döïng;
hình taøi hoa baäc thaày ôû phöông Taây tìm sang phöông Ñoâng ñeå nghieân
ñaëc bieät laø xaây döïng nhöõng kim töï thaùp khoång loà (ñoäc nhaát voâ nhò).
cöùu, hoïc hoûi vaø tieáp thu caùi tinh hoa cuûa neàn myõ thuaät phöông Ñoâng.
Treân nhöõng bích hoïa vaø phuø ñieâu khoå lôùn veõ caûnh Pharaon xoâng
Thôøi Phuïc höng ôû chaâu AÂu (TK 15), ôû caùc quoác gia coù neàn myõ thuaät
pha nôi chieán traän, Pharaon trong sinh hoaït gia ñình, vôùi hoaøng haäu vaø
noåi troäi nhö: YÙ, Taây Ban Nha, Haø Lan, Bæ, Phaùp vaø Ñöùc... ñoàng loaït böôùc
caùc naøng haàu, caûnh coù nhieàu ngöôøi ñang ñaøn haùt, nhaûy muùa... Thôøi kyø
vaøo thôøi hoaøng kim cuûa vaên hoùa ngheä thuaät Phuïc höng.
naøy, hình aûnh con ngöôøi, muoâng thuù, chim, caù, caây coái ñeàu ñöôïc dieãn taû
Myõ thuaät Phuïc höng ñaõ saûn sinh ra nhieàu hoïa syõ vaø ñieâu khaéc gia
baèng hình hoïa raát chaân thöïc; ñöôïc dieãn taû baèng nhieàu ñöôøng neùt meàm
lôùn, baäc thaày. Taùc phaåm tranh, töôïng vaø nhöõng coâng trình trang trí ñoà
maïi, coâng phu, tæ mæ (nhö taû maùi toùc coù teát loïn, neáp trang phuïc...). Ngöôøi
soä (hoaønh traùng) thôøi Phuïc höng ôû nhieàu quoác gia thuoäc chaâu AÂu ñaït ñeán
vaø con vaät ñaõ ôû traïng thaùi ñoäng nhö: ngöôøi döôït ñuoåi con thuù, con thuù
ñænh cao cuûa ngheä thuaät taïo hình ñöông thôøi, khai sinh chuû nghóa coå
vöôït baäc; nhöõng göông maët ngöôøi vôùi nhöõng bieåu hieän tình caûm vui
ñieån cuûa myõ thuaät. Coù tính chaân, thieän, myõ tieán boä vaø tính chaát haøn laâm,
buoàn roõ reät. Nhöõng böùc bích hoïa lôùn naøy ñeàu toâ veõ maàu saéc coù töông
nhaân vaên cuûa thôøi Phuïc höng.
phaûn roõ raøng töôi saùng. Coù böùc phuø ñieâu nhieàu nhaân vaät nöõ ñang keâu la
Nhieàu quoác gia ñeàu môû tröôøng ñaøo taïo myõ thuaät. Coù chöông trình
than khoùc. Töø daùng ngöôøi, ñieäu boä toaøn thaân, bieåu hieän traïng thaùi tình
giaûng daïy thaät baøi baûn, heä thoáng vaø khoa hoïc. Hoaït ñoäng myõ thuaät, ñaøo
caûm ñau khoå treân caùc göông maët coù boá cuïc thaät hoaøn chænh sinh ñoäng.
taïo myõ thuaät vôùi nhieàu maàu saéc rieâng... nhöõng caùi teân: tröôøng phaùi
Duø ñaõ veõ hình hoïa con ngöôøi vaø muoâng thuù thaønh thaïo hôn xöa nhieàu
nhöng ngöôøi Ai Caäp coå ñaïi chöa theå veõ ngöôøi vaø con vaät ôû trong nhöõng
Vônidô, Phôloraêngsô, tröôøng phaùi Baùcsôlonna, tröôøng phaùi Paris...
tö theá khoù. Hoï thöôøng veõ ngöôøi vaø con vaät ôû veá nhìn nghieâng; ví nhö:
Tröôøng Myõ thuaät Ñoâng Döông ñöôïc ngöôøi Phaùp môû ôû Vieät Nam
maët vaø thaân ngöôøi nhìn ôû veá chính dieän nhöng hai caùnh tay vaø hai chaân töø naêm 1925 ñeán 1945.
32 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 33
Veà chöông trình giaûng daïy taát nhieân caùc thaày Phaùp coù keá thöøa
thuaät. Laø moân hoïc coù taàm quan troïng baäc nhaát laøm neàn taûng, cô sôû ñeå
nhöõng neùt tieán boä, baøi baûn, khoa hoïc cuûa thôøi Phuïc höng chaâu AÂu. Thöøa
hoïc toát caùc moân chuyeân ngaønh khaùc nhö: trang trí, boá cuïc, veõ maàu...
höôûng chöông trình ñaøo taïo, phöông thöùc ñaøo taïo myõ thuaät cuûa nöôùc
Nhieàu hoïa syõ ñaõ ví hình hoïa quan troïng nhö caây coät soáng cuûa thaân
Phaùp. Nhöõng pheùp taéc, haøn laâm, moâ phaïm ñöôïc quaùn trieät; trung thaønh
theå con ngöôøi. Coät soáng suy yeáu, thoaùi hoùa hoaëc chaán thöông nheï ñaõ
vôùi chuû nghóa coå ñieån cuûa myõ thuaät thôøi Phuïc höng.
khieán cho con ngöôøi buøng nhuøng, daùng ñi deäu daïo; ñöùng ngoài ñau moûi
Nhöõng lôùp sinh vieân CÑMTÑD thôøi kyø aáy ñaõ haêng say, haøo höùng
baát an. Coät soáng bò chaán thöông naëng laäp töùc baùn thaân baát toaïi, baïi lieät
hoïc taäp, tieáp thu caùi taân kyø, tinh hoa cuûa neàn myõ thuaät phöông Taây keát
nhieàu khaû naêng daãn ñeán taøn pheá, khoâng phuïc hoài ñöôïc.
hôïp vôùi voán tinh hoa ngheä thuaät truyeàn thoáng haøng ngaøn naêm cuûa cha
Hoïa syõ maø khoâng coù khaû naêng hình hoïa thì neân laøm ngheà khaùc.
oâng nhaèm tìm toøi, theå nghieäm kyõ naêng kyõ xaûo cuûa ngheà nghieäp.
Coù trình ñoä hình hoïa, hoïa syõ môùi coù theå dieãn ñaït ñöôïc hình aûnh
Nhöõng naêm 30 cuûa TK 20, hoïc keát hôïp vôùi ngheä nhaân taøi gioûi cuûa
ñeïp, raát rieâng bieät cuûa: khoùm tre, khoùm chuoái, caây coï, caây döøa, caây
ngheà sôn ta coå truyeàn (cuï phoù Thaønh) tìm ra moät loaïi sôn môùi, aáy laø sôn xoan v.v...
caùnh giaùn. Coù sôn caùnh giaùn, caùc lôùp sinh vieân tröôøng CÑMTÑD ñaõ saùng
Coù trình ñoä hình hoïa, hoïa syõ môùi coù theå dieãn taû con traâu, con ngheù
taïo, khai sinh ra moät doøng tranh ngheä thuaät môùi voâ cuøng ñoäc ñaùo =
coù voùc daùng, caùi ñeïp khaùc vôùi con ngöïa, con deâ...
Tranh sôn maøi Vieät Nam (ñeán nay chöa ñaày 80 tuoåi khai sinh).
Coù trình ñoä hình hoïa, hoïa syõ môùi coù theå dieãn taû ñöôïc töøng con
Veà tröôøng CÑMTÑD, xöa nay ñaõ coù nhieàu yù kieán cuûa giôùi chuyeân
ngöôøi cuï theå A, B, C, anh boä ñoäi, chò coâng nhaân, oâng baùc syõ...
moân khen vaø cheâ (laø chuyeän bình thöôøng trong hoïc thuaät), bình phaåm veà
Hình hoïa trong baát kyø giai ñoaïn lòch söû naøo, baát kyø hoaøn caûnh naøo
chaát löôïng ñaøo taïo, veà saûn phaåm ñöôïc ñaøo taïo laø nhöõng khoùa sinh vieân ñaõ
cuõng ñeàu laø taám göông phaûn chieáu chaân thöïc vaø sinh ñoäng nhaát veà lòch toát nghieäp.
söû phaùt trieån cuûa giôùi töï nhieân vaø cuûa loaøi ngöôøi. Hình hoïa goùp phaàn taïo
Noùi gì thì noùi... toâi nghó raèng: neáu khoâng coù caùc theá heä sinh vieân
neân nhöõng dieän maïo thaåm myõ rieâng: phong phuù, ñaëc saéc, ñoäc ñaùo ôû töøng
tröôøng CÑMTÑD ngaøy aáy, sau Caùch maïng thaùng 8 naêm 1945 lôùp hoïa syõ
vuøng, mieàn laõnh thoå, töøng daân toäc; duø coù söï giao thoa, hoäi nhaäp vôùi nhau
tieàn boái naøy roõ raøng hoï laø neàn moùng ñeå xaây döïng neân neàn myõ thuaät môùi
nhöng khoâng theå lu môø coäi nguoàn, goác reã.
Vieät Nam Daân chuû Coäng hoøa. Neàn myõ thuaät caùch maïng, ñöôïc Ñaûng vaø
Tröôøng Myõ thuaät ôû phoá Yeát Kieâu (töø naêm 1955).
Baùc Hoà laõnh ñaïo; neàn myõ thuaät phuïng söï nhaân daân, hoøa vôùi daân toäc;
Cuoäc khaùng chieán cuûa nhaân daân ta choáng thöïc daân Phaùp keát thuùc naêm 1954.
chieán ñaáu cho söï nghieäp giaûi phoùng daân toäc, giaønh ñoäc laäp, töï do vaø
Naêm 1955, chính theá heä caùc sinh vieân tröôøng CÑMTÑD tröôùc kia thoáng nhaát Toå quoác.
ñaõ trôû veà Thuû ñoâ Haø Noäi, môû tröôøng Trung hoïc Myõ thuaät (trong heä thoáng
ÔÛ goùc ñoä noäi dung cuûa cuoäc hoäi thaûo Vaán ñeà hình hoïa. Toâi muoán nhaø tröôøng XHCN).
ñaëc bieät nhaán maïnh raèng: nhöõng lôùp sinh vieân CÑMTÑD ngay khi coøn
Naêm 1957 môû tröôøng Cao ñaúng Myõ thuaät Vieät Nam (tieàn thaân
trong khoùa hoïc vaø khi toát nghieäp, hoï ñaõ boäc loä moät khaû naêng veõ hình hoïa
Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät VN hieän nay). Chöông trình ñaøo taïo coù keá thöøa
thaät xuaát saéc, coù trình ñoä hình hoïa thaät vöõng vaøng.
nhieàu neùt khoa hoïc, tieán boä cuûa Tröôøng CÑMTÑD xöa; coù tham khaûo
Hình hoïa laø moân hoïc nhaäp moân, moân hoïc khai taâm ñeå hoïc myõ
chöông trình, cung caùch ñaøo taïo cuûa Lieân Xoâ cuøng môøi thaày Lieân Xoâ sang
34 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 35
daïy. Ñoäi nguõ caùc thaày daïy hoäi hoïa, ñieâu khaéc ñeàu laø nhöõng ngheä syõ coù
muõi, tai, traùn, caèm v.v.. Ngöôøi veõ caàn quan saùt kyõ töøng boä phaän nhö: maét
tay ngheà vöõng vaøng, coù quaù trình saùng taùc sung maõn, coù nhieàu taùc phaåm
híp hay troá, moät mí hay hai mí. Muõi teït hay heách, doïc döøa hay muõi caø
ñaït ñænh cao veà ngheä thuaät vaø hoaït ñoäng myõ thuaät.
chua, sö töû... Mieäng roäng hay heïp, moâi daøy hay moûng, moâi daåu hay
Lôùp hoïc troø theá heä chuùng toâi haùo höùc, haêng say hoïc taäp. Ñaëc bieät
cong... Tai veånh hay cuïp, tai chuoät hay tai Phaät... Toùc ñen hay ñoû hoe,
laø ôû moân hoïc hình hoïa. Hoïc nghieâm tuùc, baøi baûn, pheùp taéc. Söû duïng
hoa daâm... Traùn hoùi, caèm nhoïn, caèm vuoâng.
thaønh thaïo que ño, daây doïi khi phaùc döïng hình. Ñieàu quan troïng ñaàu
Caùi nhìn naøy ñöôïc reøn taäp thöôøng xuyeân qua töøng baøi hình hoïa,
tieân ôû moân hoïc hình hoïa, chính laø hoïc caùch nhìn. Vaâng, chuùng toâi hoïc
töøng naêm hoïc hình hoïa seõ taïo thaønh moät taäp tính töï nhieân ôû ngöôøi caùch nhìn.
hoïc, seõ nhaïy beùn khi nhìn caùc söï vaät goùp phaàn hình thaønh: caùch nhìn
Ngöôøi ta thöôøng noùi: nghe nhaïc vaø xem tranh, nhö theá coù nghóa:
mang tính ngheà nghieäp cuûa ngöôøi hoïa syõ. Ñaây laø caùi nhìn noùng,
tranh, töôïng laø saûn phaåm ngheä thuaät cuûa thò giaùc, cuûa söï nhìn. Ngöôøi ta khoâng nguoäi laïnh.
cuõng hay noùi: nhaïc syõ thính tai, hoïa syõ tinh maét. Hình nhö maét cuûa hoïa
Quaù trình reøn luyeän ôû moân hình hoïa, töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp, töø
syõ thöôøng coù chæ soá nhìn 10 phaàn 10 neân maét raát tinh, nhìn nhanh,
deã ñeán khoù (mieâu taû con ngöôøi laø khoù nhaát) töø veõ ñen traéng sang veõ maàu
nhaäy, nhìn thaáu ñaùo khaùc ngöôøi. Khoâng haún laø nhö vaäy. Sôû dó hoïa syõ coù
cuõng laø quaù trình cuûng coá vaø naâng cao daàn söï am hieåu ñuùng ñaén taàm
ñoâi maét ngheà nghieäp, ñoâi maét khaùc ngöôøi aáy laø do coù söï reøn taäp lieân tuïc,
quan troïng caàn thieát cuûa moân hoïc. Ngöôøi hoïc chæn chu, nghieâm tuùc seõ
laâu daøi veà caùch nhìn ñeå deã daøng tieáp caän thieân nhieân vaø theá giôùi con
coù söï chuyeån hoùa daàn töø caùi ñuùng, caùi chuaån xaùc sang caùi ñeïp, caùi soáng ngöôøi.
ñoäng. Noùi ngöôøi hoïa syõ coù trình ñoä hình hoïa vöõng vaøng töùc laø anh ta coù
Moân hình hoïa daïy ngöôøi hoïc caùch nhìn khoâng thôø ô, thuï ñoäng maø
ñuû hai toá chaát vöøa neâu; phaûi ñuùng vaø ñeïp.
laø caùi nhìn tích cöïc, sinh ñoäng, chuû ñoäng. Caùi nhìn luoân luoân coù söï so
Hình töôïng ngheä thuaät naëng veà lyù trí deã khoâ cöùng, thieáu rung caûm
saùnh veà caáu truùc hình theå ôû thieân nhieân, vaïn vaät. Töø caùi nhìn chuû ñoäng,
nhöng neáu naëng veà con tim, veà taâm hoàn maø hình haøi oïp eïp cuõng khoù
luoân coù söï so ñoï, ñoái chieáu naøy maø ngöôøi hoïc myõ thuaät cuûng coá daàn caùi
thuyeát phuïc, caûm thuï. Caàn coù lieàu löôïng thích hôïp giöõa khoái oùc vaø con
söï nhìn nhaän bieát söï vaät, thieân nhieân vaø con ngöôøi ngaøy caøng nhanh,
tim khi laøm nghieân cöùu hình hoïa.
nhaäy, tinh töôøng theâm maõi leân.
Quaù trình reøn luyeän moân hình hoïa, vì vaäy cuõng laø quaù trình hình
Ta thöôøng noùi: ñaõ nhaän thaáy sai thì haõy kieân trì söûa sai. Ngöôøi hoïc
thaønh vaø phaùt trieån, taïo neân thò hieáu thaåm myõ toát; ngöôøi hoïc seõ phaùt
hình hoïa khi ñaõ nhìn thaáy caùi ñuùng, caùi ñeïp ôû maãu veõ hoaëc ngöôøi maãu
trieån nhanh: ñaâu laø ñeïp, laø xaáu, laø phaûn caûm vôùi caùi ñeïp.
thì cuõng phaûi kieân trì phaùc döïng cho baèng ñöôïc caùi ñeïp ñaõ nhìn thaáy, caùi
Ngöôøi hoïc moân hình hoïa, nhieàu khi töï thaáy döôøng nhö caøng hoïc
ñuùng aáy, caùi tinh thaàn aáy; nghóa laø vöøa reøn taäp caùch nhìn vöøa reøn taäp söï
caøng thaáy mình vaãn hoång, vaãn ngu doát... Khoâng neân bi quan, thaáy mình
thaùo vaùt cuûa baøn tay caàm buùt veõ. AÁy laø reøn taäp kyõ naêng, kyõ xaûo cuûa baøn
coøn doát coù nghóa laø mình khoâng töï maõn maø laø mình ñaõ vôõ vaïc nhaän thöùc tay cho linh, cho hoaït.
ra nhöõng ñieàu môùi meû. Phaûi kieân trì reøn luyeän bôûi hình hoïa laø moân hoïc
Caùi nhìn coù söï soi moùi, so ñoï veà töông quan naøy laø caùi nhìn coù tính
khoù. Hoïa syõ taøi danh Hoâkusai (Nhaät Baûn) khi ñaõ ngoaøi 70 xuaân môùi töï
chuû ñoäng, heát söùc quan troïng. Ví duï: treân moät göông maët ngöôøi, coù maét,
cho mình laø ñaõ coù trình ñoä hình hoïa.
36 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 37
Hoïc moân hình hoïa, ngoaøi söï reøn luyeän caùch nhìn nhö ñaõ keå ôû treân,
Luoân quaùn xuyeán caùi nhìn toång theå vaø chi tieát. Thuoäc naèm loøng veà caáu
ngöôøi hoïc ñoàng thôøi cuõng caàn quaùn trieät caùi nhìn toång theå (toaøn boä) vaø
truùc cô theå ngöôøi (toaøn thaân) laø raát toát. Tyû leä toaøn thaân ngöôøi tính baèng chi tieát (cuïc boä).
ñôn vò ñaàu ngöôøi. Caùc daùng, tö theá ngöôøi khi veõ nghieân cöùu hình hoïa seõ
Ñaây cuõng laø caùch nhìn ñaëc thuø cuûa hoïa syõ.
hoã trôï höõu hieäu khi thöïc haønh kyù hoïa.
Ngöôøi ngoaïi ñaïo thöôøng khoâng coù hoaëc khoâng quan taâm ñeán caùch
Kyù hoïa coù nghóa laø veõ nhanh.
nhìn naøy. Ví duï ôû baøi taäp hình hoïa, ngöôøi hoïc khoâng neân dieãn taû moät
Veõ nhanh moät goùc caûnh thieân nhieân khoâng khoù, bôûi caây duø coù gioù
caùch giaøn traûi ñeàu ôû moïi choã, maø caàn coù caùi nhìn toång theå; caàn bieát dieãn
lay ñoäng ñung ñöa nhöng caây khoâng di chuyeån sang moät vò trí khaùc. Veõ
taû ñeå khoe caùi ñeïp ôû nhöõng choã naøo; ví nhö caáu truùc, thaàn thaùi treân
kyù hoïa nhöõng hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi hoaëc ñoäng vaät thì khoù hôn. Neáu
göông maët, caùi ñeïp ôû ñoâi baøn tay, baøn chaân v.v... Khoâng neân dieãn taû thaät
kyù hoïa nhieàu ngöôøi hoaït ñoäng vôùi caùc ñoäng vaät nhö caûnh caøy böøa caáy haùi
kyõ caùc neáp vaûi cuûa y phuïc vì phaàn chi tieát naøy khoâng ñaùng ñöôïc khoe ra thì thaät laø khoù.
so vôùi göông maët, baøn tay, baøn chaân. Baøn tay taû ñeïp maø khoâng noái thuaän
Kyù hoïa khoâng chæ ñoøi hoûi ngöôøi veõ phaûi nhìn cho nhanh, nhìn toång
vôùi toång theå cuûa caùnh tay thì cuõng laø hoûng (tay bò taät nguyeàn).
theå maø ñoàng thôøi baøn tay cuõng caàn vaïch veõ cho nhanh. Kyù hoïa caàn veõ,
Caùi nhìn toång theå vaø chi tieát cuûa hoïa syõ luoân taïo ra caùi aûo giaùc tröïc
ghi nhöõng neùt chung, ví nhö daùng toång theå ôû ngöôøi, ôû con vaät. Khoâng
quan nôi ngöôøi xem tranh, giuùp hoï deã caûm thuï caùi ñeïp cuûa myõ thuaät. Caùi
theå ghi caùc chi tieát khi chöa coù toång theå, ví nhö khoâng theå veõ maét muõi
ñeïp ñaõ ñöôïc hoïa syõ tuyeån löïa, tinh loïc roài môùi trình ra coâng chuùng.
khi chöa coù göông maët, ñaàu v.v...
Reøn luyeän hình hoïa song haønh vôùi kyù hoïa. Hai moân hoïc naøy laø moät
Veõ nhanh nhöng chöa xong moät daùng thì ngöôøi veõ phaûi chôø, khi coù
caëp baøi truøng coù quan heä töông hoã maät thieát vôùi nhau. Veõ hình hoïa (coøn
daùng töông töï thì töùc khaéc boå sung cho xong daùng aáy. Cöù theá maø quan
goïi laø nghieân cöùu hình hoïa) laø reøn luyeän veõ hình ôû traïng thaùi tónh. Ngöôøi
saùt, ghi cheùp tieáp tuïc ñeå coù moät toång theå ngöôøi vaø ñoäng vaät hoøa quyeän,
hoïc ôû trong buoàng veõ roäng, coù aùnh saùng töï nhieân chieáu saùng; giaù veõ,
sinh ñoäng. Tuøy hoaøn caûnh, thôøi ñieåm cho pheùp ngöôøi veõ kyù hoïa coù theå
baûng veõ; ngöôøi maãu ñöùng, ngoài, naèm treân buïc; muøa haï coù quaït, muøa
veõ, ghi cheùp töø sô dieãn, giaûn löôïc ñeán ghi cheùp ñaày ñuû, kyõ hôn, thöôøng
ñoâng coù söôûi. Ngöôøi hoïc coù thôøi gian nhieàu buoåi hoïc, thoûa söùc quan saùt, goïi laø thaâm dieãn.
veõ, dieãn ñaït v.v... chaêm chuù tónh taâm. Coù thaày chæ daãn, giuùp ñôõ; coù baïn
Coù trình ñoä hình hoïa toát deã öùng duïng ñeå hoaøn thieän caùi ñeïp cuûa kyù
tham khaûo. Hình hoïa veõ ngöôøi maãu laø moân hoïc khoù, noù giuùp ngöôøi hoïc
hoïa. Kyù hoïa thaønh thaïo giuùp nhìn daùng toång theå khi veõ hình hoïa. Ngöôøi
ngaøy caøng am hieåu ñaày ñuû veà caáu truùc thaân theå con ngöôøi trong caùc tö
maãu ñöùng ngoài, naèm ñeàu nhanh choùng choïn ñöôïc nhöõng goùc nhìn coù
theá ñöùng, ngoài, naèm, caùc tö theá lao ñoäng v.v... Hieåu ñeå veõ, ñeå dieãn ñaït
daùng chung ñeïp; duø ngöôøi maãu ngoài nhieàu buoåi vaãn duy trì ñöôïc theá,
toát con ngöôøi vôùi ñaëc ñieåm hình daùng cuøng vôùi nhöõng traïng thaùi tinh
daùng meàm maïi, töï nhieân.
thaàn, tình caûm, noäi taâm cuûa hoï.
Reøn taäp kyù hoïa, caàn coù moät quyeån soå vaø moät caây buùt nhaû möïc trôn
Muoán bôùt luùng tuùng khi hoïc hình hoïa veõ ngöôøi thì ngöôøi hoïc caàn
chu; nhöõng thöù naøy luoân ôû beân mình. Noâm na laø: thaáy gì veõ naáy, ñeå luyeän
coù söï hieåu bieát thaáu ñaùo veà moân giaûi phaãu ngöôøi. Khi coøn chöa roõ caáu
neân khoâng caàu kyø; veõ ôû moïi luùc, moïi nôi. Kyù hoïa thöôøng xuyeân, kieân trì
truùc ôû boä phaän naøo thì caàn ñeán gaàn ngöôøi maãu, nhìn cho roõ ngoïn nguoàn.
seõ nhanh choùng leân tay, tieán tôùi thaønh thaïo.
38 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 39
Muoán laøm saùng taùc ñoøi hoûi hoïa syõ nhieàu thöù trong ñoù coù moân kyù
hoïa. Taøi lieäu kyù hoïa bao giôø cuõng taïo neân nhöõng rung caûm raát aán töôïng.
AÛnh taøi lieäu khoâng theå coù söï rung caûm nhö vaäy.
Neàn myõ thuaät caùch maïng Vieät Nam coù truyeàn thoáng raát veû vang veà
theå loaïi kyù hoïa. Giôùi hoïa syõ trong caû nöôùc ñaõ saùng taïo ra moät khoái löôïng
khoång loà tranh kyù hoïa. Taäp trung phaûn aùnh veà hai cuoäc khaùng chieán
choáng xaâm löôïc cuûa daân toäc ta suoát 30 naêm doøng! Vöøa saûn xuaát vöøa
ñaùnh giaëc; oanh lieät, haøo huøng, baát khuaát vaø ñi ñeán thaéng lôïi hoaøn toaøn.
Ñaëc bieät laø: noäi dung phong phuù, sinh ñoäng vaø ñaït ñænh cao veà ngheä
thuaät. Töø soá kyù hoïa khaùng chieán naøy ñaõ goùp phaàn saûn sinh ra haøng loaït
taùc phaåm taïo hình coù giaù trò ngheä thuaät cao ñöôïc coâng chuùng yeâu myõ
thuaät Vieät Nam ôû trong nöôùc vaø baïn beø theá giôùi ngöôõng moä. * * *
Caùm ôn Ban Giaùm hieäu tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam ñaõ taïo
Kyù hoïa cuûa hoïa syõ Ñoã Höõu Hueà naêm 1961
cô hoäi cho toâi ñöôïc phaùt bieåu moät vaøi suy nghó cuûa mình ñoái vôùi söï
nghieäp ñaøo taïo myõ thuaät. Caùm ôn quyù vò ñaïi bieåu vaø caùc baïn ñoàng nghieäp
ñaõ quan taâm, laéng nghe. Baûn tham luaän coù ñieåm naøo khieám khuyeát,
mong nhaän ñöôïc söï chæ baûo, goùp yù cho. Ñ.H.H
Kyù hoïa cuûa hoïa syõ Ñoã Höõu Hueà naêm 1996
40 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 41
BAØN VEÀ VEÕ HÌNH TRONG ÑAØO
TAÏO VAØ SAÙNG TAÙC MYÕ THUAÄT
PGS. NGND. Hoïa syõ Leâ Anh Vaân
Veõ hình laø moät moân hoïc quan troïng cho taát caû caùc ngaønh hoïc, nhö
hoäi hoïa, ñoà hoïa, ñieâu khaéc, thieát keá, kieán truùc... Khi chuùng ta
nhìn moät con vaät hay moät caùi caây, chuùng ta thích thuù vaø muoán
ghi laïi hình aûnh cuûa noù thì ñieàu ñaàu tieân laø ta seõ söû duïng nhöõng duïng cuï
nhö buùt chì, buùt bi, buùt möïc hay than ñeå veõ neân nhöõng neùt ñaàu tieân ghi
laïi hình aûnh ñoù. Ñieàu naøy khieán chuùng ta nghó ñeán nhöõng ngöôøi xöa khi
hoï coøn soáng trong hang ñoäng ñaõ khaéc neân nhöõng hình veõ nhö ôû hang
Ritual Scone - Italy (11.000 naêm TCN), nhöõng hình boø ôû hang Altamira
– Spain (15.000 naêm TCN). Nhöõng hình aûnh caùch ñieäu, hình baøn tay,
hình ñaàu ngöôøi, hình con boø röøng... chính laø nhöõng thoâng ñieäp maø ngöôøi
taïo ra chuùng muoán chia seû vôùi moïi ngöôøi. Nhöõng hình veõ ñaõ coù tröôùc caû
phaùt minh ra chöõ vieát vaø baûn thaân nhöõng chöõ vieát ban ñaàu cuõng khôûi
nguoàn töø nhöõng heä thoáng hình veõ naøy. Nhu caàu veõ hình laø moät hieän
töôïng raát töï nhieân, moät baûn naêng nguyeân thuûy. Moïi ngöôøi ñeàu coù khaû
naêng hoaït ñoäng saùng taïo trong ngheä thuaät thò giaùc. Ngay töø luùc coøn beù
nhu caàu veõ hình ñaõ ñöôïc boäc loä. ÔÛ moät soá ñöùa treû nhöõng neùt veõ ñaàu tieân
42 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 43
ñaõ laø nhöõng baùo hieäu cho moät taøi naêng hoäi hoïa sau naøy, cuõng coù nhieàu
hình theå vaø maøu saéc, hoï höôùng hoäi hoïa veà yeáu toá chuû quan hôn. Caûnh
ngöôøi khi beù veõ raát nhieàu, cuõng khoâng phaûi lôùn leân laø thaønh hoïa syõ, ngheä
vaät, con ngöôøi, ñoái töôïng veõ khoâng coøn giaù trò nhö tröôùc kia. Ñaùng leõ veõ
syõ nhöng veõ ñaõ giuùp cho hoï nhaän thöùc theá giôùi.
cho ñuùng caùi gì nhìn thaáy tröôùc maét thì ngöôøi veõ laïi söû duïng maøu saéc
Töø khi coù tröôøng Myõ thuaät thì vieäc ñaàu tieân ñöôïc quan taâm laø vaán ñeà
ñaäm nhaït theo moät caùch chuû quan, ñoäc ñoaùn hôn ñeå dieãn taû taâm traïng
veõ hình, veõ hình ñöôïc quan taâm heát möùc. Moân hoïc hình hoïa ñaõ trôû thaønh maïnh meõ cuûa mình.
moät trong nhöõng moân caên baûn ôû nhaø tröôøng. Hoïc veõ hình ñaõ giuùp ngöôøi
Keå töø ñaây vieäc veõ hình, veõ maøu ñaõ coù nhöõng böôùc phaùt trieån môùi vaø
hoïc laøm soáng laïi nhöõng baûn naêng saün coù töø aáu thô ñeå roài trôû thaønh tình
caùc saùng taùc taùc phaåm ñaõ bay boång hôn, sinh ñoäng hôn nhieàu. Ngöôøi
yeâu, trôû thaønh ngheà nghieäp. Nhaø tröôøng laø nôi coù ñieàu kieän ñeå ngöôøi hoïc
ngheä syõ chuù troïng ñeán caùi gì hoï caûm thaáy, yù thöùc ñöôïc, töôûng töôïng ra.
naém baét ñöôïc phöông phaùp veõ hình, phöông phaùp söû duïng caùc chaát lieäu
Hoï ít chuù yù ñeán caùi veû beà ngoaøi bình thöôøng cuûa söï vaät. Hoï khaùm phaù
ñeå veõ hình vaø khoâng gian tieán ñeán saùng taïo neân caùc taùc phaåm ngheä thuaät.
söùc soáng töø beân trong cuûa hình theå. Hoï söû duïng nhöõng hình aûnh cuûa töï
Ñieàu ñaàu tieân khi baøn ñeán veõ hình laø baøn ñeán moät con maét bieát
nhieân vôùi moät caùch thöùc töï do, hoï di chuyeån töø bình dieän naøy sang bình
nhìn vaø moät baøn tay coù theå theå hieän ñöôïc taát caû nhöõng ñieàu maø ngöôøi ta
dieän khaùc, hoï bieán hình theo caûm xuùc ñeán noãi ngöôøi xem khoù coù theå
nhìn thaáy. Tuy nhieân veõ hình coù ngheä thuaät thì khoâng phaûi laø chæ coù ghi
nhaän ra ñöôïc nhöõng thöù maø hoï veõ. Caùi beà ngoaøi cuûa vaät theå phaûi nhöôøng
laïi ñuùng hình ta nhìn thaáy. Maø veõ hình phaûi bieåu hieän ñöôïc caûm xuùc cuûa
choã cho yù nghóa cuûa caùc yeáu toá taïo hình ñaït tôùi vaø söùc bieåu hieän caùi beân
ngöôøi veõ theå hieän ñöôïc tinh thaàn cuûa ñoái töôïng baèng ngoân ngöõ taïo hình.
trong cuûa vaät theå vaø caùi theá giôùi beân trong cuûa ngöôøi ngheä syõ. Ngheä thuaät
Veõ vaãn ñöôïc goïi laø ngheä thuaät cuûa thò giaùc vaø khi noùi veà thò giaùc thì
cuûa theá kyû 20 vôùi nhöõng teân tuoåi, nhöõng tröôøng phaùi ña daïng ñaõ khaúng
ngöôøi ta chuù yù tôùi yù nghóa cuûa thò giaùc vôùi tính khaùch quan, vaät chaát vaø
ñònh söï phaùt trieån cuûa ngoân ngöõ taïo hình nhö chuû nghóa Laäp theå, Vò lai,
vôùi tính caùch laø moät hieän töôïng ñöôïc nghieân cöùu töø beân ngoaøi. Noùi ñeán
Bieåu hieän, Dada, tröôøng phaùi Bieåu hình cuûa Anh. Neáu chuùng ta coù dòp
thò giaùc ta cuõng phaûi noùi ñeán “tri giaùc” töùc laø ta nhaán maïnh tôùi tính caùch
xem hình hoïa töø tröôùc cho tôùi nay, chuùng ta cuõng deã daøng thaáy ñöôïc söï
toaøn theå cuûa hieän töôïng ñoù baèng caùch nhaán maïnh ñieàu maø ngöôøi ta goïi
thay ñoåi roõ reät veà quan nieäm giaûng daïy vaø quan nieäm veõ hình cuûa sinh
laø nhaän thöùc. Ta coù theå noùi raèng ngöôøi ta nhìn thaáy baèng maét nhöng
vieân tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam.
nhaän thöùc ñöôïc thoâng qua boä oùc. Ngöôøi ta vaãn noùi rung ñoäng laø cuûa traùi
Khi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc quan nieäm, khi ñaõ tin vaøo con ñöôøng ñi cuûa
tim nhöng traùi tim vaø khoái oùc phaûi laø moät. Ngheä thuaät taïo hình thöïc söï
mình thì ngöôøi veõ seõ deã daøng ñeå thöïc hieän vieäc veõ cuûa hoï. Töøng böôùc,
ñaõ trôû thaønh moät ngaønh khoa hoïc naém baét nhöõng qui luaät cuûa caùi ñeïp.
töøng böôùc hoï seõ coù theå naém baét ñöôïc nhöõng qui luaät cuûa hình theå, maàu
Tröôùc khi tröôøng phaùi AÁn töôïng ñöôïc chaáp nhaän, haàu heát caùc hoïa
saéc, khoâng gian... Töø nhöõng ngaøy ñaàu tieân khi thöïc hieän nhöõng böùc veõ
syõ ñeàu mang moät quan nieäm veõ cho ñuùng caùi gì thaáy tröôùc maét. Ñieàu naøy
hình, ngöôøi veõ phaûi luyeän taäp khaû naêng quan saùt ñeå coù theå phaân tích
cuõng thöôøng thaáy ôû nhöõng giai ñoaïn ñaàu cuûa ngöôøi hoïc veõ. Ngöôøi veõ tuy
nhöõng yeáu toá taïo neân hình theå, yeáu toá ñöôøng neùt laø heát söùc quan troïng
cuõng coù nhöõng saùng taïo nhöng haàu nhö khoâng xa rôøi ñoái töôïng nhìn
khi veõ hình. Ñöôøng neùt ñöôïc cuï theå hoùa trong moät loaït daáu hieäu nhaát
thaáy, heát söùc toân troïng aùnh saùng, hoøa saéc cuûa ñoái töôïng. Nhöõng hoïa syõ
ñònh maø caùc ñaëc tính phuï thuoäc ôû caù tính cuûa ngöôøi veõ. Trong giai ñoaïn
AÁn töôïng ñaõ laøm moät cuoäc caùch maïng ngheä thuaät thay ñoåi quan nieäm veà
hoïc hình hoïa cô baûn ngoaøi nhöõng giôø hoïc giaûi phaãu, luaät xa gaàn (moân
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 45
44 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
hoïc hoã trôï quan troïng cho vieäc veõ hình vaø khoâng gian) ngöôøi veõ ñaõ phaûi
nhìn thaáy, nhöõng caùi caûm thaáy... Nhöng tröôùc khi ñeå ñaït ñeán nhöõng caùi
laøm quen vôùi caáu truùc hình theå thoâng qua caùc baøi döïng caùc khoái cô baûn
nhìn hình theå vaø theå hieän noù vôùi tính chuû quan, ngöôøi veõ phaûi töøng böôùc
ñeå roài tìm hieåu hình dieän vaø neàn, tìm hieåu boá cuïc vaø khoâng gian, aùnh
töï mình luyeän taäp phaân tích thò giaùc nhieàu hôn vaøo nhöõng khía caïnh cô
saùng vaø boùng toái. Naém baét nhöõng qui luaät caân baèng, ñoái xöùng, söùc caêng,
baûn cuûa hình theå, chæ ra vaøi khía caïnh nhö caùc tyû leä, nhöõng ñaëc ñieåm,
nhöõng chuyeån ñoäng, nhòp ñieäu... Nhöõng giôø veõ hình ôû tröôøng laø nhöõng
nhòp ñieäu, caùc chieàu höôùng vaän ñoäng cuûa hình vaø vaán ñeà caáu truùc cuûa
giôø hoïc ñaày höùng thuù, maãu veõ ñöôïc caùc giaûng vieân baøy ñaët, saép xeáp vaø
hình theå seõ hình thaønh sau khi ta thöïc hieän nhöõng yeáu toá cô baûn treân.
phaân tích giuùp cho ngöôøi hoïc deã daøng ñeå thöïc hieän böùc veõ cuûa hoï. Nhieàu
Trong quaù trình reøn luyeän veõ hình ôû tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam
khi maãu baøy ñeïp, ngöôøi ta noùi chæ caàn cheùp ñöôïc moät phaàn cuûa maãu laø
möùc ñoä nghieân cöùu vaø thöïc hieän vieäc veõ hình caøng ngaøy caøng ñöôïc naâng
ñaõ ñaït roài. Taát nhieân khoâng phaûi hoaøn toaøn nhö vaäy. Ñeå coù moät böùc veõ
cao. Vieäc veõ hình khoâng coøn chæ laø veõ, laø ghi nhaän laïi hình aûnh maø noù
toát, ñeïp, soáng ñoäng khoâng phaûi chæ coù ngheà nghieäp vöõng vaøng, naém baét
töøng böôùc giuùp cho ngöôøi veõ nhaän thöùc phöông phaùp thöïc hieän moät böùc
ñöôïc caùc kyõ naêng maø ngay caû moät vieäc töôûng nhö raát nhoû, nhö tìm hieåu
veõ hình, phöông phaùp söû duïng caùc chaát lieäu ñeå thöïc hieän neân nhöõng böùc
ñoái töôïng, tieáp xuùc, ñoái thoaïi cuøng ñoái töôïng veõ cuõng raát caàn thieát. Hieåu
veõ vaø cuoái cuøng cuõng trôû thaønh toaøn boä yù nghóa saùng taïo cuûa caùi nhìn.
saâu ñoái töôïng veõ cuõng laø moät phaàn giuùp cho ngöôøi veõ hoaøn thaønh ñöôïc
Vieäc veõ hình ñaõ giuùp cho ngöôøi veõ coù ñieàu kieän phaùt hieän, naém baét ñöôïc
böùc veõ toát hôn, giaàu söùc bieåu hieän hôn. Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng
ngoân ngöõ taïo hình cuûa rieâng mình vaø noù laø tieàn ñeà cho nhöõng saùng taùc
phaàn ôû thöïc teá ngöôøi hoïa syõ thöôøng laøm, hoï cuõng phaûi tìm hieåu ñôøi soáng taùc phaåm sau naøy.
ôû thöïc teá ghi cheùp laïi, tích luõy voán soáng. Coù nhö vaäy sau naøy môùi coù theå
Treân thöïc teá, nhieàu böùc veõ hình ñaõ trôû thaønh nhöõng böùc veõ coù chaát
xaây döïng neân caùc taùc phaåm.
löôïng cao vaø gaàn nhö laø moät taùc phaåm hoäi hoïa ñoäc laäp bôûi ngöôøi veõ
Chuùng ta ñeàu coù theå naâng cao nhaän thöùc cuûa mình veà hình theå.
khoâng chæ veõ vôùi moät tinh thaàn nghieân cöùu baøi taäp, maø hoï coi nhö ñang
Thoâng qua vieäc veõ hình vaø tìm hieåu nhöõng nguyeân taéc keát caáu, vì keát caáu
thöïc hieän taùc phaåm, thöïc hieän nhöõng yù töôûng saùng taïo cuûa caù nhaân
seõ xaùc ñònh hình daïng cuûa hình theå vaø töø nhöõng phaân tích keát caáu hình
thoâng qua nhöõng tieáp caän baèng tröïc giaùc vaø nhöõng trí töôûng töôïng.
theå ñöôïc toå chöùc treân beà maët, ta seõ phaùt hieän ra ñöôïc nhöõng yeáu toá
Coù moät yeáu toá lieân quan ñeán vieäc veõ hình vaø aûnh höôûng ñeán saùng
khoâng gian cuûa hình theå. Trong moät böùc veõ neáu chuùng ta bieát khai thaùc
taùc sau naøy cuûa ngöôøi hoïc veõ - ñoù laø tính thaåm myõ cuûa hình. Moïi vaät ñeàu
nhöõng yeáu toá cuûa keát caáu hay yeáu toá khoâng gian bao quanh cuõng seõ laøm
coù hình theå, hình theå cuûa söï vaät bao goàm nhöõng yeáu toá hoaøn toaøn xaùc
thay ñoåi hieäu quaû cuûa böùc veõ maø khoâng phaûi maát nhieàu coâng cho vieäc
thöïc trong theá giôùi töï nhieân vaø moät phaàn coù trong yù thöùc cuûa chuùng ta.
taån maån ñeám töøng chi tieát moät cuûa hình theå. Chuùng ta phaùt hieän keát caáu
Khi nhaém maét laïi chuùng ta vaãn coù theå töôûng töôïng ra vaø coù theå moâ taû
- hình theå nhaèm tìm hieåu hình daïng beân ngoaøi ñöôïc xaây döïng nhö theá
baèng xuùc giaùc vaät theå ñoù. Thaäm chí coù nhöõng giôø hoïc veõ tröôùc ñaây, ngoaøi
naøo. Khi chuùng ta nhaän thöùc hình daïng cuûa khoâng gian bao quanh,
nhöõng giôø veõ tröïc tieáp tröôùc maãu, ngöôøi veõ coøn coù theå khoâng caàn maãu
chuùng ta seõ coù khaû naêng naâng cao veà hình daïng vaø yù nghóa cuûa noù. Trong
nöõa maø vaãn veõ laïi hình aûnh cuûa ngöôøi maãu vaø boå sung theâm nhieàu yeáu
vieäc nghieân cöùu hình theå vaø khoâng gian nhieàu khi ngöôøi ta khoâng chæ
toá taïo hình laøm taêng theâm hieäu quaû cho böùc veõ. Trong töï nhieân, coù
quan taâm ñeán caùi nhìn thaáy maø coøn quan taâm ñeán caû nhöõng caùi khoâng
nhöõng hình theå gaây cho chuùng ta xuùc ñoäng, gaây cho ta aán töôïng ngay
46 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 47
laäp töùc, nhöng coù nhöõng hình theå chuùng ta khoù coù caûm tình, thaäm chí
ñöôïc chuù troïng nhö tröôùc kia chaêng? Coù nhöõng ngöôøi sau khi coù dòp ñi
thaáy gheâ sôï. Ví nhö khi chuùng ta ñi treân bôø bieån nhaët nhöõng vieân ñaù,
thaêm moät soá tröôøng myõ thuaät ôû nöôùc ngoaøi trong ít ngaøy veà coù noùi raèng
nhöõng voû oác, coù nhöõng hình theå laøm chuùng ta phaûi thoát leân vì ñeïp quaù
ngaøy nay caùc tröôøng nöôùc ngoaøi khoâng hoïc hình hoïa nöõa. Ñieàu naøy cuõng
maëc duø khoâng noùi leân noù laø caùi gì nhöng coù nhöõng hình theå ta laïi choái
khoâng hoaøn toaøn nhö vaäy. Coù theå hoï khoâng coù nhieàu giôø veõ hình nhö
töø. Nhieàu hình theå, vaät theå trong töï nhieân ñaõ ñaït ñeán söï hoaøn myõ maø
chuùng ta, nhöng treân thöïc teá hoï vaãn hoïc veõ hình vaø ñaëc bieät ôû nhöõng
khoâng theå theâm bôùt hoaëc töôùc boû ñi chuùt ít laø ñaït ñeán söï hoaøn thieän. Nhö
baäc cao vieäc hoïc hình laø dieãn ra thöôøng xuyeân khi ngöôøi veõ xaùc ñònh roõ
khi Mikenlangelo nhìn khoái ñaù tröôùc khi saùng taïo ra taùc phaåm Davit thì
ñoái töôïng saùng taùc laø hình theå con ngöôøi. Hoï seõ thöïc hieän vieäc veõ hình
oâng ñaõ caûm nhaän ñöôïc veû ñeïp vaø söùc soáng nguyeân thuyû cuûa khoái ñaù. Roõ
raát nhieàu vaø theo moät quan nieäm veõ hình rieâng cuûa caù nhaân. Veõ hình vaãn
raøng laø töø söï nguyeân thuûy vaø troïn veïn cuûa khoái ñaù. Mikenlangero ñaõ caûm
ñem laïi moät veû ñeïp rieâng, khoâng loaïi hình naøo thay theá ñöôïc. Coù nhöõng
nhaän vaø chæ vieäc thoåi theâm cho khoái ñaù ñoù moät chuùt yù nghóa, moät chuùt
böùc veõ chæ vaøi neùt, nhöng ngaém nhìn chuùng ta vaãn thaáy xuùc caûm hôn
linh hoàn laø ñaõ laøm cho caû nhaân loaïi bò loâi cuoán bôûi nhöõng ñöôøng neùt,
nhieàu moät böùc aûnh ghi taøi lieäu. Ngaøy nay quan nieäm ngheä thuaät coù nhieàu
nhöõng hình theå ñaït ñeán chuaån möïc vaø khaúng ñònh cho chuaån möïc cuûa
thay ñoåi, vaäy vaán ñeà veõ hình coù coøn caàn thieát hay khoâng. Ñaây laø moät caâu
moät thôøi ñaïi ngheä thuaät. Vieäc reøn luyeän ñeå coù moät nhaõn quan toát laø vieäc
hoûi ñöôïc nhieàu ngöôøi ñaët ra vaø ñöôïc nhieàu ngöôøi quan taâm. Trong ngheä
phaûi thöôøng xuyeân. Soå tay kyù hoïa ñaõ töø laâu ñöôïc caùc hoïa syõ söû duïng, noù
thuaät taïo hình veõ hình laø hoïc taäp ñeå coù nhöõng nhaän thöùc naém baét
khoâng chæ laø cuoán soå ñeå caùc hoïa syõ ghi taøi lieäu ñôn thuaàn maø qua vieäc
nhöõng qui luaät, xaây döïng nhöõng quan nieäm thaåm myõ, hieåu saâu nhöõng
quan saùt thöôøng xuyeân, phaùt hieän hình theå trong töï nhieân, phaùt hieän
vaán ñeà hình theå, bieát toå chöùc beà maët, toå chöùc keát caáu, toå chöùc khoâng
nhöõng veû ñeïp, nhöõng neùt ñaëc saéc trong cuoäc soáng ñaõ taïo cho hoïa syõ coù
gian vaø hình theå. Reøn luyeän veõ hình laø ñeå coù ñöôïc khaû naêng theå hieän
ñöôïc nhöõng caùi nhìn saâu saéc, coù nhöõng caùi nhìn rieâng bieät nhö nhaø vaên
nhöõng gì maø ta mong muoán thoâng qua söï nhìn (thò giaùc) vaø thoâng qua
ghi nhaët ngoân töø, nhaïc syõ thì nghe vaø phaùt hieän aâm thanh, giai ñieäu.
tö duy ngheä syõ. Veõ hình khoâng phaûi chæ coù ghi laïi ñöôïc hình maø ngöôøi
Ngaøy nay maùy aûnh ñaõ trôû neân raát phoå bieán, khoâng nhöõng theá maùy aûnh
ta coøn hoïc nhöõng phöông phaùp vaø reøn luyeän ñeå coù khaû naêng veõ “truùng”
laïi quaù tieän lôïi ñeå ghi laïi hình aûnh khoâng keùm nhöõng böùc veõ cuûa hoïa syõ
hình, dieãn taû hay theå hieän sao cho soáng ñoäng ñöôïc hình theå trong
veà tính caùch chuû quan, coù nhieàu böùc aûnh cuõng ñöôïc caùc nhaø nhieáp aûnh
khoâng gian. Coù nhieàu khi chæ moät vaøi neùt ngöôøi ta ñaõ coù theå taïo neân moät
chuïp nhö moät böùc hoïa tröøu töôïng. Yeáu toá hoäi hoïa cuõng ñöôïc ñaåy cao.
böùc veõ heát söùc soáng ñoäng. Trong khi ñoù coù nhöõng ngöôøi boû ra raát nhieàu
Hôn theá nöõa töø khi ñieän aûnh vaø maùy quay ra ñôøi vieäc moâ taû nhöõng hình
giôø veõ, thaäm chí veõ raát ñuû caû töøng chi tieát maø böùc veõ vaãn bò khoâ cöùng...
aûnh laïi deã daøng, hình aûnh coøn chuyeån ñoäng vaø dieãn taû ñöôïc ñôøi soáng moät
Ngoaøi yeáu toá thieân baåm. Veõ hình giuùp chuùng ta thöôøng xuyeân
caùch tröïc tieáp nhaát. Nhöõng hình aûnh maø böùc tranh cuûa hoïa syõ chæ coù theå
quan saùt, phaùt hieän ra nhöõng ñieàu maø ít ngöôøi nhaän ra, neáu chuùng ta
gôïi taû thì ñieän aûnh cho ta troâng thaáy hieån nhieân. Ñieän aûnh laøm chuû söï
duy trì veõ thöôøng xuyeân vaø khoâng phaûi cöù chæ chôø coù höùng môùi veõ.
chuyeån ñoäng, laøm chuû thôøi gian, khoâng gian. Ñieän aûnh hoaøn toaøn raát
Trong quaù trình thöïc hieän moät böùc veõ töø tình caûm, yù töôûng ñeán thöïc
thuaän lôïi khi muoán dieãn ñaït moät caâu chuyeän. Nhö vaäy laø soå kyù hoïa ngaøy
hieän seõ coù nhöõng phuùt böùc veõ hieän ra khoâng nhö ta töôûng töôïng vaø laøm
nay coù veû cuõng khoâng coøn coù ích laém vôùi hoïa syõ. Vieäc veõ hình khoâng coøn
chuùng ta chaùn naûn. Neáu ta boû ñi maø chôø höùng thì khoù maø höùng seõ trôû
48 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 49
laïi, phaûi vöôït qua söï chaùn ngay khi ñoù vaø laøm vieäc lieân tuïc, ñeå ñeán khi
xuaát hieän nhöõng khoaûnh khaéc xuaát thaàn, thaêng hoa ngöôøi veõ seõ laïi
naém baét trôû laïi yù töôûng ban ñaàu. Ngoài chôø höùng, chôø ñeå coù nhöõng
khoaûnh khaéc xuaát thaàn thì khoâng bao giôø thaàn höùng xuaát hieän, lao
ñoäng thöôøng xuyeân nhaát ñònh caùi ñeïp khoâng bao giôø rôøi boû chuùng ta.
Toùm laïi, vieäc veõ hình, hoïc hình laø quan troïng. Thoâng qua hoïc hình
chuùng ta hoïc ñöôïc nhieàu vaán ñeà cuûa ngheä thuaät taïo hình töø keát caáu ñeán
toå chöùc beà maët, töø hình theå ñeán khoâng gian, töø chuyeån ñoäng ñeán chieàu
höôùng cuûa hình, töø maûng ñeán chaát, töø nhòp ñieäu ñeán thaåm myõ cuûa
hình, töø khoâng gian beân trong ñeán khoâng gian bao quanh cuûa hình
theå... Taát caû nhöõng ñieàu naøy seõ laø nhöõng voán lieáng giuùp cho ngöôøi hoïc
naém baét ñöôïc ngoân ngöõ ñeå coù theå töï tin, chuû ñoäng trong veõ hình vaø
trong saùng taùc. Ñieàu quan troïng laø ghi cheùp thöôøng xuyeân, reøn luyeän
thöôøng xuyeân, seõ caøng taêng theâm tình yeâu, taêng khaû naêng khaùm phaù
phaùt hieän nhöõng söï thay ñoåi, söï phong phuù cuûa theá giôùi beân trong vaø
beân ngoaøi cuûa nhöõng nhaän thöùc con ngöôøi vaø ñeå roài khoâng theå chæ laø
yeâu nöõa maø seõ trôû thaønh moät caùi nghieäp khoâng theå khoâng veõ, khoâng saùng taïo. L.A.V
Chaân dung Coá Höùng, cuûa Leâ Anh Vaân kyù hoïa thaùng 5 naêm 1974
50 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 51
LÖÔÙT QUA NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CUÛA VEÕ HÌNH HOAÏ
PGS. Hoïa syõ Traàn Huy Oaùnh
1. Quan nieäm veà hình hoïa:
Hình hoïa laø veõ hình theå cuûa vaïn vaät trong cuoäc soáng trong thieân
nhieân, noùi caùch khaùc laø veõ ñoäng thöïc vaät trong theá giôùi töï nhieân, veà con
ngöôøi, veà ñoà vaät vaø duïng cuï, phöông tieän do con ngöôøi saùng taïo ra.
2. Muïc ñích veõ hình hoïa:
Trao ñoåi khaû naêng hieåu bieát ngoân ngöõ taïo hình, khaû naêng quan saùt,
khaû naêng bieåu hieän caùc ñoái töôïng trong xaõ hoäi vaø trong thieân nhieân, khaû
naêng caûm nhaän ñeå khaùm phaù baûn chaát cuûa söï vaät trong caùc moái quan heä.
Reøn luyeän kyõ naêng, kyõ thuaät, chaát lieäu reøn luyeän söï kieân nhaãn ñeå thöïc
hieän coâng vieäc saùng taïo ngheä thuaät cuûa mình.
Thöïc hieän ñöôïc muïc ñích ñoù, laø caû quaù trình reøn luyeän coù phöông
phaùp, quaù trình hoïc vaø töï hoïc, laø quaù trình hieåu bieát vaø trao ñoåi kyõ naêng,
kyõ xaûo, cuøng caùc moân hoïc khaùc, lieân quan ñeán thieân nhieân vaø cuoäc soáng
xaõ hoäi cuûa con ngöôøi.
52 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 53
3. Daïy vaø hoïc veõ hình hoïa:
taïo hình, phaûi laø ngöôøi coù taøi naêng, coù tri thöùc, coù lao ñoäng khoå luyeän,
Ñeå coù kieán thöùc taïo hình thöïc hieän caùc muïc ñích saùng taïo sau naøy,
coù ñam meâ ngheà nghieäp.
coù cô sôû khoa hoïc vaø cô sôû hieåu bieát xaõ hoäi, tieán trình phaûi ñi töø deã ñeán
4. Vaán ñeà hình, hình theå vaø vai troø quyeát ñònh:
khoù, ñi töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp, ñi töø thaät ñeán hö (hö hö thöïc thöïc). Laø
Trong thieân nhieân nhö ñoäng thöïc vaät vaø con ngöôøi cuøng caùc
quaù trình tích luõy kieán thöùc laâu daøi, töø thaáp ñeán cao, cuøng vôùi quaù trình
phöông tieän duïng cuï do con ngöôøi saùng taïo ra, ñeàu coù moät hình theå nhaát
reøn luyeän kyõ naêng, tay ngheà ñeå thöïc hieän nhöõng tìm kieám vaø saùng taïo
ñònh, hình theå cuûa töøng söï vaät cuõng raát ña daïng phong phuù nhö söï vaät
ra nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät. Nhö vaäy vieäc veõ môùi khoâng phaûi chæ laø
vaäy, ñôn cöû nhö caùi caây khaùc caùi nhaø, con choù khaùc con gaø... Nhöõng hình
kyõ thuaät ñôn thuaàn maø vöøa khoå luyeän, vöøa suy ngaãm, hoïc taäp nghieân cöùu
theå ñoù coù caáu truùc cuûa caùc khoái hình, coù theå tích khaùc nhau. Coù nhieàu
khoâng chæ nhöõng tri thöùc taïo hình coù hieåu bieát nhaát ñònh nhöõng kieán
bieåu hieän khaùc nhau qua söï taùc ñoäng nhieàu chieàu cuûa aùnh saùng, ta coù
thöùc caùc ngaønh khoa hoïc coù lieân quan, bieát khai thaùc nhöõng tinh hoa cuûa
moät caáu truùc, trong moät hình theå luoân luoân ñoäng vaø thay ñoåi vaø bieán
ngheä thuaät truyeàn thoáng cha oâng, phaùt minh saùng taïo ngheä thuaät theá
daïng cuûa hình, coøn taùc ñoäng bôûi aùnh saùng ñoái vôùi caùc chaát khaùc nhau,
giôùi. Nhö vaäy trong thöïc tieãn hoäi hoïa cuõng nhö ñieâu khaéc vaø caùc ngaønh
haáp thu aùnh saùng khoâng gioáng nhau. Cuøng vôùi moät vaät theå, trong cuøng
khaùc cuûa myõ thuaät, lieân quan ñeán toaøn boä caùc maët hoaït ñoäng xaõ hoäi, keå
nhieàu vaät theå thì söï bieán daïng ñoù caøng phöùc taïp hôn, cho ta caûm nhaän
caû öùng xöû xaõ hoäi vaø trong hoaït ñoäng cuûa caû coäng ñoàng, noù ñoàng haønh vôùi
hình theå ñoù khoâng gioáng vaät theå ñoù, maø thay ñoåi nhieàu ít, coøn do goùc
söï phaùt trieån cuûa xaõ hoäi, noù coù moái lieân quan lôùn lao, noù coù nhieäm vuï
quan saùt cuûa ta vaø söï va ñaäp aùnh saùng trong khoâng gian cuõng nhö taùc
troïng ñaïi trong cuoäc soáng.
ñoäng vaøo söï thay ñoåi ñoù.
Nhöõng vaán ñeà treân ñaây raát roäng lôùn vaø phöùc taïp, thöïc söï noù coù thaät
Vì vaäy, trong vieäc nghieân cöùu hình hoïa ñieàu raát cô baûn laø hình –
nhö vaäy ôû trong xaõ hoäi. Phöông tieän cô baûn ñeå thöïc hieän nhöõng muïc
hình theå, phaûi reøn luyeän tröôùc tieân vì hình laø taát caû cuûa moät söï vaät, hình
ñích treân, phöông tieän cô baûn nhaát vaø quyeát ñònh nhaát, ñeå bieåu hieän ñöôïc
trong hình coù neùt, maûng, khoái hình, coù ñaäm, nhaït, saùng, toái v.v... Hình
ñôøi soáng con ngöôøi trong xaõ hoäi vaø thieân nhieân baèng ngoân ngöõ taïo hình
töôûng nhö chæ laø caùc bieåu hieän beân ngoaøi, nhöng chính noù cuõng cho caûm
laø hình vaø hình theå, naém baét ñöôïc hình – hình theå, coù khaû naêng bieåu
nhaän baûn chaát beân trong.
hieän ñöôïc cuoäc soáng thaät vaø nhöõng söï vaät nhìn thaáy. Khaû naêng bieåu hieän
Hình theå cuûa vaïn vaät trong thieân nhieân, cuõng nhö cuoäc soáng cuûa
taâm traïng taâm linh, vaø tieàm thöùc cuõng nhö bieåu hieän nhöõng tö duy tröøu
con ngöôøi, ñeàu töø caùc hình khoái hình hoïc cô baûn bieán daïng trong moät
töôïng cuûa ngheä syõ tröôùc cuoäc soáng. Ñaáy laø khaû naêng cuûa ngoân ngöõ taïo
caáu truùc maø thaønh. Nhö caùc hình vuoâng, hình troøn, hình truï, hình tam
hình, ñaõ chöùng minh trong thöïc tieãn cuõng nhö lòch söû ngheä thuaät cuûa
giaùc, hình caàu. Ngöôøi hoïc phaûi hoïc caùch phaân tích chuùng naém laáy
daân toäc vaø caùc nöôùc treân theá giôùi.
phöông tieän naøy ñeå phaân tích caùc vaät theå, caùc ñoái töôïng nghieân cöùu.
Moät khaû naêng do ñaëc thuø cuûa ngheä thuaät coù nhöõng khaùm phaù saùng
Nghieân cöùu caùi ñôn giaûn trong caùi phöùc taïp, nghieân cöùu caùi phöùc taïp
taïo, coù khaû naêng döï baùo, khaû naêng ñi tröôùc caùc ngaønh khaùc, thuùc ñaåy söï
trong caùi ñôn giaûn. Ñaáy laø nhöõng vaán ñeà cô baûn nhaát cuûa nghieân cöùu baûn
tö duy cuûa xaõ hoäi, khi tieáp xuùc, ñoái thoaïi vôùi caùc taùc phaåm ngheä thuaät,
chaát cuûa hình – hình theå. Nhö phaàn treân ñaõ noùi, ngöôøi daïy vaø hoïc, phaûi
laøm ñöôïc nhö treân laø ngöôøi naém baét ñöôïc phöông tieän cuûa ngoân ngöõ
ñi töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp, ñi töø deã ñeán khoù. Neân böôùc ñaàu nghieân cöùu
54 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 55
hoïc taäp, tìm hieåu veà hình theå vaø theå hieän ñöôïc chuùng thì phöông tieän ñeå
saùng taïo ngheä thuaät: hình theå, khoâng gian soáng, thaàn thaùi cuûa söï vaät, tæ
nghieân cöùu laø caùc hình – hình theå cô baûn nhö hình laäp phöông, hình
leä haøi hoøa, caûm nhaän thaåm myõ, caûm nhaän cuoäc soáng.
vuoâng, hình troøn v.v... Töø phaân tích baûn chaát cuûa moät hình ñoäc laäp trong
Nghieân cöùu cô theå con ngöôøi laø ñoái töôïng, laø phöông tieän ñeå reøn
khoâng gian heïp, ñeán toå hôïp nhieàu hình cô baûn trong aùnh saùng vaø khoâng
luyeän ngoân ngöõ taïo hình. Qua ñoù coù kieán thöùc taïo hình, coù naêng löïc saùng
gian cuï theå. Töø ñoù reøn luyeän khaû naêng nhaän bieát, khaû naêng phaân tích,
taïo, coù hieåu bieát saâu saéc veà caùc vaán ñeà cô baûn cuûa taïo hình, coù am hieåu
khaû naêng theå hieän vaät theå ñoù trong söï caûm nhaän cuûa ngöôøi veõ. Nghieân
veà khoâng gian vaø vai troø troïng yeáu cuûa khoâng gian, xöû lyù khoâng gian treân
cöùu töø caùc hình hoïc cô baûn, ñeå vaän duïng vaøo nghieân cöùu caùc vaät theå, nhö
maët phaúng cuõng nhö xöû lyù khoâng gian trong khoâng gian ba chieàu...
chai loï, hoa quaû, baøn gheá vaø caùc toå hôïp cuûa chuùng. Töø nhöõng böôùc ñi ban
Quaù trình nghieân cöùu laø quaù trình reøn luyeän coâng phu, ñeå ñaït keát
ñaàu vöõng vaøng coù söï hieåu bieát saâu coù taïo söï caûm nhaän vaät theå toát, daàn
quaû töøng böôùc, töøng giai ñoaïn, reøn luyeän khaû naêng naém baét, phaân tích,
daàn luyeän ñöôïc caùi nhìn coù tính thaåm myõ. Qua phaàn ban ñaàu ñeán phaàn
hieåu bieát vaø theå hieän ñöôïc caùc yeáu toá cô baûn sau ñaây:
khoù hôn, nhö nghieân cöùu caùc boä phaän cuûa con ngöôøi, laø ñaõ ñi saâu vaøo theá - Ñöôøng neùt
giôùi vaät chaát, tieáp caän vôùi caùc caáu truùc ña chieàu, tieáp caän vôùi khoâng gian - Maûng (dieän)
vaø taùc ñoäng cuûa aùnh saùng choàng cheùo leân nhau, tieáp caän caùc saéc thaùi môùi, Hình theå - Saùng, toái (dieãn taû)
khoâng chæ vaät chaát maø coøn caû thaàn thaùi tình caûm vaø caùc quy luaät cuûa aùnh Hình khoái - Ñaäm nhaït
saùng, boùng toái, ñöôøng neùt... phöùc taïp hôn, veõ töø caùc vaät tónh ñeán caùc vaät Khoâng gian
- Saéc ñoä cô baûn (ñen, traéng, xaùm, trung gian)
theå ñoäng nhö caùc ñoäng vaät vaø ngöôøi v.v... Tuy vaäy, nhöõng bieåu hieän chuû
yeáu söï vaät vaãn laø hình – hình theå, coù toå chöùc keát caáu trong moät hình theå Caùi chung - Boá cuïc
rieâng cuûa töøng vaät theå, vaãn laø quan saùt, phaân tích chuùng qua phöông tieän Caùi rieâng - Keát caáu
nhöõng hình khoái cô baûn ñöôïc caáu truùc vôùi nhau. Nhö nhöõng hình khoái Trong ñoù - Ñoäng – tónh
laäp theå, cuøng phaân tích vaø theå hieän, töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp hôn. Ñeå - Caûm nhaän thaåm myõ
laøm ñöôïc vieäc naøy, phaûi luyeän taäp nhieàu môùi coù söï caûm nhaän ñuùng vaø
- Caûm nhaän cuoäc soáng xaõ hoäi cuûa ñoái töôïng
theå hieän ñöôïc söï vaät laø ñoái töôïng maø mình nghieân cöùu.
Ñeå laøm ñöôïc nhöõng vieäc treân, song song vôùi quaù trình nghieân cöùu
Ñaây laø quaù trình nghieân cöùu deã daøng gì naém baét ñöôïc caàn phaûi coù
phaûi coù thôøi gian caàn thieát ñeå trau doài caùc moân hoïc giaûi phaãu ngöôøi, ñaëc
thôøi gian, lao ñoäng caàn vaø ñuû cho coâng vieäc naøy (thì môùi ngoä ra, vôõ ra).
bieåu, thaáu thò vaø caùc moân hoïc xaõ hoäi khaùc coù lieân quan. Trong phaïm vi
5. Veà cô theå con ngöôøi:
baøi vieát naøy, chæ neâu ra nhöõng vaán ñeà cô baûn, nhöõng hieåu bieát caàn thieát
Con ngöôøi laø ñoái töôïng quan troïng nhaát trong lónh vöïc nghieân cöùu
vaø nhöõng quan nieäm veà hình – hình theå. Neâu leân nhöõng tieán trình
hình hoïa, noù hoäi tuï taát caû nhöõng yeáu toá trong töï nhieân vaø yeáu toá xaõ hoäi,
nghieân cöùu töø sô khai daàn daàn tieán ñeán nhöõng vaán ñeà coát loõi cuûa ngoân
yeáu toá ñoäng thaùi tình caûm, theå chaát. Toùm laïi laø nghieân cöùu vaät chaát vaø
ngöõ hình theå phöùc taïp, khoù khaên hôn. Ngöôøi hoïc phaûi luyeän taäp raát coâng
thaàn thaùi cuûa ñoái töôïng.
phu vaø trau doài kieán thöùc song song vôùi reøn luyeän caùc kyõ naêng kyõ xaûo, söû
Nghieân cöùu cô theå con ngöôøi cho ta nhöõng caàn thieát cuûa coâng vieäc
duïng caùc phöông tieän theå hieän trong ngheä thuaät taïo hình. Coøn nhöõng
56 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 57
vaán ñeà khaùc, daïy theá naøo, phöông phaùp hoïc vaø daïy, kyõ naêng kyõ xaûo, vaø
phaân tích caùc yeáu toá treân nhö: hình khoái khoâng gian, caùi chung, caùi
rieâng, trong ñoù ñöôøng neùt, maûng dieän v.v... toâi khoâng phaân tích vaø ñeà caäp ôû ñaây. Kính thöa quyù vò!
Ñaõ laâu toâi khoâng daïy veà hình hoïa ñeán nay môùi coù dòp nghó laïi nhöõng
gì veà daïy hình hoïa toâi ñaõ traûi qua, oân laïi nhöõng suy nghó cuûa mình,
nhöõng kinh nghieäm thöïc teá vaø nhöõng quan nieäm veà vai troø, vò trí cuûa daïy
hình hoïa maø caùi quyeát ñònh nhaát vaãn laø theå hieän ñöôïc hình – hình theå
trong moïi saùng taïo, moïi phong caùch vaø caùc traøo löu ngheä thuaät, khoâng
theå toàn taïi maø vöôït qua hình theå, keå caû taùc phaåm goïi laø sieâu hình thì thöïc
chaát, linh hoàn cuûa noù vaãn laø hình theå vaø khoâng gian.
Baøi vieát naøy cuõng chæ laø löôùt qua nhöõng kinh nghieäm, nhöõng suy
nghó, nhöõng ban ñaàu nhôù laïi, chöa thöïc söï, chöa suy ngaãm nhieàu ñeå gaïn
loïc, xaâu chuoãi coù heä thoáng khoa hoïc hôn, saùng suûa hôn. Toâi nghó ñaây laø
gôïi ra nhöõng ñieàu ñaõ laøm, chaéc chaén coøn nhieàu thieáu soùt. Raát mong caùc
baïn ñoàng nghieäp boå sung, goùp yù kieán ñeå suy nghó cuûa toâi ñöôïc hoaøn chænh hôn. T.H.O
Kyù hoïa chaân dung baèng möïc nho cuûa Traàn Huy Oaùnh , thaùng 3 naêm 1969
58 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 59
VAI TROØ CUÛA MOÂN HÌNH HOÏA
TRONG ÑAØO TAÏO MYÕ THUAÄT
TS. Buøi Thò Thanh Mai
Trong chöông trình ñaøo taïo ôû tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam,
hình hoïa laø moät trong nhöõng moân hoïc cô baûn. Tuy nhieân muïc ñích
yeâu caàu vaø soá löôïng thôøi gian hoïc moân naøy coù söï khaùc nhau tuøy theo
chuyeân ngaønh Hoäi hoïa, Ñoà hoïa, Sö phaïm Myõ thuaät, hay Lyù luaän vaø Lòch
söû Myõ thuaät. Ñoái vôùi khoa Hoäi hoïa, ñaây ñöôïc xem laø moân hoïc quan troïng.
Sinh vieân nghieân cöùu hình hoïa ñeå coù ñöôïc khaû naêng phaân tích, söï caûm
nhaän vaø kyõ naêng dieãn taû veà hình, khoái, khoâng gian, aùnh saùng, chaát caûm...
Nhöõng kieán thöùc cô baûn naøy seõ giuùp ngöôøi hoïc trong quaù trình saùng taùc
hoäi hoïa veà sau. Theá nhöng, khoâng phaûi ai cuõng hieåu roõ nhöõng vaán ñeà lieân
quan ñeán moân hoïc vaø cuõng khoâng phaûi ai cuõng coù theå deã daøng traû lôøi moät
caùch thuyeát phuïc nhöõng caâu hoûi nhö: “Hình hoïa laø gì?”, “Taïi sao laïi caàn
hoïc hình hoïa?”, “Töø khi naøo hình hoïa trôû thaønh moân hoïc trong tröôøng
myõ thuaät?”, hay “Neân hay khoâng neân tieáp tuïc duy trì thôøi löôïng hoïc hình
hoïa daøi trong khi moät soá nöôùc treân theá giôùi coù xu höôùng giaûm?”...
Tìm hieåu veà khaùi nieäm hình hoïa vaø vai troø cuûa moân hoïc naøy trong
lòch söû ñaøo taïo Myõ thuaät, cuõng nhö vò trí cuûa noù trong boái caûnh ngheä
60 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 61
thuaät taïo hình theá giôùi naûy sinh nhieàu ngheä thuaät môùi maø quaù trình saùng
tröôøng myõ thuaät. Ngoaøi phaàn ñònh nghóa veà hình hoïa, töø ñieån naøy coøn
taùc döôøng nhö chaúng lieân quan gì ñeán hình hoïa nhö Installation Art,
coù phaàn vieát veà Hình hoïa neùt vaø Hình hoïa nghieân cöùu.
Performance Art, Video Art, Sound Art..., seõ giuùp chuùng ta hieåu roõ ñöôïc
Qua ví duï vöøa neâu, coù theå thaáy raèng giöõa moät soá töø ñieån cuûa caû
vai troø cuûa moân hoïc hình hoïa trong ñaøo taïo myõ thuaät.
nöôùc ngoaøi vaø trong nöôùc coù söï cheânh nhau khi ñònh nghóa veà thuaät ngöõ
Ñònh nghóa veà hình hoïa
“hình hoïa”. Ñieàu naøy coù caùi hay laø ngöôøi ñoïc coù theå tra cöùu ñöôïc caùc
caùch lyù giaûi ña chieàu veà hình hoïa, nhöng laïi laøm ngöôøi ta baên khoaên khi
Hình hoïa ñaõ ñöôïc ñònh nghóa theo nhieàu caùch. Trong tieáng Anh töø
muoán tìm moät ñònh nghóa chung, chuaån xaùc. Döïa vaøo caùc ñònh nghóa
“drawing” töông ñöông vôùi töø hình hoïa cuûa tieáng Vieät. Tröôùc heát xin
treân, coù theå toùm taét söï giaûi thích veà hình hoïa nhö sau: hình hoïa laø söï
ñöôïc ñôn cöû moät vaøi ví duï veà ñònh nghóa hình hoïa cuûa Töø ñieån Oxford
moâ taû, phaûn aùnh ñoái töôïng khaùch quan toàn taïi trong giôùi töï nhieân leân
Universal vaø Encyclopedia of World Art. Töø ñieån Oxford Universal ñònh maët phaúng hai chieàu.
nghóa drawing laø “söï mieâu taû (söï phaùc hoïa, hình phaùc hoïa, hình moâ taû,
Laø tröôøng chuyeân nghieäp ñaøo taïo veà myõ thuaät taïo hình, tröôøng Ñaïi
hình veõ...) baèng buùt chì, buùt saét hay maøu saùp”, vaø ñeå laøm roõ nghóa hôn
hoïc Myõ thuaät Vieät Nam ñaõ töøng toå chöùc nhöõng hoäi thaûo veà hình hoïa. Vaøo
ñaõ boå sung “söï moâ taû (söï phaùc hoïa, hình phaùc hoïa, hình moâ taû, hình veõ)
khoaûng naêm 1985, coù ngöôøi neâu caâu hoûi hoaøi nghi veà vai troø cuûa hình
khaùc vôùi hoäi hoïa”. Coøn Encyclopedia of World Art (Baùch khoa veà ngheä
hoïa trong ñaøo taïo myõ thuaät. Tuy nhieân sau ñoù, veà cô baûn chöông trình
thuaät theá giôùi) thì cho raèng, “Töø drawing coù nghóa laø söï mieâu taû baèng
vaø phöông phaùp hoïc noäi dung moân hoïc hình hoïa vaãn khoâng thay ñoåi. Laø
hình aûnh ghi laïi, coù theå laø ñôn giaûn hoaëc phöùc taïp treân moät maët phaúng
moät trong caùc moân thi tuyeån vaøo tröôøng myõ thuaät töø thôøi tröôøng Myõ
taïo thaønh neàn tranh”2. Chöõ “dessin” trong tieáng Phaùp ngoaøi nghóa laø
thuaät Ñoâng Döông, hình hoïa ñöôïc xem laø moân hoïc cô baûn, quan troïng
“moân hình hoïa”, coøn coù nghóa laø “hình veõ”, “neùt veõ”, “ñöôøng neùt”.
ñoái vôùi sinh vieân hoäi hoïa. Chöông trình hoïc tröôùc kia ñöôïc chia laøm hai
ÔÛ Vieät Nam, cuõng ñaõ coù nhöõng töø ñieån ñònh nghóa veà hình hoïa.
giai ñoaïn: ñaøo taïo cô baûn trong 3 naêm ñaàu vaø ñaøo taïo chuyeân khoa trong
Chaúng haïn, theo Töø ñieån tieáng Vieät cuûa Trung taâm töø ñieån hoïc xuaát baûn
2 naêm cuoái. Moân hình hoïa nghieân cöùu veõ theo maãu naèm trong giai ñoaïn
naêm 1997 thì “hình hoïa laø theå loaïi hoäi hoïa, veõ moät vaät coù thöïc tröôùc maét,
ñaøo taïo cô baûn. Cho duø ñaõ coù nhöõng ñieàu chænh cho phuø hôïp vôùi töøng
phaân bieät vôùi tranh”5. Coøn Töø ñieån Thuaät ngöõ mó thuaät phoå thoâng do thaïc
giai ñoaïn ñaøo taïo thì nhìn chung veà noäi dung, phöông phaùp, muïc ñích
syõ Ñaëng Thò Bích Ngaân (chuû bieân) vaø PGS. Traàn Vieät Sôn, Nguyeãn Theá
hoïc hình hoïa ngaøy nay vaãn theo chöông trình cuõ.
Huøng, PGS. Nguyeãn Troïng Caùt bieân soaïn thì ñònh nghóa hình hoïa laø:
Veà muïc ñích yeâu caàu cuûa moân hoïc hình hoïa, cuoán Tröôøng Ñaïi hoïc
“hình veõ ngöôøi hoaëc vaät töông ñoái kó vaø chính xaùc ñöôïc theå hieän baèng
Myõ thuaät Haø Noäi 1925 - 1990 cho raèng:
nhieàu kyõ thuaät veõ khaùc nhau nhö chì ñen, than, sôn daàu, maøu boät”6.
“Hình hoïa nghieân cöùu vaø hoäi hoïa nghieân cöùu laø nhöõng noäi dung
Khoâng chæ giaûi thích theá naøo laø hình hoïa; töø ñieån naøy coøn giôùi thieäu
cô baûn cuûa hoäi hoïa nhaèm taïo cho hoïc sinh coù khaû naêng nghieân cöùu saâu
thuaät ngöõ veà hình hoïa töông ñöông trong tieáng Anh (drawing), trong
veà tæ leä, hình thaùi, voùc daùng, ñaëc ñieåm, traïng thaùi cuûa ngöôøi vaø vaät
tieáng Phaùp (dessin); ñoàng thôøi giôùi thieäu caùc chaát lieäu, kyõ thuaät veõ hình
trong töông quan vôùi khoâng gian, vôùi moâi tröôøng baèng ñaäm nhaït, baèng
hoïa; khaùi quaùt veà muïc ñích vaø taàm quan troïng cuûa moân hoïc trong maøu saéc.
62 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 63
Qua quaù trình nghieân cöùu, dieãn taû, hoïc sinh seõ naém ñöôïc caùc
Roõ raøng, thöïc teá laø coù sinh vieân thích hoïc hình hoïa, nhöng cuõng coù
nguyeân taéc cô baûn cuûa hình hoïa ñen traéng vaø sôn daàu, ñoàng thôøi naâng
khoâng ít sinh vieân coi hoïc hình hoïa laø goø boù, cöùng nhaéc khoâng phaùt huy
cao ñöôïc nhaän thöùc thaåm myõ. Töø ñoù hoïc sinh coù theå xaây döïng vaø theå
ñöôïc caù tính saùng taïo. Theá nhöng, ñaõ töø laâu hình hoïa vaãn ñöôïc xem laø
hieän hình töôïng caùc nhaân vaät trong tranh vöõng chaõi vaø sinh ñoäng”4.
moät trong nhöõng moân hoïc cô baûn vaø quan troïng nhaát cuûa ngaønh myõ
Khoâng roõ khi vieát “hoäi hoïa nghieân cöùu” laø do chuû ñích cuûa ngöôøi vieát
thuaät. Lyù do naøo ñaõ khieán hình hoïa coù vò trí ñoäc toân nhö vaäy?
hay do loãi bieân taäp. Vì noù laøm ngöôøi ñoïc thaáy khoù hieåu, do ñaõ khoâng phaân
Ñeå giaûi ñaùp caâu hoûi naøy, chuùng ta caàn phaûi tìm hieåu quaù trình hình
bieät hai giai ñoaïn nghieân cöùu vaø saùng taùc. Chuùng ta thöôøng vaãn noùi “hình
thaønh moân hoïc hình hoïa.
hoïa nghieân cöùu” vaø “saùng taùc hoäi hoïa”, chöù khoâng duøng laø “hoäi hoïa
Töø khi naøo hình hoïa trôû thaønh moät noäi dung hoïc nghieân cöùu”.
Coâng vieäc veõ tranh, taïc töôïng ñaõ gaén lieàn cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa
Ñoïc ñeán ñaây chaéc khoâng ít ngöôøi cho raèng nhö vaäy thì ñaõ quaù roõ veà
caùc chaát lieäu taïo hình. Töø thôøi tieàn söû, con ngöôøi ñaõ veõ tranh cuõng nhö
muïc ñích yeâu caàu cuûa moân hình hoïa, coøn coù ñieàu gì caàn phaûi baøn caõi hay
saùng taïo ra nhöõng taùc phaåm ñieâu khaéc. Sang thôøi coå ñaïi hieån nhieân caùc
tranh luaän nöõa veà vai troø cuûa hình hoïa? Tuy nhieân, thöïc teá laïi khoâng ñôn
ngheä syõ ñaõ phaûi coù khaû naêng nghieân cöùu hình hoïa raát toát. Ñieàu naøy theå
giaûn nhö vaäy. Do noäi dung ñôn ñieäu trong suoát 5 naêm hoïc neân ñaõ bò
hieän qua nhöõng taùc phaåm ñieâu khaéc Hy Laïp noåi tieáng, ñaõ ñöôïc ngöôõng
chính sinh vieân cuûa tröôøng phaøn naøn.
moä nhö nhöõng kieåu maãu hoaøn haûo veà veû ñeïp lyù töôûng. Chuùng ta khoâng
Naêm 1986, chính saùch Ñoåi môùi ñaõ taïo ñieàu kieän cho Vieät Nam môû
bieát nhieàu veà coâng vieäc cuûa caùc hoïa syõ Hy Laïp ngoaøi nhöõng gì maø caùc
cöûa nhìn ra theá giôùi, nhieàu lónh vöïc vaên hoùa ngheä thuaät trong ñoù coù
vaên syõ Hy Laïp keå laïi, nhöng theo E.H. Gombrich taùc giaû coâng trình Caâu
ngaønh myõ thuaät coù cô hoäi phaùt trieån môû roäng veà hình thöùc, ñeà taøi vaø
truyeän ngheä thuaät “nhieàu hoïa syõ Hy Laïp sinh thôøi coøn noåi tieáng hôn caû
phong caùch saùng taùc. Trong boái caûnh aáy, tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät
caùc ngheä syõ ñieâu khaéc”1. Lieäu hình hoïa coù lieân quan naøo vôùi quan nieäm
Nam (luùc ñoù laø tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Haø Noäi) cuõng ñaõ coù nhöõng giao
“ngheä thuaät laø söï moâ phoûng” (Art as Imitation) do Platon vaø Aristotle ñeà
löu trao ñoåi vôùi beân ngoaøi. Nhaø tröôøng ñaõ môøi ngheä syõ nöôùc ngoaøi ñeán
ra töø thôøi coå ñaïi? Caâu traû lôøi laø coù. Aristotle ñaõ vieát trong cuoán Thi phaùp
laøm vieäc taïi tröôøng, giaûng daïy veà lòch söû ngheä thuaät cuõng nhö toå chöùc
“Söï moâ phoûng voán saün coù ôû con ngöôøi töø thöôû nhoû, vaø con ngöôøi khaùc
lôùp hoïc thöïc haønh veà caùc kyõ thuaät. Treân cô sôû ñoù, moät boä phaän sinh vieân
gioáng vaät ôû choã hoï coù taøi moâ phoûng. Nhôø coù söï moâ phoûng maø hoï thu
naûy sinh taâm lyù so saùnh giöõa nhöõng gì ñöôïc hoïc theo chöông trình ñaøo
nhaän ñöôïc nhöõng kieán thöùc ñaàu tieân”. Quan nieäm ngheä thuaät laø söï moâ
taïo cuûa nhaø tröôøng vôùi lôùp hoïc cuûa giaûng vieân nöôùc ngoaøi. Khoaûng naêm
phoûng naøy ñaõ keùo daøi söï aûnh höôûng cuûa noù trong saùng taùc ngheä thuaät
1998, moät sinh vieân khoa hoäi hoïa luùc aáy ñang theo hoïc nhöõng kyõ thuaät
phöông Taây cho ñeán taän theá kyû thöù 19, tröø thôøi kyø Trung coå. ÔÛ giai ñoaïn
cuûa caùc baäc thaày theá giôùi vaø nhöõng ngoân ngöõ ñaëc tröng cho töøng theå loaïi
Trung coå, hoïa syõ khoâng quan taâm ñeán vieäc veõ hieän thöïc baèng vieäc taïo
ngheä thuaät khaùc nhau do Veronika Radulovic, giaûng vieân ngöôøi Ñöùc phuï
neân nhöõng bieåu töôïng cuûa toân giaùo. Thôøi Phuïc höng chính caùi yù töôûng
traùch, ñaõ nhaän xeùt, hoïc ôû lôùp cuûa Veronika, sinh vieân coù ñöôïc taùc phaåm
taùi sinh, phuïc höng nhöõng giaù trò toát ñeïp cuûa thôøi Coå ñaïi ñaõ khieán caùc
luoân; coøn hoïc ôû lôùp cuûa tröôøng thì thaáy goø boù, vì ngaøy naøo cuõng veõ hình
hoïa syõ say meâ nghieân cöùu nhöõng nguyeân taéc cuûa thò giaùc, giaûi phaãu hoïc
hoïa, roài laïi trang trí vaø boá cuïc chaúng haáp daãn gì caû!
vaø luaät phoái caûnh... Trong ghi cheùp cuûa Leonardo da Vinci ñaõ vieát veà
64 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 65
nhöõng böôùc ban ñaàu caàn thieát ñoái vôùi ngöôøi môùi hoïc veõ nhö sau: “Hoïa
ñaïi, ngöôøi ta coù theå khen anh thôï “kheùo tay” chöù chöa bao giôø thöïc söï
syõ thieáu nieân tröôùc heát phaûi hoïc luaät phoái caûnh vaø tyû leä cuûa moïi vaät, keá
kính phuïc tri thöùc khoa hoïc cuûa hoï, khoâng troïng voïng hoï nhö vaên syõ,
ñoù anh ta phaûi laøm vieäc döôùi söï baûo trôï cuûa moät hoïa sö gioûi ñeå taäp veõ cho
hay toaùn hoïc gia. Chæ ñeán khi anh ta thi vaøo Vieän Haøn laâm Myõ thuaät, ñöôïc
quen hình tay chaân; roài taäp veõ theo maãu ñeå vöõng loøng tin vaøo nhöõng ñieàu
hoïc khoa giaûi phaãu hoïc (anatomy) thuoäc moïi khôùp xöông baép thòt vaø hoïc
anh ta ñaõ hoïc, cuoái cuøng, anh ta phaûi nghieân cöùu nhöõng taùc phaåm cuûa
moân hình hoïc khoâng gian ba chieàu ñuùng qui luaät toaùn hình, thì ngöôøi
nhöõng hoïa sö khaùc nhau trong moät thôøi gian ñeå taäp laøm quen vôùi ngheà
“thôï veõ” môùi ñöôïc naâng leân thaønh “hoïa syõ”. Vai troø cuûa hình hoïa, do ñaáy
hoïa”3. Nhö vaäy, coù leõ vieäc hoïc moân hình hoïa ñaõ xuaát hieän sôùm hôn,
ñaëc bieät ñöôïc ñeà cao trong caùc Vieän Haøn laâm ngheä thuaät. Theo quan
nhöng ñeå trôû thaønh moät noäi dung hoïc cô baûn trong ñaøo taïo myõ thuaät
ñieåm naøy, neáu khoâng gioûi hình hoïa khoâng theå goïi laø hoïa syõ, khoâng theå
mang tính tröôøng qui cho caùc ngheä syõ thì noù gaén lieàn vôùi söï ra ñôøi caùc
saùnh vai vôùi ngheä syõ saùng taùc loaïi hình ngheä thuaät khaùc nhö vaên hay
Academy (ñaõ ñöôïc dòch laø Vieän Haøn laâm trong tieáng Vieät) ôû Chaâu AÂu vaøo
nhaïc. Ngöôïc laïi, gioûi hình hoïa töùc laø gioûi hình hoïc, coù khaû naêng tröøu theá kyû thöù 16.
töôïng hoùa, khaùi nieäm hoùa, naém ñöôïc qui luaät cuûa khoa hoïc. Ñieàu naøy
Academy ñaàu tieân laø Vieän Haøn laâm Ngheä thuaät ôû Florence ñöôïc
nhaán maïnh vaøo yeáu toá trí tueä ñöôïc quan taâm trong saùng taùc ngheä thuaät.
thaønh laäp vaøo naêm 1562, döôùi thôøi Gran Duke Cosimo 1 de Medici chòu
Thoaït tieân, ngöôøi hoïc sao cheùp hình hoïa töø caùc baûn tranh khaéc
söï aûnh höôûng cuûa G. Vasari. Tieáp theo laø Vieän Haøn laâm Ngheä thuaät quan
(engravings) hay hình hoïa cuûa baäc thaày. Giai ñoaïn naøy coøn ñöôïc goïi laø
troïng thöù hai ôû Rome ra ñôøi vaøo naêm 1583, ñaõ ñöôïc taøi trôï bôûi Giaùo
cheùp maãu phaúng (From the flat). Tieáp theo laø giai ñoaïn veõ töôïng, ngöôøi
hoaøng vaø söï ñieàu haønh cuûa hoïa syõ Federico Zuccaro (1542-1609). Beân
hoïc veõ baét ñaàu phaûi hoïc caùch theå hieän moät vaät trong khoâng gian ba chieàu
ngoaøi nöôùc YÙ, Vieän Haøn laâm ñaàu tieân ñöôïc thaønh laäp naêm 1583 ôû
leân maët phaúng giaáy veõ chæ coù 2 chieàu ngang vaø doïc. Roài ngöôøi hoïc coøn
Haarlem, Haø Lan, döôùi thôøi Karen Van Manda (1548 - 1606). ÔÛ Phaùp,
luyeän veõ vôùi nhöõng taùc phaåm ñieâu khaéc Hy Laïp thôøi coå ñaïi, hoaëc tranh
Vieän Hoaøng gia Hoäi hoïa vaø Ñieâu khaéc thaønh laäp ñaàu tieân naêm 1648. Gaàn
cuûa caùc ñaïi danh hoïa thôøi Phuïc höng nhö Michelangelo vaø Raphael... Khi
guõi vôùi Vieän Haøn laâm YÙ, nhöng Vieän Haøn laâm Hoaøng gia Phaùp ñaõ hoaït
sao cheùp töø baûn goác taùc phaåm taïo hình cuûa caùc baäc thaày, ngöôøi hoïc tuaân
ñoäng tích cöïc hôn nhieàu. Noù môû caùc chi nhaùnh ôû caùc thaønh phoá ñòa
theo nguyeân taéc cheùp ñuùng maøu saéc, aùnh saùng vaø hình. Cuoái cuøng môùi
phöông, trao giaûi hoïc boång nghieân cöùu cuûa Vieän Haøn laâm Phaùp ôû Rome
laø giai ñoaïn hoïc veõ nghieân cöùu ngöôøi maãu khoûa thaân. Boä moân nghieân
vaø trôû thaønh kieåu maãu cho caùc Vieän Haøn laâm hoaøng gia cuûa Baéc AÂu.
cöùu veà ngöôøi laø nhaân hình hoïc (anatomy), nôi ñaøo taïo hoïa syõ laø Vieän haøn
Vieän Haøn laâm ngheä thuaät ban ñaàu ñaõ nhaän ñöôïc söï taøi trôï cuûa
laâm ngheä thuaät (Academy) - do ñoù nhöõng böùc hình hoïa veà ngöôøi cuõng
nhöõng ngöôøi giaøu, coù theá löïc vôùi muïc ñích giaùo duïc ngheä syõ treû nhöõng
ñöôïc goïi laø “academies”8.
lyù thuyeát ngheä thuaät coå ñieån ñöôïc hình thaønh trong thôøi kyø Phuïc höng
Vò theá cuûa moân hình hoïa lung lay khi thaåm quyeàn Vieän Haøn
YÙ. Ñoù laø söï tieáp tuïc nhöõng noã löïc ñaõ ñöôïc khôûi xöôùng bôûi Leonardo Da
laâm bò chaát vaán
Vinci vaø Michelangelo, nhaèm naâng vò theá cuûa caùc ngheä syõ vaø ñeå phaân bieät
Ñuùng vaøo luùc hình hoïa ñöôïc ñeà cao nhö moät moân hoïc coù nghieân
vôùi caùc thôï veõ lao ñoäng nhö nhöõng thôï thuû coâng. Nhôø söï ñeà cao tri thöùc
cöùu treân cô sôû khoa hoïc cuøng vôùi nhöõng nguyeân taéc chuaån möïc do caùc
khoa hoïc maø ñòa vò xaõ hoäi cuûa ngheä syõ ñöôïc naâng cao haún leân. Thôøi Coå
ngheä syõ cuûa Vieän Haøn laâm khôûi xöôùng, thì cuõng laø luùc noù boäc loä nhöõng
66 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 67
nhöôïc ñieåm daãn ñeán thaåm quyeàn cuûa Vieän Haøn laâm bò chaát vaán bôûi nhöõng
ñeå quaûng baù moät hình thöùc hoïc taäp ngheä thuaät kinh ñieån ñaõ loãi thôøi neân
ngheä syõ coù tö töôûng canh taân, nhöõng ngöôøi khoâng muoán bò goø boù trong
nhieàu Vieän haøn laâm ñaõ maát lieân laïc vôùi caùc xu höôùng ngheä thuaät ñöông
khuoân khoå tröôøng qui mang tính kinh ñieån.
thôøi. ÔÛ Phaùp, caû ngheä syõ Hieän thöïc laãn AÁn töôïng ñaõ leân aùn caùch veõ hoaøn
Caùc Vieän haøn laâm haäu Phuïc höng nhö Vieän Haøn laâm ngheä thuaät
haûo, ñaõ daãn ñeán söï suy taøn taát yeáu cuûa ngheä thuaät haøn laâm vaøo thôøi kyø
Florentine, Vieän Haøn laâm di San Luca ôû Rome ñaõ giaûng daïy ngheä thuaät
hieän ñaïi. Khi pheâ phaùn cung caùch laøm vieäc cuûa Vieän Haøn laâm, Gostave
theo phöông phaùp coå ñieån vôùi nhöõng qui ñònh raát nghieâm ngaët. Noùi
Courbet ñaõ phaûi thoát leân raèng: “Taïi sao chæ huy ngheä thuaät? Neáu ngheä
chung, tranh vaø töôïng ñöôïc saùng taïo döôùi caùc qui taéc ngheä thuaät ñöôïc ñaøo
thuaät coù theå bò chæ huy, ngheä thuaät khoâng soáng coøn ôû nöôùc Phaùp. Laøm theá
taïo töø caùc hoïc vieän hay phong caùch giaûng daïy vaø reøn luyeän ñöôïc höôùng
naøo truyeàn leänh cho ngheä thuaät? Toâi cho raèng vieäc ñoù khoâng theå ñöôïc tröø
daãn bôûi caùc hoïa syõ, ñieâu khaéc gia haøn laâm ñaõ ñöôïc hieåu laø “ngheä thuaät haøn
khi ôû Phaùp khoâng coù ngöôøi taøi naêng. Neáu ngöôøi ta coù theå truyeàn leänh cho
laâm”7. Ngay töø khi môùi ra ñôøi, Vieän haøn laâm ñaõ naém quyeàn löïc raát lôùn
ngheä thuaät, ñoù laø do ngheä thuaät ñaõ bò chæ huy, do ngöôøi ta coi laø khuoân
trong saùng taùc ngheä thuaät. Ngoaøi vieäc kieåm soaùt veà giaùo duïc, coøn ñoäc
maãu nhöõng ñieàu ñöôïc truyeàn thoáng nhìn nhaän.”3
quyeàn toå chöùc caùc cuoäc trieån laõm ngheä thuaät. Caû hai ñieàu naøy ñeàu chi phoái
Moân hình hoïa trong ñaøo taïo myõ thuaät hieän nay
töông lai cuûa ngöôøi ngheä syõ. Kieåu maãu ñieån hình nhaát veà caùch ñaøo taïo vaø
Nhöõng traøo löu ngheä thuaät ra ñôøi trong giai ñoaïn hieän ñaïi vaø haäu
kieåm soaùt ngheä thuaät coù leõ laø Vieän Haøn laâm hoaøng gia Hoäi hoïa vaø Ñieâu
hieän ñaïi ñaõ vaø ñang laøm thay ñoåi saâu saéc noäi dung cuõng nhö phöông phaùp khaéc cuûa Phaùp.
ñaøo taïo Myõ thuaät. ÔÛ phöông Taây, moät soá tröôøng Myõ thuaät ñaõ aùp duïng
Ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1648, Vieän Haøn laâm Myõ thuaät Phaùp ñaëc bieät
nhöõng caûi caùch. Coù tröôøng môû roäng xu höôùng toå chöùc caùc lôùp hoïc veà aùnh
ñeà cao moân hình hoïa, coi ñaây laø moân hoïc cô baûn cuûa hoäi hoïa. Ñieàu naøy
saùng, aâm thanh, nhieáp aûnh hay video... nhaèm trang bò cho sinh vieân
xuaát phaùt töø quan ñieåm, hình hoïa bieåu hieän taâm linh, tri thöùc tröøu töôïng,
nhieàu kyõ thuaät deã öùng duïng trong saùng taùc ngheä thuaät ñöông ñaïi ñang
trong khi ñoù maøu saéc gôïi caûm giaùc, xuùc caûm ñôøi thöôøng. Quanh chuû ñeà
thònh haønh nhö video art, sound art, performance. Ngöôøi hoïc coù söï töï do
“taâm trí vaø caûm giaùc” caùc nhaø lyù luaän thaåm myõ Phaùp theá kyû 17 ñaõ tieâu toán
choïn löïa caùc moân hoïc tuøy theo nhu caàu vaø khaû naêng. Moät daáu hieäu deã
bieát bao thôøi gian vaø giaáy möïc. Coù ngöôøi ñaõ nhaän ñònh, hình nhö cuoäc
nhaän thaáy laø ôû nhöõng nôi naøy, söï leùp veá cuûa moân hình hoïa, giaûi phaãu vaø
tranh luaän aáy coù tính caïnh tranh, do caùc hoïa syõ Haøn laâm Phaùp muoán haï
luaät xa gaàn, cuõng nhö söï giaûm höùng thuù vôùi nhöõng moân vaãn ñöôïc coi laø
thaáp söï nghieäp cuûa hoïa syõ Piter Paul Rubens - danh hoïa xöù Flanders coù
khoa hoïc cô baûn cuûa ngheä thuaät taïo hình.
bieät taøi trong vieäc söû duïng maøu saéc. Ngöôõng moä ngheä thuaät coå ñaïi, Louis
Vôùi nhöõng gì vöøa trình baøy, döôøng nhö khieán chuùng ta baên khoaên
David daïy hoïc troø raèng caùi ñeïp lyù töôûng ngöôøi Hy Laïp ñaõ tìm ra roài, do ñaáy
veà vieäc hoïc vaø daïy moân hình hoïa trong tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät
ta phaûi laáy töôïng thôøi coå ñaïi laøm maãu cho taùc phaåm. Coøn Jean Dominique
Nam. Khoâng ít ngöôøi hoïc vaø thaäm chí caû giaûng vieân ñaõ ñaët ra nhöõng
Ingres thì quan nieäm, hình hoïa laø caên baûn cuûa myõ thuaät vaø maøu saéc chæ
caâu hoûi: “Ñaâu laø ích lôïi cuûa moân hoïc hình hoïa ñoái vôùi ngöôøi hoïc?”, “Coù
theâm phaàn trang trí cho böùc sôn daàu. “Khi daïy hoïc, oâng nhaán maïnh vaøo
phaûi khoâng caàn gioûi hình hoïa vaãn coù theå saùng taùc toát?”, “Neân chaêng
quy luaät veà ñoä chính xaùc tuyeät ñoái trong giôø veõ töø ngöôøi maãu thaät vaø coi
tieáp tuïc keùo daøi thôøi gian hoïc hình hoïa nhö hieän nay trong tröôøng Ñaïi
khinh söï öùng taùc”.1 Theá kyû thöù 19, do vaãn tieáp tuïc goø theo truyeàn thoáng
hoïc Myõ thuaät Vieät Nam?”...
68 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 69 Treû. 1996.tr.130, 135, 252.
Nhieàu traøo löu ngheä thuaät theá kyû 20 coù chung xu höôùng muoán ñoaïn
4. Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Haø Noäi 1925 - 1990. Tö lieäu vaø trích daãn. NXB Myõ thuaät. 1990.
tuyeät vôùi vieäc nghieân cöùu hieän thöïc (taát nhieân khoâng phaûi laø taát caû) vaø
5. Töø ñieån tieáng Vieät, NXB Ñaø Naüng, Trung Taâm Töø ñieån hoïc, 1997. tr.169, 426.
döôøng nhö söï thaønh coâng, tieán boä ñaõ ñeán vôùi nhöõng ngöôøi döùt khoaùt töø
6. Ñaëng Thò Bích Ngaân (chuû bieân) vaø PGS Traàn Vieät Sôn, Nguyeãn Theá Huøng, PGS
boû truyeàn thoáng nhaát. Theá nhöng, theo E.H.Gombrrich, “nhieàu ngöôøi
Nguyeãn Troïng Caùt bieân soaïn, Töø ñieån thuaät ngöõ mó thuaät phoå thoâng, Nhaø xuaát baûn Giaùo duïc,
trong soá naøy ñaõ quay veà vôùi ngheä thuaät bieåu hình”, “John Rusell Taylor 2002. tr.83.
cuõng aùm chæ chính ñieàu naøy khi oâng noùi veà “theá giôùi ña thaønh phaàn, nôi
7. Academic Art Style: Painting Taught by European Academies. http://www.visual-arts-
maø caùi tieán boä nhaát... coù theå laïi laø truyeàn thoáng nhaát...”1 Danh hoïa
cork.com/history-of-art/academic-art.htm.
8. 70 danh hoïa baïc thaày theá giôùi, Bieân dòch Phaïm Cao Hoaøn, Khaûi Phaïm, Nguyeãn
Leonardo da Vinci cuõng ñaõ khaúng ñònh “veà möôøi thuoäc tính cuûa thò giaùc,
Khoan Hoàng, NXB Myõ thuaät, 1999. tr.106.
taát caû ñöôïc theå hieän trong hoäi hoïa”.3 Baát cöù ngheä thuaät naøo, neáu ñaõ laø
ngheä thuaät thò giaùc thì ñeàu tuaân theo nhöõng qui luaät chung cuûa ngheä
thuaät thò giaùc. Do ñaáy, moân hình hoïa thöïc söï caàn thieát ñoái vôùi sinh vieân
Myõ thuaät, keå caû nhöõng ngöôøi muoán saùng taùc loaïi hình ngheä thuaät môùi,
khoâng phaûi laø hoäi hoïa. Neáu naém vöõng nhöõng nguyeân lyù cô baûn cuûa ngheä
thuaät thò giaùc seõ giuùp ngöôøi ngheä syõ töï tin, chuû ñoäng trong quaù trình
saùng taïo taùc phaåm duø ñoù laø Installation Art, Video Art, Performance Art
hay Multimedia Art... Cuõng neân caàn nhôù raèng moät soá ngheä thuaät môùi ra
ñôøi trong giai ñoaïn haäu hieän ñaïi tuy thuoäc lónh vöïc ngheä thuaät thò giaùc,
song laïi khoâng phaûi laø hoäi hoïa. Neáu muïc tieâu cuûa khoa Hoäi hoïa laø ñaøo taïo
sinh vieân sau naøy seõ trôû thaønh hoïa syõ, thì vieäc hoïc hình hoïa raát caàn ñöôïc
duy trì. Tuy nhieân, nhaø tröôøng neân coù nhöõng ñoåi môùi veà noäi dung vaø
phöông phaùp hoïc, cuõng nhö coù söï lieân heä hình hoïa vôùi caùc moân hoïc khaùc
ñeå naâng cao hieäu quaû chaát löôïng ñaøo taïo. B.T.T.M Taøi lieäu tham khaûo:
1. E.H.Gombrrich. Caâu truyeän ngheä thuaät. Leâ Syõ Tuaán bieân dòch. NXB Vaên ngheä thaønh
phoá Hoà Chí Minh, 1997. tr.50, 399, 495.
2. Daniel M. Mendelowitz. Drawing. Stanford, Calif.: Stanford University Press, 1980.tr.8.
3. Jacques Charpier & Pierre Seùdghers, Leâ Thanh Loäc dòch. Ngheä thuaät hoäi hoïa, NXB
70 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 71
ÑEÅ NGHIEÂN CÖÙU HÌNH HOÏA
THÖÏC SÖÏ TRÔÛ THAØNH MOÄT KHOA
HOÏC CUÛA NGHEÄ THUAÄT THÒ GIAÙC
ThS. Hoïa syõ Traàn Haäu Yeân Theá
Trong caùc moân hoïc khôûi ñaàu cuûa ngheä thuaät thò giaùc thì Hình hoïa
laø moân hoïc mang nhieàu daáu aán trí tueä nhaát, lyù tính nhaát. Moät trong
caùc lyù do ñeå caùc hoïa syõ haøn laâm trong caùc hoïc vieän myõ thuaät chaâu
AÂu theá kyû 17 – 18 ñöôïc taán phong Vieän syõ vì hoï laø nhöõng ngöôøi nghieân
cöùu hình hoïa – moät tri thöùc veà nhaân theå (Hình 1: Lôùp hoïc hình hoïa cuûa
Vieän Haøn laâm Myõ thuaät Phaùp). Moân Hình hoïa hay cuõng ñöôïc goïi laø
Nghieân cöùu hình hoïa xuaát hieän trong heä thoáng giaùo duïc ôû Vieät Nam vaøo
nhöõng naêm ñaàu cuûa theá kyû 20. Neáu caên cöù vaøo vaên baûn thaønh laäp tröôøng
Myõ thuaät Ñoâng Döông cuûa toaøn quyeàn Melin naêm 1924 thì ít nhaát cuõng
ñaõ 85 naêm. Tuy coù moät lòch söû laâu daøi nhö vaäy, nhöng nghieân cöùu hình
hoïa ôû Vieät Nam ñöôïc giaûng daïy nhö moät taäp hôïp caùc kyõ naêng thoâng qua
moät soá ñoái töôïng cuï theå theo loái daïy ngheà, kinh nghieäm vaø ôû möùc ñoä
tieàn khoa hoïc. Trong baøi vieát naøy, taùc giaû ñaët laïi vaán ñeà veà baûn chaát cuûa
hoaït ñoäng nghieân cöùu trong moân hoïc Hình hoïa. Giôùi haïn cuûa phaïm vi
nghieân cöùu cuûa baøi vieát naøy laø taäp trung khaûo saùt noù treân phöông dieän lyù thuyeát.
72 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 73
I. Nghieân cöùu hình hoïa laø moät thuaät ngöõ khoa hoïc
ñoåi thaønh “Böôùc ñaàu hoïc veõ nghieân cöùu” thì lòch söû giaùo duïc myõ thuaät Vieät
Hình hoïa laø moät thuaät ngöõ myõ thuaät ñöôïc dòch töø Dessin trong tieáng
Nam coù theå cuõng ñaõ böôùc sang moät loái reõ khaùc. Maëc duø “nghieân cöùu hình
Phaùp. Ñaây laø caùch dòch chuaån möïc, saùt nghóa, deã hieåu. Ngöôøi Trung Quoác
hoïa” chöa ñöôïc hôïp phaùp hoùa trong caùc vaên baûn quy chuaån coù tính quoác
dòch noù laø toá mieâu nguyeân do Quoác hoïa Trung Hoa coù moät pheùp veõ töông
gia nhöng noù luoân xuaát hieän trong nhöõng buoåi leân lôùp cuûa caùc thaày giaùo
töï nhö theá goïi laø baïch mieâu. Baïch mieâu laø loái veõ chæ duøng neùt ñeå mieâu taû
tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam. Trong moät soá cuoán luaän vaên veà moân
ñoái töôïng. Haøn Quoác cuõng bò aûnh höôûng Trung Quoác neân dòch Dessin
hoïc hình hoïa, töø ‘nghieân cöùu hình hoïa’ ñöôïc laëp ñi laëp laïi vôùi moät taàn xuaát
thaønh Sumio (tieáng Haùn toá mieâu ñoïc laø Sumiao). Chuùng ta phaûi caûm ôn khaù cao.
theá heä caùc hoïa syõ thôøi Myõ thuaät Ñoâng Döông ñaõ chuyeån ngöõ chính xaùc
Vieäc goïi teân moân hoïc Nghieân cöùu hình hoïa thay cho Hình hoïa coù giaù trò laø:
thuaät ngöõ phöông Taây sang tieáng Vieät 1.
Nhaán maïnh ñeán tính chaát khoa hoïc cuûa moân hoïc.
Hình hoïa nghieân cöùu (Y. Studio di disegno /P. eùtudes de dessin/
Coi veõ hình tröôùc heát laø moät hoaït ñoäng nghieân cöùu thöïc taïi thoâng
A. drawing stud), trong nhieàu vaên caûnh ngöôøi ta chæ noùi taét laø nghieân qua ngheä thuaät.
cöùu. Coù theå hình dung caùc hoïa syõ baäc thaày nhö Leonardo da Vinci ñoàng
Ñoøi hoûi cho noù moät heä thoáng lyù thuyeát töông öùng, moät tyû leä lyù thuyeát
thôøi laø moät nhaø baùc hoïc, nhaø phaùt minh saùng cheá. Nhöõng böùc veõ thai nhi,
trong thôøi gian giaûng daïy.
giaûi phaãu cô theå cuûa oâng laø nhöõng ghi chuù thò giaùc trong hoaït ñoäng
Caàn thieát xaây döïng heä thoáng khaùi nieäm thuaät ngö.õ
nghieân cöùu (Hình 2). Moät böùc nghieân cöùu (Y. Studio/ P. eùtudes /A. study)
Caùc khaùi nieäm cuûa moân hoïc Nghieân cöùu Hình hoïa.
chính laø moät böùc veõ hình moät ñoái töôïng naøo ñoù trong quaù trình tìm hieåu,
Ñeå thöïc söï trôû thaønh moät moân hoïc coù tính haøn laâm, vieäc chuaån hoùa
moå xeû, phaân tích, khaûo cöùu – caùi ñoù laø nghieân cöùu. Phöông Taây coù moät
caùc khaùi nieäm laø coâng vieäc phaûi laøm tröôùc tieân3.
quan nieäm phoå bieán coi ngheä thuaät cuõng laø moät hình thöùc cuûa tri thöùc2.
Hình hoïa (Y. Disegno / P. Dessin / A. Drawing) laø nhöõng böùc veõ ñôn
Tri thöùc ñaït ñöôïc thoâng qua hoaït ñoäng nghieân cöùu.
saéc moät hay nhieàu ñoái töôïng thöïc.
Chuùng ta coù may maén ngay töø buoåi ñaàu ñaõ dòch ñuùng thuaät ngöõ naøy.
Hình hoïa haøn laâm (Y. Disegno accademico /P. Dessin acadeùmique
ÔÛ Trung Quoác dòch study thaønh hoïc taäp neân ngay caû cuoán Toá mieâu
/A. Academy drawing,) laø nhöõng böùc veõ hình hoïa trong caùc vieän haøn laâm
nghieân cöùu (taïm dòch laø Nghieân cöùu hình hoïa) cuûa Cöøu Baêng Ba vaø Maõ
ngheä thuaät chaâu AÂu taäp trung nghieân cöùu saâu vaøo ñoä ñaäm nhaït, khoái vaø
Daõ, NXB Myõ thuaät Lieâu Ninh, thì caùc taùc giaû cuõng khoâng coi caùc böùc veõ
giaûi phaãu. Caùc tröôøng myõ thuaät cuûa Lieân Xoâ cuõ tieáp thu truyeàn thoáng naøy
hình hoïa thôøi Phuïc höng nhö laø saûn phaåm cuûa moät hoaït ñoäng nghieân
vaø phaùt trieån thaønh moät theå loaïi ñoäc laäp.
cöùu. Nghieân cöùu hình hoïa laø caùch goïi chính xaùc nhaát cho moät hoaït ñoäng
ngheä thuaät coù tính chaát khoa hoïc. Cuoán saùch
Hình hoïa nhaân theå (Y. Disegno corpo umano/ P. Dessin du corps
Thöïc haønh vaø khoa hoïc cuûa
Hình hoïa cuûa Harold Speede (The Practice and Science of Drawing) cuõng
humain /A. figure drawing): Laø nhöõng böùc hình hoïa veõ cô theå ngöôøi,
trung thaønh vôùi quan ñieåm truyeàn thoáng coi veõ nhö laø moät haønh trình
thöôøng laø khoûa thaân.
nghieân cöùu. Giaù nhö cuoán Böôùc ñaàu hoïc veõ cuûa hoïa syõ Nguyeãn Vaên Tî
Nghieân cöùu khoûa thaân (Y. Studio di nudo / P. EÙtude de nu / A. nude
74 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 75
figure study) khaùc nghieân cöùu hình hoïa nhaân theå chuû yeáu ôû vaán ñeà
Hình theå lieân quan ñeán theå tích, troïng löôïng vaät chaát cuûa hình.
phöông phaùp vaø coâng cuï. Trong nghieân cöùu khoûa thaân, ngöôøi ta khoâng
Hình - Hình daùng, hình haøi, hình voùc (Y. Andatura /P. Allure /A. Shape)
giôùi haïn chaát lieäu vaø maøu saéc, nhöng nghieân cöùu hình hoïa nhaân theå chuû
Hình daùng, hình haøi, hình voùc lieân quan ñeán daùng veû nhaän bieát beân
yeáu laø ñôn saéc, vôùi chaát lieäu khoâ nhö chì, than, öôùt nhö buùt loâng, buùt saét. ngoaøi cuûa hình.
ÔÛ Vieät Nam hieän nay chöa coù söï phaân taùch döùt khoaùt giöõa hình hoïa nhaân
Hình – Hình aûnh, hình boùng (Y. Immagine /P. Image /A. Picture)
theå vaø hoäi hoïa nhaân theå (Y. Pittura figura /P. Figure peinture /A. figure
Hình aûnh, hình boùng ngoaøi yù nghóa thò giaùc thuaàn tuùy, töø naøy lieân quan
painting 4). Duy nhaát ôû Vieät Nam, ngöôøi ta vaãn coi baát cöù böùc veõ sôn daàu
ñeán phaàn hình aûnh ñöôïc ghi nhaän trong naõo boä. Hình aûnh, hình boùng
coù maãu thaät ôû caùc tröôøng laø böùc hình hoïa nghieân cöùu.
mang tính chuû quan, phuï thuoäc vaøo caûm nhaän cuûa ngöôøi quan saùt, khoâng
Hình hoïa tröïc taû (A.Direct drawing P. Dessin en direct Y. Disegno
thuaàn tuùy tính vaät chaát nhö hình theå vaø hình daùng. Cho neân trong vaên
diretto): laø nhöõng böùc veõ hình hoïa coù maãu cuï theå, veõ tröïc tieáp tröôùc
chöông, ngöôøi ta vaãn vieát: hình aûnh (cuûa ai ngöôøi naøy) in ñaäm trong traùi ñoái töôïng. tim (ngöôøi kia).
Ñaây laø theá maïnh trong nghieân cöùu hình hoïa cuûa phöông Taây. Ñaïi ña
Hình - Hình thaùi (Y. Morgologia /P Morphologie /A. Morphology)
soá caùc böùc nghieân cöùu hình hoïa töø thôøi Phuïc höng ñeán nay ôû chaâu AÂu ñeàu
Hình thaùi yù nghóa ban ñaàu cuûa töø naøy laø nhöõng traïng thaùi cuûa hình.
thöïc hieän theo loái veõ naøy. Khi nghieân cöùu cô theå, ñeå phaân bieät veõ caùc
Ví duï cuõng laø nöôùc khi soâi traêm ñoä vôùi nöôùc daïng baêng ñaù coù nhöõng hình
töôïng thaïch cao hình ngöôøi, moân hoïc hình hoïa coøn coù theâm moät thuaät
daïng khaùc bieät. Söï bieán ñoåi traïng thaùi cuûa hình laø moät hieän töôïng vaät lyù
ngöõ “Y. Disegno vivo modello” (A. live model drawing P. Dessin modeøles
phoå bieán trong töï nhieân. Chieác laù treân caønh maøu xanh khi khoâ ruïng xuoáng
vivants), ñaõ coù ngöôøi dòch noù laø “veõ maãu soáng”, tuy vaäy caùch chuyeån ngöõ
ñaát ñoåi thaønh naâu vaøng, meùp laù quaên laïi. Hình thaùi laø traïng thaùi cuûa hình.
naøy hôi söôïng. Vì ngaøy nay, khoâng ai baøy moät xaùc cheát leân ñeå veõ, vaäy neân
Hình trong vaän ñoäng hay ñöùng yeân coù nhöõng bieåu hieän khaùc nhau. Hình
chaêng laø “veõ maãu thaät”, vì thaät cuõng coù nghóa laø soáng ñoäng.
ngöôøi ñöùng vôùi ngöôøi naèm coù nhöõng goùc nhìn raát gioáng nhau, nhöng
Hình hoïa aùm taû (Y. Disegno della memoria /P. Dessin de meùmoire
traïng thaùi khaùc nhau. Khaùc bieät giöõa nghieân cöùu töôïng vôùi ngöôøi maãu
/A. Memory drawing): laø nhöõng böùc veõ hình hoïa theo trí nhôù, veõ bôûi söï
khoâng phaûi ôû hình theå, hình khoái, hình daùng maø chính laø traïng thaùi cuûa
aùm aûnh veà moät ñoái töôïng naøo ñoù. Quoác hoïa phöông Ñoâng chuû yeáu veõ theo
hình. Xaây döïng hình trong phim hoaït hình ñoøi hoûi cao ñoä söï tinh teá cuûa
loái naøy. Nguyeãn Gia Trí ñaõ veõ Xuaân Dieäu nhö vaäy. Trong chöông trình
hình thaùi bôûi caùc traïng thaùi hình trong phim hoaït hình lieân tuïc thay ñoåi
khung cuûa tröôøng Myõ thuaät Ñoâng Duông cuûa moân Hình hoïa, caùc baøi veõ
vaø thay ñoåi vôùi taàn suaát cao. Thöïc teá cho thaáy nhöõng baøi kyù hoïa chaân dung
theo trí nhôù ñöôïc nhaán maïnh nhö moät bieän phaùp ñeå reøn luyeän khaû naêng
trong thôøi gian ñi thöïc teá cuûa sinh vieân bao giôø cuõng sinh ñoäng, coù chieàu
ghi hình cuûa naõo. Maãu ñöôïc baøy trong moät hai buoåi ñaàu sau ñoù hoaøn toaøn
saâu noäi taâm hôn nhöõng baøi veõ nghieân cöùu chaân dung treân lôùp. Traïng thaùi
döïa vaøo trí nhôù ñeå hoaøn thieän.
taâm traïng (hyû - noä - ai - oá - laïc - duïc) bieåu loä treân chaân dung trong caùc
Moät soá khaùi nieäm veà hình:
töôïng thôø coå truyeàn raát phong phuù, caùc tröôøng Myõ thuaät ôû Vieät Nam caàn
Hình - Hình theå, (Y Corpo /P. Corps /A. Body)
taän duïng di saûn tieáu töôïng naøy. Neáu chöa coù ñuû ñieàu kieän laøm ñöôïc caùc
76 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 77
phieân baûn theo nhöõng chaát lieäu truyeàn thoáng thì cuõng raát neân coù nhöõng
cuûa ngheä thuaät thò giaùc. Chuùng ta vaãn noùi chöõ Ai Caäp vaø chöõ Haùn laø chöõ
phieân baûn thaïch cao caùc ñaàu töôïng Hoä Phaùp (chuøa Taây Phöông), töôïng
töôïng hình vì yù nghóa ñöôïc truyeàn ñaït thoâng qua caùch toå chöùc caùc tín hieäu
Adiñaø (chuøa Daâu), Thích Ca, Tuyeát Sôn, Baø Tu Maät (chuøa Taây Phöông) ... hình aûnh.
Hình – Hình töôùng (Y. Fisionomia /P. Physionomie /A.
Töôïng hình phuø hieäu (A. Pictorial symbol) ñöôïc söû duïng raát roäng raõi
Physiognomy). Hình töôùng laø moät khaùi nieäm phöùc taïp cuûa phöông Ñoâng.
trong caùc baûng hieäu giao thoâng, baûn ñoà, sô ñoà. Töôïng hình phuø hieäu lieân
Hình töôùng laø nhöõng daáu hieäu beân ngoaøi theå hieän nhöõng ñaëc tính baûn
quan tröïc tieáp ñeán khaû naêng tö duy töôïng hình cuûa con ngöôøi.
chaát cuûa ñoái töôïng. Moät böùc chaân dung ñaït tôùi ñoä truyeàn thaàn phaûi laø böùc
Tö duy töôïng hình (A. Imaginal thinking) laø moät trong nhöõng
veõ loät taû ñöôïc hình töôùng cuûa nhaân vaät. Vôùi ngheä thuaät bieám hoïa, naém baét
phöông thöùc tö duy caên baûn nhaát cuûa con ngöôøi. Thaät thuù vò khi chöõ
hình töôùng cuûa nhaân vaät laø bí quyeát cuûa ngheä thuaät naøy. Hình töôùng
töôïng hình trong tieáng Anh, tieáng Phaùp vaø tieáng YÙ gioáng heät nhau. Vaø thuù
(Rupabheâda) trong saùu chuaån Sadanga cuûa AÁn Ñoä coù khaùc vôùi hình töôùng
vò hôn nöõa laø söï töôûng töôïng cuûa con ngöôøi - söï hình dung trong yù nieäm,
trong tieáng Haùn. Nghóa tieáng Haùn coù phaàn heïp hôn, chuû yeáu duøng cho
laïi lieân quan chaët cheõ ñeán töôïng hình. Chöõ töôûng töôïng Imagine xuaát
ñoäng vaät nhö ngöôøi, ngöïa, choù do thuaät xem töôùng raát thòch haønh ôû Trung
phaùt töø Image. Cuõng nhö theá, trong tieáng Haùn, chöõ töôïng trong töôûng
Hoa töø thôøi vieãn coå. Hình töôùng trong ngheä thuaät Phaät giaùo lieân quan ñeán
töôïng chính laø chöõ töôïng trong töôïng hình.
haønh vi quaùn töôûng. Coù theå khaúng ñònh raèng Phaät giaùo ñaõ raát thaønh coâng
Vôùi söï phaùt trieån cuûa Internet vaø ñoà hoïa vi tính, con ngöôøi ñang
khi söû duïng ngheä thuaät taïo hình ñeå quaûng baù hoaèng döông Phaät phaùp. Khi
chöùng kieán söï buøng noå cuûa theá giôùi töôïng hình. Vôùi nhöõng ngöôøi laøm
caùc tín ñoà ñaïo Phaät taäp trung quaùn töôûng vaøo caùc töôïng Phaät seõ töï nhieân
vieäc trong lónh vöïc thò giaùc, khaû naêng tö duy töôïng hình ñaëc bieät phaùt
khôûi sinh nhöõng yù nieäm veà trieát lyù töø bi hyû xaû cuûa toân giaùo naøy. Phaät giaùo
trieån. Cuõng coù theå noùi raèng, giaùo duïc myõ thuaät laø giaùo duïc khaû naêng tö
trong suoát tröôøng kyø lòch söû cuûa mình ñaõ taïo ra moät khoái löôïng cöïc kyø ñoà duy töôïng hình.
soä caùc daïng thöùc hình töôùng. Heä thoáng töôïng caùc vò toå Truyeàn Ñaêng ôû
II. Caùc ñoái töôïng chính trong nghieân cöùu hình hoïa
chuøa Taây Phöông hay sôùm hôn laø heä thoáng töôïng La Haùn ôû chuøa Buùt Thaùp
Nghieân cöùu hình hoïa laø keát quaû nhaän bieát ñoái töôïng thoâng qua hoaït
laø nhöõng maãu möïc trong vieäc xaùc laäp phong phuù caùc hình töôùng nhaân vaät
ñoäng quan saùt. Raát xaùc ñaùng khi hoïa syõ Degas noùi “Hình hoïa khoâng phaûi
(Hình 3: Töôïng toå Truyeàn Ñaêng, chuøa Taây Phöông, Haø Noäi).
laø hình theå, maø laø nhöõng quan saùt veà hình theå”. Trong buoåi dieãn giaûng taïi
Hình – Hình töôïng (Y. Fugura /P. Figuration /A. Figuration).
Hoïc vieän Myõ thuaät Thieân Taân, danh hoïa Xu Bing5 baét ñaàu buoåi noùi chuyeän
Ñöôïc duøng trong ngheä thuaät haøm yù moät caù tính ñaëc tröng, khaùi quaùt
cuûa mình töø caâu hoûi veõ hình hoïa ñeå laøm gì. Theo Xu Bing, hình hoïa laø moät
cuï theå, ñeå moät hình aûnh ñaït tôùi giaù trò moät hình töôïng. Hình töôïng laø moät
quaù trình tinh luyeän caùch nhìn maø thoâng qua vieäc reøn luyeän noù thöôøng
khaùi nieäm roäng, phoå bieán.
xuyeân, nghieâm caån seõ taïo neân cho ngöôøi veõ söï tinh teá khi quan saùt. Tinh
Hình – Töôïng hình (Y. Image /P. Image /A. Image).
teá laø moät phaåm chaát khoâng theå thieáu vôùi baát cöù ngheä syõ naøo duø ngöôøi ñoù
Khaùc vôùi thuaät ngöõ hình töôïng, töôïng hình laø khaùi nieäm ñaëc tröng
theo baát kyø tröôøng phaùi, chuû nghóa naøo. Xu Bing töøng noùi: Hình hoïa laø
78 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 79
hình hoïa, ñôn giaûn theá thoâi, nhöng chính vì theá noù thaät quan troïng.
thon, maûnh mai cho chuùng ta caûm nhaän thanh thoaùt. Ngöôïc laïi nhöõng
Vì hình hoïa khaûo saùt nhöõng ñoái töôïng raát cô baûn cuûa thò giaùc, thoâng
chieác bình troøn thaáp, ñaäm, beø phía döôùi cho chuùng ta caûm giaùc naëng chaéc,
qua vieäc nghieân cöùu hình hoïa, ngöôøi hoïc ñöôïc hoïc caùch “nghieân cöùu”
cuïc mòch. Töôïng nhaø moà Taây Nguyeân coù tyû leä khaùc vôùi ñieâu khaéc ñình
Hình trong moái quan heä giöõa tính vaät chaát cuûa hình theå vôùi nhöõng caûm
laøng Baéc Boä vaø cuõng raát khaùc vôùi töôïng Hy Laïp. Tyû leä phaûn aùnh nhöõng nhaän taâm lyù.
moâ hình thaåm myõ, phong caùch ngheä thuaät caùc giai ñoaïn lòch söû. Khaûo saùt
töø boä söu taäp hình hoïa cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam, vieäc boùp 2.1. Hình vaø AÙnh saùng
hình ñeå taïo ra nhöõng bieán ñoåi veà tyû leä chæ ñöôïc uûng hoä töø khoaûng nöûa cuoái
Leonardo da Vinci phaùt hieän aùnh saùng khoâng chæ laø ñieàu kieän ñeå cho
thaäp nieân 90 (tk 20). Ñeå coù nhöõng baøi taäp nghieân cöùu veà giaù trò cuûa caùc
chuùng ta nhaän ra ñoái töôïng maø coøn goùp phaàn taïo ra veû ñeïp vaø tính caùch
thöùc tyû leä trong hình hoïa nhaân theå, vai troø cuûa vieäc nghieân cöùu töôïng qua
cho ñoái töôïng. Hình trong hoäi hoïa Phuïc höng traøn ngaäp aùnh saùng vôùi raát
nhieàu phong caùch ngheä thuaät, nhieàu tröôøng phaùi ngheä thuaät seõ giuùp
nhieàu cung baäc khaùc nhau. Nhöõng böùc hình hoïa nghieân cöùu aùnh saùng cuûa
ngöôøi hoïc hieåu hôn moái quan heä giöõa hình vôùi tyû leä. Ví duï beân caïnh
caùc hoïa syõ Haø Lan ñaõ bieán aùnh saùng cuõng trôû thaønh moät nhaân vaät trong
nhöõng böùc töôïng Hy Laïp – La Maõ hay Phuïc höng coå ñieån hoïc sinh ñöôïc
tranh nhö nhaän xeùt cuûa Heghen veà hoäi hoïa. Neáu nhö aùnh saùng trong hình
veõ nhöõng böùc töôïng thôøi kyø Baroc, hay caùc töôïng chaâu Phi. Trong caáu
hoïa töø thôøi kyø Phuïc höng ñeán Coå ñieån ôû chaâu AÂu thieân veà aùnh saùng nhaân
truùc baøi hoïc hieän nay, caùc giôø veõ töôïng vöøa ít, vöøa ñôn ñieäu. Phoå bieán moät
taïo hoaëc aùnh saùng trong noäi thaát thì töø AÁn töôïng veà sau, aùnh saùng thieân
quan nieäm cho raèng hoïc leân cao thì veõ ngöôøi thaät nhieàu maø veõ töôïng ít.
nhieân ñaõ ñoùng vai troø chuû ñaïo. Vieäc taïo ra caùc ñoä saùng khaùc nhau seõ löu
yù chuùng ta ñeán nguoàn saùng. Trong chöông trình hieän nay, phaàn nghieân
P.Gaugin ñaõ hoïc ñöôïc raát nhieàu töø thaåm myõ nguyeân thuûy thoâng qua caùc
cöùu döïa vaøo aùnh saùng töï nhieân ñang bò laïm duïng. Chuùng ta ñang thieáu
böùc veõ nghieân cöùu töôïng cuûa thoå daân ñaûo Marquesas. Chính Picasso ñaõ
nhöõng baøi hoïc veõ baèng aùnh saùng ñeøn, aùnh saùng neán. Ngay caû vôùi aùnh saùng
lónh hoäi ñöôïc yù nghóa cuûa vieäc bieán ñoåi tyû leä khi nghieân cöùu töôïng chaâu Phi.
ñeøn cuõng coù söï khaùc bieät giöõa aùnh saùng aám vaø aùnh saùng laïnh.
Coù theå keå theâm nhieàu teân tuoåi khaùc nöõa ñaõ giaønh thôøi gian veõ nghieân cöùu
caùc böùc töôïng thoå daân nhö Modigliani, Henry Moore...6 (Hình 4: Nghieân cöùu 2.2. Hình vaø Tyû leä
töôïng chaâu Phi ñaõ aûnh höôûng ñeán saùng taùc cuûa Picasso giai ñoaïn Laäp theå). Ñoái
“Neáu nhö söï chuaån xaùc laø tieâu chuaån toái thöôïng cuûa hình hoïa, vaäy
vôùi sinh vieân chuyeân ngaønh ñieâu khaéc, coâng vieäc veõ nghieân cöùu töôïng laïi
thì söï khaùc bieät cuûa caùc hoïa syõ naèm ôû ñaâu... May thay, caùc ñaïi danh hoïa
caøng quan troïng. Ñaây laø caùch hoïc thieát thöïc vaø hieäu quaû.
raát ít chuù yù ñeán söï chuaån xaùc” – thaät ngaïc nhieân khi caâu noùi ñoù laïi töø
Engres. Moät trong nhöõng coá tình laøm cho hình theå khoâng chuaån xaùc vôùi 2.3. Hình vaø Thaáu thò
nguyeân maãu laø vieäc thay ñoåi tyû leä giaûi phaãu. Michelangelo laø ngöôøi töï tay
Thaáu thò phaûn aùnh ñieåm nhìn ñoái töôïng. Hình moät vaät trong khoâng
moå töû thi ñeå tìm hieåu giaûi phaãu vaø nhöõng vaán ñeà lieân quan ñeán tyû leä cô
gian phuï thuoäc vaøo ñieåm nhìn neân cuøng laø chieác baøn nhöng ñieåm nhìn
theå, nhöng caùc taùc phaåm cuûa oâng laïi cho thaáy oâng ñaõ coá tình thay ñoåi tyû
töø treân cao xuoáng vôùi ñieåm nhìn ngang laø raát khaùc nhau. Hình töôïng nhaân
leä thaät cuûa caùc nhaân vaät. Tyû leä coù lieân quan ñeán bieåu hieän taâm lyù cuûa moät
vaät khi muoán theå hieän söï kính troïng, ngöôõng moä, ngöôøi ta hay veõ nhaân
hình theå. Khoâng noùi rieâng con ngöôøi, chaúng haïn nhöõng chieác bình cao
vaät töø goùc nhìn hôi cheách leân. Ngöôïc laïi, E.Schille thöôøng khaéc hoïa nhaân
80 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 81
vaät töø treân cao xuoáng. Caùc hoaï syõ ñöông ñaïi Trung Quoác gaàn ñaây cuõng hay
khoâng gian xung quanh hình theå ñoù. Ñieän aûnh chaâu AÂu ñaõ hoïc ñöôïc raát
vaän duïng caùch nhìn naøy. Ñeå coù theå thay ñoåi ñöôïc ñieåm nhìn, phoøng hoïc
nhieàu töø Hoäi hoïa Coå ñieån trong vieäc khai thaùc moái quan heä giöõa khoâng
hình hoïa lyù töôûng laø phoøng hoïc coù gaùc löûng, hoïc vieân coù theå ñöùng töø ñaây
gian bao quanh nhaân vaät. Ngheä thuaät Sieâu thöïc ñaõ taïo neân nhöõng giaû
nhìn xuoáng ngöôøi maãu.
ñònh phi lyù cuûa hình theå moät vaät vôùi khoâng gian bao quanh. Laâu nay, 2.4 Hình vaø Ñoäng thaùi
trong caùc baøi hình hoïa nghieân cöùu ôû caùc tröôøng myõ thuaät noùi chung, phaàn
Moät vaät theå trong chuyeån ñoäng coù hình aûnh khoâng gioáng vôùi chính
nghieân cöùu khoâng gian boái caûnh chöa ñöôïc quan taâm ñuùng möùc. Minh
noù luùc ñöùng yeân ngay caû khi khoâng heà bò bieán daïng trong quaù trình
chöùng laø phaàn neàn thöôøng ñeå buoâng, ngöôøi maãu chieám troïn tôø giaáy. Baát
chuyeån ñoäng ñoù. Nhöõng böùc aûnh chuïp caùc vaän ñoäng vieân ñieàn kinh veà
luaän veõ ai, baát luaän veõ vôùi traïng thaùi caûm xuùc naøo cuõng chæ coù hai khoå chöõ
ñích thöôøng cho ta caûm nhaän raát roõ veà toác ñoä. Khi hoaï syõ Toâ Ngoïc Vaân
nhaät naèm ngang vaø chöõ nhaät ñöùng. Heä thoáng buïc beä, vaûi maãu taïo neân
yeâu caàu hoïc sinh veõ ñöôïc moät ngöôøi rôi töø gaùc ba xuoáng chính laø yeâu caàu
nhöõng hieäu quaû khoâng gian môùi laï hôn.
hoïc sinh khaû naêng naém baét hình aûnh moät vaät trong chuyeån ñoäng. E. 2.6. Hình vaø Maøu saéc
Delacroix caûm nhaän ñöôïc ñoäng thaùi cuûa hình toát hôn hoïa syõ Engres cuõng
Nghieân cöùu thöïc nghieäm ñaõ cho thaáy cuøng treân neàn traéng hai hình
nhö caùc hoïa syõ phaùi Laõng maïn veõ hình ñoäng toát hôn caùc hoïa syõ phaùi Taân
vuoâng cuøng kích thöôùc thì hình vuoâng maøu ñoû nhìn troâng coù veû lôùn hôn
Coå ñieån. Böùc Nöõ thaàn töï do treân chieán luõy veõ ñaùm ngöôøi ñang haêm hôû
hinh vuoâng maøu xanh lô. Nghieân cöùu thöïc nghieäm coøn cho thaáy hình
böôùc leân phía tröôùc cho thaáy taøi naêng bieåu ñaït hình trong chuyeån ñoäng
ngoâi sao phuø hôïp vôùi maøu ñoû, hình vuoâng phuø hôïp vôùi maøu vaøng, hình
cuûa hoïa syõ chuû soaùi phaùi Laõng maïn naøy. Hình cuûa Engres cuõng nhö caùc
troøn phuø hôïp vôùi maøu ñen... Nhöõng maøu töôi öa thích nhöõng beà maët hình
hoïa syõ phaùi Taân Coå ñieån, chæ thöïc söï xuaát saéc khi dieãn taû caùc nhaân vaät ôû
hoïc kyû haø. Hình hoïa nghieân cöùu tröôùc Cezanne chæ laø ñôn saéc, nhöng keå
tö theá tónh taïi. Trong boä ba thieân taøi thôøi Phuïc höng, Michelangelo laø baäc
ñeán hoïa syõ baäc thaày Haäu AÁn töôïng naøy, ñoái töôïng nghieân cöùu hình hoïa
thaày trong vieäc khaéc hoïa nhaân vaät trong voâ soá tö theá vaän ñoäng khaùc nhau.
ñoàng thôøi coøn laø hình trong moái quan heä vôùi maøu saéc. ÔÛ Vieät Nam, hoïa syõ
Kieán thöùc veà ñoäng thaùi khoâng chæ toát cho nhöõng hoïa syõ veõ tranh hoaït
Traàn Löu Haäu vaãn thöôøng xuyeân tieán haønh nhöõng nghieân cöùu treân
hình maø cho caû nhöõng nguôøi laøm video art, web art, game art. Kyù hoïa laø
phöông dieän naøy. Song theo quan ñieåm ngöôøi vieát, nghieân cöùu hình hoïa
caùch reøn luyeän toát nhaát cho vieäc naém baét ñoäng thaùi. Thôøi Myõ thuaät Ñoâng
maàu khoâng hoaøn toaøn gioáng caùc böùc hoäi hoïa nhaân theå (figure painting)
Döông, thôøi gian veõ maãu tónh ít hôn hieän nay raát nhieàu, nhöng thay vaøo
treân chaát lieäu sôn daàu ñang phoå bieán trong caùc tröôøng myõ thuaät hieän nay.
ñoù, sinh vieân ñöôïc khuyeán khích vaø taïo ñieàu kieän veõ kyù hoïa nhieàu hôn.
Hình hoïa maàu laø vieäc söû duïng moät caùch toái giaûn maøu ñeå dieãn hình. Neáu
Thöïc teá cho thaáy khaû naêng veõ hình nhanh hoã trôï nhieàu cho vieäc saùng taùc,
laø nhieàu maàu, maàu thöôøng nguyeân saéc, neáu laø moät maøu chuû yeáu duøng ñen
ngay caû trong ñieàu kieän coù söï hoã trôï caùc phöông tieän hieän ñaïi nhö maùy
vaø traéng ñeå ñieàu chænh saéc ñoä. aûnh, maùy quay phim. 2.7. Hình vaø Chaát lieäu
2.5. Hình vaø Khoâng gian boái caûnh
Chaát lieäu thöïc ra chæ ñöôïc caûm nhaän ñaày ñuû nhaát baèng xuùc giaùc.
Caûm nhaän cuûa chuùng ta veà moät hình naøo ñoù phuï thuoäc nhieàu vaøo
Nhöng trong naõo boä luoân duy trì khaû naêng lieân töôûng giöõa thò giaùc vôùi
82 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 83
xuùc giaùc vaø ngöôïc laïi. Nhöõng hình goùc caïnh gaáp khuùc phuø hôïp vôùi nhöõng
cöûa cuûa moät ngheä syõ taøi hoa baäc nhaát Vieät Nam – Vaên Cao. Moät trong
chaát lieäu cöùng, thoâ raùp, coøn nhöõng hình caêng ñaày phuø hôïp vôùi nhöõng
höôùng ñi cuûa hình hoïa ñöông ñaïi laø trieån khai nhöõng thöïc haønh ngheä
chaát lieäu meàm, mòn. Hieän naêm naêm hoïc ôû tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät
thuaät treân phöông dieän chaát lieäu. Höôùng ñi naøy raát caàn coù theâm nhieàu
Nam, sinh vieân chuû yeáu tieáp xuùc vôùi chaát lieäu thaïch cao vaø da thòt. Neân
thöû nghieäm tìm toøi môùi (Hình 5: Chaân dung nhaïc syõ Vaên Cao cuûa Traàn
chaêng chaát lieäu cuûa töôïng maãu cuõng raát caàn ña daïng. Moät böùc töôïng
Haäu Yeân Theá trong trieån laõm Phoøng Caáp cöùu thaùng 11 naêm 2009).
Chaêmpa baèng thaïch cao traéng toaùt khoâng theå so ñöôïc vôùi moät böùc töôïng
Nhö vaäy, thay vì chuùng ta ñaët caâu hoûi coù neân hoïc hình hoïa hay
baèng ñaù sa thaïch, baèng ñaát nung vöøa mòn maøng vöøa aám aùp ñaày nhuïc
khoâng, chuùng ta seõ hoûi neân hoïc moân nghieân cöùu hình hoïa nhö theá naøo?
caûm. Cuõng nhö theá, neáu chuùng ta coù moät phieân baûn chaân dung Ngoïc Nöõ
Vieäc xaùc ñònh roõ ñoái töôïng cuûa moân hoïc seõ giuùp ngöôøi hoïc chuû ñoäng hôn
chuøa Daâu baèng chaát lieäu sôn ta truyeàn thoáng, ngöôøi veõ seõ coù caûm nhaän
trong quaù trình nghieân cöùu. Moät xu theá chung cho giaùo duïc ôû baäc ñaïi hoïc
saâu laéng söï ñaèm thaém cuûa chaát lieäu sôn ta, töø ñoä ñen thaãm laùng möôït
laø giaûm khoái löôïng thôøi gian treân lôùp, taêng cöôøng vai troø töï hoïc. Moân
cuûa sôn ta cho ñeán ñoä traéng ngaø raïn ñeàu treân khuoân maët phaûng phaát nuï
nghieân cöùu hình hoïa laø moân hoïc caàn khuyeán khích söï chuû ñoäng cuûa hoïc
cöôøi thaàm kín vaø yù nhò.
vieân. Giaûm khoái löôïng giôø hoïc hình hoïa vöøa laø ñieàu kieän ñeå sinh vieân coù
Trong thöïc teá saùng taïo ngheä thuaät ngöôøi ngheä syõ coù khi laïi ñaùnh
thôøi gian hoïc caùc moân chuyeân ngaønh khaùc nhö video art, nhieáp aûnh,
traùo nhöõng thoùi quen caûm nhaän thoâng thöôøng. Quoác hoïa Trung Hoa
thieát keá... vöøa taïo ra khoaûng thôøi gian cho caùc hoaït ñoäng ngoaïi khoùa.
thöïc söï ñi tröôùc hoäi hoïa phöông Taây ôû phöông dieän naøy. Ñeå mieâu taû phuïc
III. Vai troø chuû quan caù nhaân trong nghieân cöùu hình hoïa.
trang nhaân vaät, quaàn aùo voán laø vaûi voùc luùc bieán thaønh sôïi tô (cao coå du ti
Quan nieäm tröôùc ñaây ôû phöông Taây coù töø thôøi Phuïc höng laø nghieân
mieâu), luùc laø saét theùp (thieát tuyeán mieâu), luùc laø maây nöôùc (haønh vaân löu
cöùu caàn phaûi coù ñöôïc söï chính xaùc vaø khaùch quan. Theo quan ñieåm naøy,
thuûy mieâu), luùc thoâ nhaùm nhö cuûi (chieán buùt thuûy vaân mieâu)... Hoïa syõ
caùch veõ tröïc taû ñöôïc ñeà cao. Khi veõ tröïc tieáp ñoái töôïng, ñoái töôïng raát deã
W.De Kooning ñaõ bieán da thòt mòn maøng cuûa cô theå phuï nöõ thaønh moät
daøng chieám höõu thò tri giaùc cuûa ngöôøi hoïa syõ. Phaûi thöïc söï coù caù tính vaø
baõi saét vuïn gai goùc vaø ñaáy laø veû ñeïp yù nieäm cuûa taùc phaåm.
baûn lónh, ngöôøi ngheä syõ môùi ñaåy lui söï aùp ñaët vaø töï nhieân chuû nghóa cuûa
Trong nghieân cöùu hình hoïa ôû phöông dieän chaát lieäu, moät höôùng
thöïc taïi. Gaàn ñaây, ôû trong giôùi giaùo duïc myõ thuaät Trung Quoác, ñaõ nhieàu
nghieân cöùu khaùc laø khaûo saùt hình trong quan heä vôùi chaát lieäu thöïc.
giaùo sö nghi ngôø giaù trò caùc giôø hoïc tröïc hoïa. Moät minh chöùng hieån nhieân
Duchamp coù böùc veõ chaân dung moät khuoân maët nhìn nghieâng. Ñaëc bieät
laø hoäi hoïa Trung Hoa maáy ngaøn naêm ñaõ coù nhöõng thaønh töïu ñoùng goùp
laø ôû phaàn maù cuûa nhaân vaät naøy, oâng laïi ñaët vaøo ñoù moät hoøn ñaù. Taùc phaåm
coù moät chieàu saâu yù nieäm do söï ñoái laäp giöõa söï kheùo leùo vaø ñôn giaûn, tinh
cho myõ thuaät theá giôùi, nhöng ôû neàn hoäi hoïa naøy, khoâng bao giôø caùc hoïa
xaûo vaø thoâ moäc, tieán hoùa vaø nguyeân thuûy... Khi toâi veõ chaân dung Vaên Cao
syõ veõ neân caùc kieät taùc baèng tröïc hoïa. Cho ñeán thôøi hieän ñaïi, khi Teà Baïch
leân treân taám da boùng lôïn, caùi saàn suøi gaäp gheành cuûa beà maët phaàn naøo
Thaïch muoán veõ toâm, oâng thaû toâm trong chaäu nöôùc vaø yeân laëng ngoài
noùi leân nhöõng nhoïc nhaèn maø cuoäc ñôøi oâng phaûi gaùnh chòu. Chaát lieäu naøy
quan saùt chuùng. Yeân laëng nhìn ñeán ñoä oâng töôûng nhö mình thaønh toâm
coøn ñöôïc gôïi yù töø lieân töôûng ñeán baûn meänh cuûa oâng, ngöôøi ngheä syõ sinh
cuõng ñang bôi loäi. Vaø khi ñaõ ñaët buùt, cuï Teà veõ lieàn moät maïch. Ngay caû Töø
naêm Hôïi, maát naêm Hôïi. Vaø vôùi chaát lieäu naøy, toâi coøn muoán lieân töôûng
Bi Hoàng ñöôïc xuaát döông du hoïc Taây phöông, thì oâng veõ ngöïa cuõng
ñeán cöûa haøng thòt lôïn traùi pheùp baøy baùn maáy chuïc naêm nay ngay tröôùc
gioáng nhö Teà tieân sinh veõ toâm maø thoâi.
84 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 85
3.1 Phaùt huy nhaân toá chuû quan thoâng qua caùc giôø hoïc veõ aùm taû. treân ñöôøng phoá.
Thaät thuù vò laø khi Tacdieur traûi luïa cho cuï Chaùnh böôùc vaøo lòch söû
Khaùc vôùi böùc sôn daàu Ngöôøi ñaøn baø xa laï, böùc veõ Haøn Hy Taùi veõ
ngheä thuaät theá giôùi, hay nhö vieäc ñem röïc rôõ vaøng son cuûa sôn maøi vaøo ñôøi
hoaït caûnh yeán tieäc nhieàu nhaân vaät lòch söû vôùi chaát lieäu raát khoù khoáng cheá
soáng ngheä thuaät. Vôùi hình hoïa, Tacdieur cuõng coù moät ñònh höôùng quan
laø maøu nöôùc. Nhaân ñaây xin ñöôïc trao ñoåi veà chuyeän buùt möïc.
troïng laø taêng cöôøng caùc baøi veõ aùm hoïa trong chöông trình khung. Loái veõ
So saùnh buùt loâng, möïc nho vôùi buùt chì vaø taåy.
theo trí nhôù cuûa phöông Taây vaø aùm hoïa cuûa phöông Ñoâng ñaõ gaëp nhau ôû
Caùch veõ hình cuûa Trung Quoác khoâng tröïc tieáp tröôùc ñoái töôïng laø
ñaây. AÙm hoïa khoâng khaùc vôùi veõ theo trí nhôù laø bao, nhöng aùm hoïa khoâng
moät khoù khaên, theâm vaøo ñoù laø duïng cuï buùt loâng vaø möïc nho. Caùc taùc
phaûi veõ baèng trí maø aùm hoïa veõ baèng taâm töôûng. Veõ aùm hoïa khoâng chæ ñoøi
phaåm baïch mieâu – nhöõng böùc veõ thuaàn tuùy baèng neùt baèng buùt loâng möïc
hoûi veõ laïi ñöôïc cho ñuùng moät theá daùng moät ñoäng taùc naøo ñoù cuûa ngöôøi maãu
nho trong quoác hoïa Trung Quoác laø moät moân coâng phu. Cuõng laø moät hình
maø quan troïng hôn, noù phaûi loät taû ñöôïc caùi caûm nhaän chuû quan cuûa taùc giaû
nhaân vaät, vôùi buùt chì vaø cuïc taåy, chuùng ta coù theå veõ ñi veõ laïi nhieàu laàn.
vôùi ñoái töôïng. Loái veõ aùm taû quan taâm nhieàu ñeán hình töôùng hôn laø hình
Buùt chì coù ñoä cöùng neân ñöôøng neùt ñi raát oån ñònh, muoán neùt to neùt nhoû khoái cuûa ñoái töôïng.
khoâng khoù khaên gì. Buùt loâng thì ngöôïc laïi, luùc muoán to thì neùt veõ laïi
3.2 Buùt loâng vôùi loái veõ aùm taû
maûnh, luùc muoán neùt maûnh vì möïc chaûy xuoáng nhieàu, neùt veõ laïi thaønh to.
Trôû laïi vôùi hai böùc tranh ñöôïc veõ baèng trí nhôù
Xin löu yù laø buùt loâng Trung Hoa ñöôïc duøng trong quoác hoïa laø loaïi buùt loâng
meàm, khoâng gioáng nhö buùt loâng veõ sôn daàu8. Trong hoaøn caûnh nhö vaäy,
Böùc hoïa Ngöôøi ñaøn baø xa laï cuûa Ivan Nikolaevich Kramskoj (1837 -
muoán veõ caønh truùc, ngöôøi veõ phaûi coù caønh truùc trong tim, trong oùc, trong
1887) ñöôïc saùng taùc trong noãi aùm aûnh veà veû ñeïp u buoàn, kieâu sa cuûa moät
baøn tay cuûa mình. Ngöôøi Trung Hoa ñaõ phaùt trieån ngheä thuaät cuûa mình
coâ gaùi ngoài treân xe ngöïa ñi ngang qua hoïa syõ. Trong lòch söû Quoác hoïa
treân con ñöôøng ñoäc ñaïo hieåm trôû, cuõng vì theá maø thaønh coâng cuûa hoï bao
Trung Quoác, böùc Haøn Hy Taùi daï yeán ñoà cuõng ñöôïc veõ baèng söï nhôù laïi7
giôø cuõng ñoäc ñaùo heát söùc.
(Hình 6). Nhöng raát khaùc vôùi Kramskoj, Coá Hoàng Trung veõ böùc tranh naøy
khoâng phaûi vì si tình maø vì moät nhieäm vuï cao caû cuûa moät hoïa syõ cung
Vieäc giaûm daàn ñeán loaïi boû haún caùc baøi veõ theo trí nhôù (aùm taû) trong
ñình vôùi Haäu chuû Nam Ñöôøng. Coá Hoàng Trung ñöôïc phaùi ñeán nhaø Haøn
chöông trình moân hoïc coù goùp phaàn laøm suy giaûm chaát löôïng nghieân cöùu
Hy Taùi döï tieäc ñeå tìm hieåu haønh vi moät ñaïi quan coù taøi naêng töø choái chöùc
cuûa moân hoïc naøy hay khoâng ñoøi hoûi chuùng ta caàn tieáp tuïc xem xeùt.
vò teå töôùng, ngaøy ngaøy ñaém chìm, buoâng thaû trong saéc röôïu. Böùc veõ thöïc
Nhöng neáu vieäc taêng khoái löôïng giôø hoïc ñôn thuaàn, gia taêng caùc baøi thi
chaát laø moät video clip veà buoåi daï tieäc taïi nhaø hoï Haøn. Veû ngoaøi phoùng ñaõng
cho moân hoïc naøy khoâng cuøng vôùi söï ña daïng caùc hình thöùc hoïc taäp, caùc
beâ tha maø Haøn Hy Taùi coá tình taïo ra ñaõ khoâng qua maét ñöôïc Coá Hoàng
noäi dung kieán thöùc chaéc chaén seõ goùp phaàn laøm moân hoïc naøy trôû neân sô
Trung. Nhaân vaät ñaõ coù luùc trôû veà vôùi dung nhan thaät cuûa mình trong aùnh cöùng, ñôn ñieäu.
maét ñaêm chieâu, thaãn thôø. Haøn Hy Taùi laø moät nhaân vaät lòch söû coù nhaân Keát luaän:
caùch phöùc taïp; vaø vì theá khaéc hoïa ñöôïc hình töôùng cuûa nhaân vaät naøy khoù
Hình hoïa ñöôïc coi laø xöông soáng cho heä thoáng ñaøo taïo myõ thuaät
khaên hôn raát nhieàu chaân dung cuûa ngöôøi ñaøn baø maø Kramskoj voâ tình gaëp
chuyeân nghieäp. Vaäy caáu truùc cuûa caùi coät soáng ñoù ra sao? Baøi vieát taäp trung
86 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 87
trình baøy nhöõng möôøng töôïng veà heä thoáng xöông soáng – hình hoïa ñoù vôùi
tö caùch laø ngöôøi say meâ lyù thuyeát vaø ñaõ coù moät soá naêm traûi nghieäm ôû vò
trí giaûng vieân moân hoïc naøy. Myõ thuaät laø lónh vöïc ngheä thuaät naêng ñoäng
baäc nhaát, chuùng ta ñaõ vaø ñang chöùng kieán nhöõng thay ñoåi saâu saéc khoâng
chæ treân phöông dieän saùng taùc maø coøn ôû lónh vöïc ñaøo taïo. Nhöõng caâu hoûi
“Hình hoïa laø gì? Hình hoïa duøng ñeå laøm gì? “coù theå laø nhöõng caâu hoûi cuõ
nhöng moät theá heä môùi ñang truy tìm nhöõng ñaùp aùn caäp nhaät hôn, khoa
hoïc hôn vaø cuõng coù tính thöïc duïng hôn. T.H.Y.T Chuù thích:
1. Trong lôøi daün cuoán “Danh töø Khoa hoïc” cuûa Gs. Hoaøng Xuaân Haõn xuaát baûn naêm 1942
coù ñöa ra 8 tieâu chí cho moät danh töø khoa hoïc laø: 1 Moãi moät yù phaûi coù moät danh töø ñeå goïi. 2
Danh töø aáy phaûi rieâng veà yù aáy. 3 Moät yù ñöøng coù nhieàu danh töø. 4 Danh töø phaûi laøm cho deã nhôù
ñeán yù. 5 Danh töø trong caùc moân phaûi thaønh moät toaøn theå duy nhaát vaø lieân laïc. 6 Danh töø phaûi
goïn. 7 Danh töø phaûi coù aâm höôûng Vieät aâm. 8 Danh töø phaûi ñaët theo loái ñaët caùc tieáng thöôøng vaø
phaûi coù tính caùch quoác gia.
Hình 1: Tranh veõ lôùp hoïc hình hoïa cuûa Michelange
2. Trieát gia hieän ñaïi Adorno: Ngheä thuaät laø moät hình thöùc cuûa tri thöùc- Art as a form of
Houasse, veõ naêm 1725, kích thöôùc 61 x 72.5 cm, knowledge
chaát lieäu sôn daàu.
3. Phaàn thuaät ngöõ khaùi nieäm ñaõ ñöôïc coâ Dieäu Höông dòch vaø hieäu ñính sang ba ngoân
ngöõ chính laø tieáng YÙ (Y), tieáng Phaùp (P) vaø tieáng Anh (A).
4.Theo ñònh nghóa cuûa Wiki: Hoäi hoïa nhaân theå laø moät hình thöùc ngheä thuaät thò giaùc,
trong ñoù ngheä syõ thöôøng hay söû duïng loái boâi, toâ, queùt maøu ñeå moâ taû ngöôøi maãu thaät leân khoâng
gian hai chieàu. Ngöôøi maãu thaät ñöôïc veõ tröïc hoïa coù theå laø khoûa thaân toaøn boä hay maëc quaàn aùo.
Caùc böùc tranh veõ cheùp maãu höôùng ñeán söï toân troïng ñoái töôïng thöôøng ñöôïc theå hieän treân chaát
lieäu phaán maàu, möïc, maàu nöôùc hoaëc caùc chaát lieäu hoãn hôïp.
5. Xu Bing nhaân vaät quan troïng cuûa ngheä thuaät ñöông ñaïi theá giôùi. Sau 18 naêm ñònh cö
ôû Myõ, oâng trôû laïi Trung Quoác, hieän nhaäm chöùc phoù hieäu tröôûng Hoïc vieän Myõ thuaät Trung Öông Baéc Kinh.
6. Huang Xiao, Zou Jianlin, Xiao Jielin. Caùc ñaïi sö hieän ñaïi hoïc daân gian. NXB Myõ thuaät Hoà Nam.
7. Taùc phaåm Haøn Hy Taùi daï yeán ñoà cuûa danh hoïa Coá Hoàng Trung laø böùc tranh cuoän
truïc cao 28.7cm, daøi 335.5 cm veõ trong khoaûng töø 910 – 980. Hoaït caûnh goàm 5 tình tieát toång
coäng 46 laàn xuaát hieän nhaân vaät
8. Trong baùo chí mieàn Nam vaãn hay goïi buùt loâng laø buùt coï. Caùch goïi naøy chæ ñuùng vôùi buùt
loâng taây – loâng cöùng, raát tieän khi chaø maàu leân beà maët toan, coù leõ theá neân môùi goïi laø coï.
Hình 2: Baûn veõ cuûa Leonardo da Vinci nghieân cöùu veà thai nhi.
88 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 89
Hình 5: Chaân dung nhaïc syõ Vaên Cao
cuûa Traàn Haäu Yeân Theá trong trieån
laõm Phoøng Caáp cöùu thaùng 11 naêm
Hình 3: Töôïng toå Truyeàn Ñaêng, chuøa Taây Phöông, Haø Noäi.
2009 veõ treân chaát lieäu boùng bì
Hình 4: Nghieân cöùu töôïng chaâu Phi ñaõ aûnh höôûng ñeán saùng taùc cuûa Picasso giai ñoaïn Laäp theå
Hình 6: Trích ñoaïn tranh Haøn Hy Taùi daï yeán ñoà.
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 91
90 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
THUAÄT NGÖÕ ZEICHNUNG (Kunst)
NNC. Vuõ Huy Thoâng
Zeichnung laø danh töø taïm dòch laø hình hoïa - laø moät khaùi nieäm töông
ñoái roäng aùp duïng khoâng chæ cho nhöõng boä moân ngheä thuaät nhö
hoäi hoïa, ñieâu khaéc hay ñoà hoïa, kieán truùc... noù coøn laø moät moân hoïc
quan troïng trong nhöõng ngaønh hoïc veà kyõ thuaät, cô khí, xaây döïng... Hình
hoïa trong nhöõng thuaät ngöõ nöôùc ngoaøi thöôøng ñöôïc söû duïng: drawing
tieáng Anh, zeichnung trong tieáng Ñöùc, dessin trong tieáng Phaùp. Hình
hoïa trong myõ thuaät cuõng khoâng chæ taäp trung nghieân cöùu, theå hieän ñoái
töôïng con ngöôøi, maø noù coøn coù nhöõng noäi dung theå hieän khaùc nhö
phong caûnh, tónh vaät, ñoäng thöïc vaät...
Sketch, skizze, esquisse, laø nhöõng danh töø cuûa tieáng Anh, Ñöùc,
Phaùp, ñöôïc hieåu laø hình thöùc kyù hoïa trong myõ thuaät, nhöõng töø naøy ñeàu
vay möôïn töø “schizzo” tieáng YÙ. Vaø theo nhieàu giaû thieát töø naøy xuaát phaùt
töø töø goác La tinh “schedium” coù nghóa laø “improvisiertes Gedicht” (thô
öùng khaåu, öùng taùc), töø naøy laïi quay veà töø Hy Laïp coå laø” scheùdios” coù
nghóa laø “aus freier hand” (töø hình thöùc töï do cuûa baøn tay). Töø skizze
trong tieáng Ñöùc coøn ñoàng nghóa vôùi töø zeichnen laø ñoäng töø trong yù nghóa
92 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 93
khaùi quaùt nhaát veà söï veõ hình, vaø ñoái vôùi lónh vöïc myõ thuaät, zeichnen coøn
khoûa thaân hay veõ hình hoïa. Noù laø khaùi nieäm xuaát phaùt töø tieáng Italia
ñöôïc ñònh nghóa laø vieäc veõ ñoái töôïng maø khoâng söû duïng maøu pha troän).
“Accademia” laø hoïc vieän, nôi hoïc taäp ngheä thuaät hoäi hoïa vaø nhaán maïnh
YÙ nghóa cuûa nhöõng danh töø naøy trong myõ thuaät laø söï ghi laïi moät
vaøo giaù trò cuûa hoäi hoïa haøn laâm theå hieän cô theå ngöôøi. Hoïc vieän ñaàu tieân
caùch kòp thôøi baèng nhöõng neùt, nhöõng vaïch thoâ khi taïo hình moät ñoái
ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1563 ôû Florenz coù teân goïi Accademia del
töôïng maø sau ñoù coù theå söû duïng laøm phaùc thaûo. Trong töø skizze tieáng
Disegno, ñöôïc Giorgio Vasari saùng laäp, taäp trung vaøo nhöõng cô sôû
Ñöùc thì noù coøn coù khaùi nieäm con, khaùi nieäm phuï thuoäc coù nghóa laø veõ
nghieân cöùu cuûa Leonardo da Vinci veà khoâng gian phoái caûnh vaø tyû leä cô
ñöôøng vieàn, hình aûnh baèng ñöôøng vieàn (contur). Nhö vaäy coù theå thaáy
theå ngöôøi. Nhöõng vieän haøn laâm tieáp theo ñöôïc thaønh laäp ôû Rom (San
raèng neáu hieåu theo moät nghóa khaùi quaùt vaø theo lòch söû myõ thuaät veà söï
Luca,1577) vaø Bologna (1583). ÔÛ Paris “Acadeùmie royale de peinture et
phaùt trieån cuûa moân hình hoïa thì hình thöùc kyù hoïa hay hình hoïa khoâng
de sculpture” laäp naêm 1648.
coù söï phaân bieät raønh maïch. Söï phaùt trieån cuûa nhöõng hình hoïa ñaàu tieân
Nhöõng hình hoïa ñaàu tieân ra ñôøi cuøng vôùi söï xuaát hieän cuûa lòch söû
cuûa loaøi ngöôøi cho tôùi thôøi kyø Phuïc höng hay Hieän ñaïi ñeàu coù ñieåm gioáng
vaên minh nhaân loaïi. Baèng chöùng coå xöa nhaát thuoäc veà nhöõng hình veõ
nhau veà hình thöùc theå hieän ñoái töôïng baèng ñöôøng vieàn.
treân hang ñoäng caùch nay khoaûng 20.000 naêm tröôùc coâng nguyeân. Ñoù laø
Moät baûn veõ (hình hoïa) laø moät hình aûnh, trong ñoù moät moâ típ ñöôïc
nhöõng moâ típ saên baén, chieán tranh hoaëc giaû laø nhöõng bieåu töôïng mang
theå hieän baèng hình thöùc ñôn giaûn hoùa vôùi caùc ñöôøng, caùc vaïch. Noù phaân
tính ma thuaät. Taát caû ñöôïc nhaän ñònh ñoù laø nhöõng nguyeân caên töø tín
bieät vôùi moät baûn hình hoïa cuûa ngheä thuaät hoäi hoïa ñöôïc taïo ra bôûi maøu
ngöôõng cho nhöõng cuoäc saên baén hay tranh chaáp. Beân caïnh nhöõng hình
saéc vaø caùc saéc ñoä. Töø theá kyû 19 khaùi nieäm daønh cho nhöõng theå hieän
veõ ñöôïc vaïch vaøo ñaù thì nhöõng hoïa syõ tieàn söû cuõng ñaõ söû duïng than cuûi,
hình hoïa khoâng phaûi hoäi hoïa ñöôïc chuyeån sang teân goïi ñoà hoïa, trong
nhöõng maøu saéc töø töï nhieân trong ñaát vaø thöïc vaät. Di tích noåi tieáng ñöôïc
ñoù coù moái lieân heä lòch söû gaàn guõi veà ngöõ nghóa vôùi nhöõng khaùi nieäm veà
keå tôùi laø hang ñoäng Altamira - Taây Ban Nha vaø Lascaux - Phaùp.
bieåu töôïng, kyù hieäu, vaø beân caïnh ñoù coøn keå tôùi theå loaïi in aán, tranh gheùp
Taát caû caùc neàn vaên minh tieáp theo ñeàu coù nhöõng taùc phaåm vaän duïng
maûnh vaø trang trí kieán truùc.
hình thöùc cuûa neùt (ñöôøng vieàn) ñeå theå hieän. Nhöõng taùc phaåm naøy thöôøng
Sau quan nieäm coå ñieån ñoù thì “hình hoïa” ñöôïc hieåu trong nghóa
ñöôïc phaùt trieån cuøng vôùi chöõ vieát hoaëc coù hình thöùc laø caùc kyù hieäu hoaëc
heïp cuûa vieäc theå hieän moät moâ típ baèng ñöôøng vieàn xung quanh. Heä
bieåu töôïng khoâng coù tính bieåu ñaït caù nhaân. Böôùc phaùt trieån quan troïng
thoáng ñöôøng vieàn naøy coù theå ñöôïc môû roäng, thay theá qua hình thöùc cuûa
trong lòch söû laø söï phaùt hieän ra nhöõng hình veõ ôû Ai Caäp caùch nay khoaûng
caùc neùt vaïch, gaïch vaø nhaèm taïo ra moät aán töôïng khoâng gian. Hình aûnh
3.000 naêm tröôùc coâng nguyeân vaø muoän hôn taïi La Maõ vôùi daïng bích hoïa
ñöôïc theå hieän coù theå laø ñôn saéc, moät maøu hoaëc nhieàu maøu. Ngaøy nay thì
trang trí, maø nhöõng daáu veát cuûa söï phaùc hoïa tröôùc khi theå hieän baèng hình
ngheä thuaät hình hoïa ñaõ hình thaønh raát nhieàu kyõ thuaät khaùc nhau qua
thöùc vaïch leân neàn ñaõ ñöôïc tìm thaáy. Töø khoaûng 1000 naêm tröôùc coâng
quaù trình tích luõy töø thöïc haønh ngheä thuaät vaø nhöõng ranh giôùi haøn laâm
nguyeân, nhöõng bình ñaát nung laø ñoái töôïng chuyeàn taûi quan troïng cuûa
vieän cuõng khoâng coøn nhaän ra roõ neùt nöõa. Trong quy ñònh thì moät böùc
hình veõ. Tröôùc tieân vôùi nhöõng hình ñöôïc vaïch leân ñaát seùt khi chöa ñöôïc
hình hoïa ngheä thuaät laø moät saûn phaåm thuû coâng.
nung, vaø nhöõng thôøi kyø tieáp theo laø nhöõng hình veõ ñöôïc theå hieän treân beà
Tieáng Phaùp khaùi nieäm “Acadeùmie” laø ñònh nghóa cho nghieân cöùu
maët bình, loï coù chuaån bò maøu traéng (men). Baèng taøi lieäu vaên baûn ñaõ cung
94 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 95
caáp thôøi gian khoaûng 500 naêm tröôùc coâng nguyeân khu vöïc Ñòa Trung Haûi
nhöõng hoïa phaåm naøy vaø ñaõ thaønh coâng vôùi nhöõng chuû ñeà yeâu thích nhö
ñaõ xuaát hieän nhöõng hình veõ treân beà maët goã vaø treân da thuù baèng buùt baïc
chaân dung, mieâu taû taàng lôùp tö baûn vaø nhaán maïnh vaøo caù tính, beân caïnh
(töông töï nhö buùt chì nhöng ñöôïc laøm töø nguyeân lieäu baïc).
ñoù laø hình hoïa phong caûnh. Hình hoïa phaùt trieån maïnh hôn nöõa vôùi söï ra
Thôøi kyø Trung coå thì hình hoïa khoâng chæ coù yù nghóa laø moät phöông
ñôøi cuûa nhöõng hoïa phaåm môùi nhö thuoác nöôùc.
tieän duøng ñeå phaùc thaûo cho moät taùc phaåm hoäi hoïa, ñieâu khaéc, kieán truùc
Hình hoïa hieän ñaïi töø cuoái theá kyû 19 coù daáu aán töø söï töï do trong vieäc
maø noù coøn coù moät yù nghóa heát söùc quan troïng cho vieäc phaùt trieån ngheä
löïa choïn phöông tieän veõ. Ranh giôùi giöõa hoäi hoïa vaø hình hoïa caøng luùc
thuaät trang trí saùch. Ñöông nhieân noù gaén vôùi chöùc naêng trang trí cuûa
caøng bò xoùa môø, nhö söï taïo hình vôùi maøu saéc cuûa phaán maøu, saùp maøu vôùi
mình vaø khoâng ñöôïc coi laø moät ngheä phaåm ñoäc laäp... Töø theá kyû 14 khi söï
kyõ thuaät xoùa, di söï roõ raøng cuûa neùt vieàn vaø laøm môø laãn vaøo neàn. Trong
saûn xuaát giaáy trôû thaønh phoå bieán vaø daàn thay theá da thuù thì nhöõng
nhöõng phong caùch nhö Ñieåm hoïa, AÁn töôïng thì hình thöùc hình hoïa hoaøn
nghieân cöùu vaø luyeän taäp veõ hình ñaõ ñöôïc môû roäng. Nhöõng tröôøng daïy veõ
toaøn bieán maát. Ngöôïc laïi tröôøng phaùi Bieåu hieän coi neùt (caùc ñöôøng) trôû
ôû chaâu AÂu ñaõ söû duïng phoå bieán nhöõng cuoán taäp kyù hoïa, hoïc sinh söû duïng
thaønh phöông tieän bieåu caûm maïnh meõ vôùi nhöõng nhaùt vaïch kòch tính.
cho vieäc veõ laïi nhöõng taùc phaåm theo quy ñònh cuûa thaày...
Hoäi hoïa cuûa Picasso laø moät ví duï ñieån hình khi maø vieäc phaân ñònh hình
Vaøo theá kyû 15 hình hoïa trôû thaønh moät noäi dung ñoäc laäp, vôùi nhaän
hoïa vaø hoäi hoïa trôû thaønh moät caâu hoûi khoâng theå giaûi ñaùp roõ raøng ñoái vôùi
thöùc thaåm myõ môùi, quan troïng nhaát luùc ñoù laø söï phaùt trieån cuûa luaät phoái
caùc nhaø pheâ bình coå ñieån khi haàu nhö toaøn boä chuùng ñöôïc xaây döïng
caûnh ñieåm tuï, vôùi coá gaéng theå hieän ñoái töôïng moät caùch “thöïc” nhaát.
khoâng gì khaùc ngoaøi caùc neùt, caùc ñöôøng vieàn. Vaø ñoù ñaõ trôû thaønh muïc
Ngheä thuaät thôøi kyø coå ñaïi ñöôïc naâng leân thaønh thaåm myõ lí töôûng (phuïc
ñích cuûa raát nhieàu phong traøo ngheä thuaät khaùc nhau tôùi taän nöûa ñaàu theá
höng). Hình hoïa trôû thaønh moät phöông tieän nghieân cöùu vaø coù yù nghóa kyû 20.
ñaëc bieät cho caùc phaùc thaûo.
Maëc duø moät vaøi ngheä syõ quan troïng töø cuoái theá kyû 19 luoân saùng taùc
Hình hoïa ñaït ñöôïc ñænh cao môùi trong thôøi kyø Phuïc höng ôû Italia
vôùi phong caùch hình hoïa, nhöng cuoäc khuûng hoaûng veà hình hoïa trong
vaø ñaëc bieät laø trong chuû nghóa Kieåu caùch (mannerism). Nhieàu böùc hình
ngheä thuaät hieän ñaïi luoân ñöôïc nhaéc ñeán. Sau ñoù yù nghóa cuûa hình hoïa
hoïa trong caùc cuoán soå kyù hoïa, ghi cheùp cuûa caùc ngheä syõ cho thaáy nghieân
ñaït ñöôïc vôùi tö caùch laø moät phöông tieän rieâng tröôùc tieân trong neàn vaên
cöùu hình hoïa laø moät phöông tieän öu tieân cho vieäc nghieân cöùu taùc phaåm.
hoùa ñaïi chuùng (popularcultur), ví duï nhö theå loaïi bieám hoïa hay tranh
Ngoaøi nhöõng vaät lieäu quan troïng nhö buùt baïc, than, ñaát son vaø phaán
truyeän ñaõ phaùt trieån maïnh meõ töø sau chieán tranh theá giôùi 2.
traéng coøn coù buùt loâng vaø möïc cuõng ñöôïc söû duïng. Nhöõng phong caùch
Taïi chaâu AÙ, ñaëc bieät Trung Quoác vaø Nhaät Baûn töø thôøi nhaø Taàn (theá
khaùc nhau cuõng hình thaønh trong khu vöïc baéc vaø nam AÂu. Phong caùch
kyû thöù 6) ñaõ phaùt trieån ngheä thuaät hình hoïa. Hình hoïa loái thuûy maëc hình
hình hoïa raát phoå bieán trong caû thôøi kyø Baroác vaø Roáccoâcoâ, ngheä syõ quan
thaønh töø thö phaùp vaø thöôøng ñöôïc so saùnh vôùi thuoác nöôùc cuûa chaâu AÂu.
troïng nhaát thôøi kyø naøy phaûi keå ñeán Rembrandt ngöôøi ñaõ ñeå laïi treân 2000
Ngöôøi ñöôïc coi laø khôûi xöôùng laø nhaø thô, nhaø thö hoïa Wang Wei
böùc hình hoïa nghieân cöùu vaø phaùc hoïa.
(Vöông Duy). OÂng ñaõ phaùt trieån kyõ thuaät hình hoïa töø nhöõng veät buùt khi
Theá kyû 18 maïch phaùt trieån môùi cho hình hoïa gaén vôùi söï phaùt trieån
vieát caùc kyù töï, moät kyõ thuaät veõ phong caûnh trong ñoù nhöõng neùt, ñöôøng
cuûa phaán maøu vaø saùp maøu. Tröôùc tieân laø Antoine Watteau theå nghieäm
hình cô baûn vaø boùng ñoå ñaõ ñöôïc giaûm thieåu. Tôùi theá kyû 11 (ñôøi nhaø
96 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 97
Toáng) kyõ thuaät naøy tieáp tuïc ñöôïc naâng cao vaø trôû neân tinh teá hôn. Töø
döïng taùc phaåm vaø sau ñoù thöôøng söû duïng thuoác nöôùc cho nghieân cöùu
theá kyû 12 trôû ñi ngoaøi nhöõng moâ típ phong caûnh coøn xuaát hieän nhieàu tieáp theo...
moâ típ töï nhieân khaùc vôùi söï nghieân cöùu kyõ veà chi tieát. Thöôøng xuyeân
Federico Zuccaros ñöa lyù thuyeát söû duïng hình hoïa vaøo lyù thuyeát
caùc böùc hoïa ñöôïc ñeà thô vaøo cuøng boá cuïc tranh. Kyõ thuaät veõ hình loái
ngheä thuaät trong moái quan heä giöõa yù töôûng (concetto) vaø hình hoïa
thuûy maëc ngay töø ñaàu ñaõ coù moái lieân heä chaët cheõ vôùi Phaät giaùo Thieàn
(designo) naêm 1607. OÂng coøn so saùnh hình hoïa nhö söï taïo ra loaøi ngöôøi
toâng vaø chính vieäc veõ cuõng ñöôïc coi laø thöïc haønh Thieàn. Töø theá kyû 13
cuûa chuùa. Hình hoïa laø söï caàn thieát laø hình thöùc cuûa yù töôûng, nhöõng dieãn
nhöõng nhaø sö Nhaät Baûn mang veà nöôùc kyõ thuaät veõ thuûy maëc, vaø taïi
bieán tieáp theo chæ laø söï theâm vaøo vaø hoaøn thieän taùc phaåm. Tö töôûng cuûa
Nhaät noù ñöôïc goïi döôùi caùi teân Sumi-e vaø laø moät phaàn raát quan troïng cuûa
oâng gaây tranh luaän vaø aûnh höôûng khoâng chæ ôû Italia maø coøn lan ra caû
Thieàn toâng Nhaät Baûn. Cuõng nhö taïi Trung Quoác ña phaàn nhöõng hoïa gia
chaâu AÂu. Söï tranh luaän naøy cuoái cuøng daãn tôùi söï coâng nhaän giaù trò cuûa
khoâng phaûi laø ngheä syõ maø laø giôùi taêng löõ. Ñaàu tieân phong caùch thuyû maëc
ñöôøng neùt, vaø trong chöông trình hoïc taäp hoäi hoïa noù trôû thaønh boä moân
Nhaät Baûn vaãn giöõ nhöõng neùt nhö cuûa Trung Quoác, nhö khi Sesshu Toyo
neàn taûng, ñoàng thôøi cuõng coù theâm nhieàu söï coâng nhaän giaù trò bieåu caûm
ngheä thuaät ñoäc laäp cuûa hình hoïa. Moät phong traøo söu taäp nhöõng taùc
(1420 - 1506) cuõng laø moät nhaø Thieàn sö ñaõ phaùt trieån ra moät phong
phaåm hình hoïa taïi thò tröôøng ngheä thuaät cuõng phaùt trieån....
caùch rieâng, trong vieäc ñöa vaøo nhöõng chi tieát cuûa hieän thöïc vaø khoâng
chuù troïng khaùi quaùt tinh thaàn toång theå nhö phong caùch cuûa Trung
Tö töôûng naøy coøn tieáp tuïc ñöôïc uûng hoä maïnh meõ vaøo theá kyû 19 khi
Quoác. Phong caùch Sumi-e ñaõ trôû thaønh moät hình thöùc ngheä thuaät ñoäc
ngöôøi ta phaùt hieän tính chaát myõ hoïc cuûa chuû nghóa laõng maïn, tính quyeán
ruõ cuûa söï “khoâng hoaøn thieän”, noù ñöôïc hieåu laø söï ñöùt ñoaïn, khoâng coù hoài
laäp vaø noù luoân gaén lieàn vôùi Thieàn...
keát vaø noù raát phuø hôïp trong caùc ñaëc ñieåm cuûa hình hoïa. Khoâng chæ theá
Hình hoïa nhaán maïnh vaøo söï toå chöùc chuyeån ñoäng cuûa neùt vaø neùt
maø Hegel coøn coi hình hoïa nhö laø hình thaùi cao nhaát cuûa ngheä thuaät.
vieàn moät ñoái töôïng. Trong ñoù vai troø cuûa ñöôøng (neùt) laø moät yeáu toá ngheä
Cuoái theá kyû 19 nhöõng tranh luaän veà vieäc phaân ñònh hình hoïa vaø hoäi
thuaät tröøu töôïng. Trong chöøng möïc moät hình hoïa mieâu taû ñoái töôïng
hoïa vaãn tieáp dieãn, trong caùc haøn laâm vieän thì hình hoïa ñöôïc coi laø thöù
theo töï nhieân, ngöôøi hoïa syõ chuyeån taûi nhöõng thoâng tin thò giaùc veà söï
haïng so vôùi hoäi hoïa. Ngheä syõ Paul Cezanne baét ñaàu nghi ngôø nhöõng
vaät baèng ñöôøng vieàn (contur) laø moät saûn phaåm caù nhaân quan troïng. Vì
nguyeân taéc cuûa ñöôøng (vieàn, ñen traéng) vaø ñaõ töï phaùt trieån hình thöùc
theá taïi caùc tröôøng, hoïc hình hoïa laø moân cô sôû cho söï reøn luyeän tính taäp
hình hoïa baèng ngoân ngöõ cuûa maøu saéc. Nhöõng traøo löu ngheä thuaät khaùc
trung vaø khaû naêng quan saùt chính xaùc. Tuy nhieân taän theá kyû 15 thì giaù
nhau cuûa theá kyû 20 ñaõ xoùa ñi ranh giôùi vaø söï phaân caáp giöõa hình hoïa vaø
trò caù nhaân cuûa moân hình hoïa môùi daàn ñöôïc coâng nhaän. Ñöông nhieân
hoäi hoïa. Tuy nhieân ngheä thuaät ñöông ñaïi cuõng thieáu ñi lyù thuyeát thaåm
thôøi Trung coå lyù thuyeát ngheä thuaät ñaõ coi hình hoïa laø cô sôû cho moät taùc
myõ cuûa hình hoïa. Lòch söû cuûa neùt (ñöôøng) cuõng traûi qua nhieàu thay ñoåi.
phaåm ngheä thuaät, nhöng noù chæ laø moät phöông tieän luyeän taäp vaø ñeå hoïc,
Thôøi Phuïc höng thì neùt coù tieâu chuaån chung laø neùt “ñeïp”, neùt troøn tròa
khoâng phaûi laø moät taùc phaåm ngheä thuaät caù nhaân. Khoâng roõ raøng trong
vaø coù nhieàu ñöôøng löôïn. Ngoaøi ra coøn coù tieâu chuaån neùt thaúng, cöùng
söï ñaùnh giaù lyù thuyeát trong moái quan heä vôùi hoäi hoïa. Trong ñoù hình hoïa
daønh cho nhöõng hình hoïa kieán truùc. Neùt thaät phong phuù hình thaønh
luoân laø moät böôùc chuaån bò töø yù töôûng tôùi khi thöïc hieän taùc phaåm, ngöôøi
cuøng vôùi tröôøng phaùi AÁn töôïng vì söï côûi môû khi theå hieän ñoái töôïng, moät
hoïa syõ duøng hình hoïa ñeå xaây döïng chuû ñeà, nghieân cöùu tôùi caùc böôùc xaây
98 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 99
söï giaûi phoùng veà neùt roõ neùt laø trong nhieàu taùc phaåm cuûa Daumier. Nhöõng
neùt goùc caïnh, saéc nhoïn hay phaù phaùch trôû thaønh phöông tieän bieåu caûm
môùi trong nhieàu taùc phaåm nhö cuûa Paul Klee hay hình hoïa bieåu hieän cuûa Picasso.
Raát nhieàu ngheä syõ vöôït khoûi ranh giôùi cuûa kyõ thuaät xaùc ñònh rieâng
cho kyù hoïa, hình hoïa baèng caùch keát hôïp nhöõng kyõ thuaät cuûa hoäi hoïa vaøo
kyù hoïa, hình hoïa. Ví duï ñieån hình laø vieäc keát hôïp giöõa than chì (graphit)
vaø kyõ thuaät loang nhoøe (thuûy maëc), kyù hoïa chì vôùi kyõ thuaät veõ maøu nöôùc.
Ngay caû vieäc ñöa theâm saéc ñoä traéng nhaèm taêng tính töông phaûn cuõng
ñöôïc coi laø kyõ thuaät coå ñieån. Ranh giôùi giöõa hoäi hoïa vaø kyù hoïa caøng ñöôïc
xoùa môø bao nhieâu thì nhöõng phöông phaùp dieãn maët phaúng caøng coù nhieàu
baáy nhieâu. Kyõ thuaät söû duïng than hay chì than vôùi loái veõ nhöõng dieän
phaúng lôùn thay theá cho phöông phaùp gaïch boùng (baèng nhöõng tuyeán vaïch
ngaén, ñan lôùp), hoaëc veõ baèng than chì sau ñoù duøng tay hay nhöõng vaät lau
chuøi ñeå di, taïo nhöõng hieäu quaû veà khoâng gian, saùng toái... hoaëc coù caû söï
Jean Auguste Dominique Ingres
Raphael Nghieân cöùu veà ngöôøi lính
keát hôïp vôùi buùt chì, phaán traéng... trong kyõ thuaät veõ maøu nöôùc cuõng ñaõ
xuaát hieän kyõ thuaät kyù hoïa söû duïng buùt loâng veõ baèng kyõ thuaät öôùt... ngay
caû kyõ thuaät caét daùn (Collage) cuõng duøng cho hình hoïa....
V.H.T (söu taàm vaø bieân dòch) Taøi lieäu tham khaûo: Nguoàn www.wikiepedia.de http://wikipeia.50webs.com/
http://de.wiktionary.org/wiki/Skizze Vincent Van Gogh
100 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 101 Hình hoïa möïc nho
Antoine Watteau, Nghieân cöùu ñaàu Egon Schiele
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 103
102 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät Phaàn 2 THÖÏC TRAÏNG MOÂN HOÏC HÌNH HOÏA ÔÛ VIEÄT NAM
1. Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät (Tr. 107)
PGS. NGND. Hoïa syõ Nguyeãn Thuï
2. Vaán ñeà moân Hình hoïa trong Myõ thuaät (Tr. 113) Hoïa syõ Quaùch Phong
3. Nhöõng suy nghó taûn maïn veà moân hoïc Hình hoïa (Tr. 123)
PGS. NGND. Hoïa syõ Nguyeãn Löông Tieåu Baïch
4. Vì sao sinh vieân Myõ thuaät caàn hoïc moân Hình hoïa (Tr. 129)
TS. Hoïa syõ Leâ Vaên Söûu
5. Hình hoïa nghieân cöùu trong moái quan heä vôùi ñaøo taïo chuyeân khoa (Tr. 139)
TS. Hoïa syõ Nguyeãn Nghóa Phöông
6. Nhöõng baát caäp trong vieäc daïy Hình hoïa ôû Vieät Nam (Tr. 147)
ThS. Hoïa syõ Phaïm Bình Chöông
7. Hình hoïa trong chöông trình, giaùo trình Cao ñaúng
Sö phaïm ngaønh Myõ thuaät (Tr. 163) Hoïa syõ Trieäu Khaéc Leã
104 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 105 HÌNH HOAÏ
TRONG ÑAØO TAÏO MYÕ THUAÄT
PGS. NGND. Hoïa syõ Nguyeãn Thuï
Moïi taùc phaåm myõ thuaät, moïi coâng trình myõ thuaät to hay nhoû,
ñeàu ñoäng chaïm ñeán hình. Con ngöôøi laø ñoái töôïng trung taâm
cuûa moïi saùng taùc myõ thuaät. Vaäy moân hoïc hình hoïa laø moân hoïc
cô baûn haøng ñaàu trong ñaøo taïo myõ thuaät.
Daân toäc Vieät Nam ta voán coù truyeàn thoáng ngheä thuaät laâu ñôøi. Töø
nhöõng hoa vaên treân troáng ñoàng ñeán caùc hình veõ chaïm troå trong caùc
ñình laøng, chuøa mieáu, daùng daáp nhöõng pho töôïng Phaät cho thaáy caùch
nhìn cuûa ngheä nhaân xöa raát tinh teá, voâ cuøng sinh ñoäng. Tranh daân
gian Ñoâng Hoà, Haøng Troáng laïi bieåu hieän caùch nhìn teá nhò, yeâu ñôøi,
moät thôøi ñaõ laø moùn aên tinh thaàn khoâng theå thieáu cuûa nhaân daân ta moãi khi teát ñeán xuaân veà.
Neàn ngheä thuaät coå truyeàn cuûa ta ñaõ töøng chòu aûnh höôûng cuûa ngheä
thuaät Trung Quoác, nhöng khi ñaõ qua caùc ngheä nhaân ta, thì noù trôû thaønh
Vieät Nam. Ñoù cuõng laø leõ taát nhieân, vì ngheä thuaät phaûn aùnh taâm hoàn, tình
caûm cuûa ngöôøi Vieät ta.
106 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 107
Veà kieán truùc, toâi ñöôïc bieát ngoâi chuøa Buùt Thaùp, do nhaø sö Chuyeát
ngöôøi phaûi quaùn xuyeán nhanh toaøn boä cô theå ngöôøi maãu.
Chuyeát (ngöôøi Trung Quoác) vaø ñeä töû cuûa oâng laø Minh Haïnh xaây döïng
Sau hoøa bình, naêm 1955 toâi môùi ñöôïc veà hoïc taïi tröôøng Myõ thuaät Haø
theo maãu moät ngoâi chuøa Trung Quoác vaø xaây cho baø hoaøng haäu Trònh
Noäi. Laàn ñaàu tieân toâi ñöôïc veõ maãu khoûa thaân. Ngoaøi nhöõng baøi nghieân
Thò Ngoïc Truùc (1646). Nhöng ngoâi chuøa ñaõ ñöôïc xaây döïng theo phong
cöùu baèng buùt chì, than, thaày Nguyeãn Tieán Chung coøn höôùng daãn chuùng caùch chuøa Vieät.
toâi nghieân cöùu hình hoïa baèng buùt loâng, möïc nho. Ñaây laø phöông phaùp
Caùch ñaây 20 naêm, toâi ñeán thaêm moät ngoâi chuøa ôû Paris, gaàn chuøa
nghieân cöùu hình hoïa baèng chaát lieäu AÙ Ñoâng. Nhôø ñoù maø khi ñi thöïc teá,
cuõng coù nhieàu tre truùc, coù moät caùi am lôïp baèng gianh, nhöng kieán truùc
chuùng toâi môùi veõ ñöôïc moät caùch linh hoaït khi tieáp xuùc vôùi caûnh vaät vaø
ngoâi chuøa laïi laø kieán truùc chuøa nöôùc Nhaät.
con ngöôøi ñòa phöông. Nghieân cöùu hình hoïa baèng chaát lieäu naøy coù caùi
Töø khi coù tröôøng Myõ thuaät Ñoâng Döông, caùc ngheä syõ ta baét ñaàu tieáp
khoù laø khoâng theå taåy xoùa nhö veõ baèng than. Nhöng neáu kieân nhaãn luyeän
xuùc vôùi caùch nghieân cöùu hình hoïa cuûa chaâu AÂu. Ñaây laø moät böôùc ngoaët
taäp thì seõ coù khaû naêng thuaàn thuïc vôùi caây buùt loâng vaø möïc nho.
töø neàn ngheä thuaät coå truyeàn sang neàn ngheä thuaät hieän ñaïi. Thôøi aáy, vôùi
Caùch ñaây 20 naêm toâi coù dòp ñi thaêm moät soá tröôøng myõ thuaät ôû Nga,
moân hoïc cô baûn hình hoïa, caùc ngheä syõ ta ñaõ bieát öùng duïng nhöõng kieán
Phaùp vaø UÙc. Naêm 1987, tröôøng Puskin (Nga) ñaõ taëng tröôøng ta moät soá
thöùc veà hình hoïa ñeå taïo ra nhöõng taùc phaåm mang tính caùch Vieät Nam.
baøi nghieân cöùu hình hoïa cuûa sinh vieân Nga. Phaûi noùi ñaây laø caùch ñaøo taïo
Coù theå nhìn thaáy ñieàu naøy qua caùc taùc phaåm nhö OÂ aên quan cuûa Nguyeãn
raát tinh vi, raát kinh ñieån. Naêm 1989, toâi ñeán tröôøng Paris 3 thaùng, ôû ñaáy
Phan Chaùnh, Thieáu nöõ beân hoa hueä, Hai thieáu nöõ beân hoa phuø dung
sinh vieân veõ hình hoïa raát phoùng khoaùng, khoâng goø. Moät ñaëc ñieåm cuûa
cuûa Toâ Ngoïc Vaân, vaø nhieàu taùc phaåm cuûa Traàn Vaên Caån, Löông Xuaân Nhò,
tröôøng Paris laø caùc khoa chuyeân moân hoäi hoïa, ñoà hoïa, ñieâu khaéc ñeàu coù
Nguyeãn Tieán Chung, Nguyeãn Vaên Tî...
maáy xöôûng khaùc nhau do caùc giaùo sö raát khaùc nhau veà phong caùch ngheä
Thôøi chieán tranh choáng thöïc daân Phaùp, toâi ñöôïc theo hoïc moät lôùp
thuaät phuï traùch. Sinh vieân ñöôïc quyeàn choïn hoïc thaày naøo maø hoï thích.
veõ ngaén haïn do phoøng Chính trò lieân khu 19 toå chöùc, lôùp veõ chöøng 30
Taát nhieân ngöôøi hoïc phaûi ñöôïc giaùo sö chaáp nhaän. Naêm 1991, toâi ñöôïc
ngöôøi toaøn laø boä ñoäi. Thaày Toâ Ngoïc Vaân vaø thaày Nguyeãn Khang daïy chuùng
môøi tham döï moät hoäi nghò quoác teá veà ñaøo taïo myõ thuaät taïi Sydney (UÙc).
toâi veõ. Thôøi aáy khoâng coù ñieàu kieän nghieân cöùu maãu khoûa thaân. Thaày kieán
Toâi giôùi thieäu tröôøng Myõ thuaät Haø Noäi vôùi caùc moân Hình hoïa, Trang trí
truùc sö Taï Myõ Duaät daïy chuùng toâi caùch trình baøy trieån laõm, trang trí hoäi
vaø caùc chuyeân khoa Sôn daàu, Sôn maøi, Luïa, caùc khoa Ñoà hoïa, Ñieâu khaéc,
tröôøng, leã ñaøi, saân khaáu. Hoïa phaåm chæ coù buùt chì, buùt loâng, möïc nho vaø
Lyù luaän vaø Lòch söû myõ thuaät. Caùc hoïa syõ UÙc raát quan taâm ñeán moân hoïc
boät maøu. Thaày Vaân thöôøng daïy chuùng toâi: “Caùc anh phaûi veõ ñöôïc moät
hình hoïa cuûa tröôøng ta. Sau ñoù toâi ñi thaêm moät vaøi tröôøng ôû UÙc, môùi
ngöôøi rôi töø treân gaùc ba xuoáng ñaát”. YÙ noùi phaûi veõ raát nhanh, nhaïy. Khi
bieát hoï veõ hình hoïa raát töï do. Coù tröôøng toâi thaáy sinh vieân töï quaây laáy
veõ hình hoïa phaûi reøn luyeän naêng löïc thò giaùc, nghóa laø phaûi reøn luyeän
nhö moät phoøng nhoû, moät mình moät maãu. Coù laàn toâi gaëp moät hoïa syõ
caùch nhìn nhanh. Khi veõ moät boä phaän treân cô theå ngöôøi maãu, con maét
ngöôøi Malaysia, anh ta noùi: Toâi theo ñaïo Hoài neân toâi khoâng ñöôïc veõ khoûa
108 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 109
thaân”. Vaø anh ñaõ taëng toâi moät tranh ñoà hoïa cuûa anh, böùc tranh chæ laø
cheùp thöïc teá seõ linh hoaït hôn. Kyù hoïa thöïc teá toát thì nghieân cöùu hình
tónh vaät, khoâng coù nhaân vaät. Do ngoân ngöõ baát ñoàng neân toâi khoâng theå
hoïa seõ chaéc hôn. Ñaáy laø hai maët qua laïi hoã trôï laãn nhau giöõa nghieân cöùu tìm hieåu theâm.
cô baûn vaø ghi cheùp thöïc teá. Muïc tieâu cuoái cuøng laø ñeå coù nhöõng saùng taùc
toát ngay trong giai ñoaïn nhaø tröôøng. Toâi cho laø neân phuïc hoài caùch
Tröôøng Myõ thuaät cuûa chuùng ta ñaõ gaàn 85 tuoåi, tính töø sau hoøa bình
nghieân cöùu hình hoïa baèng buùt loâng, möïc nho, ngoaøi nhöõng baøi nghieân
naêm 1955 ñeán nay ñaõ ñöôïc treân 50 naêm. Coâng vieäc ñaøo taïo hình hoïa
cöùu baèng than hoaëc sôn daàu. Vì ñaây cuõng laø truyeàn thoáng cuûa tröôøng ta
cuõng linh hoaït hôn vaø ñaõ coù böôùc phaùt trieån roõ reät. Tuy nhieân söï phaùt
trong ñaøo taïo. Hy voïng tröôøng ta seõ coù moät giaùo trình hoaøn chænh cho moân
trieån trong sinh vieân khoâng ñeàu. Coù nhöõng sinh vieân chòu khoù reøn luyeän hoïc cô baûn naøy.
ñeàu ñaën neân chaéc tay hôn, khi ñi thöïc teá ghi cheùp taøi lieäu cuõng toát hôn. N.T
Vaên oân voõ luyeän, ngheà cuûa chuùng ta cuõng vaäy, luùc naøo cuõng phaûi nghó
ñeán veõ, khoâng rôøi caây buùt. Thaày Traàn Vaên Caån ñaõ töøng noùi vôùi toâi: “Mình
xeáp haøng mua baùnh (thôøi bao caáp) mình vaãn veõ”. Nghóa laø thaày xeáp haøng,
thaày vaãn quan saùt söï vaät xung quanh nôi thaày ñöùng. Veà gaén keát moân hoïc
hình hoïa vôùi saùng taùc, coù hoïa syõ nghieân cöùu hình raát kyõ. Ví duï caàn coù
nhaân vaät ngoaøi trôøi naéng, hoïa syõ ñaõ ñöa ngöôøi maãu ra giöõa trôøi naéng ñeå
nghieân cöùu. Nhöng töø nghieân cöùu ñeán saùng taùc laïi laø vaán ñeà khaùc. Nhaân
vaät trong tranh khoâng phaûi laø ngöôøi maãu nöõa maø laø nhaân vaät soáng coù
hoàn. Nhöõng naêm gaàn ñaây sinh vieân ít nghó hoaëc khoâng nghó ñeán moái
quan heä giöõa nghieân cöùu cô baûn vôùi nhöõng baøi saùng taùc. Bôûi reøn luyeän
moân hình hoïa ñeå coù moät baûn lónh khi tieáp xuùc vôùi thöïc teá môùi naém baét
ñöôïc tö lieäu toát cho saùng taùc. Cho neân coù nhöõng em luùng tuùng tröôùc thöïc
teá vaø phaûi nhôø caäy ñeán maùy aûnh. Thöïc ra nghieân cöùu thöïc teá baèng chính
con maét cuûa ngöôøi veõ môùi cho mình nhöõng caûm xuùc thöïc. Khi ñaõ coù baûn
lónh vöõng chaéc qua reøn luyeän moân hình hoïa cô baûn, thì ñoâi khi coù theå
duøng maùy aûnh, nhöng ta phaûi baét maùy aûnh phuïc tuøng nhöõng caûm xuùc
thaåm myõ cuûa ngöôøi veõ.
Treân ñaây laø vaøi suy nghó veà moân hoïc cô baûn naøy. Caàn cho sinh vieân
thaáy moái quan heä giöõa hình hoïa vaø saùng taùc. Hình hoïa vöõng thì ghi
110 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 111 VAÁN ÑEÀ MOÂN HÌNH HOAÏ TRONG MYÕ THUAÄT
Hoïa syõ Quaùch Phong
Moân hình hoïa trong caùc moân hoïc veà hoäi hoïa coù töø bao giôø toâi
khoâng bieât nhöng töø thôøi coå Hy Laïp vaø La Maõ caùc hoïa syõ vaø
ñieâu khaéc chaéc cuõng ñaõ coù nhôø maãu nghieân cöùu ñeå xaây döïng
caùc hình töôïng thaàn thaùnh nhö: thaàn Hercule, thaàn Heùrakleùs ôû ñeàn
Patheùnon ... Tuy raèng taøi naêng cuûa hoï ñaõ naâng veû ñeïp cô theå con ngöôøi
thöïc leân raát nhieàu ñeå ñaït ñeán tuyeät myõ nhö ngaøy nay ta coøn thaáy. Nhöng
hình hoïa trôû thaønh moät moân hoïc trong ngaønh hoäi hoïa hay myõ thuaät noùi
chung, toâi nghó chæ khi noù trôû thaønh moân hoïc coù nghieân cöùu treân cô sôû
khoa hoïc ôû möùc ñoä nhaát ñònh vaø noù coù nhu caàu ñaøo taïo moät caùch phoå caäp
hôn. Nhö vaäy coù theå töø theá kyû 15, 16 Leonardo De Vinci ñaõ tìm toøi nghieân
cöùu veà cô theå hoïc vaø luaät phoái caûnh ñeå phuïc vuï cho hoäi hoïa, thì moân
hình hoïa coù tính khoa hoïc hôn trong caùc tröôøng phaùi ngheä thuaät hoäi hoïa
ôû Y, Phaùp v.v... luùc baáy giôø vì muoán ñaøo taïo cho söï nhaän thöùc ngheä thuaät
hay ngheà nghieäp thì moân hoïc ñoù phaûi coù phöông phaùp giaùo khoa khoa
hoïc vaø noäi dung, moân hình hoïa cuõng phaûi ñöôïc khoa hoïc hoùa, ví duï
phöông phaùp ñaøo taïo ngöôøi hoïc veõ töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp, töø tónh ñeán
112 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 113
ñoäng, töø taïo hình baèng ñöôøng neùt ñeán maûng hình khoái, töø ñen traéng ñeán
caû caùc tröôøng phaùi ngheä thuaät, töø Coå ñieån, Hieän thöïc ñeán Sieâu thöïc, Tröøu
maøu saéc, baûng maøu töø ñôn maøu, ñôn saéc, ñeán ña maøu, ña saéc.v.v. Vôùi
töôïng, Bieåu hieän vaø caû Saép ñaët v.v.
phöông phaùp ñoù thì hoïc sinh phoå thoâng ñeàu coù theå hoïc ñöôïc vaø khoâng
AÁy theá maø sao hieän nay ngöôøi ta laïi baøn veà moân hoïc naøy, neân daïy
chæ ñaøo taïo thaønh ngheä syõ maø ngöôøi naøo, ngheà naøo caàn tôùi myõ thuaät ñeàu
veõ hình hoïa khoâng? Neân hoïc laâu hay mau, chaám döùt moân hình hoïa luùc
coù theå hoïc vaø öùng duïng.
naøo, vaø taïi sao theá giôùi nhieàu nöôùc bôùt vaø boû daàn moân hình hoïa? Ñieàu
Moân hoïc hình hoïa coøn ñöôïc khoa hoïc hoùa ñeå trôû thaønh nhöõng
naøy ta thöû kieåm chöùng treân thöïc tieãn, seõ thaáy caùc hieän töôïng laø: Nhöõng
nguyeân lyù cô baûn cuûa taïo hình vaø thaåm myõ, ñeå ngöôøi hoïc khoâng chæ bieát
ngöôøi hoïc veõ hình hoïa gioûi vaø keùo daøi hoï khoâng theå chuyeån hoùa sang caùc
veõ, maø coøn nhaän thöùc ñöôïc nhöõng nguyeân lyù chung nhaát, cô baûn nhaát,
phong caùch ngheä thuaät khaùc, vaø khoù saùng taïo sang moät phong caùch môùi
veà nhöõng quy luaät cuûa ngheä thuaät maét nhìn noùi chung (Art Visual). Ñoù
khaùc ngoaøi hieän thöïc vaø taû thöïc. Vaø moät ñieàu roõ raøng nhaát laø khoâng ít caùc
laø ngoân ngöõ cuûa ngheä thuaät taïo hình, hay ngheä thuaät maét nhìn.
hoïa syõ hoïc theo moân phaùi goïi laø kinh ñieån naøy xem, nhaän thöùc vaø ñaùnh Ñöôøng neùt (Line)
giaù veà caùc taùc phaåm tranh töôïng khaù haïn cheá. Hoï chæ khen cheâ bình Hình daïng (Form)
phaåm treân caùc ñeà taøi, chuû ñeà theå hieän qua hình aûnh boá cuïc vaø caûm nhaän
treân caûm tính vaø theo sôû thích caù nhaân laø chuû yeáu, vì hoï khoâng ñoïc ñöôïc Saùng toái (Ligh and dark)
ngoân ngöõ cuûa ngheä thuaät theo taïo hình. Vaø hôn nöõa nhieàu tranh töôïng, Maøu saéc (Colour)
keå caû boá cuïc caùc khung caûnh hình aûnh treân saân khaáu, phim aûnh, vaø saùch Chaát (Matter)
baùo trình baøy, keå caû kieán truùc vaø thaåm myõ ñoâ thò raát nhieàu loãi raát cô baûn Boá cuïc (Composition)
thuoäc ngoân ngöõ cuûa ngheä thuaät maét nhìn. Hôn nöõa hoï hoaøn toaøn khoâng Tyû leä (Proportion)
taän duïng vaø phaùt huy ñöôïc caùc ngoân ngöõ cô baûn toái thieåu raát quan troïng Luaät vieãn caän (Perspective)
ñoù cho caùc coâng trình cuûa hoï nhö : Boá cuïc, caáu truùc, nhòp ñieäu, maøu saéc, Cô theå hoïc (Anatomy)
aùnh saùng, ñöôøng neùt, hình khoái v.v... töø ñoù raát haïn cheá giaù trò saùng tao. Luaät caáu truùc (Structure)
Taát caû baét nguoàn töø daïy vaø hoïc moân cô baûn naøy. Hoïc vieân hoïc tröôøng Myõ Luaät caân baèng (Balance)
thuaät ra laø maùy caùi, daïy tröôøng Nhaïc, Hoïa, Kieán truùc, Myõ thuaät Coâng Nhòp ñieäu (Rhythm)
nghieäp, caùc tröôøng ngheà, daïy veà Myõ hoïc vaø Lyù luaän ngheä thuaät, vaø keå caû
Nhöõng nguyeân toá treân nhö laø ngoân ngöõ ñaëc thuø cuûa ngheä thuaät maét
haøng loaït ngheä syõ saùng taùc vaø trieån laõm nhöõng saûn phaåm ngheä thuaät ñeå
nhìn. Muoán xem, ngaém, thöôûng thöùc, pheâ phaùn hoaëc thöïc hieän chuyeân
phoå caäp tri thöùc thaåm myõ cho quaàn chuùng vaø xaõ hoäi. Taát caû thaønh heä
moân cho ngaønh hoäi hoïa, ñieâu khaéc, ñoà hoïa, myõ thuaät coâng nghieäp, kieán
thoáng thaåm myõ xaõ hoäi vaø thò hieáu xaõ hoäi tích tuï laïi thaønh vaán ñeà lôùn laø
truùc keå caû quay phim, nhieáp aûnh, muùa vaø caùc hình thaùi bieåu dieãn ngheä
quan ñieåm ñöôøng loái ngheä thuaät vaø thaåm myõ.
thuaät maét nhìn khaùc, khoâng theå khoâng coù nhöõng kieán thöùc cô baûn naøy.
Thaät ra ngoân ngöõ laø lôøi noùi, lôøi noùi laø trung tín, coøn caùch noùi thì
Do ñoù moân hình hoïa neáu hieåu ñuùng, daïy ñuùng, vaø hoïc ñuùng thì noù laø
ngöôøi noùi roõ raøng, maïch laïc, deã hieåu, ngöôøi noùi boùng noùi gioù, noùi aån duï,
moân hoïc môû ñöôøng vaø cuõng laø moân hoïc daãn ñöôøng cho moïi ngheä syõ keå
noùi thaønh vaên, thaønh thô v.v... Chuû yeáu laø caùch noùi, do tuøy töøng ñoái töôïng,
114 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 115
nhu caàu maø coù caùch noùi khaùc nhau, caøng nhieàu caùch dieãn ñaït, nhieàu caùch
Nhö theá naøo ñeå taïo sinh ñoäng, caûm xuùc vaø taïo theá vöõng chaõi, chaéc khoûe
noùi thì vaên hoùa xaõ hoäi töùc nhaän thöùc caøng phong phuù ña daïng ñaâu, chæ
hay meàm maïi v.v... Moãi caùch laø hieäu quaû khaùc nhau.
caàn quan taâm noäi dung cuûa hoï noùi caùi gì? yù gì ? Theá ta xem laïi caùch daïy
- AÙnh saùng: khoâng phaûi taû cho ñuùng nhö hieän traïng ôû maåu ñang
vaø hoïc moân hình hoïa theá naøo? Nhö ta noùi ôû treân vaøo hoïc myõ thuaät töùc hoïc
coù theo söï sao cheùp y nguyeân, cheùp ñuùng maø hoïc vieân phaûi caûm nhaän
veõ, veõ thì veõ hình cho ra hình, hình ngöôøi hoaëc vaät. Haõy xem quaù trình
ñöôïc aùnh saùng laø saéc ñoä, laø khoâng gian, xuùc caûm, ñoä ñaäm nhaït, töông
dieãn bieán cuûa moân hoïc hình hoïa vaø keát quaû thu hoaïch, hay laø muïc ñích
phaûn nhieàu ít hay muø môø v.v... Taát caû ñieàu ñoù laø hieäu quaû ngheä thuaät,
hoïc taäp nhö ta ñaõ noùi qua tuaàn töï caùc quy trình hoïc hình hoïa vaø yù nghóa
hoïc vieân luoân theå nghieäm vaø nhaän thöùc.
muïc ñích, keát quaû cuûa noù.
- Chaát cuõng laø moät ngoân ngöõ, hoïc vieân khoâng phaûi cheùp theo cho
Ñaët maãu: (Phaùp goïi Poser model) Ñaët maãu coù 2 caùch hieåu :
gioáng caùi choã da ñaàu goái boùng nhaãy vaø da buïng xaàn xuøi vaø coá cheùp cho
1/ Ñeå moät caùi gì ñoù laøm maãu, ñeå veõ theo cho gioáng, cho ñuùng.
gioáng, maø hoïc vieân phaûi bieát nhaän thöùc söï töông phaûn cuûa caùc chaát lieäu,
2/ Boá trí moät vaät theå coù hình, khoái, coù ñöôøng neùt, maøu saéc chaát lieäu
vaûi, goã, ñaát, da thòt noù khaùc nhau toân nhau vaø vôùi caùc chaát lieäu aáy vôùi maøu
treân moät khoâng gian 3 chieàu, coù aùnh saùng, caáu truùc, maøu saéc vaø chaát lieäu
saéc, aùnh saùng, ñaäm nhaït noù hoøa hôïp baèng caùch naøo maø haøi hoøa vaø toân
(goã, vaûi cho hôïp lyù caân baèng, haøi hoøa vaø quan troïng nöõa laø 4 maët troáng
caùc xuùc caûm leân daøo daït hoaëc laéng ñoïng, hoaëc meàm maïi v.v... ñoù laø hieäu
ñeàu haøi hoøa vaø ñeïp, sinh ñoäng taát caû ñeå taïo tieàn ñeà cho caùc sinh vieân dieãn
quaû cuûa ngoân ngöõ ngheä thuaät. Neáu hoïc vieân caûm nhaän vaø bieåu hieän ñöôïc
ñaït treân maët phaúng 2 chieàu cuûa tôø giaáy hay boá veõ vaø khi veõ hoï coù söï gôïi
caùc ñieàu nhö theá thì khoâng chæ tri thöùc, taâm hoàn, tình caûm vaø baûn lónh
caûm ngay veà boá cuïc, caáu truùc, tyû leä, chaát lieäu, maøu saéc, aùnh saùng v.v... Vaø
dieãn ñaït ngheä thuaät cuûa hoïc vieân leân cao, ñoù laø keát quaû chính vaø laø muïc
hoï theå hieän noù baèng khoâng gian 3 chieàu leân khoâng gian 2 chieàu, quaù
ñích cuûa ñaøo taïo. Chöù khoâng phaûi trong lôùp coù 20 hoïc vieân coù 20 baøi hình
trình hoïc laø quaù trình caûm nhaän, thu hoaïch, theå nghieäm, nghieân cöùu vaø
hoïa gioáng nhau vaø raát gioáng maãu nhö cheùp laïi. Ñieàu cô baûn cuûa moân
nhaän thöùc maãu vôùi khoâng gian cuûa noù laø caùi kieåm chöùng cho söï dieãn ñaït
hình hoïa laø ôû choã ñoù, neáu hoïc hình hoïa ñeå cheùp laïi maãu cho gioáng nhö
cuûa hoïc vieân. Khi dieãn ñaït hoï hoïc ñöôïc boá cuïc, caáu truùc, tæ leä söï caân baèng,
chuïp aûnh, thì coù maùy chuïp aûnh kyõ thuaät soá, roõ raøng khoâng caàn hoïa syõ
söï haøi hoøa, söï töông phaûn v.v... vaø hoï so saùnh traûi nghieäm giöõa böùc veõ vaø
laøm gì nöõa. Ngöôïc laïi neáu hoïc ñuùng theo yeâu caàu cuûa ngoân ngöõ ngheä
ñoái töôïng maãu, 2 ñoái töôïng chuû theå vaø khaùch theå hoï tìm caùi hieäu quaû vaø
thuaät maét nhìn thì nhaø nhieáp aûnh sieâu ñaúng, ñeán nhaø quay phim sieâu
caùi khoâng hieäu quaû cuûa caùch dieãn ñat, ñoù laø quaù trình reøn luyeän nhaän
haïng cuõng phaûi hoïc myõ thuaät vaø hoïc veõ hình hoïa. Thaät ra theá giôùi khoâng
thöùc, xuùc caûm, vaø caùc caùch bieåu ñaït ngheä thuaät.
phaûi boû moân hình hoïa, hoaëc haïn cheá moân naøy maø chuû yeáu hoï duøng
- Boá cuïc theá naøo laø chaët cheõ, caân ñoái.
phöông phaùp naøo ñeå naâng cao nhaän thöùc ñöôïc ngoân ngöõ cuûa ngheä thuaät
- Kieán truùc hình thöùc naøo laø vöõng chaõi, chaéc chaén hoaëc ñoäng hoaëc
taïo hình (ngheä thuaät maét nhìn) vaø naâng cao khaû naêng saùng taïo vaø öùng
tónh, nhòp chuû ñaïo cuûa caáu truùc nhö theá naøo, noù noùi leân ñieàu gì vaø hieäu quaû.
duïng caùc qui taéc cuûa ngoân ngöõ taïo hình vaøo caùc qui trình saùng taïo vaø haïn
- Tæ leä khoâng phaûi chæ laø tæ leä theo thöôùc ngaém maø coøn tæ leä theo
cheá söï sao cheùp laïi. Vì maùy photocoppy vaø maùy aûnh kyõ thuaät soá quaù
caûm nhaän, vaø tæ leä nhieàu maët phoái hôïp.
nhieàu, khoâng caàn ngöôøi laøm vieäc ñoù. Ví duï: hoï haïn cheá söï tæa toùt sao cheùp
- Ñöôøng neùt ñeå choã naøo, chìm noåi, nhaán maïnh, nheï, löôùt v.v...
vaø naâng cao nhaän thöùc veà caáu truùc, nhòp ñieäu cuûa ñöôøng neùt, hoï boù moät
116 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 117
boù chaø khoâ cho hoïc vieân veõ, töùc nhieàu hoïc vieân khoâng theå tæa toùt noåi maø
quy luaät caân baèng, sö haøi hoøa nhaát ñònh naøo ñoù do ngheä syõ taïo ra vaø do
phaûi nhìn caáu truùc nhòp ñieäu, ñöôøng neùt cuûa caùc que chaø(cuûi) vôùi buùt to
quy luaät sinh lyù hoïc cuûa taùc phaåm ñoøi hoûi vaø cuoái cuøng ñeå noùi leân moät yù
vaø theá laø moät baøi hoïc hình hoïa veà neùt vaø caáu truùc cuõng nhö nhòp ñieäu keå
töôûng naøo ñoù maø ngöôøi ngheä syõ coù yù ñònh ban ñaàu. Tuy nhieân khi trôû
caû chaát lieäu khoâng gian ñaõ coù hieäu quaû. Thay vì veõ hoaëc naén hình (hình
thaønh taùc phaåm hoaëc böùc hình hoïa thì töï noù coù söùc soáng rieâng, ñoäc laäp
veõ) thì ñeå nhöõng maãu coù nhieàu hình daïng khaùc nhau vaø hoïc vieân khoâng
vôùi taùc giaû, do quy luaät cuûa caùc yeáu toá ngoân ngöõ taïo hình quan heä taùc
nhaän thöùc hình baèng aûnh maø chæ thaáy hình daïng (form). Ta thöû xem laïi
ñoäng nhau taïo thaønh moät sinh lyù môùi vaø noù noùi leân ñieàu gì?. Ñoù laø söùc
caùc tranh töôïng Coå ñieån nhö David, Venus de Milo, tuy nhìn cô baép thì
maïnh vaø söùc soáng cuûa ngoân ngöõ ngheä thuaät noùù khaùc vôùi thôøi Coå ñieån vaø
gioáng ngöôøi thaät, nhöng thaáy noù cao sang thanh nhaõ ñeán theá, vì caùc hình
thôøi Phuïc höng keå caû caùch taïo hình cuûa chuùng ta töø tröôùc tôùi nay, ngöôøi
khoái khoâng töï nhieân chuû nghóa nhö thaät maø noù ñaõ chaét loïc tinh cheá ñeán
ngheä syõ duøng nhaân vaät, ñoäng thaùi cuûa nhaân vaät vaø bieåu caûm cuûa nhaân
cao ñoä, veà thaåm myõ (hoài xöa caùc thaày daïy hay duøng töø Choisir forme töùc
vaät noùi chuyeän vôùi nhau laøm ñeà taøi vaø chuû ñeà tö töôûng, cuøng giaù trò ngheä
laø chaéc loïc hình). Hình coù yù nghóa quyeát ñònh trong ngheä thuaät maét
thuaät, ngoân ngöõ ngheä thuaät, aùnh saùng, boùng toái, hình daùng, chaát lieäu chæ
nhìn. Ngöôøi ngheä syõ taøi naêng chuû yeáu laø phaân ñònh vaø taïo hình, töø hình
ñeå phuïc vuï cho chuû ñeà, ñeà taøi naøy. Vì theá moân hình hoïa laáy hình hoïa vaø
aûnh (images) theo töï nhieân roái raém, laãn loän, khoâng phaân ñònh roõ raøng
söï taû chính xaùc nhaân vaät laøm muïc ñích toái thöôïng, cuõng nhö vaên hoïc,
ñeán hình daùng hay hình daïng, laø hình ñaõ ñònh hình troøn, vuoâng, hay
phim aûnh v.v... laáy truyeän laøm coát cuûa chuû ñeà, vaên chæ laø hoã trôï truyeän;
meùo v.v... hình daïng (form) caøng roõ raøng thì aán töôïng nhaän thöùc caøng
vaø nhaïc cuõng theá, laáy ca töø laøm noäi dung, coù nghóa trình ñoä nhaän thöùc
deã, caøng saâu vaø töø hình daïng môùi xaây döïng thaønh hình töôïng ñöôïc roõ
cuûa con ngöôøi, giaùc quan, chæ môùi phaùt huy ngoân töø laø lôøi noùi, coøn ngoân
raøng. Vaø ngheä thuaät phaûi coù hình töôïng thaät aán töôïng, hình daïng khoâng
ngöõ cuûa aâm nhaïc (nghe), ngoân ngöõ cuûa ngheä thuaät maét nhìn (maét) chöa
phaûi chæ ôû ngöôøi hay vaät chuû ñaïo trong tranh maø caùc khoaûng troáng, caùc
phaùt trieån, chöa caûm thuï ñöôïc ngoân ngöõ cuûa caùc giai ñieäu, aâm höôûng,
maûng aùnh saùng vaø boùng toái v.v... cuõng taïo ra hình, hình naøy toân hình kia.
tieát taáu cuûa aâm nhaïc, khoâng tieáp nhaän ñöôïc ngoân ngöõ cuûa ñöôøng neùt,
Hình (form) khoâng chæ ñeå noùi leân hình töôïng, töùc noäi dung yù töôûng maø
maøu saéc, aùnh saùng, hình maûng, nhòp ñieäu, caùc caáu truùc, hoøa ñieäu, söï caân
hình coøn mang caû giaù trò phong caùch thaåm myõ, thò hieáu cuûa ngheä syõ vaø
baèng v.v... Noù chaúng qua chæ laø phöông tieän laøm thuaän maét, vaø ñeïp maét
thôøi ñaïi v.v... nöõa, hình noù mang caû phong caùch theå loaïi, kieåu hình form
ñeå ñöa noäi dung laø hình aûnh vaøo coát truyeän cuûa noù vaøo tri giaùc cuûa ngöôøi
cuûa ñoà hoïa, tranh coå ñoäng, hình daùng cuûa bình, loï, hoäp caùc saûn phaåm thuû
xem maø thoâi. Do ñoù giôø ñaây nhaán maïnh ñeán nhöõng nguyeân toá ngheä
coâng myõ ngheä trang trí vaø kieán truùc khaùc. Hình treân theá giôùi ngaøy nay laø
thuaät taïo hình nhö laø ngoân ngöõ khoâng coù nghóa hoài xöa khoâng coù hoaëc
moät saéc thaùi cuûa thôøi ñaïi, cuûa thôøi hieän ñaïi.
khoâng coi noù laø ngoân ngöõ, töø thôøi Nguyeân thuûy ngöôøi ta ñaõ veõ leân hình
- Taát nhieân hình laø nôi chöùa ñöïng maøu saéc, vaø hình ñöôïc qui ñònh
aûnh baèng ñöôøng neùt, maøu saéc v.v... laø ngoân ngöõ ñeå dieãn ñaït veà ñôøi soáng
bôûi neùt vieàn cho duø khoâng coù neùt cuï theå thì 2 maûng maøu giaùp nhau ñaõ
tinh thaàn, taâm linh vaø cuoäc soáng vaät chaát cuûa hoï, thôøi Coå ñieån vaø Phuïc
laø neùt roài. Do ñoù noùi veà hình, coù nghóa ñoàng thôøi coù neùt coù maøu, aùnh saùng
höng cho ñeán nay cuõng vaäy. Nhöng thôøi hieän ñaïi vôùi ngheä thuaät hieän ñaïi
vaø chaát lieäu, nhöõng nguyeân toá ñoù (hình, maøu, neùt, aùnh saùng, chaát) khi
ñaõ taïo cho ngoân ngöõ cuûa ngheä thuaät vôùi vai troø ngaøy caøng roõ neùt hôn,
trôû thaønh hieäu quaû thì phaûi theo moät quy luaät veà caáu truùc, theo nhòp ñieäu,
thaäm chí taùch haún töøng nguyeân toá ngheä thuaät ñeå bieåu ñaït nhöõng yù töôûng
118 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 119
hoaëc caûm xuùc. Ví duï: chæ caàn neùt vôùi nhòp ñieäu vaø caáu truùc khoâng hình
tìm caùi caáu truùc vi moâ nhaát, cô baûn nhaát ñeå taùi caáu truùc moät giaù trò môùi
aûnh, khoâng maøu saéc, hoaëc chæ duøng hình (form), hoaëc chæ duøng maøu...
khaùc, cao hôn, ñoù laø caáp ñoä tri thöùc cuûa con ngöôøi ngaøy nay phaûi cao hôn
vôùi caùc hoøa saéc, nhòp ñieäu, caáu truùc v.v... cuõng coù theå noùi leân moät yù töôûng
vaø saâu hôn, chöù khoâng phaûi laø chuû nghóa naøy chuû nghóa noï... Do ñoù caùc
moät giai ñieäu, cuõng nhö aâm nhaïc ñoäc taáu ñaøn daây hoaëc saùo, hoaëc boä goõ
tröôøng ñaøo taïo myõ thuaät ngaøy nay ñaøo taïo ra maùy caùi, laø trung taâm cuûa
cuõng taïo ñöôïc nhöõng giai ñieäu, vì caûm xuùc cuûa con ngöôøi hieän ñaïi ngaøy
söï phaùt sinh ra trình ñoä vaø caáp ñoä thaåm myõ cuûa xaõ hoäi caàn phaûi gaáp ruùt
caøng tinh teá hôn cuõng nhö nhu caàu ñôøi soáng cuûa con ngöôøi hieän ñaïi vôùi
chuyeån mình. Caùi gì ñaõ hình thaønh roài laø toàn taïi, caùi toàn taïi khoâng haún
nhòp soáng cuûa hoï cuõng nhö tri thöùc, tö duy, caûm nhaän ngaøy caøng ña
laø xaáu nhöng keùo daøi vaø khoâng thay ñoåi theo kòp thôøi ñaïi laø söï trì treä veà
daïng vaø phöùc hôïp hôn. Tuy nhieân ôû Vieät Nam noù ñoøi hoûi phaûi naâng cao
tri thöùc vaø trí tueä cuûa xaõ hoäi, cuûa nhaân daân vaø cuûa daân toäc - Ñoù laø toäi loãi.
trình ñoä cho ngöôøi xem tranh, ngöôøi thöôûng thöùc caùc loaïi hình ngheä
Phaàn chuyeân moân coøn nhieàu lónh vöïc caàn phaân tích vaø daãn chöùng
thuaät maét nhìn cuõng nhö ngöôøi thöïc hieän ngheä thuaät laø ngheä syõ. Ñieàu
saâu hôn, nhöng ñaây khoâng phaûi moät coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc maø
ñoù coù nghóa laø phaûi naâng trình ñoä.
chæ laø moät baøi tham luaän neân chæ daãn moät soá luaän cöù ñeå phaân tích maø
thoâi, tröôùc nhaát caàn coù söï nhaát trí veà quan ñieåm vaø noäi dung ñaøo taïo môùi
- Hôn nöõa thôøi hieän ñaïi ngaøy nay coù nhöõng nguyeân lyù ngheä thuaät
daãn tôùi phöông phaùp ñaøo taïo.
gaàn nhö laø nguyeân taéc mang tính haøn laâm, nay cuõng ñaõ coù nhöõng thay Q.P
ñoâi khoâng coøn laø tuyeät ñoái, khoâng coøn phuø hôïp, hoaëc choã naøy choã kia,
nhö luaät vieãn caän vaø cô theå hoïc v.v... Ví duï nhö veà khoâng gian, chuû nghóa
Sieâu thöïc vaø chuû nghóa Laäp theå ñaõ giaûi quyeát raát nhieàu trong hieäu quaû söû
lyù khoâng gian taïo cho chuû ñeà, noäi dung vaø caáu truùc khoâng gian hieäu quaû
hôn nhieàu trong taïo caûm xuùc thaåm myõ thò giaùc. Caùc khoâng gian naøy laø
khoâng gian môû khoâng bò caùc quy taéc raøng buoäc vaø noù deã keát caáu ña hôïp,
ña chieàu, ña khoâng gian vaø thôøi gian. Roõ raøng noù thoaùt hôn, mang laïi cho
con ngöôøi caûm xuùc ña chieàu vaø saâu saéc hôn. Veà khoa hoïc cô theå hoïc coøn
laø cô sôû chöù khoâng coøn laø moät nguyeân taéc tuyeät ñoái, ñieàu ñoù nhieàu hoïa
syõ ñaõ chöùng minh, hoï phaù boû caùc caáu truùc cô theå hoïc theo khoa hoïc vaø
noù chæ coøn laø cô sôû ñeå taïo moät cô theå hoïc theo caûm thuï, xuùc caûm vaø hình
töôïng cuûa yù töôûng ngheä thuaät. Tuy nhieân vì sao vaãn coi noù laø cô sôû vì duø
meùo moù theá naøo, nhöõng ai coù hieåu bieát vaø vöõng vaøng hoaëc thieáu hieåu bieát
veà cô theå hoïc thì vaãn bò boäc loä ra ngay.
- Cuõng nhö caùc khoa hoïc töï nhieân, veà sinh lyù hoïc, ngöôøi ta khoâng
chæ giaûi phaãu con ngöôøi ñeå bieát xöông coát, cô gaân vaø noäi taïng... ñeå chöõa
trò maø ngöôøi ta coøn tìm ñeán “Gen”, caáu truùc cuûa Gen, caáu truùc cuûa ADN,
120 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 121
NHÖÕNG SUY NGHÓ TAÛN MAÏN VEÀ MOÂN HOÏC HÌNH HOÏA
PGS. NGND. Hoïa syõ Nguyeãn Löông Tieåu Baïch
Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam naêm 2010 seõ toå chöùc kyû nieäm 85
naêm thaønh laäp tröôøng. Taát nhieân khoâng theå thieáu ñöôïc nhöõng nghi leã
trang troïng, nhöng cuõng raát caàn nhöõng hoaït ñoäng thieát thöïc cho ngaøy kyû nieäm.
Ñaõ ñeán luùc chuùng ta neân xem xeùt laïi caùc chöông trình ñaøo taïo cuûa
caùc khoa, toång keát ruùt kinh nghieäm veà ñaøo taïo cao hoïc, ñaøo taïo taïi chöùc...
Noùi vaø ñeà ra thì deã nhöng baét tay vaøo ñeå thöïc hieän laø raát khoù. Vì phaûi coù
nhieàu ngöôøi cuøng coá gaéng laøm vaø laøm thì vaát vaû laém. Do vaäy toå chöùc ñöôïc
hoäi thaûo khoa hoïc veà hình hoïa cuûa nhaø tröôøng ñaõ laø moät coá gaéng vaø thaät
söï caàn thieát trong giai ñoaïn hieän nay.
Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam laø söï tieáp noái vaø phaùt trieån cuûa
Tröôøng Myõ thuaät Ñoâng Döông. Nhìn laïi söï phaân coâng giaûng daïy cuûa caùc
giaûng vieân tröôøng Myõ thuaät Ñoâng Döông ñeå thaáy ñöôïc caùc moân hoïc töø
tröôùc tôùi nay thay ñoåi khoâng nhieàu laém. Nhöõng moân cô baûn vaãn ñöôïc giöõ
ñeán nay nhö: moân hoïc hình hoïa, sôn daàu, trang trí, sôn maøi, lòch söû myõ
thuaät, ñieâu khaéc. Tuy nhieân veà chöông trình hoïc cuûa caùc moân thì thay
122 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 123
ñoåi khaù nhieàu. Naêm 1990 trong saùch giôùi thieäu tröôøng nhaân kyû nieäm 65
gian hoïc caùc baøi chuyeân khoa, caùc baøi kyù hoïa cuõng nhö caùc chöông trình
naêm thaønh laäp, coù cho in chöông trình giaûng daïy caùc moân hoïc, so vôùi
tham quan, thaûo luaän caùc chuyeân ñeà veà myõ thuaät (yeâu caàu sinh vieân
hieän taïi ñaõ khaùc nhieàu. ÔÛ ñaây toâi chæ noùi ñeán moân hình hoïa (ñen traéng
chuaån bò chuyeân ñeà vaø töï trình baøy) v.v... Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät
vaø sôn daàu). Nhöõng naêm 1990 moân hình hoïa chæ hoïc 1.168 tieát vaø hoïc
Nam luoân ñöôïc ñaùnh giaù laø moät trong nhöõng tröôøng ñaïi hoïc myõ thuaät
trong 3 naêm, töø ñaïi hoïc naêm thöù nhaát ñeán ñaïi hoïc naêm thöù ba, phaân boå
ñaøo taïo sinh vieân coù chaát löôïng vaø chuùng ta töï haøo caùc theá heä sinh vieân
nhö sau: ÑH I: 388 tieát, ÑH II: 260 tieát, ÑH III: 528 tieát. Hieän nay ñang
phaàn lôùn ñeàu coù trình ñoä cô baûn vöõng vaøng. Khi moät soá giaûng vieân cuûa
thöïc hieän theo phaân boå sau: ÑH I: 480 tieát, ÑH II: 520 tieát, ÑH III: 560
caùc tröôøng ñaïi hoïc Myõ thuaät nöôùc ngoaøi nhö Phaàn Lan, UÙc, Ñöùc, Thaùi
tieát, ÑH IV: 640 tieát, ÑH V: 280 tieát. Toång coäng 2.480 tieát. Nhö vaäy soá
Lan... ñeán thaêm caùc lôùp sinh vieân tröôøng ta ñang veõ hình hoïa (ñen traéng,
tieát hoïc hieän ñang thöïc hieän so vôùi nhöõng naêm 1990 ñaõ taêng hôn gaáp
sôn daàu) hoï ñeàu raát thích thuù, khen ngôïi, vaø toâi cuõng ñaõ töøng mang
ñoâi. Ñoàng thôøi hình hoïa coøn laø moät baøi thi trong caùc baøi thi ra tröôøng. Sôû
nhöõng baøi nghieân cöùu hình hoïa cuûa sinh vieân tröôøng ta sang trieån laõm
dó hình hoïa trôû thaønh moät baøi thi toát nghieäp, vì nhieàu naêm nhaø tröôøng
taïi UÙc theo lôøi môøi cuûa tröôøng Myõ thuaät Quyn-slen. Toâi cuõng coù dòp thaêm
moät maët vaãn khuyeán khích nhöõng baøi thi boá cuïc coù ñeà taøi cuï theå ñoàng
moät vaøi lôùp hoïc cuûa sinh vieân Ñaïi hoïc Myõ thuaät Phaàn Lan. Hoï veõ troâng
thôøi cuõng khuyeán khích nhöõng tìm toøi saùng taïo trong ñeà taøi cuõng nhö
khaù gioáng vôùi caùc baøi veõ cuûa sinh vieân taïi chöùc maø tröôøng ta tuyeån sinh
buùt phaùp theå hieän. Do vaäy coù baøi thi hình hoïa ñeå khaúng ñònh söï vöõng
taïi ñòa phöông trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Noùi nhö vaäy khoâng coù nghóa
vaøng cuûa sinh vieân trong moân hoïc raát cô baûn. Toâi trình baøy soá tieát trong
laø hoï khoâng theå ñaøo taïo sinh vieân veõ hình hoïa vöõng vaøng ñöôïc maø ñaây
chöông trình hoïc hình hoïa cuûa hai thôøi kyø ñeå chuùng ta cuøng trao ñoåi,
laø do quan nieäm vaø muïc ñích ñaøo taïo cuûa tröôøng baïn. Coøn ôû nöôùc ta ñaøo
ñoùng goùp vôùi nhaø tröôøng sao cho chöông trình ñöôïc hôïp lyù hôn.
taïo sinh vieân khoâng nhöõng coù khaû naêng saùng taïo taùc phaåm maø coøn caàn
Naêm 1983 – 1984 toâi ñöôïc ñi thöïc taäp taïi Tieäp Khaéc roài sau naøy
phuïc vuï caùc coâng taùc myõ thuaät cuûa xaõ hoäi. Do vaäy raát caàn coù trình ñoä
trong quaù trình coâng taùc toâi laïi ñöôïc thaêm tröôøng Myõ thuaät cuûa moät soá
hình hoïa cô baûn vöõng vaøng. Toâi nghó raèng trong hoïc vaên hoùa, hoïc sinh
nöôùc nhö Thaùi Lan, UÙc, Phaùp, Ñöùc, Phaàn Lan... toâi nhaän thaáy hoï ñeàu boá
gioûi moân toaùn thì caùc moân hoïc khaùc hoïc khoâng theå keùm ñöôïc; trong hoïc
trí hoïc hình hoïa trong 3 naêm ñaàu coøn 2 naêm sau moân hình hoïa laø moân
myõ thuaät nhöõng sinh vieân gioûi veà hình hoïa, caùc moân khaùc cuõng khoâng
töï choïn. Sinh vieân naøo muoán hoïc thì ñaêng kyù tôùi lôùp coù maãu ñeå veõ; sinh
theå keùm ñöôïc. Thaät vaäy, hình hoïa laø cô sôû cuûa caùc moân hoïc myõ thuaät hay
vieân 2 naêm cuoái khoùa thöôøng vaøo caùc xöôûng veõ vaø hoï hoïc theo söï höôùng
noùi moät caùch khaùc hình hoïa laø ñieàu kieän tieân quyeát cuûa caùc moân hoïc myõ
daãn cuûa caùc giaùo sö trong caùc xöôûng rieâng aáy. Goïi laø xöôûng veõ nhöng ñoù
thuaät khaùc. Chuùng ta khoâng neân chæ nghó ñôn giaûn: baøi hình hoïa veõ maãu
cuõng laø nhöõng lôùp hoïc cuûa tröôøng (ñöôïc phaân chia thaønh nhieàu phoøng
ngöôøi chæ laø veõ nghieân cöùu moät hình maãu cuï theå ñôn thuaàn maø thöïc ra
vaø moãi phoøng giaønh cho moät giaùo sö phuï traùch höôùng daãn). Do ñieàu kieän
noù ñoøi hoûi phaûi giaûi quyeát nhieàu vaán ñeà raát toaøn dieän. Vöøa phaân tích hieåu
kinh teá, xaõ hoäi vaø maët baèng veà vaên hoùa giaùo duïc caùc nöôùc khoâng gioáng
bieát caáu truùc cuûa cô theå con ngöôøi trong moät khoâng gian cuï theå, vöøa
nhau vaø nöôùc ta laïi caøng khaùc. Cho neân chuùng ta khoâng nhaát thieát phaûi
phaân boå ñaäm nhaït, to nhoû, xa gaàn trong boá cuïc haøi hoøa, ñoàng thôøi göûi
gioáng hoï. Nhöng coù leõ theo toâi chöông trình hình hoïa cuûa tröôøng Ñaïi hoïc
gaém vaøo ñoù nhöõng caûm xuùc cuûa ngöôøi veõ vôùi ñoái töôïng maãu.
Myõ thuaät Vieät Nam cuõng neân giaûm bôùt veà thôøi gian hoïc vaø neân taêng thôøi
Do vaäy, tuy chæ laø baøi hình hoïa nghieân cöùu maãu maø coù ai gioáng ai
124 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 125
ñaâu. Noùi roäng ra töøng tröôøng cuõng khaùc nhau, vaø noùi roäng nöõa ra thì
kyù hoïa. Kyù hoïa ñaõ trôû thaønh moät neùt ñaët bieät cuûa tröôøng Ñaïi hoïc Myõ
nöôùc naøy vôùi nöôùc kia cuõng khoâng gioáng nhau. Nhöõng ngöôøi trong ngheà
thuaät Vieät Nam, vôùi nhöõng baäc thaày veà kyù hoïa nhö caùc hoïa syõ: Toâ Ngoïc
khi nhìn nhöõng baøi nghieân cöùu hình hoïa cuûa sinh vieân myõ thuaät caùc
Vaân, Traàn Vaên Caån, Nguyeãn Vaên Tî, Nguyeãn Thuï, Huy Oaùnh, Ñinh Troïng
tröôøng cuûa Lieân Xoâ cuõ vôùi sinh vieân tröôøng ta thì thaáy khaù roõ söï khaùc bieät
Khang... Nhieàu kyù hoïa ñaõ laø nhöõng taùc phaåm khaù hoaøn chænh, sinh ñoäng
ñoù. Gaàn ñaây “caùi söï hoïc hình hoïa” coù cheånh maûng hôn, soá ngöôøi say meâ vaø haáp daãn.
nghieân cöùu hình hoïa cuõng thöa vaéng hôn. Phaûi chaêng coù nhöõng nguyeân
Treân ñaây laø nhöõng suy nghó taûn maïn cuûa toâi veà moân hoïc hình hoïa.
nhaân nhö: sinh vieân phaûi vöøa hoïc vöøa phaûi lo ñi laøm ñeå kieám tieàn aên hoïc;
Vôùi muïc tieâu ñaøo taïo cuûa tröôøng ta, moân hình hoïa vaãn laø moân cô baûn
caùc phöông tieän khoa hoïc ñöôïc duøng ñeå thay veõ nhö quay phim, chuïp
quan troïng, noù goùp phaàn tích luõy voán kieán thöùc veà myõ thuaät cho sinh
aûnh; moät soá hoïa syõ treû thaønh ñaït khoâng phaûi ai cuõng veõ hình hoïa gioûi;
vieân. Toâi coù theå toùm taét nhöõng vaán ñeà ñaõ trình baøy tham luaän nhö sau:
quan nieäm dieãn ñaït yù töôûng cuûa hoïa syõ baèng nhieàu hình thöùc ngheä thuaät
- Neân xem xeùt ñeå ruùt ngaén soá baøi vaø soá tieát hoïc hình hoïa.
khaùc nhau nhö ngheä thuaät trình dieãn, saép ñaët... (nhöõng xu höôùng ngheä
- Suy nghó ñeå coù nhöõng bieän phaùp giuùp sinh vieân say meâ taän duïng
thuaät naøy khoâng nhaát thieát phaûi veõ hình hoïa gioûi) v.v...
giôø hoïc hình hoïa. (Khoâng neân xeáp lòch veõ hình hoïa keùo daøi nhieàu tuaàn,
Trong khi ñoù ñieàu kieän vaät chaát cuûa tröôøng tuy chöa thaät toát nhöng
ôû moãi lôùp neân taäp trung chuù yù ñeå coù nhöõng sinh vieân xuaát saéc trong hoïc
so vôùi tröôùc cuõng hôn nhieàu. Maãu treû, ñeïp hôn (hoài chuùng toâi veõ maãu,
taäp laøm ñaø thuùc ñaåy caùc sinh vieân khaùc, giaûng vieân leân lôùp ñaày ñuû, truyeàn
nhieàu khi tyû leä chæ coù 5 ñaàu hoaëc 5 ñaàu röôõi), lôùp hoïc roäng, saùng suûa, ñoäi
ñaït nhieät tình nhöõng kieán thöùc saâu saéc cho sinh vieân, chuù yù baøy maãu ñeïp
nguõ giaûng vieân giaøu kinh nghieäm... cho neân sinh vieân khoâng bieát taän thay ñoåi...)
duïng thôøi gian hoïc hình hoïa laø raát ñaùng tieác. Hôn nöõa hoïc toát hình hoïa
- Caàn coi troïng moân kyù hoïa, coi ñaây laø nhöõng baøi hình hoïa cô baûn,
coù aûnh höôûng gì ñeán caùc xu höôùng saùng taïo ngheä thuaät khaùc ñaâu. Noù laø
do vaäy neân coù nhöõng baøi hình hoïa treân lôùp baèng buùt chì, buùt loâng (möïc
voán kieán thöùc cô baûn cuûa ngöôøi hoïa syõ.
nho, thuoác nöôùc) vaø ñaëc bieät laø kyù hoïa ngoaøi trôøi ngoaøi thöïc teá. Coù theå
Hai hoïa syõ treû Traàn Troïng Vuõ vaø Tröông Taân hieän nay ít thaáy tranh
quy ñònh soá kyù hoïa cho moãi ñôït thöïc taäp vaø coù chaám ñieåm.
giaù veõ cuûa caùc anh, maø chuû yeáu laø ngheä thuaät saép ñaët. Nhöng khi coøn laø
Baøn ñeán moân hoïc hình hoïa laø moät vaán ñeà lôùn raát caàn söï ñoùng goùp
sinh vieân hai hoïa syõ naøy veõ hình hoïa ñeïp vaø vöõng vaøng.
cuûa nhieàu theá heä thaøy vaø troø nhaø tröôøng cuõng nhö caùc baïn ñoàng nghieäp.
Treân ñaây laø nhöõng yù kieán goùp nhaët.
Nhieàu khi chuùng ta nghó raèng chöông trình hình hoïa chæ laø nhöõng
baøi veõ maãu ôû treân lôùp. Thaät ra noù bao goàm caû nhöõng baøi kyù hoïa ôû treân N.L.T.B
lôùp vaø ñaëc bieät laø nhöõng kyù hoïa ngoaøi thöïc teá. Nghieân cöùu hình hoïa ôû lôùp
hoïc laø ñeå hieåu saâu veà hình khoái tyû leä con ngöôøi. Kyù hoïa laø nghieân cöùu söï
vaän ñoäng cuûa con ngöôøi trong thöïc teá. Kyù hoïa giuùp cho ngöôøi hoïa syõ veõ
nhaân vaät sinh ñoäng uyeån chuyeån hôn. Gaàn ñaây sinh vieân ít chuù troïng
ñeán kyù hoïa, coù kyù hoïa cuõng chæ veõ baèng buùt chì ñen meàm hoaëc buùt chì
coâng-teâ. Thaät ra neân söû duïng caû buùt loâng vôùi möïc nho vaø thuoác nöôùc ñeå
126 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 127
VÌ SAO SINH VIEÂN MYÕ THUAÄT CAÀN HOÏC MOÂN HÌNH HOÏA
TS. Hoïa syõ Leâ Vaên Söûu
Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam töø laâu ñöôïc xem laø nôi coù moâi
tröôøng ñaøo taïo myõ thuaät mang tính chuaån möïc nhaát ôû Vieät Nam. Coù
ñöôïc ñieàu naøy chính laø nhôø heä thoáng baøi hoïc nghieân cöùu cuûa nhaø
tröôøng, trong ñoù coù moân hình hoïa. Ñaây laø moân hoïc cô baûn ñöôïc duy trì
töø khi thaønh laäp tröôøng ñeán nay vaø chieám moät thôøi löôïng hoïc lôùn ñoái vôùi
caùc chuyeân ngaønh Hoäi hoïa, Ñoà hoïa vaø Sö phaïm myõ thuaät. Tuy nhieân,
trong nhöõng naêm gaàn ñaây, möùc ñoä ñaùnh giaù veà vai troø cuûa moân hoïc naøy
cuõng nhö thôøi gian hoïc khoâng nhaát quaùn nhö tröôùc. Nhìn chung, coù hai
quan ñieåm, moät cho raèng hình hoïa laø moân hoïc caàn thieát vaø phaûi duy trì
löôïng thôøi gian hoïc lôùn môùi coù theå giuùp cho ngöôøi hoïc coù ñöôïc kieán thöùc
caàn thieát phuïc vuï hoïc taäp vaø saùng taùc sau naøy. Hai laø neân giaûm thôøi gian
hoïc vì vai troø cuûa noù khoâng coøn nhö tröôùc, khi maø hoäi hoïa giaù veõ laø ñoäc
toân vaø hình thöùc bieåu hình ñöôïc troïng voïng. Töø nhöõng quan ñieåm treân,
naûy sinh caâu hoûi vì sao sinh vieân myõ thuaät phaûi hoïc moân hình hoïa?
Ñeå coù nhöõng kieán giaûi thích hôïp veà vaán ñeà naøy coù leõ caàn tìm hieåu
veà moân hoïc hình hoïa, cuõng nhö thöïc traïng moân hình hoïa ôû caùc tröôøng
coù ñaøo taïo myõ thuaät vaø taïi sao laø moân hoïc ñöôïc quan taâm nhaát.
128 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 129
1. Hình hoïa vaø nhöõng vaán ñeà chung cuûa moân hoïc
1925 thì moâ hình ñaøo taïo theo kieåu thöùc AÂu chaâu ñöôïc thieát laäp vaø moân
Hình hoïa laø moät khaùi nieäm töông ñoái môû, ñöôïc aùp duïng treân nhieàu
hình hoïa laø moät trong nhöõng moân hoïc quan troïng coù soá giôø hoïc nhieàu
lónh vöïc trong ñoù coù ngheä thuaät taïo hình, kieán truùc hay caùc ngaønh hoïc
hôn so vôùi caùc moân hoïc khaùc. Töø naêm 1945 cho ñeán 1987, moân hình
veà xaây döïng, cô khí vaø kyõ thuaät... Ñoàng thôøi, hình hoïa trong thuaät ngöõ
hoïa vaãn ñöôïc duy trì nhö giai ñoaïn tröôùc vôùi 1168 tieát. Caùc moân hoïc
nöôùc ngoaøi khoâng phaûi hoaøn toaøn gioáng nhau khi xaùc ñònh veà khaùi nieäm.
chính khaùc nhö trang trí 500 tieát, sôn daàu 1150 tieát, luïa 1150 tieát, sôn
Ñoái vôùi ngheä thuaät taïo hình, nhìn chung hình hoïa ñöôïc cho laø moân hoïc
maøi 1150 tieát. Trong caû hai giai ñoaïn, moân hình hoïa hoïc ôû ba naêm ñaàu,
laøm taùi hieän, phaûn aùnh ñoái töôïng khaùch quan toàn taïi trong giôùi töï nhieân
ñöôïc goïi laø giai ñoaïn cô baûn. Nhöng töø naêm 1987 ñeán maáy naêm gaàn
leân maët phaúng hai chieàu.
ñaây, moân hình hoïa coù soá giôø hoïc baèng taát caû caùc moân trang trí - sôn daàu
Vôùi khaùi nieäm naøy, ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa hình hoïa laø theá giôùi
- sôn maøi - luïa coäng laïi vaø traûi ñeàu trong caû 5 naêm hoïc. Ñoàng thôøi, hình
töï nhieân. Tuy nhieân, ñoái töôïng ñöôïc hình hoïa quan taâm hôn caû chính laø
hoïa cuõng phaûi coù baøi thi toát nghieäp nhö baøi thi chuyeân moân vaø luaän vaên
con ngöôøi. Bôûi ôû con ngöôøi, do ñaëc ñieåm caáu taïo coù taát caû nhöõng yeâu caàu toát nghieäp.
phöùc taïp veà hình, khoái, chaát, maøu saéc maø khoâng ñoái töôïng naøo trong töï
2. Thöïc traïng moân hình hoïa trong tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam
nhieân hoäi tuï ñaày ñuû nhö vaäy ñeå laøm ñoái töôïng nghieân cöùu trong baøi hình
Trong heä thoáng giaùo duïc vaø ñaøo taïo cuûa Vieät Nam coù boán tröôøng
hoïa. Nhìn chung, baøi hình hoïa ñöôïc theå hieän baèng chaát lieäu chì, chì
ñaøo taïo chuyeân ngaønh veà myõ thuaät. Ñoù laø Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam,
than, than veõ, treân neàn giaáy hoaëc sôn daàu treân vaûi veõ.
Ñaïi hoïc Myõ thuaät thaønh phoá Hoà Chí Minh, Ñaïi hoïc Myõ thuaät Hueá, Ñaïi
Treân theá giôùi, coù leõ hình hoïa nghieân cöùu ñaõ xuaát hieän töø raát sôùm.
hoïc Myõ thuaät Coâng nghieäp. Coù 6 tröôøng ñaïi hoïc thuoäc khoái ngaønh vaên
Baèng chöùng laø khi ta chieâm ngöôõng nhöõng taùc phaåm ñieâu khaéc thôøi Hy
hoùa ngheä thuaät hoaëc khoâng thuoäc khoái ngaønh naøy coù ñaøo taïo veà myõ
Laïp coå ñaïi haún khoâng theå khoâng lieân töôûng ñeán moái lieân heä giöõa nghieân
thuaät laø Ñaïi hoïc Saân khaáu Ñieän AÛnh, Ñaïi hoïc Kieán truùc Haø Noäi, Ñaïi hoïc
cöùu hình hoïa vôùi nhöõng böùc töôïng cuûa caùc ngheä syõ thôøi ñoù. Tuy nhieân,
Kieán truùc thaønh phoá Hoà Chí Minh, Ñaïi hoïc Sö phaïm Ngheä thuaät Trung
ñeå hình hoïa trôû thaønh moät moân hoïc thì phaûi tôùi theá kyû thöù 16, khi xuaát
öông, Ñaïi hoïc Sö phaïm Haø Noäi, Vieän Ñaïi hoïc Môû Haø Noäi. Hôn 10 tröôøng
hieän caùc Vieän Haøn laâm ôû chaâu AÂu. Ñoù laø caùc Vieän Haøn laâm Ngheä thuaät ôû
Cao ñaúng Vaên hoùa Ngheä thuaät ñaøo taïo caùc chuyeân ngaønh myõ thuaät nhö
Florence thaønh laäp naêm 1562, Vieän Haøn laâm ôû Rome thaønh laäp naêm
tröôøng Cao ñaúng Vaên hoùa Ngheä thuaät Taây Baéc, tröôøng Cao ñaúng Vaên hoùa
1583. Cuøng naêm ñoù, ôû Haarlem (Haø Lan) cuõng xuaát hieän moät Vieän haøn
Ngheä thuaät Vieät Baéc, tröôøng Cao ñaúng Vaên hoùa Ngheä thuaät Thaùi Bình,
laâm ngheä thuaät. ÔÛ Phaùp coù Vieän Hoaøng gia Hoäi hoïa vaø Ñieâu khaéc ñöôïc
tröôøng Cao ñaúng Vaên hoùa Ngheä thuaät Ngheä An, tröôøng Cao ñaúng Vaên
thaønh laäp naêm 1648. Vôùi ñaëc thuø cuûa caùc Vieän Haøn laâm ngheä thuaät ôû
hoùa Ngheä thuaät Thanh Hoùa, tröôøng Cao ñaúng Vaên hoùa Ngheä thuaät Haø
chaâu AÂu thì vai troø cuûa moân hình hoïa raát quan troïng vaø thôøi gian daønh
Noäi, tröôøng Cao ñaúng Vaên hoùa Ngheä thuaät Taây Nguyeân, tröôøng Cao ñaúng
cho moân hoïc naøy cuõng lôùn. Ñieàu naøy ñöôïc quy chieáu bôûi khoâng chæ tính
Vaên hoùa Ngheä thuaät vaø Du lòch Quaûng Ninh, tröôøng Cao ñaúng Vaên hoùa
chaát cuûa caùc hoïc vieän maø coøn bôûi nhöõng quan nieäm veà ngheä thuaät coù töø
Ngheä thuaät vaø Du lòch Yeân Baùi, tröôøng Cao ñaúng Trang trí Ñoàng Nai...
cuoái theá kyû 19 trôû veà tröôùc.
Cuõng trong khoái ngaønh vaên hoùa ngheä thuaät thì baäc hoïc trung caáp coù
ÔÛ Vieät Nam, khi tröôøng Myõ thuaät Ñoâng Döông thaønh laäp vaøo naêm
nhieàu tröôøng Trung hoïc vaên hoùa ngheä thuaät tröïc thuoäc caùc tænh. Ngoaøi
130 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 131
ra, coøn coù nhieàu tröôøng ñaïi hoïc sö phaïm vaø cao ñaúng sö phaïm treân toaøn
dung loät da, töôïng chaân dung phaùc maûng, töôïng chaân dung vaø töôïng baùn
quoác coù moân hoïc hình hoïa ôû caùc khoa lieân quan ñeán myõ thuaät. Nhìn
thaân nam/nöõ. Ñaây laø nhöõng baøi coù möùc ñoä yeâu caàu ñôn giaûn bôûi ñoái
chung, moân hình hoïa ôû caùc tröôøng coù ñaëc ñieåm khaù gioáng nhau, löôïng
töôïng laø vaät tónh, ñoàng chaát, caáu truùc vaø khoâng gian chöa phöùc taïp. Tieáp
thôøi gian hoïc cuûa moân naøy so vôùi caùc moân khaùc trong chuyeân ngaønh
theo laø nhöõng baøi veõ chaân dung, baùn thaân nam/nöõ khoâng maëc aùo hoaëc
cuõng lôùn hôn. Ñeå hieåu roõ veà thöïc traïng cuûa moân hình hoïa ôû caùc tröôøng
coù maëc aùo. Ñeán ñaây yeâu caàu ñaõ cao hôn vì ñoái töôïng nghieân cöùu laø ngöôøi
coù leõ caàn tìm hieåu moân naøy ôû tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam. Bôûi
thaät. Do ñoù, baøi hoïc phaûi ñaït yeâu caàu veà caáu truùc, khoái, khoâng gian, aùnh
ñaây gaàn nhö laø maãu thöùc ñeå caùc tröôøng khaùc aùp duïng tuøy theo ñaëc ñieåm
saùng, caùc chaát khaùc nhau ôû ñoái töôïng, ñaëc ñieåm cuõng nhö thaàn thaùi cuûa
chuyeân ngaønh hay caáp hoïc.
nhaân vaät. Taát caû nhöõng baøi naøy ñeàu ñöôïc theå hieän baèng chaát lieäu chì ñoái
Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam coù 5 khoa chuyeân ngaønh: Hoäi
vôùi nghieân cöùu ñen traéng vaø sôn daàu vôùi moät soá baøi chaân dung, baùn thaân.
hoïa, Ñoà hoïa, Ñieâu khaéc, Sö phaïm Myõ thuaät, Lyù luaän vaø Lòch söû Myõ thuaät.
Sau caùc baøi chaân dung, baùn thaân laø nhöõng baøi nghieân cöùu toaøn thaân
Caû 5 khoa ñeàu hoïc hình hoïa, tuy thôøi löôïng hoïc coù khaùc nhau. Trong ñoù
nam/nöõ vôùi ñaëc ñieåm gaày/beùo, cao/thaáp, giaø/treû; tö theá ñöùng, naèm, ngoài
khoa Hoäi hoïa, Ñoà hoïa, Sö phaïm Myõ thuaät coù thôøi löôïng moân hình hoïa
töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp; khoâng maëc quaàn aùo vaø coù maëc quaàn aùo, maãu
nhieàu nhaát. Cuï theå: khoa Hoäi hoïa vaø Ñoà hoïa coù 1800 tieát hình hoïa töông
ñôn vaø maãu ñoâi, maãu ôû trong phoøng vaø ngoaøi thieân nhieân, coù ñoà vaät vaø
ñöông vôùi 60 ñôn vò hoïc trình (ñvht) treân toång soá thôøi gian hoïc toaøn khoùa
khoâng coù ñoà vaät keøm theo. Chaát lieäu theå hieän laø chì, than vaø sôn daàu.
laø 258 ñvht. Neáu nhìn vaøo con soá 60 ñvht/ 258 ñvht toaøn khoùa thì chöa
Ngoaøi ra, trong chöông trình cuûa moân hoïc hình hoïa coù caû caùc baøi
thaáy thaät nhieàu, nhöng khi so saùnh noù vôùi caùc moân hoïc khaùc thì söï
veõ tónh vaät vaø kyù hoïa. Baøi kyù hoïa coøn ñöôïc thöïc hieän trong chöông trình
cheânh leäch seõ roõ hôn. Trong khoái löôïng kieán thöùc toaøn khoùa, caùc moân
ñi thöïc teá vôùi löôïng thôøi gian nhö sau: naêm thöù nhaát 5 tuaàn, töø naêm thöù
kieán thöùc ngaønh coù soá ñvht lôùn nhaát vôùi 107 ñvht. Trong ñoù hình hoïa 60
hai ñeán naêm thöù tö moãi naêm 7 tuaàn. Ñoù laø nhöõng baøi kyù hoïa ngöôøi, gia
ñvht (1800 tieát), trang trí 12 ñvht (360 tieát), caùc baøi saùng taùc chuyeân
suùc, ñoà vaät, kieán truùc, phong caûnh... vôùi chaát lieäu chuû yeáu laø chì, chì than,
khoa sôn daàu, sôn maøi, luïa 35 ñvht (1050 tieát). Nhö vaäy, trung bình moãi
möïc nho, maøu nöôùc. Ñeå baøi hoïc hình hoïa hieäu quaû cuõng nhö coù taùc duïng
moân sôn daàu, sôn maøi, luïa laø 11,6 ñvht töông ñöông vôùi 350 tieát. Caùc
ñeán caùc moân hoïc khaùc, moân hoïc naøy thöôøng ñöôïc keát hôïp vôùi moân giaûi
moân coøn laïi goàm 29 moân, moãi moân trung bình 4 ñvht töông ñöông vôùi
phaãu vaø xa gaàn. Bôûi vaäy, moân giaûi phaãu vaø xa gaàn ñöôïc boá trí hoïc ôû hai
60 tieát. Neáu tröôùc kia thôøi gian hoïc hình hoïa chæ baèng 1/3 caùc moân
naêm ñaàu. Chaúng haïn, khi veõ soï ngöôøi, töôïng loät da, chaân dung thì song
chuyeân khoa sôn daàu, sôn maøi, luïa; thì nay soá giôø hoïc hình hoïa gaàn gaáp
haønh vôùi nhöõng baøi naøy laø nhöõng baøi giaûi phaãu veà cô vaø xöông soï. Khi veõ
ñoâi soá giôø hoïc cuûa caùc moân chuyeân khoa khaùc.
hình hoïa baùn thaân vaø toaøn thaân thì beân caïnh ñoù laø nhöõng baøi giaûi phaãu
Vôùi tính chaát laø moân hoïc cô baûn coù taùc ñoäng ñeán caùc moân chuyeân
toaøn thaân veà cô, xöông cuûa caùc boä phaän treân cô theå.
ngaønh khaùc, neân moân hình hoïa ñöôïc thieát keá khaù khoa hoïc, phuø hôïp vôùi
Sau khi thoáng keâ soá giôø hoïc hình hoïa, so saùnh vôùi caùc moân chuyeân
moãi hoïc phaàn. Caùc baøi hoïc hình hoïa coù caáu truùc theo töøng nhoùm baøi, yeâu
ngaønh khaùc cuõng nhö khaùi quaùt chung veà moân hoïc naøy, ta thaáy ñöôïc vò
caàu trình ñoä töø thaáp ñeán cao, töø ñôn giaûn ñeán phöùc taïp. Coù theå khaùi löôïc
theá cuûa noù trong ñaøo taïo myõ thuaät. Töø thöïc teá treân daãn ñeán nhu caàu tìm
trình töï caùc baøi hoïc hình hoïa nhö sau: nghieân cöùu soï ngöôøi, töôïng chaân
hieåu moân hoïc hình hoïa ñem laïi nhöõng ích lôïi gì cho ngöôøi hoïc.
132 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 133
3. Nhöõng lôïi ích töø vieäc hoïc moân hình hoïa
thuaät. Moät trong nhöõng öu theá cuûa ngheä syõ ñoù laø coù theå laøm cho caùi bình
Khoâng phaûi voâ côù hình hoïa ñöôïc xem laø moät moân hoïc khoa hoïc.
thöôøng trôû thaønh ñaëc bieät, caùi nhaøm chaùn trôû thaønh höùng thuù trong taùc
Bôûi noù reøn luyeän vaø trang bò cho ngöôøi hoïc nhöõng nguyeân lyù cô baûn cuûa
phaåm. Muoán ñaït ñöôïc ñieàu ñoù thì tri thöùc taïo hình laø bí quyeát.
ngheä thuaät taïo hình. Ñoù laø: ñöôøng neùt, hình khoái, maøu saéc, khoâng gian,
Trong caùc ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa hình hoïa, nghieân cöùu hình hoïa
chaát caûm, nhòp ñieäu... Baát kyø ngheä thuaät naøo thuoäc loaïi hình ngheä thuaät
ngöôøi coù vai troø ñaëc bieät quan troïng ñoái vôùi ngöôøi hoïc. Bôûi cô theå con
thò giaùc khi saùng taùc hay thöôûng thöùc taùc phaåm cuõng ñeàu döïa treân nhöõng
ngöôøi ñöôïc xem laø söï keát tinh cuûa nhöõng tyû leä caân xöùng vaø haøi hoøa nhaát.
nguyeân lyù cô baûn naøy.
Caùc nhaø khoa hoïc ñaõ chöùng minh raèng con ngöôøi laø boä maùy tinh vi cuûa
Thoâng qua vieäc moâ taû caùc ñoái töôïng khaùch quan toàn taïi trong töï
theá giôùi töï nhieân. Ngay ôû thôøi coå ñaïi, caùc ngheä syõ Hy Laïp ñaõ phaùt hieän
nhieân leân maët phaúng, hình hoïa reøn luyeän cho ngöôøi hoïc khaû naêng phaân
caùi ñeïp veà hình, ñöôøng neùt, maøu saéc, vaø tyû leä caân ñoái treân cô theå con
tích vaø caûm thuï tinh teá töø ñoái töôïng nghieân cöùu. Ñaây laø quaù trình taäp
ngöôøi. Thaäm chí coøn ñöôïc ñuùc keát thaønh lyù luaän veà myõ hoïc nhö coâng
quan saùt vaø veõ, caûm nhaän vaø dieãn taû. Chæ thoâng qua reøn luyeän môùi coù theå
trình “Ca- noâng” cuûa Policlet. Ngaøy nay tuy cuoán saùch khoâng coøn, nhöng
nhaän bieát vaø theå hieän ñöôïc. Chaúng haïn, giöõa moät ngöôøi bình thöôøng vaø
moät vaøi ñoaïn saùch ñöôïc truyeàn tuïng cho thaáy, ñieàu maø taùc giaû quan taâm
moät ngöôøi ñaõ qua hoïc veõ hình hoïa thì vieäc caûm nhaän söï vaät seõ khaùc
nhaát laø tieát ñieäu sao cho coù söï haøi hoøa trong boá cuïc vaø moät tyû leä thaân
nhau. Chaéc chaén laø khaû naêng phaân bieät veà caáu truùc hình theå, veà töông
ngöôøi ñaït veû tuyeät myõ. Kieán truùc sö La Maõ Vitruve töøng khuyeân “neân xeáp
quan ñaäm nhaït cuõng nhö veà caùc saéc maøu cuûa ñoái töôïng ôû ngöôøi ñaõ ñöôïc
caùc chuaån möïc cuûa coâng trình kieán truùc theo caùc chuaån möïc cuûa thaân
hoïc veõ seõ tinh teá hôn. Ñöùng tröôùc moät bình hoa, ngöôøi ñöôïc hoïc veõ phaân
theå con ngöôøi”(2; tr. 33, 34). Chính oâng ñaõ keâ ra nhöõng kích thöôùc ôû
bieät nhöõng saéc ñoä khaùc nhau giöõa caùc boâng hoa tinh hôn ngöôøi thöôøng.
ngöôøi ñaøn oâng baèng caùch duøng baøn chaân laøm ñôn vò chuaån. Trong khi ñoù
Ñoù laø chöa keå nhöõng caûm thuï veà veû ñeïp cuûa hình khoái, ñöôøng neùt vaø aùnh
Leone Battista Alberti laïi cho raèng, “nhöõng soá ño khaùc coù lieân quan ñeán
saùng cuûa vaät theå (bình hoa) trong khoâng gian. Trong tieáng Vieät, coù hai töø
kích thöôùc cuûa ñaàu thì hôïp lyù hôn”(1; tr. 109). Cô theå con ngöôøi ñöôïc
“nhìn” vaø “thaáy” chính laø nhaèm phaân bieät hai caáp ñoä cuûa söï nhìn.
xem laø moät maãu chuaån veà kích thöôùc vaø coù theå quy veà caùc hình khoái cô
Tuy nhieân, veõ khoâng ñôn giaûn laø sao cheùp laïi ñoái töôïng maø caàn coù
baûn. Ñoàng thôøi, noù cuõng ñaëc bieät bieåu caûm, nhôø theá maø ngöôøi hoïc coù theå
trí tueä vaø tình caûm con ngöôøi choïn loïc göûi yù vaøo trong ñoù. Coù ngöôøi coù
nghieân cöùu nhöõng saéc thaùi tinh teá nhaát veà dieän maïo ngoaïi hình vaø caûm
theå baét beû raèng, ngheä thuaät thuoäc lónh vöïc tinh thaàn tình caûm raát caàn
xuùc noäi taâm nhö xinh ñeïp, xaáu xí, haïnh phuùc, ñau khoå, phaãn noä, yeâu
ñeán söï töï do trong quaù trình saùng taùc, khoâng caàn leä thuoäc vaøo khuoân
thöông, giaän hôøn, ghen gheùt, kinh sôï... Ñaáy laø lyù do khieán nghieân cöùu
maãu. Ñieàu ñoù ñuùng khoâng sai. Theá nhöng, ngöôøi xöa cuõng ñaõ chæ ra raèng
hình hoïa ngöôøi laø moät trong nhöõng noäi dung chính trong chöông trình
“muoán ñeõo hình troøn thì tröôùc heát phaûi ñeõo cho ñöôïc hình vuoâng”.
ñaøo taïo cuûa caùc tröôøng myõ thuaät treân theá giôùi. Theá kyû 20 chöùng kieán
Trong thöïc teá khi veõ tranh, coù ngöôøi coù khaû naêng öùng taùc ngay treân maët
nhöõng traøo löu ngheä thuaät hieän ñaïi cuøng nhöõng tuyeân ngoân laøm ñaûo loän
phaúng, nhöng cuõng coù ngöôøi nghieân cöùu coâng phu töøng böôùc töø phaùc
vaø thay ñoåi nhöõng quan nieäm ngheä thuaät caên baûn cuûa hoäi hoïa. Thôøi Phuïc
thaûo boá cuïc, tìm hình, tìm maøu roài môùi theå hieän. Naém vöõng nhöõng
höng caùc ngheä syõ coå vuõ cho ngheä thuaät moâ phoûng. Noùi moät caùch khaùc,
nguyeân lyù cô baûn, ngöôøi ngheä syõ seõ thuaän lôïi khi saùng taïo taùc phaåm ngheä
theá maïnh cuûa ngheä thuaät thôøi kyø naøy döïa treân cô sôû nghieân cöùu hình
134 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 135
hoïa. Leùonard De Vinci ñaõ khaúng ñònh, “Neáu anh khinh thöôøng hoäi hoïa,
böôùc ñaàu treân con ñöôøng saùng taùc ngheä thuaät. Noù laø phöông tieän quan
ngheä thuaät moâ phoûng duy nhaát nhöõng taùc phaåm nhìn thaáy ñöôïc cuûa
troïng ñeå ngöôøi ngheä syõ thöïc hieän nhöõng yù töôûng taïo hình. Tuy nhieân,
thieân nhieân, chaéc chaén laø anh ñaõ khinh thöôøng moät phaùt minh tinh teá”,
ñieàu ñoù khoâng coù nghóa laø ngöôøi ngheä syõ khi saùng taùc laïi quaù leä thuoäc vaøo
“hoäi hoïa laø moät khoa hoïc, laø ñöùa con chaân chính cuûa thieân nhieân, vì noù
nhöõng ñieàu ñaõ hoïc maø caàn coù söï nhaän thöùc, phaân bieät ñuùng ñaén veà hai
chính laø con ñeû cuûa thieân nhieân”(1; tr.94). Maëc daàu vaäy, sang ñeán giai
giai ñoaïn: böôùc ñaàu hoïc veõ, nghieân cöùu cô baûn vaø saùng taùc mang daáu aán
ñoaïn ngheä thuaät hieän ñaïi, Picasso laïi nhaán maïnh ñeán vieäc veõ theo caùi ta caù nhaân.
hieåu chöù khoâng phaûi laø theo caùi ta thaáy. Töø tuyeân ngoân naøy oâng ñaõ saùng
Theá giôùi ngheä thuaät thaät phong phuù, ña daïng vaø nhieàu chieàu. Ñaøo
taïo nhöõng taùc phaåm taùo baïo, töøng gaây nhieàu tranh caõi nhöng cuõng toân
taïo myõ thuaät cuõng neân ñaët trong khoâng gian roäng lôùn, muoân maøu muoân
vinh Picasso trôû thaønh moät trong nhöõng hoïa syõ noåi baät nhaát cuûa theá kyû
veû ñoù. Khoù coù theå noùi ñaâu laø moät moâ hình chuaån, toái öu cuûa moät nöôùc
20. Giai ñoaïn haäu hieän ñaïi laïi caøng cöïc ñoan hôn khi nhieàu loaïi hình
naøo ñoù ñeå coi laø “khuoân vaøng, thöôùc ngoïc” cho vieäc ñaøo taïo myõ thuaät ôû
ngheä thuaät môùi töø boû maët phaúng laøm phöông tieän ñeå bieåu ñaït. Trong boái
nöôùc ta. Tuy vaäy, cuõng khoâng vì theá maø chuùng ta khoâng coi troïng vieäc
caûnh aáy, nhieàu tröôøng myõ thuaät treân theá giôùi coù xu höôùng giaûm giôø hoïc
nghieân cöùu xu höôùng ñaøo taïo vaø kinh nghieäm cuûa quoác teá ñeå naâng cao
moân hình hoïa, boå sung caùc moân hoïc môùi nhö nhieáp aûnh, video, trình
chaát löôïng ñaøo taïo myõ thuaät ôû Vieät Nam.
dieãn... Nhöng cuøng luùc cuõng coù nhöõng tröôøng myõ thuaät vaãn duy trì moân L.V.S
hình hoïa moät caùch baøi baûn, “haøn laâm” nhö xöa. Moät soá ngöôøi trong luùc
ñeà cao nhöõng loaïi hình ngheä thuaät môùi muoán loaïi boû luoân taát caû nhöõng
caùi cuõ. Hoï coù leõ ñaõ queân raèng nhieàu ngheä syõ baäc thaày cuûa ngheä thuaät
hieän ñaïi vaø haäu hieän ñaïi laø nhöõng ngöôøi böôùc ra töø lónh vöïc hoäi hoïa, laø
nhöõng ngöôøi raát gioûi cô baûn. Nhieàu ngöôøi bieát ñeán Christo vaø Jean -
Claude, laø taùc giaû cuûa nhöõng saép ñaët ngoaïn muïc nhö Haøng raøo (Running
Fence ôû Marin, Sonoma County, California), Thung luõng reøm (Valley cur-
tain ôû Myõ), Boïc ñaûo (Surrounded Islands ôû Biscayne Bay, vuøng Miami,
Florida), thaäm chí coù taùc phaåm xuyeân quoác gia nhö Nhöõng chieác oâ (The
Umbrella) ñaõ ñöôïc thieát keá ôû hai nôi laø Myõ vaø Nhaät Baûn. Theá nhöng, maáy
ngöôøi bieát raèng tröôùc khi theå hieän taùc phaåm, Christo thöôøng coâng phu veõ
caùc baûn phaùc thaûo nghieân cöùu töø boá cuïc, dieãn taû chaát, aùnh saùng cho ñeán
thaâm dieãn phoái caûnh taùc phaåm cuûa mình treân giaáy. Chuù thích:
Sinh vieân myõ thuaät caàn hoïc moân hình hoïa vì hình hoïa ñöôïc xem
1. Jacques Charpier & Pierre Seùdghers, Leâ Thanh Loäc dòch, 1996, Ngheä thuaät hoäi hoïa,
laø moân hoïc coù cô sôû khoa hoïc, caùc nguyeân lyù cô baûn cuûa ngheä thuaät taïo NXB Treû.
hình quy tuï ôû ñoù. Noù giuùp ngöôøi hoïc coù ñöôïc nhöõng tri thöùc taïo hình
2. David Piper, Leâ Thanh Loäc dòch, 1997, Thöôûng ngoaïn hoäi hoïa, NXB Vaên hoùa Thoâng tin.
136 Tröôøng Ñaïi hoïc Myõ thuaät Vieät Nam - Vieän Myõ thuaät
Hình hoïa trong ñaøo taïo Myõ thuaät 137