Thông tin
Hỏi đáp

Giáo trình môn Kỹ năng mềm | Đại học Gia Định

Giáo trình môn Kỹ năng mềm | Đại học Gia Định. Tài liệu được biên soạn dưới dạng file PDF gồm 127 trang, giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao trong kì thi sắp tới. Mời bạn đọc đón xem!

Môn:

Đại học Gia Định 112 tài liệu

Thông tin:

127 trang 6 tháng trước

Tác giả:

48 Nguyễn Thị Anh Thơ

docx.com.vn

Bình luận

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để gửi bình luận.

Giáo trình môn Kỹ năng mềm | Đại học Gia Định

227 114 lượt tải Tải xuống

PGS, TSKH Bùi Loan Thùy

PGS, TS PhҥPĈình NghiӋP

Kӻ năng m mӅ

73+&0QăP10

L UӠ,1Ï,ĈҪ

KӻQăQJPӅPOà thu tính cách ұWQJӳGQJÿӇFKӍFiFNӻQăQJWKXӝFYӅ FRQQJѭӡLNK{QJPDQJ

tính chuyên môn, không th . K bao hàm ӇVӡQҳPÿѭӧF. Ĉk\OjPӝWNKiLQLӋPUӝQJ ӻQăQJPӅP

trong nó r àm viҩWQKLӅXNӻQăQJQKѭNӻQăQJO ӋF ӻQăQJWѭGX\ ҥR ӻQăQJWѭnhóm, k sáng t k

duy ph , k ình, k , kҧQELӋQ ӻQăQJJLDRWLӃSNӻQăQJWKX\ӃWWU ӻQăQJJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ ӻQăQJTXҧQ

lý th , t v.v….ӡLJLDQ әFKӭFF{QJYLӋF

KӃWTXҧ QJKL ӭXFӫD9LӋQ 1JKL ӭX JLiRGөF 9LӋW1DP F{QJEӕ WUên c ên c ên báo Sài gòn giҧL

phóng ngày 14/12/2009 cho th ên tҩ\FӭWURQJVLQKYL ӕWQJKLӋSFyWUѭӡQJKӧSEӏÿiQK

giá thi ên không tìm àm thích h ì nguyên nhân thiӃXNӻQăQJPӅPVLQKYL ÿѭӧFYLӋFO ӧSY ӃX

kӻQăQJPӅPTheo B - Xã hӝ/DRÿӝQJ - 7KѭѫQJELQK ӝLFӭKӗVѫ[LQYLӋFFKӍFyKӗ

VѫÿҥW\ ҫXYӅFKX\ ӻQăQJP ӋSFҫQêu c ên môn và k à doanh nghi

Ĉk\OjFRQVӕEiRÿӝQJÿӓYӅVӵNKLӃPNKX\ӃWWURQJQӅQ өFÿҥLKӑFӣ9LӋW1DPKLӋQQD\ giáo d

Giáo trình “K m ên so nhӻQăQJ ӅP”ÿѭӧFEL ҥQ ҵPJySSKҫQ NKҳFSKөFFiF KҥQFKӃ FKtQKFӫD

sinh viên Vi à thi k ành xã h . Do bӋW1DPKLӋQQD\O ӃX ӻQăQJWKӵFK ӝL ӏJLӟLKҥQYӅWKӡLOѭӧQJ

WURQJFKѭѫQJWU ӑFQ ӵDFKӑQFiFNӻQăQJFѫEҧQ ҫQSKҧLÿһFELӋWình h ên chúng tôi l sinh viên c

chú tr à rèn luy ình h ình bày trong giáo trình. là ӑQJWUDXGӗLY ӋQWURQJTXiWU ӑFÿҥLKӑF ÿӇWU Ĉy

các k àm vi à giӻQăQJO ӋFQKyPNӻQăQJWѭGX\SKҧQELӋQ, kӻQăQJSKiWKLӋQY ҧLTX\ӃWYҩQÿӅ

khoa hӑFNӻQăQJthuy ình.ӃWWU

NӝLGXQJJiáo trình bao gӗP6 :FKѭѫQJ

&KѭѫQJ Khái quát vӅNӻQăQJPӅP FKѭѫQJQj\ ӋPNӻQăQJY ӻQăQJPӅP: làm rõ khái ni à k ,

ÿѭDUDFѫVӣNKRDKӑF cӫDYLӋFKXҩQOX\ӋQNӻQăQJ ҥLNӻQăQJ ҫPTXDQWUӑQJFӫDNӻ, các lo và t

QăQJPӅPWURQJ ӝFVӕQJY ӵQJKLӋSÿӕLYӟLVLQKYL cu à s ên.

&KѭѫQJ ӻQăQJO ӋFQKyP ҩQÿӅFKXQJYӅQKyP ҧQFKҩW ӫD2. K àm vi trình bày các v b , vai trò c

nhóm, cách th àm vi àm viӭFtәFKӭFQKyPO ӋFKLӋXTXҧFiFNKyNKăQWKѭӡQJJһSNKLO ӋFQKyP

và cách nâng cao hi àm vi , cách gi ành viên ӋXTXҧO ӋFQKyP ҧLTX\ӃWFiF [XQJÿӝW JLӳDFiFWK

trong nhóm.

&KѭѫQJ ӻQăQJWѭGX\SKҧQELӋQ ҧQFKҩWFiF\ ҫXFӫDWѭGX\SKҧQELӋQ3. K : trình bày b êu c , tinh

thҫQSKҧQELӋQ, cách th , cách ch , cách xem xét v t ӭFlұSOXұQKӧSORJLF ӕQJQJө\ELӋQ ҩQÿӅPӝ

cách khách quan, toàn diӋQ

&KѭѫQJ ӻQăQJSKiWKLӋQYҩQÿӅYjÿһWYҩQÿӅPӝWFiFKFKtQK[iF ÿӅFұS ӭF4. K : cách th phát

hi mӋQYҩQÿӅ, khoa hÿһWYҩQÿӅ ӑF ӝWFiFKFKtQK[iF, cách th ên hay cho v .ӭFÿһWW ҩQÿӅ

&KѭѫQJ ӻQăQJJLҧLTX\ӃW YҩQÿӅ j\FiFK ÿһWFiF JLҧWKX\ӃW FKRYҩQÿӅFiF5. Các k : trình b

SKѭѫQJSKiSWLӃSFұQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅF ӭ ӻQăQJOӑFWK{QJWLQách thӭc ch ng minh giҧ thuyӃt, k

cӕWOõi khi ài liÿӑFFiFW ӋXWKDPNKҧRNӻQăQJSKӓQJYҩQÿӇWKXWKұSWK{QJWLQNӻQăQJTXDQ

ViWÿӇWKXWKұSWK{QJWL ӻQăQJSKkQWtFKY әQJKӧSYҩQÿӅn, k à t

&KѭѫQJ ӻQăQJWKX\ӃWWU ӅEDJLDLÿRҥQFӫD ӻQăQ ӃWWU ѭӟFF{QJ6. K ình: trình bày v k g thuy ình tr

chúng: chu ình, thuy ình và h ình. ҭQEӏWKX\ӃWWU ӃWWU ұXWKX\ӃWWU

Trong t êu nghiên c các câu h , bài t ành và ӯQJFKѭѫQJFyPөFWL ӭXFXӕLFKѭѫQJFy ӓL ұSWKӵFK

tài li ên có th à chu ài thuy ình, th , ӋXWKDPNKҧRÿӇJL~SVLQKYL ӇWӵWUҧOӡLY ҭQEӏFiFE ӃWWU ҧROXұQ

th ành.ӵFK

&iFFKѭѫQJ 4, 5 do PGS, TSKH Bùi Loan Thùy biên soҥQ FKѭѫQJcác 2, 3, 6 do PGS, TS

PhҥPĈình Nghi ên soӋPEL ҥQ

NhӳQJNӻQăQJWKӵFKành xã h ành công trong sӝLTX\ӃWÿӏQKUҩWOӟQÿӃQWK ӵQJKLӋSYjWѭѫQJODL

cӫDVLQKYLên sau khi t Chính vì v , chúng tôi hy v , giáo trình KӕWQJKLӋS ұ\ ӑQJUҵQJ ӻQăQJPӅP

sӁFXQJFҩSFiFNLӃQWKӭFEәtFKFKRVLQKYLên v g m không thӅFiFNӻQăQ ӅP ӇWKLӃXWURQJFXӝF

sӕQJQyLFKXQJYà trong nghiên c êng, giúp h trong viӭXNKRDKӑFQyLUL ӑFyWKӇGӉGjQJKѫQ ӋF

phát hi ình bày v khi h ên c , tham ӋQYҩQÿӅÿһWYҩQÿӅJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅWU ҩQÿӅ ӑFWұSQJKL ӭX

gia các ho ã h g ngo và có k àm viҥWÿӝQJ [ ӝL KRҥWÿӝQ ҥL NKyD ӻ QăQJWѭ GX\WӕW NӻQăQJO ӋF

nhóm hi theo yêu c à tuy .ӋXTXҧ ҫXFӫDFiFQK ӇQGөQJ

Vi h nӋFQҳPYӳQJNLӃQWKӭFWKӵFKành t sӕWFiFNӻQăQJmӅP Ӂ ӛWUӧ sinh viên khҧ ăng làm chӫ

cuӝc sӕng, hiӇX ÿѭӧc bҧQ thân mình và nhu c ã h , tҫXFӫD[ ӝL ҥRFҫXQӕLU~WQJҳQNKRҧQJFiFK

giӳDYLӋFKӑFWұSWҥLWUѭӡQJÿҥLKӑFYà thӵFWӃF{QJYLӋFQJRjLÿӡLJL~SFKRYLӋFFKX\ӇQWLӃSGӉ

GjQJQKDQKFKyQJKѫQ ӃW Sinh viên sӁ bi cách thích nghi v i xã hӟ ӝL, chӑQOӵDÿѭӧFcách ngӭ

xӱ cá nhân phù hӧStrong cӝng ng.ÿӗ

Do khái ni k khá r trong khuôn kh ình không thӋP ӻQăQJmӅP ӝQJ әPӝWJLiRWU ӇFKӭDÿӵQJÿҫ\

ÿӫKӃWY ұ\ ӳQJNKLӃPNKX\ӃWO Ӈ ӓLFҧYӅQӝLGXQJY ӭF&K~QJì v nh à không th tránh kh à hình th

tôi r ê bình c ên và các bҩWPRQJQKұQÿѭӧFVӵJySêSK ӫDFiFJLҧQJYL ҥQVLQKYLrQÿӇVӱDFKӳD

bәVXQJWURQJOҫQ[XҩWEҧQVDX

Xin chân thành cҧPѫQYӅQKӳQJêNLӃQÿyQJJySTXêEiX

Ý kiӃQÿyQJJyS[LQJӱLYӅÿӏDFKӍHPDLO thuybl@uef.edu.vn

Nhóm biên soҥQ

&KѭѫQJ1

KHÁI QUÁT Vӄ KӺ1Ă1*0ӄM

MөFÿtFK nghiên cӭX

- NҳPYӳQJkhái ni à kӋPNӻQăQJY ӻQăQJPӅP

- NhұQELӃWÿѭӧFFѫVӣNKRDKӑF cӫDYLӋFKXҩQOX\ӋQNӻQăQJ

- Phân bi õ ràng các loӋWU ҥLNӻQăQJ

- GiҧLWKtFKÿѭӧFWҫPTXDQWUӑQJFӫDNӻQăQJPӅPWURQJFXӝFVӕQJYà sӵQJKLӋS

1.1. Khái niӋPNӻQăQJ

KӻQăQJWLӃQJ$QKOà skill, ti à capacité. có nhi quan ni khác nhau ӃQJ3KiSO &KRÿӃQQD\ ӅX ӋP

v kӅ ӻQăng.

- “KӻQăQJOà kh thu nh trong mҧQăQJYұQGөQJQKӳQJNLӃQWKӭF ұQÿѭӧF ӝWOƭQKYӵFQàoÿyYjR

th ” .

ӵFWӃ

- “KӻQăQJYӅFѫEҧQOà m à bao quát c ành ӝWGҩXKLӋXFKXQJY ӫDVӵVҹQVjQJÿҥWÿѭӧFPӝWWK

tích v ình ù hӟLWU ÿӝYjFѭӡQJÿӝSK ӧSӣPӝWWKӡLÿLӇPQKҩWÿӏQKWURQJQKӳQJÿLӅXNLӋQQKҩW

ÿӏQKKRһFO ӫDVӵVҹQV ÿӝQJFҫQWKLӃWFKRYLӋFÿҥWÿѭӧFà c àng hӑFÿѭӧFFiFNLӃQWKӭF và hành

WKjQKWtFKÿy ӭFÿӝÿҥWWKjQKWtFKFyFѫVӣӣKRһFO өFY ӋQWұSKRһFӣFiF\ӃXWӕ. M à giáo d à luy

bҭPVLQKӣFiFWӕFKҩWFѫEҧQNK{QJSKөWKXӝFYào kinh nghiӋP1KѭYұ\NӻQăQJÿѭӧFhiӇX

là s àng h hành tích và c quy các v thông ӵVҹQV ӑFWұSYjÿҥWW ҫQGүQWӟLYLӋFJLҧL ӃWÿѭӧF ҩQÿӅ

TXDODRÿӝQJFyVX\QJKƭ´

- “K ã ӻQăQJOjQăQJOӵFYұQGөQJFyNӃWTXҧQKӳQJWULWKӭFYӅSKѭѫQJWKӭFKjQKÿӝQJÿ ÿѭӧF

ch .

ӫWKӇOƭQKKӝLÿӇWKӵFKLӋQQKӳQJQKLӋPYөWѭѫQJӭQJ´

- “K à ho à nh à mӻQăQJO ҥWÿӝQJTXDQViWÿѭӧFY ӳQJSKҧQӭQJP ӝWQJѭӡLWKӵFKLӋQQKҵPÿҥW

ÿѭӧFPөFÿtFK.ӻQăQJO ҧQăQJWKӵFKLӋQF{QJYLӋFPӝWFiFKFyKLӋXTXҧWUrQFѫVӣWtQKà kh

ÿӃQÿLӅXNLӋQWKӡLJLDQQKҩWÿӏQKGӵDY ӭFY ӻ[ҧRÿ

ào tri th à k ã có” .

Các quan ni trên à khӋP WX\NKiFQKDXQKѭQJFyFQJmӝWÿLӇPFKXQJ: kӻQăQJO ҧQăQJYұQ

dөQJNLӃQWKӭFYào vi . àn ӋFJLҧLTX\ӃWFiFYҩQÿӅWKӵFWӃ ӢPӭFÿӝNӻQăQJFRQQJѭӡLFyWKӇKR

WKjQKÿѭӧFF{QJYLӋF vӟLQKӳQJWKDRWiFQKҩWÿӏQKWKӵFKLӋQPӝWFiFKWKXҫQWKөFKRһF Ӈcó th

cKѭDÿѭӧFWKXҫQWKөFOҳPWùy thu ào s .ӝFY ӵWұSWUXQJFK~êFӫDtӯQJQJѭӡL

1.2. &ѫVӣNKRDKӑF cӫDYLӋFKXҩQOX\ӋQNӻQăQJ

T vҥLFiFWUѭӡQJKӑF ӟLFiFP{QKӑFPDQJWtQKWKӵFKành, h ên chӑFVLQKVLQKYL ӍFyWKӇÿҧP

bҧRWKӵF Kành t à k thӕWWUrQ FѫVӣ ÿѭӧFWUDQJbӏVӵ KLӇXELӃWFѫEҧQYӅ OêWKX\ӃW Y ӻQăQJ ӵF

hành.

Khi b có nhӓF{QJVӭFUDÿӇKӑFWұSPӝWOƭQKYӵFQjRÿyFRQQJѭӡLWKѭӡQJ ӳQJÿӝQJFѫNKiF

QKDXFyQJѭӡLKӑFÿѫQJLҧQFKӍÿӇ³ELӃW´ÿӇWӵQkQJFDRWU ÿӝFKRP ѭӡLKӑFYình ình, có ng ì

hӭQJWK~VD\Pê lƭQKYӵFÿyFyQJѭӡLKӑFÿӇYұQGөQJYào giҧLTX\ӃWFiFYҩQÿӅWKӵFWӃ«

ĈӕLYӟLQKӳQJQJѭӡLKӑFÿӇYұQGөQJY ҧLTX\ӃWFiFYҩQÿӅWKӵFWӃ ӃQWKӭF ҳWào gi , ngoài ki , b

buӝFSKҧLÿѭӧFKXҩQOX\ӋQNӻQăQJ

TӯÿLӇ ӳ ӑFĈjQҹQJ1;%Ĉj1ҹn tiӃng ViӋt. ViӋn ngôn ng h ng, 1998.- Tr. 501.

Nguy à khái niӉQ7LӃQĈҥW.KiLQLӋPNӻQăQJY ӋPNӻ[ҧRWURQJÿ ҥRNӻWKXұWY ӅQJKLӋS7ҥSFKtSKiWWULӇQào t à ngh

giáo d - Tr.18-20.өF6ӕ

Mai H ê. K ành chính/K ên c ành chính quӳX.KX ӻQăQJJLDRWLӃSWURQJK ӃWTXҧQJKL ӭXNKRDKӑF++ӑFYLӋQK ӕF

gia,1997.- Tr. 21.

http://baigiang.violet.vn

ViӋFKXҩQOX\ӋQNӻQăQJWURQJÿào t s ên cҥRFRQQJѭӡLFyFѫ ӣNKRDKӑFWURQJFiFQJKL ӭXFӫD

khoa h Nhà tâm lý h Benjamin Bloom và nhà tâm lý hӑFWkP Oê ӑF QJѭӡL0ӻ ӑFQJѭӡL $QK

'DYHNKLÿӅFұSÿӃQPөFÿtFKKӑFWұSÿ ӍUDEDOƭQKYӵFFӫDPөFÿtFKKӑFWұSYӟLFiFPӭFã ch

ÿӝFDRWKҩSNKiFQKDX

- L c: m .ƭQKYӵFQKұQWKӭ өFÿtFKKӑFWұSOLrQTXDQÿӃQNLӃQWKӭF

- L à giá tr .ƭQKYӵFFҧP[~FPөFÿtFKKӑFWұSOLrQTXDQÿӃQKӭQJWK~FiFWKiLÿӝY ӏ

- L các k ành.ƭQKYӵFWkPYұQPөFÿtFKKӑFWұSOLrQTXDQÿӃQ ӻQăQJWKӵFK

LƭQKYӵFWkPYұQOLêQTXDQÿӃQFiFNӻQăQJWKDRWic chân tay dùQJÿӃQFѫEҳSKRһFQKӳQJVӵ

ÿiSӭQJYұQÿӝQJKRһFÿ ӓLFyVӵSKӕLKӧSJLӳDFѫEҳSY ӋWKҫQNLQKEDRJӗPPӭFÿӝòi h à h

- B àm theo m ã à ҳWFKѭӟFO ӝWKjQKÿӝQJÿ ÿѭӧFTXDQViWQKѭQJWKLӃXVӵSKӕLKӧSJLӳDFѫEҳSY

hӋWKҫQNLQK

- Thao tác: làm theo m ã ӝWKjQKÿӝQJÿ ÿѭӧFTXDQViWWKѭӡQJWKHRVӵFKӍGүQWKӇKLӋQPӝWVӕ

sӵSKӕLKӧSJLӳDFѫEҳSYà hӋWKҫQNLQK

- Làm chu ành ҭQ[iFWKӵFKLӋQPӝWK ÿӝQJWKӇOӵFYӟLVӵFKXҭQ[iF nghƭDOjOjPÿ~QJFkQÿӕL

YjFKtQK[iFQKѭQJFKѭDQKDQK;

- Liên k ành th ành ӃWthӵFKLӋQWK ҥRPӝWKjQKÿӝQJWKӇOӵFFyVӵSKӕLKӧSFӫDPӝWORҥWFiFK

ÿӝQJNKiF ƭDOjOjPÿ~QJFkQÿӕLY ҥR ngh à chính xác, nhanh, th

- T ên hóa: bi thành công vi à ӵQKL ӃQPӝWKjQKÿӝQJWKӇOӵF ӋFWKѭӡQJOjPÿӇPӣUӝQJQyUDY

làm cho nó tr ành m ò bó và cu ùng thành mӣWK ӝWVӵÿiSӭQJWӵÿӝQJNK{QJJ ӕLF ӝWVӵÿiSӭQJ

thuӝFYӅWLӅPWKӭFKD\EҧQQăQJ, ngh ã tr ành thói quen nên có thƭDOjÿ ӣWK ӇOjPQKDQKÿ~QJ

chuҭQ[iF

Cách th là cung c ên quan tӭFGҥ\NӻQăQJWkPYұQ ҩSFiFNLӃQWKӭFFҫQWKLӃWOL ӟLYLӋFWKӵFKLӋQ

k vӻQăQJ6LQKYLên th ành các bài t ình thӵFK ұSTX\WU ӵFKLӋQNӻQăQJ ӟLcác bài t ình bày ұSWU

và gi ã hҧLTX\ӃWYҩQÿӅÿӇiSGөQJFiFNӻQăQJÿ ӑF

NӝLGXQJGҥ\NӻQăQJWkPYұQ bao g : ӗP

- BӕLFҧQKKRһFÿLӅXNLӋQWKӵFKLӋQNӻQăQJ

- Quy trìnhFiFEѭӟFWKӵFKLӋQNӻQăQJ

- Tín hi ào cӋXKRһFGҩXKLӋXFKRELӃWNKLQ ҫQWKӵFKLӋQNӻQăQJ

- Tiêu chí và tiêu chuҭQWKӵFKLӋQWURQJWӯQJEѭӟFFǊQJQKѭWRjQEӝNӻQăQJ

- Nh à an toàn kӳQJYҩQÿӅYӅDQWRjQODRÿӝQJY ӻWKXұWNKLWKӵFKLӋQNӻQăQJ

- Các l à biӛLWKѭӡQJJһSY ӋQSKiSNKҳFSKөF

- NhӳQJSKҭPFKҩWFҫQFyNKLWKӵFKLӋQNӻQăQJ

1.3. Các loҥLNӻQăQJ

Mu cuӕQWKtFKQJKLQKDQKYӟL ӝFVӕQJ, tr ành ng , ӣWK ѭӡLFyQăQJOӵF ӭQJ[ӱPӝWFiFKYăQKyD

và làm vi có hi ành tích cao, c c à rèn luyӋF ӋXTXҧÿҥWQKLӅXWK RQQJѭӡL ҫQhӑFWұSY ӋQrҩWQKLӅX

kӻQăQJWURQJÿyTXDQWUӑQJQKҩWOà các k à k .ӻQăQJ³FӭQJ´Y ӻQăQJ³PӅP´

KӻQăQJ³FӭQJ´Oà kh à s ành th ên môn. KҧQăQJKӑFYҩQNLQKQJKLӋPY ӵWK ҥRYӅFKX\ ӻQăQJ

“cӭQJ´ÿѭӧFWtFKOǊ\, rèn luy t nhóm các k trí tu (nghe, ӋQ ӯ ӻQăQJ Ӌ, kӻQăQJJLDRWLӃSFăQEҧQ

QyLÿӑFYLӃW ӻQăQJWӵKӑF), k ,….

Ví dө

- K à kh à hiӻQăQJ QJKH O ҧ QăQJ WLӃSQKұQ ³WK{QJ ÿLӋS´WK{QJTXD WKtQK JLiF Y ӇXQӝLGXQJ

³WK{QJÿLӋS´ÿyTXDFiFWӯFKӫFKӕWQKҩWTXDFiFêFKtQK

- KӻQăQJQyLOjkh ôҧQăQJGQJkPWKDQKQJ{QQJӳÿӇFKX\ӇQWҧLPӝWQӝLGXQJ³WK QJÿLӋS´

ÿӃQQJѭӡLQJKHFyF ӳWURQJK ҥWÿӝQJJLDRWLӃS ӻQăQJùng mӝWWtQKLӋXkPWKDQK - ngôn ng o . K

QyLÿ ӓLNKҧQăQJSKҧQӭQJWӭFWKӡL ӵDWU ӕQNLӃQWKӭFFyWiFÿӝQJWtFKFӵFÿӃQQJѭӡLòi h d ên v

nghe, có th c, tình cӇJk\UDVӵELӃQÿәLWkPOêQKұQWKӭ ҧPUҩWQKDQK

- KӻQăQJÿӑFOà kh - ngôn ngҧQăQJYұQGөQJNKҧQăQJWKӏJLiFÿӗQJWKӡLSKiWUDkPWKDQK ӳ

WѭѫQJӭQJYӟLWӯQJӳFkXFyWUrQYăQEҧQ

- KӻQăQJYLӃWOà kh g khuôn m dùng tҧQăQJlӵDFKӑQWӯQJӳÿ~Q үXQJӳSKiS ӯÿһWFkXÿӇELӇX

ÿҥWÿ~QJFKtQK[iF ӝLGXQJ³WK{QJÿLӋS´WKHRPӝWPөFÿtFKQKҩWÿӏQKn

CҧNӻQăQJWUrQÿӅXKình thành trên c .ѫVӣKLӇXQӝLGXQJWK{QJÿLӋS

- K à kh ìm ki à ӻQăQJWӵKӑFO ҧQăQJELӃWFiFKWӵW ӃPNLӃQWKӭFFҫQWKLӃWWӵSKiWKLӋQYҩQÿӅY

giҧLTX\ӃWYҩQÿӅÿһWUDELӃWӭQJGөQJQKӳQJNLӃQWKӭFÿã h ào gi ình huӑFY ҧLTX\ӃWFiFW ӕQJFө

thӇ

- K trí tu à kh , kh ình bày ӻQăQJ ӋO ҧQăQJWѭGX\ViQJWҥR ҧQăQJVX\OXұQkh diҧQăQJ ӉQÿҥWWU

kiӃQWKӭFNLQKQJKLӋP

Bên c h nh ” là nhҥQ ӳQJNӻQăQJ³FӭQJ´FiFNӻQăQJ³PӅP ӳQJQKkQWӕTXDQWUӑQJÿӕLYӟLVӵ

thành công trong cu à nghӝFVӕQJY ӅQJKLӋS

KӻQăQJ PӅP là m à nhӝWNKiLQLӋPUӝQJ Ĉk\O ӳQJ NӻQăQJ WKXӝF YӅWtQK FiFK FRQ QJѭӡL

không mang tính chuyên môn, không th . Ví d : sӇVӡQҳP ÿѭӧF ө ӵWұQWkPVӵGӉFKӏXWtQKOҥF

quan, kh ê ҧQăQJKjL KѭӟFkhҧQăQJJLDRWLӃSKLӋXTXҧNKҧQăQJӭQJ[ӱWUѭӟFQKӳQJOӡLSK

bình….

KӻQăQJPӅPcǊQJlà kh à cách th à phҧQăQJO ӭFWLӃSFұQY ҧQӭQJYӟLP{LWUѭӡQJ[XQJTXDQK

không ph ào trình ên môn. өWKXӝFY ÿӝFKX\

Có thӇYtGөPӝWVӕNӻQăQJPӅPTXDQWUӑQJQKѭ

- KӻQăQJ KӧSWiF: là kh hòa àng hҧQăQJ ÿӗQJYӟL WұSWKӇ sҹQV ӧSWiFWURQJF{QJ YLӋFFKӫ

ÿӝQJG ӃSVӵ[XQJÿӝW[XҩWKLӋQWURQJWұSWKӇ ҧQăQJ[RD\FKX\ӇQW ӕQJFăQJWKҷQJàn x , kh ình hu

thành tình huӕQJEӟWFăQJWKҷQJKRһFGӉFKӏX

- K : là kh bi àn thành mӻQăQJOjPYLӋFQKyP ҧQăQJ ӃWFiFKFKXQJVӭFFQJQJѭӡLNKiFKR ӝW

công vi ùng ph Bi êu ӋFF ӕLKӧSKjQKÿӝQJQKҵPPӝWPөFÿtFKFKXQJ ӃWFiFK[k\GӵQJPөFWL

và ho à phát triҥWÿӝQJQKyP[k\GӵQJY ӇQWLQKWKҫQQKyPJLҧLTX\ӃWFiF[XQJÿӝWWURQJQKyP

lãnh nhóm. K à kh ,ÿҥR ӃWKӧSYӟLQKDXÿӇSKiWKX\WKӃPҥQKY ҳFSKөFÿLӇP\ӃXFӫDWӯQJQJѭӡL

tҥRWKành mӝWVӭFPҥQKWұSWKӇ

- KӻQăQJ ÿӗQJFҧP: là kh ình cҧQăQJbiӃWFiFK TXDQWkP WUkQWUӑQJW ҧPê kiӃQFӫDQJѭӡL

khác, bi chia s ình cӃWFiFKOҳQJQJKH ҿWkPWѭW ҧPYӟLKӑ

- KӻQăQJNLӅPFKӃWӵNLӇPVoát b : là kh bi ình huҧQWKkQ ҧQăQJ ӃWFiFKNLӅPFKӃWURQJFiFW ӕQJ

[XQJÿӝW ӅPFKӃÿѭӧF[~FFҧPFӫDP ÿӇQJѭӡLNKiFFKLSKӕLWӵO ӫÿѭӧ, ki ình, không àm ch c

tình c , xúc c .ҧP ҧP

Các k à kӻQăQJFӭQJY ӻQăQJPӅPnӃXÿѭӧFNӃWKӧSYӟLQKDXsӁJL~SFRQQJѭӡL kӻQăQJsӕQJ

có hi và là bí quy ành công c ó chínhӋXTXҧ ӃWWK ӫDQKLӅXQJѭӡLWKjQKÿҥWĈ OjQăQJOӵFFӫDPӛL

QJѭӡL ӑ ӵDFKӑQÿѭӧFQKӳQJSKѭѫQJiQWӕLѭXÿӇ ҧLTX\ӃWQKӳQJQKXFҫXY, giúp h l gi à thách

thӭF FӫDFXӝF VӕQJPӝW FiFKFy KLӋXTXҧ nh , t ào bҩW ӵWLQ Y ҧQWKkQQKѭQJ không kiêu ngҥR

không n . ҧQFKtWUѭӟFWKҩWEҥLNK{QJÿҫXKjQJWUѭӟFQKӳQJNKyNKăQWKӱWKiFK

1.4. T ng và sҫPTXDQWUӑQJFӫDNӻQăQJPӅPWURQJFXӝFVӕ ӵQJKLӋS

Theo T WHO, n ã h à khәFKӭF<WӃWKӃJLӟL ăQJOӵFWkPOê[ ӝLO ҧQăQJӭQJSKyPӝWFiFKFyKLӋX

quҧYӟLQKӳQJ\êu c à thách th à khҫXY ӭFFӫDFXӝFVӕQJĈyFǊQJO ҧQăQJFӫDPӝWFiQKkQÿӇ

duy trì m ành vi phù h à tích cӝWWUҥQJWKiLNKRҿPҥQKYӅPһWWLQKWKҫQELӇXKiӋQTXDK ӧSY ӵF

NKLWѭѫQJWiFYӟLQJѭӡLNKiFYӟLQӅQYăQKyDYjP{LWUѭӡQJ[XQJTXDQK1ăQJOӵFWkPOê[ã

hӝLFyYDLWUò quan trӑQJWURQJYLӋFSKiWKX\VӭFNKRҿWKHRQJKƭDUӝQJQKҩW YӅPһWWKӇFKҩW

tinh th à xã h à kh ã h ày. ҫQY ӝL.ӻQăQJVӕQJO ҧQăQJWKӇKLӋQWKӵFWKLQăQJOӵFWkPOê[ ӝLQ

Theo Qu ên h UNICEF, k à khӻ1KLÿӗQJ/L ӧSTXӕF ӻQăQJVӕQJO ҧQăQJFKX\ӇQÿәLNLӃQWKӭF

(phҧLOàm gì) và thái ì, c ào giá tr ào) ÿӝWDÿDQJQJKƭJ ҧP[~FQKѭWKӃQjRKD\WLQWѭӣQJY ӏQ

WKjQKKjQKÿӝQJ ѭWKӃQ(làm gì và làm nh ào).

Mu kiӕQthành công trong công vi à cuӋFY ӝFVӕQJFRQQJѭӡLFҫQÿѭӧFWUDQJEӏ ӃQWKӭFYà rҩW

nhiӅXNӻQăQJ.KLÿiQKJLiQăQJOӵFFӫDQJѭӡLODRÿӝQJQJѭӡLVӱGөQJODRÿӝQJFǊQJWKѭӡQJ

FăQFӭYjRFiFWLrXFKtOLrQTXDQÿӃQNLӃQ ӭFNӻQăQJYjWKiLÿӝÿӕLYӟLF{QJYLӋF th

ӢQѭӟFQJRài, ví dөWҥLÒFNӻ QăQJKjQKQJKӅHPSOR\DELOLW\VNLOOVÿѭӧFTXDQQLӋPO ӻà các k

QăQJFҫQWKLӃWNK{QJFKӍÿӇFyÿѭӧFYLӋFO ÿӇWLӃQEӝWURQJWәFKӭFWK{QJTXDYLӋFàm mà còn

phát huy tiӅPQăQJFiQKkQYjÿyQJJySYjRÿӏQKKѭӟQJFKLӃQOѭӧFFӫDWәFKӭF&iFNӻQăQJ

này bao g àm viӗPNӻQăQJJLDRWLӃSNӻQăQJO ӋFÿӗQJÿӝLNӻQăQJJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅNӻQăQJ

sáng t à m à tҥRY ҥRKLӇPNӻQăQJOұSNӃKRҥFKY әFKӭFF{QJYLӋFNӻQăQJTXҧQOêEҧQWKkQNӻ

Qă ӑFWұSNӻQăQJF{QJQJKӋng h

TҥL&DQDGDYjRQăPWәFKӭF&RQIHUHQFH%RDUGRI&DQDGDFKX\ên nghiên c à phân ӭXY

WtFKFiF[XKѭӟQJNLQKWӃÿ ÿѭDUDGDQKViFKFiFNӻQăQJK ӅFKRWKӃNӹ;;,EDRJӗPã ành ngh

các k , kӻQăQJJLDRWLӃSNӻQăQJJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ ӻQăQJWѭGX\YjKjQKYLWtFKFӵFNӻQăQJ

thích àm vi ên c à toán. ӭQJNӻQăQJO ӋFYӟLFRQQJѭӡLNӻQăQJQJKL ӭXNKRDKӑFF{QJQJKӋY

KӹQJX\ên thông tin và tri th òi h ành viên trong xã hӭFKLӋQQD\ÿ ӓLWӯQJWK ӝLSKҧLWӵKӑFVXӕW

ÿӡLWUDXGӗLNKҧQăQJWѭGX\ÿӝFOұSY ӭQJQKDQKYӟLQKӳQJELӃQÿӝQJWKѭӡQJ[X\rQÿDà thích

dҥQJSKӭFWҥSFӫD[ã h ày c à rèn luyӝL0XӕQOjPÿѭӧFÿLӅXQ ҫQSKҧLKӑFWұSY ӋQFiFNӻQăQJ

m vӅPÿӇcó th ành nhӇWUӣWK ӳQJFRQQJѭӡL ӯDFyQăQJOӵFFKX\ên môn v kӯDFy ӻQăQJWӕWĈӕL

v kӟLVLQKYLên, ÿѭӧFWUDQJEӏFiF ӻQăQJPӅPWURQJP{LWUѭӡQJKӑFWұS sinh viên s tham gia Ӂ

ch c bi t chӫÿӝQJWtFKFӵFKѫQ ic ng xã hKRҥ ӝWÿ ӝL ӃWFiFK ә ӭc chuyên nghi p ng c Ӌ YjVi Wҥo ci

KRҥ ӝWÿ ng ngo , s các môn hҥLNKyD ӁFyNӃWTXҧhӑFWұS ӑFtӕWKѫQbiӃWFiFKWKLӃWOұSFiFPӕL

quan h có nhi và chӋWKkQWKLӋQYӟLPӑLÿӕLWѭӧQJ ӅXKѫQFiFFѫhӝLQJKӅQJKLӋS ҳFFKҳQUҵQJ

sӁJLҧLTX\ӃWPӑLYҩQÿӅSKiWVLQKWURQJFXӝFVӕQJFӫDPình hi . ӋXTXҧKѫQ

NhӳQJQJѭӡLVӱGөQJODRÿӝQJFRLWUӑQJFiFNӻQăQJPӅPvì con ÿk\OjPӝWQKkQWӕÿiQKJLi

QJѭӡL ҩWKLӋXTXҧE ҥQKNӻQăQJFӭQJ1JѭӡLFyFiFNӻQăQJPӅPVӁGүQGҳWÿѭӧFQKӳQJr ên c

QJѭӡLNKiFWKHRF ӝWKѭӟQJÿӇÿҥWPӝWPөFÿtFKFKXQJ 1KѭYұ\ùng m . kӻQăQJPӅP là hành

trang không th sinh viên phát triӇWKLӃXcӫD ÿӇ ӇQQJKӅQJKLӋSWURQJWѭѫQJODL

Câu hӓLFKѭѫQJ

1. KӻQăQJPӅP là gì?

2. LiӋWNê tên các loҥLNӻQăQJPӅPFҫQWKLӃWWURQJFXӝFVӕQJ

3. TҥLVDRSKҧLNӃWKӧSNӻQăQJFӭQJYà kӻQăQJPӅP"

4. TҫPTXDQWUӑQJFӫDNӻQăQJPӅPWURQJFXӝFVӕQJYà sӵQJKLӋS

Tài li u tham khӋ ҧRFKѭѫQJ

1. Nguy à khái ni ào t à nghӉQ7LӃQĈҥW.KiLQLӋPNӻQăQJY ӋPNӻ[ҧRWURQJÿ ҥRNӻWKXұWY Ӆ

nghiӋS7ҥSFKtSKiWWULӇQJLiRGөF6ӕ- Tr.18-20.

2. Mai H ê. K ành chính/K ên cӳX.KX ӻQăQJJLDRWLӃSWURQJK ӃWTXҧQJKL ӭXNKRDKӑF++ӑF

viӋQKành chính qu - Tr. 21.ӕFJLD

3. http://baigiang.violet.vn

4. http://www.kynang.edu.vn

5. http://foreman.nexo.com/kynang

CKѭѫQJ 2

KӺ1Ă1*/¬09,ӊC NHÓM

MөFÿtFKQJKLrQFӭX

- HiӇXÿѭӧFEҧQFKҩWYà vai trò cӫDQKyP

- BiӃWFiFKWәFKӭFKRҥWÿӝQJQKyPFyNӻQăQJ[iFÿӏQKPөFÿtFKFKXҭQPӵFQKyP

- BiӃWFiFKJLҧLTX\ӃWFiF[XQJÿӝWJLӳDFiFWKành viên trong nhóm.

2.1. Nhóm – Vai trò và các ÿһFÿLӇP

ĈӏQK ƭDQKyPngh

Nhóm là m àm vi ùng nhau, có cùng cách ti à có cùng WWSKSQJ˱LO FF SFQF{QJYLFY

mFÿtFK

Chúng ta gһSQKyPNKҳSPӑLQѫLWURQJWҩWFҧFiFOƭQKYӵFFӫDFXӝFVӕQJ

MӝWÿӝLEyQJÿiFKҷQJKҥQOà m ày có nhi ên, bác sӝWQKyP1KyPQ ӅXQJѭӡLKXҩQluyӋQYL ƭ

các c àm vi ùng nhau, ph ùng mҫXWKӫ«+ӑO ӋFF ӕLKӧSYӟLQKDXYjÿӅXWKHRÿXәLF ӝWPөFÿtFK

là chi à h àm vi ùng mӃQWKҳQJWURQJFiFWUұQÿҩXP ӑWKDPJLD.KLO ӋFQKѭYұ\KӑFyF ӝWFiFK

ti thӃSFұQF{QJYLӋF&KҷQJKҥQWURQJPӝWWUұQÿҩXFө ӇKӑWXkQWKӫFùng m à ӝWFKLӃQWKXұWY

nӃXVѫÿӗFKLӃQWKXұWÿyNK{QJPDQJOҥLNӃWTXҧPRQJPXӕQWKì c - chҧÿӝL ӭNK{QJSKҧLFKӍ

mӝWVӕFiQKkQWURQJÿӝL- cùng chuyӇQVDQJWKLÿҩXWKHRPӝWFKLӃQWKXұWNKiF

Các bác s à nhân viên y t ùng th ành cƭY ӃF ӵFKLӋQmӝWFDSKүXWKXұW[ѫYӳDÿӝQJPҥFKY ǊQJWҥR

thành m . Trong s ê, có bác s , có bác s , … ӝWQKyP ӕKӑFyEiFVƭJk\P ƭSKүXWKXұWFKtQK ƭSKөPә

Trong công vi c i h p v i nhau r t ch t . H à giӋ Kӑphӕ ӧ ӟ ҩ һ FKӁ ӑFyPөFÿtFKFKXQJO ҧLTX\ӃWÿѭӧF

ÿRҥQÿӝQJPҥFK ӏKҽSGR[ѫYӳDFXӕLF ӭXVӕQJEӋQKQKkQ vành b ùng là c

MӝWYtGөNKiFFӫDQKyPOà nhóm sinh viên th ài nghiên cӵFKLӋQPӝWÿӅW ӭXNKRDKӑF&iFVLQK

YLrQQj\ÿӅXFyPөFÿtFKO ӕWF{QJWU ӭXFӫDP ӑSKӕLKӧSF{QJà hoàn thành t ình nghiên c ình. H

viӋF YӟL QKDu, phân công nhau làm các phҫQYLӋFFKҷQJKҥQ QKѭÿLSKӓQJ YҩQ VkX PӝW Vӕ

QJѭӡLQjRÿy KD\WKLӃWNӃEҧQJKӓLY ӃQ KjQKÿLӅXWUD«+ӑFyFà ti ùng cách tiӃSFұQF{QJ

viӋFQKѭQKDXWKӇKLӋQTXDYLӋFWKӕQJQKҩWYӟLQKDXNӃKRҥFKOàm vi à cách ph i ӋFY ӕLKӧSYӟ

nhau khi th ài.ӵFKLӋQÿӅW

Không ph ùng làm vi ào c à m ài ҧLPӝWWұSKӧSQJѭӡLEҩWNǤF ӋFYӟLQKDXQ ǊQJO ӝWQKyP0ӝWY

QJѭӡLEiQK ӝWYjLQJѭӡLPXDKjQJÿDQJKӑSE ӝWWKѭѫQJYөQKҩWÿӏQKQjRÿyFǊQJàng và m àn m

không ph à m ùng làm m ng vi ã nói. ҧLO ӝWQKyP+ӑÿDQJF ӝWF{ ӋF–ÿyOjWKӵFKLӋQWKѭѫQJYөÿ

1KѭQJPөFÿtFKFӫDKӑNKiFQKDX

Mҩ\QJѭӡLEҥQQJӗLÿiQKEài v à m . õ ràng là h àm ӟLQKDXFǊQJNK{QJSKҧLO ӝWQKyP Ӣÿk\U ӑ³O

viӋF´Fùng nhau. ng có s . +ӑFǊ ӵSKӕLKӧSWKHRPӝWQJKƭDQKҩWÿӏQK 1KѭQJ Vӵ ӕ Qjph i hӧp y

không i i h p theo a a m. S i h p a c nh viên m p cho SKҧ Ojphӕ ӧ QJKƭ Fӫ QKy ӵphӕ ӧ Fӫ Fi WKj QKy JL~

công vi c a m cho công vi c a t ng nh viên, n s i h nh i Ӌ Fӫ QKy Yj Ӌ Fӫ ӯ WKj Fz ӵphӕ ӧSWURQJÿi Ej FKӍ

JL~ WUz ѭӧ Ӄ Wө ӭ JL~ WKj ӕ 1JRjp cho FKѫLÿ c ti p c, ch không p cho tӯng QKYLrQFKѫLW WKѫQ. i ra rõ

ràng m êng, h ùng mӛLQJѭӡLWURQJKӑFyPөFÿtFKUL ӑNK{QJFyF ӝWPөFÿtFK

Trong c p may ng i ta th ng t c công vi c theo dây chuy n. M i chuyFi [tnghiӋ ѭӡ ѭӡ әchӭ Ӌ Ӆ ӛ ӅQQKѭ

v thұy Fy ӇFyÿӃn 33 công nhân. c công nhân trong ng m t dây chuy n th c hi n c công &i F ӝ Ӆ ӵ Ӌ Fi

ÿ FQKDXQKѭPD\F ÿѫP ÿRҥ NKin әi Ojo, may tay io, m khuy, Q~ i ÿӇFyt o, … ѭӧ Vҧc n phҭm

may m c cu i ng. c công nhân y ng không o nh m t m. Trên th c t c công һ ӕ F &i Qj FǊ Wҥ WKj ӝ QKy ӵ ӃFi

nhân y lo n a nh, không quan tâm n n ph m cu i ng a dây Qj FKӍ Oj RҥPF{QJÿ Fӫ Pu ÿӃ Vҧ ҭ ӕ F Fӫ Fҧ

chuyӅn ( c YjKӑ ѭӧÿ WUҧOѭѫQJWKHRVӕ ѭӧ Vҧ ҭ PjKӑOj ѭӧl ng n ph m Pÿ c).

Ngay khi m t s i m m t công vi c, ng nh m n m t ch chung, Fҧ ӝ ӕngѭӡ FngOj ӝ Ӌ F ҳ ÿӃ ӝ Pө tFÿ QKѭQJ

ng kѭӡi n a giao công vi c TXҧ OêFӫ Kӑ Ӌ Yj ӃKRҥch m t ng ph n công vi c cho t ng ng i r t Oj ӯ ҫ Ӌ ӯ ѭӡ ҩ WӍ

PӍ Yu Ӄ ӕKӑFǊ FKӍ Oj Fӫ Pu ӕ ѭӡ, th ai trong s ng lo m phҫn viӋc a nh, không ph i hӧp vӟi nhӳng ng i

Fz Oҥ Yj JL~ ӥ ѭӡ Fz Oҥ WKu yFǊ SKҧ Oj ӝ QKyn i, không Sÿ nhӳng ng i n i, ÿ ng không i m t m.

2.1.2. Vai trò cӫDQKyP

“MӝWFk\Oàm ch ên non. ҷQJQ

Ba cây ch ành hòn núi cao”өPOҥLWK

&kXFDGDRQj\[ѭDÿ ӏ ҥLF ӏã có giá tr và nay l àng có giá tr . m vi c m nh ng h p /j Ӌ QKy FKt Ojtrѭӡ ӧ

“FKөm cây” i nên n i cao.Oҥ ÿӇ Kz Q~

&iFFiQKkQÿѫQOҿQyLFKXQJO ӇFKLӃQWKҳQJFiFFRQWK~WROӟQQKѭVѭWӱKәEiRà không th

hay voi r ên m ì, - ngay c ùng các dӯQJ7X\QKL ӝWQKyPWKӧVăQWK ҧNKLKӑFKӍG өQJFөWK{Vѫ

QKѭFKD{QJFK~QJWDÿ ӯWKӡL[D[ѭD ǊQJFyWKӇNKӕ ӃFiFFRQWK~ÿyã dùng t - c ng ch

MӛLQJѭӡLFyPӝWNKҧQăQJQKҩWÿӏQKPӝWVӕQLӅPÿDPPê nhҩWÿӏQKPӝWVӕOƭQKYӵFTXDQ

tâm nh à vì th à có th àn thành t -ҩWÿӏQK9 ӃP ӇKR ӕWPӝWVӕORҥLF{QJYLӋFQKҩWÿӏQK.K{QJDL

kӇFҧQKӳQJQJѭӡL[XҩWFK~QJ-FyÿѭӧFNKҧQăQJOàm t àm ӕWPӑLORҥLF{QJYLӋF+ӧSQKDXOҥLO

viӋFFKXQJWѭѫQJWUӧFKRQKDXWURQJF{QJYLӋFYì thӃJL~SPӑLQJѭӡLPӝWPһWEәVXQJFKR

nhau, m ình. y һW NKiFWҥRÿiӅXNLӋQFKRQKDXSKiWKX\ÿѭӧFVӣWUѭӡQJFӫDP Ĉѭӧ ұFQKѭY Oj

nh vӡ ӟi m, ai i vi c m vi c y, trong khi n u m n n m t QKy JLӓ Ӌ JuWKuVӁOj Ӌ ҩ Ӄ Fi OҿOjQKkQÿѫQ WUӑ Yҽ ӝ

công vi c anh ta i m ng ph n vi c anh ta không g i. Ch ng t Ӌ WKu SKҧ Oj Fҧnhӳ ҫ Ӌ Lӓ ҷ Kҥ ӝQQKѭ NKLP

ngѭӡi i câu m i m t nh, anh ta mu , li n xu ng su i câu - vi c anh ta JLӓ Fi ҳÿLF WUҥ ӝ Pu ӕ FiQăQ Ӆ ӕ ӕ Ӌ

Oj ҩ JLӓ ySKҧ ӵ ҩ ѭӟ ӕFi ѭӧ ÿӇ Ӄ ҩ ѭӟ Oҥ Ojm r t i -, VDXÿ i t n u n ng s FkXÿ c ăQ. Rҩt ti c, n u n ng i viӋc

anh ta m r t d . K t anh ta ch ng i ng v i n a nh. , n u Oj ҩ ӣ Ӄ TXҧOj ҷ Kj Oz ӟ Py Fi FӫWѭѫL Pu 7URQJNKLÿy Ӄ

Oj ӝ QKy F ѭӡ JLӓ VӁ ѭӡ JLӓ Wu VӁWu ҩ ѭӡm t m QJÿLYӟi nhau, ng i i câu ÿLFkX, ng i i m nҩm m n m, ng i

JLӓ ѭӟ VӁ WKu Ӄ TXҧ ӕ F Oj VӁFy ҩ ѭӧi nҩu n ng nҩu,... k t cu i ng bӳDăQ ch t l ng rҩt cao.

Trong công vi c, không i c o i chuy n ng di n ra d ng. u khi ng ta Ӌ SKҧ O~ Qj Pӑ Ӌ FǊ Ӊ ӉGj &ynhiӅ FK~

gһp nh ng n. N u m vi u khi ta m th y n n, . N u ӳ NKyNKăQOӟ Ӄ Oj ӋFÿѫQOҿWKunhiӅ Fҧ ҩ FKi Qҧ Eӓdӣ Ӄ

Oj QKy WKuFҧQKy VӁF JLҧ һ Fy ѭӡ VҿWu Fҧm viӋc m m ng nhau i quyӃt, ho c ng i chia nh m, khuyên

QKӫ Ӊ ѭӧ NKy, ... nên ta d v t qua NKăQKѫQ

Sinh viên Vi à sinh viên các ngành kinh t ã hi ao vai trò ӋW1DPÿһFELӋWO Ӄÿ ӇXYjÿiQKJLiUҩWF

cӫDOàm viӋFQKyP&KҷQJKҥQÿLӅXWUDFӫDPӝWQKyPVLQKYL ӟSFKҩWOѭӧQJFDRên khoá 48, l

ĈҥLKӑF1JRҥLWKѭѫQJFѫVӣ,,WKӵFKLӋQYjRWKiQJQăPFKRWKҩ\WURQJVLQKYLên

cӫDWUѭӡQJFy ÿӃQKѫQÿiQKJLiNӻQăQJPӅP WURQJÿyFyNӻQăQJO ӋFQKyP Oàm vi à

quan tr à r à ch à không quan tr .

ӑQJY ҩWTXDQWUӑQJY ӍFyJҫQWUҧOӡLO ӑQJ

Ĉk\OjPӝWÿLӅXGӉKLӇXYì ngay khi ã ph ên t àm viÿDQJKӑFÿҥLKӑF, VLQKYLrQÿ ҧLOL өFO ӋFQKyP

ÿӇWKӵFKLӋQFiFE ұSFiFF{QJWU ӭXNKRD ӑFài t ình nghiên c h

ĈLӅXWUDFӫDQKyPVLQKYL ӃĈҥLKӑF4XӕFJLD7K ӕ+ӗ&Kt0LQKên KT28 khoa Kinh T ành Ph ,

th 190ӵFKLӋQYào tháng 12/2009, cho thҩ\WURQJVӕ VLQKYLrQNKRDQj\ÿѭӧFKӓLý kiӃQWKì “có

ÿQK˯QVLQKYLrQ.KRD.LQK7 WWK˱QJ[X\ FO FQKyPWURQJKF-Lu ên và liên t àm vi

SWURQJNKLFKFyFK˱DWLVLQKYLên là ít và không làm vi . FQKyPWURQJKFWS´

KͿQăQJPPFDVLQK YL +&Kt0LQK ͹FWUQJY LSKiSên Thành ph – th à gi TiӇXOXұQ P{Q KӑF3KѭѫQJSKiS

nghiên cӭXNKRDKӑF1JX\ӉQ/ ҧR1JX\ ӳQJQJѭӡLNKiFê Th ên, Chiêm Hoàng Long …và nh -TP HCM, 2009.- tr 24.

VQÿO FQKyPFDVLQKYL  Wàm vi ên khoa Kinh t - Lu (TiӇXOXұQP{QKӑF3KѭѫQJSKiSQJKLrQFӭXNKRDKӑF/ê

NgӑF+ҥQKĈRàn Qu à nh -TP HCM, 2009.- tr.25ӕF+X\Y ӳQJQJѭӡLNKiF«

2.1.3. Các loҥLQKyP

Ta chia m theo nhi u tiêu c nhau. FythӇ QKy Ӆ FKtNKi

Mӝt tiêu c n phân chia m ch nh l p m. Theo tiêu y ta FKtthѭӡ ѭӧQJÿ FKӑ ÿӇ QKy OjFi WKj ұ QKy FKtQj

FyQKym chính th à nhóm phi chính thӭFY ӭF

Nhó chí ứm nh th cOjQKy ӝ әm do m t t ch thӭc , ch ng t doanh nghi p, l p Qj yRÿ ҷ Kҥ ӝQQKѭP Ӌ ұ ÿӇ ӵc

hi th thӋn nh ng công vi c ch a t ch c. m nh th c, ӳ Ӌ Qj yYuPө tRÿ Fÿ Fӫ ә ӭ 1Ky FKt ӭ Yu Ӄ ѭӡng c FyPө

ÿ Fÿt WU Pөch ng vӟi tch a t c l p ra . m tr ng trong c m ki u y th ng Fӫ әchӭ ұ Qy 1Ky ѭӣ Fi QKy Ӈ Qj ѭӡ

FǊ ѭӧ ә FKӑ ӯ ѭӟ Pj Fi WKj QKy &i WKjQJÿ c t chӭc lӵa n t tr c, không do c nh viên m bҫu ra. c nh viên

QKy Fy Ӈ ѭӧ ә FKӍ ӏ F ӏ WKj ұ QKy Fy Ӈ QKy ѭӣm th ÿ c t chӭc ÿ nh ng vӟi quyӃWÿ nh nh l p m, th do m tr ng

l thӵa n. V i FKӑ ӟ YӏWUt ѭӡ ѭӧQJÿ c nh ngay t y, c nh viên m th ng [i ӏFÿ ӯÿҫXQKѭYұ Fi WKj QKy ѭӡ

không th t sұ ӵ Eu ҷ Ӆ Qj Jy Fi Oj Ӌ FiQKÿ ng vӟi nhau. ĈL n y p phҫQTX\ÿӏQKSKѭѫQJ ch m vi c, ch

giao ti p trong m. m nh th c th ng nh cao n v ng. m do m t Ӄ QKy 1Ky FKt ӭ ѭӡ Fy ӝә ӏÿ Qÿ YjbӅ ӳ 1Ky ӝ

F{QJW\WKѭѫQJPҥ ÿӇWu Fi SKi Ӈ ӝ WKӏ ѭӡ Oj ӝ QKy FKti lұp ra m ch t tri n m t tr ng mӟi m t m nh thӭc.

1Ky Fi QKjJLi YjQKj Kӑ ӝ ѭӡ ҥ Kӑ ÿӇ ӝ ÿӅm c o khoa c do m t tr QJÿ i c lұp ra nghiên cӭu m t vҩn ÿӡi

sӕng a ng i dân c ng m ng t m nh th c.Fӫ ѭӡ Fi Y ӟLÿ{WKӏKRiFǊ Ojmӝ QKy FKt ӭ

Nhó chím không nh thứcOjQKy ӝ әm không do m t t ch l ngӭc Qj yRÿ ұp ra, t sPjmӝ ӕ ѭӡi, v i m t ӟ ӝ

sӕ ӇÿL PFKXQJQKѭTXDQ ÿLӇm s ng, niӕ ӅPÿDP Pr, ngh p ... ng nhau l p ra c ӅnghiӋ F ұ ÿӇthӵ

hi ch kiӋn m t công vi c , ho c ng tӝ Ӌ Qj yRÿ һ ÿӇF ә ӭc m t ng, m t sӝ KRҥ ӝWÿ ӝ ӵ Ӌn . m Qj yRÿ 1Ky

ÿѭӧ Ӈ Qj ѭӡ ӵ ҫ QKy ѭӣ ӵ QKy Fӫ Fi WKj Ojc lұp theo ki u y th ng t b u ra m tr ng. S tham gia m a c nh viên

KRj WRj ӵ Ӌ YjKӑ ӕ Eu ҷ Ĉһ Qj Fӫ QKy FKtn n t nguy n WѭѫQJÿ i QKÿ ng vӟi nhau. FÿLӇm y a m phi nh

th nhiӭc p cho vi c giao ti p trong m JL~ Ӌ Ӄ QKy Fy Ӆu thu n l i o th u. m i y ұ ӧ Yj ӡLJLDQÿҫ 1Ky ORҥ Qj

thi ngӃu m nh th c. M t sә ӏ QKyQÿ QKKѫQ FKt ӭ ӝ ӕ ѭӡi n t p i ng nhau Eҥ F ӕQJÿDPPrURE Kӑ Oҥ F ÿӇ

nghiên c u ch o robot t m phi nh th c. M t s i p v i nhau c hi n ӭ ӃWҥ Ojmӝ QKy FKt ӭ ӝ ӕngѭӡ Kӑ ӟ ÿӇthӵ Ӌ

m mӝt d n ng ӵi Qj yFǊRÿ Oj ӝt m phi nh th c.QKy FKt ӭ

Dӵa o ch t n i a m trong th i gian ta chia m nh ên Yj Fi ӗ Wҥ Fӫ QKy ӡ FythӇ QKy WKj QKyPWKѭӡQJ[X\

Yj QKyP NK{QJ WKѭӡQJ [X\ên. 1Ky ѭӡ ӗ Wҥ Wө ӡm th ng xuyên t n i liên c trong th i gian, Kӑ JLҧi

quy chuyӃt h t công vi c y Ӄ Ӌ Qj WKu Ӈn qua công vi c c. i m y th ng nh. c Ӌ NKi /Rҥ QKy Qj ѭӡ ә ӏQÿ &i

WKj QKy Ӈ Ӄ ӕ Fi ҳ Fӫ QKy FǊ ѭӧ Fi WKjnh viên m hi u bi t nhau rҩt t t, c quy t c, chuҭn mӵc a m QJÿ c c nh

viên hi u nh o trong vi c ch p nh, tuân . m do m t công ty l nh nh Ӈ U}YjWKj WKҥ Ӌ ҩ Kj WKӫ 1Ky ӝ ӳKj WKj

l mұp t tri n c tour m i ÿӇSKi Ӈ Fi ӟ Oj ӝt m th ng xuyên. m không th ng xuyên , QKy ѭӡ 1Ky ѭӡ WKu QKѭ

tên i a cho th y, t n i không liên c trong th i gian. m th ng i n sau khi Jӑ Fӫ Qy mÿ ҩ ӗ Wҥ Wө ӡ 1Ky ѭӡ JLҧ Wi

thӵc hi n xong m t, ho c m t s công vi c , khi nhu c u m i h p i. nh Ӌ ӝ һ ӝ ӕ Ӌ Qj yRÿ Yj Fy ҫ QKy VӁWi ӧ Oҥ 7t

ә ӏ Fӫ ORҥ QKy Qj WKj QKy Fy Ӈ әQ ÿ nh a i m y không cao, nh phҫn m th WKD\ ÿ i tӱ ӧ Qjÿ t \ TXD ÿӧt

NKic.

2.1.4. Các vai trong nhómtrò

Trong m t m ng u vai c nhau. M i nh viên m t ӝ QKy KRҥ ӝWÿ FynhiӅ WUzNKi ӛ WKj QKy FythӇFymӝ

hoһc nhi u vai . Ӆ WUz

1J˱LO ÿRãnh

Ng nhiѭӡi o m OmQKÿҥ QKy Fy ӋPYө tìm ki sung các thành viên m , i nh viên ӃPEә ӟL WKD\ÿә WKj

QKy ӏ ѭӟ SKi Ӈ QKy ѭӟm, ÿ nh h ng t tri n m, h ng d n giao ti p trong m, nâng cao tinh th àm ү Ӄ QKy ҫQO

vi ng nh ,ӋFFӫa c nh viên. Ng i o m i Fi WKj ѭӡ OmQKÿҥ QKy SKҧ Oj ѭӡi hi u Ӈ U} ҩt nhi m Ӌ Yө PөFÿtch

Fӫ QKy ѭӟ SKi QKy ѭӡ Qj FǊ SKҧ Fya m, h ng t triӇn m. Ng i y ng i khҧQăQJSKiQÿRiQQKӳQJQăQJOӵF

và cá tính c ành viên trong nhóm, nh quy n, bi t l ng nghe, n, ӫDFiFWK FyWt ӃWÿRi Ӄ ҳ NK{QJÿ Fÿӝ Ri

bi ngӃWÿӝng viên, ch lNKt Ӌ ѭӡi c, bi t t à lNKi Ӄ ҥREҫXNK{QJNKtKѭQJSKҩQY ҥFTXDQWURQJQKyP

Thông th ng vai y do m tr m nh n. N u vai o m không thu c ѭӡ WUzQj QKy ѭӣQJÿҧ ұ Ӄ WUzOm ҥQKÿ QKy ӝ

vӅQKym tr ng m tr ng trên th c t o nh ng “ danh không th c”. ѭӣ WKuQKy ѭӣ ӵ Ӄ YjUѫL Wu WUҥ Fy Pj Fy ӵ

ĈL NKăQFKR WÿӅ Qj Ӆ NKyu y gây ra nhi u KRҥ ӝ Fӫ QKyng a m.

1J˱LÿLXSKL

1JѭӡLÿLӅXSKӕL l i s p x p, phân công c công vi c cho c nh viên, t c cho c jngѭӡ ҳ Ӄ Fi Ӌ Fi WKj әchӭ Fi

WKj y ӕ ѭӡ ӕ SKҧ U}NKҧ Fӫ FiQKYLrQÿ ph i hӧp vӟi nhau. Ng LÿLӅu ph i i hiӇu QăQJFKX\rQP{Q a c

WKj FǊ SKҧ Ӈ U} Ӌ ӝ ӝQKy WKt Ojnh viên. Anh ta ng i hi u quan h trong n i b m: nhӳng ai ch m viӋc vӟi

nhau, nh ng ai không h ng m khi m vi c v i nhau, nh ng ng i o b sung cho nhau ӳ ӭ WK~lҳ Oj Ӌ ӟ ӳ ѭӡ Qj ә

tӕt nh t, ... Ng u ph i ng c n n m ch c t t c ph n công vi c a m c yêu ҩ ѭӡLÿLӅ ӕ FǊ ҫ ҳ ҳ ҩ FҧFi ҫ Ӌ Fӫ QKy YjFi

c ngҫu a ng. Ng u ph i ng i Fӫ FK~ ѭӡ ӅLÿL ӕ FǊ SKҧ Oj ѭӡi i l p k ch, ng bi n t t, JLӓ ұ ӃKRҥ FyNKҧ ӭQăQJ Ӄ ӕ

FyNKҧ JLҧ Fi NKyQăQJ i quyӃt c NKăQ

Trong c m thông th ng vai y do m tr m nhi m. Ch ng n trong Fi QKy QKӓ ѭӡ WUzQj QKy ѭӣ ҧQJÿ Ӌ ҷ Kҥ

Fi QKy ӵ ÿӅWj Kӑ QKy Kӑ Fӫ WKuc m sinh viên th c hiӋn i nghiên cӭu khoa c, hay m c tұp a sinh viên

vai y th ng do tr ng m nhi m. c m l n vai y WUzQj ѭӡ ѭӣ QKy ҧPÿ Ӌ 1KѭQJWURQJFi QKy ӟ WUzQj FythӇ

ÿ Fÿ ³WKѭ KD\³ÿLѭӧ ӝ ѭӡ [ic m t ng i, vӟi chӭc danh ӏ U} QKy YtGөnh trong m – NêQKym”, Ӆu ph i ӕ

viên” – m nhi m. ng ng tr ng h p vai y không do m t ng i o cÿҧ Ӌ &Ǌ Fynhӳ ѭӡ ӧ WUzQj ӝ ѭӡ Qj ӕ ӏÿ nh

ÿҧ Ӌ Pj Ӈ ӯWKj Qj WKj NKi ӕ KRҥm nhi m, luân chuy n t nh viên y sang nh viên c trong su t thӡi gian t

ÿ ĈL QJQKѭYDL Qÿ Wÿӝ Fӫ QKyng a m. Ӆ Qj FǊ ӕu y ng gi WUz Ӆti ҥ ӝo trong m ӝ Ey Qy Ojәi ng i chung n

ÿӏ ѭӡ FǊ Fy Ӈ WKӫQj WKӫNKi ҵ Fi KRi Ӈnh, tuy nhiên ng i ta ng th thay cҫu y bҵng cҫu c b ng ch n chuy n

YӏWUtFӫ Kӑ Ey &y ѭӡ ӧ NKi Oj WUz Ӆ ӕ ѭӧ ӝ ӕWKja trên sân ng. tr ng h p c nӳa khi vai ÿL u ph Lÿ c m t s nh

viên ng nhau th c hi n, nh viên y ng không c nh, i theo th i gian, F ӵ Ӌ YjsӕWKj Qj FǊ ӕ ӏÿ Pj әWKD\ÿ ӡ

theo ng a m trong c th m c nhau.KRҥ ӝWÿ FөthӇFӫ QKy Fi ӡ ӇLÿL NKi

1J˱LJLiPViW

1JѭӡLJLiP ViWOj ѭӡng L ÿҧPEҧ QKyo cho m giӳ YӳQJ FÿPө tch a m, m o c Fӫ QKy ÿҧ Eҧ ÿӇ Fi

WKj KRj WKj ~ Kҥ YjFy ѭӧ ӕ ѭӡ JLi Vi FǊnh viên n nh công viӋFÿ ng thӡi n chҩt l ng t t. Ng i m t QJÿҧm

Eҧ ÿӇ ӵ ӕ Fi WKj QKy SK ӧ KRiQKy Fio s giao tiӃp, ph i hӧp, giӳa c nh viên m h p vӟLYăQ m, vӟi c

quy t c, chu n m c a m. Ng i t ôi khi còn c , ҳ ҭ ӵ Fӫ QKy ѭӡ JLimVi SKҧLQJKLrPW~Fÿ ҫQWӓUDP{SKҥP

chuҭQPӵF, th ng th n, không t . Ng i y i t hi n v n , t hi n ҷ ҳ Uө Uq ѭӡ Qj SKҧ FyNKҧ SKiQăQJ Ӌ ҩ ÿӅ SKi Ӌ

nhӳQJÿLӅu l ch chu n, ch ch h ng, tìm ra sai sót, ... không ch . i Ӌ ҭ Ӌ ѭӟ Yj ҫQFKӯÿѭDYҩQÿӅUD 1y

ngҳn n, vai tr i i a m t quan ng .Jӑ zQj z\ÿ Kӓ NKҧ FӫQăQJ ӝ ӵsӱ

1J˱LJySê

1JѭӡLJySêOj Vi Ӄ Vi Wҥ Fӫ QKy ѭӡ Qj ӡWKRҧPmchuyên gia ng ki n, ng o a m. Ng i y không bao gi n

vӟi nh ng ch m m hi u , i c i, nh s a. ӳ Fi Oj Np Ӌ TXҧ Ojngѭӡ FyNKҧ FiQăQJÿѭDUD ÿӅQJKӏtKD\ÿә FKӍ ӱ

Ngѭӡi y i n bi c c nhQj SKҧ FyNKҧ ұQăQJQK ӃWÿѭӧ Fi ѭӧ ӇFÿL m, khiӃm khuyӃt trong công viӋc.

1KѭQJÿL QăQJÿѭDUDÿӅu quan ng nh t i y i WUӑ ҩ Ojngѭӡ Qj SKҧ FyNKҧ ѭӧ Fi Oj Ӌ TXҧc ch m mӟi, hi u

KѫQ ÿ. B t c ai trong n m ng ҩ ӭ Ky FǊ FythӇ ҧm nhi m vai y. m ng u ng i Ӌ WUzQj 1Ky Fj FynhiӅ ѭӡ Fy

NKҧ y WUz ѭӡ Jy êWKuKRҥ ӝ Fj Fy Ӌ TXҧQăQJÿ ng vai ng i p Wÿ ng ng hi u .

1J˱LJLDRGFK

1JѭӡL JLDR GӏFK Oj ӝ ѭӣ QJRҥ Fӫ QKy“b tr ng i giao” a m. NhiӋP Yө ҥRFӫ ѭӡ Gӏ Oja ng i giao ch t

dӵng duy , t tri n c m i quan h a nhóm v i bên ngoài. Ng i giao i hi u Yj WUu SKi Ӈ Fi ӕ ӋFӫ ӟ ѭӡ Gӏch SKҧ Ӈ

U}nhu cҫ һu a m vYjNKҧ FӫQăQJ QKy Ӆm t quan hӋvӟi c t c, nhân c. Ng i y Fi әchӭ Fi NKi ѭӡ Qj

SKҧ FyNKҧ ӕ FyNKҧ QJRҥ FyNKҧ ҳ SKi Ri ҫi QăQJJLDo tiӃp t t, QăQJ i giao, QăQJQҳm b t, Qÿ n nhu c u

Fӫ ѭӡ NKi SKҧ Oj ѭӡ FKt i ӇOj ѭӡ ӝ ӝ Qya ng i c. Ĉk\ i ng i n chҳn, ÿ ng tin cұy, không th ng i b p ch p, i

QăQJ thi u suy n ch n. Ӄ QJKƭFKt ҳ

Ai ng ng vai y, m tr ng nên t trong nh ng ng ng vai FǊ FythӇ yÿ WUzQj QKѭQJQKy ѭӣ Ojmӝ ӳ ѭӡ yLÿ WUz

Qjy.

1J˱L ÿkhí ệch l , ộng viên

1JѭӡL ÿ ӳYӳQJV Ӌ Ĉk\NKtch lӋ, ӝ Oj ѭӡng viên ng i gi ӵOҥc quan, khích l Vi Wҥ Fӫng o a nhóm. SKҧi

Oj ѭӡ Fy ҫ Oҥ FyFi QKu Wt Fy Fi ӝ FyNKҧng i tinh th n c quan, ch n, WѭGX\ ch cӵc, phong FKVLQKÿ ng,

QăQJO{LFXӕ ҧ ѭӣ ÿӃ ѭӡ NKi ѭӡn, nh h ng n ng i c. Ng i y c n n , Qj ҫ FyNKҧ êQăQJÿѭDUD kiӃ WK~Yӏ Yj

n khi rӃu Fy Ӄu i h c Kj ѭӟ WKu ҩt t t. ng i i bi t l ng nghe ng i c. ӕ Ĉk\FǊ SKҧ Ojngѭӡ Ӄ ҳ ѭӡ NKi Ĉk\Oj

ngѭӡi ch c c, nhìn các v i mFy WtWѭGX\ ӵ ҩQÿӅQKѭQKӳQJFѫKӝLÿә ӟLÿҫ\WULӇQYӑQJFKӭNK{QJ

là nh . t t t cho m n u m tr ng t trong nh ng ng i m ӳQJWDLKRҥ 6Ӂrҩ ӕ QKy Ӄ QKy ѭӣ Ojmӝ ӳ ѭӡ FythӇÿҧ

nh ngұn vai WUz ѭӡ ӝLÿ ng viên, ch l .NKt Ӌ

2.1.5.&iFJLDLÿRҥQKình thành nhóm

Theo Don Hellriegel và John W.Slocum, c c m t tri n: nh nh, i QKy SKi ӇQTXDQăPJLDLÿRҥ +u WKj

[XQJÿ Wÿ

ӝ Fӫ ӕ KRҥt, ng c , ӝ WK~ng, kӃt c

Hì thành nh:

1Ky Fy ӇKu WKj Fi Fi NKi &i QKy FKt ѭӡ ѭӧ Kum th nh nh theo c ch rҩt c nhau. c m nh thӭc th QJÿ c nh

WKj ӣ Ӄ Qj yFӫ ѭӡ FyWUi Ӌ ә PjQKWUrQFѫV nhӳng quy Wÿӏnh Rÿ a nhӳng ng i ch nhi m trong t chӭc

QKy ySKө YөPÿ c .

7URQJJLDLÿ FKѭDTXHQEL FKѭDKLRҥ Qj Fi WKj QKy Fzn y c nh viên m n Ӄt nhau, Ӈu nh ch U}Wt Fi Yj

NKҧ Fӫ +ӑFz Uө Uq Gz Yu Ӄ ѭӡ OjKӑNKp Nt Fi үQăQJ a nhau. n t , WKăP nhau, th th ng p n, c mâu thu n,

Yu FǊ ӝ ӝthӃ, ng tt khi b c l .

;XQJÿột:

Ӣ Rҥ Qj Fi WKj QKy m Ӆ Ӄ ѭӧ Wt Fi YjNKҧJLDLÿ n y c nh viên Pÿ hiӇu nhau nhi XKѫQ, bi Wÿ c nh ch QăQJ

Fӫ Kӑ ӕ ӵ ҷ Pu QKy +ӑFǊ ҳ Ӈ Ӌ YjEҧ ӋFia nhau, c gҳng t kh QJÿӏnh nh trong m. ng b Wÿҫu th hi n o v c

TXDQÿL Fÿ SKѭѫQJӇm, Pө tch, SKi Oj Ӌ WKy ӭ ӱ Fӫ Pu ѭӡ FǊ Fyp m vi c, i quen ng x , ... a nh. Ng i ta ng

thӇWҥo l p c i. ұ Fi EqSKi

Ĉk\ JLDLÿOj Rҥ ә Fi QKyn n ra c mâu thuүn trong m.

&i ү Qj Fy ӇFy NKi ѭӡ Fy Ӈ ӝ Ӆ tc mâu thu n y th nhiӅu nguyên nhân c nhau. Ng i ta th [XQJÿ t v lӧi ch,

vӅWt Finh ch, v a , v vai o, v nh hӅÿӏ Yӏ Ӆ WUzOmQK ÿҥ Ӆҧ ѭӣ Fi WKj NKi ѭӡng lên c nh viên c. Ng i ta

FǊ Fy Ӈ Ӆ SKi Ojng th mâu thuүn vӟi nhau v SKѭѫQJ p m viӋc.

Không ng v n bên trong m m t sinh mâu thu n gi a c nh viên, FKӍnhӳ ҩ ÿӅ QKy Oj SKi ү ӳ Fi WKj PjFҧ

nh thӳng v n bên i m ng ҩ ÿӅ QJRj QKy FǊ Fy Ӈgây mâu thu n gi a . Trong tr ng h p y th t ra ү ӳ Kӑ ѭӡ ӧ Qj ұ

QKy FKӍOj ү y ӕ Fy ӯ ѭӟ ӝ ӝ ѭӡ Pjm QѫLPkXWKX Qÿ , v n t tr c, b c l ra hoһFWăQJF QJKѫQ thôi. Chҷng

Kҥ ѭӡ Yj ӝ F ҳ ÿӃ ӝ Yө Yj ӕn, hai ng i A B trong m WF{QJW\ÿDQJ ng nh m n m t chӭc trong công ty c

gҳng i tr nhau. Khi công ty l p m t m m vi c - không liên quan n vi c lORҥ ӯ ұ ӝ QKy Oj Ӌ ÿӃ Ӌ ӵa n FKӑ

ngѭӡi cho ch c nêu - A B u tham gia m y. ӭ Yө mÿ WKuFҧ Yj ÿӅ QKy Qj .KLÿy Fӫ Kӑ ӝmâu thuүn a b c

lӝ ra trong m.QKy

Củ ống c :

Ӣ Rҥ Qj QKy mÿӅ ѭӧ Fi Fӫ Pu &i YӏWUt WUz QKy mJLDLÿ n y Pÿ UDÿ c c chuҭn mӵc a nh. c , vai trong Pÿ

ÿ Fÿ QKYLrQÿ Qÿѭӧ [ic ӏ &i WKjnh. c m Fy Ӈ ӟ Ӆ ѭӧ ӝ WKRҧ ұ, th v i nhi u nh ng b lүn nhau, thu ѭӧ Fic c

vҩn liên quan n l i ch, nh h ng, p m vi c, ... Giao ti p trong m tr nên ÿӅ ÿӃ ӧ t ҧ ѭӣ SKѭѫQJSKi Oj Ӌ Ӄ QKy ӣ

Nhi u c i n b u, i n nh nh ng c n i n Ӆ Wi JLҧFKӍQy ÿӃ ӕQJLDLÿ QÿRҥ ҫ WX\QKLrQÿmQy ÿӃ RҥQJLDLÿ Ku WKj WKuFǊ ҫ Qy ÿӃ RҥQJLDLÿ

kӃt c, hay tan a m.WK~ UmFӫ QKy

d ki sӉGjng, hi u . i m c chia Ӌ TXҧKѫQ +ӑcӣ ӣ ӋKѫQWURQJYL Vҿê Ӄn. tôn ng nhau +ӑ WUӑ Yj ҹn ng Vj

hӧp WiFKѫQ

Hoạ ộ chảWÿ ng trôi y:

Ĉk\ JLDLÿ PÿOj Rҥ QKy Oj TXҧ ҩ /~ Qj Fi WKj QKyn m m viӋc hiӋu nh t. c y c nh viên mKRj WRj ҩn n ch p

nhұn , vai a nh a c nh viên c. c nh nh, c YӏWUt WUzFӫ Pu YjFӫ Fi WKj NKi 9ăQ Pÿ ÿKRiQKy m ѭӧ Ku WKj Fi

ê Vi Ӄ ӉGj ѭӧ Fi WKj QKy Fz Gq ӳNӁkiӃn, ng ki n d QJÿ cÿѭDUD, c nh viên m không n e , gi vӟi nhau,

giao ti p trong m hi u , m h nhau hi u trong công vi c.Ӄ QKy Ӌ TXҧ QKy ӛtrӧ Ӌ TXҧ Ӌ

Kết thúc:

Ĉk\ JLDLÿOj Rҥ Ӄ WK~ ӵ ӗ Wҥ Fӫ QKy ѭӡ QKy Ӄ WK~ ӵ ӗ Wҥ Fӫ Pun k t c s t n i a m. Thông th ng m k t c s t n i a nh

khi n nh c công vi c c l p nên c hi n. m ng t c sKRj WKj Fi Ӌ PjQy ѭӧÿ ұ ÿӇthӵ Ӌ 1Ky FǊ Fyth kӇ Ӄ WK~ ӵ

tӗn i a nh khi không v c nh ng ng ng , ch ng Wҥ Fӫ Pu Qy ѭӧ ѭӧWTXDÿ ӳ NKӫ KRҧ Qj yRÿ ҷ KҥQQKѭPkX

thuүn không th i quy t gi a c nh viên, ho c ng không hi u trong th i gian ӇJLҧ Ӄ ӳ Fi WKj һ KRҥ ӝWÿ Ӌ TXҧ ӡ

Gji.

&i Wi JLҧ ӗ Ӆ ӵSKi Fӫ QKyc c Don Hellriegel và John W.SlocumÿѭDUDVѫÿ VDXÿk\Y s t triӇn a m

qua

Fi RҥFJLDLÿ n .

Hình thành H ình HoӛQORҥQĈӏQKK ҥWÿӝQJ.ӃWWK~F

Hình 1. Các giai ÿRҥQSKiWWULӇQFӫDQKyP

2.2. T àm viәFKӭFQKyPO ӋFKLӋXTXҧ

2.2.1. L ành viên nhómӵDFKӑQWK

7Kj QKy ҫ ѭӧ FKӑ FKt ӏnh viên m c Qÿ c lӵa n theo nhӳng tiêu nhҩWÿ nh.

Tiêu chu u tiên ẩ ầQ ÿ OjSKҧi ng c hi n nhi m , hoFynhӳ NKҧ QăQJ WKӵ Ӌ Ӌ Yө һc c nhiFi Ӌm a YөFӫ

QKy Ӌ ұ ѭӡ FyNKҧ Fi Yө һ Fi ҫ Qjm. Vi c nh n nhӳng ng i không QăQJWKӵc hiӋn c nhiӋm , ho c c ph n o

ÿyFӫ Fi YөFӫ QKy JL~ QKy Fӫ Pu Pja c nhiӋm a m chҷng nhӳng không p m trong công viӋc a nh,

Fz Wҥ Ji 1Ky Fi WU~ Nӻ ұ ӗ Nӻn o ra nh nһng không cҫn thiӃt. m c kiӃn FVѭ, thu WYLrQÿ hӑD, Vѭ[k\

d thi nhӵng v i nhi m ӟ Ӌ Yө Ӄt k t khu cao t ng không thӃmӝ QKj ҫ VӁ Ӈ ұn o m nh c c u Yj QKy Pu Fi ҫ WKӫ

Organizational behavior/Don Hellriegel và John W.Slocum. m sinh viên KT28 khoa Kinh T .HCM 1Ky ӃĈ+4*73

Gӏch.- Thomsom - South - Western, 2004, tr.203.

ҩWEҥL

ThҩWEҥL

SӵFKtQPXӗLFӫD

nhóm

&KѭDFKtQPX

ӗL

không hiӋXTXҧ

Ey iYuFi WKӫQj JL~ ѭӧ QKy Ӄ ӳ ӵ Fӫ Fy Ӈngÿ c cҫu y không Sÿ c m, KѫQWK n a, s tham gia a anh ta th

Oj ӡ ӝ Kӑ Fҧ ӣ Fӫ Fi WKj NKi Fӫ QKyPWăQJWKrPWK i gian h i p, n tr công viӋc a c nh viên c a m.

NӃXÿѭӧc l a n m t s trong m t t p h p ng i o m ӵ FKӑ ӝ ӕ ӝ ұ ӧ ѭӡ FөthӇQj yYjRÿ QKy WKucҫQѭXWLrQNKҧ

QăQJ FKX\rQP{Q TXDQ ÿL R ÿSK Yu Wt Fihӧp. Không nên thҩy nh ch, Ӈ ӕ Fӫ ѭӡ Qjm s ng a ng i y

không p v i nh (ng i tuy n n) t anh ta ra, n ng i c. Trong tr ng SKhӧ ӟ Pu ѭӡ Ӈ FKӑ PjJҥ FKӑ ѭӡ NKi ѭӡ

hӧp y ng i tuy n n i bi t v t qua nh nh. Câu i a ng a hay i Qj ѭӡ Ӈ FKӑ SKҧ Ӄ ѭӧ FKt Pu Qy Fӫ ѭӡ ӵL[ѭD³QJ WUi

chӭng” nh ng cho nh ng tr ng h p y. c ông vua, hay r ng ra c n , FKt OjG ӳ ѭӡ ӧ Qj &i ӝ OjFi QKjTXҧ Oê

Fi QKj Ӈ FKӑ SKҧ ê ӭ ѭӧ ѭӡ JLӓ Ӆ FyWt NKtc tuy n n i th c ÿ c rҵng nhӳng ng i i chuyên môn nhi u khi nh

không nh th ng - theo con m t a ng i nh th ng. n Eu ѭӡ ÿyFythӇFKӍOj ҳ Fӫ ѭӡ Eu ѭӡ 1KѭQJFKӑ KӑWKu

VӁFy ѭӟ &z ѭӧ Oҥ FKӍ Wu ѭӡ PulӧLFKRÿҩt n c, cho công viӋc. n ng c i, nӃu ÿL m nhӳng ng i hӧp vӟi nh

theo ki u ng, o nghe n y, th m hay nh n , ... m ng công viӇ WKө ӝÿ Eҧ Ju ҩ ұ FKt Qӏ ӑW WKuFythӇOj Kӓ Ӌc.

Tiêu chu n thẩ ứ haiOjFytinh th n h p c v i c nh viên c trong công vi c. ҫ ӧ Wi ӟ Fi WKj NKi Ӌ

Mӝt ng i m vi c tѭӡ FykKҧ OjQăQJ Ӌ ӕW QKѭQJNK{QJFytinh thҫn h p c vӧ Wi ӟi ng i c trong ѭӡ NKi

công vi c không th nh viên t t a c, i trên, công vi c a m Ӌ ӇOjWKj ӕ Fӫ QKy ѭӧPÿ Yu mQyQKѭÿ ӣ Ӌ Fӫ QKy

không i p c ng c công vi c a c nh viên a , t t p h c SKҧ OjSKp ӝ Fi Ӌ Fӫ Fi WKj Fӫ Qy PjOjmӝ әhӧ ӳXFѫFi

công vi . c hu n luy n viên i nh ng c u t ch ӋFÿy &i ҩ Ӌ Ey iVӁORҥQJÿ ӳ ҫ WKӫJLӓ ӃLQKѭQJNK{QJEL Fi

ho nhһc không mu n ph i h p v i c c u i. ӕ ӕ ӧ ӟ Fi ҫ WKӫ NKi ӝFWURQJÿ &y ӳng sinh viên JLӓL QKѭQJ

không u h p c v i c n c ng th ng c sinh viên c nh không m i o FKӏ ӧ Wi ӟ Fi Eҥ NKi FǊ ѭӡ EӏFi NKi WUi ӡ Yj

QKy Kӑ ұ Fӫ Pum c t p a nh.

Các tiêu chu àm viҭQÿiQKJLiNKҧQăQJO ӋFQKyPPj Ӄti n M.Ballot thuVƭ ӝFWUXQJWkPWѭYҩQ

vi nhӋFOàm p ta hi u thêm vӣ0DVVDFKXVHWÿѭDUDVDXÿk\JL~ Ӈ Ӆ ӳQJÿzi i v i nh viên Kӓ ӕLÿ ӟ WKj

QKym.

“Có 15 tiêu chu àm viҭQÿӇÿiQKJLiNKҧQăQJO ӋFWKHRQKyP

1. Lòng tin: BҥQFyWLQWѭӣQJYào kh àn thành công viҧQăQJKR ӋFFӫDÿӗQJQJKLӋSNK{QJ"

2. Bình tƭQK Trong th ùng g ình huӡL JLDQY{F ҩSU~W EҥQFy NKҧQăQJJLҧLTX\ӃWW ӕQJPӝW

cách bình tƭQKNK{QJ"

3. Tôn trӑQJ Ý kiӃQ FӫD ÿӗQJ QJKLӋS Fy ÿѭӧF EҥQ TXDQ WkP NK{QJ" %ҥQ Fy U~W UD ÿѭӧF

nhӳQJêWѭӣQJFӫDEҧQWKkQWӯQKӳQJêNLӃQÿy"

4. HӧSWiF Kh à nh ào v ng nghiҧQăQJKR ұSFӫDEҥQQKѭWKӃQ ӟLÿӗ ӋSWӯQKӳQJOƭQKYӵFNKҧ

QăQJWKұPFKtTXӕFWӏFKNKiFQKDX"

5. Tә FKӭF Bàn làm vi àng không? B àm viӋF FӫDEҥQFy JӑQ J ҥQFyO ӋF WKHR NӃKRҥFK ÿã

vҥFK"

6. KhҧQăQJOàm viӋFGѭӟLiSOӵFBҥQFySKiWKX\ÿѭӧFWӕWQKҩWNKҧQăQJNKLOàm viӋFGѭӟL

áp lӵFNK{Qg?

7. KhҧQăQJJLDRWLӃSBҥQWKtFKWLӃS[~FYӟLQKLӅXQJѭӡL"%ҥQOX{QOX{QWKXK~WÿѭӧFVӵ

chú ý cӫDPӑLQJѭӡLWURQJPӑLFkXFKX\ӋQ

8. KhҧQăQJNLӇPVRiWWình huӕQJKhi m ình hu ài dӝWW ӕQJQJR ӵNLӃQ[ҧ\UDEҥQOX{QOX{Q

ÿѭDUDÿѭӧFQKӳQJEѭӟFFҫQWKLӃWÿӇJLҧ ӃWi quy

9. KhҧQăQJWKX\ӃWSKөFBҥQFyÿѭDUDÿѭӧFQKӳQJOêOӁWKtFKKӧS ÿӇEҧRYӋêNLӃQFӫD

mình?

10. LҥFTXDQBҥQFyOX{QWLQUҵQJP ҧQăQJW ҧLSKiSNKL³EӏGӗQÿӃQFKkQình có kh ìm ra gi

WѭӡQJ´"

11. Trách nhiӋPBҥQOX{QVҹQVàng tiên phong cho viӋFFKXQJ"

12. Kiên trì: Khi công vi ình trӋFÿ ӋEҥQVӁFӕJҳQJWLӃSWөFÿѭӧFEDROkX"

13. QuyӃWWkPBҥQVӁSKҧQӭQJQKѭWKӃQ ӃWTXҧNK{QJÿѭӧFQKѭPRQJPXӕQ" ӯEӓào khi k T

hay tìm mӝWKѭӟQJJLҧLTX\ӃWNKiF

14. Nhҥ\EpQBҥQFyGӵWtQKÿѭӧFQKӳQJW ӕQJNKiFQKDXFyWKӇ[ҧ\UD ӋF"ình hu trong công vi

BҥQFyNKҧQăQJJLҧLTX\ӃWOLQKKRҥWQKӳQJWình huӕQJÿyNK{QJ"

15. LҳQJQJKHBҥQNK{QJQJҳWOӡLÿӗQJQJKLӋSNKLKӑÿDQJPXӕQÿѭDUD ӃQ"%ҥQFyOX{Qý ki

khuy

ӃQNKtFKPӑLQJѭӡLÿѭDUDý ki êng mình?”ӃQFӫDUL

2.2.2. ChӑQQKyPWUѭӣQJ

1Ky ѭӣ Fy Ӈ ә WKj QKy FKӍ ӏ Fy Ӈ Fi WKj QKym tr ng th do t chӭc nh lұp m ÿ nh, th do c nh viên trong m

bҫu n. m tr c n b ng ch o ng i c m t FKӑ 1KѭQJGQKy ѭӣ ѭӧQJÿ FKӑ ҵ Fi Qj WKuFǊ SKҧ WKRҧPm ѭӧQÿ ӝ

sӕyêu c u.ҫ

&Ǌ Oj ӝ WKj QKy Ӆ mQy Pө FǊ ~ ӕ FKӑng m t nh viên m, nên nhӳQJÿL Xÿ i trong c 2.2.1 QJÿ QJÿ i viӋc n

QKy ѭӣ 1JRj QKy ѭӣ Oj ѭӡ Om ҥ QKy Ӄm tr ng. i ra, m tr ng ng i QK ÿ o m trӵc ti p (trӯSKLÿyOjQKym

tr th ng t ch o.ѭӣng trên danh a), FKӍ QJKƭ Yu ӃSKҧi Oj ѭӡi Fy ӕ ҩt OmQKÿҥ 1Kym tr ng i nh ѭӣ SKҧ FyWt

Fi Ri NKҧ Ӄ ӏ Fy ҫ FKӏ WUi Ӌ Fich quyӃWÿ n, QăQJUD TX\ tÿ nh nhanh, tinh th n u ch nhi m vӟi c quyӃt

ÿ FKÿ Fÿӏ Fӫ Pu 1Ky ѭӣ SKҧ Ӄ Fy Finh a nh. m tr ng i bi t lҳng nghe, không phong ӝ Ri 1Ky ѭӣn. m tr ng

SKҧ Oj ѭӡ FyWUi ҩ QKy KRҥ ӝ TXҧYuOêi ng i ch nhiӋm cao. R t nhiӅu m sinh viên Wÿ ng không hiӋu do

QKy ѭӣ Fӫ Kӑ Fy ҫ WUim tr ng a không tinh th n ch nhiӋm cao.

1KyPWUѭӣQJFҫQO ÿҥRQKyPPӝWFiFKGkQFKӫ1KyPWUѭӣQJFҫQWҥRÿLӅXNLӋQÿӇFҧQKyPãnh

tham gia phát bi àn b ành viên khác trong nhóm ӇXê NLӃQE ҥFFiFYҩQÿӅQJKHê NLӃQFiF WK

(ngay c ình). ҧNKLêNLӃQÿyWUiLêP

Phong cách lãnh ãn h à khi ÿҥRÿӝFÿRiQFKӍFyOӧLFKRF{QJYLӋFWURQJPӝWVӕWUѭӡQJKӧSK ӳXY

QKyPWUѭӣQJFyNKҧQăQJFǊQJQKѭNLQKQJKLӋPYѭӧW[DVRYӟLFiFWK ӫDQKyPành viên khác c

Tuy nhiên ngay c ày thì cách lãnh àm cho nhóm phát ҧWURQJWUѭӡQJKӧSQ ÿҥRÿyFǊQJNK{QJO

triӇQWӕWYì các thành viên khác s à vì thӁNK{QJÿѭӧFWKӱWKiFK³NK{QJÿѭӧFKӑF´Y ӃNK{QJ

QkQJFDRÿѭӧFWU ÿӝình

NhómWUѭӣQJSKҧLJLDRF{QJYLӋFFKRFiFQKyPYLên m õ ràng: công viӝWFiFKU ӋFFөWKӇWKӡL

hҥQKRàn thành, nguӗQOӵFÿӇJLҧLTX\ӃWF{QJYLӋFÿySKӕLKӧSYӟLDLÿӇJLҧLTX\ӃWFKӃÿӝEiR

cáo ti .ӃQÿӝ

Khi giao công vi àm theo m êu chí sau:ӋFFKRFiFQKyPYLrQQKyPWUѭӣQJFyWhӇO ӝWWURQJFiFWL

 Xung phong nh .ұQ

 Phù h .ӧSYӟLNKҧQăQJ

 ĈӇWKӱWKiFKÿ ҥRKXҩQOX\ӋQWKào t êm.

1JѭӡLWDWKѭӡQJ[XQJSKRQJQKұQO ӝWYLӋFQjRÿyY ӳQJOêGRQKѭ ӭQJàm m ì nh thͱQKW, có h

thú v , có tinh th ch nhi àng nhӟLF{QJYLӋFÿythͱKDL ҫQWUi ӋPFDRVҹQV ұQF{QJYLӋFNKyNKăQ

QKѭӡQJ YLӋFGӉKѫQFKREҥQ Eq ÿӗQJQJKLӋS thͱ ED muӕQWKӱ WKiFK Pình, muӕQ KӑF KӓL

thêm, rèn luy êm; nhӋQWK thͱW˱ ұQ Yì àm so vÿyOjF{QJYLӋFGӉO ӟLFiFF{QJYLӋFNKiFthͱ

QăP vì nh gӳQJOӧLtFKYұWFKҩW ҳQOLӅQYӟLF{QJYLӋFÿy

1KyPWUѭӣQJFKӍQ ӋFFKRQJѭӡL[XQJSKRQJY ӭQKҩWKRһFWKӭEDQên giao vi ì lý do th êu trên

ÿk\.KLQJѭӡLWDKӭQJWK~YӟLF{QJYLӋFWK ѭӡLWDFyNKҧQăQJYѭӧWTXDQKLӅXNKyNKăQì ng

th uұPFKtYѭӧWTXDFKtQKPình, nh àn thành t ên, cӡWKӃKR ӕWF{QJYLӋF7X\QKL ǊQJFҫQOѭ êÿӃQ

khҧ QăQJJLҧL TX\ӃWQKLӋP Yө FӫDQJѭӡL [XQJSKRQJ 1JѭӡLWD Fy KӭQJWK~ QJѭӡL WD VӁFӕ

gҳQJQKѭQJQӃXPӭFÿӝNKyNKăQFӫDF{QJYLӋFYѭӧWTXi[DNKҧQăQJFӫDQJѭӡLWDWKì cǊQJ

không nên giao viӋF

NӃXѭXWiên l à hoàn thành t ì giao vi ù h à ӟQQKҩWO ӕWF{QJYLӋFWK ӋFFKRQJѭӡLFyNKҧQăQJSK ӧSO

FiFKOjPÿ~QJQKҩW QrQÿѭӧFѭXWLrQ, . Ch ng n, m t m sinh viên th c hi n i nghiên ҷ Kҥ ӝ QKy ӵ Ӌ ÿӅWj

cӭu khoa c nên phân công nh viên p t t, xe y i, ti n nh Kӑ WKj FyNKҧ ӃQăQJJLDRWL ӕ Fy Pi ÿӇ OҥÿL Ӄ Kj

SKӓ yPjQKy ӳ ѭӡ FKӏ WUing vҩQVkXDLÿ m cҫn. Nên phân công nh ng ng i cҭn thұn u ch nhiӋm nhұp

http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang lam viec nhom/78549 cac tieu chuan danh gia kha nang lam viec nhom.html

d liӳ Ӌu o y nh, ... Tuy nhiên, vì kh ành viên trong nhóm là khác nhau, có Yj Pi Wt ҧQăQJFӫDFiFWK

QJѭӡL JLӓL, có kinh nghiӋPKѫQYjFyQJѭӡLNKiF NK{QJ JLӓL EҵQJ NK{QJ Fy NLQKQJKLӋP

bҵQJQên n ày thì sӃXOX{QOX{QJLDRYLӋFWKHRFiFKQ ӁWKLӃXF{QJEҵQJ7URQJWKӵFWӃFyQKLӅX

QJѭӡLO ÿҥRJLDRYLӋFWKHRNLӇXQj\VDXNKLQJѭӡLQjRÿyNK{QJKRjQWKjQKWӕWF{ ӋFãnh ng vi

ÿѭӧFJLDRYài lҫQWK ӋFFKRQJѭӡLÿyQӳDFKӍJLDRFKRQKӳQJDL³ÿѭӧFYLӋF´ì không giao vi

hұX TXҧOà tҥRUD KLӋXӭQJ³QѭӟFFKҧ\ FKӛ WUǊQJ´ DLFjQJOjP ÿѭӧF YLӋF WK ҧLOì càng ph àm

nhiӅXYLӋF

MөFÿtFKÿào t èn luy êm cho các thành viên trong nhóm c òi hҥRU ӋQWK ǊQJÿ ӓLSKҧLJLDRYLӋF

cho nh ành viên có kh àm t à giao ӳQJWK ҧQăQJFKѭDSKKӧSYӟLF{QJYLӋF&iFKO ӕWQKҩWӣÿk\O

cho h àm vi èm c ành viên khác có ӑO ӋFYӟLVӵN һSKѭӟQJGүQJL~SÿӥFӫDPӝWKRһFPӝWVӕWK

kinh nghiӋPNKҧQăQJKѫQ 1ӃXÿLӅXNLӋQQKkQOӵFNK{QJFKRSKpSEҳWEXӝFSKҧLJLDRFKR

WKjQKYLrQÿDQJFҫQKXҩQOX\ӋQO ӋFPӝWFiFKÿӝFOұSWK ѭӣQJWUӵFWLӃSKRһFJLDRàm vi ì nhóm tr

cho thành viên khác có kh à kinh nghi ên kiҧQăQJY ӋPWURQJQKyPSKҧLWKѭӡQJ[X\ ӇPWUDJL~S

tháo gӥNKyNKăQFKRKӑ

1KyPWUѭӣQJSKҧLJLDRF{QJYLӋFFKRFiFQKyPYL ӝWFiFKF{QJEҵQJ&ҫQWUiQKW ҥQJên m ình tr

FyQJѭӡLÿѭӧFEӏJLDRUҩWQKLӅXF{QJYLӋFFyQJѭӡLNKiFOҥLÿѭӧFEӏJLDRUҩWtWF{QJYLӋF*LDR

công vi àm lãng phí ngu ãng phí thӋFQKѭYұ\O ӗQQKkQOӵFO ӡLJLDQFӫDQKyPGRQKӳQJQJѭӡL

ít vi ài th àn thành công viӋFSKҧLFKӡQKӳQJQJѭӡLQKLӅXYLӋFNpRG ӡLJLDQKR ӋF9LӋFWKLӃX

công b òn khi ành viên nhóm so bì, t ên kҵQJQKѭYұ\F ӃQFKRFiFWK ӏQҥQKQKDXOL ӃWQKyPNKy

ÿҧPEҧRÿѭӧFY ұXTXҧOӟ ӋFFӫDQKyPà gây nên h n cho công vi

1KyPWUѭӣQJ ҧFiFWK ҧQăQJNLQKQJKLӋPFDRQKҩWWURQJQKyP- và c ành viên có kh -, không

ÿѭӧFEDRELӋQO ӋFFӫDFiFWKjQKYLrQNKiF/jPQKѭYұ\FyQKLӅXKұXTXҧWDLàm thay công vi

h hҥL+ұXTXҧÿҫXWLên là công viӋFWKӵFKLӋQF ұPNpPFKҩWOѭӧQJYì không sӱGөQJKӃWQJXӗQ

lӵF+ұXTXҧWKӭKDLOà làm n àm h à ҭ\VLQKWkPOêӹOҥLӣQKӳQJQJѭӡLÿѭӧFO ӝ+ұXTXҧWKӭEDO

làm cho nh ên có kh êu trên bӳQJQJѭӡLQKyPWUѭӣQJKD\QKyPYL ҧQăQJNLQKQJKLӋPQ ӏTXi

tҧLPӋWPӓLYà còn sinh ra so bì. Và còn h à nhұXTXҧNKiFQӳDO ӳQJWKjQKYLrQÿѭӧFKD\Eӏ

làm h èn luy êm.ӝF{QJYLӋFVӁNK{QJFyFѫKӝLKӑFKӓLU ӋQWK

Trong ài nghiên cÿӅW ӭX³VQÿOàm vi ên khoa Kinh t - Lu ” FQKyPFDVLQKYL  W WUѭӡQJĈҥL

hӑF4XӕFJLD73+ӗ&Kt0LQK FyÿѭD ra m àm viӝWVӕPLQKKӑDYӅFiFKO ӋFFӫDWUѭӣQJQKyP

³+ѭѫQJ Ĉ+ .+;+19FҧPWKҩ\WKұW[XL[ҿRNKL SKҧL Fùng nhóm vӟL PӝW QKyP WUѭӣQJ

“quá gi àm nên có kinh nghiӓL´ 1KyPWUѭӣQJFӫD +ѭѫQJYӯDKӑFYӯDO ӋPWKӵF WӃYӅ QJành

ÿDQJKӑF.KLSKkQQKyPPһFFKRF ӱLH ӑLÿLӋQÿӇELӃWNӃKRҥFKác thành viên khác g -mail, g

làm vi ày n ài, chӋFF{WUѭӣQJQKyPFKҷQJQyLPӝWOӡLĈӃQQJ ӝSE ӍQJKHWUѭӣQJQKyPQyLQJҳQ

gӑQ%ài này ch ì nên tҧFyJ ӟOjPOX{QFKRÿӥPҩWWKӡLJLDQ

“CҧKӑFNǤOàm vi ên lӋFQKyPFQJQKDXQKѭQJFiFWKjQKYLrQNKiFFKѭDEDRJLӡOL ҥFÿѭӧFYӟL

bҥQҩ\ĈӃQQJày cu ùng b àm mӕLF ұQTXiNK{QJFyWKӡLJLDQO ӟLFKLDYLӋFFKRQJѭӡLNKiF7ҩW

cҧGREҥQҩ\VҳS[ӃSYà quyӃWÿӏQKFKҷQJW{QWUӑQJêNLӃQFӫDDLFҧ&yWKӇEҥQҩ\TXiJLӓLUӗL

QKѭQJFiFWKjQKY ҫQSKҧLKӑFFKӭ´ +ѭѫQJNK{QJJLҩXQәLVӵEӵFP

iên khác c - ình”

³9kQ.KDQKPDQJGDQKQKyPWUѭӣQJWURQJVXӕWQKӳQJQăPQJӗLWU ҧQJÿѭӡQJF{NKi³ÿҳWên gi

hàng” vì ai c àm vi ài cho ǊQJPXӕQO ӋFWURQJQKyPFӫD.KDQKĈѫQJLҧQKӑFKӍFҫQ³QpP´E

Khanh, cô s lo biên t ì ai ch àm, Ӂ ұSWӯ$ - =QKѭWKӃ WK ҧPXӕQOjPFQJ1KѭQJÿӃQNKLÿLO

Khanh m à “d ì ӟL³Yӥ´UDUҵQJ³{P´KӃWSKҫQYLӋFFӫDQJѭӡLNKiFO ҥL´9 ÿ{LNKLFyQKӳQJYҩQ

ÿӅWKXӝFYӅFKX\ ӕQ³{P´QKѭQJOҥLNK{QJKLӇXÿDQJ³{P´FiLJ ҩWGүQÿӃQên môn, mình mu ì, t

http://eva.vn/oai oam/teamwork sinh vien lam noi oai oam.html

hӓQJYLӋF³WKұPFKtQJѭӡLWDWKҩ\Pình nhi ình thì l àng hӋWW ҥLF ӳQJKӡWUѭӟFQKLӋPYөÿѭӧF

phân”, Khanh b

ӭF[~F´

Kinh nghi ì ӋPFӫDQKӳQJQJѭӡLWKDPJLDKRҥWÿӝQJQKyPQKLӅXFKRELӃWÿӕLYӟLQKyPWUѭӣQJWK

ÿLӅXTXDQWUӑQJQKҩWO ӃWFiFKÿLӅXK ӋWURQJQKyPĈӇOjPÿѭӧFÿLӅXQà bi òa các quan h ày thì

QKyPWUѭӣQJNK{QJQKҩWWKLӃWOjQJѭӡLJLӓLFKX\ ҩWQKѭQJSKҧLOjQJѭӡLF{QJEҵQJên môn nh

chính tr à hi ình ành viên khác. ӵFFyEҧQOƭQKY ӇXELӃWYӅWU ÿӝWtQKFiFKWkPOêFӫDWҩWFҧFiFWK

Ngoài vi ên làm vi òn phӋFNiӇPWUDÿӕFWK~FFiFQKyPYL ӋFQKyPWUѭӣQJF ҧLELӃWFiFKNKtFKOӋ

ÿӝQJYL ӡLÿLӇPNKyNKăQFӫDUL ӑKRһFWKӡLÿLӇPNKyNKăQên các nhóm viên trong các th êng h

cӫDFҧQKyP1ӃXQKyPWUѭӣQJWӓWKiLÿӝELTXDQEX{QJ[X{LNKLJһSNKyNKăQWKì sӁFKҷQJFy

ai trong nhóm có thӇYӵFGұ\WLQKWKҫQFӫDQKyPÿѭӧF

+Rj WKj ӕ Ӌ Fӫ ӝ QKy ѭӣ Oj NKy Ӆ ҩ ÿӅn nh t t công vi c a m t m tr ng viӋc rҩt . K ghiên cӃWTXҧQ ӭu v v n

Oj Ӌ QKy Fӫ Ӄ FKӍFy ҫm vi c m a sinh viên khoa Kinh t Ĉ+4*73+&0FKR ҩ\th rҵng g n 50% sinh

viên khoa y i ng v i m tr ng a . ng nh u y nên

Qj Kj Oz ӟ QKy ѭӣ Fӫ Punh

&yOӁFǊ FKt Yu ӅÿL Qj FKӍFy

18% sinh viên khoa Kinh t .HCM mu n m m tr ng trong c m c t p ӃĈ+4*73 ӕ Oj QKy ѭӣ Fi QKy Kӑ ұ

Fӫ Pu GFyÿӃ ӕ Oj WKj Wt ӵ

a nh, mһc n 65% mu n m nh viên ch c c.

NӃu m c ng i m nh c nhi u vai trong s c vai phân ch QKy Wu ѭӧPÿ ѭӡ FythӇ ҧÿ ұ ѭӧQÿ Ӆ WUz ӕFi WUz mÿ Wt

ӣPө WKuQKy VӁ һ Ӆ ұc 2.1.4 m g p rҩt nhi u thu n lӧi trong công viӋc.

2.2.3. ch c;iFÿӏQK Fÿmụ í ӫDQKyP

&i WKj QKy SKҧ U}Pө t Fӫ QKy Pu U}Pө t WKuQKyc nh viên m i biӃt Fÿ ch a m nh. Không biӃt Fÿ ch m

Oj FǊ ӕ ѭӡ ѭӡ Pu ӏ 0ө t FKt Ojm viӋc ng gi QJQKѭQJ LÿLÿ ng không biӃt QKÿDQJÿ QKÿLÿkX. Fÿ ch nh

Fi ѭӟ WRj ӝKRҥ ӝ Fӫ y ӏ Fi YөPjQKy VӁ ӋLÿӏnh h ng cho n b Wÿ ng a nh m, TX\ÿ nh c nhiӋm m thӵc hi n.

1yFǊ OjFi Fi WKj Oҥ WKjng i liên kӃt c nh viên i nh m. QKy

0ө Fӫ QKy Fy Ӈ ѭӧ ә Fi ұ QKy [i ӏ ӯ ѭӟ ѭӡFÿtch a m th ÿ c t chӭc hay nhân l p ra m Fÿ nh sҹn t tr c. Tr ng

hӧp y hay y ra v i c m nh th c. ch a m ng do m t s c Qj [ҧ ӟ Fi QKy FKt ӭ 0өFÿt Fӫ QKy FǊ FythӇ ӝ ӕhoһ

WRj ӝFi WKj QKy [i ӏ ѭӡ Qj ѭӡ [ҧ ӟ Fi QKy FKtn b c nh viên m Fÿ nh. Tr ng hӧp y th ng y ra v i c m phi nh

thӭc.

0ө t SKҧ U}Uj YjNKҧFÿ ch i ng thi.

Các thành viên nhóm c ào nhóm, hoҫQELӃWPөFÿtFKFӫDQKyPQJD\NKLWKDPJLDY һFFKұPQKҩW

là t ên cҥLEXәLKӑSÿҫXWL ӫDQKyP

2.2.4. ;iFÿӏQKFiFFKXҭQPӵFFӫDQKyP

ĈӇQKy Fy ӇOj Ӌ TXҧWKum th m viӋc hi u nhҩWÿӏ SKҧ ÿӅ Fi ҭ Fӫ Punh nhóm i ra c chu n mӵc a nh.

ChuҭQPӵFFӫDQKyPOà h m vi c, ng x , hay khuôn m u nh vi ӋWKӕQJFiFTX\WҳFOj Ӌ ӭ ӱ ү Kj Pj

QKy z Kӓ QKyPÿ i LÿӕLYӟLPӛLWKành viên. Chuҭn mӵc PÿyQJYDLWU ѭѫQJWLӋQTXDQWUӑQJò ph

nhҩWÿLӅXFKӍQKKành vi c ành viên trong quan h . ӫDFiFWK ӋWiFÿӝQJWѭѫQJKӛJLDRWLӃSQKyP

Chҷng n nh m t quy nh b t bu c trong vi c thông o tin t c cho nhau a c Kҥ QKy ӏPTX\ÿ ӝ WUu ҳ ӝ Ӌ Ei ӭ Fӫ Fi

WKj QKy y WUu Qj Oj ӝ ҭ Fӫ QKy &Ǌ ұ Ӆnh viên m. .KLÿ quy nh y m t chu n mӵc a m. ng v y, TX\ÿӏnh v

khen th ng t a m ng t chu n m c a m.ѭӣ YjNӹluұ Fӫ QKy FǊ Ojmӝ ҭ ӵ Fӫ QKy

Theo ViӋW1DP1HW

VQÿO FQKyPFDVLQKYL  Wàm vi ên khoa Kinh t - Lu (TiӇXOXұQP{QKӑF3KѭѫQJSKiSQJKLrQFӭXNKRDKӑF/ê

NgӑF+ҥQKĈRàn Qu à nh ….-TP HCM, 2009.- tr 45.ӕF+X\Y ӳQJQJѭӡLNKiF

Theo ViӋW1DP1HW.

1Ky VӁOj Ӌ ӕ Fi ҭ U}Ujm m vi c t t nӃu c chu n mӵc ng, d i v i t t c nh viên. ӉhiӇXÿӕ ӟ ҩ FҧFi WKj

Các chuҭQPӵFQKyPÿѭӧFÿӅUDWKLӃWOұSEҵQJPӝWWURQJFiFFRQÿѭӡQJVDXÿk\

 ĈѭӧFÿҥLGLӋQFѫTXDQTXҧQOêY ǊQJO әFKӭFWK ұSQKyPOұSUDà c à t ành l

Ĉk\OjWUѭӡQJKӧSUҩWKD\JһSYӟLFiFQKyPF{QJYLӋFGRFiFFѫTXDQtәFKӭF ӋSdoanh nghi

lұSQên. ên ban hành, vì thӢÿk\FKXҭQPӵFÿѭӧFFҩSWU ӃFiFQKyPYLrQFy[XKѭӟQJW{QWUӑQJ

tuân thӫ WӕW1KӳQJFKXҭQPӵF Qày r ù hҩW SK ӧSYӟLKӋ WKӕQJTXҧQ OêFKXQJFӫD FѫTXDQWә

chӭFcông ty, vì thӃQKyPVӁWKXұQWLӋQKѫQNKLJLDRWLӃSYӟLFiFQKyPKRһFÿѫQYӏNKiFWKXӝF

cùng ên lo ày có th àn toàn FѫTXDQtәFKӭFGRDQKQJKLӋS7X\QKL ҥLFKXҭQPӵFQ ӇNK{QJKR

thích h òi h à nhi ù hӧSYӟLWtQKFKҩWÿ ӓLFӫDF{QJYLӋFFӫDQKyPYjÿһFELӋWO ӅXNKLNK{QJSK ӧS

vӟLWtQKFiFKWKyLTXHQFӫDFiFWKjQKYLrQWURQJQKyPĈLӅXQày làm cho các thành viên nhóm

có thӇWKҩ\EӏWUyLEXӝF

 1KyPWUѭӣQJÿӅUDFiFFKXҭQPӵF

ĈLӅXQj\WKѭӡQJFKӍ[ҧ\UDYӟLFiFQKyPFKtQKWKӭF1ӃXQKyPWUѭӣQJOjQJѭӡLFyX\WtQFy

khҧQăQJFKX\ên môn và kinh nghi àm vi ành viên khác ӋPO ӋFYѭӧWWUӝLKѫQKҷQVRYӟLFiFWK

cӫDQKyPWKì các chu ày s khác, chuҭQPӵFQ ӁÿѭӧFWXkQWKӫWӕW7URQJFiFWUѭӡQJKӧS ҭQPӵF

ÿѭӧFÿӅUDQKѭWKӃQ ӁNK{QJÿѭӧFWXkQWKӫQJKLrPW~F+ѫQQӳDQyFǊQJJk\Q ҧPJLiFày s ên c

trói bu ành viên khác trong nhóm và có th ên tâm lý phӝFÿӕLYӟLFiFWK ӇWҥRQ ҧQÿӕLQJҫP

 1KyPWUѭӣQJF ӝWVӕWK ҥFÿӅUDùng m ành viên bàn b

Uy tín c ày c ên, n ành ӫDFiF FKXҭQPӵFQ ǊQJ JLӕQJQKѭ WUѭӡQJKӧSWU ӃXQKѭVӕOѭӧQJFiF WK

viên cùng bàn bҥFYӟLQKyPWUѭӣQJFKӍFKLӃPPӝWWKLӇXVӕtWӓLWURQJQKyP7URQJWUѭӡQJKӧS

sӕWKành viên này chi ì nó giӃPÿDVӕWURQJQKyPWK ӕQJQKѭFá iFKÿӅUDFKXҭQPӵFGѭӟ ÿk\

 ChuҭQPӵFGRWҩWFҧFiFWKành viên bàn bҥFWKҧROXұQYjÿӅUD

&i WKj ӳ Wi WKj Fi ҭc nh viên không nh ng n nh c chu n mӵF ÿy Pj FzQ ÿѭӧc tham gia xây dӵng

chu kiҭn m c p ӵ FǊ JyQJQKѭ ê ӃQÿLӅu nh . S tham gia a c nh viên o vi c c FKӍ Qy ӵ Fӫ Fi WKj Yj Ӌ [i

ÿ Fÿ .KLÿӏ Fi ҭ ӵ QKy ҧ ѭӣ ÿӃ ӵ WKӫFi ҭ ӵnh c chu n m c m nh h ng rҩt lӟn n s tuân c chu n m y. ѭӧc tham

gia xây d ng ho p u nh chu n m c, c nh viên m th y c chu n ӵ һc/YjJy êkiӃQÿLӅ FKӍ ҭ ӵ Fi WKj VӁFҧ ҩ Fi ҭ

m chuӵFÿyOjFӫa nh , không i do ng i c t. u y m cho tuân FKt Kӑ SKҧ ѭӡ NKi iSÿһ ĈLӅ Qj Oj Kӑ WKӫ ҭn

mӵc m t ch t c.ӝ Fi ӵJLi

&i WKj ӝ SKҧ WKӫFi ҭ ӵ QKyc nh viên bҳt bu c i tuân c chu n m c m. S ùng các chuӵSKөFW ҭQPӵFFӫD

nhóm ph vào các yөWKXӝF ӃXWӕ

* S p a c chu n m c.ӵhӧ OêFӫ Fi ҭ ӵ

* S .ӭFpSFӫDQKyP

* S à b ành c .ӵNLӇPWUDY ҳWEXӝFSKҧLWKLK ӫDQKyP

* S tham gia nh chu n m c m a c ӵ [iFÿӏ ҭ ӵ QKy Fӫ Fi WKjnh viên.

ViӋFÿӅUDFKXҭQPӵFUõ ràng, hӧSOêÿҫ\ÿӫҧQKKѭӣQJUҩWOӟQÿӃQKLӋXTXҧKRҥWÿӝQJQKyP

&K~QJWDWKѭӡQJQJKHÿӃQKLӋXTXҧO ӋFQKyPUҩWFDRFӫDQJѭӡL1KұW%ҧQĈLӅXQ ӵàm vi ày là s

thұW4XDNLQKQJKLӋPFӫDQKӳQJQJѭӡLÿã t àm viӯQJO ӋFQKyPYӟLQJѭӡL1KұWYjQJѭӡLFiF

QѭӟFNKiFQӳDWDWKҩ\YLӋFÿѭDUDFiFFKXҭQPӵFÿҫ\ÿӫY ӫFK~QJFӝQJYӟLYLӋFJLDRà tuân th

tiӃSKLӋXTXҧFKtQKOà cái t ên sҥRQ ӵNKiFELӋW7URQJVӕFiFFKXҭQPӵFQJѭӡLWDÿһFELӋWFK~ê

ÿӃQ TX\WU ӋFFKӃ ÿӝ EiRFiR OL ҥF E ҥF ĈLӅX Q ӇKLӋQ U ҳFình làm vi ên l àn b ày th õ qua quy t

HouRenSou cӫDQJѭӡL1KұW

Quy tF+RX5HQ6RXOà gì ?

 7UѭӟFKӃWFyWKӇKLӇX+RXUHQ6RXO ҳFJLDRWLӃSFѫà quy t

bҧQJLӳDFiFWKành viên trong nhóm.

 Hou ( ) là vi Houkoku (ӃWWҳWFӫD ) : có ngh à báo cáo.ƭDO

 Ren ( ) là vi Renraku ( ) : có ngh à liên lӃWWҳWFӫD ƭDO ҥF

 Sou ( ) là vi ( ): có ngh à bàn bӃWWҳWFӫD6RXGDQ ƭDO ҥF

Có th à : Báo cáo – Liên L – Bàn BӇWKҩ\+RXUHQ6RXÿѫQJLҧQO ҥF ҥF

+RXUHQ6RXQK˱WKQào ?

Báo cáo (Houkoku - ):

 Khi g ình hu ãnh һSW ӕQJNKyNKăQQJD\OұSWӭFEiRFiRFKRQJѭӡLO ÿҥRFyTXDQKӋJҫQQKҩW

(trong nhóm thì tr ãnh ng).ӵFWLӃSO ÿҥROjQKyPWUѭӣ

 Báo cáo ng ình hu tình trҳQJӑQW ӕQJÿDQJJһSSKҧL ҥQJFӫDYҩQÿӅ

 +ѭӟQJJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅÿDQJJһSSKҧLÿ ӱOêQKѭWKӃQ ӱOêÿӃQÿkX«1ӃXFyang x ào, x

nhiӅXKѭӟQJ JLҧLTX\ӃWWKì báo cáo l ên l t t à cҥLÿӇ FҩSWU ӵDFKӑQ KѭӟQJJLҧLTX\Ӄ ӕWQKҩW Y ҧ

nhóm sӁWKHRKѭӟQJJLҧLTX\ӃWÿy

Liên l )ҥF5HQUDNX - 

 Khi b ên, b ên lҥQ gһSSKҧLYҩQÿӅÿӗQJWKӡLYӟLYLӋFEiRFiRYӟLFҩSWU ҥQFǊQJSKҧLOL ҥFYӟL

FiFErQOLrQTXDQÿӇKӑFyWKӇQҳPÿѭӧFW ӋFEҥQÿDQJOình hình công vi àm.

 ViӋFOLên lҥFӣÿk\FyQӝLGXQJWѭѫQJWӵYӟLYLӋFEiRFiR

 NӃXWURQJTXiWUình gi ên l ên l -1) và ҧLTX\ӃWYҩQÿӅYLӋFOL ҥFFiQKkQJLӳDQJѭӡLOL ҥF

giӳDFiQKkQYӟLQKӳQJQJѭӡLNKiFWURQJQKyP-n), có th à nhӇO ӳQJWUDRÿәLYӟLQKӳQJQӝL

dung chi tiӃWKѫQ

Bàn bҥF(Soudan - )

 .KLÿ ӕQJOL ҥFYӟLFiFE ҩQÿӅFKѭDÿѭӧFJLҧLTX\ӃWKD\ã báo cáo tình hu ên l ên liên quan, v

FKѭDFyFiFKJLҧLTX\ӃWәQWKӓD&ҧQKyPO~FQ ӵFWLӃSE ҥFYjÿѭDUDày sӁKӑSQKDXOҥL tr àn b

SKѭѫQJiQWӕWQKҩWÿӇJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅY ӃSWө ӋFFKXQJà ti c hoàn thành công vi

Báo Cáo – Liên L – Bàn b ào c àn thành tҥF ҥFNK{QJSKҧLO~FQ ǊQJSKҧLKR ҩWFҧFiFEѭӟFKD\

theo trình t à có thӵFӭQJQKҳFP ӇOLQKKRҥWiSGөQJ&yWKӇÿѫQJLҧQNKLJһSYҩQÿӅEҥQEiR

FiR QJD\FKRQKyPWUѭӣQJÿѭDFiFK JLҧL ӃW QӃX KӧS Oê QKyP WUXӣQJÿӗQJ ê EҥQ JLҧL quy

quyӃWYҩQÿӅÿyOX{Q+D\FKtQKWURQJNKLEiRFiREҥQYjQKyPWUѭӣQJWUDRÿәLÿyFǊQJFKtQK

là bàn b à có th ã ên liên quan biҥF9 ӇQJD\WURQJNKLEiRFiREҥQÿ ÿӗQJWKӡLFKRFiFE ӃWTXD

báo cáo c ình chung b ã liên lӫDEҥQYӟLQKyPWUѭӣQJY{K ҥQÿ ҥFYӟLQKӳQJQJѭӡLÿӗQJÿӝLFӫD

bҥQWURQJQKyP

MWVÿLXO˱Xý v+RXUHQ6RX

 ĈLӅXO ӋXTXҧFӫDTX\WҳF+RX5HQ6RXFKtQKO ӋFEҥQEiRFiRYҩQÿӅPӝWàm nên tính hi à vi

cách nhanh chóng, và c àm. V ên, khi làm viҧQKyPELӃWÿѭӧFF{QJYiӋFEҥQÿDQJO ұ\Q ӋFQKyP

cùng nhau, có l ên quy à viӁÿLӅXWL ӃWÿyO ӋFEҥQWK{QJEiRFKRQKyPWUѭӣQJFǊQJQKѭFiFWKjQK

viên khác vӅYҩQÿӅEҥQJһSSKҧLWURQJWKӡLJLDQVӟPQKҩW

 Chính viӋFFҧQKyP ÿӅXELӃWWLӃQ WU ӋFÿDQJO үQWӟL YLӋFFҧ QKyPFy WKӇình công vi àm, d

FQJQKDXÿәLKѭӟQJÿѭDUDQKӳQJSKѭѫQJSKiSJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅWӕWKѫQPӝWFiFKGӉGàng và

ăQNKӟS

 ViӋFEiRFiROLên l ên ng à tuân theo quy t à : cái gì ҥFWURQJQKyPQ ҳQJӑQY ҳF:+ÿyO

(What), ào (when), vì sao (why), ai (who) và nhӣÿkXZKHUHNKLQ ѭWKӃQjR+RZ1KѭWKӃ

các thành viên c àng bao quát vӫDQKyPVӁGӉG ҩQÿӅYjKѭӟQJÿLPӝWFiFKQKDQKFKyQJQKҩW

 Trong nhóm có thӇWKӕQJQKҩWTX\WҳFJKLFKpSFKXQJKD\F{QJFөJKLFKpSFKXQJYtGө

VѫÿӗWѭGX\ ҷQJKҥQÿӇFyWKӇWKXұQWLӋQWURQJWUDRÿәL

– MindMap ch

2.2.5. c Có kế hoạch làm việ

&y y mQy ~ WKj Oj Ӌ Fz Oj Pj Fy ӃKRҥ Ӆ QjDLÿ ÿ i rҩWÿ ng rҵng không m vi c QKѫQ m không k ch. ĈL u y

ÿ Wÿһc biӋ ~ QKy 1Ky SKҧ Fy ӃKRҥ U}Uj YjFө Ӈ Ӄng vӟi m. m i k ch ng th khi thӵc hiӋn công viӋc. K

KRҥ Qj SKҧ Kj ӃKRҥ Ӄ ӝ Qj ѭӧ Oj Yj Qj ӃKRҥch y i bao m k ch ti Qÿ – công viӋc Rÿ c m o thӡi gian o, k ch

nhân s – ai m vi c , a phân công công vi c vai trong m, k ch i ӵ Oj Ӌ Ju QJKƭ Ojsӵ Ӌ Yj WUz QKy ӃKRҥ Wj

FKt ә SKt Fi Fө Ӈ ӃQjnh – phân b kinh cho c công viӋc th QKѭWK o.

Mһc c nh viên m ch c ph n công vi c c nhau ch không i n bGFi WKj QKy SKөWUi Fi ҫ Ӌ NKi ӭ SKҧ WRj ӝ

Fi Fӫ QKy Kӑ ҫ WRj ӝ ӃKRҥ Fӫ QKy &KӍ yKӑc công viӋc a m, QKѭQJ c n nҳm vӳng n b k ch a m. NKLÿ

m ti nhӟi nh FyNKҧ iQăQJÿ JLi Ӄn nh công vi c a m, a c nh viên c WUu Ӌ Fӫ FҧQKy Fӫ Fi WKj NKi Yj ӡ yÿ

mӟi ph i h p t t v i c nh viên c, mӕ ӧ ӕ ӟ Fi WKj NKi ӟLWѭѫQJWU QQKDXÿӧ үl ѭӧc.

Ví d h ên cao hө$QK&ѭӡQJPӝW ӑFYL ӑFWҥLWUѭӡQJĈҥLKӑFQJRҥLWKѭѫQJFѫVӣ,,WҥL73+ӗ

Chí Minh) có r àm viҩWQKLӅXNLQKQJKLӋPO ӋFQKyPӣPӝWF{QJW\EҧRKLӇPSKLQKkQWKӑQѭӟF

QJRjLÿDQJKRҥWÿӝQJWҥL9LӋW1DPFKRELӃWDQKUҩWҩQWѭӧQJYӟLYLӋFFKLDVҿWK{QJWLQYӅNӃ

hoҥFKOàm vi à tӋFFӫDFҧQKyPY ҩWFҧFiFWKjQKYLrQWURQJQKyPQѫLDQKOjPYLӋF7KHRDQK

ÿLӅXQj\ÿѭDOҥLOӧLtFKUҩWOӟQFKRF{QJW\FӫDDQKY ұSWӭFì các thành viên trong nhóm ngay l

có th ành viên khác khi h tӇJL~SÿӥFiFWK ӑJһSNKyNKăQVӭFNKӓHNK{QJ ӕWÿӝW[XҩWEұQYLӋF

riêng, quá t ùng lúc có nhi àng yêu cҧLFөFEӝNKLF ӅXNKiFKK ҫX

Trong th c t thông th ng m tr ng ho c m tr ng ng m t s nh viên m n ӵ Ӄ ѭӡ QKy ѭӣ һ QKy ѭӣ F ӝ ӕWKj QKy VRҥ

WKҧ ӃKRҥ ӃKRҥ Fӫ Fi WKj QKy ҩo ra k ch. 1KѭQJYLӋc tham gia xây dӵng k ch a c nh viên m r Wÿing

khuyӃn ch, c nh viên am hi u k ch a m m t ch t t nh t NKt YuO~ yFiFÿ WKj Ӈ ӃKRҥ Fӫ QKy ӝ Fi ӕ ҩ YjKӑFy

tinh th n m vi c t t nh t.ҫ Oj Ӌ ӕ ҩ

Vi mӋc phân công công vi c Ӌ Oj ӝt trong nh ng nguyên nhân ti m ng a mâu thu n gi a c ӳ Ӆ Wj Fӫ ү ӳ Fi

WKj QKy FKt Yu ӃSKҧ ұ ӵ ҵnh viên trong m, nh th i phân công th t s công b ng.

2.2.6. Sinh hoҥWQKyP

Các bu àm vi ên cәLVLQKKRҥWQKyPҧQKKѭӣQJQKLӅXÿӃQKLӋXTXҧO ӋFQKyPQ ҫQÿѭӧFFRLWUӑQJ

Nhóm c à th ù nhóm có lҫQFyOӏFKVLQKKRҥWÿӅXÿһQY ӵFKLӋQVLQKKRҥWWKHROӏFKÿy0һFG ӏFK

sinh ho ì ҥWWKѭӡQJ[X\rQQKѭQJNKLFyYҩQÿӅÿӝW[XҩWFҫQFҧQKyPKӑSOҥLÿӇJLҧLTX\ӃWWK

nhóm c ã nêu, không nên cҫQOLQKÿӝQJWKD\ÿәLOӏFKVLQKKRҥWÿӇJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅÿ ӭQJQKҳF

chӡÿӃn ngày sinh hoҥWÿӏQKNǤ

Có th ành hai loӇFKLDVLQKKRҥWQKyPWK ҥL/RҥLWKӭQKҩWÿӇJLҧLTX\ӃWF{QJYLӋFORҥLWKӭKDLÿӇ

WăQJFѭӡQJJLDROѭXKLӇXELӃWOүQQKDXJLӳDFiFWK ӃQK ҥLVLQKành viên nhóm. Cách ti ành hai lo

hoҥWQày nên khác nhau.

VӟLORҥL thӭQKҩWFiFEXәLVLQKKRҥWFҫQWәFKӭFQJKLêm túc:

 Yêu c ày, nhóm nên ҫXFiFWKjQKYLrQQKyPWKDPJLDÿҫ\ÿӫYjÿ~QJJLӡĈӇÿҧPEҧRÿLӅXQ

làm cho m ành viên hi õ ý nghӛLWK ӇXU ƭDWҫPTXDQWUӑQJFӫDYLӋFWKDPJLDÿ~QJJLӡQj\+ѫQ

nӳDQKyPFҫQÿӅUDFKӃÿӝWKѭӣQJSKҥWÿӕLYӟLWKành viên trong vi ày. ӋFQ

http://ittip.co.cc/teamwork quy tac hourensou trong lam viec nhom

 BuәLVLQKKRҥWFyPөFÿtFKUõ ràng, ngh à các thành viên bi àm gì, buƭDO ӃWJһSQKDXÿӇO әL

sinh ho ì. N ành bu ì ҥWSKҧLFyNӃWTXҧJ ӃXQKyPWLӃQK әLVLQKKRҥWFKӍY ÿӃQWKӡLÿLӇPTX\ÿӏQK

ph hҧLVLQKKRҥWF ӭNK{QJFyF{QJYLӋFOàm nào c ì buөWKӇWK әLVLQKKRҥWÿyY{tFKWKұPFKt

còn có h ì nhi ãng phí thҥLY ӅXOҫQQKѭYұ\NKLӃQFKRQJѭӡLGӵVLQKKRҥWWKҩ\O ӡLJLDQYjVDXÿy

không tôn trӑQJFiFEXәLVLQKKRҥWQKyP

 NӝLGXQJEXәLVLQKKRҥWSKҧLWKLӃWWKӵF vҩQÿӅÿѭDUDJLҧLTX\ӃWWURQJEXәLKӑSÿySKҧLWKұW

sӵFҫQÿӃQVӵEàn b ành viên nhóm. ChҥFFӫDFiFWK ҷQJKҥQKӑSÿӇJLҧLTX\ӃWNKyNKăQWURQJ

công vi à m à h àn vӋFP ӝWKRһFPӝWVӕWKjQKYLrQQjRÿyJһSSKҧL+D\O ӑSÿӇE ӅPӝWêWѭӣQJ

mӟLPjDLÿyPӟLÿѭDUa, ho àn vһFVLQKKRҥWE ӅPӝWQKLӋPYөPӟLÿѭӧFJLDRSKy1ӃXVLQK

hoҥWFKӍÿӇQKyPWUѭӣQJKRһFWKjQKYLrQQjRÿyWK{QJEiRPӝWVӕWK{QJWLQWKì không nên tә

chӭFFXӝFVLQKKRҥWYì thông tin ành viên nhóm bÿyFyWKӇÿѭӧFJӱLWӟLFiFWK ҵQJFiFKNKiFÿӥ

tӕQ WKӡL JLDQ KѫQ QKѭ Vӱ GөQJ HPDLO ÿLӋQ WKRҥL &ǊQJ NK{QJ Qên hӑSFKӍ ÿӇ QJKH QKyP

WUѭӣQJÿLӇPOҥLPӝWVӕF{QJYLӋFÿ ӃXQKѭÿyFKѭDSKҧLO ӝFKӑSWәQJNӃWPӝWJLDLã làm, n à cu

ÿRҥQWKӵFKLӋQF{QJYLӋFKRһFWR ӝF{QJYLӋFQJKƭDO ӃXQKѭQyNK{QJED ӋFU~Wàn b à n o hàm vi

kinh nghiӋPKRһFYjÿiQKJLiF{QJYLӋFFӫDWӯQJQJѭӡL9LӋFWKѭӡQJNǤÿLӇPOҥLFiFF{QJYLӋF

ÿ ѭQJQKyPWUѭӣQJFyWKӇ WLӃQK ӗLJӱLFKR FiFWKã làm này là có ích, nh ành r ành viên nhóm.

HӑSnhóm ch là thông báo l làm vi tu thì hoàn toàn không nên ti ành.ӍÿѫQJLҧQ ӏFK ӋF ҫQWӟL ӃQK

 Khi sinh ho ành viên ph àm vi êm túc và tôn tr Các ҥWQKyPFiFWK ҧLO ӋFQJKL ӑQJOүQQKDX

WKjQKYLrQNK{QJÿѭӧFFѭӡLÿ ӋFULrQJOѫÿ ÿӇêÿӃQêNLӃQQJѭӡLNKiFùa, làm vi ãng không

hoһFEàn sang nh chӳQJFKX\ӋQNKiFNK{QJWKXӝF ӫÿӅEXәLVLQKKRҥW

 Khi tranh lu ý là mình ұQFҫQOѭX ÿDQJ[HP[pWêNLӃQQJѭӡLNKiFFKӭNK{QJSKҧLÿDQJ[HP

[pWWѭFiFKQJѭӡLҩ\9 ӃNKLQyLQ ҭQWKұQWUiQKG ӳQJFkXWӯFyK ÿiQKJLiFiì th ên c ùng nh àm ý

nhân. Ví d ên nói: “ch không am hiөNK{QJQ ӍQKӳQJQJѭӡL ӇXWKӵFWӃPӟLFyWKӇÿѭDUDÿӅQJKӏ

QKѭEҥQ´KRһF³êWѭӣQJFӫDDQKU ӝWVӵQJө\ELӋQ´1JѭӡLFyêNLӃQÿDQJEӏSKõ ràng là m ê

phán c ý ki ình, chǊQJFҫQKLӇXUҵQJFiFWKjQKYLrQNKiFÿDQJSKrSKiQ ӃQFӫDP ӭNK{QJSKҧL

ÿDQJSKrSKiQEҧQWKkQFRQQJѭӡLPình.

Các thành viên nhóm không nên v àng phê phán ý ki ành viên khác. Có thӝLY ӃQFiFWK ӇPӝWVӕê

kiӃQQjRÿyO~FPӟLQJKHWKҩ\UҩWY{OêQKѭQJWKұWUDFK~QJUҩWÿ~QJÿҳQ &yJLDLWKRҥLQyL

rҵQJNKLSKiWELӇXYӅOXұQiQWLӃQVƭFӫD/RXL'H%Uoglie – công trình ã ÿ ÿѭDOҥLFKR/RXL'H

Broglie gi -, A. Einstein nói r ì ҧL1REHOYұWOê ҵQJQy³UҩWÿLrQNKQJQKѭQJPjÿ~QJÿҳQ´9

vұ\FKӍSKê phán ý t ã xem xét kѭӣQJFӫDQJѭӡLNKiFVDXNKLÿ ӻOѭӥQJQy[HP[pWFiFFѫVӣ

cӫDQy.KLEàn b ành viên cҥFFiFWK ҫQêWKӭFUҵQJPөFÿtFKWUDQKOXұQOjÿӇJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ

giҧLTX\ӃWÿѭӧFYҩQÿӅWKì nhóm th à t ành viên trong nhóm cùng thҳQJWӭFO ҩWFҧFiFWK ҳQJFKӭ

không ph òn ng à ҧLQJѭӡLFyêNLӃQÿѭӧFFKҩSWKXұQOjQJѭӡLWKҳQJF ѭӡLFyêNLӃQEӏEiFEӓO

ngѭӡLWKXD

LoҥLVLQKKRҥWWKӭKDLFyWKӇWәFKӭFWKRҧLPiLKѫQ&yWKӇFKӑQTXiQFDIHF{QJYLên, nhà riêng

cӫDPӝWWKjQKYLrQQjRÿyKRһFPӝWQѫLNKiFWKXұQWLӋQÿӇWLӃQKành sinh hoҥW7URQJQKӳQJ

bu chәLVLQKKRҥWQày nhóm không xem xét công vi à tӋFP ә ӭFFiFKRҥWÿӝQJFKXQJÿӇWăQJ

FѭӡQJPӕLOL ӋJLӳDFiFWK ҷQJKҥQQKѭFKѫLWKӇWKDRFKѫLWU ѫLNKiFên h ành viên, ch ò ch

Trong bu ên, nhóm nên làm các công viәLVLQKKRҥWÿҫXWL ӋFQKѭFKӑQQKyPWUѭӣQJQӃXFKѭD

Fy QKyP WUѭӣQJ ÿӅ UD FiF FKXҭQ PӵFWKӓa thuұQWKӡL JLDQ VLQK KRҥW QKyP WK{QJ TXD NӃ

hoҥFKOàm vi ày các thành viên c ìm hi ùng nhóm, trao ӋF7URQJEXәLQ ǊQJFҫQW ӇXYӅFiFEҥQF

ÿәLFKRQKDXÿӏDFKӍVӕÿLӋQWKRҥLÿӏDFKӍHPDLO

ĈӇWLӃWNLӋPWKӡLJLDQYjFKLSKtÿLOҥLQKyPFyWKӇVӱGө ӋWLQKӑFÿӇWәFKӭFVLQKng công ngh

hoҥWQKyP&yWKӇVӱGөQJFiFGLӉQÿàn trӵFWX\ӃQ\DKRRPHVVHQJHUFiFSKҫQPӅPWLQKӑF

NKiFÿӇWLӃQKjQKWUDRÿәLE ҥFF{QJYLӋFYӟLQKDXĈk\O ӅXQKyPVLQKYLàn b à cách mà nhi ên

sӱGөQJKLӋQQD\7KӃQKѭQJFiFQKyPNhông nên l àm này, vì gҥPGөQJFiFKO һSPһWWUӵFWLӃS

vүQWӕWKѫQFKRYLӋFWUDRÿәLWK{QJWLQFǊQJQKѭNKtFKOӋOүQQKDX

2.2.7.7UDRÿәLWK{QJWLQWURQJQKyP

HuҩQOX\ӋQYLrQÿӝLWX\ӇQEyQJÿiTXӕFJLD9LӋW1DP&DOLVWRQKұQWKҩ\PӝWQKѭӧFÿLӇPFӫD

ÿӝLWX\ӇQOjWURQJNKLWKLÿҩXFiFWX\ӇQWKӫUҩWtWJӑLQKDXÐQJFKӍÿҥRKӑJӑLQKDXQKLӅXKѫQ

kӃWTXҧOjÿӝLWX\ӇQWKLÿҩXWKjQKF{QJKѫQ9tGөQày cho ta thҩ\WҫPTXDQWUӑQJFӫDYLӋFWUDR

ÿәLWK{QJWLQJLӳDFiFWKành viên trong nhóm.

Trong ph enSou ên chúng ta c ã th – nhҫQTX\WҳF+RX5 ӣWU ǊQJÿ ҩ\QJѭӡL 1KұW ӳQJQJѭӡL Fy

cách làm vi ã rӋFQKyPUҩWWӕW–ÿ ҩWFRLWUӑQJYLӋFWUDRÿәLWK{QJWLQ

Là thành viên trong nhóm, bҥQSKҧL FyÿѭӧFWK{QJWLQÿҫ\ÿӫU ӅWR ӝF{QJYLӋFõ ràng v àn b

cǊQJQKѭYӅF{QJYLӋFFǊQJQKѭ ti ình trӃQÿӝFӫDWӯQJQJѭӡLWURQJQKyP&ҫQWUiQKW ҥQJFKӍ

TXDQWkPÿӃQSKҫQYLӋFFӫDP ӓTXDWK{QJWLQYӅSKҫQFӫDQKӳQJQJѭӡLNKiFY ÿyình mà b ì lúc

bҥQ NK{QJFy NKҧ QăQJSKӕL KӧSYӟL FiFWKành viên khác. NӃXNK{QJKLӇX U ӋFQyLõ công vi

chung, ho n vi ên h õ, không nên e ngһFSKҫ ӋFFӫDDLÿyEҥQQ ӓLOҥLFKRU ҥLWUiQKQp.KLQJKHDL

ÿyWU ӃQFӫDKӑEҥQFǊQJQ ҩWYҩQ&yWKӇKӓLÿӇKLӇXU ѫQ ӃQFӫDKӑình bày ý ki ên ch õ h ý ki

CǊQJFyWKӇGùng câu h òn giúp ng ý ki êm ӓLÿӇPӣUӝQJYҩQÿӅ&kXKӓLF ѭӡLÿѭDUD ӃQEiӃWWK

các v ên quan, ch ìm cách ҩQÿӅOL ҷQJKҥQQKӳQJKұXTXҧFӫDYLӋFiSGөQJêNLӃQFӫDDQKWDÿӇW

giҧLTX\ӃW

Ví d , m ành viên nhóm b – m àng –ө ӝWWK ҥQ ӝWQKyPEiQK ÿѭDUDÿӅ[XҩWNK{QJEiQ PӝWORҥL

hàng t bӗQNKRQӳDPjÿHPtһQJFKRQJѭӡLNKiF/~Fÿy ҥQFyWKӇKӓLOҥLÿӇELӃWDQKWDÿӏQK

làm gì c ình bày rõ h – v àng өWKӇ$QKWDWU ѫQOjÿHPKjQJWӗQNKR ӕQUҩWNKyEiQFKLSKtEiQK

quá l ên lӟQQ ӧLQKXұQVӁUҩWWKҩS–ÿLOjPWӯWKLӋQFөWKӇ Oà phát không cho tr àn ҿHPFyKR

cҧQKNKyNKăQ.KLÿyFyWKӇ h àm cӓLWKrPOjDQKWDÿӏQKO өWKӇQKѭWKӃQjR"/jPVDRÿӇJLҧL

trình v ãnh ã không thu àng l òn phӟLO ÿҥRF{QJW\YӅFKX\ӋQÿ ÿѭӧFWLӅQEiQK ҥLF ҧLORFiFWKӫ

tөFWLӅQFKX\ên ch à m ý ӣY ӝWÿӝLQJǊQKkQYLrQÿLSKiWTXjWһQJ"ĈLӅXQj\JL~SQJѭӡLÿѭDUD

kiӃQ và các thành viên khác phát tri êm ý tӇQWK ѭӣQJUҵQJFҫQNӃWKӧSYӟLFiFWәFKӭFWӯWKLӋQ

hoһFFiFWәFKӭF[ã h àn cӝLKLӋQÿDQJTXDQWkPJL~SÿӥWUҿFyKR ҧQKNKyNKăQÿӇKӑKӑSWiF

trong công vi ày. Và vi ò xã h ty, nâng cao uy tín ӋFQ ӋFOjPQKѭYұ\WKӇKLӋQYDLWU ӝLFӫDF{QJ

cӫDF{QJW\

&iFNKyNKăQWKѭӡQJJһSNKLO ӋFQKyPY ҳFSKөFàm vi à cách kh

2.3.1. Mâu thu ành viên trong nhómүQJLӳDFiFWK

Các thành viên nhóm có kh àm vi òn khác nhau vҧQăQJNLQKQJKLӋPO ӋFNKiFQKDX+ӑF ӅWXәL

tác, v ch, v à mong mu àm ӅWtQKFi ӅWkPVLQKOê+ӑFǊQJNKiFQKDXYӅWKXQKұSY ӕQOӧLtFKNKLO

viӋFQKyP«9ì th à chuy ình thӃJLӳDKӑ[ҧ\UDFiFPkXWKXүQO ӋQE ѭӡQJWURQJQKyP

NӃX[pWYӅPһWҧQKKѭӣQJWӟLQKyPWKì ta có th ày thành ba loӇFKLDFiFPkXWKXүQQ ҥL

1. Lo mâu thu không à hoҥL үQ ҧQKKѭӣQJÿӃQVӵWӗQWҥLY ҥWÿӝQJFӫDQKyP

LoҥLQj\WKѭӡQJEDRJӗPQKӳQJPkXWKXүQQKӓOLrQTXDQÿӃQWtQKFiFKOӕLVӕQJWKyLTXHQ

cӫDFiFWKành viên nhóm. Nó c à các mâu thuǊQJFyWKӇO үQOLrQTXDQÿӃQTXDQÿLӇPFiFKWKӭF

giҧLTX\ӃWF{QJYLӋF1JѭӡLWDFyWKӇEӵFPình, công kích nhau, … nh ên ѭQJWKѭӡQJÿѭӧFFiFE

bӓTXDGӉGjQJNKLÿѭӧFFiFWKành viên khác can gián, khuyên nh à không ӫY ҧQKKѭӣQJÿӃQ

nhóm và hoҥWÿӝQJFӫDQy

2. Lo mâu thuҥL үQҧQKKѭӣQJÿӃQKLӋXTXҧKRҥWÿӝQJQKyPQKѭQJNK{QJÿHGӑDÿӃQVӵWӗQWҥL

cӫDQKyP

LoҥLQj\EDRKjPWUѭӟFKӃWQKӳQJPkXWKXүQQKѭORҥLWKӭQKҩWQKѭQJFҩSÿӝFDRKѫQFăQJ

thҷQJKѫQ/RҥLQày còn có th àm nh nӇEDRK ӳQJVӵWӏ ҥQKQKDXYӅF{QJYLӋFYӅQJXӗQOӵFÿѭӧF

phân chia, v mâu thu ì chúng ӅOӧLtFK/RҥL үQQj\WKѭӡQJҧQKKѭӣQJ[ҩXÿӃQKRҥWÿӝQJQKyPY

làm cho các thành viên nhóm ít giao ti àn b àm ӃSYӟLQKDXtWWKұPFKtNK{QJE ҥFYӟLQKDXNKLO

viӋFÿһFELӋWFK~QJFòn làm cho các thành viên nhóm không sҹQVàQJJL~SÿӥQKDX

3. Lo ba bao g ã nêu, nh êm trҥLWKӭ ӗPFiFPkXWKXүQÿ ѭQJӣFҩSÿӝUҩWQJKL ӑQJÿӃQPӭFFiF

thành viên không th àm vi ã, hoӇO ӋFYӟLQKDXGүQÿӃQYLӋFQKyPWDQU һFEӏJLҧLWKӇ

Khi thҩy mâu thu n gi a c nh viên trong m c hFy ү ӳ Fi WKj QKy WKu trѭӟ Ӄt c n m hi u xem mâu ҫ Wu Ӈ

thuүQÿyWKXӝFORҥLQào trong ba lo ã nêu. N ì có thҥLÿ ӃXPkXWKXүQÿyWKXӝFORҥLWKӭQKҩWWK Ӈ

cho qua ì s êu c à thÿLY ӵWӗQWҥLFӫDQyNK{QJҧQKKѭӣQJWL ӵFÿӃQKRҥWÿӝQJQKyPP ұPFKt

còn làm t rong nhóm. Các nghiên c ã ăQJWKrPWtQKQăQJÿӝQJVӵÿDGҥQJWtQKFҥQKWUDQKW ӭXÿ

chӍUDUҵQJQKyPOàm vi ên trong nó có nhӋFWӕWQKҩWQӃXE ӳQJPkXWKXүQQKѭQJӣPӭFÿӝYӯD

ҧLQKyPOàm vi . Các mâu ӋFNpPNKLWURQJQyNK{QJFyPkXWKXүQKRһFPkXWKXүQTXiOӟQ

thuүQWKXӝFKDLORҥLFòn l i quyҥLFҫQSKҧLÿѭӧFJLҧ ӃW

ĈӇ JLҧLTX\ӃW PkXWKXүQ WUѭӟFKӃW FҫQW ӇXNӻOѭӥQJ YӅPkX WKXүQ 3KҧLW ӇX[HPìm hi ìm hi

QJѭӡLWDÿDQJEҩWÿӗQJYӅFiLJ ӳQJKjQKÿӝQJQ ҩWK ӕJҳQJNK{QJOì, nh ào gây nên b òa. C àm

trҫPWUӑQJWKêm mâu thuүQYjFKtQK[iFKѫQOjJLҧPWKLӇXFiF\ӃXWӕPkXWKXүQUӫLFӫLGѭӟL

ÿi\QӗLEҵQJFiFKP{WҧPkXWKXүQQKѭOjPӝWYҩQÿӅFӫDQKyPJLҧLTX\ӃWQyO ӧLFKRà làm l

cҧQKyP&KӍQêu l ên, không suy di ên ҥLQKӳQJOӡLQyLKjQKÿӝQJFӫDFiFE ӉQUDêÿӗFăQQJX\

nh lӳQJFkXQyLKD\KjQKÿӝQJÿy&ӕJҳQJWìm hiӇX Nӻ ѭӥng xem nguyên nhân a mâu thuFӫ үQ

OjJu y [p Oҥ WUu KRҥ ӝ Fӫ QKy ӵ QKy Fy. 6DXÿ xem t i quy nh Wÿ ng a m, s phân công trong m xem cҫn

SKҧ ә ÿӇ Qj Yj ӳ NKi ӵLWKD\ÿ i triӋt tiêu mâu thuүn y nh ng mâu thuүn FWѭѫQJW WURQJWѭѫQJODLKay

không.

NӃu mâu thu n nguyên nhân phân chia l i ch trong m n i ch ng cho ү Fy Ojsӵ ӧ t QKy WKucҫ JLҧ WKt U}Uj

Pӑ WKj QKy U} Ӆ ӵ y Ӈ Oj ӵ yi nh viên trong m v s SKkQFKLDÿ . Hi n nhiên nӃu nhұn thҩy s SKkQFKLDÿ

Oj WKu FKӍ OҥthiӃu công bҵng cҫQÿLӅu nh i. C ên nhân là sǊQJYұ\QӃXWKҩ\QJX\ ӵWӏQҥQKQKDX

trong vi ì n ì giӋFÿѭӧFSKkQF{QJF{QJYLӋFWK ӃXQKѭVӵSKkQF{QJÿyWKӵFVӵKӧSOêWK ҧLWKtFK

rõ ràng cho các bên mâu thu òn n ì nó үQQJKH& ӃXVӵSKkQFKLDÿyFySKҫQPҩWF{QJEҵQJWK

cҫQÿѭӧFÿLӅXFKӍQK. ĈӗQJWKӡLQKӳQJOӡL[LQOӛLFӫDQKӳQJQJѭӡLFKӏXWUiFKQKLӋPSKkQFKLD

công vi . Ti p theo i ch cho c bên mâu thu n ӋFFǊQJSKҧLÿѭӧFÿѭDUDF{QJNKDL Ӄ OjJLҧ WKt U} Fi ү

Pө t Yj Yө Ӌ Fӫ QKy Yҥ Kӑ KӑVӁҧ ѭӣFÿ ch nhiӋm hi n thӡi a m, ch cho thҩy mâu thuүn giӳa nh h ng

xҩ ӃQjXQKѭWK o n vi c th c hi n nhi m , nh h ng n chuy t ch ÿӃ Ӌ ӵ Ӌ Ӌ Yө yÿ YjYuthӃҧ ѭӣ ÿӃ ӋQÿҥ PөFÿt

QKѭWKӃQjo.

Mӝt trong nh ng nguyên nhân mâu thu n gi a c nh viên trong m u tôn ng ӳ ү ӳ Fi WKj QKy OjsӵthiӃ WUӑ

l nhүn nhau. i, m i ng i 1Kѭ ÿm Qy ӛ ѭӡ Fy ӳng m t nh, m t y u a riêng nh. Nh ng mһ Pҥ һ Ӄ Fӫ Pu ӳ һt

Pҥ FKӍFy Ӈ ӝ ӕ ѭӡ Pj ӝ ӕWKj QKynh th biӇu hiӋn trong m t s tr ng hӧp thôi. Khi m t s nh viên m thҩy

m hi thӝt, ho c m t s nh viênһ ӝ ӕWKj NKi ӇFFKѭDWK Ӌ ѭӧQÿ c m t nh a һ Pҥ Fӫ Kӑ–Fy Ӈ FyGRFKѭD Fѫ

h th nhӝi – WKu Fy Ӈ Fy ӳng l i i, vi c m thi u tôn ng. u r t nên nh. Câu ӡ Qy Ӌ Oj Ӄ WUӑ Ĉk\Oj ÿLӅ ҩ WUi

chuyӋn v c môn ch a nh Th ng Quân th ung Qu c cho th y ӅFi NKi Fӫ 0ҥ ѭӡ ӡLĈ{QJ&KXErQ7U ӕ ҩ

không th n , a u tôn ng .ӇYuth hiҩ y Ӈ\DLÿ FKѭDWK Ӌ WjLQăQJ ѭXWKӃFӫ KӑÿӇthiӃ WUӑ Kӑ

Xem Nguy Hành vi tFKͱF/ ӉQ+ӳX/DP. H.: NXB Th ê, 2007, tr. 210-211.ӕQJ.

Chuy rӋ ӋQĈ{QJ&KX/L t Qu c, h i 93, kӕ ӗ Ӈ ҵQJNKLUѫLYjo nh th nguy c p t T n, nh Wu Ӄ ҩ ӣÿҩ ҫ 0ҥ

Thѭӡng Quân r t c n m t chi c o lông o tr ng dâng ng y xin vua ҩ ҫ ӝ Ӄ i Fi ҳ ÿӇ Qj ӡQjQJ<rQ&ѫQK ҩ

T nҫn cho vӅ ѭӟc, t hi m, n “hWKRi Ӈ Eq ӓLNKҳSWkQNKiFK[HPFyDLNLӃPÿѭӧFWKӭiRFҫXWUҳQJ

không, ai n . Cu ùng có m hách t à có th . ҩ\ÿӅXLPNK{QJÿiS ӕLF ӝWQJѭӡLN ӵQyLO ӇNLӃPÿѭӧF

MҥQK7KѭӡQJTXkQQyL 1KjQJѭѫLF ӃJ ӃPÿѭӧFWKӭiRFҫXҩ\".KiFKQyL Ӈ- ó k ì ki : - Tôi có th

giҧOjPFKyÿLăQWUӝPÿѭӧF! M . ҥQK7KѭӡQJTXkQFѭӡLUӗLFKRÿL ĈӃQÿrPQJѭӡLNKiFKҩ\PһF

quҫQiRQKѭFRQFKy, chui qua c ào trong kho, làm ti , kәQJQKӓOҿQY ӃQJFKyVӫD ҿOҥLJLӳNKR

WѭӣQJO ӳVӫDNK{QJQJKLQJӡJ 1JѭӡLNKiFKU ҿOҥLNLDQJӫVD\ ҩ\FKà chó gi ì. ình lúc k , l ìa khoá

giҳWVҹQWURQJPình, m , qu ên th , bèn l , dâng ӣWӫNKRUD ҧQKL ҩ\FiLiRFҫXWUҳQJ ҩ\WUӝPÿHPUD

MҥQK7KѭӡQJTXkQ´. Khi vua TҫQÿ ÿ ÿLUm ӗ êng cho ӗ 0ҥi nh Thѭӡ Oҥng Quân i lo vua Tҫn

QJKƭOҥ Eq QJKƭ Ӄ WKRi ÿӃ WKu mYj ӱi, n k ÿLQKDQK FKR t. 1KѭQJ NKL n cӱa quan ÿ RÿrP, c a quan

ÿy ӯ O~ Oҥ Fy ѭӡ NKi JLҧOj JjJi ÿӇFi JjJing t lâu, c ҩy i ng i ch m tiӃng y c con y theo, quân coi cӱa

Yu Ӄ ѭӣ Vi Eq ӣ WKjth t ng trӡi gҫn ng n m cӱa QKFKRÿL

“0ҥnh Th ng Quân bѭӡ ҧRKDLQJѭӡLNKiFKNLDUҵQJ

- Ta nay nh ùm là nhӡNKӓLPLӋQJK ӡVӭFFKyVӫDJjJi\ÿy

Các tân khách t à không có công gì, t khách nӵWKҽQO ӯÿyNK{QJGiPNKLQKQKӡQEӑQKҥ ӳD´

Chính vì ày nên nhóm c àm cho m ành viên biÿLӅXQ ҫQO ӛLWK ӃWW{QWUӑQJQKDXNK{QJÿәOӛLFKR

QJѭӡLNKiF.KLJһSNKyNKăQWK ҧQKyPF ҧLTX\ӃWFKӭNK{QJSKҧLFӕJҳQJì c ùng tìm cách gi

tìm xem ai có lӛL

&KѭѫQJWU ÿѭӧ ӫD Ĉ ӅQK ӋWình “Chìa khóa thành công” c phát trên sóng VTV1 c ài Truy ình Vi

Nam lúc 21h15’ t t nh hu :ӕLWKӭ7ѭKjQJWXҫQÿѭDUDPӝ Wu ӕQJQKѭVDX

³Ĉk\OjW ӕQJFӫDPӝWWUѭӣQJQKyPEiQK ӫDDQKWDFyKLӋQWѭӧQJFҥQKình hu àng. Trong nhóm c

tranh không lành m nh s ày rҥQKYӟLQKDXÿӇ FKҥ\ ÿXD YӅ GRD ӕ ĈLӅX Q ҩW ҧQK KѭӣQJÿӃQ Fҧ

nhóm. Anh ta ph àm th

ҧLO ӃQào?”

&i JLҧ Ӄ Fӫch i quy t D/r9ăQ7~ өWәQJKӧS.LQKWӃ ӝ1JRҥLJLDRÿӃQWӯ+– Chuyên viên V , B à

NӝL- m t ng nh - c nh cao: ӝ ѭӡ WUuLWKDPJLDFKѭѫQJ ÿѭӧ Fi iFFKX\rQJLDÿ JLi

³7UѭӟF WLên, bҥQ VӁ QJD\ OұS WӭF JӑL DQK 7kP (ngѭӡi Fy KjQK ÿӝ Fҥ Ojng nh tranh không nh

Pҥnh) vào trong phòng làm vi õ xem lý do vì sao anh Tâm lӋFJһSULrQJÿӇKӓLU ҥLFyQKӳQJ

KjQKÿӝQJQKѭWKӃ

6DXÿyQJD\OұSWӭFEҥQVӁWәFKӭFPӝWFXӝFKӑSNKҭQFҩSQJD\WURQJQJj\K{PÿyYӟLWҩWFҧ

các thành viên. Trong cu ình bày rõ thӝFKӑSÿyEҥQVӁWU ӵFWUҥQJNLQKGRDQKFӫDFҧQKyPWURQJ

WKiQJQj\ÿDQJUҩWWKҩSYjFyQJX\FѫNK{QJWKӇKR ӍWL ӕLWKiQJĈӗQJWKӡLàn thành ch êu vào cu

vӟL YLӋF SKê bình và khi àn nhóm, vӇQ WUiFKWR ӟLWѭFiFKOjWUѭӣQJ QKyP EҥQ FǊQJWӵ QKұQ

khuyӃWÿLӇPFӫDPình ã không hoàn thành t ò, nhi ình. ÿ ӕWYDLWU ӋPYөFӫDP

Sau khi phê bình, khi à t thân, b ên tӇQWUiFKQKyPY ӵNLӇPÿLӇPEҧQ ҥQVӁÿѭDUDPӝWVӕQJX\ ҳF

nhҩWÿӏQKÿӇFKҩQFKӍQKOҥLNӹOXұWFӫDQKyP7KӭQKҩWOà v ên môn, bӅ[ӱOêWtQKFKҩWFKX\ ҥQVӁ

ngay l ì vi ên bán hàng c ình ұSWӭFSKkQFKLDOҥLWKӏWUѭӡQJY ӋFÿyVӁWUiQKFKRFiFQKkQYL ӫDP

giүPFKkQOên nhau.

ThӭKDLÿӕLYӟLNKiFKKàng là nguyên nhân d ên c nh giành үQÿӃQKDLQKkQYL ӫDEҥQÿDQJWUD

nhau thì khi ên khác trong nhóm. TiÿyEҥQVӁFKX\ӇQÿѫQKjQJÿyFKRPӝWQKkQYL ӃSÿyEҥQVӁ

khiӇQWUiFKWUѭӟFWRàn nhóm c êu cҧKDLQKkQYLrQQj\ÿӗQJWKӡL\ ҫXFҧKDLQKkQYLrQÿySKҧL

nӛOӵFOàm vi ùng nhóm k àn thành ch ã ӋFÿӇF ӏSKR ӍWLrXEDQÿҫXÿ ÿһWUD

TrҧOӡLFkXKӓLFӫDJLiPNKҧR6KHNKDU0XQGOD\³%ҥQVӁFѭ[ӱQKѭWKӃQào vӟLQJѭӡLNKiFK

KjQJPjKDLWKjQKYLrQWURQJQKyPÿDQJWUDQKFKҩS"´EҥQ9ăQ7~FKRUҵQJ9ӟLWUiFKQKLӋP

là m ì trong l ên khi d ên m àm viӝWWUѭӣQJQKyPWK ҫQJһSÿҫXWL үQQKkQYL ӟLÿӃQO ӋFYӟLYӏNKiFK

http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang lam viec nhom/5977 xu ly mau thuan trong nhom.html

KjQJÿyWK ҥQVӁSKҧLÿL F ҥQVӁ [LQOӛLNKiFK K ҵQJYLӋF ҩWÿRjQNӃWQӝLEӝì b ùng và b àng r m

WURQJQKyPÿ ҧQKKѭӣQJÿӃQYLӋFÿ ǊQJQKѭN ӃWKӧSÿӗQJFӫDQKyP6DXÿyJLӟLã àm phán c ý k

thiӋXQKkQYLên mà b b ình ҥQÿӅFӱVӁWKD\WKӃFKRKDL ҥQNLDYjÿӇOҥLÿӏDFKӍFӫDP ÿӇWURQJ

WUѭӡQJKӧSQjRÿyWK ÿyFyWKӇOL ҥFQJD\ÿѭӧFYӟLEҥQ´

ì khách hàng ên l

Cҫn i xây d m sao cho i ng i u thân thi n SKҧ ӵQJYăQKRiQKy Pӑ ѭӡ ÿӅ Ӌ Yj WUӑtôn ng nhau.

2.3.2. Mâu thu à s g tүQJLӳDFKXҭQPӵFY ӵViQ ҥR

ĈӇ ӕ YjÿӇFi WKj Fӫ QKy ӕ ӧ ӟ ӛ ӧcho công viӋc tiӃn triӇn t t, c nh viên a m ph i h p v i nhau, h tr nhau

hiӋu , i nh viên trong m u i tôn ng c chu n m c a m. c chu n TXҧ Pӑ WKj QKy ÿӅ SKҧ WUӑ Fi ҭ ӵ Fӫ QKy &i ҭ

m th m rӵc, Yu Ӄ, Fy ӝt vai WUz ҩt quan ng trong ng a m. WUӑ KRҥ ӝWÿ Fӫ QKy

Mӝt tr ng h p hay y ra ng ki n , ch m a m t nh viên trong ѭӡ ӧ [ҧ OjVi Ӄ Qj yR ÿ Fi Oj Qj yFӫRÿ ӝ WKj

QKy Fi Fӫ QKy &i JLҧ Ӄ ѭӡ Qj Oj ѭӡ ym mâu thuүn vӟi c chuҭn mӵc a m. ch i quy t cho tr ng hӧp y ng i c

Vi Ӄ ӝ Oj Vi Ӄ y Pj FҧQKy Ӄ Ej ӅQyYj ÿӃng ki QFKѭDY i m theo ng ki Qÿ , ÿѭDUDFKR m bi t, n luұn v ÿL n

sӵ ӗÿ ng thu n m theo ng ki hay không. c nh viên m c ng không nên ұ FyOj Vi Ӄ yQÿ &i WKj QKy NKi FǊ

vӝi c ng ki nêu, i xem t ng ng ki n, c chu n m c a Ei Eӓ Vi ӃQÿm Pj SKҧ [p Nӻlѭӥ FҧVi Ӄ FҧFi ҭ ӵ Fӫ

QKym.

Chuҭn m c nh nh, i, ng a i theo th i ӵ FyWt Wƭ NK{QJWKD\ÿә WURQJNKLÿ WÿyKRҥ ӝ Fӫ QKy әPWKD\ÿ ӡ

gian, c chu n m c, cho t p v i n m, u khi tr nên c ng YuthӃFi ҭ ӵ Gtr rѭӟ yFÿ ҩ SKhӧ ӟ Ky ÿmnhiӅ ӣ ӭ

nhҳc, l i th i, n tr ng o a c nh viên m. Khi xem t v n y ӛ ӡ YjFҧ ӣsӵVi Wҥ Fӫ Fi WKj QKy [p ҩ ÿӅ ұQKѭ Y

QKy Fy Ӈ ѭӧ Qj m ӣ ӛ Fҧ ӣ ӵVi Wҥ YjYum th nhұQUDÿ c nhӳng chuҭn mӵc Rÿ tr nên l i thӡi, n tr s ng o,

thӃcҫn thay b ng nh ng chu n m c m i. ҵ ӳ ҭ ӵ ӟ

Mӝt trѭӡng h p c khi ng ki n mâu thu n v i chu n m c, c xem t ӧ NKi Oj Vi Ӄ Qj yRÿ ү ӟ ҭ ӵ QKѭQJYLӋ [p Nӻ

lѭӥng cho thҩy rҵng Fic chu n mҭ ӵF ÿmFy ү Oê iv n hӧp , ÿ p c c yêu c u chung c a ӭQJÿѭӧ Fi ҫ ӫ

công vi c, n tr ng h p ng ki n kia i l , n nên gi nguyên chu n Ӌ Fz ѭӡ ӧ Vi Ӄ FKӍOjQJRҥ Ӌ WKu yNKLÿ vү ӳ ҭ

mӵc, p ng ki c ng ng. QKѭQJFKRSKp Vi ӃQÿ LÿmQy ѭӧ ӭ Gө

2.3.3. ThiӃXWLQFұ\OүQQKDX

Nghi ng òng các thành viên khác, ít ch ia sӡÿӅSK ӏXFK ҿF{QJYLӋFtWNKLQKӡQJѭӡLNKiFJL~S

ÿӥO ӳQJELӇXKLӋQFӫDQJѭӡLNK{QJWLQFұ\Y ҧQăQJKRһFWtQKFiFKFiFWKà nh ào kh ành viên

khác. Cách kh ày là nhóm cҳFSKөFNKyNKăQQ ҫQFKLDVҿWK{QJWLQQKLӅXKѫQWәFKӭFFiFKRҥW

ÿӝQJFKXQJE ӋFÿӇ WăQJWKrP FѫKӝLKLӇXELӃWOүQQKDXFKRFiF WKên ngoài công vi ành viên.

ĈLӅXQ ҫQWKDPNKҧRNӻ өFày c trong m

2.3.4. ThiӃXWLQKWKҫQWUiFKQKLӋP

Tinh th à y à các sinh viên khoa Kinh tҫQWUiFK QKLӋPO ӃXWӕP ӃĈ+4*73+&0ÿӅ FDRQKҩW

trong các y àm vi . Thi

ӃXWӕTX\ӃWÿӏQKhiӋXTXҧO ӋFQKyP

ӃXWLQKWKҫQWUiFKQKLӋPFyELӇXKLӋQ

rҩWÿDGҥQJ&iFWKành viên có th àm viӇNK{QJTXDQWkPÿӃQNӃWTXҧO ӋFFӫDQKyPFyWKӇWUӉ

hҥQOҭQWUiQKWUiFKQKLӋPÿQÿҭ\F{QJYLӋF«9ӟLUҩWQKLӅXQKyPVLQKYLên, sӵWKLӃXWLQK

thҫQtrách nhi ã d à s à sӋPÿ үQÿӃQNӃWTXҧO ҧQSKҭPFӫDKӑÿѫQWKXҫQO ӵVDRFKpSWӯFiFViFK

vӣNK{QJKӅFyJLiWUӏNKRDKӑFQjR.KyNKăQ Qj\ÿѭӧFJLҧLTX\ӃWEҵQJFiFK Oàm cho mӑL

QJѭӡLKLӇXU өFÿtFKFӫDQKyPSKkQF{QJF{QJYLӋFU өWKӇĈiQKJLiPӭFÿӝKRõ m õ ràng, c àn

http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang lam viec nhom/5977 xu ly mau thuan trong nhom.html

Xem nghiên c ã nêu.u ca nhóm KT28 đ

thành công vi ành viên m ên và chính xác. GӋFFӫDFiFWK ӝWFiFKWKѭӡQJ[X\ ҳQF{QJYLӋFWUiFK

nhiӋPYӟLOӧLtFK

2.3.5. Sӧ[XQJÿӝW

Các thành viên nhóm không dám nh , góp ҳFQKӣ ê QJҥ Ӌ YjvӟLQKDX, e i trong vi c nêu lên phân

Wt Fӫ Ӆ Qj ҧ ѭӣ ÿӃ ӵ ӕ ӧ QKy &i JLҧ Ojch khuyӃWÿLӇm a nhau, «ĈL u y nh h ng n s ph i h p m. ch i quyӃt

WăQJ Fѭӡ QKy WUi Ӌ Fӫ Fi WKjng sӵ hiӇu biӃt nhau trong m, nâng cao ê thӭc ch nhi m a c nh viên

QKy JLҧ WKt Fi WKj U} ӵm, i ch cho c nh viên hiӇu s cҫ Ӄ Ӌn thi tFӫa vi c p n, phê nh l n nhau. Jy êkiӃ Eu ү

2.4. Nâng cao hi àm viӋXTXҧO ӋFQKyP

Mӝt trong nh p m m vi c hi u khi i quy t v n ӳQJSKѭѫQJSKip JL~ QKy Oj Ӌ Ӌ TXҧ JLҧ Ӄ ҩ ÿӅQj yOjRÿ sӱ

Gө SKi Vi Ӄ PǊ Oj QKj Kӑ 3KiQJSKѭѫQJ p u chi c WѭGX\ Ĉk\. SKѭѫQJSKip do khoa c p Edward de

BonoÿӅ[XҩW. n ch t p y nh th i gian ng cho n %ҧ ҩ Fӫ SKiDSKѭѫQJ Qj Oj ӏSKkQÿ ӡ U}Uj Fi RҥFJLDLÿ

trong khi n lu n v công vi c, p cho vi c n lu n y ti t ki c th i gian, p Ej ұ Ӆ Ӌ JL~ Ӌ Ej ұ Qj Ӄ Ӌ ѭӧPÿ ӡ YjJL~

xem x t v n c n di n, c n , ng th i ch l c s ng o. p y p ҩ ÿӅ ѭӧÿ WRj Ӌ һ NӁ ÿӗ ӡ NKt Ӌ ѭӧÿ ӵVi Wҥ 3KѭѫQJSKi Qj

Qy ҵ Ej FK~ ӝ ѭӣ ѭӧ ӝ Vi Ӄ PǊFyi r ng khi n luұn công viӋc QJWDÿ i, hoһc t ng t ng rҵQJÿDQJÿ i, u chi c

Pj ӓ Yj Oi ӛ FKӍ ӝ PǊ ӝ Pj YjFKӍu trҳng, ÿ , ng, , xanh ÿHQ cây, xanh da trӡi. M i thӡLÿLӇm ÿ i m t u,

Kj ӝ ӏ Fӫ Pj PǊҩQKÿ QJWKHRTX\ÿ nh a u y.

Mũ tr ng:ắ

.KLÿӝ PǊQj ѭӡ VӁ ҩ &KӍ ҩ Pj Eui y ng i ta cung c p thông tin. cung c p thông tin không nh luұn,

NK{QJQrXTXDQÿL ÿ QJÿ \ÿӇm, inhJLi, ... Thông tin i nh c SKҧ FKt [i YjFj ҫ ӫFj ӕng t t.

Mũ ÿỏ:

Ĉk\ LÿLOj ӡth Ӈm b c l nh m. Ng i ta c l t c nh m o a nh v n ӝ ӝWu Fҧ ѭӡ FythӇbӝ ӝbҩ ӭWu Fҧ Qj Fӫ Pu Ӆvҩ

ÿӅ ѭӡ Fy Ӈ ӝ ӝWu Fҧ JKp WKt WKt Pj JLҧ WKt Oê. Ng i ta th b c l nh m yêu, t, ch, không ch, ... không cҫn i ch

do, không c n l p lu n, nêu ch ng c , ....ҫ ұ ұ ӭ ӭ

Trѭӟ ѭӡFÿk\ QJ i ta cho r ng khi n v công vi c n u nh thôi. i tim ҵ Ej Ӆ Ӌ WKucҫ FyFi ҫL ÿ Oҥ Pj 7Ui

ch ngҷng nh ng không p ch cho công vi c, mӳ JL~ t Ju Ӌ j ѭӧc i, n n tr công vi c m t n Oҥ Fz Fҧ ӣ Ӌ YuOj ӕ

th thӡi gian Yj ұm n gây nên c mâu thu n gi a nh ng ngFKtFz Fi ү ӳ ӳ ѭӡLÿDQJWKDP JLDOjm công

vi chӋFÿy. y nay, c tâm 1Jj Fi QKj OêKӑ mFÿ ӭQJPLQKÿѭӧc r ng s tham gia a i tim, t c ҵ ӵ Fӫ WUi ӭ Oj

Fӫ Wu Fҧ [p JLҧ Ӄ Fi ÿӅOja nh m khi xem t i quy t c vҩn rҩt c n thi t, ch cho công vi c.ҫ Ӄ YjFyt Ӌ

Mũ vàng:

.KLÿ 1rXÿӝ PǊQj ѭӡ ӳ t Yӑi y ng i ta nêu lên nh ng lӧi ch, nhӳng triӇn ng. ѭӧ Fj Fjc ng nhiӅu, ng

chi ti t c k t qu ng t t, ch l tinh th n a i ng i.Ӄ Fi Ӄ ҧ FjWURQJWѭѫQJODL ӕ Yu yQyNKtNKLÿ Ӌ ҫ Fӫ Pӑ ѭӡ

Mũ ÿHQ:

0j Fӫ ӵ ӝ PǊQj ҫ ѭӡu a s bi quan. .KLÿ i y không c n dүn chӭng, không cҫn lұp luұn, ng i ta nêu lên

nh tӳQJEăQNKRăQ, nh ng lo i, nh u n tr . ӳ QJҥ ӳQJÿLӅ Fҧ ӣ &yYҿ ӵQKѭV ӗn i a y không Wҥ Fӫ PǊQj Oj

tӕt, nh h ng tiêu c c n tâm a i ng i, m m s n, sYuQyҧ ѭӣ ӵ ÿӃ OêFӫ Pӑ ѭӡ QyOj JLҧ ӵKѭQJSKҩ ӵKăQJ

Ki Ӄ Fӫ QKy 1y y NҿEj O ұ ӵFy Fӫ PǊQj Oj ҩ ҫi, quy t tâm a m. ÿ ng vai n i. 1KѭQJWK t ra s mһt a y r t c n

thi m lӃt, r t ch. i i ng i ta i xem t v n ҩ Fyt 1y zÿ Kӓ ѭӡ SKҧ [p ҩ ÿӅ ӝt ch Fi Nӻ ѭӥng, i i ng i ta ÿz Kӓ ѭӡ

Wt Fi NKy ÿӇFy ӭ SKy 1yJL~ WUi ѭӧ WUҥ Oҥnh hӃt c NKăQ SKѭѫQJin ng . p QKÿ c tâm ng c quan thiӃXFѫ

sӣ- “Oҥc quan t u”.Ӄ

Mà láu xanh cây:

0j Fӫ ӗ Fӫ ӵ ӕ Fӫ Yӑ Oj ӡ NǤ Vi /j Viu a ch i non, a s s ng, a hy ng. Ĉk\ th i nêu ng kiӃn. thӡLÿLӇm ng

Wҥ FҧFi Vi ÿӅ ѭӧ ӡ NǤQjo. Tҩt c ng kiӃn Xÿ c hoan nghênh trong th i y.

Mà ờu xanh da tr i:

0j Fӫ ӗ ӝ TXi Pӑ OjPǊ NKi TXi ÿӅu a bҫu trӡi l ng l ng, bao t hӃt i vұt. Ĉk\ ÿLӅu khiӇn, i t vҩn ÿѭa

ra k t lu n,....Ӄ ұ

ViӋc s ng c không nh ng nh t nh ӱGө Fi PǊ ҩWWKLӃW LWKHRÿSKҧ ~ WUu ӵ mWUuQKѭÿ Ej\WUrQÿk\QKyP

có th khác. t cu c n lu n i th m t t ӇOӵDFKӑQQKӳQJFiFKVҳS[ӃS 1KѭQJWURQJPӝ ӝ Ej ұ ӣmӛ ӡLÿLӇ ҩ

FҧFi ѭӡ ӵSKҧ ӝ PǊF Pj 7Ui Wu WUҥ Fy ѭӡ ӝ PǊ ӓc ng i tham d Lÿ i ng u. nh nh ng ng Lÿ i ÿ xen ngang

Yj ӝ ӝ ӵ ҩ NKt Fӫ Pu ҫ Fӫ PǊ Fz Ojo b c l s ph n ch a nh khi ph n cung cҩp thông tin a trҳng Q FKѭD m

xong.

9t Gө ұ Gө Vi Ӄ PǊVDX ÿk\QyLYӅFiFKv n ng u chi c Wѭ GX\WURQJӭQJ[ӱ JLDRGӏFK YӟLNKiFK

KjQJÿӕLWiFGR(GZDUGGH%RQRÿѭDUD ҧRWҥLÿӏDFKӍKWWSYLHWOLRQFRP(tham kh

Mũ trQJ Màu tr g tính. ҳQJWKӇKLӋQVӵNKiFKTXDQWUXQ

Làm vi àng, õ nhӋFYӟLNKiFKK ÿӕLWiFFK~QJWDFҫQQҳPU ӳQJWK{QJWLQYӅQKXFҫXYӅVҧQSKҭP

ho trһFGӏFKYөFӫDNKiFKKàng, nh à nhu c . ҩWO ҫXFyNKҧQăQJWKDQKWRiQ 0Ǌ ҳQJQKҳFQKӣFK~QJ

ta nh ên l email). Trong mӟ ÿӃQWK{QJ WLQOL ҥFF{QJW\FKӭFYөÿiӋQ WKRҥL ӝWVӕWUѭӡQJKӧS

quan tr ngày sinh ho ình cӑQJWK{QJWLQYӅWtQKFiFKVӣWKtFK һFYӅJLDÿ ӫDNKiFKKjQJÿӕLWiF

cǊQJFҫQÿѭӧFTXDQWkPNK{QJFKӍÿӇWҥRWKLӋQFҧPWURQJJLDRWLӃSPà còn làm cѫVӣÿӇ[k\

d ài.ӵQJVӵKӧSWiFOkXG

MuӕQFyÿѭӧc thông tin khách quan trong quá trình giao ti òi hӃSÿ ӓLSKҧLOҳQJQJKHWӕW7KӵFWӃ

cho th ên kinh doanh nҩ\QKLӅXWUѭӡQJKӧSQKkQYL ҳPEҳWNK{QJÿҫ\ÿӫWKұPFKtNK{QJFKtQK

xác yêu c àng nh ình nh c phҫXFӫDNKiFKK ҩWOjÿӕLYӟLQKӳQJVҧQSKҭPOӟQKRһF Y{K ѭFi ҫQ

mӅPGӏFKYөEҧRKLӇPÿào t àng hoҥR'RPRQJPXӕQEiQK һFNêKӧSÿӗQJFK~QJWDWKѭӡQJ

nghe “ch àng c ình. ày có thӑQOӑF´QKӳQJWK{QJWLQFyOӧLFKRYLӋFEiQK ӫDP ĈLӅXQ ӇGүQÿӃQ

hұXTXҧOjQJKHNK{QJÿҫ\ÿӫYà chính xác nhu c àng.ҫXFӫDNKiFKK

Mũÿ0jXÿӓO ӫDPiXP ӇXWUѭQJFKRFҧP[~Fà màu c àu nóng nên bi

7UѭӟFKӃW ӃF ÿӓQKҳFQKӣFK~QJWDTXDQWkPÿӃQFҧP[~FWkPWUҥQJFӫDNKiFKK, chi PǊ àng.

.KiFKKjQJÿ ҩWKiRKӭFY ӃWWkP ҵQJÿѭӧFKD\F ӕQW ӇXWKăPGã r à quy mua b òn có ý mu ìm hi ò.

Khách hàng ã th òn hoài nghi, lo l ì ÿ ұWVӵWLQWѭӣQJKD\YүQF ҳQJYӅFKҩWVҧQSKҭPGӏFKYө9

quyӃWÿӏQKPXDKàng trong nhi ào c ên nghӅXWUѭӡQJKӧSSKөWKXӝFY ҧP[~FFӫDQJѭӡLPXDQ Ӌ

thuұWEiQKàng n ào c àng.ҵPWURQJNKҧQăQJÿiSӭQJWiFÿӝQJY ҧP[~FFӫDQJѭӡLPXDK

MһWNKiF, chiӃF ÿӓFǊQJQKҳFQKӣFK~QJWDFK~êÿӃQNKtDFҥQKFҧP[~FOLQKFҧPWUӵFPǊ

giác trong quá trình giao d àng kinh nghiӏFK0ӝWQJѭӡLEiQK ӋPFyWKӇ³ELӃW´ÿѭӧFQJѭӡLÿӃQ

cӱDKàng s àng hay không. M à quӁPXDK ӝWQK ҧQOêWӯQJWUҧLFyWKӇ³FҧPQKұQ´ÿѭӧFVӵWLQFұ\

khҧQăQJWLӃQWӟLÿӕLYӟLÿӕLWiFFKӍWURQJYòng vài phút ban ÿҫXWLӃS[~F7URQJQKӳQJWUѭӡQJ

hӧSQày, tr ò chi ph , quyӵFJLiFÿyQJYDLWU ӕL ӃWÿӏQK

Mũ ÿHQ0jXÿHQWURQJQKLӅXQӅQYăQKyDWKӇKLӋQFKRQKӳQJÿLӅX[XL[ҿR

Trong giao dӏFKQyQÿHQQKҳFQKӣFK~QJWDQKӟÿӃQQKӳQJUӫLURWLӅPҭQQKӳQJEҩWOӧLFyWKӇ

xҧ\UDWURQJTXiWUình ph àng, hay làm vi ình xây dөFYөNKiFKK ӋFYӟLÿӕLWiF0ӝWF{QJWU ӵQJ

kéo dài trong mӝWQăPSKҧLÿӕLGLӋQYӟLNKҧQăQJWăQJFKLSKtYұWOLӋX[k\GӵQJN ҧQăQJKDRh

tәQQKkQVӵ4XiWUình tri ình ӇQNKDLPӝWSKҫQPӅPTXҧQWUӏQJXӗQQKkQOӵFVӁJһSEҩWOӧLQӃXWU

ÿӝWLQKӑFFӫDQKkQYL ҧQWUӏQKkQVӵWKҩSKRһFFyWKiLÿӝNK{QJPXӕQKӧSWiF1K ҩ\ên qu ìn th

WUѭӟFQKӳQJUӫL UREҩWOӧLSKiWVLQKVӁJL~SFK~QJWD ƭYjWUDRÿәL YӅQKӳQJSKѭѫQJsuy ngh

pháp d òng phù hӵSK ӧS

Mũ vàng: Màu vàng là màu c àng (cúp vàng, long bào cӫDFKLӃQWKҳQJKX\KR ӫDYXD

0Ǌ vàng nh àng nhҳF QKӣ FK~QJ WD SKҧL FXQJ FҩS FKR NKiFK K ӳQJ OӧL tFK QӃX Vӱ GөQJ VҧQ

phҭPGӏFKYө0ӝWEӭFWUanh chi ti àm cho khách hàng ӃWYjVLQKÿӝQJYӅNӃWTXҧJLDRGӏFKVӁO

thêm “c àng.ҧPKӭQJ´ÿӇPXDK

Mũ xanh lá cây:Ĉk\OjPjXFӫDFk\FӓQên mang ý nghƭDVLQKV{LQҧ\Qӣ

VұQGөQJWURQJJLDRWLӃSӭQJ[ӱÿk\Oà thӡLÿLӇPFK~QJWDJLӟLWKLӋXYӟLNKiFKKànJÿӕLWiF

các gi ài ҧLSKiSNKiFQKDXÿӇFXQJFҩSVҧQSKҭPKRһFGӏFKYө.KiFKKjQJWKѭӡQJFҧPWKҩ\K

lòng h ù hѫQNKLFK~QJWDFyWKӇJLӟLWKLӋXPӝWVӕVҧQSKҭPKRһFJLҧLSKiSSK ӧSYӟLQKXFҫX

cӫDNKiFKKàng.

Mũ PjX[DQKG˱˯QJ0jX[DQKGѭѫQJOjPjXFӫDEҫXWUӡLEDRSKӫYҥQYұW

Ĉk\OjWKӡLÿLӇPFK~QJWDWyPWҳWOҥLQKӳQJJ ÿәL ӓDWKXұQ ӳQJYLӋFÿ ÿӗQJêì ÿã trao , th . Nh ã ,

FKѭDWKӕQJQKҩW ҧLWUDRÿәLWK ÿyFK~QJWDFyWKӇ[iFÿӏQKFiFEѭӟFO ӋFWLӃS, còn ph êm. Tӯ àm vi

theo sau bu àm vi

әLO ӋFWUDRÿәL

Nh kӳng ng chung bên i công vi c a m ng p ng k cho sKRҥ ӝWÿ QJRj Ӌ Fӫ QKy FǊ JL~ tFKÿi Ӈ ӵcӕ Ӄt a Fӫ

QKy Yj ӡ yPjQKy Oj TXҧ Fi +j ӕ FK~ Fy Ӈm nh ÿ m m viӋc hiӋu KѫQ. Trong c phim n Qu c ng ta th

thҩy c m m vi c trong c công ty a n c y hay , i chung Fi QKy Oj Ӌ Fi Fӫ ѭӟ Qj NpRQKDXÿLSLFQLF ÿLăQWӕ

vӟi nhau. c công ty ng th ng y.&i ӣ FǊ3KѭѫQJ7k\ ѭӡ OjPQKѭYұ

T ch mә ӭc c cu c p, c h i Fi ӝ Kӑ Fi ӝ QJKӏ ӝt ng, i m i ng Fi ӝFKVLQKÿ OX{QOX{Qÿә ӟ FǊ OjmӝWSKѭѫQJ

SKi Fi ӝ Kӑ ӝ QJKӏFӫ QKy ӡFǊ Wҥ ӝ YjSÿing quan tâm. NӃu c cu c p, h i a m bao gi ng diӉn ra i m t Lÿӏa

ÿL Rÿ QKNK{QJÿӇm Qj y WUu, vӟi quy ә WKu ѭӡ ӵVӁFҧ ҩ FKi QJi ұi nhӳng ng i tham d m th y n n, mҩt t p

trung, không n c n i dung c n thi t. c cu c p, c bi t a c m t YjYuthӃ ҳPÿѭӧ ӝ ҫ Ӄ &i ӝ Kӑ ÿһ Ӌ OjFӫ Fi QKy t

WKj SKҧ ә ӭ Wҥ SKz Oj Ӌ &y Ӈ ә FK~ ӣFinh viên, không nhҩt thiӃt i t ch c LYăQ ng m vi c. th t chӭc ng c

khu t, k t h p v i vi c sinh t t p th . Ki u du ch k t h p v i h i p y y nay QJKӍPi Ӄ ӧ ӟ Ӌ KRҥ ұ Ӈ Ӈ Oӏ Ӄ ӧ ӟ ӝ Kӑ Qj QJj

NKi ә Ӄ &i ӝ Kӑ FǊ Fy Ӈ ә ӣTXi ұ FKtӣ YjFi ӏph bi n. c cu c p ng th t chӭc n café, th m công viên Fÿ a

ÿL ³ÿ ÿӇm i tr i c. i m sao i nh viên d p th y QJRj ӡ NKi 3Kҧ Oj ÿӇmӛ WKj ӵKӑ ҩ Kӑ ѭӧ ӝ Fi Juc” m t i ykhi

ÿLKӑ QKyp m.

Ĉӕ ѭӡ һ Oj WKu ҩ ÿӅ WUӑ ӡ Oj U}i vӟi ng i ViӋt Nam, ÿ c biӋt sinh viên, v n tôn ng th i gian m viӋc, hay

KѫQ ÿL ÿL Pÿ ÿ LJLDQTX\ÿ QÿOj Kӑp, Oj ~ ӡng gi , ҧ Eҧ Ojm o m hӃt thӡ ӏnh, cҫ ѭӧ ӝc quan tâm. M t

ngѭӡ KӑLÿL p mu n m m m t th i gian ch i, ho c i nh c i nh n ӝ VӁOj FҧQKy ҩ ӡ ӡÿӧ һ SKҧ ҳ Oҥ ӳQJÿL XÿӅ mEj

khi ng n. Vi m o thѭӡ y ÿӃLÿ FKѭD Ӌ ҧFNK{QJÿ Eҧ ӡi gian m vi c khiOj Ӌ Ӄn cho nh viên không WKj

ÿ Rÿ Qÿ ÿҧ Eҧm ѭӧc tiӃ ӝ һ ѭӧho c chҩt l ng phҫn công viӋc anh ta thӵc hiӋn, qua yҧ ѭӣnh h ng xҩu

ÿӃ WRj ӝ Ӌ Fӫ QKyn n b công vi c a m.

Tұn ng n thông tin hi i trong công vi c a m ng p ph n Gө Fi ӋFSKѭѫQJWL ӋQÿҥ Ӌ Fӫ QKy FǊ Jy ҫ OjPWăQJ

hi thӋu ng m. Ch ng TXҧKRҥ ӝWÿ QKy ҷ Kҥ FyQQKѭ ӇsӱGөng Messenger FiFFKDWURRPQKѭ<DKRR

ÿӇ ә 1Ky FǊ Fy ӇWUDRÿ i công viӋc. m ng th lұp nên diӉQÿjn trӵc tuyӃn riêng Fӫ Pu ÿӇEja nh n luұn

công vi c, u y Ӌ ÿLӅ Qj JL~p ti t ki m th i c chi t sinh c. Ӄ Ӌ ӡ OҥLJLDQÿL YjFi SKtSKi NKi

Ti nhi th diӃ ӝOjQÿ m vi c a c nh viên, Ӌ Fӫ Fi WKj Yu Ӆu do c nhau, Oê NKi Fy Ӈ Ӊn ra không u, gây ÿӅ

ҧ ѭӣ ÿӃ Fӫ QKy &Ǌ Fy ӇWKj Qj y SKҧ NKynh h ng n công viӋc chung a m. ng th nh viên Rÿ gһp i NKăQ

TXi lӟ ӧn. Trong tr ng hѭӡ S ÿ S ÿyQKy ѭӣ Yj Fi WKj NKi SKҧ JL~m tr ng c nh viên c i ӥWKjnh viên

chұm tr do g p . Tuy nhiên không th y ra tr ng h p m tr ng ho c c Ӊ һ NKyNKăQ ӇÿӇ[ҧ ѭӡ ӧ QKy ѭӣ һ Fi

WKj Wt ӵ Ӌ Oj Fi WKj Wt /j F ӭ Ojnh viên ch c c bao bi n, m thay c nh viên thiӃu ch cӵc. m ng, ch không m

thay quy t c Oj ҳ ӣÿk\

Câu h và bài t 2ӓL ұSFKѭѫQJ

1. Khi c ên thành các nhóm hҫQFKLDVLQKYL ӑFWұSPӝWVӕJLҧQJYLrQÿҥLKӑFFăQFӭWKHRGDQK

ViFKVLQKYLrQÿӇFKLDFKҷQJKҥQWӯVLQKYL ӕWKӭWӵWKӭQKҩWÿӃQQJѭӡLFyVӕWKӭWӵWKӭên có s

http://vietlion.com/ebk/download ebook sau chiec mu tu duy.html

trong danh sách là m i có s à mӝWQKyPWӯQJѭӡ ӕWKӭWӵÿӃQQJѭӡLFyVӕWKӭWӵO ӝWQKyP

GiҧQJ YLên khác ghép các sinh viên có trình ào cùng nhóm. Mÿӝ KӑF OӵF NKiFQKDX Y ӝW Vӕ

giҧQJYLên khác n ên tùyӳDÿӇFKRVLQKYL  chӑQOұSQKyPYӟLQKDX7KHREҥQFiFKOұSQKyP

QjRWUrQÿk\SKKӧ ҩW"p nh

2. Thҫ\WUò ĈѭӡQJ7DP7ҥQJWUrQÿѭӡQJÿL7k\3KѭѫQJOҩ\NLQKQKѭP{WҧWURQJWLӇXWKX\ӃW

“Tây Du Kê FySKҧ Oj ӝ QKy” i m t m không?

3. &ic m sinh viên th c hi n c i t p nghiên c u khoa c th ng g p ?QKy ӵ Ӌ Fi Ej ұ ӭ Kӑ ѭӡ һ NKy JuNKăQ

4. ;pWWUѭӡQJKӧS QKóm do b 2.2.2. trên ҥQ9kQ.KDQKOjPQKyPWUѭӣQJQyLÿӃQWURQJPөF

ÿk\

Câu hL

a. Nhóm c ã th àm viӫD9kQ.KDQKÿ ұWVӵO ӋFQKѭPӝWQKyPFKѭD"

b. BҥQPXӕQOàm thành viên trong nhóm có nhóm tr không? TѭӣQJQKѭ9kQ.KDQK ҥLVDR"

5. TӃWYà Noel là d à ai c ông vi ình. ӏSP ǊQJEұQUӝQF ӋFWҥLF{QJVӣFǊQJQKѭJLDÿ ĈѫQKjQJӣ

F{QJW\WăQJOrQÿiQJNӇP ҥLUѫLYjRWkPO ѫL+ӑFKӍKRà các thành viên trong nhóm l ý vui ch àn

thành công vi ình th à ên phӋFPӝWFiFKK ӭFY ӹOҥLYjRWUѭӣQJQKyPNKLӃQF{WDWKѭӡQJ[X\ ҧLWӵ

mình hoàn t ng ph òn dang d êu c ày sҩWQKӳ ҫQYLӋFF ӣKD\FKѭDÿҥW\ ҫX1JѭӡLWUѭӣQJQKyPQ Ӂ

ph ày?

ҧLOàm gì ình trÿӇJLҧLTX\ӃWW ҥQJQ

Tình hu àm viӕQJO ӋFQKyPĈҥLKӑF0HWURSROLWDQ

ĈҥLKӑF0HWURSROLWDQOjÿҥLKӑFÿ ҥRFӱQKkQQăPYӅFiFFKX\rQQJjQKÿLӅXGѭӥQJNKRDào t

hӑc t ên (sinh hӵQKL ӑFNKRDKӑFPi\WtQKKyDKӑFYұWOêQJKӋWKXұWYjYăQKӑF7UѭӡQJQҵP

ӣY ӝFEDQJ1HYDGD/ ӝWWUѭӡQJKӑFWѭWKөFӣQ{QJWK{QQùng nông thôn thu à m ên ngân sách

cӫDQyUҩWKҥQKҽSYì vұ\QKjWUѭӡQJYүQFKѭDÿѭDPi\WtQKYjRKRҥWÿӝQJMӝWWURQJQKӳQJ

WUXQJWkPÿӇKӑWKӵFK ӋFEҵQJWD\OjWUXQJWkP$OXPQL1KjWUѭӡQJFXQJFҩSEҧQành công vi

tin v àng tháng và cӅ$OXPQLK ҫQÿѭӧFVӵJySVӭFFӫDQKLӅXQJѭӡL*LiPÿӕFWUXQJWkP$OXPQL

ÿã tӯQJPXӕQFyPӝWKӋWKӕQJPi\WtQKOҳSÿһWӣ$OXPQLÿӇJ ӳFiFÿƭDWKXkPFӫDKӑWURQJi

mӝWKӋWKӕQJGӳOLӋX

GҫQÿk\PӝWWKѭѫQJQKkQWURQJYQJÿã hiӃQWһQJQJjQÿ{ODFKRWUѭӡQJKӑF%DQJLiP

hiӋXWUѭӡQJÿã quyӃWÿӏQKVӱGөQJKӃWKRһFSKҫQOӟQVӕWLӅQÿyÿӇOҳSÿһWKӋWKӕQJPi\WtQKWҥL

Alumni. Mark Monard - ành công vi ày. Mark JLiPÿӕFWUXQJWkPFKӏXWUiFKQKLӋPÿLӅXK ӋFQ

ÿ ҥFYӟLSK ӇQNKDLGӵiQQã liên l òng IIT (Information and Instructional Technology) tri ày. Sau

mӝWYjLÿiQKJLi{QJÿã quy à Kelly Woo ti ành phân ӃWÿӏQKSKkQF{QJFKR-XOLD+DQVHQY ӃQK

tích h à trình bày t à kinh phí. ӋWKӕQJWKLӃWNӃY әQJWKӇGӵiQEDRJӗPYLӋFѭӟFOѭӧQJWKӡLJLDQY

Julia và Kelly nhanh chóng liên h ào t à sӋYӟL0DUNFǊQJQKѭFiQEӝÿ ҥRY ҳS[ӃSFiFWK{QJWLQ

cho bu ã quyәLSKӓQJYҩQ-XOLDYj.HOO\ÿ ӃWÿӏQKPӛLQJѭӡLVӁFKXҭQEӏPӝWEӝFkXKӓLJӗP

câu. Vào ngày ph ã có trên tay t ã à sӓQJYҩQ-XOLDÿ ҩWFҧEӝFkXKӓLÿ ÿѭӧFLQUDY ҹQVjQJÿӇ

tham gia ph ình và ӓQJYҩQ.HOO\FǊQJFyEӝFkXKӓLFӫDP ÿѭӧFOѭXWURQJÿƭDF{ÿӏQKVӁLQUD

chúng vào ngày ph ài li ình ӓQJYҩQ&KӍQӱDJLӡWUѭӟFEXәLSKӓQJYҩQ.HOO\FӕÿӇLQW ӋXFӫDP

QKѭQJÿiQJWLӃFO ӣÿѭӧFWұSWLQÿy&KҳFFKҳQO ұSWLQFӫDF{ҩ\ÿ ӏKѭà máy tính không m à t ã b

Vì không còn th àm b ày h à hoãn ӡLJLDQÿӇO ӝFkXKӓLPӟLO~FQ ӑFKӍFyVӵOӵDFKӑQWKӭQKҩWO

buәLSKӓQJYҩn sang l à v à không cҫQVDXWKӭKDLO үQWLӃSWөFSKӓQJYҩQP ҫQQKӳQJFkXKӓLFӫD

Kelly. Vì hoãn bu ên hәLSKӓQJYҩQFyWKӇÿӇOҥLҩQWѭӧQJ[ҩXQ ӑTX\ӃWÿӏQKWLӃSWөFÿӃQEXәL

phӓQJYҩQ

Sau bu à Kelly ti ích h à lên kәLSKӓQJYҩQK{Pÿy-XOLDY ӃSWөFYӟLF{QJYLӋFSKkQW ӋWKӕQJY Ӄ

ho nhҥFKFKXҭQEӏJLӟLWKLӋXKӋWKӕQJ$OXPQLPӟLYӟLÿLӇPQәLEұWOà khҧQăQJFұS ұWYà chҩW

vҩQWUӵFWX\ӃQ+ӑÿã trao ình vÿәLêNLӃQFӫDP ӟL{QJFKӫYjYjLÿӗQJQJKLӋSNKiFWҩWFҧPӑL

QJѭӡLÿ ÿiQKJLiêWѭӣQJFӫDKӑUҩWKD\-XOLDYj.HOO\ÿ ҭQEӏNӻOѭӥQJFiFÿ ӓLFKRã ã chu òi h

hӋWKӕQJYà g ào t à 1 bӱLEҧQVDRÿӃQFiQEӝÿ ҥRY ҧQQӳDÿӃQFKR0DUNÿӇKӑ[HP[pWWUѭӟF

%j ұ Qj U~ ӯi t p y t t FKѭѫQJWU ÿѭӧFSKiWWU ӫDĈ ӅQK ӋW1DPO~Fình Chìa khóa thành công ên sóng VTV1 c ài Truy ình Vi

21h15’ t , xem t trang web ӕLWKӭ7ѭKjQJWXҫQ FythӇ ӯ http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang lam viec nhom/5977 xu

ly mau thuan trong nhom.html.

CERIAS, Purdue University / Recitation Building/656 Oval Drive/West Lafayette IN 47907-2086. BҧQGӏFKWӯWLӃQJ

Anh c - LuӫD1JX\ӉQ7Kӏ+RjQJ7UkPVLQKYLrQĈҥLKӑF.LQK7Ӄ ұWWKXӝFĈ+4*73Hӗ&Kt0LQK

0DUNÿ ҧROXұQGӵiQYӟLFiQEӝÿ ҥRY ӃQDQKҩ\YӅKӋWKӕQJQ ӑÿӗQJêã th ào t à xin ý ki ày. H

mӡLFKӫ WӏFKEDQJLiPKLӋX KLӋXWUѭӣQJFӫD FiFWUѭӡQJÿӃQ[HPEXәLJLӟLWKLӋX Qày. Mark

muӕQFKҳFUҵQJ{QJҩ\VӁQKұQÿѭӧFVӵӫQJKӝWӯSKtDEDQJLiPKLӋXYà gây quӻFKRKӋWKӕQJ

Alumni.

Không may là xe cӫD-XOLDKӃW[ăQJWUrQÿѭӡQJÿӃQWUѭӡQJQJD\ViQJFӫDQJày giӟLWKLӋX'R

ÿó cô ҩ\ÿ ÿӃQWUӉQӱDWLӃQJY ҩ\PӝWVӕNKiFKPӡLÿ ӓYӅ&{YӝL[LQOӛLPӑLQJѭӡLYã à th ã b à

bҳWÿҫXEài gi àn chi à sӟLWKLӋXYӟL.HOO\+ӑFyÿҫ\ÿӫP ӃXPi\FKLӃXY ӁEҳWÿҫXEXәLWKX\ӃW

trình b à mô t ã bҵQJYLӋFFKLӃXVOLGHY ҧKӋWKӕQJFKRQJѭӡL[HP5ҩWWLӃFOjÿqQFKLӃXÿ ӏKѭYj

Kelly v òng th ý tìm m èn ӝLFKҥ\ÿӃQSK ѭN ӝWFiLEyQJNKiFWKD\WKӃ.KLF{ҩ\WUӣOҥLYӟLFKLӃFÿ

mӟLWKì m ã v ã k ình mà không còn nhiӝWQӱDNKiQJLҧÿ Ӆ+ӑÿ ӃWWK~FEXәLJLӟLWKLӋXFӫDP ӋW

tình nhѭWUѭӟFÿk\QӳD

Câu hL

a) BҥQQhұQUD nh gì trong tình hu ày?.ӳQJYҩQÿӅ ӕQJQ

b) ThҧROXұQYӅQKӳQJUҳFUӕLVҳSÿӃQYӟL-XOLD.HOO\0DUNYjQJѭӡLFiQEӝÿào tҥRVӁJһS

phҧL

c) Julia và Kelly l ã làm gì ình hu ên?ӁUDQrQÿ ÿӇWUiQKQKӳQJUҳFUӕL[ҧ\UDWURQJW ӕQJWU

d) -XOLDÿã làm vi hay không? GiӋFFyWUiFKQKLӋP ҧLWKtFKFkXWUҧOӡLFӫDEҥQ

e) .HOO\ÿã làm viӋFFyWUiFKQKLӋPKD\NK{QJ"*LҧLWKtFKFkXWUҧOӡLFӫDEҥQ

f) BҥQQJKƭKӑQên làm gì bây gi ãn dӡÿӇFӭXY ӵiQ$OXPQL"

g) BҥQFyQJKƭOà h ã ӑOӁUDÿ ÿѭӧFJLDRGӵiQ$OXPQLNK{QJ"

7. Tác gi ình Hoành cho r àm vi êu lên nh

ҧ7UҫQĈ

ҵQJNKLO ӋFQKyPQJѭӡL9LӋWQ ӳQJOêGRVDX

ÿk\ÿӇSK ӝWFiFKVDLOҫPҧQKKѭӣQJÿӃQFKҩWOѭӧQJO ӋFQKyPàn nàn (m àm vi

 1KyPWUѭӣQJNK{QJQJKHWKHROӡLPình.

 1KyPWUѭӣQJNK{QJKӓL ӃQP ѭӟFNKLTX\ӃWÿӏQKý ki ình tr

 1KyPWUѭӣQJQJKHWK ӃQQJѭӡLNKiFWURQJQKyPeo ý ki

 1KyPWUѭӣQJKD\WHDPPDWHFKӍQKPình.

 1KyPWUѭӣQJQyLQăQJNK{QJOӉÿӝYӟLPình.

 1KyPWUѭӣQJNLrXFăQJ

 HӑSWUѭӟF FҧQKyPWKì chàng/nàng không nói gì; vӅ QKjNrXÿLӋQ WKRҥLQyL FKX\ӋQOҿ ÿӇ

ÿjPWLӃXVDXOѭQJ

 .K{QJÿӗQJê vӟLTX\ӃWÿӏQKFӫDQKyPWUѭӣQJKRһFFӫDFҧQKyP

 1KyPWUѭӣQJKD\QKyPYL ӝWFkXJ ÿyFKjQJQjQJOLӅQGLӉQJLҧLWKHRFiFKên khác nói m ì

cӫDPình (dù là câu nói c õ).ӫDQJѭӡLNLDUҩWU

 1KyPWUѭӣQJQJӗLPiWăQEiWYàng.

 Mình làm g án gì cҫQFKӃWQKѭQJFKҷQJFyF{QJF ҧ

 +ѭӟQJP ѫQQrQYұQÿӝQJPӑLQJѭӡLkPWKҫPÿӇQKyPÿLWKHRKѭӟQJPình hay h ình.

 Trong nhóm này mình không phát huy ì hÿѭӧFJ ӃW

 Làm âm th ình ì, vҫPNK{QJFKRDLELӃWP ÿDQJOjPJ ұ\WӵGRKѫQ

 .K{QJWKtFKFRS\FFFKRQKyPWUѭӣQJFiFHPDLOP ӣLQJѭӡLNKiFình g

 Thích tranh cãi.

 Và còn cҧWUăPYҩQÿӅNKiFQӳD

Câu hL:

a. BҥQFyÿӗQJêYӟLWiFJLҧQày không?

b. BҥQFyQJKƭUҵQJÿӇFҧLWKLӋQNKҧQăQJOàm vi ên nghiên cӋFQKyPFӫDQJѭӡL9LӋWWDQ ӭX

danh sách trên, cái nào sai ta b êm nh hác, nghiên c à tìm ӓÿLFyWKӇWK ӳQJFiLN ӭXPӛLYҩQÿӅY

ra giҧLSKiSFKRWӯQJYҩQÿӅPӝW"

c. Theo b àm vi à gì?ҥQQKѭӧFÿLӇPOӟQQKҩWFӫDQJѭӡL9LӋWNKLO ӋFQKyPO

http://dotchuoinon.com/2010/01/19/teamwork

Tài liӋXWKDPNKҧRFKѭѫQJ

1. Don Hellriegel và John W.Slocum, Thomsom – South – Western, Organizational behavior.

2004.

2. Harvard Business School Press, NXB Thông T Lãnh ÿRQKyP ҩQ

3. NguyӉQ+ӳX/DP ӕQJ.Hành vi tFKͱF, NXB Th ê 2007.

4. Võ V , Tài li ài Chính Tp. HăQ+X\Hành vi tFKͱF ӋXOѭXKjQKQӝLEӝĈҥL+ӑF.LQK7Ӄ7 ӗ

Chí Minh, 2010.

5. http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang lam viec nhom

6. http://tailieu.vn/tag/tai lieu/ làm viӋFQKyPKLӋXTuҧKWPO

&KѭѫQJ

KӺ1Ă1*7Ѭ'8<3+ҦN BIӊ1

MөFÿtFKQJKLên cӭX

 HiӇXÿѭӧFEҧQFKҩWFiF\êu c .ҫXFӫDWѭGX\SKҧQELӋQ

 Hình thành .ÿѭӧFWLQKWKҫQSKҧQELӋQ

 Bi .ӃWFiFKOұSOXұQKӧSORJLF

 Phân biӋWÿѭӧFQJө\ELӋQELӃWFiFKFKӕQJQJө\ELӋQ

 Có kh àn diҧQăQJ[HP[pWYҩQÿӅPӝWFiFKNKiFKTXDQWR ӋQ

3.1. B à vai trò cҧQFKҩWY ӫDWѭGX\SKҧQELӋQ

3.1.1. BҧQFKҩW

7˱GX\SKQELQO XW˱GX\WKHRÿyYLFÿ˱DUD QYLFFKSQKQKD\SKQÿLFiFêà ki ý ki

kiQNKiFYLFÿUDFiFJLLSKiSÿJLLTX\WYQÿTX\WÿQKKjQKÿQJKD\NK{QJhành

ÿQJFKÿ˱FWK͹FKLQVDXNKLYQÿÿ˱F[HP[pWUWNͿO˱QJ

Các v à chúng ta gҩQÿӅP һSSKҧLWURQJFXӝFVӕQJWURQJF{QJYLӋFWURQJKӑFWұS«ÿ{LNKL

nhìn qua r ì th ên cách giҩWÿѫQJLҧQY ӃFK~QJWDQKDQKFKyQJÿѭDUDFiFKJLҧLTX\ӃWWX\QKL ҧL

quyӃWÿyNK{QJSKù h ý muӧSÿѭDOҥLFKRFK~QJWDNӃWTXҧNK{QJQKѭ ӕQ.KL[HP[pWOҥLNӻ

OѭӥQJKѫQYҩQÿӅWDPӟLQKұQWKҩ\O ӅX\ӃXWӕQKLӅXPһWFӫDQyÿ ӏEӓTXDWURQJOҫQà nhi ã b

[HP[pWÿҫX0XӕQKjQKÿӝQJFyNӃWTXҧWӕWWDTXDQViWÿӕLWѭӧQJ ӅXPһWFӫDYҩQxem xét nhi

ÿӅSKkQWtFKFKLWLӃWFiFWK ҫQ\ӃXWӕFӫDYҩQÿӅWәQJKӧSFiFWK{QJWLQÿ ÿѭӧFWӯành ph ã thu

tҩWFҧFiFQJXӗQUӗLPӟLÿѭDUDFiFKJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ/jPQKѭYұ\OjWDÿã ӭQJGөQJWѭGX\

phҧQELӋQ

Khi nghe m à ta quen thuӝWê NLӃQQjR ÿyWUiLQJѭӧF YӟLQKӳQJÿLӅXP ӝFKD\WUiL QJѭӧFYӟL

truyӅQWKӕQJFK~QJWDUҩWGӉEiFEӓQy7X\QKLên, n tình c thói quen, truyӃXFK~QJWDJҥW ҧP ӅQ

thӕQJTXDQÿLӇPÿã có, … sang mӝWErQYj[HP[pWFiFFѫVӣFӫDêNLӃQÿѭӧFQJKHFӕJҳQJ

ÿiQKJLi ӝWFiFKNKiFKTXDQY ӃXWKҩ\QyKӧSOêWK ҩSQKұQQyWK ÿyFK~QJWD nó m à n ì ch ì khi

ÿã tѭGX\SKҧQELӋQ

Khi chúng ta tích c ình v ình thӵFPӣUӝQJKLӇXELӃWFӫDP ӅYҩQÿӅNKLӭQJGөQJFiFK ӭFORJLF

thích h ã có tìm ra các k p lý là khi ta ã ӧSÿӇWӯFiFWK{QJWLQÿ ӃWOXұQKӧ ÿ WѭGX\SKҧQELӋQ

Khi chúng ta nâng cao kh ình, l ình ҧQăQJVX\OXұQORJLFFӫDP ӵDFKӑQFiFSKѭѫQJSKiSFiFK

thӭFWUình bày v , ý t , rõ ràng, chҩQÿӅ ѭӣQJ һWFKӁFyWtQKWKX\ӃWSKөFFDROjNKLWDWѭGX\SKҧQ

biӋQ

7ѭGX\SKҧQELӋQEDRK ҫQSKҧQELӋQY ҧQăQJSKҧQELӋQ ӟLKҥQFӫDFKѭѫQJàm tinh th à kh Vì gi

trình h , trong giáo trình này chúng tôi ch êu lên m à khӑF ӍQ ӝWVӕÿLӇPFөWKӇKyDWLQKWKҫQY ҧ

QăQJSKҧQELӋQVDXÿk\

Tinh thQSKQELQ

 Có tinh th àng xem xét chúng mҫQW{QWUӑQJPӑLêNLӃQYҩQÿӅVҹQV ӝWFiFKNӻOѭӥQJ

Có rҩWQKLӅXSKiWELӇXNKiFQKDXYӅWѭGX\SKҧQELӋQ OѭӧFPӝWVӕSKiWELӇXFӫDFiFWiFJLҧM. Lipman (2003) tóm

khác vӅWѭGX\SKҧQELӋQQKѭVDX

-7ѭGX\ÿӇJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅYà ra quy .ӃWÿӏQK6WHUQEHUJ

-7ѭGX\QӛOӵFÿӇÿѭDUDPӝWSKiQÿRiQVDXNKLÿã tìm cách thӭFÿiQJWLQFұ\ÿӇÿiQKJLiWKӵFFKҩWYӅPӑLSKѭѫQJ

diӋQFӫDFác b à các lu .ҵQJFKӭQJY ұQFӭ+DWFKHU

- Là khҧQăQJFӫDQJѭӡLWѭGX\SKiWWULӇQFiFWL ҭQQăQJOӵFKRҥWÿӝQJWUtWXӋY ұQGөQJY ѭGX\êu chu à v ào quá trình t

cӫDFKtQKKӑ3DXO.

- S ìm ki ên nhân và lý l h nh à có th ã ӵQӛOӵFW ӃPPӝWFiFKFyKӋWKӕQJQKӳQJQJX\ ӁJLҧLWKtF ӳQJÿLӅXP Ӈÿ ÿѭӧFQJѭӡL

NKiFFKROjÿ~QJ.

- Là lo à không t ình (Paul).ҥLWѭGX\EҧRYӋFK~QJWDNK{QJEӏQJѭӡLNKiFOӯDSKӍQKY ӵOӯDSKӍQKFKtQKP

- Là sӵÿiQKJLiÿ~QJFiFSKiWELӇX(QQLV.

- Là sӵYұQGөQJFiFOêWKX\ӃWYӅWѭGX\YjRWKӵFW ӉQY ӕQJFyYҩQÿӅi à các tình hu .

- Hi ên nhân và ti ình c .ӇXÿѭӧFQJX\ ӃQWU ӫDFiFVӵNLӋQ

- Xem xét các cách gi ình huҧLWKtFKNKiFQKDXYӅNӃWTXҧNKҧRViWWӯFiFW ӕQJOêWKX\ӃWYjTXDQÿLӇPNKiFQKDX.

(dүQWKHRLê TҩQ+XǤQK&ҭP*LDQJ “HiXELWYW˱GX\phQELQ´http://cher.ier.edu.vn/tin tuc)

 Có tinh thҫQW{QWUӑQJQJѭӡLNKiFWURQJNKLWUDQKOXұQ

 SҹQVjQJYѭӧWOên kh àng bu ình cӓLQKӳQJU ӝFFӫDTX\ӅQOӧLW ҧPWKyLTXHQ

 'iPYѭӧWUDNKӓLNKX{QNKәFӫDWUX\ӅQWKӕQJFӫDFiFTXDQQLӋPKLӋQWKӡL

 Tích c ìm hi ình bày vӵFW ӇXFiFSKѭѫQJSKiSWKXWKұS[ӱOêWK{QJWLQVX\OXұQWU ҩQÿӅKLӋX

quҧ

KhQăQJSKQELQ

 BiӃW[HP[pWYҩQÿӅPӝWFiFKWRàn diӋQNKiFKTXDQ

 SӱGөQJWKành th ình thҥRFiFK ӭFTX\OXұWORJLFFiFSKѭѫQJSKiSFKӭQJPLQKEiFEӓ

 Có k th à xӻQăQJWKX ұSY ӱOêWK{QJWLQ

 NhұQELӃWÿѭӧFFiFQJө\ELӋQWUiQKÿѭӧFQJө\ELӋQ

 Có kh ình bày v õ ràng, ngҧQăQJWU ҩQÿӅU ҳQJӑQFyWtQKWKX\ӃWSKөF

&iFWUѭӡQJKӧSWKӇKLӋQYLӋFFyKRһFWKLӃXWѭGX\SKҧQELӋQVDXÿk\JySSKҫQJL~SWD ҩ\Uth õ

KѫQEҧQFKҩWFӫDWѭGX\SKҧQELӋn.

MWVWU˱QJKSFyW˱GX\SKQELQ:

 7KiQJ QăP&KtQK ӫWU ӕF ӝL[HP[pWGӵiQÿѭӡQJVҳWFDRWӕF+ ӝLph ình Qu h à N –

Thành ph Chí Minh v ã ӕ+ӗ ӟLWәQJNLQKSKtÿҫXWѭWӍ86''ӵiQQj\ÿ ÿѭӧFGѭOXұQTXDQ

WkPÿһFELӋW5ҩWQKLӅ ӃQÿ ÿѭӧFQ ҧWU ӉQÿ ӕF ӝLFҧWUrQFiFSKѭѫQJu ý ki ã êu lên c ên di àn Qu h

tiӋQWK{QJWLQÿҥLFK~QJ&iFêNLӃQQày do nh ã ӳQJQJѭӡLFyQJKӅQJKLӋSNKiFQKDXFyÿӏDYӏ[

hӝLNKiFQKDXFyTXDQÿLӇPNKiFQKDX«ÿѭDUD1JѭӡLWDÿã xem xét vӅVӵFҫQWKLӃWFӫDGӵ

iQÿ ÿӃQNKҧQăQJNLQKWӃY ӻWKXұWÿӇWKӵFKLӋQGӵiQWtQKÿӃQKLӋXTXҧ ұXTXҧã xét à k hay h

mà d ùng, ngày 19/06/2010 Qu ã bác bӵiQPDQJOҥL«&XӕLF ӕFhӝLÿ ӓGӵiQ

 VjRWKiQJQăP, t ành D 00 URQJÿӧWNKDLTXұWGLFKӍ7K ӅQFyQLrQÿҥLWӯÿӃQ

QăPWUѭӟF ҧRFәKӑFGR3*676/kP7Kӏ0ӻ'XQJSKөWUiFKÿ ӋQ, nhóm các nhà kh ã phát hi

nhӳQJKҥWWKyF Yà g ày trong ҥRPjX ÿHQ%j /kP7Kӏ0ӻ'XQJÿHP QJkPQKӳQJKҥWWKyFQ

QѭӟFWK ҧQJQJ ӳQJKҥWWKyFÿ ҧ\PҫP9ұ\FySKҧLÿk\O ӳQJ ҥWWKyFì kho ày sau có nh ã n à nh h

FyKѫQQăPWXәLNK{QJ"1ӃXFyWK ÿk\OjPӝWKLӋQWѭӧQJY{F ǤOҥ&iFQKì ùng k à khoa

hӑFQJKLên c à di truy à các nhà khӭXYӅO~DFiFQK ӅQKӑFY ҧRFәKӑFNK{QJYӝLYjQJÿѭDUD

nhұQÿӏQKFӫDPình. M , h õi ӝWPһW ӑÿHPJLHRWUӗQJFiFKҥWWKyFWKXÿѭӧFFKăPVyFYjWKHRG

rҩWNӻOѭӥQJFiFFk\O~Dÿã m ên, nghiên c ình thái c ên cӑFO ӭXYӅK ӫDFK~QJQJKL ӭXVRViQK

AND c ã bi òn l à vӫDFK~QJYӟL$1'FӫDFiFJLӕQJO~Dÿ ӃW0һWNKiFKӑÿHPFiFKҥWF ҥLY ӓ

trҩXFӫDQKӳQJKҥWWKyFÿã n òng thí nghi ên tiҭ\PҫPJӱLÿLFiFSK ӋPWL ӃQÿӇ[iFÿӏQKFKtQK[iF

QLrQÿҥLFӫDFK~QJ1J ӝWKӝLWKҧRJӗPFiFQK ӑFÿҫXQJ ӅO~Dày 31/08/2010, m à khoa h ành v

khҧRFәF{QJQJKӋVLQKKӑF«ÿã àn tiÿѭӧFWәFKӭFWҥL9LӋQ'LWUX\ӅQ1{QJQJKLӋSE ӃSYӅYҩQ

ÿӅQày. TҥLÿk\FiFQK ӑF ӅQKӑFFKRELӃWFk\O~DÿDQJÿѭӧF[HP[pW ӕQJà khoa h di truy và gi

Khang Dân có ph àn toàn gi ùng, các nhà ә$'1KR ӕQJQKDX1KѭQJÿӇÿLÿӃQNӃWOXұQFXӕLF

khoa h ã gӑFYүQTX\ӃWÿӏQKVӁFKӡNӃWTXҧ[iFÿӏQKQLrQÿҥLFiFKҥWWKyFÿ ӱLÿLJLiPÿӏQK

MWVELXKLQcDYLFWKLXW˱GX\SKQELQ:

 Khi nghe m ình bày ý kiӝWQJѭӡLPjWDNK{QJѭDWU ӃQFӫDDQKWDWDNK{QJFKӏXFKҩSQKұQê

ki .ӃQÿyPһFGNK{QJQrXUDÿѭӧFFăQFӭQjRÿӇSKҧQEiF

 Vì l ì tình c ì truy ì ni ì lý tӧLtFKKD\Y ҧPY ӅQWKӕQJY ӅPWLQW{QJLiRKD\Y ѭӣQJFKtQKWUӏ

ÿѫQWKXҫQPjÿLÿӃQFKҩSQKұQKD\SKҧQEiFêNLӃQFӫDQJѭӡLNKiFFǊQJO ӇXKLӋQFӫDWKLӃXà bi

WѭGX\SKҧQELӋQ9tGөVDXÿk\O ӝWWUѭӡQJKӧSQKѭYұ\à m

1ăPQKjEiR+RjQJ+ҧL9kQÿ ÿăQJ ҧL ӝWORҥWEã t trên báo Thanh Niên m ài báo có tên

“ThiӅQVѭ/r0ҥQK7KiWYà nhӳQJSKiWKLӋQOӏFKVӱJk\FKҩQÿӝQJ´QyLYӅPӝWVӕêNLӃQFӫD

thi V

ӅQVѭ/r0ҥQK7KiWYӅFәVӱ9LӋW1DP

. Hoàng HҧL9kQNKҷQJÿӏQK³ ӟLQKӳQJNKiPSKi

cӫD {QJFK~QJWD Fy ÿӫWѭ OLӋXÿӇ GӵQJOҥL OӏFKVӱ YҿYDQJ FӫDGkQ WӝFWa tӯKDL QJjQQăP

WUѭӟF´

QuҧWKұWQKLӅXÿLӅXPà Lê M òng t ào dân tҥQK7KiWNKҷQJÿӏQKQkQJFDRO ӵK ӝFFӫDQJѭӡL9LӋW

Nam chúng ta, bi n lò ã vì thiӇXKLӋ QJ\rXQѭӟFVkXVҳFFӫDWiFJLҧ1KLӅXQJѭӡLÿ ӋQFҧPYӟL

lòng yêu n ì lòng t ào dân t ó mà cho rѭӟFÿyY ӵK ӝFÿ ҵQJQKӳQJÿLӅXWKLӅQVѭ/r0ҥQK7KiW

QrXOjÿ~QJÿҳQY ӱKӑFFҫQ[HP[pWVӱDÿәLOҥLQKLӅXÿLӅXWURQJSKҫQFәVӱ9LӋWà các nhà s

Nam

Ĉk\OjPӝWELӇXKLӋQFӫDYLӋFWKLӃXWѭGX\SKҧQELӋQĈӇFyWKӇSKkQÿӏQK[HPFiFê

kiӃQFӫDWKLӅQVѭ/r0ҥQK7KiWFyÿ~QJKD\NK{QJWKì c à ҫQSKҧL[HP[pWNӻOѭӥQJFiFFѫVӣP

{QJÿѭDUDÿӇFKӭQJPLQKFKRFK~QJÿӗQJWKӡLFǊQJFҫQ[pWWK ӃQVӵNLӋQEҵQJêm các ý ki

chӭQJOӏFKVӱNKiFFҧORҥLFKӭQJPLQKYà lo ì mҥLSKҧQEiFQKӳQJÿLӅXÿyQӳDWK ӟLÿӫ

 .KLQJKHÿӑ ӃQFӫDPӝWQK ӑFP ӉG ҩSQKұQY ӑFÿyFyX\c ý ki à khoa h à d àng ch ì nhà khoa h

tín l ã ph ào ngӟQOjNKLNK{QJFyWѭGX\SKҧQELӋQӢSKҫQVDXWDVӁELӃWUҵQJNKLÿyWDÿ ҥPY ө\

biӋQGӵDYào uy tín. Còn :ӣÿk\FyWKӇJLҧLWKtFKQJҳQQKѭVDX

Các nhà khoa h à nhӑFOӟQÿһFELӋWO ӳQJQJѭӡLWҥRGӵQJQӅQPyQJFӫDQKӳQJOêWKX\ӃWQKӳQJ

WUѭӡQJSKiLQKӳQJ[XKѭӟQJNKRDKӑFQjRÿyOjQKӳQJQJѭӡLFyX\WtQUҩWOӟQ7X\QKL ҫQên, c

OѭX ӋFO ӫDKӑFiFF{QJWU ӏFӫDKӑFiFêNLӃQÿ~QJÿҳQFӫDKӑOý là vi àm c ình có giá tr àm nên

uy tín cho h àm cho ý kiӑFKӭNK{QJSKҧLQJѭӧFOҥLX\WtQFӫDKӑO ӃQFӫDKӑWUӣQrQÿ~QJÿҳQ

không ph ên công trình khoa hҧLX\WtQFӫDKӑWҥRQ ӑFFyJLiWUӏ

7UѭӡQJKӧSFӫD $(LQVWHLQO ӝWYtGө UҩWU ÿLӅXQ ӝWà m õ ràng cho ày. Khi còn là nhân viên m

phòng c ã sáng t ên lý ҩSEҵQJViQJFKӃY{GDQKFKѭDKӅFyX\WtQNKRDKӑF$(LQVWHLQÿ ҥRQ

thuyӃWWѭѫQJÿӕLOjPWKD\ÿәLGLӋQPҥRYұWOêKӑFKLӋQÿҥL&òn khi ã tr ành nhà vÿ ӣWK ұWOêQәL

tiӃQJÿѭӧFJLҧL1REHOYұWOêFyX\WtQUҩWOӟQWKì các ý ki A. Einstein vӃQFӫD ӅYҩQÿӅWKӕQJ

nhҩWFiFWUѭӡQJOӵFOҥLNK{QJÿ~QJYjNK{QJÿѭӧFFKҩSQKұQ

1KѭYұ\FK~QJWDNK{QJWKӇGӵDWU ӫDFiFQK ӑFOӟQKD\X\WtQFӫDEҩWFӭWәên uy tín c à khoa h

chӭFFiQKkQQào khác khi ch k ên ӭQJPLQKOXұQÿLӇPNKRDKӑFKD\NKLF{QJEӕ ӃWTXҧQJKL

cӭXFӫDPình ÿѭӧF

 ӢOӟSKӑFVLQKYL ӑFVLQKKӑFPӝWFiFKWKөÿӝQJQKҩWQKҩWQJKHWKHRQKӳQJÿLӅXWKҫ\ên, h

cô truy ì ngh ã nói thì chӅQÿҥWJLҧQJGҥ\FKӍY ƭUҵQJWKҫ\F{ÿ ҳFFKҳQSKҧLÿ~QJWLQWѭӣQJWX\ӋW

ÿӕLY ӍY ÿyOjViFKJLiRNKRDNK{QJQrXOrQWKҳFPҳFNK{QJOұWQJѭӧFào sách giáo khoa, ch ì

lҥLYҩQÿӅNK{QJÿòi hӓLSKҧLJLҧLWKtFKFKӭQJPLQKFKһWFKӁFKӍWKөÿӝQJWLӃSQKұQWULWKӭF

… chính là nhӳQJELӇXKLӋQFӫDYLӋFKӑWKLӃXWѭGX\SKҧQELӋQ

6iFKJLiRNKRDWKѭӡQJWU ӝWFiFKFKӑQOӑFFiFQӝLGXQJFѫEҧQFӫDFiFP{QKӑF&iFình bày m

nӝLGXQJÿѭӧFWUình bày ã ÿyÿ ÿѭӧF[HP[pWUҩWNӻOѭӥQJY ұ\ÿӝWLQFұ\UҩWFDR7X\QKLì v ên,

sách giáo khoa trình bày các tri th à các tri thӭFNKRDKӑFP ӭFNKRDKӑFFǊQJQKѭFiFWULWKӭF

Xem, Báo Thanh Niên, tӯQJj\ÿӃQ

ThiQV˱/r0QK7KiWY ͷQJSKiWKLQOFKV͵Jk\FKQÿQJà nh / Hoàng H .- Báo Thanh Niên, s ày ҧL9kQ ӕUDQJ

26/02/2008.

Xem các bài tranh lu ài báo c àng H ã nêu trên các phұQYӅFiFE ӫD+R ҧL9kQÿ ѭѫQJWLӋQWK{QJWLQÿҥLFK~QJÿһFELӋW

là trên Internet.

khác,WURQJWUѭӡQJKӧSWӕWQKҩWFǊQJFKӍOà chân lý t à thôi. Ngh à các tri thѭѫQJÿӕLP ƭDO ӭFÿy

NK{QJ ÿҧP EҧR ÿ~QJÿҳQ KRàn toàn, và có thӇ PkX WKXүQ YӟL QKӳQJ Vӵ NLӋQ PӟL %ӣL Yұ\

không nh câu h ép chҩW QKҩW QJKH WKHR; ÿһWUD ӓL SKҧQ ELӋQ [HP [pW OҥL kӻ OѭӥQJFiF SK ӭQJ

PLQKFiFFѫVӣFӫDêNLӃQQ ӟLOjFyWѭGX\SKҧQELӋQêu trong sách giáo khoa m

Thҫ\F{JLiRWK{QJWKѭӡQJOà nh ình ên,ӳQJQJѭӡLFyWU ÿӝNKRDKӑFFDRKѫQQKLӅXVRYӟLVLQKYL

hӑFVLQKĈLӅXQj\ÿҧPEҧRUҵQJQKӳQJÿLӅXKӑJLҧQJGҥ\WUX\ӅQÿҥWFǊQg rҩWÿiQJWLQFұ\7ҩW

nhiên th à h à thҫ\F{JLiRFKӍQyLQKӳQJÿLӅXP ӑWLQOjÿ~QJ1KѭQJUҩWWLӃFO ҫ\F{JLiRWLQPӝW

ÿLӅXJ ÿyOjÿ~QJFǊQJFKѭDÿҧPEҧRFKҳFFKҳQÿLӅXÿyÿ~QJWU ӵFWӃY ӑFyWKӇVDLOҫPì ên th ì h

ĈLӅXQj\ÿһFELӋWÿiQJFK~êӣEұFÿҥLKӑFӢEұFSKәWK{QJWKҫ\F{JLiRWKѭӡQJFKӍJLҧQJGҥ\

nhӳQJWULWKӭFYLӃWWURQJViFKJLiRNKRDOà nh ã ӳQJWULWKӭFÿ ÿѭӧF[HP[pWUҩWNӻOѭӥQJ7URQJ

NKLÿyӣEұFÿҥLKӑF ҫ\F{JLiRFyWKӇEәVXQJWK ӅXWULWKӭFSKiWNLӃQPӟLYӕQFKѭD, th êm nhi

ÿѭӧF[HP[ ӻOѭӥQJQKѭFiFWULWKӭFFyWURQJFiFViFKJLiRNKRDY ӃNKҧQăQJVDLVyWét k à vì th

lӟQKѫQ



CǊQJKRjQWRjQWѭѫQJWӵQKѭYұ\NKLPһFGù không bӏEҳWEXӝF

QKѭQJYүQQJKHWKHR

ÿӗQJêO ӃQFӫDQKӳQJQJѭӡLQKLӅXWXәLKѫQKD\FyYӏWUt[ ӝLFDRKѫQKD\FiFàm theo ý ki ã h

nhà lãnh à không d ên vi à biÿҥR«P ӵDWU ӋF[HP[pWNӻOѭӥQJFiFêNLӃQÿyO ӇXKLӋQWKLӃXWѭ

duy phҧQELӋQ

 Chҥ\WKHRÿiPÿ{QJQJKHWKHRêNLӃQFӫDÿiPÿ{QJKjQKÿӝQJFQJÿiPÿ{QJPjNK{QJ

suy xét kӻêNLӃQPjÿiPÿ{QJÿDQJQJKHWKHRTXDQÿLӇPÿDQJKѭӟQJGүQKjQKÿӝQJFӫDÿiP

ÿ{QJÿyFyÿ~QJNK{QJFyFѫVӣNK{QJFyÿiQJWLQFұ\NK{QJ«FǊQJO ӇXKLӋQFӫDYLӋFà bi

thiӃXWѭGX\SKҧQELӋQ/RJLFKӑFFǊQJÿã nghiên cӭXNӻOѭӥQJYӅORҥLQJө\ELӋQOLrQTXDQÿӃQ

sai l ày và g à ngҫPQ ӑLQyO ө\ELӋQGӵDYjRÿiPÿ{QJGӵDYjRGѭOXұQ

 Không ch t cӏXQJKHNK{QJ[HP[pWêNLӃQNK{QJFKӏXFKҩSQKұQÿӅ[Xҩ ӫDQKӳQJQJѭӡLtW

tuәLtWNLQKQJKLӋPKѫQYӏWKӃ[ã hӝLWKҩSKѫQ«OjELӇXKLӋQWKLӃXWѭGX\SKҧQELӋQ.K{QJ

cho c , ph ; không tôn trҩSGѭӟLQJѭӡLWUҿWXәLKѫQ«FKҩWYҩQ ҧQEiF ӑQJêNLӃQFӫDKӑNK{QJ

bàn b ùng h à bi à ҥFF ӑFǊQJO ӇXKLӋQWKLӃXWѭGX\SKҧQELӋQ&KҷQJKҥQQӃX WKҫ\F{JLiRP

không mu ên, h ì thӕQQJKHêNLӃQSKҧQELӋQFӫDVLQKYL ӑFVLQKWK ҫ\F{JLiRÿyWKLӃXWѭGX\SKҧQ

biӋQ*LiPÿӕF NK{QJÿӃP[ӍD ÿӃQêNLӃQ FӫDQKkQ YLên cǊQJOjJLiPÿӕFNK{QJFy WѭGX\

phҧQELӋQ

7ѭ GX\SKҧQ ELӋQ UҩWFy tFK FKRYLӋF QKұQWKӭFYҩQ ÿӅYjÿѭD UDFiFTX\ӃWÿӏQKÿ~QJ ÿҳQ

QKѭQJFҫQWUiQKÿӗQJQKҩWWѭGX\SKҧQELӋQYӟLWѭGX\ÿ~QJÿҳQ7ѭGX\SKҧQ ӋQNK{QJQKҩWbi

thiӃWOjWѭGX\ÿ~QJÿҳQQKѭQJWѭGX\ÿ~QJÿҳQFKҳFFKҳQSKҧLFyWtQKSKҧQELӋQSKҧLOjWѭ

duy ph à bao giҧQELӋQéNLӃQFӫDQJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQNK{QJQKҩWWKLӃWO ӡFǊQJÿ~QJ

MӝWYtGөUҩWUõ ràng cho à ý kiÿLӅXÿyO ӃQEiFEӓKӋWKӭFEҩWÿӏQK+HL]HQEHUJFӫD$(LQVWHLQ

A. Einstein là m à bác h ù vӝWQK ӑFWKLrQWjLWѭGX\FӫD{QJFyWtQKSKҧQELӋQUҩWFDRPһFG ұ\

nhiӅXêNLӃQFӫD{QJYүQVDLOҫPYà b à vӏFiFQK ұWOêEiFEӓWURQJVӕÿyFyêNLӃQYӅKӋWKӭF

bҩWÿӏQKQêu trên.

NӃXKiӇXSKê phán theo ngh à ch êu cƭDO ӍUDQKӳQJÿLӇPFKѭDÿҥW\ ҫXQKӳQJFKӛ VDLQKѭӧF

ÿLӇPQKӳQJÿLӇPF ӃXVyW«WK ҧQELӋQNK{QJÿӗQJQJKƭDYӟLSK ҧQELӋQòn thi ì ph ê phán. Ph

bao hàm phê phán hi ã nêu. Nh òn chӇXWKHR QJKƭD ÿ ѭQJQJRjL UD SKҧQELӋQ F ӍUD QKӳQJ mһW

m .ҥQKQKӳQJѭXÿLӇPQKӳQJFiLKD\FiLWӕW«

Có tr ành s nhà qu , binh lính phѭӡQJKӧSEӏEҳWEXӝFWXkQWKӫYtGөQKѭQKkQYLrQSKҧLFKҩSK ӵSKkQF{QJFӫD ҧQWUӏ ҧL

theo lӋQKFӫDFKӍKX\«

7ѭGX\SKҧQELӋQNK{QJÿӗQJQJKƭDYӟLSKҧQEiF JѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQNK{QJQKҩWWKLӃW. N

phҧLOjQJѭӡLKD\SKҧQEiF9jQJѭӧFOҥLQJѭӡLKD\SKҧQEiFFǊQJNK{QJFKҳFFKҳQOjQJѭӡL

FyWѭGX\SKҧQELӋQ ӝWQJѭӡLOX{QOX{QEiFEӓêWѭӣQJFӫDQKӳQJQJѭӡLNKiFFKӍYM ì các ý

WѭӣQJÿyNK{QJSKҧLO ӫDFKtQKDQKWD ҧLOjQJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQ1JѭӡLà c thì không ph

phҧQEiFêWѭӣQJFӫDQJѭӡLNKiFPjNK{QJQrXÿѭӧFFѫVӣFKRFKtQKVӵSKҧQEiFFӫDPình,

không lұSOXұQFKһWFKӁFǊQJNK{QJSKҧLOjQJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQ

7ѭGX\SKҧQELӋQFǊQJNK{QJSKҧLO ӫQJKƭDKR ӫQJKƭDKR ӡNKҧà ch ài nghi. Ch ài nghi nghi ng

QăQJQKұQWKӭFQJKLQJӡPӑLSKѭѫQJSKiSYjNӃWTXҧQKұQWKӭF&KӫQJKƭDKRài nghi không

ÿһWFKRP ӋPYө[iFÿӏQKêNLӃQÿ~QJNK{QJFӕJҳQJW ӇXYҩQÿӅ7URQJNKLÿyWѭình nhi ìm hi

duy ph à c ìm câu trҧQELӋQNK{QJSKӫQKұQNKҧQăQJQKұQWKӭFY ӕJҳQJÿLW ҧOӡLÿ~QJKD\tW

nhҩWOà có tính thuy ài nghi.ӃWSKөFFKRYҩQÿӅ7URQJWѭGX\SKҧQELӋQFy\ӃXWӕKR

1JѭӡLFyWLQK WKҫQSKҧQELӋQSKҧL KR ӑLêNLӃQO~F PӟLEҳWÿҫX[HP[pWêNLӃQÿyài nghi m

1KѭQJQӃXPөFÿtFKFӫDFKӫQJKƭDKRjLQJKLOjÿӇEiFEӓNKҧQăQJQKұQWKӭFYҩQÿӅWK ѭGX\ì t

phҧQELӋQQJѭӧFOҥLFӕJҳQJQKұQWKӭFYà gi ch ài nghi ҧLTX\ӃWYҩQÿӅ1ӃXÿӕLYӟL ӫQJKƭDKR

hoài nghi là t ì ài nghi ch à m à ҩWFҧWK ÿӕLYӟLWѭGX\SKҧQELӋQKR ӍO ӝWWURQJVӕQKLӅX\ӃXWӕP

thôi.

7ѭGX\SKҧQELӋQOL ҩWFKһWFKӁYӟLORJLFKӑF6ӣGƭQKѭYұ\O ÿiQKJLiPӝWOұSên quan r à vì khi

lu hұQPӝWTXDQÿLӇPQjRÿyQJѭӡLWDS ҧLGӵDWUên logic, phҧL[HP[pWOұSOXұQÿy[HP[pWFiF

FѫVӣFiFOұSOXұQGүQÿӃQTXDQÿLӇPÿyFyWXkQWKӫ ҳFTX\OXұWORJLFKD\NK{QJcác quy t

ĈLӅXQ ҧLWKtFKWҥLVDRÿӇFyWѭGX\SKҧQELӋQWӕWFK~QJWDOҥLFҫQKLӇXELӃWWӕWYӅORJLFKӑFày gi

CǊQJKRjQWRjQWѭѫQJWӵQKѭYұ\YӅPӕLTXDQKӋJLӳDWѭGX\SKҧQELӋQYjP{QSKѭѫQJSKiS

nghiên cӭXNKRDKӑF

3.1.2. Vai trò cӫDWѭGX\SKҧQELӋQ

&K~QJWDGQJWѭGX\SKҧQELӋQÿӇ

 Xem xét gi các v trong cuҧLTX\ӃW ҩQÿӅ ӝFVӕQJ

 Xem xét ý t ình, công trình khoa hѭӣQJJLҧLSKiSFKtQKViFKFKѭѫQJWU ӑFNӃKRҥFKNLQK

doanh, …

 ;HP[pWÿӅQJKӏWX\ӇQGөQJVDWKҧLNKHQWKѭӣQJNӹOXұWQJѭӡLQjRÿy«.

 &yÿѭӧFQKӳQJêNLӃQPӟLYӅFKҩWFyWtQKViQJWҥRFDR

 …

7ѭGX\SKҧQELӋQJL~S YѭӧWUDNKӓLFiFNKX{QPүXFyVҹQ 7URQJWѭGX\FǊQJQKѭWURQJFiFta .

lƭQKYӵF NKiF WKyLTXHQ WUX\ӅQWKӕQJFy VҹQ FyPӝW YDLWUò rҩWTXDQWUӑQJ1JѭӡLWD Fy [X

KѭӟQJVX\QJKƭWKHRFiFNKX{QPүXÿ ҹQ7ѭGX\SKҧQELӋQYӟLWLQKWKҫQSKҧQELӋQFӫDã có s

QyJL~SQJѭӡLWDWKRiWNKӓLҧQKKѭӣQJ ӫDNKX{QPүXFyVҹQGӉGjQJKѫQY ҹQ c ì nó không s

sàng ch ài lòng v à c ìm cái mҩSQKұQNKX{QPүXQyNK{QJK ӟLFiFNKX{QPүXP ӕJҳQJW ӟLFӕ

gҳQJtìm cách tiӃSFұQPӟL

CǊQJKRjQWRjQWѭѫQJWӵQKѭYұ\WѭGX\SKҧQELӋQJL~SYѭӧWNKӓLWUX\ӅQWKӕQJÿӏQKNLӃQ 7ѭ

duy ph ìn v ìn ҧQELӋQJL~SSKiWKX\WtQKViQJWҥR7ѭGX\SKҧQELӋQJL~SQK ҩQÿӅGѭӟLJyFQK

mӟLÿѭDOҥLQKӳQJNӃWTXҧNKiFPӟLOҥFyWtQKViQJWҥRFDR

3.2. ĈӇFyWѭGX\SKҧQELӋQ

3.2.1. Xem xét vҩQÿӅÿӕLWѭӧQJPӝWFiFKNKiFKTXDQ

Xem xét v à không gán ghép vào cho vҩQÿӅÿӕLWѭӧQJPӝWFiFKNKiFKTXDQFyQJKƭDO ҩQÿӅ

ÿӕLWѭӧQJQKӳQJWtQKFKҩWP ӵFWӃ NK{QJÿӇêFKtW ҧPOӧLtFKÿӏQKà nó không có trên th ; ình c

kiӃQ«FӫDPình ҧQKKѭӣQJÿӃQYLӋF[HP[pWYҩQÿӅÿӕLWѭӧQJ

Ai trong chúng ta c ình cǊQJFyW ҧPFyQKӳQJOӧLtFKTX\ӅQOӧLPjFK~QJWDWKHRÿXәL+ѫQWKӃ

nӳDFK~QJWDOX{QFKӏXWiFÿӝQJFӫDQKӳQJÿӏQKNLӃQQKҩWÿӏQKFK~QJWDWKѭӡQJKjQKÿӝQJ

theo nh . S à r à thuӳQJFiFKWKӭFTXHQWKXӝFWKHRWUX\ӅQWKӕQJ« ӁO ҩWPD\PҳQY ұQOӧLQӃX

nhӳQJWình c êu không c ìn nhҧPOӧLtFKÿӏQKNLӃQ«YӯDQ ҧQWUӣFK~QJWDQK ұQYҩQÿӅÿӕL

WѭӧQJQKѭQyYӕQFy7X\QKL ҩWQKLӅXWUѭӡQJKӧSFiFW ҧPOӧLtFKÿy«Oên, có r ình c àm cho

chúng ta nhìn nhұQÿӕLWѭӧQJPӝWFiFKVDLOӋFK

ChҷQJKҥQWDWKѭӡQJQhìn th à ta mu ì vҩ\ӣÿӕLWѭӧQJQKӳQJWtQKFKҩWP ӕQFK~QJFyY ұ\NKL

ÿӕLWѭӧQJFyQKӳQJGҩXKLӋXQjRÿyFKѭDU ҩXKLӋXÿyFyWKӇO ӇXKLӋQFӫDWtQKFKҩWõ ràng, d à bi

A, c à bi ì ta mu ên ta ǊQJFyWKӇO ӇXKLӋQFӫDWtQKFKҩW%QKѭQJY ӕQÿӕLWѭӧQJFyWtQKFKҩW$Q

kӃWOXұQUҵQJFiFGҩXKLӋXÿã nêu ì lòng ÿ~QJOjELӇXKLӋQFӫDWtQKFKҩW$9tGөPӝWVӕQJѭӡLY

tӵKào dân t àng cho rӝFGӉG ҵQJFiFêNLӃQFӫD7KLӅQVѭ/r0ҥQK7KiWYӅWKӡLNǤ%ҳF7KXӝF

Ӆ$Q'ѭѫQJ9ѭѫQJ

Ojÿ~QJÿҳQOà mӝWWUѭӡQJKӧSQKѭYұ\

ĈӇ[HP[pWÿӕLWѭӧQJPӝWFiFKNKiFKTXDQWDFҫQ

 TҥPJҥWVDQJPӝWEên các tình cҧPOӧLtFKÿӏQKNLӃQWUX\ӅQWKӕQJ«

 ĈһWP ӏWUtFӫDQKӳQJQJѭӡLFyOӧLtFKNKiFTX\ӅQOӧLNKiFW ҧPNKiFÿӏQKình vào v ình c

ki .ӃQNKiFWUX\ӅQWKӕQJNKiF«ÿӇ[HP[pWYҩQÿӅ

 Tôn tr ã thu th ù dӑQJFiFGӳOLӋXÿ ұSÿѭӧFG ӳOLӋXÿyFyQJXӗQJӕFWӯÿkX&ҫQWX\ӋWÿӕL

tránh vi ào phù h ình, d ào ӋFFKӍFKӑQOҩ\QKӳQJGӳOLӋXQ ӧSYӟLTXDQÿLӇPVҹQFyFӫDP ӳOLӋXQ

không phù h ì lo ác ngu ình ӧSWK ҥLEӓÿL&ҫQWUiQKYLӋFFKӍFKӑQQKӳQJGӳOLӋXGRF ӗQFyFҧPW

vӟLFK~QJWDFXQJFҩSORҥLEӓPjFKѭD[HP[pWNӻOѭӥQJFiFGӳOLӋXGRQKӳQJQJѭӡLWUiLTXDQ

ÿLӇP GRÿӕLWKӫFҥQKWUDQKGRQKӳQJQJѭӡLWD NK{QJѭD WD WKJKpW «ÿѭD UD 7X\ӋWÿӕL

NK{QJÿѭӧFVӱDÿәLGӳOLӋX

 ThӵFKLӋQFiFTXDQViWPӝWFiFKKӋWKӕQJOһSOҥLQKLӅXOҫQ7KӵFKLӋQFiFFXӝFÿLӅXWUD

WKHRÿ~QJFiF\rXFҫXNKRDKӑF

3.2.2. Tuân th ên t àn diӫQJX\ ҳFWR ӋQ

Nguyên t àn di òi h , cҳFWR ӋQÿ ӓLNKL[HP[pWYҩQÿӅÿӕLWѭӧQJ ҫQ[HP[pWQyWӯQKLӅXPһWWӯ

nhiӅXNKtDFҥQKGѭӟLQKLӅXJyFÿӝSKҧLÿһWQyWURQJQKLӅXPӕLOLên hӋTXDQKӋYӟLFiFYҩQ

ÿӅÿӕLWѭӧQJNKiFÿӇ[HP[pW

VҩQ ÿӅÿӕL WѭӧQJJӑL WҳW OjÿӕL WѭӧQJWUên th nh khác ӵF WӃFy UҩWQKLӅX PһWQKLӅX NKtDFҥ

nhau, có liên h em xét nó tӋKD\TXDQKӋYӟLUҩWQKLӅXÿӕLWѭӧQJNKiF.KLWD[ ӯPӝWPһWWӯPӝW

khía c ên h ì ta chҥQKWURQJPӝW PӕLTXDQKӋ KD\OL ӋQjRÿyWK ӍWKҩ\ÿѭӧFPӝWVӕQKӳQJWtQK

chҩWPӝWVӕQKӳQJÿһFWUѭQJQKҩWÿӏQKQjRÿyFӫDQyPà thôi. NӃXFK~QJWDGӯQJOҥLӣFKӛFKӍ

xem xét m ài m ì thông tin ta thu à thông tin ӝWKRһFPӝWY һWQKѭYұ\FӫDÿӕLWѭӧQJWK ÿѭӧFFKӍO

mӝWFKLӅXSKLӃQGLӋQNK{QJÿҫ\ÿӫYӅÿӕLWѭӧQJ

ĈӕLWѭӧQJWURQJWKӵFWӃFyY{VӕNKtDFҥQKY{VӕPһWFyPӕLOL ӋTXDQKӋYӟLY{VӕFiFÿӕLên h

WѭӧQJNKiF9 ұ\NK{QJ WKӇQ ӃWWҩW FҧFiF һW FiFNKtD FҥQKFӫDÿӕL WѭӧQJì v ào xem xét h m

không th ên hӇQjR[HP[pWÿӕLWѭӧQJWURQJWҩWFҧFiFPӕLOL ӋKD\TXDQKӋFӫDQyYӟLFiFÿӕL

WѭӧQJNKiF&KӍFҫQ[HP[pWÿӕLWѭӧQJWURQJFiFPӕLOL ӋFѫEҧQ&KӍFҫQ[pWÿӕLWѭӧQJWӯên h

nhӳQJPһWQKӳQJNKtDFҥQKTXDQWUӑQg mà thôi. M ào, khía c ào c à quan һWQ ҥQKQ ӫDÿӕLWѭӧQJO

ThiӅQVѭ/r0ҥQK7KiWFKRUҵQJNK{QJSKҧLQѭӟFWDFKӏXiFKWKӕQJWUӏFӫDSKRQJNLӃQ3KѭѫQJ%ҳFKѫQQăP

Ông cǊQJFKRUҵQJNK{QJFy$Q'ѭѫQJ9ѭѫQJWUrQWKӵFWӃ

trӑQJ"0ӕLOL ӋQ ӫDÿӕLWѭӧQJYӟLFiFÿӕLWѭӧQJNKiFO ӑQJ"&iFFkXKӓLQên h ào c à quan tr ày

ÿѭӧFWUҧOӡLW ӝFY өFÿtFK[HP[pWÿӕLWѭӧQJFӫDFK~QJWD&KҷQJKҥQQӃXWD[HP[pWùy thu ào m

m yӝWQJѭӡLÿӇWX ӇQGөQJDQKWDYào làm m ì ӝWF{QJYLӋFQKҩWÿӏQKQjRÿyFKRÿѫQYӏFK~QJWDWK

viӋFDQKWDFyTXê quán ào lӣÿkXNK{QJTXDQWUӑQJQKѭQJVӭF NKӓHFӫDDQKWDQKѭWKӃQ ҥL

ÿiQJÿѭӧFTXDQWkP

ĈӇ[HP[pWÿӕLWѭӧQJPӝWFiFK ӋQ ҫQtoàn di , ta c

 ;iFÿӏQKU өFÿtFK[HP[pWÿӕLWѭӧQJWӯÿy[iFÿӏQKFiFNKtDFҥQKFiFPһWFiFõ ràng m

mӕLOLên h ày, hãy à các ӋTXDQWUӑQJFӫDÿӕLWѭӧQJĈӇOjPÿLӅXQ ÿһWUDFiFFkXKӓL7UѭӟFKӃWO

câu h (what?, when?, where?, who?, why?, how? – cái gì?, khi nào?, ai?, ӓLNLӇX:+ ӣÿkX"

tҥL VDR" QKѭ WKӃ Qào?). Có th ùng kiӇ G ӇX SKkQ WtFK 6:27 Strengths, Weaknesses,

Opportunities, Threats - .ÿLӇPPҥQKÿLӇP\ӃXFѫKӝLWKiFKWKӭF

 ;HP [pWÿӕLWѭӧQJ WӯWӯQJPһWWURQJWӯQJ PӕLTXDQ KӋOL Ӌ TXDQWUӑQJ ÿ ÿӏQKên h ã xác

ÿѭӧF

 TәQJKӧSFic k ã thu ӃWTXҧÿ ÿѭӧF

3.2.3. Tuân thӫFiFTX\OXұWORJLF

Không ch à mӍWѭGX\SKҧQELӋQP ӑLORҥLWѭGX\QyLFKXQJÿӅXSKҧLWXkQWKӫFiFTX\OXұWORJLF

WUѭӟFKӃWO ұW FѫEҧQ 7URQJ ҥP YLJLiRWU ӍJLӟLKҥQӣ YLӋFà các quy lu ph ình này chúng tôi ch

trình bày các quy lu à luұWORJLFFѫEҧQ&yEӕQTX\OXұWQKѭYұ\ÿyO ұWÿӗQJQKҩWOXұWNK{QJ

mâu thu à lý do үQOXұWWULӋWWDPY ÿҫ\ÿӫ

LuұWÿӗQJQKҩW

NӝLGXQJ ҳQWҳWMW W˱W˱QJNKLÿã ÿQKK LOX{QOX{QOình, ph à chính nó. Nói v A là A.

Quy lu òi hұWQj\ÿ ӓLWѭWѭӣQJSKҧLFyWtQKәQÿӏQK

Yêu c ình bày mҫXFөWKӇ7URQJWѭGX\WURQJFiFFXӝFWUDQKOXұQNKLWU ӝWWѭWѭӣQJPӝWêNLӃQ

mӝWNӃKRҥFKNLQKGRDQK«WDNK{QJÿѭӧFWùy tiӋQWKD\ÿәLQӝLGXQJFӫDWѭWѭӣQJêNLӃQNӃ

hoҥFK«ÿy1ӃXWDWKD\ÿәLQӝL dung c ì ng ùng tranh luӫDWѭWѭӣQJWK ѭӡLQJKHQJѭӡLF ұQVӁ

không hi ào, và vì thӇXêNLӃQWKұWVӵFӫDWDOjQKѭWKӃQ ӃKӑNK{QJWKӇ[HP[pWêNLӃQFӫDWD

ÿѭӧF

Ví dө.KLÿѭӧFKӓLêNLӃQ;XkQQyLF{UҩWWKtFKEӝSKLP 1KѭQJJҫQTriXSK~NKXFKXW

QKѭQJD\VDXÿy;XkQOҥLQyLUҵQJF{NK{QJWKtFKEӝSKLPÿ ҳPӢÿk\;XkQÿã nêu l ã không

tuân thӫTX\OXұWÿӗQJQKҩWYjQJѭӡLNKiFNK{QJELӃWF{WDWKtFKSKLPTriXSK~NKXFKXW

hay không.

ĈӇÿҧPEҧRWKӓDP ÿѭӧF\ ҫXFӫDOXұWÿӗQJQKҩWSKҧLãn êu c

 Không tùy tiӋQWKD\ÿәLQӝLGXQJFӫDWӯQJӳFkXÿRҥQYăQ

 .K{QJÿӗQJQKҩWFiFWӯQJӳJLӕQJQKDXQKѭQJQJKƭDNKiFQKDX

 CҫQÿӗQJQKҩWWӯQJӳNKiFQKDXQKѭQJQӝLGXQJQKѭQKDX

Ví d à vi ph ào ө6ӁO ҥPOXұWÿӗQJQKҩWQӃXFKRUҵQJêNLӃQFӫDKDLQJѭӡLYӅPӝWYөYDTuӋWY

QKDXWUrQÿѭӡQJSKӕOjQKѭQKDXY ҧKDLErQÿӅXQyLO ӑ³VRUU\´YӅVӵNLӋQÿy7U ӵFWӃì c à h ên th

có th ên nói v àm ti à bên kia nói theo nghӇPӝWE ӟLQJKƭD³Oҩ\O ӃF´Y ƭD³W{L[LQOӛL´YӅVӵNLӋQ

ÿã xҧ\UD

LuұWNK{QJPkXWKXүQ

NӝLGXQJ+DLW˱W˱ QWUiLQJ˱FPkXWKXQQKDXNK{QJWKQjRFQJÿ~QJng, hai ý ki .

Quy lu ày nói r ì ý kiұWQ ҵQJNKLDLÿyÿѭDUDPӝWêNLӃQJӗPFiFSKҫQPkXWKXүQYӟLQKDXWK ӃQ

ÿyNK{QJWKӇQjRÿ~QJÿѭӧFtWQKҩWPӝWWURQJFiFSKҫQFӫDêNLӃQÿyVDLY ӇWҩWFҧFiFà có th

phҫQFӫDêNLӃQÿyÿӅXVDL

Yêu c ý kiҫXFөWKӇ.K{QJÿѭDUD ӃQFyFiFSKҫQWUiLQJѭӧFPkXWKXүQYӟLQKDXNK{QJFKҩS

nhұQFiFêNLӃQWѭWѭӣQJQKѭYұ\FӫDQJѭӡLNKiF

ĈӇÿҧPEҧRWKӓDP ÿѭӧF\ ҫXFӫDOXұW үQ ҧLãn êu c không mâu thu , ph

 ;iFÿӏQK[HPFiFWK ҫQFӫDêNLӃQWѭWѭӣQJFyPkXWKXүQWUӵFWLӃSYӟLQKDXFyEiFành ph

bӓQKDXKD\NK{QJ 1ӃXFyWKì phҧLORҥLEӓtWQKҩWPӝW WURQJFiF SKҫQJk\PkX WKXүQFӫD ê

kiӃQWѭWѭӣQJÿy

 CӕJҳQJU~WUDFiF KӋTXҧORJLFFӫDFiFSKҫQNKiFQKDXFӫDêNLӃQWѭWѭӣQJUӗL so sánh

chúng vӟLQKDX[HPFK~QJFyORҥLEӓOүQQKDXNK{QJFyPkXWKXүQWUӵFWLӃSYӟLQKDXNK{QJ

NӃXFyWKì phҧLORҥLEӓtWQKҩWPӝWWURQJFiFSKҫQJk\PkXWKXүQFӫDêNLӃQWѭWѭӣQJÿy

Ví dU~WWͳPWSKLP0Ϳ MӝWSKөQӳEӏEXӝFWӝLJLӃWFKӗQJPình – mӝWWӹSK~1JѭӡLWDFKR

rҵQJEӏFiRÿã b ình rҳQFKӗQJP ӗLJLҩXYǊNKtÿL

1JѭӡLO ӭQJ ӫDWӍSK~YӟLQJѭӡLYӧWUѭӟF NKDLÿ ҩ\EӏFiRE ӃWàm ch - là con gái c – ã th ên xác ch

không nhìn th ì b ã gi àm chҩ\YǊNKtY ӏFiRÿ ҩXÿLSKӓQJÿRiQFӫDQJѭӡLO ӭQJ

BӏFiRFòn b ình vӏFKRUҵQJQJRҥLW ӟLQJѭӡLGӑQEӇEѫLFӫDWӍSK~

MӝWOҫQ, lu ên luұWVѭPӝWVLQKYL ұWĈ++DUYDUGWKҩ\QJѭӡLGӑQEӇEѫLQj\PһFPӝWFKLӃFiR

ÿҫ\FKLPF ҽ ҩWFKăPFK~NKLӃQQJѭӡLNLDEӵFP ҵQJÿӯQJò lòe lo t. Cô ta nhìn r ình và kêu lên r

có mà chê áo anh ta, vì nó là m à t ày үXFӫDQK ҥRPүXQәLWLӃQJ$/XұWVѭKLӇXUҵQJQJѭӡLQ

phҧLOà “gay”, vì ì không quan tâm à tÿjQ{QJWK ÿӃQFiFQK ҥRPүX

7UѭӟFW ұWVѭKӓLQJѭӡLGӑQEӇEѫLòa, lu

- Anh có quan h à S (tên bӋYӟLE ӏFiROkXFKѭD"

- KhoҧQJEDWKing nay.

- $QKWKѭӡQJKҽQJһSE ҩ\ӣÿkX"à

- ӢPӝWQѫLPjNK{QJDLQKұQUDFK~QJW{L

- Tên b à gì ?ҥQWUDLER\IULHQGFӫDDQKO

- Jack.

Lúc này, nhұQUDPình nói h àng khӟQKkQFKӭQJYӝLY ӓDOҩS

- KK{QJNK{QJÿyFKӍOà b !ҥQWK{L

Bҩ\JLӡ, b ình c òng, b ình à la lҥQW ӫDDQKWDÿDQJOjQJѭӡLGӵNKiQWURQJSK ҩWE ÿӭQJGұ\Y ӕL

- A, ch à bӍO ҥQWKѭӡQJWK{Lÿҩ\

TҩWFҧQKӳQJÿLӅXQày làm cho m à S ngo ình vӑLQJѭӡLÿӅXKLӇXUҵQJOӡLNKDLE ҥLW ӟLQJѭӡLGӑQ

bӇEѫLOjEӏDÿһWQJѭӡLOàm ch à ӭQJOjQJѭӡLÿӗQJWtQKOX\ӃQiLPkXWKXүQYӟLYLӋFDQKWDO

nhân tình c à S. ӫDE

LuұWWULӋWWDPORҥLWUӯFiLWKӭED

NӝLGXQJMWW˱W˱QJêNLQÿ[XWNKRFK«FKFyWKÿ~QJKRFVDLNK{QJWK

có giá tr ào khácWKͱEDQ .

Quy lu ày th õ ràng c ng.ұWQ ӇKLӋQVӵGӭWNKRiWU ӫDWѭWѭӣ

Yêu c c õ ràng: ho à chҫX өWKӇĈӕLYӟLPӛLWѭWѭӣQJÿӅXSKҧLFyWKiLÿӝGӭWNKRiWU һFO ҩSQKұQ

thӯDQKұQQyÿ~QJKD\FKRUҵQJQyFytFKWӕW; ho à sai һFQJѭӧFOҥLEiFEӓQyFKRUҵQJQyO

lҫPKD\FyKҥL[ҩX

Ví d tr Môn h ình ө.KLPӝWVLQKYLrQÿҥLKӑFSKҧL ҧOӡLFkXKӓL³ ӑFNӻQăQJPӅPFytFKFKRP

KD\NK{QJ"´ÿӇOӵDFKӑQÿăQJNêKӑFP{QKӑFQ ҧOӡLFӫDVLQKYLrQÿyày hay không, thì câu tr

phҧLKRһFOà “có”, hoһFOj³NK{QJ´6LQKYLrQÿyNK{QJWKӇWUҧOӡLOӳQJOӡQѭӟFÿ{LWKHRNLӇX

“Môn h ày v có ích v ình (v ùng mӑF Q ӯD ӯD NK{QJ Fy tFK FKR P ӟL Wӯ ³Fy tFK´ KLӇX WKHR F ӝW

nghƭDKD\QKӳQJFkXWUҧOӡLNK{QJUõ ràng khác.

LuұWOêGRÿҫ\ÿӫOXұWW~FOê

NӝLGXQJ7˱W˱QJêNLQFKFyJLiWUNKLQyFyÿ\ÿF˯V.

Quy lu ày nói r nào cұWQ ҵQJEҩWFӭêNLӃQ ǊQJSKҧLFyFѫVӣ&ѫVӣFӫDPӝWWѭWѭӣQJFӫDPӝWê

kiӃQ«SKҧLOà nh ã ӳQJWK{QJWLQGӳOLӋXÿ ÿѭӧFNLӇPFKӭQJQKӳQJTX\OXұWWULWKӭFNKRD

hӑF ÿã ÿѭӧF FKӭQJ PLQK QKӳQJ VӵNLӋQWKӵFWӃ « .K{QJ WKӇ GQJ OjP Fѫ Vӣ FKR FiF Wѭ

WѭӣQJêNLӃQQKӳQJÿ ӅXFKѭDÿiQJWLQFұ\QKѭX\WtQFӫDWәFKӭFFiQKkQQjRÿyQLӅPWLQi

tôn giáo, lý tѭӣQJFKtQKWUӏQKӳQJOӡLÿӗQÿҥLGѭOXұQFiFWK{QJWLQFKѭDÿѭӧFNLӇPFKӭQJ

…

Yêu c à chҫXFөWKӇ&KӍÿѭDUDQKӳQJWѭWѭӣQJêNLӃQFyFѫVӣY ӍFKҩSQKұQWLQWѭӣQJnhӳQJ

ý kiӃQFyÿӫFѫVӣ

ĈӇWKӓDP ÿѭӧFOXұWOêGRÿҫ\ÿӫFҫQSKҧLãn :

 ChuҭQEӏPӝWFiFKÿҫ\ÿӫFiFFѫVӣFKRêNLӃQFӫDPình. Mu ên cӕQYұ\FҫQQJKL ӭXUҩWNӻ

OѭӥQJÿӕLWѭӧQJ

 Khi m ài nghi ý ki xem xét kӟL[HP[pWêNLӃQQJѭӡLNKiFFҫQFyWKiLÿӝKR ӃQÿy6DXÿy ӻ

mӕLOLên hӋORJLFJLӳDQKӳQJÿLӅXQJѭӡLWDÿѭDUDOjPFѫVӣFKRNӃWOXұQFӫDKӑ[HPFK~QJFy

chһWFKӁNK{QJ[pW[HPFiFWK{QJWLQKӑGQJOjPFѫVӣFyÿ~QJFyÿiQJWLQFұ\NK{QJ

Ví d ào c ph ì ө.K{QJFKҩSQKұQTXDQÿLӇPFKRUҵQJQJѭӡLQ ǊQJFyVӕ ұQÿѭӧFÿӏQKWUѭӟFY

TXDQÿLӇPQ FKѭDFyFѫVӣNKRDKӑF ӳQJFKҳF ӋFWKӕQJN ӍVӕOL ҧGƭày v ; vi ê các ch ên quan kh

giúp ch ày cӭQJPLQKTXDQÿLӇPQ ǊQJFKѭDEDRJLӡÿѭӧFWKӵFKLӋQFiFOұSOXұQFKӭQJPLQK

FKRTXDQÿLӇPQ ӭDFiF\ӃXWӕPày còn ch ê tín.

3.2.4. S ành thӱGөQJWK ҥRFiFGҥQJWKӭFORJLFNKLVX\OXұQ

Suy lu à hình th à tri th ã bi út ұQO ӭFFӫDWѭGX\WURQJÿyWӯPӝWVӕWLӅQÿӅO ӭFWKôQJWLQÿ ӃWWDU

ra k à tri th ông tin mӃWOXұQO ӭFWK ӟL

Suy lu ó ba ph , nó có thұQ EDRJLӡ FǊQJF ҫQ3KҫQWKӭQKҩW Oà tiQÿ Ӈ EDRJӗP QKLӅXWKành

phҫQQKӓFǊQJÿѭӧF JӑLOà các tiӅQ ÿӅ3KҫQWKӭKDLOà kW OXQ, c ó thǊQJF ӇEDR JӗPQKLӅX

phҫQYà c à các k à các ǊQJÿѭӧFJӑLO ӃWOXұQ3KҫQWKӭEDO tͳFKWKWLQÿ hoһFchWKNWOXQ,

hoһFFҧKDLORҥLWӯFKӍWKӏQày.

Trong ti ác t à các t , và mӃQJ9LӋWF ӯFKӍWKӏWLӅQÿӅWKѭӡQJO ӯVDXÿk\bLYì, bLOGR ӝWVӕWӯ

khác. T ú, m dùng nh là: ӯFKӍWKӏNӃWOXұQWURQJWLӃQJ9LӋWUҩWSKRQJSK ӝWVӕWӯWKѭӡQJ ҩW nên,

FKRQrQGRÿyWͳÿyY VX\UDU LY LO \QK˱Y\QK˱ì th út ra, v\ELY\ b ì, b do v

th«

Ví d ên. N ên thì nөVX\OXұQ³+LӋQQD\7UiLĈҩWÿDQJҩPGҫQO ӃX7UiLĈҩWҩPGҫQO ѭӟFELӇQVӁ

tiӃSWөFGkQJFDR.KLQѭӟFELӇQGâng cao thì các vùQJÿҩWWKҩSYHQELӇQVӁEӏQJұSOөWQKLӉP

mһQ9LӋW1DPOjQѭӟFYHn bi ên nӇQQ ӃXFiFYQJÿҩWWKҩSYHQELӇQQKѭÿӗQJEҵQJ ӱXsông C

/RQJÿӗQJEҵQJYHQELӇQ7UXQJ%ӝEӏQJұSOөWQKLӉPPһQWK ӁҧQKKѭӣQJOӟQWL ӵFÿӃQì s êu c

sӵSKát tri êu c át triӇQÿҩWQѭӟF1KѭYұ\9LӋW1DPVӁEӏQKӳQJҧQKKѭӣQJOӟQWL ӵFÿӃQVӵSK ӇQ

ÿҩWQѭӟFGRKLӋQWѭӧQJ7Uái ĈҩW ҩPGҫQOên)”.

Trong suy lu à tiұQWUrQÿk\ÿRҥQWӯÿҫXÿӃQFKӳ³QKѭYұ\´O ӅQÿӅ,ÿRҥQWӯVDXFKӳ³QKѭYұ\´

là k à tӃWOXұQ³QKѭYұ\´O ӯFKӍWKӏNӃWOXұQ

Trong các suy lu ên th th ác ti à k ân ұQWU ӵFWӃQJѭӡLWDFy ӇÿҧROӝQWKӭWӵF ӅQÿӅY ӃWOXұQĈӇSK

biӋWÿkXOà ti à k ìm tӅQÿӅÿkXO ӃWOXұQWDFҫQW ӯFKӍWKӏWLӅQÿӅKD\NӃWOXұQUӗLWӯÿy[iFÿӏQK

các ph òn l ác ti ì vҫQF ҥL& ӅQÿӅWURQJVX\OXұQFǊQJUҩWKD\EӏOѭӧFEӓÿӇFKRQJҳQJӑQY ұ\NKL

xem xét suy lu úng ta c c h õ chúng. ChұQFK ҫQSKө ӗLOҥLFK~QJÿӇFKRU ҷQJKҥQVX\OXұQYӯD

QrXWUrQÿk\FyWKӇÿѭӧFGLӉQÿҥWQJҳQKѫQQKѭVDX³1ѭӟFWDVӁFKӏXQKӳQJҧQKKѭӣQJWLêu

cӵc l ên, vì chúng ta có nhi t thӟQWӯKLӋQWѭӧQJ7UiLĈҩWÿDQJҩPGҫQO ӅXYQJÿҩ ҩSYHQELӇQ

QKѭÿӗQJEҵQJ ӱX/RQJÿӗQJEҵQJYHQELӇQ7UXQJ%ӝO ӳQJYQJÿҩWVӁEӏQJұSOөWsông C à nh

nhiӉPPһQNKLQѭӟFELӇQGâng cao”.

Suy lu nhi ác nhau, nhi ì giұQFy ӅXORҥLYӟLQKLӅXGҥQJWKӭFNK ӅXSKѭѫQJSKiSNKiFQKDX9 ӟL

hҥQWKӡLJLDQFӫDFKѭѫQJWUình h úng tôi chӑF, ӣÿk\FK ӍJLӟLWKLӋXPӝWVӕGҥQJWKӭFVX\OXұQ

quan tr dùng trong cu quanӑQJQKҩWWKѭӡQJ ӝFVӕQJYjFiFSKѭѫQJSKiS0LOOÿӇ[iFÿӏQKPӕL

hӋQKkQTXҧJLӳDFiFKLӋQWѭӧQJ

MӝWVӕGҥQJWKӭFVX\OXұQTXDQWUӑQJWKѭӡQJdùng

DҥQJWKӭF7DPÿRҥQOXұQÿLӅXNLӋQ

NX$WKì B, N ì C, v ì C. X%WK \QX$WK ViӃWGѭӟLGҥQJFông thӭF

Ví d ông tìm hi ì kinh doanh s . N ì ө1ӃXNK ӇXNӻWKӏWUѭӡQJWK ӁWKXDOӛ ӃXNLQKGRDQKWKXDOӛWK

không thu h ng tìm hi ì s ng thu hӗL ÿѭӧFYӕQÿҫX Wѭ9ұ\QӃXNK{ ӇXNӻWKӏWUѭӡQJWK Ӂ NK{ ӗL

ÿѭӧFYӕQÿҫXWѭ

DҥQJWKӭF.KiLTXiWKyDWDPÿRҥQOXұQÿLӅXNLӋQcòn g à liên châu luӑLO ұQ

NX$

thì A , n thì A n

X$

2 3, …

X$ ͳÿyVX\UDQX$

thì A . T

n+1 1

thì A

n+1

ViӃWGѭӟLGҥQJFông thӭF

WURQJÿy ӕWӵQKLn là s ên, .n 

Ví d ì s òn. N òn thì àu. Nө1ӃXSKiUӯQJWK ӁEӏ[yLP ӃXEӏ[yLP ÿҩWVӁEӏEҥFP ӃXÿҩWEӏEҥF

màu thì n ì năQJVXҩWFk\WUӗQJJLҧP9ұ\QӃXSKiUӯQJWK ăQJVXҩWFk\WUӗQJVӁJLҧP

DҥQJWKӭF0RGXV3RQHQV

NXFy A thì có B. Có A, v\Fy%ViӃWGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF



B, A



…



n+1



n+1



Ví dNӃXWUӡLPѭDWKì ÿѭӡQJѭӟWWUӡLK{PQD\PѭDYұ\ÿѭӡQJK{PQD\ѭӟW

Ví dNӃXDQKEҳQYào quá kh ì t ào anh bӭEҵQJV~QJOөFWK ѭѫQJODLVӁEҳQY ҵQJÿҥLEiF

AnKÿã b ào quá kh ào anh bҳQY ӭEҵQJV~QJOөFYұ\WѭѫQJODLVӁEҳQY ҵQJÿҥLEiF

Chú ý: ì B. Không A, vSuy luұQ“NX$WK \NK{QJ%´ là suy luұQVDL

Ví dSuy lu ì Mai d àm. Trên thұQ³1ӃX0DLJLӓLWLQKӑFWK Ӊ[LQÿѭӧFYLӋFO ӵFWӃ0DLNK{QJ

giӓLWLQKӑF9ұ\0DLNK{QJGӉ[LQÿѭӧFYLӋFOàm” là suy lu ì trên thұQVDLY ӵFWӃFyWKӇ0DL

vүQGӉ[LQYLӋFOàm (vì Mai gi ên môn và giӓLFKX\ ӓLQJRҥLQJӳJLDRWLӃSWӕW

DҥQJWKӭF0RGXV7ROOHQV

NX$WKì B. Không B, v\NK{QJ$ViӃWGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF

Ví d  N hàng c ã h ào hӃX WUѭӟFQăP hӋ WKӕQJQJkQ ӫDQѭӟFWDÿ ӝL QKұSVkX UӝQJY Ӌ

thӕQg ngân hàng th ì trong tài chính tiӃJLӟLWK ÿӧWNKӫQJKRҧQJ ӅQWӋWKӃJLӟLEҳWÿҫXWӯ QăP

2008 n ên th ã phӅQNLQKWӃQѭӟFWDFǊQJFKӏXҧQKKѭӣQJUҩWQһQJnӅ7U ӵFWӃ,QѭӟFWDÿ ҧLFKӏX

ҧQK KѭӣQJ FӫD FXӝF NKӫQJKRҧQJ QKѭQJNKnói trên ông nһQJQӅOҳP1Kѭ Yұ\ WUѭӟF QăP

2008 h àng c ào h àng thӋWKӕQJQJkQK ӫDQѭӟFWDFKѭDKӝLQKұSVkXUӝQJY ӋWKӕQJQJkQK ӃJLӟL

Ví d N có n ì hӃXQJѭӡL$L&ұSFәÿҥLNK{QJ ӅQYăQPLQKSKiWWULӇQFDRWK ӑNK{QJ[k\GӵQJ

ÿѭӧFQKӳQJF{QJWU ƭÿҥLQKѭFiF.LPWӵWKiS1JѭӡL$L&ұSFәÿҥLÿ ӵQJÿѭӧFFiFình v ã xây d

công trình vƭÿҥLQKѭFiF.LPWӵWKiSYұ\KӑFyQӅQYăQPLQKSKiWWULӇQFDR

Chú ý: ì B. Có B, vSuy luұQ“NX$WK \$´ là suy luұQVDL

Ví dSuy lu ày là chim h ì nó hót hay. Con chim này hót hay. VұQ³1ӃXFRQFKLPQ ӑDPLWK ұ\

nó là chim h à suy luӑDPL´O ұQVDL7KұWYұ\FKLPYjQJDQKKyWKD\QKѭQJFKLPYjQJDQK

không ph à chim hҧLO ӑDPL

DҥQJWKӭF7DPÿRҥQOXұQOӵDFKӑQ

A hoFKD\%.K{QJ$Y\%. Ch êm ӳKRһFKD\ӣÿk\ÿѭӧFKLӇXWKHRKDLQJKƭDNK{QJQJKL

ngһWYà nghiêm ng êm ng à khi A và B lo òn n à һW$KRһFKD\%QJKL һWO ҥLWUӯOүQQKDX& ӃX$Y

B không lo ì ta có ho ghiêm ngҥLWUӯOүQQKDXWK һFKD\NK{QJQ һW BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF:

Ví dĈӇWӕWQJKLӋSÿѭӧFÿҥLKӑFEҥQSKҧLKӑFWLӃQJ$QKKRһFWLӃQJ3KiS%ҥQNK{QJKӑF

tiӃQJ $QKVX\UD ÿӇWӕW QJKLӋSÿѭӧF ÿҥL KӑFEҥQSKҧL KӑFWLӃQJ 3KiS. Trong ví d ày chө Q ӳ

“hoһF´KLӇXWKHo ngh ào, nghiêm ng êm ngƭDQ һWKD\NK{QJQJKL һWÿӅXÿѭӧF



B ,



DҥQJWKӭFVDXÿk\FǊQJOjWDPÿRҥQOXұQOӵDFKӑQFKӳKRһFӣÿk\SKҧLKLӇXWKHRQJKƭDQJKLêm

ngһW

DҥQJWKӭF7DPÿRҥQOXұQOӵDFKӑQ

A hoF%$Y\NK{QJ%BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF

Ví dHoһF1DPKӑFÿҥLKӑFKRһFDQKWDÿDQJWKLKành nghƭDYөTXkQVӵ%LӃWUҵQJ1DPÿDQJ

hӑFÿҥLKӑFYұ\NK{QJSKҧL1DPÿDQJWKLKành nghƭDYөTXkQVӵ

TәQJTXiWKyDGҥQJWKӭFYӯDNKҧRViWWDFyGҥQJWKӭFVDXÿk\

DҥQJ thӭF

, hoF$

, hoF$ F$ \NK{QJ$

, … , ho

. A , v

1 2

, không A , …, không A .

3 n

BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF

/˱Xý: Ch ày ph êm ngӳ³KRһF´WURQJGҥQJWKӭFQ ҧLÿѭӧFKLӇXQJKL һW

DҥQJWKӭF6RQJTXDQOXұQ

NX$WKì B. N ì BXNK{QJ$WK . V :ұ\%%LӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF

Ví d(Suy lu ài phù h ì sách cұQFӫD2PDKU1ӃXViFKFӫDFiFQJ ӧSYӟL.LQK.RUDQWK ӫDFiF

ngài th ên c ài không phù h ì sách cӯDQ ҫQÿӕWEӓ1ӃXViFKFӫDFiFQJ ӧSYӟL.LQK.RUDQWK ӫD

các ngài có h ên c ài.ҥLQ ҫQÿӕWEӓ9ұ\FKҳFFKҳQQrQÿӕWEӓViFKFӫDFiFQJ

DҥQJWKӭF6RQJTXDQOXұQ

A ho ì C. N ì CF%1X$WK X%WK . V\&. Bi :ӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF

Ví d: Ông à nhà toán h ay v ì à nhà toán h ì t ên ông ta ҩ\O ӑFK ұWOêJ ÿy1ӃX{QJWDO ӑFWK ҩWQKL

rҩWKLӇXWRiQKӑF1ӃX{QJWDO ұWOêWK ǊQJUҩWKLӇXWRiQKӑF9ұ\{QJWDUҩWKLӇXà nhà v ì ông ta c

toán hӑF

DҥQJWKӭF6X\OXұQ0RGXV7ROOHQV– De Moorgan 1



B ,



…



, A



& … &



B , A



NX$KD\%WKì C. Không C, V\NK{QJ$FǊQJNK{QJ%.

BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF:

Ví d N ì anh ã ӃXELӃWWLӃQJ$QKKD\WLӃQJ3KiSWK ҩ\ÿ ÿӑFÿѭӧFthôngWLQÿҫ\ÿӫYӅYҩQÿӅ

công ngh thông ӋF{QJW\ÿDQJTXDQWkP1KѭQJWUrQWKӵFWӃDQKҩ\NK{QJÿӑFÿѭӧF WLQÿҫ\ÿӫ

vӅYҩQÿӅF{QJQJKӋF{QJW\ÿDQJTXDQWkP1KѭYұ\DQKҩ\YӯDNK{QJELӃW WLӃQJ$QKYӯD

không biӃWWLӃQJ3KiS

DҥQJWKӭF6X\OXұQ0RGXV7ROOHQV– De Moorgan 2

NX$Yà B thì C. Không C, V\NK{QJ$KRFNK{QJ%. BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJ thӭF:

Ví dVӯDJLӓLQJRҥLQJӳYӯDJLӓLWLQKӑFWK ӉW ÿѭӧFYLӋFOì d ìm àm. Anh ta tìm mãi không

ÿѭӧFYLӋFO ұ\DQKWD KRһFNK{QJJLӓLQJRҥL QJӳKRһF NK{QJJLӓLWLQKӑF/ѭX ӳàm. V ý, ch

hoһFӣÿk\KLӇXWKHRQJKƭDNK{QJQJhiêm ngһW

Ví dNӃX ÿӫYӕQYà kinh nghi kinh doanh thì doanh nhân Vi am không thua ӋPWURQJ ӋW 1

kém gì doanh nhân các n à hi à kinh doanh cѭӟFNKiF7KӃQKѭQJGӉQKұQWKҩ\O ӋQQD\FiFQK ӫD

chúng ta v t à các nhà kinh үQWKXDNpPGRDQKQKkQQѭӟFQJRjLNKi[DĈLӅXÿyFKӭQJ ӓKRһFO

doanh c à hӫDWDWKLӃXYӕQKRһFO ӑFKѭDWtFKOǊ\ÿӫNLQKQJKLӋP

DҥQJWKӭF6X\OXұQ0RGXV7ROOHQV– De Moorgan 3

NX&WKì A và B. Không A, ho VFNK{QJ%. \NK{QJ& BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF

NӃXDQKWDWKұWVӵOà doanh nhân gi ì anh ta vӓLWK ӯDELӃWOӵDFKӑQFKLӃQOѭӧFNLQKGRDQKÿ~QJ

vӯDELӃW[iFÿӏQKWKӡLFѫWӕW1KѭQJWUrQWKӵFWӃKRһFDQKWDNK{QJFKӑQÿѭӧFFKLӃQOѭӧFNLQK

doanh t bӕWKRһFNK{QJQҳP ҳWÿѭӧFWKӡLFѫKRһFDQKWDNK{QJOàmÿѭӧFFҧKDLÿLӅXÿy1Kѭ

vұ\FyWKӇNKҷQJÿӏQKFKҳFFKҳQUҵQJDQKWDNK{QJSKҧLOà doanh nhân giӓL

DҥQJWKӭF6X\OXұQ0RGXV7ROOHQV– De Moorgan 4

NX&WKì A ho à không B VF%.K{QJ$Y . \NK{QJ& BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF

NӃXWDOX{QFӕJҳQJWKì ho ành công, hoһFWDVӁWK һFWDVӁKӑFÿѭӧFNLQKQJKLӋP7KӃQKѭQJWD

FKѭDWKjQKF{QJFǊQJFKѭDÿ~FU~WÿѭӧFNLQKQJKLӋPQ ұ\NK{QJSKҧLWDÿ ӕào. V ã luôn luôn c

gҳQJ

Các d ã xét trên tҥQJWKӭFVX\OXұQÿ ÿk\OjQKӳQJTX\ ҳFUҩWKD\VӱGөQJWURQJWKӵFWLӉQVX\

luұQ0XӕQVX\OXұQWӕWWDSKҧLVӱGөQJhàng loҥWFiFTX\WҳFQKѭYұ\NӃWLӃSQKDX&iFVX\

luұQFӫDFK~QJWDWKѭӡQJÿѭӧFWҥRWKành tӯYLӋFiSGөQJQKLӅXTX\WҳFWURQJÿyPӝWVӕTX\WҳF

có thӇÿѭӧFiSGөQJQKLӅXOҫQ



B),



A &



(A & B),



(A & B)







A &



Khi ti ành suy lu ùng vӃQK ұQF ӟLSKѭѫQJSKiSU~WUDNӃWOXұQWӯFiFWLӅQÿӅEҵQJFiFKOҫQOѭӧW

áp dөQJFiFGҥQJWKӭFVX\OXұQQJѭӡLWDF ӇÿѭDUDFiFJLҧÿӏQKUӗLWӯÿyÿLÿӃQ ӝWòn có th m

nghӏFK Oê YjQKѭ Yұ\Fy QJKƭD OjÿLӅX JLҧ ÿӏQKVDL PӋQK ÿӅmâu thuүQ YӟL JLҧÿӏQK ÿ~QJ

MӋQKÿӅÿ~QJQj\VDXÿyFyWKӇVӱGөQJÿӇU~WUDNӃWOXұQFҫQWKLӃW7URQJQKLӅXWUѭӡQJKӧS

viӋFVӱGөQJJLҧÿӏQKOàm cho suy lu ên dұQWUӣQ ӉGjQJKѫQ1JѭӡLWDFǊQJWKѭӡQJVӱGөQJJLҧ

ÿӏQKNKLFҫQU~WUDNӃWOXұQGҥQJPӋQKÿӅkéo theo.

Trong các ví dөӭQJGөQJGѭӟLÿk\FK~QJWDVӁWKҩ\PӝWVӕWUѭӡQJKӧSVӱGөQJFiFJLҧÿӏQK

QKѭYұ\

Ví dөӭQJGөQJ

Ví dөCho các tiQÿS



q, p



r Hãy rút ra k. WOXQS



(q & r).

GiҧL Ta có :

1. p q tiQÿ

2. p r tiQÿ

3. p giÿQK

4. q 1, 3, Modus Ponens

5. r 2, 3, Modus Ponens

6. q & r tӯ

7. p (q & r) t ӯ

ӢYtGөJLҧÿӏQKÿѭӧFVӱGөQJÿӇU~WUDNӃWOXұQGҥQJNpRWKHR7Dÿ ӃWUҵQJSKiQÿRiQã bi

dҥQJ$ B chӍVDLWURQJWUѭӡQJKӧS$ÿ~QJ%VDL9ұ\Ek\JLӡWDVӁ ӭQJPLQKÿѭӧFEҵQJch

cách gi ì có ngh à A B ҧÿӏQK$ÿ~QJWӭFFy$.KLÿyQӃXFKӍUDÿѭӧF%FǊQJÿ~QJWK ƭDO 

ÿ~QJY ÿ ӍUDÿѭӧFQӃX$ÿ~QJWK ÿ~QJì ta ã ch ì B

Ví d Theo truy à Omahr rút ra kӅQWKX\ӃW QJѭӡLÿӕW WKѭYLӋQ$OHF[DQGUHO ӃWOXұQFҫQÿӕW

sách t Kinh Koran thì sách c ài ӯFiFWLӅQÿӅQKѭVDX³1ӃXViFKFӫDFiFQJjLÿ~QJYӟL ӫDFiFQJ

thӯD1ӃXViFKFӫDFiFQJjLNK{QJÿ~QJYӟLKinh Koran thì sách c ài có hӫDFiFQJ ҥL6iFKWKӯD

hoһFFyKҥLWKì cҫQSKҧLÿӕWEӓ´2PDUFyVX\OXұQÿ~QJNK{QJ"

GiL. GӑL³ViFKÿ~QJYӟLKinh Koran”, “sách thӯD´³ViFKFyKҥL´³ViFKFҫQSKҧLÿӕWEӓ´OҫQ

OѭӧWOà Ta có:p, q, r, s.

1. p



q tiӅQÿӅ



r tiӅQÿӅ

3. (q



s tiӅQÿӅ



s giҧÿӏQKUҵQJNK{QJFҫQSKҧLÿӕWViFK



q &



r tӯWKHRGҥQJWKӭF



q tӯWiFKUD



p tӯWKHRGҥQJWKӭF0RGXV7ROOHQV



r tӯWiFKUD

9. p tӯWKHRGҥQJWKӭF0RGXV7ROOHQV

10. s tӯYì 7 và 9 mâu thu ên giүQYӟLQKDXQ ҧÿӏQKVDL Ĉk\FKtQKOjNӃW

luұQFҫQWìm.

GiҧÿӏQK s ӣEѭӟFGүQÿӃQQJKӏFKOêYӯDFy SEѭӟFOҥLYӯDFySEѭӟFQrQÿLӅX

QJѭӧFOҥLYӟLJLҧÿӏQKÿyPӟLÿ~QJQJKƭDO ҫQÿӕWViFKà có s – c Trong suy lu ày suy luQQ Q

phWUÿ˱DOLFKtQKNWOXQPà suy luQFKtQKFQ

1KѭYұ\VX\OXұQFӫD2PDKUKӧSORJLF

&iFSKѭѫQJSKiS0LOO

&iFSKѭѫQJSKiS0LOOOjFiFSKѭѫQJSKiSJL~S[iFÿӏQKPӕL ӋQKkQTXҧJLӳDFiFKLӋQquan h

WѭӧQJFK~QJPDQJW ӫDQK ӑFQJѭӡL$QK60LOOQJѭӡLÿҫXWLrQQrXOrQFiFSKѭѫQJên c à logic h

pháp này m õ ràng và có hӝWFiFKU ӋWKӕQJ&iFSKѭѫQJSKiSQj\WKѭӡQJÿѭӧFWURQJVX\OXұQ

quy n à loҥSO ҥLVX\OXұQWURQJÿyQJѭӡLWDU~WUDNӃWOXұQFKXQJYӅWҩWFҧFiFÿӕLWѭӧQJWKXӝF

mӝWOӟSÿӕLWѭӧQJQKҩWÿӏQKWӯPӝWVӕWLӅQÿӅOà các tri th êng lӭFUL ҿYӅPӝWVӕÿӕLWѭӧQJWKXӝF

lӟSÿã nêu.

3KѭѫQJSKiSWѭѫQJÿӗQJ

NӃXKLӋQWѭӧQJ;[XҩWKLӋQWURQJWҩWFҧFiFWUѭӡQJKӧSTXDQViWÿӗQJWKӡLWҩWFҧFiFWUѭӡQJ

hӧSTXDQViWҩ\ÿӅXFy\ӃXWӕFKXQJGX\QKҩWOà y ì A có l à nguyên nhân cӃXWӕ$WK ӁO ӫD;

Trong ph ình bày sau ҫQWU ÿk\WDNêKLӋX³A, B, C



X” có nghƭDOjWURQJWUѭӡQJKӧSFyFiF\ӃX

tӕ$%&WKì hi à ký hiӋQWѭӧQJ;[ҧ\UDY ӋX³A, B, C



X” có nghƭDOjWURQJWUѭӡQJKӧS

có các y ì hiӃXWӕ$%&WK ӋQWѭӧQJ;NK{QJ[ҧ\UD

6ѫÿӗ

A, B, C X 

A, C, E, F X

A, E, D X

…

A, B, D, F X

Vұ\$FylӁOà nguyên nhân cӫD;

Ví d

Mai hӑFFiFP{QWRiQOêKyDKӑF0DLWѭGX\WӕW

HҧLKӑFFiFP{QWRiQÿӏDOêYăQKӑF+ҧLWѭGX\WӕW

Bình h ình tӑFFiFP{QWRiQKyDKӑFVLQKYұW% ѭGX\WӕW

Quang h .ӑFFiFP{QWLӃQJ$QKWRiQYăQ4XDQJWѭGX\WӕW

Quyên hӑFFiFP{QVӱWLӃQJ3KiSWRiQ4X\rQWѭGX\WӕW

1KѭYұ\FyFѫVӣÿӇNӃWOXұQYLӋFKӑFP{QWRiQJL~SKӑFVLQKWѭGX\WӕW

3KѭѫQJSKiSGӏELӋW

;pWKDLWUѭӡQJKӧSWURQJWUѭӡQJKӧSKLӋQWѭӧQJ;[ҧ\UDWURQJWUѭӡQJKӧSKLӋQWѭӧQJ;

không x ra. N ày chҧ\ ӃXKDLWUѭӡQJKӧSQ ӍNKiFQKDXGX\QKҩWӣ\ӃXWӕ$WURQJPӝWWUѭӡQJKӧS

Fy$WUѭӡQJKӧSNLDNK{QJFyWK ӁO ӫD;ì A có l à nguyên nhân c

6ѫÿӗ

A, C, E, F X

C, E, F X 

Vұ\$FyOӁOà nguyên nhân cӫD;

Ví d Bình là sinh viên n ình h ành sinh h ình không có ý ăPWKӭÿҥLKӑF% ӑFQJ ӑF% ÿӏQKVDX

này s ành lӁWK ұSGRDQKQJKLӋSULrQJÿӇNLQKGRDQK

TiӃQOjVLQKYLrQQăPWKӭÿҥLKӑF7LӃQKӑFQJành qu ày ҧQWUӏNLQKGRDQK7LӃQFyêÿӏQKVDXQ

sӁWKành lұSGRDQKQJKLӋSULrQJÿӇNLQKGRDQK

1Kѭ ұ\UҩWFyNKҧQăQJYLӋFKӑFQJ ҧQWUӏNLQKGRDQKO ӫDYLӋFFyêÿӏQK v ành qu à nguyên nhân c

sau này s ành lӁWK ұSGRDQKQJKLӋSULrQJÿӇNLQKGRDQK

3KѭѫQJSKiSNӃWKӧSWѭѫQJÿӗQJY ӏELӋWà d

;pW KDLQKyP WUѭӡQJKӧS7URQJFiFWUѭӡQJKӧS WKXӝFQKyP PӝW KLӋQWѭӧQJ ;ÿӅX [ҧ\ UD

WURQJFiFWUѭӡQJKӧSWKXӝFQKyPKDLKLӋQWѭӧQJ;ÿӅXNK{QJ[ҧ\UD%ҩ\JLӡQӃXFy\ӃXWӕ$

sao cho t à tҩWFҧFiFWUѭӡQJKӧSQKyPPӝWÿӅXFKӭD$Y ҩWFҧFiFWUѭӡQJKӧSWKXӝFQKyPKDL

ÿӅXNK{QJFKӭD$WK ӫDKLӋQWѭӧQJ;ì A chính là nguyên nhân c

6ѫÿӗ

A, B, C X 

A, C, E, F X

A, E, D X

A, B, D, F X

D, C, E X 

B, E, F X 

E, F, G, H X 

…

Vұ\$FyOӁOà nguyên nhân cӫD;

Ví d&iF{QJ+kQ/XkQ7UXQJ&KtQK7KiL4XkQÿӅXOà nh kinh doanh bӳQJQJѭӡL ҩWÿӝQJ

sҧQ1JRài kinh doanh b à Trung, Hân còn kinh doanh các ҩWÿӝQJVҧQFiF{QJ4XkQ&KtQKY

mһWKàng khác n àng, ӳDĈӇNLQKGRDQKEҩWÿӝQJVҧQFiF{QJ/XkQ7KiL4XkQYD\WLӅQQJkQK

còn nh òn l êng c ình, không vay ngân hàng. HiӳQJQJѭӡLF ҥLNLQKGRDQKEҵQJYӕQUL ӫDP ӋQQD\

viӋFNLQKGRDQKFӫDFiF{QJ/XkQ7KiL4XkQÿDQJJһSSKҧLNKyNKăQOӟQ9LӋFNLQKGRDQK

cӫDQKӳQJQJѭӡLFòn l ình th ì. TҥLYүQE ѭӡQJNK{QJJһSNKyNKăQJ ӯÿk\FyWKӇNӃWOXұQFKtQK

viӋFYD\YӕQQJkQKjQJÿӇNLQKGRDQKEҩWÿӝQJVҧQOàm cho các ông Luân, Thái, Quân gһS

phҧLNKyNKăQOӟQWURQJNLQKGRDQK

3KѭѫQJSKiSFQJELӃQÿәL

BҵQJFiFQJKLên c ã biӭXWUѭӟFÿyWDÿ ӃWQJX\ên nhân c à mӫDKLӋQWѭӧQJ;O ӝWWURQJFiF\ӃXWӕ

, A , …, A (n là m ên, n > 0) . Ta cho y (i {1,.

2 n

ӝWVӕWӵQKL ӃXWӕ$

 Q`WKD\ÿәL1ӃXNKLÿy

hiӋQWѭӧQJ;FǊQJWKD\ÿәLWKHRWKì A có l à nguyên nhân c òn n

ӁO ӫD;& ӃXNKLÿyKLӋQWѭӧQJ

;NK{QJWKD\ÿәLWKHRWK ҧLO ӫD;ì A không ph

à nguyên nhân c

6ѫÿӗ

, A , …, A X

2 n



WKD\ÿәL  ;WKD\ÿәL

Vұ\$

có l à nguyên nhân cӁO ӫD;

Ví d

1JѭӡLWDÿ ӃWU ӯWUѭӟFO ӭFNKӓHFӫDÿ ӝWF{QJYL ӕFJLDSKөWKXӝFã bi õ t à s àn nai trong m ên qu

vào các y àm vi ên , m ào ӃXWӕKRҥWÿӝQJWK~\FӫDQKӳQJQJѭӡLO ӋFWURQJF{QJYL ÿy ӭFÿӝGӗLG

cӫDQJXӗQWKӭFăQFKRQDLWURQJFông viên, s àn chó sói trong công viên, hoӕOѭӧQJFӫDÿ ҥWÿӝQJ

du l àn sói trong công ӏFKWKDPTXDQFӫDGXNKiFKWURQJF{QJYLrQ.KLWKD\ÿәLVӕOѭӧQJFӫDÿ

YLrQQJѭӡLWDWKҩ\VӭFNKӓHFӫDÿjQQDLWKD\ÿәLWKHR1KѭYұ\PӝWWURQJFiFQJX\ên nhân

ÿҧPEҧRVӭ ӓHFKRQDLFKtQKO ӕOѭӧQJFӫDÿc kh à s àn sói.

3KѭѫQJSKiSSKҫQGѭ

BҵQJFiFQJKLên c ã bi ên nhân c X , …, X là yӭXWUѭӟFÿyWDÿ ӃWQJX\ ӫDFiFKLӋQWѭӧQJ;

1, 2 n

ӃX

tӕ$

, A , …, A (n là m à nguyên nhân

2 n

ӝWVӕWӵQKLrQQ!KѫQQӳDELӃWUҵQJPӛL\ӃXWӕFKӍO

cӫDGX\QKҩWPӝWKLӋQWѭӧQJ1ӃXWDOҫQOѭӧW[iF ÿӏQKÿѭӧFQ-1 c – hi à һS\ӃX Wӕ ӋQWѭӧQJO

nguyên nhân – k ì y òn l ùng có l à nguyên nhân cӃWTXҧFӫDQKDX WK ӃX WӕF ҥLFXӕL F ӁO ӫDKLӋQ

WѭӧQJF ҥLòn l

6ѫÿӗ

, A , …, A X , …, X

2 n

 X

1, 2 n

 X

…

n-1



Xn-1

Vұ\$

có l à nguyên nhân c .ӁO ӫD;

Ví dQuang tìm ã ngu ình máy tính thú vÿѭӧFP ӗQFӫDPӝWFKѭѫQJWU ӏJӗPEDPRGXOÿӝFOұS

vӟLQKDXWҥRUDFiFKLӋXӭQJkPWKDQKKRҥWKình và tính toán thú v ìm hiӏ7 ӇXNӻKѫQ4XDQJ

[iFÿӏQKÿѭӧFUҵQJPRGXOWKӭQKҩWWҥRQ ӋXӭQJkPWKDQKPRGXOWKӭEDJL~SWtQKWRiQ7ӯên hi

ÿy4XDQJKLӇXUҵQJPRGXOWKӭKDLFKtQKO ҥRUDKLӋXӭQJKRҥWK ӏQӑà modul t ình thú v

3.2.5. Tuân thӫFiFTX\WҳFORJLFNKLFKӭQJPLQK

ChͱQg minh m à chWPQKÿêNLQW˱W˱QJ«O ͱQJWV͹ÿ~QJÿQFDPQKÿêNLQW˱

W˱QJ«ÿyEQJFiFKG͹DY ͱFV͹NLQFKͱQJFͱÿ Wào các tri th ã bi

Phép ch ành ph à luӭQJPLQKEDRJӗPEDWK ҫQOXұQÿӅOXұQFӭY ұQFKӭQJ

LuұQÿӅOà mӋQKÿӅPXӕQFKӭQJPLQK

LuұQFӭOà các s àm rõ tính ӵNLӋQTX\OXұWOêWKX\ӃW«PjQJѭӡLWDGӵDYjRÿӇO ÿ~QJÿҳQFӫD

luұQÿӅWURQJTXiWUình chӭQJPLQK

LұSOXұQOà vi à trình t ình chӋFVӱGөQJFiFTX\WҳFORJLFY ӵVҳS[ӃSFiFOXұQFӭWURQJTXiWU ӭQJ

minh. Nói cách khác, lu à cách ti ành chұQFKӭQJO ӃQK ӭQJPLQK

Các quy tFFKͱQJPLQK

Các ch à có giá tr êu c ì phép ӭQJPLQKFKӍFKһWFKӁY ӏNKLFK~QJWXkQWKӫQKӳQJ\ ҫXQKҩWÿӏQK9

chӭQJPLQKFyEDWKành ph ên ta có th êu c ày thành ba lo êu cҫQQ ӇFKLDFiF\ ҫXQ ҥLFiF\ ҫXÿӕL

vӟLOXұQÿӅFiF\êu c êu cҫXÿӕLYӟLOXұQFӭFiF\ ҫXÿӕLYӟLOXұQFKӭQJ

Các quy tFÿLYLOXQÿ

Quy t . ҳFLuQÿSKLUõ ràng, xác ÿQK

1Kѭÿ ӃWFkXYjÿRҥQYăQEҵQJQJ{QQJӳWӵ QKL ӱGөQJWURQJFXӝFVӕQJã bi ên mà chúng ta s

WKѭӡQJQJ ҧWURQJNKRDKӑFQKLӅXNKLNK{QJU ӯQJӳFyWKӇFyQKLӅXQJKƭDày, và c õ ràng. Các t

khác nhau, ngh ì v êu lên mƭDFӫDFkXFǊQJFyWKӇKLӇXNKiFQKDX«&KtQKY ұ\NKLQ ӝWOXұQÿӅ

bҵQJQJ{QQJӳWӵQKLên có th hiӇQӝLGXQJFӫDOXұQÿӅÿyÿѭӧFQKӳQJQJѭӡLNKiFQKDX ӇXNKiF

nhau, ho ùng mһFWKұPFKtF ӝWQJѭӡLFǊQJKLӇXQyNKiFQKDXNK{QJQKҩWTXiQWURQJFiFJLDL

ÿRҥQNKiF QKDXNKLFKӭQJPLQK 7U ӵF WӃO~FQj\QJѭӡLWD NK{QJELӃW P ÿDQJFKӭQJên th ình

minh cái gì. VӟLQJ{QQJӳNKRDKӑFYLӋFQKҫPOүQêQJKƭDFӫDQJ{Qtӯ[ҧ\UDtWKѫQWX\QKLrQ

không ph àn toàn. Vì v êu luҧLÿѭӧF ORҥLWUӯKR ұ\NKLFKӭQJPLQKQKҩWWKLӃWSKҧLQ ұQ ÿӅPӝW

cách rõ ràng.

Quy t . ҳFLuQÿNK{QJÿ˱FW͹PkXWKXQ

NӃXOXұQÿӅOà m ì không th a mӝWPӋQKÿӅWӵPkXWKXүQWK ӇFKӭQJPLQKÿѭӧFĈѭDU ӝWOXұQÿӅ

mâu thu ên th ên lүQFyYҿQKѭOjPӝWÿLӅXNK{QJEDRJLӡFyWKӇ[ҧ\UDWU ӵFWӃWX\QKL ҥLNK{QJ

hҷQQKѭYұ\Yì vi à mӋF[iFÿӏQKWtQKPkXWKXүQFӫDPӝWWұSKӧSPӋQKÿӅQyLFKXQJO ӝWYҩQÿӅ

NK{QJÿѫQJLҧQQ ӵFWӃWDFyWKӇJһSQKӳQJFӕ ҳQJFKӭQJPLQKOXұQÿӅFyFiFSKҫQên trên th g

là nhӳQJPӋQKÿӅPkXWKXүQYӟLQKDX

Quy t . ҳFLuQÿSKLJLͷQJX\ên trong su ình chWTXiWU ͱQJPLQK

NӃXOXұQÿӅWKD\ÿәLWURQJTXiWUình ch ì à luӭQJPLQKWK ÿLӅXFKӭQJPLQKÿѭӧFNK{QJSKҧLO ұQ

ÿӅEDQÿҫX7URQJF ӭQJPLQKOXұQÿӅFyWKӇEӏWKD\ÿәLY ƭDFӫDWӯQJӳác quá trình ch ì ý ngh

cӫDFkXEӏOүQOӝQĈLӅXQày r ành chҩWGӉ[ҧ\UDNKLVӱGөQJQJ{QQJӳWӵQKLrQÿӇWLӃQK ӭQJ

minh, vì, nh ã bi ên có th ênѭ ÿ ӃW WӯQJӳ WURQJQJ{Q QJӳWӵ QKL ӇFyQKLӅXQJKƭDNKiFQKDXQ

QJѭӡLFKӭQJPLQKFyWKӇQKҫPOүQVӱGөQJFK~QJO~FWK ӟLQJKƭDQ ӟLQJKƭDNKiFì v ày khi thì v

ngay trong cùng m ình chӝWTXiWU ӭQJPLQK

Các quy tFÿLYLOXQFͱ

Quy t . ҳFLuQFͱSKL[iFWK͹F

Không ph ào c àm luҧLVӵNLӋQTX\OXұWKD\OêWKX\ӃWNKRDKӑFQ ǊQJFyWKӇVӱGөQJO ұQFӭWURQJ

phép ch ùng làm lu ã à khi ӭQJPLQK6ӵNLӋQFKӍFyWKӇG ұQFӭNKLQyÿ ÿѭӧFWKҭPÿӏQKQJKƭDO

sӵKLӋQGLӋQYà n ã ên thӝLGXQJFӫDQyÿ ÿѭӧFNLӇPWUDWU ӵFWӃ

ChҷQJKҥQNK{QJWKӇNKҷQJÿӏQKUҵQJWӗQWҥLFiFQӅQYăQPLQKErQQJRjL7UiLĈҩWYjÿҥLGLӋQ

cӫDFiFQӅQYăQPLQKÿyÿã ào các ch à có nhiÿӃQ7UiLĈҩWEҵQJFiFKGӵDY ӭQJFӭO ӅXQJѭӡL

cho bi ã trông thӃWKӑÿ ҩ\FiFÿƭDED\YӟLFiFVLQKYұWQJRjLKjQKWLQKQKѭYұ\6ӵNLӋQWU{QJ

thҩ\ÿƭDED\Yà sinh v ài hành tinh mà nhiұWQJR ӅXQJѭӡLFKRELӃWKLӋQQD\YүQFKѭDÿѭӧFNLӇP

chӭQJÿҫ\ÿӫQJKƭDOjFKѭDÿҧPEҧRFKҳFFKҳQÿ~QJӢÿk\FyWKӇFyQKҫPOүQYӟLFiFKLӋQ

WѭӧQJNӻWKXұWQKѭSKyQJWrQOӱDWKӱQJKLӋPWKLӃWEӏED\PӟLFyWKӇFyҧRJLiFWұSWKӇJk\UD

bӣLFiFKLӋQWѭӧng th à câu chuyӡLWLӃWFǊQJFyWKӇÿѫQWKXҫQO ӋQEӏDÿһW7URQJKRҥWÿӝQJWѭ

pháp, không th à quá trình thu thӇVӱGөQJQKӳQJOӡLÿӗQÿҥLQKӳQJFKӭQJFӭP ұSNK{QJWXkQ

thӫQJKLêm ng àm ch ào ch cáo. һWTX\ÿӏQKFӫDSKiSOXұW«ÿӇO ӭQJFӭEXӝFWӝLKRһFE ӳDFKREӏ

Các quy lu ùng làm luұWKD\OêWKX\ӃWNKRDKӑFFǊQJFKӍFyWKӇG ұQFӭNKLWtQKÿ~QJÿҳQFӫD

FK~QJÿ ÿѭӧFNLӇPFKӭQJ&KҷQJKҥQKLӋQQD\FKѭDWKӇVӱGөQJOXұQÿLӇPFKRUҵQJVӵVӕQJã

WUrQ7UiLĈҩWFKӍF ӗQWҥLÿѭӧFNKRҧQJPӝWWӍQăPQӳDÿӇFKӭQJP ұQÿLӇPòn t inh cho các lu

khác. V ù hi ã có các công trình nghiên cҩQÿӅQҵP ӣFKӛPһFG ӋQ QD\ÿ ӭXNKRDKӑF ÿѭDUD

khҷQJÿӏQKÿã nêu, tuy nhiên tính òn òi hÿ~QJÿҳQWtQKKӧSOêFӫDQyYүQF ÿ ӓLÿѭӧFNLӇPWUD

lҥLFһQNӁ

Quy t . ҳFLuQFͱSKLÿFOSYLOXQÿ

Yêu c òi hҫXQj\ÿ ӓLWtQKFKkQWKӵFFӫDOXұQFӭSKҧLÿѭӧF[iFOұSÿӝFOұSYӟLOXұQÿӅ&KҷQJ

hҥQFyQJѭӡLFӕJҳQJFKӭQJPLQKWLrQÿӅYӅKDLÿѭӡQJWKҷQJVRQJVRQJWURQJKình hӑF(XFOLG

QKѭVDX

Gi mV͵KDLÿ˱QJWKQJVRQJVRQJGYà d2 cWQKDXWL WÿLP7DVJLÿLPÿyOà A. Ta

kÿ˱QJWKQJGYX{QJJyFYLFKDLÿ˱QJWKQJGYjG*LDRÿLPFDGYLGYà d2

ta ký hi õ ràng tam giác ABC có tXOQO˱WOj%Yj&.KLÿyU QJEDJyFWURQJOQK˯QKDL

JyFYX{QJĈLXQ \KDLÿ˱QJWKQJVRQJVRQJNK{QJWKFWQKDXày vô lý. V

Trong c êu, tác gi ã sӕJҳQJFKӭQJPLQKYӯDQ ҧÿ ӱGөQJFiFOXұQFӭcó thNÿ˱FPWÿ˱QJ

th tQJYX{QJJyFYLFKDLÿ˱QJWKQJVRQJVRQJFKRWU˱F, và QJEDJyFWURQJFDPW

WDPJLiFÿ~QJEQJKDLJyFYX{QJ. Tuy nhiên các m ày l à hӋQKÿӅQ ҥLO ӋTXҧFӫDWLӅQÿӅYӅKDL

ÿѭӡQJWKҷQJVRQJVRQJQӃXNK{QJFyWLӅQÿӅQ ӇFKӭQJPLQKÿѭӧFFK~QJ&KtQKày thì không th

vì v ã nêu không ұ\SKpSFKӭQJPLQKÿ ÿ~QJ

MӝWWURQJQKӳQJYLSKҥPTX\WҳFQày là dùng lu àm lu cұQÿӅÿӇO ұQ ӭ.KLFKӭQJPLQKFҫQSKҧL

tránh không dùng chính luұQÿӅKRһFPӝWPӋQKÿӅQjRÿyWѭѫQJÿѭѫQJYӟLQy KRһFPӝWVӕ

thành ph àm lu ùng cái cҫQQjRÿyFӫDQyÿӇO ұQFӭ1yLFiFKNKiFNK{QJWKӇG ҫQFKӭQJPLQK

ÿӇFKӭQJPLQKFKRFKtQKQy1K ӥUҵQJÿ ӓLQ ҫQWKLӃWSKҧLQìn qua ta ng òi h ày không c êu lên, vì

không ai vi ph ên, trong th ình hình lҥP7X\QKL ӵFWӃW ҥLNKiFKҷQ.KLFKӭQJPLQKQKӳQJOXұQ

ÿӅSKӭFWҥSNKyNKăQVDLOҫPQj\WKѭӡQJ[ҧ\UD

Quy t . ҳFLuQFͱSKLOLrQTXDQÿQOXQÿ

Các s chӵNLӋQGQJÿӇ ӭQJPLQKPӝWOXұQÿӅSKҧLOLrQTXDQÿӃQOXұQÿӅÿy 1yLFiFKNKiF

chúng ph ên ҧLWKұWVӵFҫQWKLӃWFKRYLӋFFKӭQJPLQKOXұQÿӅ1ӃXVӱGөQJFiFVӵNLӋQNK{QJOL

TXDQÿӃQOXұQÿӅWURQJSKpSFKӭQJPLQKWK ӭQJPLQKÿyWUӣQ ӅQì phép ch ên dài dòng, không li

mҥch, khó hi êm ng ì viӇX1ӃX[pWQJKL һWYӅPһWORJLFWK ӋFVӱGөQJOXұQFӭQKѭYұ\NK{QJVDL

tuy nhiên nó thӯD

Trong th ì vô tình, không hi ên h à vi ӵFWӃQKLӅXQJѭӡLY ӇXÿѭӧFPӕLOL ӋJLӳDFiFVӵNLӋQY{êP

phҥP\êu cҫXQj\ 1KѭQJFǊQJFyNK{QJtWWUѭӡQJKӧS WURQJÿyQJѭӡL FKӭQJPLQK Fӕê YL

phҥP\êu c ày. H ên r à nhҫXQ ӑOjPQKѭYұ\ÿӇSKpSFKӭQJPLQKWUӣQ ӕLUҳPY ӡYұ\PjÿiQK

lӯDÿѭӧFQJѭӡLQJKHQJѭӡLÿӑF

Trong các cuӝFWUDQKOXұQFǊQJQKѭWURQJKRҥWÿӝQJWѭSKiSQKLӅXNKLQKӳQJQJѭӡLWKDPGӵ

cӕênêu lên các s ình cӵNLӋQNK{QJOLrQTXDQÿӃQYҩQÿӅÿDQJWUDQKOXұQÿӇWUDQKWKӫFҧPW ӫD

nhӳQJQJѭӡLQJKHKRһFÿӇOàm m ình c ình. Ví d ào ҩWFҧPW ӫDKӑÿӕLYӟLÿӕLWKӫFӫDP өÿӇE

ch luӳDFKRWKkQFKӫFӫDPình, b ài sӏEXӝFWӝLOӯDÿҧRFKLӃPÿRҥWW ҧQQKjQѭӟF ұWVѭQyLUҵQJ

thân ch ình có công vӫFӫD{QJWDUҩWTXDQWkPJL~SÿӥPӝWVӕJLDÿ ӟLQѭӟF6ӵNLӋQEӏFiRTXDQ

WkPJL~SÿӥPӝWVӕJLDÿ ӟLQѭӟFWX\ӋWQKL ӅOL ӟLYҩQÿӅÿDQJình có công v ên không h ên quan t

tranh lu ình cұQQKѭQJOXұWVѭQrXOrQÿӇWUDQKWKӫFҧPW ӫDQJѭӡLQJKH

Các yêu cXÿLYLOXQFKͱQJ

Quy t . ҳFLSOXQSKLWXkQWKFiFTX\WFORJLF

NӃXNK{QJWXkQWKӫFiFTX\WҳFORJLFWKì phép ch ì chính sӭQJPLQKNK{QJFKһWFKӁY ӵWXkQWKӫ

quy t à khҳFORJLFOjÿҧPEҧRFKRWtQKÿ~QJÿҳQKRһFtWQhҩWO ҧQăQJÿ~QJÿҳQFӫDOXұQÿӅNKL

các lu ì mu ào t ã có ұQFӭÿ~QJ.K{QJWXkQWKӫTX\WҳFORJLFWK ӕQU~WUDNӃWOXұQQ ӯFiFWLӅQÿӅÿ

cǊQJÿѭӧFNKLÿyFiFNӃWOXұQVӁWùy ti à không có giá trӋQY ӏ

Quy t . ҳF.K{QJÿ˱FFKͱQJPLQKYòng quanh

KhôngÿѭӧFFKӭQJPLQKYòng quanh nghƭDOjNK{QJÿѭӧFGQJ$ÿӇFKӭQJPLQKFKR%UӗLOҥL

GQJ%ÿӇFKӭQJPLQKFKR$

Quy t . ҳFLuQFKͱQJSKLUõ ràng, ngQJQ

Khi ti ành ch ùng nhӃQK ӭQJPLQKNK{QJÿѭӧFSKpSG ӳQJWӯQJӳFyêQJKƭDFKѭDÿѭӧF[iFÿӏQK

rõ. N ì nên xác ào s à trong suӃXWӯFyQKLӅXQJKƭDWK ÿӏQKWUѭӟFQJKƭDQ ӁÿѭӧFVӱGөQJY ӕWTXi

trình ch ã xác ӭQJPLQKVӁFKӍVӱGөQJQJKƭDÿ ÿӏQKÿy3KpSFKӭQJPLQKSKҧLQJҳQJӑQQJKƭD

OjNK{QJÿѭӧF OһSÿLOһSOҥL PӝWVӕWѭWѭӣQJQjR ÿyNK{QJÿѭӧFÿѭDYjRSKp ӭQJPLQKp ch

nhӳQJVӵNLӋQNK{QJFyOLên quan, không bàn luұQYӅQKӳQJYҩQÿӅNKiFNK{QJFyTXDQKӋÿӃQ

vҩQÿӅÿDQJFKӭQJPLQK

Trong th ì ngӵFWӃWѭGX\WUDQKOXұQQӃXYLSKҥPFiFTX\WҳFFKӭQJPLQKPӝWFiFKFӕêWK ѭӡL

ta g à ngӑLO ө\ELӋQ

3.2.6. Tránh ngө\ELӋQ

Khái ni ngӋP ө\ELӋQ

Trong th c t , nhi u khi chúng ta nghe nh ng l p lu n có v r t ch t ch , r t có tính thuy t ͹   ͷ        

phFQK˱QJWKt ra l i là nh ng l p lu n sai l m. S d y là vì trong nh ng l p lu ͷ     ƭQK˱Y ͷ  Qÿy

có nh ng thành ph n vi ph m quy t i ta g i nh ng sai l m không c ý là s ngͷ   cORJLF1J˱  ͷ   ͹ 

bin, còn nh ng sai l m c ý thì c g i là s ng y bi n.ͷ   ÿ˱  ͹  

Ngөy bi n là s c ý vi ph m các quy t c logic trong suy lu n nh m m ng Ӌ ӵ ӕ ҥ ҳ ұ ҵ өFÿtFKÿiQKOҥFKѭӟ

QJѭӡLQJKHQJѭӡLÿӑFOjPFKRQJѭӡ ҫPWѭӣQJFiLVDLOjÿ~QJYjFiLÿ~QJOjVDLi khác nh

Ngө\ELӋQOLrQTXDQÿӃQVX\OXұQOұSOXұQFKӭNK{QJSKҧLOLrQTXDQÿӃQNӃWOXұQFӫDVX\OXұQ

lұSOXұQҩ\9ì th , m à ngӃ ӝWVX\OXұQFyNӃWOXұQVDLFǊQJFyWKӇNK{QJSKҧLO ө\ELӋQ;QJѭӧFOҥL

bҥQFyWKӇVDYào ng . Chө\ELӋQQJD\FҧNKLêNLӃQFӫDEҥQOjKRjQWRjQÿ~QJÿҳQ ҷQJKҥQVX\

luұQVDXÿk\FyNӃWOXұQVDLQKѭQJKRjQWRjQNK{QJFKӭDÿӵQJQJө\ELӋQ³0ӑLW{QJLiRÿӅX

t uӗQWҥLYƭQKYLӉQ1KR*LiROà tôn giáo, vұ\1KR*LiRWӗQWҥLYƭQKYLӉQ´7URQJNKLÿyOұSO ұQ

có k ì các ӃWOXұQÿ~QJÿҳQQKѭVDXÿk\OҥLFKӭDQJө\ELӋQ7KX\ӃWWLӃQKyDFKҳFFKҳQÿ~QJY

nhà khoa hӑFÿӅXWLQQKѭWKӃ´

MӝWVӕORҥLQJө\ELӋQWKѭӡQJJһS

Có th ành r ào các tiêu chí khác nhau. Ӈ FKLD QJө\ ELӋQ WK ҩW QKLӅX NLӇX NKáF QKDXFăQ Fӭ Y

1KѭQJÿӇWKXұQWLӋQFKRYLӋFWUiQKY ӕQJQJө\ELӋQӣÿk\FK~QJW{LSKkQFKLDQJө\ELӋQà ch

thành các lo ào các th à nhà ngҥLFăQFӭY ӫSKiSP ө\ELӋQVӱGөQJ6DXÿk\WDVӁ[pWPӝWVӕNLӇX

ng ày.ө\ELӋQWKHRFiFKSKkQFKLDQ

a. Ng\ELQG͹DYào uy tín

Theo quy lu ì khi nêu ra m êu lên các ұWOêGRÿҫ\ÿӫWK ӝWêNLӃQPӝWTXDQÿLӇPFK~QJWDSKҧLQ

FѫVӣFӫDêNLӃQTXDQÿLӇPÿy&ѫVӣFӫDêNLӃQTXDQÿLӇPFyWKӇO ӝWOêWKX\ӃWNKRDKӑFà m

QjRÿyÿ ÿѭӧFFKӭQJPLQKQKӳQJVӵNLӋQQjRÿyFiFTX\ÿӏQKFӫDSKiSOXұW«ã .

NhӳQJÿLӅXPjWtQKÿ~QJVDLFKѭDU ӇGQJOjPFѫVӣFKRêNLӃQOұSOXұQÿѭӧFõ ràng không th

Trong kiӇXQJө\ELӋQGӵDYjRX\WtQÿiQJOӁSKҧLÿѭDUDGүQFKӭQJÿѭDUDFKӭQJFӭFKROұS

luұQFӫDPình, thì nhà ng ào uy tín c ay tө\ELӋQOҥLGӵDY ӫDQJѭӡLNKiFK әFKӭFNKiFÿӇWKD\

thӃ/jPQKѭYұ\Oà ng ì uy tín cө\ELӋQEӣLY ӫDPӝWQJѭӡLKD\PӝWWәFKӭFNK{QJÿҧPEҧR

chҳFFKҳQUҵQJWҩWFҧQKӳQJÿLӅXPjQJѭӡLÿyKD\WәFKӭFÿyQyLÿӅXÿ~QJ

Không ph àm cho câu nói cҧLX\WtQO ӫDQJѭӡLWDÿ~QJPjQJѭӧFOҥLFKtQKFiLÿ~QJFӫDQKӳQJ

câu nói cӫDPӝWQJѭӡLWҥRQrQX\WtQFKRQJѭӡLÿy

LұSOXұQ QKѭVDX OjQJө\ELӋQ GӵDYào uy tín: “ThuyӃW ViQJWҥR WK{QJPLQK WKX\ӃWWKHRÿy

cuӝFVӕQJOà quá ph à ph ó tác ӭFWҥSÿӇFyWKӇJLҧLWKtFKEҵQJWKX\ӃWWLӃQKyDP ҧLWKӯDQKұQF

ÿӝQJFӫDPӝWTX\ӅQOӵFVLrXQKLrQOjÿ~QJY ӵX7әQJ7KӕQJ0ӻ*%XVKÿ ѭӣQJQKѭì c ã tin t

Ӄ´

. ã sӢ ÿk\QJѭӡL WD ÿ ӱGөQJ X\ WtQFӫD FӵX7әQJ 7KӕQJ0ӻ *%XVK ÿӇ WKD\WKӃ FKR

chӭQJFӭ

Theo BBC, d /2005 TүQOҥLWӯKWWSYLHWEDRYQ7KiQJ әQJ Th à G. Bush nói lý thuy ên ӕQJ0ӻKӗLEҩ\JLӡO ӃWFyW

“KhҧQăQJViQJWҥRWK{QJPLQK´FҫQÿѭӧFJLҧQJGҥ\

MӝWYtGөNKiF³3KөQӳOà m àn ông, vì h c làm ra tӝWSKҫQFӫDQJѭӡLÿ ӑÿѭӧ ӯPӝW[ѭѫQJVѭӡQ

cӫDÿjQ{QJ.LQKWKiQKÿã vi ã ph ào uy tín, vì ӃWUõQKѭYұ\´Ӣÿk\WDÿ ҥPOӛLQJө\ELӋQGӵDY

NK{QJÿѭDUDEҩWFӭFѫVӣQ ӵNKҷQJÿӏQKFӫDP ӍGӵDY ӫDPӝWWәào cho s ình, mà ch ào uy tín c

chӭFFөWKӇOà Thiên Chúa Giáo, thông qua Kinh Thánh cӫDQy

b. Ng\ELQG͹DYjRÿiPÿ{QJG͹DYjRG˱OXQ

Trong ki ày, thay cho vi à chӇXQJө\ELӋQQ ӋFÿѭDUDOXұQFӭY ӭQJPLQKOXұQÿLӇPQJѭӡLQyLOҥL

cho r ì có nhiҵQJOXұQÿLӇPOjÿ~QJY ӅXQJѭӡLF{QJQKұQQKѭYұ\7KӃQKѭQJWUrQWKӵFWӃQKLӅX

nJѭӡLFKROjÿ~QJFKѭDÿҧPEҧRWtQKÿ~QJÿҳQFӫDOXұQÿLӇPQJѭӧFOҥLQKLӅXQJѭӡLFKROà sai

cǊQJNK{QJFyQJKƭDOà luұQÿLӇPFKҳFFKҳQVDL

Ví d và Ninh nói chuyөHҧL ӋQYӟLQKDX

HҧL: Ph ình s ! ѭѫQJ1JDYӟL% ҳSFѭӟLQKDXUӗLÿҩ\

Ninh: Th àm sao bӃKҧ"/ ҥQELӃW"

HҧL: C ên r à!ҧWUѭӡQJQyLҫPO ӗLP

7URQJÿRҥQÿӕLWKRҥLWU ҧLÿ ӵDY ӵNLӋQFyQKLӅXQJѭӡLQyLO ѭѫQJ1JDYӟL%ên H ã d ào s à Ph ình

sҳSFѭӟLQKDXÿӇNKҷQJÿӏQKOà h à không h ào khác cho ӑVҳSFѭӟLQKDXP ӅÿѭDUDFKӭQJFӭQ

l ình.ұSOXұQFӫDP

Ví d

ө Ngày t ì l ã nói nh , và hàng ұQWKӃVӁÿӃQYjRQăPY ӏFKFӫDQJѭӡL0D\Dÿ ѭWKӃ

QJjQQJѭӡLÿ WLQQKѭWKӃã

Ӣÿk\QJѭӡLWDÿ ӵD ӵWLQWѭӣQJFӫD JѭӡL´ÿӇOұSOXұQ7X\QKLã d vào “s hàng ngàn n ên, hàng

QJjQQJѭӡLÿyFǊQJFyWKӇVDLY ӃVӵWLQWѭӣQJFӫDKӑN ӇG QJOjPFѫVӣWӭFO ұQì th hông th ù à lu

cӭFKROұSOXұQ

c. Ng\ELQG͹DYào sͱFPQK

Khi ngѭӡLWDNK{QJÿѭDUDÿѭӧFFiFFKӭQJFӭFiFOêOӁWKtFKKӧSÿӇWKX\ӃWSKөFQJѭӡLNKiF

OjPFKRQJѭӡLNKiFWLQWѭӣQJY ӵÿ~QJÿҳQFӫDÿLӅXP QJѭӡLWD өQJYǊOӵFào s ình nói, và sӱ d

hoһFÿHGӑDVӱGөQJYǊOӵFÿӇpSQJѭӡLNKiFWLQYào và ch ình thì khi ҩSQKұQOXұQÿLӇPFӫDP

ÿyQJѭӡLWDÿD ө\ELӋQWKHRNLӇXGӵDY ӭFPҥQKӢÿk\VӭFPҥQKFKӭNK{QJSKҧLOng ng ào s à

tính chân lý cӫDOXұQÿLӇPEҳWQJѭӡLQJKHSKҧLWLQWKHR

Ví d à thө1K ӡ7KLrQ&K~D*LiR ÿã r êu sѫLYjRGҥQJQJө\ELӋQQj\NKLÿHGӑDVӁWKL ӕQJ*

Galile trên giàn l rái ình. ӱDÿӇbҳW{QJSKҧLWӯEӓTXDQÿLӇP7 ĈҩWTXD\TXDQKMһWTrӡLFӫDP

Ví d à v ài theo l ò өNKiF+DLDQKHPӣQK ӟLQKDX1JѭӡLDQKNK{QJKӑFE ӡLPҽGһQPjFKѫLWU

FKѫLÿLӋQWӱĈӗQJWKӡLDQKGһQHPO ҽYӅWK ӟLPҽOjDQKÿ ӑFE ҧQà khi m ì nói v ã h ài. Khi em ph

ÿӕLY ѭYұ\O ӕLWK ѭӡLDQKKăPUҵQJQӃXHPNK{QJQyLQKѭYұ\DQKVӁÿiQKì nh à nói d ì ng

S dӭFPҥQKÿѭӧFVӱGөQJWURQJNLӇXQJө\ELӋQQày rҩWÿD ҥQJ1yFyWKӇOà sӭFPҥQKNLQKWӃ

hoһFVӭFPҥQKTXkQVӵKRһFQJRҥLJLDRFӫDFiFTXӕFJLDQyFǊQJFyWKӇOà sӭFPҥQKFѫEҳS

quyӅQOӵFKành chính, v à nhiӏWKӃFӫDFiQKkQY ӅXVӭFPҥQKNKiF

1JѭӡL0D\D ӝWGkQWӝFWӯQJVӕQJӣ0H[LFRWKӡLFәÿҥLQәLWLӃQJYӅVӵWK{QJWKiLWURQJFiFOƭQKYӵFWRiQKӑFY- m à

WKLrQYăQKӑF'ӵDWKHRFKLӃFFӝW ӕQO ӏFKFӫDQJѭӡL0D\DÿѭӧFFiFQK ҧRFәW ҩ\WҥL0H[LFRWK ѭӡLv à l à kh ìm th ì ng

0D\Dÿã tính toán và xây d ày cuӵQJOӏFKFKRWәQJFӝQJ«QăPĈLӅXÿһFELӋWӣFKӛQJ ӕLF ӫDEӝOӏFKFәQùng c ày

chính là ngày 21-12-9jRÿ~QJQJj\Qj\WK ҫQWUXQJWk ӫDGҧL1JkQ+ ӭD7UiLĈҩWFӫDFK~QJWDVӁWҥRì ph m c à ch

vӟL0һW7UӡLPӝWÿѭӡQJWKҷQJOҫQÿҫXWLên trong 26 nghìn n ày s àm xáo trăPĈLӅXQ ӁO ӝQQJXӗQQăQJOѭӧQJWӯ0һW

Tr TrӡLFKX\ӇQÿӃQ7UiLĈҩW1JXӗQQKLӋWFӫD0һW ӡLYào th bình thӡLÿLӇPQKѭYұ\VӁSKyQJUDFDRKѫQ ѭӡQJFyWKӇ

ҧQKKѭӣQJPҥQKÿӃQP{LWUѭӡQJ sӕQJWUrQ7UiLĈҩW(Theo http://my.opera.com/sanyasins/blog/ngay tan the theo lich

co cua nguoi maya).

MӝWFһSWình nhân bàn nhau trong t àn ông muѭѫQJODLVӁVӕQJӣÿkX1JѭӡLÿ ӕQVӕQJӣQ{QJ

thôn, vì theo ng ãi nên con ngѭӡLÿyӣQ{QJWK{QNK{QJJLDQUӝQJU ѭӡLWKѭWKiLPҥQKNKӓHKѫQ

1JѭӡLSKөQӳOҥLWKtFKVӕQJӣWK ӏY ӋQOӧLKѫQFKҷQJKҥQFKӍFҫQÿLY өFPpWOjÿành th ì ti ài ch ã

ÿӃQ FKӧ0 ӏX DLQJѭӡ өQӳEұWNKyF KLÿy VӧQѭӟF PҳW QJѭӡL\ãi không ai ch i ph . K êu nên

QJѭӡLÿjQ{QJÿjQKFKӏXQJKHWKHRF{WD

7URQJWUѭӡQJKӧSQj\QJѭӡLSKөQӳFǊQJÿ ө\ELӋQGӵDY ǊOӵF6ӭFPҥQKFӫDF{WDOã ng ào v à

vӏWKӃFӫDPình trong tình yêu, còn vǊNKtFKtQKOjQѭӟFPҳW

d. Công kích cá nhân

Trong tranh lu à ý kiұQFiLÿѭӧF[HP[pWFKӭQJPLQKKD\EiFEӓO ӃQFӫDQKӳQJQJѭӡLWKDPJLD

tranh lu ên mұQFKӭNK{QJSKҧL EҧQWKkQQJѭӡL WUDQKOXұQ KD\Wѭ FiFKFӫD Kӑ7X\QKL ӝWVӕ

QJѭӡLOҥLF{QJNtFKÿӕLSKѭѫQJWKD\FKRF{QJNtFK ӃQFӫDÿӕLSKѭѫQJÿy1KѭWKӃOjÿý ki ã

phҥPSKҧLNLӇXQJө\ELӋQF{QJNtFKFiQKkQĈk\Oà kiӇXQJө\ELӋQUҩWWKѭӡQJ[ҧ\UDNKLFiF

ӭQJFӱYL ӝWFKӭFYөQjRÿyYұQÿӝQJWUDQKFӱFKRP ÿһFELӋWKD\[ҧ\UDYӟLên cho m ình. Nó

nhӳQJQJѭӡLWtQKNKtQyQJQҧ\NK{QJELӃWFiFK tӵNLӅPFKӃ

Ví d à th ã ngө+DLQJѭӡLWUDQKOXұQYӟLQKDXYӅYҩQÿӅNK{QJJLDQY ӡLJLDQ+ӗLOkXFKѭDQJ Ǌ

mӝWWURQJKDLQJѭӡLQyLÔng sai r ì v à cӗL{QJFyELӃWJ ӅYұWOêKD\WULӃWKӑFÿkXP ӭNKҷQJ

ÿӏQKêNLӃQFӫDP ӍELӃWOjPWKѫYӟYҭQWK{Lình, ông ch !

Ví d àn vөNKiFĈDQJE ӅPӝWYҩQÿӅNKRDKӑFêNLӃQFӫDPӝWGLӉQJLҧFyYҿÿDQJWKX\ӃWSKөF

ÿѭӧFPӑLQJѭӡLĈӕLWKӫFӫDQJѭӡLÿyQyL³ ӑLQJѭӡLÿӯQJWLQ{QJWD{QJWDFKҷQJSKҧLOM à

nhà khoa h ì à m ng sung túc ành phӑFJ ÿkXFKӍO ӝWÿӭDFRQEҩWKLӃXWK{LĈҩ\{QJWDVӕ ӣWK ӕ

mà v ình s ê nhà”.үQÿӇFKRFKDPҽP ӕQJNKәFӵFӣTX

e. Ng\ELQEQJFiFKÿiQKYào tình cP

Ví d :ө

MӝWF{QJW\VҧQ[XҩWVӳDFKRWUҿHPEӏSKiWKLӋQOjPăQJLDQGӕLVҧQ[XҩWUDVӳDQKLӉPÿӝF

gây b ùng sӋQKFKRQKLӅXWUҿHPG ҧQSKҭPcӫDKӑ+ӑEӏFKtQKTX\ӅQ[ӱSKҥWEXӝFGӯQJVҧQ

xuҩWYà kh òi bҳFSKөFKұXTXҧ+ӑFǊQJEӏQKLӅXQҥQQKkQFӫDYөYLӋFNLӋQÿ ӗLWKѭӡQJ7UѭӟF

tòa, thay vì à nÿѭDUDFiFFKӭQJFӭOұSOXұQUҵQJF{QJW\FǊQJO ҥQQKkQFӫDQKӳQJNҿY{OѭѫQJ

tâm, ho ình ên không phát hiһFGRWU ÿӝF{QJQJKӋFӫDF{QJW\WKҩSNpPQ ӋQÿѭӧFÿӝFWӕ«ÿӇ

gӥWӝL OXұWVѭFӫDF{QJW\ÿyOҥL QyLUҵQJWURQJ WKӡLJLDQKRҥWÿӝQJFӫDPình công ty ã có ÿ

nhiӅXÿyQJJySFKRQKjQѭӟFYjÿӏDSKѭѫQJUҵQJKӑKLӋQFyKàng ch àn công nhân, nөFQJ ӃX

Tòa bu ì h àm, gia ӝFEӗLWKѭӡQJFKRQҥQQKkQWK ӑVӁEӏSKiVҧQF{QJQKkQFӫDKӑVӁPҩWYLӋFO

ÿ ӑVӁNK{QJDLORFKRY ӝWF{QJW\FyEӅG ӅQWKӕQJVӁEӏ[yDVә9 ӃÿӅQJKӏình h à m ày truy ì th

Tòa xem xét gi ình phҧPQKҽK ҥWJLҧPEӟWVӕWLӅQEӗLWKѭӡQJ

Ĉk\OjQ ө\ELӋQÿiQKY ҧP7URQJNLӇXQJө\ELӋQQ ÿѭDUDFiFOXұQFӭYg ào tình c ày, thay vì à

lұSOXұQÿӇFKӭQJWӓOXұQÿLӇPFӫDPình ìm cách tác ào tâm lý, ÿ~QJQKjQJө\ELӋQW ÿӝQJY

tình c ên lòng thông cҧPFӫDQJѭӡLQJKHÿӇJӧLO ҧPKRһFWKѭѫQJKҥLÿӇÿѭӧFWKӯDQKұQOjÿ~QJ

f. Ng\ELQÿiQKWUiROXQÿ

Ĉk\OjNLӇXQJө\ELӋQUҩWSKәELӃQ7URQJNLӇXQJө\ELӋQQj\WUѭӟFKӃWQK ө\ELӋQWKD\WKӃà ng

luұQÿӅEDQÿҫXEҵQJPӝWOXұQÿӅPӟLWURQJTXiWUình tranh luұQ/XұQÿӅPӟLQj\NK{QJWѭѫQJ

ÿѭѫQJYӟLOXұQÿӅEDQÿҫX6DXÿy{QJWDFKӭQJPLQKOXұQÿӅPӟLPӝWFiFKUҩWFKһWFKӁYà

cuӕLFùng tuyên b à mình ã ch ì hai luӕO ÿ ӭQJPLQKÿѭӧFOXұQÿӅEDQÿҫX9 ұQÿӅOjNK{QJWѭѫQJ

ÿѭѫQJYӟLQKDXQ ҩWQJө\ELӋQOӝU ĈӇWKӵFKLӋQNLӇXQJө\ELӋQQ ө\ELӋQên tính ch õ. ày, nhà ng

hay sӱdөQJQKӳQJKLӋQWѭӧQJQJ{QQJӳÿӗQJkPNKiFQJKƭDPӝWWӯFyQKLӅXQJKƭD«KRһF

ÿHPÿӗQJQKҩWFiLEӝSKұQYӟLFiLWR ӇÿӗQJQKҩWFiLWR ӇYӟLFiLEӝSKұQKRһFGLӉQWҧàn th àn th

PѫKӗÿӇPXӕQKLӇXWKHRFiFKQ ǊQJÿѭӧF«ào c

Ví d ì ngө: ĈӇchӭQJPLQKUҵQJNKLQJѭӡLWDJLjXFyQRÿӫWK ѭӡLWDTXDQWkPÿӃQQJKӋWKXұW

nhà ng ì ng ìm cái ө\ELӋQGүQUDFiFGүQFKӭQJUҵQJNKLQJѭӡLWDÿyLNKәWK ѭӡLWDSKҧLORÿLW ăQ

cái m ình һFFKӭNK{QJTXDQWkPÿӃQQJKӋWKXұW+ѫQQӳDWURQJOӏFKVӱQKkQORҥLFiFF{QJWU

kiӃQWUúc ho ình giàu có àm. һFQJKӋWKXұWOӟQÿӅXGRFiFYXDFK~DKRһFFiFJLDÿ ÿһWO

Trong ví d ày ta th à ngөQ ҩ\QK ө\ELӋQ WKD\OXұQÿӅEDQÿҫXEҵQJOXұQÿӅPӟL.KLQJѭӡLWD

QJKqRÿyLWK ѭӡLWDNK{QJTXDQWkPÿӃQQJKӋWKXұWì ng

g. ĈiQKOFK˱QJ

KiӇXQJө\ELӋQ này rҩWJLӕQJYӟLNLӇXQJө\ELӋQÿiQKWUiROXұQÿӅ1KѭQJWURQJÿiQKWUiROXұQ

ÿӅWK ө\ELӋQSKҧLFKӭQJPLQKOұSOXұQFKROXұQÿӅPӟLF ӇXÿiQKOҥFKѭӟQJì nhà ng òn trong ki

thì nhà ngө\ELӋQFKӍFӕJҳQJÿѭDFXӝFWUDQKOXұQUD[DYҩQÿӅEDQÿҫXNK{QJFҫQchӭQJPLQK

luұQÿӅPӟLQào. Nhà ng ày nhө\ELӋQFǊQJWKѭӡQJWKӵFKLӋQÿLӅXQ ӡVӵDPKLӇXÿӕLSKѭѫQJ

cӫDPình, ch õ nhҷQJKҥQQKѭELӃWU ӳQJOƭQKYӵFTXDQWkPFӫDKӑÿӇWKD\ÿӅWjLÿDQJWUDQKOXұQ

bҵQJYҩQÿӅKD\FkXFKX\ӋQJì tâm.ÿyPjQKӳQJQJѭӡLNKiFFǊQJTXDQ

Ví d : Hai sinh viên tranh luө ұQYӟLQKDXYӅYҩQÿӅKӑFSKtEұFÿҥLKӑF1JѭӡLWKӭQKҩWQyLUҵQJ

hӑFSKtÿҥLKӑFWURQJFiFWUѭӡQJF{QJOұSEk\JLӡTXiWKҩSQrQFiFWUѭӡQJÿҥLKӑFNK{QJFyÿӫ

NLQKSKtÿӇWәFKӭFÿ ҥRWӕW9 ӃFҫQWăQJKӑFSKtO ҩWOѭӧQJÿ ҥRPӟLFyWKӇFҧLào t ì th ên thì ch ào t

thiӋQÿѭӧF1JѭӡLWKӭKDLFKRUҵQJNK{QJQrQWăQJKӑFSKtӣEұFÿҥLKӑFYjWăQJKӑFSKtFǊQJ

FKѭDFyJ ҳFFKҳQO ҩWOѭӧQJÿ ҥRVӁWăQJWѭѫQJӭQJ6DXPӝWO~FWUDQKOXұQWKҩ\OêOӁì ch à ch ào t

cӫDPình t h Nhà bӓUD\ӃXWKӃnJѭӡLWKӭKDL ӓLEҥQ ҥQӣQ{QJWK{QFKҳFFǊQJJһSQKLӅXNKy

NKăQGRE ӡSKҧLNK{QJ"6DXNKLQJKHEҥQWUҧOӡLÿ~QJYұ\DQKWDQyLWLӃSYӅFiFão giá bây gi

NKyNKăQFӫDQ{QJGkQQKѭJLiSKkQEyQYұWWѭQ{QJQJKLӋSWăQJFDRJLiO~DWK ұSSKì ph ù khi

lên khi xu , ngay l àn luӕQJ«%ҥQDQKWDWӭFOjQJѭӡLWKӭQKҩW ұSWӭFE ұQYӅFiFYҩQÿӅPӟLÿy

YjÿӅW ұQEDQÿҫXEӏEӓTXDài bàn lu

h. Ng ên\ELQQJXQKL

Ngày 12/10/2006 m àn c ào Mi ão lӝWÿR ӭXWrӧFKRÿӗQJE ӅQ7UXQJbӏE өWOrQÿѭӡQJWӯ73+ӗ

Chí Minh. Ngj\K{PVDXÿRjQEӏWDLQҥQJLDRWK{QJWKҧPNKӕFӣ.KiQK+ ѭӡLEӏFKӃWòa, 12 ng

mӝWQJѭӡLEӏWKѭѫQJ1KLӅXQJѭӡLFKRUҵng vì âm l nên bÿRjQFӭXWUӧQj\ÿLYjRQJj\ ӏFK ӏ

tai n ùng h ên ã ên thành quy lu ên nhân cҥQ0ӝWVӵWU ӧSQJүXQKL ӣÿk\ÿ ÿѭӧFQkQJO ұW1JX\ ӫD

tai n ày xu à n n ҥQWKұWUDNK{QJSKҧLQJ ҩWSKiWOjQJj\QjRPjOjÿѭӡQJViNpPFKҩWOѭӧQJY ҥ

FRLWKѭӡ ӫDFiFW Ӄng an toàn giao thông c ài x

i. Ng\ELQÿHQ– trQJ

Ngө\ELӋQÿHQ– tr ìn th à nêu lên các khҳQJ[ҧ\UDNKLWURQJOұSOXұQFKӍQK ҩ\Y ҧQăQJÿӕLOұS

nhau, các thái c à c ày thì là cӵFWӯÿk\FKRUҵQJNK{QJSKҧLO ӵFQ ӵFNLDORҥLEӓWҩWFҧFiFNKҧ

QăQJNKiF

Ví dө  &y QJѭӡLNKҷQJ ÿӏQK UҵQJ NKL UăQJ QDQK FӫD WUҿHP PӑF FKrQK UD ErQ QJRjL UăQJ

khӇQKWKì nên nh ì n hì “cái duyên” do nó mang lәEӓY ӃXÿӇQJX\rQQKѭYұ\W ҥLNK{QJEÿѭӧF

sӵNKyNKăQNKLOàm v à vì th à dӋVLQKUăQJPLӋQJY ӃP ӉEӏVkXUăQJ

Trong l êu lên hai thái c : hoұSOXұQQj\QJѭӡLQyLFKӍQ ӵF һFÿӇQJX\rQUăQJPӑFOӋFKQKѭYұ\

hoһFQKәEӓUăQJÿy7URQJNKLÿyWKì trên th òn có kh à ti ành chӵFWӃF ҧQăQJWKӭEDÿyO ӃQK ӍQK

nha cho tr v .ҿQKӓÿӇUăQJvӅÿ~QJ ӏWUt

j. Ng\ELQEQJFiFKG͹DYào nhân quVDL

Ĉk\Oj ORҥL Qgө\ELӋQ EҵQJFiFKVӱGөQJOұS OXұQWURQJÿyTXDQ KӋQKkQTXҧJLӳDFiFKLӋQ

WѭӧQJÿѭӧFKLӇXVDL ҥLQKѭVDX. Có thӇ phân lo

- ĈiQKÿQJQJX\ên nhân v ên c :LQJX\ 

Sau cu 5 ngày gi à Gruzia, M à NATO cho nhi àu chi ùng BiӝFFKLӃQ ӳD1JDY ӻY ӅXW ӃQÿӃQY ӇQ

ĈHQYӟLOұSOXұQUҵQJKӑFKX\ӇQYLӋQWUӧQKkQÿҥRÿӃQFKR*UX]LD1KѭQJÿk\OjQJө\ELӋQ

bӣLFKX\ӇQKàng c à cái c àng c àu dân ӭXWUӧFhӍO ӟYLӋFFKX\ӇQK ӭXWUӧQKѭYұ\WKӵFKLӋQEҵQJW

sӵKLӋXTXҧKѫQQKLӅXVRYӟLGùng tàu chi ên nhân th à M à NATO muӃQ1JX\ ұWVӵӣÿk\O ӻY ӕQ

thӇKLӋQFKR1JDWKҩ\TX\ӃWWkPEҧRYӋ*UX]LDPà th à bӵFFKҩWO ҧRYӋÿѭӡQJӕQJGүQGҫXFӫD

hӑ

NghӏVƭ0ӻ5RQ3DXONKҷQJÿӏQK³9LӋF0ӻKұXWKXүQFKR*UX]LDOjKjQKÿӝQJNK{QJSKҧLYì

dân ch ày

ӫ&K~QJWDFyPһWӣ*UX]LDÿӇEҧRYӋÿѭӡQJӕQJGүQGҫX´

1KѭYұ\WKHRQJKӏVƭQ

thì l ì dân ch à lu l à ұSOXұQY ӫY ұWSKiSTXӕFWӃÿӇKұXWKXүQFKR*UX]LDFKӕQJ ҥL1JDFӫD0ӻO

mӝWVӵQJө\ELӋQ%ҧRYӋGkQFKӫYà lu à cái c à thôi, nguyên nhân là ұWSKiSTXӕFWӃFKӍO ӟP

bҧRYӋӕQJGүQGҫX

Ví d : M ên th êu tr ên. Anh ta rөNKiF ӝWQDPVLQKYL ҫP\ ӝPQKӟPӝWQӳVLQKYL ҩWKD\ÿӃQWKăP

nӳ VLQKYLrQ QyL WUrQÿӇ PѭӧQViFh vӣ1KѭQJWKұWUD FKX\ӋQPѭӧQ ViFKFKӍ O ӟ Fà cái c òn

nguyên nhân th à anh ta muұWO ӕQJһSPһWF{JiLÿy

- :6DXFiLÿyY\OjGRFiLÿy

1ăPWURQJNKRҧQJWKӡLJLDQWӯ ÿӃQ ӕQEpVѫVLQKÿәEӋQKYjVDXÿyEDEp/0 /05 b

tӱYRQJVDXNKLÿѭӧFWLêm phòng viêm gan siêu vi B. Th à nhi ên nhân ӃO ӅXQJѭӡLYӝLFKRQJX\

trҿFKӃWOà do tiêm phòng viêm gan siêu vi B. Tuy nhiên, có r ên nhân có th àm ҩWQKLӅXQJX\ ӇO

trҿFKӃWNKLPӟLVLQK9à nghiên c à T ã xác nhӭXVDXÿyFӫD%ӝ<WӃY әFKӭF<WӃWKӃJLӟLÿ ұQ

rҵQJ tiêm phòng viêm gan siêu vi B không ph à nguyên nhân cái chҧLO ӃWFӫDFiFEpVѫVLQKQyL

trên.

BҩWFӭKLӋQWѭӧQJKD\VӵNLӋQQào c ên nhân, và nguyên nhân bao giǊQJFyQJX\ ӡFǊQJ[ҧ\UD

WUѭӟF NӃW TXҧ FӫD Qy 7X\ QKLên, không phҧL KLӋQ WѭӧQJ Vӵ NLӋQ [ҧ\ UD WUѭӟF Qào cǊQJ Oà

nguyên nhân c ào th thӫDKLӋQWѭӧQJVӵNLӋQ[ҧ\UDVDX1ӃXFKӍFăQFӭY ӭWӵ ӡLJLDQÿӇ[iF

ÿӏQKTXDQKӋQKkQTXҧQKѭWURQJYtGөWU ҳFSKҧLQJө\ELӋQ³6DXFiLÿyYұ\Oên thì ta m à do cái

ÿy´

k. D͹DYào s )͹NpPFL$UJXPHQWXPDG,JQRUHQWLXP

Ĉk\OjNLӇXQJө\ELӋQWURQJÿyQJѭӡLQJө\ELӋQFăQFӭY ӋFDLÿyNK{QJFKӭQJPLQKÿѭӧFào vi

mӝWPӋQKÿӅKRһFOêWKX\ӃWJLҧWKX\ӃW«KRһFNK{QJWìm thҩ\ÿѭӧFPӝWÿӕLWѭӧQJQjRÿy

ÿӇNKҷQJÿӏQKUҵQJPӋQKÿӅWU һFÿӕLWѭӧQJÿyNK{QJWӗQWҥLên sai, ho

Ví d ào khác trong v ài өFyQJѭӡLNKҷQJÿӏQKUҵQJNK{QJWKӇFyVLQKYұWFyWUtWXӋQ ǊWUөQJR

FRQQJѭӡLY ӃXFyWK ӑFÿ ӋQUDFiFVLQKYұWÿyUӗLĈk\O ҷQJÿӏQKVDLOҫPì n ì khoa h ã phát hi à kh

vì ngay c òn có r n ch ên có thҧNKRDKӑFӣWKӡLÿҥLFK~QJWDFǊQJF ҩWQKLӅXKҥ ӃQ ӇFiFVLQKYұW

có trí tu ì s ình mà khoa hӋNKiFWӗQWҥLWURQJYǊWUөQKѭQJY ӵKҥQFKӃVӵNpPFӓLFӫDP ӑFKLӋQ

nay phát hiFKѭD ӋQÿѭӧF

l. LSOXQYòng quanh (Petitio princippi)

Vinfor 19/08/2008.

LoҥLQJө\ELӋQQày x luҧ\UDNKLQJѭӡLWDYLSKҥPTX\WҳFÿӕLYӟL ұQFӭWURQJFKӭQJPLQK&ө

thӇOà ӣÿk\FiFOXұQFӭNK{QJÿѭӧFFKӭQJPLQKÿӝFOұSYӟLOXұQÿӅ

Ví d : Bình nh ình rө ұQÿѭӧFJLҩ\EiRQKұQWLӅQGRFKDPҽJӱLÿӃQ% ӫ4XDQJFQJÿLӢEѭX

ÿLӋQNKLQKkQYLrQEѭXÿLӋQÿӅQJKӏ%ình ÿѭDUDJLҩ\WӡÿӇFKӭQJPLnh Bình chính là Bình thì

Bình không mang theo b ì. Nhân viên b ình xem có ai có thҩWFӭJLҩ\WӡJ ѭuÿLӋQKӓL% Ӈ Oàm

chӭQJFKRDQKWDNK{QJYà Bình àm ch ình. Tuy nhiên Quang cÿӅQJKӏ4XDQJO ӭQJFKRP ǊQJ

chҷQJPDQJWKHRJLҩ\WӡQào c à Quang cho r ình có th àm chҧ9 ҵQJ% ӇO ӭQJFKR4XDQJ

m. Khái quát hóa v ãLY

Ĉk\OjNLӇXQJө\ELӋQ[ҧ\UDNKLQJѭӡLWDVӱGөQJVX\OXұQ TX\QҥSWURQJOұSOXұQWURQJÿy

QJѭӡLWDÿLÿӃQNӃWOXұQWәQJTXiWVDXNKLNKҧRViWUҩWtWWUѭӡQJKӧSULêng.

Ví d t s Trung QuөThҩ\WUѭӟFÿk\NK{QJOkXPӝ ӕÿӗFKѫLFKRWUҿHPGR ӕFVҧQ[XҩWFyFKҩW

OѭӧQJNpPQJX\KLӇPFKRWUҿY ӋQQD\QJѭӡLWDOҥLSKiWKLӋQUDQKLӅXPһWK ӳDGRFiFà hi àng s

doanh nghiӋS7UXQJ4XӕFVҧQ[XҩWQKLӉPPHODPLQJk\VҥQWKұQFKRWUҿHPXӕQJFiFORҥLVӳD

ÿyQJѭӡLWDÿLÿӃQNӃWOXұQUҵQJWҩ ҧK ӋS7UXQJ4XӕFVҧQ[XҩWFyt c àng hóa do các doanh nghi

h ùng.ҥLFKRWUҿHPNK{QJWKӇFKRWUҿG

Ĉk\OjVӵNKiLTXiWKyDYӝLY ҧLQKӳQJKjQJKyDÿӝFKҥLQyLWUrQÿ ӑLKã, vì không ph ã là m àng

hóa do các doanh nghiӋS7UXQJ4XӕFVҧQ[XҩW; ngoài nhӳQJ KjQJ KyD ÿyFiF GRDQK QJKLӋS

Trung Qu òn s àng hóa không ӕFF ҧQ[XҩWQKLӅXVҧQSKҭPKjQJKyDNKiFWURQJÿyFyQKLӅXK

gây hҥLFKRWUҿHP

Ví d : H àng nhөNKiF ҵQJFyPӝWFӱDK ӓYjÿDQJEiQKjQJ0DLJKpÿӃQFKѫLKӓLWKăP

- Kinh doanh th ào, t t chӃQ ӕ ӭ"

- ĈDQJӃҭPÿk\,EjѫL

- Sao vұ\WKҩ\NKiFKPXDKjQJNKiÿ{QJPj"

- ӮQKѭQJQJѭӡLWDPXDUӗLOҥLÿӃQÿәLOҥLWUҧOҥLQKLӅXOҳP0RQJFKRPDXKӃWQăPQD\

QăPWӟLPD\UDWXLPӟLOjPăQNKҩPNKiOrQÿѭӧF

- 1ăPQD\YӟLEjOjQăPWXәLà?

- ĈkXFy1KѭQJKӗLtӃW{QJ+RjQJ[{QJÿҩWQKà tôi. Vía ông tôi cҩ\QһQJOҳPEiRKҥL ҧQăP

chҷQJOjPăQJì ! ÿѭӧF

- Bà thì c ! Có th à do lý do khác nên làm ӭQyLRDQFKRQJѭӡLWDWK{L ӇO ăQNKyNKăQFKӭ

- 7XLÿkXFyQyLRDQFKR{QJҩ\1ăPQJRiL{QJҩ\[{QJÿҩWQKà bà Tám và cҧQăPÿyEj

Tám thua lӛVXӕWÿyWK{L

n. Câu hLSKͱFKS

LoҥLQJө\ELӋQQày x à ҧ\UDNKLQJѭӡLWDÿѭDUDPӝWFkXKӓLErQWURQJÿyFKӭDKDLFkXKӓLY

mӝWFkXWUҧOӡLGX\QKҩWÿѭӧFFRLOà câu trҧOӡLFKRFҧKDLFkXKӓL

Ví d cô ã giө&kXKӓL³&ySKҧLDQKJKpW ҩ\Yjÿ ӃWF{ҩ\NK{QJ"´&kXWUҧOӡL³Fy´ÿѭӧFFRL

là câu tr à “Anh có giҧOӡLFKRFҧKDLFkXKӓL³$QKFyJKpWF{ҩ\NK{QJ"´Y ӃWF{ҩ\NK{QJ"´

CҫQOѭXý r à ng ào trong mҵQJQK ө\ELӋQFyWKӇNӃWKӧSFiFFkXKӓLY ӝWFkXKӓLPӝWFiFKUҩW

tinh vi, và nhi à mình ã tr ùng mӅXNKLQJѭӡLWUҧOӡLNK{QJELӃWO ÿ ҧOӡLFKRQKLӅXFkXKӓLF ӝWO~F

ĈLӅXQ ӁEӏQK ө\ELӋQOӧLGөQJY өFÿtFKFӫDPày s à ng ào m ình.

o. Ng\ELQEQJFiFKV͵GQJQKͷQJSK˱˯QJSKiSVX\OXQFyWtQK[iFVXW

Trong nh ày nhà ngӳQJVX\OXұQNLӇXQ ө\ELӋQVӱGөQJFiFSKѭѫQJSKiSVX\OXұQFKRNӃWquҧ

ÿ~QJYӟLPӝW[iFVXҩWQKҩWÿӏQKYtGөQKѭVX\OXұQWѭѫQJWӵVX\OXұQTX\QҥSQKѭQJOҥLFRL

các k Ví dӃWOXұQÿyQKѭOjQKӳQJÿLӅXNKҷQJÿӏQKFKҳFFKҳQ өQJѭӡLWDFKӭQJPLQKUҵQJPӑL

sӕWӵQKLrQÿӅX nhӓKѫQPӝWWUăPQKѭVDX

1 nhӓKѫQ

2 nhӓKѫQ

3 nhӓKѫQ

. . . . . . . . . . . . . .

98 nhӓKѫQ

99 nhӓKѫQ

«ÿӅXO ӕWӵQKLà các s ên;

Vұ\PӑLVӕWӵQKLrQÿӅXQKӓKѫQ

p. Ng\ELQEQJFiFKGLQÿWPSP

Trong ày nhà ng ình hành vWUѭӡQJKӧSQ ө\ELӋQFӕW ăQPӝWFiFKPұSPӡÿӇVDXÿyJLҧLWKtFK

theo ý mình.

Ví d - chuyên gia vө*iQK[LӃF%DFQXPÿӅQJKӏ;DPO{L ӅWRiQÿӕYXLFӫD0ӻӣFXӕLWKӃNӹ

XIX,ÿѭDUDFKRPӝWEjLWRiQÿӕ$LJLҧLÿѭӧFVӁÿѭӧFWKѭӣQJ%ài toán QKѭVDX

“MӝWFRQFKyYà m èo chӝWFRQP ҥ\WKLI~WOѭӧWÿLYjOѭӧWYӅ&RQFKyFKҥ\PӛLEѭӟFI~W

con mèo ch ì ҥ\PӛLEѭӟFI~WQKѭQJQyQKҧ\ÿѭӧFEѭӟFWK ÿӕLWKӫFӫDQyPӟLQKҧ\ÿѭӧF

EѭӟF&RQQ ӅWUѭӟF"´ào v

Vì quãng à 200 fút, nên mèo phÿѭӡQJFҧÿLOүQYӅO ҧLQKҧ\ÿ~QJEѭӟF&KyQKҧ\PӛLEѭӟF

3 fút, v ì m à 34 ұ\QySKҧLQKҧ\EѭӟFӣOѭӧWÿLQӃXQKҧ\EѭӟFWK ӟLÿѭӧF I~WY

EѭӟFӣOѭӧWYӅ1KѭYұ\FKySKҧLQKҧ\WәQJFӝQJEѭӟF0 ҧ\EѭӟFWK ӟLQKҧ\èo nh ì chó m

ÿѭӧFEѭӟFYұ\ ҧ\ÿѭӧFEѭӟFWK mèo nh ì chó mӟLQKҧ\ÿѭӧF  EѭӟF

EѭӟF

1KѭYұ\P ӅÿtFKWUѭӟFèo v

1KѭQJ%DFQXPOҥLWUҧOӡLUҵQJFKyWKҳQJFXӝFY ҧLWKtFKUҵQJFkX³QyQKҧ\ÿѭӧFì, ông ta gi

EѭӟFWK ÿӕLWKӫFӫDQyPӟLQKҧ\ÿѭӧFEѭӟF´FyQ ƭDO ҧ\ÿѭӧFEѭӟFWK ӟLì gh à chó nh ì mèo m

nh hi

ҧ\ÿѭӧFKDLEѭӟFWӯ³Qy´ӣÿk\ÿѭӧF ӇXOà chó!

3KѭѫQJSKiSEiFEӓQJө\ELӋQ

3KѭѫQJSKiSFKXQJEiFEӓQJө\ELӋQOjOjPQJѭӧFOҥLQKӳQJWKӫSKiSP ө\ELӋQÿ ӱà nhà ng ã s

dөQJ9tGөQKà ng ì ta òi h õ ràng; nhà ngө\ELӋQKjQKYăQPұSPӡWK ÿ ӓLSKҧLKjQKYăQU ө\

biӋQÿiQKWUiROXұQÿӅÿiQKWUiRNKiLQLӋPWKì ta òi hÿ ӓL[iFÿӏQKOҥLÿӏQKQJKƭDOҥLNKiLQLӋP

khi tranh lu à ng ùng lu ì ta ch õ ra ұQQK ө\ELӋQG ұQFӭNK{QJFKkQWKӵFWK ӍU ÿLӅXÿy«

Nói chung, n c quy t ì ta d àng vҳPÿѭӧFFi ҳFORJLFWK ӉG ҥFKUDÿѭӧFVӵQJө\ELӋQWURQJVX\OXұQ

Câu h à bài tӓLY ұSFKѭѫQJ

1. Hãy cho bi à gì và nó có vai trò nhӃWWKHRêEҥQWѭGX\SKҧQELӋQO ѭWKӃQjRÿӕLYӟLKӑFVLQK

sinh viên.

2. B ì khi ҥQU~WUDÿѭӧFÿLӅXJ ÿӑFÿRҥQYăQVDXÿk\"

“NӃXPXӕQNLQKGRDQKSKiWWài trong th XXI, các lãnh ӃNӹ ÿҥRSKҧLFyWѭGX\SKҧQELӋQ5RJHU

Martin thu ày m ò trӝF7UѭӡQJTXҧQOê5RWPDQQJӝUD ÿLӅXQ ӝWWKұSNӹWUѭӟF 9ӟLYDLWU ѭӣQJ

NKRD{QJÿ ÿәLFKѭѫQJWU ҧQJGҥ\P{QNLQKGRDQKQKҩ ҥQKFiFNӻQăQJWѭGX\ã thay ình gi n m

phҧQELӋQ

Giai thoLWRiQKF. T.1 / Phan Thanh Quang .-H.: NXB Giáo dөFWU

1Kѭ/DQH:DOODFHQyLWUrQWӡ1HZ<RUN7LPHVQKӳQJJ ҩWQKLӅXQJѭӡLNKiFÿDQJì Martin và r

cӕJҳQJOàm là ti à giӃSFұQFiFKKӑFY ҧLTX\ӃWFiFYҩQÿӅWӯQKӳQJQӅQWҧQJYăQKyDNKiFQKDX

ÿѭӧFYD\PѭӧQWӯQKӳQJKӑFYLӋQJLӟLNLQKGRDQKQJKӋWKXұWY ұPFKtO ҧOӏFKVӱà th à c

7ѭGX\SKҧQELӋQOX{QO ӝWWKXӝFWtQKÿѭӧFÿiQKJLiFDRFKRFiFQK ҧQOê1KѭQJWKHRà m à qu

thӡLJLDQÿһFELӋWNKLFiFWUѭӡQJJLҧQJGҥ\YӅNLQKGRDQKWұSWUXQJYào các kӻQăQJÿӏQKOѭӧQJ

nhiӅXKѫQOjÿӏQh tính, khҧQăQJWѭGX\SKҧQELӋQGҫQ\ӃXÿL+LӋQQD\WӍOӋQKӳQJYҩQÿӅSKӭF

tҥSQJj\FjQJWăQJÿã òi hÿ ӓLVӵWUӣOҥLFӫDYLӋFWѭGX\SKҧQELӋQ

David A. Garvin cӫDĈ++DYDUGQyLYӟLWӡ1HZ<RUN7LPHV"Tôi cho rQJPLQJ˱LFQFy

nh hͷQJNͿQăQJVX\QJ ƭVFEpQK˯QFKRGYQÿOà m ìn mWFkXKLJLÿQKKD\QK WYQ

ÿG˱LFiLQK ÿDFKLXìn . VӟLFkXQyLQj\*DUYLQÿӗQJWiFJLҧFӫDRe-Thinking the M.B.A.:

Business Education at a Crossroadsÿã tóm t àng cách thҳWOҥLPӝWFiFKJӑQJ ӭFÿӇWKҩPGҫQWѭ

duy ph ào trong trí óc.ҧQELӋQY

ĈһW ӓLJLҧÿӏQKcâu h

NhӳQJQJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQOX{QWò mò và tìm ki ì" và "tӃPFiLJ ҥLVDRÿҵQJVDXPӛL

vҩQÿӅ &K~QJWDQKìn th ày khi thҩ\VӵFҫQWKLӃWFӫDÿLӅXQ ӏWUѭӡQJWjLFKtQKÿәYӥYjRQăP

2008. Cu ng ho ã gӝFNKӫ ҧQJÿ ӧLUDQKӳQJWѭGX\SKҧQELӋQ[XҩWVҳFQKҩWEӣLQyEXӝFFK~QJWD

phҧLÿһWUDFkXKӓLQKѭWKӃQào và t ình tr ày.ҥLVDRFK~QJWDJһSSKҧLW ҥQJQ

Áp dөQJQKӳQJTXDQÿLӇPNKiFQKDX

TұQGөQJQKӳQJѭXÿLӇPFӫDJLӟLWtQKYjYăQKyDOjÿҥLGLӋQFKRSKѭѫQJWKӭFTXҧQOêÿDGҥQJ

ngày nay. M ìn vӝWNӻVѭҨQĈӝFyWKӇNK{QJQK ҩQÿӅWKHRFiFKFӫDPӝWQJѭӡLӣ,RZD&yWKӇ

cҧKDLÿӅXFyQKӳQJGөQJFөVӱDFKӳDQKѭQKDXQKѭQJQKӳQJNLQKQJKLӋPNKiFQKDXFӫDKӑ

có thӇWҥRUDQKӳQJJLiWUӏNKiFQKDX

Nhìn thҩ\WiӅPQăQJ

Liên t à khai thác nhi à nhөFÿѭDUDQKӳQJJLҧÿӏQKY ӅXTXDQÿLӇPNKiFQKDXO ӳQJNӻQăQJVX\

luұQ1KӳQJQJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQFǊQJSKҧLFyNKX\QKKѭӟQJViQJWҥRJL~SKӑQKìn thҩ\

FѫKӝLNKLÿӕLWKӫFKӍQK ҩ\QKӳQJWUӣQJҥL9tGөPӝWQK ҧQOêFKRUҵQJKӓQJKyFWURQJìn th à qu

dây chuy à m à mӅQVҧQ[XҩWO ӝWYҩQÿӅQKѭQJPӝWQJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQOҥLFKRÿyO ӝWFѫ

hӝLÿӇVӱDFKӳDOҥLYà s àng mҧQ[XҩWPӝWORҥLPһWK ӟL

MӝW NKtD FҥQK QӳD FӫDWѭGX\ SKҧQ ELӋQNKiTXDQWUӑQJÿӕLYӟLFiF QKà qu ý hiҧQO ӋQ QD\

QuҧQOêPѫKӗ T àn c à nhӕFÿӝNLQKGRDQKÿDQ[HQYӟLQKӳQJ\ӃXWӕWR ҫXY ӳQJFKXӛLFXQJ

ӭQJSKӭFWҥSNKLӃQEҥQNK{QJWKӇELӃWKӃWÿѭӧFWҩWFҧFiFELӃQÿӝQJ9 ӃEҥQFҫQVӵWKRҧLì th

PiLNKLÿLӅXK ӝWP{LWUѭӡQJFyQKӳQJVӵWKD\ÿәLOL өFYjÿ ӓLQKӳQJTX\ӃWành trong m ên t òi h

ÿӏQKQKDQKFKyQJ

Trong mӝWWKӃJLӟLÿDQJSKiWWULӇQNK{QJFKҳFFKҳQQKѭKLӋQQD\OҥLFyPӝWÿLӅXFKҳFFKҳQ

chúng ta cҫQNKҧQăQJWѭGX\SKҧQELӋQVҳFEpQÿӇÿiQKJLiÿѭӧFYҩQÿӅQKұQUDQKӳQJWLӅP

QăQJPjÿӕLWKӫNK{QJWKҩ ӟSOҩ\QKӳQJFѫKӝLWK{QJTXDQKӳQJTX\ӃWÿӏQKÿ~QJÿҳQy, và ch ”

(Bài vi ên Harvard Business Publishing –W FD -RKQ %DOGRQL WU QuӕF 'ǊQJ dFK. NguQ

www.tuanvietnam.net)

3. Hãy cho biӃWVX\OXұQVDXFyKӧSORJLFNK{QJ"³NXFJQJKFWSWKì s ành ngWUWK ˱L

tài gi ành ng ài gi ì s ã hL7UWK ˱LW LQK˱QJNK{QJFyÿRÿͱFWK QJX\KLPFKR[ L'Rÿy

nXNK{QJFJQJKFWSWKì s ã hNK{QJJk\QJX\KLPFKR[ L´

4. Cô gái M ên gi à Natalie Dylan, ành ph ình ӻOҩ\W ҧO ӣWK ӕ6DQ'LHJRÿҩXJLiWULQKWLӃWFӫDP ÿӇ

ÿyQJKӑFSKt&{FKRELӃWF{NK{QJKӅWKҩ\J ÿҥRÿӭFWURQJTX\ӃWÿӏQKQì trái ày. “Tôi không

nghƭÿҩXJLiFii ngàn vàng có th ình”. “Tuy nhiên, nhӇJL~SJLҧLTX\ӃWWҩWFҧFiFUҳFUӕLFӫDP ӡ

nó tình hình tài chính c àm tiӫDW{LVӁәQÿӏQKKѫQ7{LVҹQsàngÿyQQKұQFKX\ӋQEӏÿ ӃXW{LELӃW

ÿLӅXÿyVӁÿӃQ 7DÿDQJVӕQJWURQJPӝW[ ӝLWѭEҧQ7ҥLVDRW{LOҥLNK{QJÿѭӧFSKpSNLӃP”. “ ã h

tiӅQQKӡYӕQWӵFyFKӭ"”, cô nói.

Hãy xét xem lұSOXұQFӫD1DWDOLH'\ODQFyQJө\ELӋQNK{QJ"

5. ùa nói v ùa anh ta bán s1JѭӡLEiQ U ӟLQJѭӡLPXD UҵQJU ӕQJÿѭӧFKjQJ WUăP QăP1KѭQJ

QJѭӡLPXDU ҩ\FKӍY ӅUDÿ ӃW ӓLOҥLWK ѭӡLEiQK ҧLùa th ài ngày sau khi mua v ã ch bèn h ì ng àng gi

thích r ùa ch ã sҵQJO~FU ӃWFKtQKOjNKLQyÿ ӕQJKjQJWUăPQăPUӗLÿҩ\/ӡLJLҧLWKtFKFӫDQJѭӡL

bán rùa à hӣÿk\O ӧSOêWK{QJPLQKKD\QJө\ELӋQ"

6. Có ên cho công khai hóa ho dâm ngѭӡLkhҷQJÿӏQKUҵQJKLӋQQD\Q ҥWÿӝQJPҥL ӣQѭӟFWD/ұS

lu :ұQFӫDQJѭӡLÿyQKѭVDX

HoҥWÿӝQJPҥLGkPӣQѭӟFWDEӏÿһWUDQJRài vòng pháp lu ành lұWWӯKӗLWK ұSQѭӟF&iFELӋQ

pháp phòng ch ã ành r ên quy à liên t ã ӕQJKRҥWÿӝQJPҥLGkPÿ ÿѭӧFWKLK ҩWNL ӃWY өF1KjQѭӟFÿ

bӓUDPӝWNKRҧQNLQKSKtkhông nh ên, hoӓFKRFXӝFÿҩXWUDQKFKӕQJQҥQPҥLGkP7X\QKL ҥW

ÿӝQJPҥLGkPYүQWӗQWҥLKѫQWKӃQӳDQyFyYҿFKҷQJKӅVX\JLҧPÿLFK~WQào.

MһWNKiFQKXFҫXPXDGkPWURQJ[ã h à có thӝLO ӵFYjÿ~QJWKHRTX\OXұWFXQJFҫXFӫDWKӏ

WUѭӡQJÿ ӁFyFҫX1JKӅPҥLGkPÿ ӗQWҥLWӯQJjQ[ѭDӣWҩWFҧFiFQѭӟFYã có cung thì s ã t à nó

sӁWӗQWҥLPãi. Vi ày bӋFFKӕQJKRҥWÿӝQJQ ҵQJFiFKFҩPFKҳFFKҳQNK{QJKLӋXTXҧ

MӝWVӕQѭӟFFKҷQJKҥQQKѭĈӭF+j/DQ7KiL/DQ«ÿã cho phép hoҥWÿӝQJPҥLGkP.ӃW

quҧOà hoҥWÿӝQJQj\NK{QJWăQJWKrPPjQKjQѭӟFTXҧQOêÿѭӧFWӕWKѫQOjPJLҧPFiFWӋQҥQ

ÿLNqPPҥLGkPQKѭPDF{EҧRN ҳWPӕLPҥLGkPEX{QEiQSKөQӳOk\ODQFiFEӋQKQJX\ê, d

hiӇPTXDÿѭӡQJWình dөF«

Vì v ã à nhұ\ÿ ÿӃQO~FÿӇKҥQFKӃKRҥWÿӝQJPҥLGkPY ӳQJKӋOө\FӫDQyQKѭQҥQEX{QEiQ

phөQӳQҥQEҧRNê, d ên chuyҳWPӕLPҥLGkPPDF{«WDQ ӇQWӯYLӋFFҩPKRҥWÿӝQJPҥLGkP

sang cho phép ho ày ҥWÿӝQJF{QJNKDL&iFFѫVӣFiFFiQKkQPXӕQNLQKGRDQKKRҥWÿӝQJQ

phҧLÿăQJNêKRҥWÿӝQJYӟLFKtQKTX\ӅQYjÿѭӧFFhính quy ày sӅQEҧRWUӧ&iFFѫVӣQ ӁÿѭӧF

dӗQYào m ài khu v ành ph ã. Nh ành ӝWKRһFPӝWY ӵFQKҩWÿӏQKWURQJFiFWK ӕWKӏ[ ӳQJSKөQӳK

nghӅPҥL GkPÿѭӧFSKpSKRҥWÿӝQJQKѭQJSKҧLWKѭӡQJ[X\ên khám sӭFNKӓH1KjQѭӟFVӁ

ÿiQKWKXӃFiFWәFKӭFY ӅPҥLGkPYjGQJNLQKSKtWKXÿѭӧFÿӇWәFKӭFà cá nhân hành ngh

quҧQOêKRҥWÿӝQJQày c ành nghǊQJQKѭÿӇWәFKӭFNKiPFKӳDEӋQKFKRQJѭӡLK ӅPҥLGkP

/jPQKѭYұ\FK~QJWDFǊQJVӁWKXÿѭӧFNӃWTXҧWӕWQKѭFiFQѭӟFÿ ÿk\ã nêu trên

Câu hL

a) LұSOXұQWUrQÿk\Fyÿ~QJNK{Qg?

b) B ào vҥQÿiQKJLiQKѭWKӃQ ӅêWѭӣQJFKRSKpSKRҥWÿӝQJPҥLGkPӣQѭӟFWD"

7. Theo bҥQQJѭӡL9LӋW1DPFK~QJWDFyQKӳQJÿһFWtQKQào thu à nh ào ұQOӧLY ӳQJWtQKFiFKQ

cҧQWUӣYLӋFSKiWWULӇQWѭGX\SKҧQELӋQ"

8. Hãy xem xét gi ình hu ây: ҧLTX\ӃWW ӕQJVDXÿ

Cánh cӱDUҳFUӕL

Lê Khánh c ã g ào gi òng thí ҭQ WKұQ QKpW PҭX JLҩ\ÿ ҩS QӃS Y ӳD NKH FiQK FӱD FKtQK FӫD SK

nghiӋP.KRDKӑFWӵQKLrQÿӇQyNK{QJÿyQJVұSKRjQWRjQQKѭQJFǊQJOàm cánh cӱDNK{QJEӏ

mӣWRDQJ1ӃXPӝWQJѭӡLEình th ì h à cánh c òng ѭӡQJÿLQJDQJTXDWK ӑVӁFҧPWKҩ\O ӱDFӫDSK

thí nghi ã àm nh ài t ành rӋPÿ ÿyQJ.KiQKWKѭӡQJO ӳQJE ұSWKӵFK ҩWNKX\DYjWKѭӡQJÿӃQTXi

10h tӕLPӟLUӡLNKӓLSKòng.

HӑFNǤQj\.KiQKÿã ch ào nhóm nghiên c ài nghiên cӑQWKDPJLDY ӭXWUҿWURQJÿӅW ӭXYLӋFӭQJ

dөQJWKӵFSKҭPELӃQÿәLJHQPӝWÿӅWjLÿѭӧFÿiQKJLiOà rҩWNKyÿӕLYӟLVLQKYLrQQăPWKӭ

QKѭ.KiQKYjFұXOX{QSKҧLO ӋFFұWOӵFKѫQQJѭӡLKѭӟQJGүQFӫDFұXUҩWQKLӅXQJѭӡLàm vi

luôn r òng thí nghiӡLSK ӋPQJD\WUѭӟFJLӡăQWӕL1KѭQJ.KiQKNK{QJFҧPWKҩ\SKLӅQNKXWKt

nghiӋPÿһFELӋWUҩWWLӋQQJKLYӟLOҥLEDQÿêm trong khu v òng thí nghi ên t – rӵFSK ӋPUҩW\ ƭQK ҩW

thích h ên c à t àm viӧSFKRYLӋFQJKL ӭXQKҩWO ӯNKL.KiQKFKӧWQKұQUDFұXO ӋFWӕWKѫQNKLӣ

m ình.ӝWP

1KѭQJVDXPӝWWKӡLJLDQ ҧPWKҩ\P ӋFKLӋXTXҧKѫQNKLFӝQJWiFFKXQJYӟLKhánh c ình làm vi

QuǤQK/à b ùng l à thành ҥQF ӟSYӟL.KiQKWURQJJLӡF{QJQJKӋVLQKKӑF4XǤQKNK{QJSKҧLO

viên c ên cӫDQKyPQJKL ӭXWUҿQKѭQJF{FǊQJEӏFXӕQK~WYjRÿӅWjLQj\QKѭ.KiQK9LӋFFӝQJ

tác c à c ùng làm thí ӫDKDLQJѭӡLUҩWWK~YӏY ǊQJÿHPOҥLKLӋXTXҧUҩWFDR.KiQKPӡL4XǤQKF

nghiӋPYào bu à cô vui vәLWӕLY ҿQKұQOӡL1KѭQJNKyNKăQOjӣFKӛOjPVDRÿѭDÿѭӧF4XǤQK

vào phòng thí nghiӋP

Khu phòng thí nghiӋPÿһFELӋWYӟLQKӳQJWUDQJWKLӃWEӏUҩWÿҳWWLӅQOX{QÿyQJFӱDO~FJLӡ

chiӅX /à thành viên c ên c ên Khánh có chìa khóa riêng nh ì ӫD QKyP QJKL ӭX Q ѭQJ 4XǤQKWK

NK{QJ+ѫQQӳD4XǤQKFǊQJNK{QJWKӇY ӋPF ӟL.KiQKYào phòng thí nghi ùng lúc v ì cô không

muӕQEӓOӟSÿLêu kh ình mà cô rҳFYjRÿҫXEXәLWӕLOӟSKӑFÿăQJNêQJRjLFKѭѫQJWU ҩWWKtFK

trong khi Khánh luôn mu òng thí nghiӕQTXD\WUӣOҥLSK ӋPQJD\VDXEӳDWӕL

Phòng thí nghi ên l ài nhóm nghiên cӋPÿѭӧFWUDQJEӏ KӋ WKӕQJ OL ҥF QӝL Eӝ EҩW Fӭ DL QJR ӭX

muӕQYào phòng thí nghi ì ph ên l ên trong phòng và ӋPWK ҧLOL ҥFYӟLQJѭӡLE ÿѭӧFQJѭӡLÿyÿѭD

YjRĈk\OjFiFKPj.KiQKYj4XǤQKYүQVӱGөQJFKRÿӃQWӕLWKӭViXYӯDUӗLNKL.KiQKÿL

lên c ã sinh viên say ҫXWKDQJÿӃQFӱDFKtQKÿӇPӣFӱDFKR4XǤQKFұX WKҩ\F{ÿDQJEӏKDLJ

UѭӧXTXҩ\UӕL7ӯO~Fÿy.KiQKOX{QNҽSPLӃQJJLҩ\JҩSY ҽWFӱDÿӇQyNKӓLEӏÿyQJVұSYào k à

QuǤQKFyWKӇYào mà không ph à Khánh c ên tâm.ҧLÿӭQJFKӡӣQJRjLÿLӅXP ҧPWKҩ\NK{QJ\

Tuy nhiên, t ã nghe tr à bi ã chèn sӕLQD\DLÿyÿ ӝP Y ӃWYӅ FKX\ӋQ FiQK FӱD .KiQK ÿ ҹQ FKR

QuǤQKDLÿyELӃWUõ giá tr g thi òng thí nghi ã quyӏFӫDQKӳQJWUDQ ӃWEӏÿҳWWLӅQWURQJSK ӋPYjÿ ӃW

ÿӏQKăQFҳSFK~QJ0ӝWQJѭӡLNKiWK{QJWKXӝFSK ӋPY ҿWUӝPYһWQ ҥLòng thí nghi ì không k ào l

PDQJJăQJWD\PһFiRÿHQOiFKP ҽQTXDFӱDFKtQKYjÿLUҩWNKӁWURQJNKXYӵFình nhanh nh

hành lang r g.ҩWGӉJk\WLӃQJÿӝQ

Khi kҿOҥPһWÿLYào phòng thí nghi à cánh c ài ӋPPLӃQJJLҩ\JҩSUѫL[XӕQJY ӱDÿyQJVұSOҥL9

phút sau, QuǤQKÿӃQQѫLYjFӕJҳQJPӣFӱD.KLFiQKFӱDNK{QJWKӇPӣÿѭӧFF{JӑL.KiQK

qua h ên l a cӋWKӕQJOL ҥFQӝLEӝ.KiQKWKҩ\UҩWNKyKLӇXOLӅQFKҥ\QJD\U ӱDFKtQKÿӇ[HPÿLӅX

gì ã x ã c èn vào kÿ ҧ\UDFKRPLӃQJJLҩ\JҩSFұXÿ ҭQWKұQFK ҽSFӱD&ұXPӣFӱDFKR4XǤQKFҧ

KDLFQJYjRÿӝWQKL ӧWFҧPWKҩ\ӟQOҥQK[ѭѫQJVӕQJNKLQJKHkPWKDQKWӯQKӳQJên, Khánh ch

chuy hӇQ ÿӝQJOҥ Wӯ KjQKODQJ GѭӟL &ұX ELӃWUҵQJS ҧLFyDL ÿy ÿDQJӣ WURQJ NKXSKòng thí

nghiӋPVӵQJKLQJӡFjQJÿѭӧFNKҷQJÿӏQKNKLFұXQKұQUDkPWKDQKNK{QJOүQYjRÿkXÿѭӧF

cӫDQKӳQJEѭӟFFKkQ

Tim c ình th òng thí nghi – Khánh t – Mình ã ӫD.KiQKÿұSWK ӏFK$LÿDQJӣWURQJSK ӋP" ӵKӓL ÿ

làm gì th ày? Mình chèn cánh c ài. ӃQ ӱDFKӍPXӕQEҧRYӋ4XǤQKNKӓLEӏTXҩ\UӕLNKLÿӧLӣQJR

Bây gi à càng nguy hiӡ.KiQKÿDQJJһSUҳFUӕLWRY ӇPKѫQÿӕLYӟL4XǤQK.KiQKWӵKӓLOLӋX

mình có ph àm và c àm hay không?ҧLFKӏXWUiFKQKLӋPYӅQKӳQJYLӋFÿDQJO ҧQKӳQJYLӋFVӁO

Câu hL:

1. NӃXEҥQOà Khánh trong tình hu ên, b àm gì?ӕQJWU ҥQVӁO

ĈһWJLҧÿӏQKO ǤQKYӅNêW~F[iDQWRjQQKѭQJViQJK{PVDXJLiRVѭWUѭӣQJà Khánh và Qu

khoa phát hi òng thí nghi ã biӋQPӝWVӕWUDQJWKLӃWEӏWURQJSK ӋPÿ ӃQPҩWYj.KiQKOjQJѭӡLEӏ

nghi ng à Khánh, b àm gì?ӡQKLӅXQKҩWQӃXEҥQO ҥQVӁSKҧLO

3. Hãy ào vai trò giáo s ình huÿһWEҥQY ѭWUѭӣQJNKRDEҥQVӁ[ӱOêW ӕQJUDVDR"

1J˱LGFK Ĉ.L ͳ&ULWLFDO 7KLQNLQJ $FDVHERRN FD 0DGHOHLQH3LFFLRWWRên Trung, T .Tên

nhân v ã WYjÿDGDQKÿ ÿ˱FQJ˱LdFK9LWKyD

&KѭѫQJ4

KӺ1Ă1*3+È7+,ӊN VҨ1Ĉӄ

9¬ĈҺT V T CÁCH CHÍNH XÁCҨ1ĈӄMӜ

MөFWLêu nghiên cӭX

- NҳPYӳQJcác p trong cu à trong khoa hKѭѫQJSKiSSKiWKLӋQYҩQÿӅ ӝFVӕQJY ӑF

- GiҧLWKtFKÿѭӧF t c và biҫPTXDQWUӑQJFӫDYLӋ [iFÿӏQKFKtQK[iFYҩQÿӅ ӃWFiFK[iFÿӏQK

chính xác v .ҩQÿӅ

- BiӃWFiFKÿһWWên hay cho v mình quan tâm.ҩQÿӅ

4.1. phát hi3KѭѫQJSKiS ӋQYҩQÿӅ

ĈӇ ӕ ӇQFRQQJѭӡ ҧLÿӕ ӳQJNKyNKăQFҫ s ng còn và phát tri i luôn luôn ph i mһt vӟi nh n giҧi quyӃt.

Bҩt c ai c ng v c a riêng mình và ph i di n v i hàng lo t v trong cu c ӭ ǊQJFyQKӳ ҩQÿӅ ӫ ҧLÿӕ Ӌ ӟ ҥ ҩQÿӅ ӝ

sӕng. Bên c i có khát v ng mu n làm ch thiên nhiên, làm ch xã h i và làm ҥQKÿyFRQQJѭӡ ӑ ӕ ӫ ӫ ӝ

chӫ b i luôn tò mò mu n bi t nhi th gi i quanh mình. Con ҧQWKkQ&RQQJѭӡ ӕ Ӄ ӅXKѫQVkXKѫQYӅ Ӄ ӟ

QJѭӡ ӕ ÿӇi luôn ham mu n phát hiӋn (discovery, découverte), khám phá các quy luұt giҧi thích

thӃ gi ng câu h i cái gì, t i sao, nào ai, ào … t ra các vӟi. Nhӳ ӓ ҥ QKѭWKӃ ӣÿkXNKLQ OX{Qÿһ ҩQÿӅ

cҫn ph i gi i quyҧ ҧ Ӄt, c n làm sáng tҫ ӓ. Câu h thích sӓLOX{QNtFK ӵVX\QJKƭ

4.1.1. XuWSKiWÿLPÿSKiWKLQYQÿ

XuҩWSKiWÿLӇPÿӇSKiWKLӋQYҩQÿӅOà ph các câu hҧLWӵÿһW ӓLFKREҧQthân, cҫQNK{QJQJӯQJ

ÿһWFkX KӓL ӃPFiFK WUҧOӡL ӳQJFkX KӓLVӁ EXӝFÿҫX yFFK~QJWD SKҧLVX\QJKƭvà tìm ki . Nh

ÿӝQJQ ӃPQKӳQJFkXWUҧOӡLWKӓDÿiQJ ӓLFXQJFҩSFKRWkPWUtão và kích thích tìm ki . Các câu h

chúng ta m ình tìm và thөFWLrXÿӇEҳWÿҫXTXiWU ҩ\Các câu h à chi èn soi rӓLO ӃFÿ ӑLPӑLYҩQ

ÿӅ. Vi ò quan tr à gì? giӋFÿһWFkXKӓLFyYDLWU ӑQJWURQJYLӋF[iFÿӏQKYҩQÿӅWKӵFFKҩWO ҧLTX\ӃW

v ì?ҩQÿӅQKҵPPөFÿtFKJ

- Câu h ìm ra nh ình quan tâm, có thӓL³$L´JL~SW ӳQJQJѭӡLFyWKӇFyYҩQÿӅP ӃPҥQKYӅYҩQ

ÿӅÿyFyNKҧQăQJWLӃSFұQFiFWK{QJWLQKӳXtFKFyOӧLWURQJTXiWU ҧLTX\ӃWình phân tích và gi

vҩQÿӅ

- Câu h ì”: giúp nh ình huӓL³&iLJ ұQUDQKӳQJVӵYұWKLӋQWѭӧQJFyWURQJW ӕQJÿyYҩQÿӅÿy

nh .ӳQJQKXFҫXQKӳQJWKXұQOӧLNKyNKăQѭXÿLӇPQKѭӧFÿLӇP

- Câu hӓL³ӢÿkX´JL~S[iFÿӏQKÿӏDÿLӇPYӏWUtÿLӇPFKtQK\ӃXÿLӇPWUXQJWkPFӫDYҩQÿӅ

- Câu h ào”: giúp ày tháng, thӓL³.KLQ [iFÿӏQKWKӡLKҥQQJ ӡLÿLӇPWKtFKKӧSFӫDYҩQÿӅ

- Câu h õ mӓL³7ҥLVDR´JL~S[iF ÿӏQKU өF WLêuFѫEҧQ, m chính, tìm ra các nguyên өFÿtFK

nhân ch ên nhân chính, ph .ӫ\ӃXQJX\ ө

- Câu h ào”: giúp nh ình hình, các cách làm khác nhau, nên ӓL³1KѭWKӃQ ұQWKӭFGLӉQELӃQW

thӵFKLӋQWLӃSFiFEѭӟFUDVDR, tìm ra các gi …. ҧLSKiSELӋQSKiS

- Câu h ì ӓL³ĈLӅXJ ÿDQJGLӉQUD"JL~SP{WҧKLӋQWUҥQJWKӵFWUҥQJPӝWFiFKNKiFKTXDQ

- Câu h ì x tìm ra các ph nhau ӓL³ĈLӅXJ ҧ\UDQӃX«´JL~S ѭѫQJiQJLҧLSKiSELӋQSKiSNKiF

và lӵDFKӑQSKѭѫQJiQJLҧLSKiSELӋQSKiSWӕLѭXNKҧWKL

- Câu h àm gì?”, ho “ Nên làm gì”: giúp thӓL³&yWKӇO һF ӇKLӋQTXDQÿLӇPÿiQKJLiYӅJLiWUӏ

và nhu cҫX

- Câu h ì không th ì là không thӓL³1KӳQJJ ӵFKLӋQÿѭӧF´KRһF³ĈLӅXJ Ӈ´JL~S[iFÿӏQKJiӟL

hҥQYà hҥQFKӃ

Chúng ta c trí tu , kh ên k ãoҫQWұQGөQJKӃWNKҧQăQJFKҩWYҩQFӫD Ӌ ҧQăQJOL ӃWOLrQWѭӣQJFӫDQ

bӝ và k tri th ình v à hi :ӃWQӕL ӭFvӕQFycӫDP ӟLFiFVӵYұWY ӋQWѭӧQJÿDQJGLӉQUD

- Mình quan tâm nh gì? v ào: ҩWÿӃQYҩQÿӅ ҩQÿӅÿyWKXӝFOƭQKvӵFQ YăQKyDNLQKWӃWKѭѫQJ

m sҥLxã h …? n ghiên c và gi c vӝL ӃXQ ӭX ҧLTX\ӃWÿѭӧ ҩQÿӅ Ӂÿem l ì cho thҥLOӧLtFKJ ӵFWLӉQ

cuӝFVӕQJ c ình? cho công vi ình em l ì cho xã hӫDFKtQKP ӋFP ÿDQJÿҧPQKLӋPÿ ҥLOӧLtFKJ ӝL"

- Ý ngh õi c à gì? N à gì? Có gì mƭDFӕWO ӫDYҩQÿӅO ӝLGXQJTXDQWUӑQJQKҩWO ӟLWURQJOƭQKYӵF

này? Vai trò c à gì trong xã hӫDQyO ӝLWURQJFXӝFVӕQJ"

- Gi à gì? Có th ành các b MӟLKҥQFӫDYҩQÿӅO ӇWiFKYҩQÿӅÿyUDWK ӝSKұQNKiFQKDXNK{QJ" ӕL

quan h à gì? V ày liê ì?ӋJLӳDFiFEӝSKұQÿyO ҩQÿӅQ QTXDQÿӃQQKӳQJYҩQÿӅJ

- Mình ã bi ì v ày? ì chÿ ӃWQKӳQJJ ӅYҩQÿӅQày? vӅNKiLQLӋPQ ĈLӅXJ ѭDELӃW"&KѭDELӃWÿӃQ

mӭFÿӝQào? C êm cái gì? T c ? bi ì chҫQELӃWWK ҥLVDR ҫQELӃW ӃWb ào?ҵQJFiFKQ ĈLӅXJ ѭDKLӇX" hӓL

ai?

- Ĉã có nh ì? Thông tin c thông tin lӳQJWK{QJWLQJ yÿҫ\ÿӫNK{QJ"NguӗQ ҩ\ӣÿkXÿӇEҧRÿҧP

ÿӝWLQFұ\"Thông tin có mâu thuүQQKDXNK{QJ" ӃPW ӋXӣÿkX"Tìm ki ài li

- Có th hình vӇELӇXGLӉQYҩQÿӅEҵQJELӇXÿӗÿӗWKӏ ӁNK{QJ"

- NhӳQJDLÿã quan tâm nghiên c ày? h ên c ã ӭXYӅYҩQÿӅQ ӑQJKL ӭXQKѭWhӃQjR"Ĉ ÿҥWÿѭӧFNӃW

quҧJì? Mình có th ì?ӇNӃWKӯDÿѭӧFQKӳQJJ

- VҩQÿӅFyTXiNKӭYjWѭѫQJODLKD\NK{QJ"&yWKӇGӵÿRiQÿѭӧFYҩQÿӅNK{QJ"

- Nh à gì?ӳQJÿһFWUѭQJYjÿһFÿLӇPFKtQKFӫDYҩQÿӅO

Trong ho ng hàng ngày luôn luôn xu t hi n v nghiên c u (research problem) và trong ҥWÿӝ ҩ Ӌ ҩQÿӅ ӭ

nghiên c u khoa h c luôn luôn xu t hi n "v khoa h c" (scientific problem). ӭ ӑ ҩ Ӌ ҩQÿӅ ӑ

VҩQÿӅ khoa h c là m t câu h c mâu thu n gi a nhu c u hi u bi t ӑ ӝ ӓLNKiLTXiWÿһWUDÿӭQJWUѭӟ ү ӳ ҫ Ӈ Ӄ

vӅ th gi i t nhiên, xã h i s hi u bi t còn h n ch c i. V khoa Ӄ ӟ ӵ ӝLYjWѭGX\Yӟ ӵ Ӈ Ӄ ҥ Ӄ ӫDFRQQJѭӡ ҩQÿӅ

hӑc là kh i ngu n c a m i nghiên c u khoa h c. T vi c quan sát th gi i t nhiên, nh n th c ӣ ӗ ӫ ӑ ӭ ӑ ӯ Ӌ Ӄ ӟ ӵ ұ ӭ

xã h i, rút kinh nghi m và tìm cách hi u t nhiên, hi u xã h i và hi u chính mình, co ã ӝ Ӌ Ӈ ӵ Ӈ ӝ Ӈ QQJѭӡLÿ

phát hi n ra nh ng v khoa h c. Ӌ ӳ ҩQÿӅ ӑ

Thӵc ch t v nghiên c u, v khoa h c là câu h t ra, th hi n s mâu thu n ҩ ҩQÿӅ ӭ ҩQÿӅ ӑ ӓLÿѭӧFÿһ Ӈ Ӌ ӵ ү

giӳa tính h n ch c a tri th c hi n có v i yêu c u phát tri n tri th trình ҥ Ӄ ӫ ӭ Ӌ ӟ ҫ Ӈ ӭFÿyӣ ÿӝFDRKѫQ

VҩQÿӅ khoa h c có th xu t hi n v i nh ng n i dung r t c th , g n v i nh ng v y sinh ӑ Ӈ ҩ Ӌ ӟ ӳ ӝ ҩ ө Ӈ ҳ ӟ ӳ ҩQÿӅ nҧ

do cu c s ng s n xu t, kinh doanh hay ho ng xã h t ra òi h i ph i gi i quy t. ӝ ӕ ҧ ҩ ҥWÿӝ ӝLNKiFÿһ ÿ ӓ ҧ ҧ Ӄ

VҩQÿӅ khoa h c c là nh ng v có tính bao quát, có tính khái quát t m r ngӑ ǊQJFyWKӇ ӳ ҩQÿӅ ӣ ҫ ӝ

lӟn, liên quan t i nhi u l c khoa h c mang tính liên ngành ho c các chuyên ngành khoa ӟ Ӆ ƭQKYӵ ӑ һ

hӑc r t h p và sâu.ҩ ҽ

Tӯ v khoa h c s hình thành nh ng ý t ng khoa h ng nghiên c u m t n i ҩQÿӅ ӑ Ӂ ӳ ѭӣ ӑF ÿӏQKKѭӟ ӭ ӝ ӝ

dung khoa h c nh m gi i quy t m t v th c ti n ho c lý lu i m t s m c tiêu, ӑ ҵ ҧ Ӄ ӝ ҩQÿӅ ӵ Ӊ һ ұQQjRÿyYӟ ӝ ӕ ө

mөFÿtFK nh nh. C n tìm hi u mu n gi i quy t v khoa h ì s d a trên lý ҩWÿӏ ҫ Ӈ ӕ ҧ Ӄ ҩQÿӅ ӑFÿyWK Ӂ ӵ FѫVӣ

thuy ti giӃt nào và l a ch n ӵ ӑ SKѭѫQJSKiS Ӄp c n nào thì có thұ Ӈ ҧi quy t c v t ra. Ӄ ÿѭӧ ҩQÿӅÿһ

NӃXFăQFӭYjRÿӕLWѭӧng nghiên c u, có th phân chia các v khoa h c thành các nhómӭ Ӈ ҩQÿӅ ӑ

chính:

- Nhóm 1. Các v c a khoa h c t nhiênҩQÿӅ ӫ ӑ ӵ

- Nhóm 2. Các v c a khoa h c xã hҩQÿӅ ӫ ӑ ӝiYjQKkQYăQ

- Nhóm 3. Các v c a khoa h c công nghҩQÿӅ ӫ ӑ Ӌ

- Nhóm 4. Các v c a khoa h c liên ngànhҩQÿӅ ӫ ӑ

Trong th c t , nh ng v mang tính liên ngành ph i gi i quy t ngày càng nhi u và toán h cӵ Ӄ ӳ ҩQÿӅ ҧ ҧ Ӄ Ӆ ӑ

thâm nh p ngày càng m nh vào các l c t nhiên l n các l c xã h i. Các v khoa ұ ҥ ƭQKYӵ ӵ ү ƭQKYӵ ӝ ҩQÿӅ

hӑc k thu t, công ngh nh m ng d ng các thành t u nghiên c u trong khoa h c t nhiên ӻ ұ Ӌ cǊQJ ҵ ӭ ө ӵ ӭ ӑ ӵ

vào th c ti i s ng xã h i v i m c v i. y nh ng v khoa h c ӵ ӉQÿӡ ӕ ӝ ӟ өFÿtFKSKө өFRQQJѭӡ 1KѭYұ ӳ ҩQÿӅ ӑ

phҫn l n là nh m khám phá t nhiên, xã h tìm ra b n ch t và các quy lu t phát sinh, ӟ ҵ ӵ ӝLYjWѭGX\ ҧ ҩ ұ

phát tri n, s t n t i và di t vong c a các s v t, hi ng trên th gi i.Ӈ ӵ ӗ ҥ Ӌ ӫ ӵ ұ ӋQWѭӧ Ӄ ӟ

Làm th phát hi c nh ng v khoa h c?ӃQjRÿӇ ӋQÿѭӧ ӳ ҩQÿӅ ӑ

4.1.2. phát hi3K˱˯QJSKiS QvQÿ

Có th phát hiӇiSGөQJPӝWVӕSKѭѫQJSKiS ӋQv :ҩQÿӅVDX

4.1.2.1.ĈF sách, tài li các công trình nghiên c v ình X ͱX FK ÿ P

quan tâm

Khi sách, tài li ình nghiên c , tÿӑFkӻ ӋXFiFF{QJWU ӭXcӫDQJѭӡLÿLWUѭӟF ӯFiFGӳOLӋXQKӓ sӁ

xuҩWKLӋQFiFFkXKӓLYà phát hi ra nhiӋQ ӅXYҩQÿӅ

- Nh trong ch tác giӳQJnӝLGXQJ ӫÿӅFKѭDÿѭӧF ҧgi .ҧLTX\ӃW

- NhӳQJQӝLGXQJtrong chӫÿӅWiFJLҧÿѭӧFgi yҧLTX ӃWFKѭDWKӓDÿiQJFKѭDWULӋWÿӇFKѭDKӧS

lý .FKѭDO{JLF

- Cách gi tác gi không còn phù h . ҧLTX\ӃWYҩQÿӅcӫD ҧ ӧSYӟLWKӡLÿLӇPOӏFKVӱKLӋQWҥL

- Cách gi tác gi còn phi mang tính cҧLTX\ӃWYҩQÿӅcӫD ҧ ӃQGLӋQ өFEӝFKѭDWRjQGLӋQ

Nói m sách, tài li ình nghiên c phát hi ra mӝWFiFKNKiF, kKLÿӑF ӋXFiFF{QJWU ӭXphҧL ӋQ һWmҥQK

trong l tác gi à phát hi ra ұSOXұQgiҧLTX\ӃWYҩQÿӅcӫD ҧÿӇNӃWKӯDWUtFKGүQO~FFҫQWKLӃWY ӋQ

m y iһW ӃXtrong các công trình c suy ngh ìm ra vӫDQJѭӡLÿLWUѭӟF7ӯÿy ƭW ҩQÿӅFҫQJ ҧLTX\ӃWYà

có th thích h ình ã phát hiӇchӑQÿѭӧFKѭӟQJ ӧSÿӇJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅP ÿ ӋQ

4.1.2.2. So sánh m ã có vWOêWKX\Wÿ LWK͹FWLQÿDQJFKͱQJNLQ:

CҫQWӵPình so sánh m ã có s ình ã ti ày trong ӝWOêWKX\ӃWÿ ҹQEҧQWKkQP ÿ ӃSQKұQOêWKX\ӃWQ

quá trì ào t . ìm QKÿѭӧFÿ ҥRv cuӟLWKӵFWLӉQ ӝFVӕQJSKRQJSK~ÿDQJGLӉQUD ĈһFELӋWOѭXêÿӃQW

hiӇXPӕLTXDQKӋJLӳDOêWKX\ӃWYà th à các con sӵFWӃFiFNKiLQLӋPY ӕ7URQJWUѭӡQJKӧSQKұQ

thҩ\JLӳDOêWKX\ӃWYà th có nhi mâu thu ày có ngh là:ӵFWLӉQ ӅX үQÿLӅXQ ƭD

- Lý thuy .ӃWÿDQJWӗQWҥLSKҧQiQKVDLOҫPÿӕLWѭӧQJKLӋQWKӵFNKiFKTXDQ

- Lý thuyӃWÿDQJWӗQWҥLphҧQiQKÿӕLWѭӧQJYӅFѫEҧQOjÿ~QJQKѭQJFKѭDFKtQK[iF

Tӯÿysuy ngh ên nhân t v , gƭÿӃQQJX\ ҥLVDROêWKX\ӃWOҥLPkXWKXүQ ӟLWKӵFWLӉQQKѭYұ\ ӕFUӉ

v vҩQÿӅOà ày có thӣÿkX"7UrQFѫVӣQ ӇFKӑQÿѭӧF ҩQÿӅcҫQnghiên c gi , thӭX ҧLTX\ӃW ұPFKt

FyKѭӟQJW ӭXÿӇEәVXQJKRһFSKӫÿӏQK ӃWFǊìm cách nghiên c hoàn toàn lý thuy

4.1.2.3. Quan sát th và l͹Ft QJQJKH

CҫQWtFK c uan sát th uanh hàng ngày, t ìm m mình quan ӵFT ӵFt diӃ ӉQUD[XQJT ӯÿyW ӝWvҩQÿӅ

tâm nh và tìm cách ҩW ÿӇJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ

MuӕQOjPÿѭӧFÿLӅXQày ph nh ì ã hҧLÿӇêTXDQViW ӳQJJ ÿDQJGLӉQUDWURQJ[ ӝLPjWUѭӟFÿk\

mình ít nó.ÿӇêWӟLFKѭDWӯQJFҧPQKұQÿѭӧFFKѭDWӯQJÿһWUDFiFFkXKӓLYӅ

Quan sát th à quá trình tri giác tr ang di Khi ӵFWӃO ӵFWLӃSÿӇWKXQKұQQKӳQJELӇXKLӋQÿ ӉQUD

quan sát vӟL m rõ ràng, có tính h , có cách th s xác өFÿtFK ӋWKӕQJWtQKNӃKoҥFK ӭFQKҩWÿӏQK Ӂ

ÿӏQKÿѭӧFÿ~QJ ӵFWUҥQJYҩQÿӅ ҩQÿӅFҫQJLҧLTX\Ӄ ҧQăQJTXDQViWWӕWVӁJL~Sth và tìm ra v t. Kh

thu nh các v ình quan tâm, lұQÿѭӧFFiFWK{QJWLQVLQKÿӝQJYӅ ҩQÿӅP ҩ\ÿѭӧFQKӳQJVӕOLӋX

thұWQKҩWFӫDNKiFKWKӇELӇXKLӋQ

Khi quan sát nên ghi chép lҥLJKLFKpSF{QJNKDL JKLFKpS KӗLWѭӣQJJKLFKpS YҳQWҳW JKL

chép trên phi và nên quan sát lӃXJKLFKpSEҵQJSKѭѫQJWLӋQNӻWKXұW һSÿLOһSOҥLQKLӅXOҫQ

thì kӃWTXҧPӟLFKtQK[iF

Trong quá trình quan sát th nên l àn nàn, lӵFWӃ ҳQJQJKHêNLӃQQJX\ӋQYӑQJOӡLSK ӡLnhұQ[pW

ÿiQKJLi ӫDQKӳQJQJѭӡLWKѭӡQJ[X\ ӃS[~FYӟLWKӵFWӃÿyÿһFELӋWO ӳQJQJѭӡ c ên ti à nh i không

am hi u khoa h c. ày h ì chính nh àn Ӈ ӑ ĈLӅXQ ӃWVӭFTXDQWUӑQJY ӳQJêNLӃQQJX\ӋQYӑQJOӡLSK

nàn, nh ên c àm phát sinh ý t ên cұQ[pWÿiQKJLiÿyJӧLPӣFiFYҩQÿӅQJKL ӭXO ѭӣQJQJKL ӭXYҩQ

ÿӅ7URQJWUѭӡQJKӧ ҫQWKLӃWFyWKӇÿһWUDFiFFkX ӓLÿӇQKӳQJQJѭӡLWKѭӡQJ[X\ ӃS[~Fp c h ên ti

vӟLWKӵFWӃÿyWUҧOӡLQyLUDVX\QJKƭFӫDKӑ

Ví d i công nhân không am hi u v khoa h c l i tr c ti p làm vi c v i өQJѭӡ Ӈ Ӆ ӑ ҳPQKѭQJOjQJѭӡ ӵ Ӄ Ӌ ӟ

máy móc. N u sau m t ca làm vi i công nhân c m th y m t nhoài, th ng, Ӄ ӝ ӋFQJѭӡ ҧ ҩ Ӌ ҫQNLQKFăQJWKҷ

hӑ kêu ca phàn nàn nhi u chӅ ӭng t thi t k giao ti i - t yêu c u và c n thi t ӓ Ӄ Ӄ ӃSQJѭӡ Pi\NK{QJÿҥ ҫ ҫ Ӄ

kӃ l i. ҥ

1KѭYұ ӳ ӕ ӫ ӳ QJѭӡ ѭӡ ӝ ӗy chính nh ng mong mu n hay yêu cҫu c a nh ng con i bình th ng là m t ngu n

vô t n làm n y sinh các v khoa h c bi t là các v c a th c ti n r t ұ ҧ ҩQÿӅ ӑFÿһ Ӌ ҩQÿӅPDQJKѫLWKӣ ӫ ӵ Ӊ ҩ

cҫn gi i quy t.ҧ Ӄ

4.1.2.4. Quan sát th à phát hi͹FWY QPkXWKXQ

Quan sát th à phát hiӵFWӃY ӋQ PkXWKXүQWURQJFKtQK WKӵFWҥLFҫQ JLҧLTX\ӃWKRһF PkXWKXүQ

giӳDWKӵFWҥLYӟLWULWKӭFKLӋQFyFӫDmình v Các câu h à:ӅWKӵFWҥLÿy ӓLÿһWUDO

- Cái gì trong th à mình ã tích l ?.ӵFWӃFKӭQJPLQKFKRQKӳQJNLӃQWKӭFP ÿ Ǌ\ÿѭӧFOjÿ~QJ

- Có gì mâu thu . Li ào үQJLӳDFiFTXDQÿLӇPYӟLWKӵFWӃÿDQJGLӉQUD" ӋXFyFiFKJLҧLWKtFKQ

khác không?

- T ùng mҥLVDRFyQKLӅXTXDQÿLӇPNKiFQKDXYӅF ӝWYҩQÿӅ"&ҫQÿһFELӋWOѭXêÿӃQFiFTXDQ

ÿLӇPWUiLQJѭӧFQKDXWKұPFKtÿӕLOұSQKDXNKLWLӃSFұQÿӇF ҧLTX\ӃWPӝWYҩQÿӅÿһWUDùng gi

trong thӵFWӃ

Khi tr ên chúng ta có th ã tìm ra ho m gi .ҧOӡLFiFFkXKӓLWU Ӈÿ һF ÿһWUD ӝWvҩQÿӅcҫQ ҧLTX\ӃW

4.1.2.5. Nh n d ng nh ng m c trong ho ng th c t  ͷQJY˱  Wÿ ͹ 

Nhӳng bi i kinh t - xã h i di n ra hàng ngày t ra r t nhi ng m c trong th c t c n ӃQÿә Ӄ ӝ Ӊ ÿһ ҩ ӅXYѭӟ ҳ ӵ Ӄ ҫ

giҧi quy t. Ví d v ng m c gi a nh ng v c a n n kinh t th ng (v n là n n kinh tӃ ө ѭӟ ҳ ӳ ӳ ҩQÿӅ ӫ Ӆ Ӄ ӏWUѭӡ ӕ Ӆ Ӄ

ÿһFWUѭQJFӫDFiFQѭӟFWѭEҧ ӫ ƭD ÿӏQKKѭӟ ӝ ӫ ӋW1DPYѭӟn ch ngh vӟi ng xã h i ch nghƭD ӣ Vi ng

mҳc gi a các chu n m c giá tr truy n th ng v i các chu n m c giá tr xã h i hi n t i, gi a l i ӳ ҭ ӵ ӏ Ӆ ӕ ӟ ҭ ӵ ӏ ӝ Ӌ ҥ ӳ ӕ

sӕng ti t ki m v i l i s ng tiêu dùng ng c n truy n tӃ Ӌ ӟ ӕ ӕ Gѭӟi ҧQKKѭӣ ӫDFiFSKѭѫQJWLӋ ӅQWK{QJÿLӋ ӱ

v.v….

Rҩt nhi ng m c trong ho ng th c t òi h i ph i tr l i, t c là xu t hi n v òi h i ӅXYѭӟ ҳ ҥWÿӝ ӵ Ӄÿ ӓ ҧ ҧ ӡ ӭ ҩ Ӌ ҩQÿӅÿ ӓ

phҧLÿӅ xu t các gi i pháp m gi i quyҩ ҧ ӟLÿӇ ҧ Ӄt.

4.1.2.6.Tích c ham d các h à l͹FW ͹ LQJKhLWKRY QJQJKHWUDQKOXQ

Tích c khoa h và lӵFWKDPGӵFiFKӝLQJKӏKӝLWKҧR ӑF ҳQJQJKHWUDQKOXұQWURQJKӝLQJKӏKӝL

thҧR QKҵP Shát hi m m m y u c ng nghi p. K t qu nghiên c u c ng ӋQ ÿLӇ ҥQK ÿLӇ Ӄ ӫD ÿӗ Ӌ Ӄ ҧ ӭ ӫD ÿӗ

nghiӋSWKѭӡng hay c trình bày trong các h i ngh khoa h c. Hãy c k các bài ÿѭӧ ӝ ӏ, hӝLWKҧR ӑ ÿӑ ӻ

trong k y c cung c p t i ngh , h khoa h c, l t v a ng ӹ ӃXÿѭӧ ҩ ҥi hӝ ӏ ӝLWKҧR ӑ ҳQJQJKHFiFKÿһ ҩQÿӅ cӫ ÿӗ

nghiӋp và xem v h gi i quy ã ã ph n ánh ҩQÿӅ ӑQrXUDÿӇ ҧ ӃWÿ ÿҫ\ÿӫFKѭD"7RjQGLӋQFKѭD"ÿ ҧ

ÿҫ\ÿӫ ӫ ӉQFKѭD"& ә các khía cҥnh c a thӵc ti òn cҫn b sung khía cҥnh nào nӳa?. Thӵc chҩt là

ph u,ҧi tìm ra m yÿLӇ Ӄ ÿLӇm m nh v n i dung v ã ng nghi p nghiên c u. ҥ Ӆ ӝ ҩQÿӅÿ ÿѭӧcÿӗ Ӌ ӭ

Phҧi nghiên c u ng nghi ã dùng có gì t t, có gì còn ch phù h p,[HPSKѭѫQJSKiS ӭ Pjÿӗ ӋSÿ ӕ ѭD ӧ

ÿӝFKtQK[iFÿҥ ÿѭӧ ұ\QKѭWKӃ ҧRÿҧ ӋQÿҥ ӫDSKѭѫQJSKiSt cFKѭD ÿӝ tin c nào, có b m tính hi i c

không?

Lҳng nghe và suy ngh s chính xác, tính h p lý c mà ng nghi pƭYӅ ӵÿҫ\ÿӫ, ÿӝ ӧ ӫDFiFFăQFӭ ÿӗ Ӌ

ÿ өQJÿӇ ÿһ ұQÿӅ ұ ӭ ӫã sӱ d chӭng minh vҩQÿӅ ÿã t ra. Mһt mҥnh trong lu , lu n c , luұn chӭng c a

ÿӗ ӯ ӇQÿӇ ӭ ұQÿӅ ӫng nghiӋp sӁ kӃ th a và phát tri làm luұn cӭ, luұn chӭng nhҵm ch ng minh lu c a

mình. ng th i phát hi n v t m t y u trong lu , lu n c , lu n ch ng c ng Ĉӗ ӡ Ӌ ҩQ ÿӅ ӯ һ Ӄ ұQÿӅ ұ ӭ ұ ӭ ӫD ÿӗ

nghiӋp, t t v vào chính nh ng ch y u có ngh ã nh n d ng v , tìm ra ӯÿyÿһ ҩQÿӅ ӳ ӛ Ӄ ÿy ƭDOàÿ ұ ҥ ҩQÿӅ

câu h i nghiên c u, v c n nghiên c u), suy ngh xây d ng lu cho nghiên c u c a ӓ ӭ ҩQÿӅ ҫ ӭ ƭ ӵ ұQÿӅ ӭ ӫ

mình, tìm cách kh c ph c nh ng khi m khuy t.ҳ ө ӳ Ӄ Ӄ

4.1.2.7. Nhn d ng nh ng b ng trong tranh lu n ͷ Wÿ 

Khi tranh lu n v nh ng v do th c ti n cu c s ng hay nghiên c t ra m i sұ Ӆ ӳ ҩQÿӅ ӵ Ӊ ӝ ӕ ӭXÿһ ӛLQJѭӡ ӁÿѭD

ra các lý l b o v ý ki m c a mình. S có r t nhi u v th ng nh t ӁÿӇ ҧ Ӌ ӃQTXDQÿLӇ ӫ Ӂ ҩ Ӆ ҩQÿӅFKѭDWKӇ ӕ ҩ

ÿѭӧ ӳQJÿLӇP FKѭDWKӕ ҩWÿyFyWKӇ ӛ әc. Nh ng nh là nhӳng l h ng vӅ ҫ kiӃn th c cӭ n nghiên cӭu

tiӃp, có th là nh ng v khoa h c t n t i c n ph c làm sáng t , c n ph i lý gi i m t Ӈ ӳ ҩQÿӅ ӑ ӗ ҥ ҫ ҧLÿѭӧ ӓ ҫ ҧ ҧ ӝ

FiFKFyFѫVӣÿӇÿLÿӃ ӕ Ӂ ҩQÿӅn th ng nhҩt. Vì vұy s nҧy sinh các v cҫn nghiên cӭu.

4.1.2.8. NghƭQJ˱c l i v i cách ngh  ƭWK{QJWK˱ng

Con n i ng có thói quen ngh theo n p ngh ng, ch th y nh ng gì ã c Jѭӡ WKѭӡ ƭ Ӄ ƭWK{QJWKѭӡ Ӎ ҩ ӳ ÿ ÿѭӧ

TX\ѭӟFWUѭӟ &KtQKÿLӅ ҧQăQJQK ҩQÿӅWKHRKѭӟ өc. u này làm hҥn chӃ kh ìn nhұn v ng mӟi. Ví d :

vҩQÿӅ gì ã c vi t trong tài li u, sách ã c nghiên c u k r i, không ÿ ÿѭӧ Ӄ Ӌ JLiRNKRDWKѭӡQJÿ ÿѭӧ ӭ ӻ ӗ

còn gì b sung thêm n a ho c cái gì ã c nhi u th h công nh ì th ng là ÿӇ ә ӳ һ ÿ ÿѭӧ Ӆ Ӄ Ӌ ұQOjÿ~QJWK ѭӡ

chҳc ch c dù xác su các ng h p này có th là cao, không có ҳQÿ~QJ0һ ҩWÿ~QJWURQJ WUѭӡ ӧ Ӈ QKѭQJ

nghƭDOà cái gì c . ǊQJEҧRÿҧPOjÿ~QJ

Xã h i luôn luôn phát tri n, nh ng t có th trӝ Ӈ ӳQJÿLӅXOjÿ~QJWURQJQKӳ JLDLÿRҥQWUѭӟFÿk\Uҩ Ӈ ӣ

thành không phù h a trong th m hi n t c kӧSNK{QJÿ~QJQӳ ӡLÿLӇ Ӌ ҥLYjWURQJWѭѫQJODLNӃXÿӑ ӻ

tài li u, sách báo, suy ngh n bi n vӋ ƭ YӟLWѭ GX\SKҧ Ӌ ӟ ӑ ӫi ý thӭc thӵc sӵ cҫu thӏ, h c cái hay c a

QJѭӡ ÿӗ ӵ Ӂ ҩ\ÿѭӧ ӳi khác ng thӡi có s nhұn xét, phê phán chúng ta s th c nh ng khiӃm khuyӃt cҫn

bәVXQJĈyFKtQKOjQKӳng v khoa h c c n tìm ki m. khi xem xét, quan sát m t ҩQÿӅ ӑ ҫ Ӄ 7ѭѫQJtӵ ӝ

sӵ v t, hi ng, n t v c l i v i cách ngh ng, s có th xu t hi n ұ ӋQWѭӧ ӃXÿһ ҩQÿӅQJѭӧ ҥ ӟ ƭWK{QJWKѭӡ Ӂ Ӈ ҩ Ӌ

nh àyӳng v thú v . Các nhà khoa h ng có cách suy nghҩQÿӅ ӏ ӑFWKѭӡ ƭQ ÿӇ thu nh c nh ng ұQÿѭӧ ӳ

hiӇu bi t v d ng thӃ Ӆ ҥ ӭc c a v , nhìn nh n vӫ ҩQÿӅ ұ ҩQÿӅGѭӟLFiFJyFÿӝ khác nhau.

Ví d ng h p nhà bác h c Niu- t lý này không ngh i ө,WUѭӡ ӧ ӑ WѫQTXDQViWTXҧWiRUѫLQKjYұ ƭQKѭPӑ

QJѭӡ ƭTXҧWiRUѫLOjOӁ ѭӡQJQKѭPӑ ұWNKiFUѫLPjOҥLÿһ ҩQÿӅi ngh bình th i v t v tҥi sao quҧ táo

NK{QJUѫLOrQSKtDWUrQPjOҥLUѫL[Xӕ һWÿҩW"QKѭYұ ӵ ӳ Ӈng m y có s hҩp dүn gi a các vұt th ? và lý

thuyӃt v n vҥ ұt hҩp d i. үQUDÿӡ

Ví d u bánh xe c a tàu h a không có vành vì ng i ta g ng ray. өNKiF%DQÿҫ ӫ ӓ ѭӡ ҳQYjQKWUrQÿѭӡ

VҩQÿӅ an toàn c c mô t ng ray ph c s n xu an ӫDÿRjQWjXÿѭӧ ҧOj³ÿѭӡ ҧLÿѭӧ ҧ ҩWQKѭWKӃQjRÿӇ

WRjQKѫQFKRÿRjQWjXNKLGLFKX\Ӈ ƭQJѭӧ ҧLÿѭӧ ӃQKѭWKӃn”. Khi ngh c lҥi “Bánh xe ph c thiӃt k

QjRÿӇ ҧRÿҧ rQÿѭӡ ҳQKѫQ"´WK ÿ~FUDÿӡ b m chҥy tr ng ray chҳc ch ì bánh xe có vành i.

Các lý thuy t m ng xu t hi n khi các nhà khoa h c quan sát th y các s v t, hi ng Ӄ ӟLWKѭӡ ҩ Ӌ ӑ ҩ ӵ ұ ӋQWѭӧ

không tuân theo các quy lu t ã c công nh t gi thuy t khoa h c và ti n hành ұ ÿ ÿѭӧ ұn, tӯÿyÿһ ҧ Ӄ ӑ Ӄ

nghiên c u. ӭ

1KѭYұ ӕ Ӌ ҩQ ÿӅ ƭ WUѭӡ ӧy, mu n phát hi n v cách suy ngh cҫn phҧi linh hoҥt và nhiӅu ng h p phҧi

ngh i.ƭNK{QJWKHRFiFKQJKƭWK{QJWKѭӡng, ngh u không ai nghƭQKӳQJÿLӅ ƭWӟ ĈyFKtQKOjW˱GX\

sáng tR. Sáng t à thói quen c cách ҥRELӇXKLӋQVӵOӋFKKѭӟQJYӟLQKӳQJWUҧLQJKLӋPY ǊBiӃW

nghƭNKiFQJѭӡLOjÿLӅXNK{QJGӉGàng. Tuy nhiên, n ì sӃXNK{QJGiPQJKƭNKiFWK ӁNK{QJEDR

giӡFyÿѭӧFVӵViQJWҥR7Kành qu ù ào, lúc nào cҧFӫDVӵViQJWҥRG ӣEҩWFӭOƭQKYӵFQ ǊQJÿѭӧF

ÿiQKJLiFDR

4.1.2.9. Ghi l i nh ng ý ngh t ch t n y sinh, nh ng câu h i b t ch t  ͷ ƭE   ͷ   

xut hi n không ph thu c vào lý do nào  

NhӳQJQJѭӡi nghiên c u nhi u khi suy ngh r t nhi u v i m t v gì FyWѭGX\ ӭ Ӆ ƭWUăQWUӣ ҩ Ӆ ӟ ӝ ҩQÿӅ ÿy

PjFKѭDFyOӡ ҧLÿiS ӝ ӵ ӋQQjRÿyYjWURQJÿҫi gi hoһc bҩt chӧt quan sát thҩy m t s ki u sӁ xuҩt

hiӋn câu h i nghiên c u. Hi c g i là “ch t n y ý t ng”. V i các thiên tài, ý ӓ ӭ ӋQWѭӧQJQj\ÿѭӧ ӑ ӧ ҧ ѭӣ ӟ

Wѭӣ ѭӣ ӋQÿӗ ӡLQKѭPӝ ӧng và sӵ thҩu hiӇu, ý t ng và giҧi pháp có thӇ xuҩt hi ng th t ánh chӟp ch t

lóe sáng vào b t k th m nào: t và c khi suy ҩ Ǥ ӡLÿLӇ WUrQÿѭӡQJÿLGҥo,NKLÿDQJ ҳPNKLÿDQJQJӫ ҧ

nghƭÿӃn m t s v ch ng liên quan gì n ý t ӝ ӕ ҩQÿӅ ҷ ÿӃ ѭӣQJÿy

Kinh nghiӋm th c t cho th y, khi b t thình lình có th ch t ngh thì th ng ph i ghi l i ngayӵ Ӄ ҩ ҩ Ӈ ӧ ƭUD ѭӡ ҧ ҥ

vì sa s quên, không th nh l i mình ã ngh u gì. Nh ng ý ngh t ch t này XÿyFyWKӇ Ӂ Ӈ ӟ ҥ ÿ ƭUDÿLӅ ӳ ƭEҩ ӧ

có th t nhiên xu t hi n trong m t b i c u ki n nh nh, c có th t hi n m t Ӈ ӵ ҩ Ӌ ӝ ӕ ҧnh,ÿLӅ Ӌ ҩWÿӏ ǊQJ Ӈ xuҩ Ӌ ӝ

cách ng u nhiên ng là nh ng ý hay. Th t qu c a m t quá trình p , suy ү YjWKѭӡ ӳ ӵFUDÿyOjNӃ ҧ ӫ ӝ ҩ ӫ

ngh nhƭGài, ã WK{QJWLQÿ ÿѭӧFOѭXYjRWUt ӟ dài h n, vào ph n vô th c và có th có ý nghҥ ҫ ӭ Ӈ ƭDTXDQ

tr ng.ӑ

Nên ghi chép vào s i d và s p x p theo ng. Ví d : әWD\Pi\WtQKGѭӟ ҥQJFiFFKX\rQÿӅ ҳ Ӄ ÿӕLWѭӧ ө

FKX\rQÿӅ ӁFyFiFÿӕLWѭӧ cҧi thiӋn kinh doanh s ng: khách hàng, công ty, nhà cung cҩp, môi

WUѭӡ FKX\rQÿӅng…; sҧ ҩn xu t s i, vӁFyFiFÿӕLWѭӧQJFRQQJѭӡ ӕ ӏn, công nghӋ, trang thiӃt b ,

nhӳQJѭXWLrQVҧn ph m, quá trình, m c tiêu….ҭ ө

4.2. KӻQăQJÿһWYҩQÿӅPӝWFiFKFKtQK[iF

Sau khi ã phát hi , ph ào tìm cách giÿ ӋQYҩQÿӅ ҧL[iFÿӏQKFKtQK[iFYҩQÿӅWUѭӟFNKLEҳWWD\Y ҧL

quy phӃWYҩQÿӅ Mu chính xác vӕQ[iFÿӏQK ҩQÿӅ ҧLÿһWUDFiFFkXKӓL

- MөFÿtFKFӫDWDOà gì? T ?ҥLVDRWDPXӕQÿLӅXÿy

- B à gì ?ҧQFKҩWFӫDYҩQÿӅO

- CҫQÿҥWÿѭӧFÿLӅXJì? BҵQJQKӳQJFiFKQào ?

- ĈiӅXJì ng Lý do vì sao? TăQFҧQYLӋFWKӵFKLӋQPөFÿtFKÿy" ҥLVDROҥLQKѭYұ\"

- Cái gì s Có thӁ[ҧ\UDNKLYҩQÿӅÿѭӧFJLҧLTX\ӃW" ӇÿӏQKWtQKÿӏQKOѭӧQJ vҩQÿӅÿѭӧFNK{QJ"

7LrXFKtÿӏQKOѭӧQJOà gì?

- VӟLQKӳQJFiFKQào có th t v có bao nhiêu cách/ӇgiҧLTX\Ӄ ҩQÿӅ" SKѭѫQJiQ-$OWHUQDWLYHVÿӇ

ÿҥWPөFÿtFK?

- Gi à gì? GiӟLhҥQ1DUURZ'RZQFӫDYҩQÿӅO ӟLKҥQYӅNK{QJJLDQWKӡLJLDQSKҥPYLUDVDR"

- GiҧLSKiSQào có thӇÿiSӭQJWӕWQKҩWFiFWLrXFKtÿһWUD"

1KѭYұ\ ÿӇ[iFÿӏQKFKtQK[iFYҩQÿӅ ҫQ ҩQÿӅÿyWӯQKLӅXNKtDFҥQ, , chúng ta c xem xét v h khác

nhau, nhìn nh ên trong c , hi ên trong ày sұQYҩQÿӅWӯE ӫDQy ӇXWKҩXÿiRÿѭӧFVӵYұWWӯE ĈLӅXQ Ӂ

tҥRWKXұQOӧLNKLWìm cách giҧLTX\ӃWYҩQÿӅ

Ví d : v là c àm cái m thì v à “tìm cách mө ҩQÿӅSKiWKLӋQ ҫQO ӣKӝSWKLӃF ҩQÿӅÿһWUD sӁO ӣFiFKӝS

thiӃF mӝWcách d àng nh ì sӉG ҩW´&iFKÿһWYҩQÿӅNKiFQKDXWK ӁUDFiFJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅNKiF

QKDX&yQJѭӡLW ÿӝQJWӯErQQJRjLYjRÿӇPӣKӝSQ өQJFөÿөFQҳSKӝSUDÿӡLìm cách tác ên d

FyQJѭӡLOҥLK ӝSQKѭPӝWTXҧFKXӕLFҫQEyFYӓQyY ӣKӝSUDình dung cái h à cái vòng kéo m

ÿӡL

Vi rӋF[iFÿӏQKFKtQK[iFYҩQÿӅ ҩWTXDQWUӑQJYì nó làm cho v ên khát quát, rõ ràng ҩQÿӅWUӣQ

và liên quan chһWFKӁÿӃQFiFKJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅPӝWFiFKQKDQKFKyQJKD\NK{QJ .KLÿѭӧF

hӓLVӁOàm gì n à phá h àn bӃXÿѭӧFWK{QJEiRUҵQJPӝWVDRFKәLOӟQVӁYDFKҥPY ӫ\WR ӝWUiLÿҩW

trong m à bác h ã tr ành 55 phút cho vi ìm xem có th ình ӝWJLӡQK ӑF(LQVWHLQÿ ҧOӡL{QJVӁG ӋFW ӇWU

bày rõ ràng câu h ào và 5 phút còn l Vì vӓLQKѭWKӃQ ҥLÿӇJLҧLTX\ӃWQy ұ\ÿӇ[iFÿӏQKFKtQK

xác v nên s g góc nhìn khác nhau, dùng nhҩQÿӅ ӱGөQJQKӳQ ӳQJWӯQJӳNKiFQKDXÿӇGLӉQWҧ

vҩQÿӅquan sát v bóc tách v ành các phҩQÿӅWӯFiFYӏWUtNKiFQKDX ҩQÿӅWK ҫQQKӓVӱGөQJ

nhiӅXFkXKӓLkhác nhau, mô t ….ҧYҩQÿӅWKHRQKLӅXFiFK

Có 4 cách :WѭGX\ÿӇ[iFÿӏQKFKtQK[iFYҩQÿӅ

- 7˱GX\WͳWU˱FUDVDX:

Phát hi và t ìm ra giӋQYҩQÿӅbҳWÿҫXYӟLYҩQÿӅÿһWUD ӯQJEѭӟFW ҧLSKiS[iFÿӏQKYҩQÿӅVX\

nghƭYà tҥRFiFêWѭӣQJNKiFQKDXFKҳWOӑFêWѭӣQJFKӑQêWѭӣQJKD\QKҩWĈk\OjFiFKWѭGX\

WKѭӡQJ һS ҩW ӟLFiFKWѭGX\Q ӁÿLOҫQOѭӧWWӯQJEѭӟFPӝW ӯ$WӟL%WӟL&g nh V ày chúng ta s , t

tӟL'WӟLJLҧLSKiS(%ѭӟFWUѭӟFVLQKUDEѭӟFVDXWKHRPӝWÿѭӡQJWKҷQJ liên t .өF

Ví dө phát hi “m bӋQYҩQÿӅ ӝWVҧQSKҭPPӟLFӫDF{QJW\FyOѭӧQJEiQUDWKҩS´ ҳWÿҫXEҵQJ

viӋFWìm nguyên nhân, v ên nhân tìm ra “T ày”:ӟLPӛLQJX\ ÿӅXÿһWFkXKӓL ҥLVDR[ҧ\UDÿLӅXQ

“ Thi - T ày?”, “Nhân s àng ӃWkӃVҧQSKҭPNpPEӏSKiWKLӋQTXiPXӝQ ҥLVDR[ҧ\UDÿLӅXQ ӵEiQK

quá m , trình - T ày?”, “Thi qu - “T xӓQJ ÿӝWKҩS ҥLVDR[ҧ\UDÿLӅXQ ӃXtiӅQ ҧQJFiR ҥLVDR ҧ\UD

ÿLӅXQ ³&KѭD[iFÿӏQKU ӏWUѭӡQJPөFWL ҩWEҥLWURQJYLӋFWày?”, õ th êu, th ìm kênh phân phӕL ҥL- T

sao x suy ngh các gi , ch ҧ\UDÿLӅXQày”… t ӯÿy ƭ ҧLSKiS ӑQJLҧLSKiSWӕLѭXSKKӧS

- 7˱GX\WͳVDXUDWU˱F:

Phát hi r xem sӋQYҩQÿӅbҳWÿҫXYӟLJLҧLphápWѭѫQJODL ӗLTXD\QJѭӧFWUӣOҥL ӵYLӋFGLӉQELӃQ

ra sao ra v ã ÿӇÿһW ҩQÿӅFҫQJLҧLTX\ӃW ViӋFWѭӣQJWѭӧQJUDYҩQÿӅÿ ÿѭӧFJLҧLTX\ӃWFKRSKpS

tiӃSFұQYҩQÿӅWӯPӝWNKtDFҥQKNKiFYà gi Quay trҧLTX\ӃWYҩQÿӅÿyWKHRKѭӟQJÿӕLOұS ӣOҥL

vҩQÿӅFKRSKpSWDVX\QJKƭOLQKKRҥWKѫQQKӡWKD\ÿәLFiF\ӃXWӕFҩXWKành vҩQÿӅÿy

Câu h ì cӓLÿһWUDFӫDOoҥLWѭGX\Qj\OjFiLJ ҧQWUӣQӃXWKӵFKLӋQJLҧLSKiSÿy"&iFKÿѫQJLҧQ

nhҩWÿӇYѭӧWTXDFҧQWUӣÿyOà cách nào?. Cách ình t à có WѭGX\Qj\NK{QJWKHRWU ӵFiFEѭӟFP

thӇÿѭDQJD\UDJLҧLSKiS(VDXÿyTXD\WUӣOҥL$Yà tìm cách ÿLÿӃQ(bҵQJFiFKTXD%WӟL&

tӟL'«. Ho tìm cách không nh ình t C mà có thһF ÿLÿӃQ( ҩWWKLӃWSKҧLWKHRÿ~QJWU ӵ$B Ӈ

là ABGH

Ví d : Nikola Tesla - a thө QJѭӡLPӣU ӡLNǤQăQJOѭӧQJÿLӋQWKѭӡQJWѭGX\EҵQJFiFK“tӯVDXUD

WUѭӟF´ ӡFyNKҧQăQJWѭӣQJWѭӧQJWѭѫQJODL.KLFҫQFKӃWҥRWXDELQ WѭӣQJWѭӧQJ nh Tesla trong

ÿҫXÿ ҥRUDÿѭӧF ӝWFiLWXDELQY ӣLÿӝQJQyWXҫQVDXÿy{QJWKiRUӡLFiFEӝSKұQPi\ã t m à kh

trong t à ghi chú chính xác chi ti òn trên các bѭӣQJWѭӧQJY ӃWKDRP ӝSKұQ.KLWXDELQWKұWUDÿӡL

nhӳQJP{WҧFӫD{QJYӅFiFEӝSKұQEӏPòn kh àn toàn vӟSKR ӟLWKӵFWӃ9ӟLWѭGX\Qj\7HVOD

khám phá ra t òng ӯWUѭӡQJTXD\ tҥRQӅQWҧQJFKRSKiWPLQKG ÿLӋQ[RD\FKLӅXJL~SQăQJOѭӧQJ

ÿLӋQÿѭӧFSKkQEӕUӝQJU ѫQãi h

- 7˱GX\WͳG˱LOên trên:

Xem xét v , coi th . ҩQÿӅWKHR chiӅXKѭӟQJQJѭӧFOҥL ӱWKiFKOjFѫKӝLÿҧRQJѭӧFYҩQÿӅ Ĉk\Oj

FiFKWѭGX\QK һWNKiFFӫDYҩQÿӅìn vào m

A B C D E

A E A B C E

…

Ví d ùng bán m hàng giày dép t ên өKDLQJѭӡLF ӝWPһW ӯKDLF{QJW\FҥQKWUDQKÿѭӧFFӱÿLQJKL

cӭXWKӏWUѭӡQJӣPӝWQѭӟFNpPSKiWWULӇQ0ӝWQJѭӡLJӑLÿLӋQYӅF{QJW\: “ch ào ҷQJFyFѫKӝLQ

cҧYì ӣÿk\NK{QJFyDLÿLJLҫ\´QJѭӡLNLDJӑLÿLӋQQyL³&ѫKӝLWX\ӋWYӡLӣÿk\FKҷQJFyDLÿL

giҫ\Fҧ´ K ã theo t ì KL+HQU\)RUGÿLYjRFRQÿѭӡQJNLQKGRDQK{W{ӣ0ӻÿ ѭGX\Qj\WKD\Y

“ÿѭDPӑLQJѭӡLWӟLF{QJYLӋF´)RUGÿ ÿҧRQJѭӧFWKjQK³ÿѭDF{QJYLӋFWӟLPӑLQJѭӡL´Yã à phát

minh ra dây chuy ành T àn General Motor ӅQVҧQ[XҩW.KL$O6ORDQWUӣWK әQJJLiPÿӕFWұSÿR

WKHRWѭGX\WK{QJWKѭӡQJO ӑLQJѭӡLSKҧLWKDQKWRiQWLӅQ[HWUѭӟFNKLOiLQy6ORDQÿ ÿҧRà m ã

QJѭӧFWK ҥQFyWKӇOiL[HWUѭӟFNKLEҥQWKDQKWRiQWLӅQ´YӟLSKѭѫQJWKӭFành “b mua trҧJyS Khi

mu “t tӕQPӣPӝWQKà hàng, vӟLWѭGX\ ӯWUѭӟFUDVDX” sӁÿӏQKVҹQ thӵFÿѫQYӟLWѭGX\³ ӯGѭӟL

lên trên” có th à hàng không có thӇmӣQK ӵFÿѫQEҵQJFiFKÿҫXEӃSJLӟLWKLӋXFKRNKiFKFiF

loҥLWKӏWFiUDXSKөJLDYjÿӅQJKӏNKiFKFKӑQQKӳQJWKӭKӑWKtFKUӗLOàm món có chӭDQKӳQJ

thӭÿyÿһFELӋWFKRPӛLkhách hàng.

- 7˱GX\WͳWU QJên xu :

Nhìn nh àn c ào c cá nhân, ұQYҩQÿӅPӝWFiFKNKiFKTXDQWR ҧQKNK{QJEӏSKөWKXӝFY ҧP[~F

cҧPQKұQÿѭӧFFiFTXDQÿLӇPFӫDQJѭӡLNKiF, sҹQsàng[HP[pWFiFTXDQÿLӇPFӫDQJѭӡLNKiF

ÿӇFyEӭFWUDQKWR ҧQKYӅYҩQÿӅP 7ѭ ҥRUD ҧQăQJKàn c ình quan tâm duy này t kh ình dung hai

ý ki ình , khӃQNKiLQLӋPKDLK ҧQKÿӗQJWKӡLWUiLQJѭӧFKD\PkXWKXүQYӟLQKDX ҧQăQJWѭӣQJ

WѭӧQJQKӳQJÿLӇPJLӕQJQKDXQKӳQJVRViQKKD\WKұPFKtFҧQKӳQJQpWNKiFELӋWGҩXKLӋX

WѭѫQJÿӗQJJLӳDFiFÿӕLWѭӧQJ ƭQKYӵFNKiFQKDXtrong các l .

TiӃQ Vƭ$OEHUW 5RWKHQEHUJ - nhà khoa h ình sáng t ên ӑFQәL WLӃQJYӅ TXiWU ҥRJӑL WѭGX\tӯWU

xuӕQJ là “T duy Janusian” (tên Chúa c ã v ìn vѭ ӫDQJѭӡL/D0 ӟLKDLPһWQK ӅKDLKѭӟQJNKiF

QKDX7ѭGX\Qj\JL~SW ӕL ӋJLӳDFiFYҩQÿӅFөWKӇYӟLYҩQÿӅìm ra nhanh chóng các m liên h

tәQJWKӇ, dung hòa .ÿѭӧFFiFPkXWKXүQQKӳQJÿLӅXÿӕLOұS

Khi nh ìm ra các gi ành công, nhìn nhұQELӃWFiFTXDQÿLӇPNKiFQKDXVӁW ҧLSKiSWK ұQYҩQÿӅ

NKiFKTXDQKѫQ ҩ\ÿѭӧFPӑLSKtD ӳQJQJѭӡLQәLWLӃQJFyWѭGX\Qj\Oj(LQVWHLQ0R]DUW, th . Nh

Edison, Van Gogh, Pasteur, Picasso, Bohr …. Einstein có khҧQăQJWѭӣQJWѭӧQJPӝWYұWYӯD

chuyӇQÿӝQJ YӯDÿӭQJ\ên cùng m trong v à xây dӝW O~F ұWOê Y ӵQJSKpSWѭѫQJÿӗQJ WKX\ӃW

WѭѫQJÿӕLÿӇ SKҧQiQK ÿLӅXQ ÿӏQKOXұWPLӉQ GӏFKày; Louis Pasteur khám phá ra , Niels Bohr

phát hi à h à sóng ….ӋQiQKViQJYӯDO ҥWYӯDO

Trong nghiên c hi ch ài nghiên c ên cӭXNKRDKӑFN ӑQPӝWÿӅW ӭXQJѭӡLQJKL ӭXSKҧLWӵKӓLFy

vҩQÿӅQJKLên c ì nghiên c ên ӭXKD\NK{QJ"1ӃXFyYҩQÿӅWK ӭXQӃXNK{QJFyYҩQÿӅWҩWQKL

không th ên c ài nào c êu, mӇ QJKL ӭX. BҩW kǤ PӝW ÿӅ W ǊQJ ÿѭӧF ÿһF WUѭQJ EӣL mөF WL өF ÿtFK

nghiên c ên c ên c , có khách th ên cӭXFiFnhiӋPYөQJKL ӭXSKҥPYLQJKL ӭX ӇQJKL ӭXÿӕLWѭӧQJ

nghiên c ý ngh ên cӭXÿӕLWѭӧQJNKҧRViWFөWKӇFy ƭDULêng hĈӗQJW ӡLQJѭӡLQJKL ӭXFǊQJSKҧL

[iFÿӏQKYҩQÿӅQJKL ӭXF ӟLKD\NK{QJ"9ҩQÿӅQJKL ӭXFyYӯDWҫPYjÿ~QJFKX\rQên c òn m ên c

môn c ình ên c ên ӫDP ÿӇJLҧLTX\ӃWKD\NK{QJ"1ӃXYҩQÿӅQJKL ӭXFyOLrQTXDQÿӃQQKӳQJFKX\

môn khác thì m ên môn trên lӡLWKrPQJѭӡLFӝQJWiFFyFKX\ ƭQKYӵFҩ\KRһFFyWKӇWKD\ÿәLÿӅ

tài khác, ho ài l à kh ên môn c ình.һFWKXKҽSÿӅW ҥLFKRYӯDYӟLÿLӅXNLӋQY ҧQăQJFKX\ ӫDP

NӃX[iFÿӏQKÿѭӧFYҩQÿӅQJKLên c õ ràng sӭXU ӁQҳPYӳQJÿѭӧFPөF WLêu, m ên өFÿtFKQJKL

cӭXY ÿӏQKÿ~QJ ӋPYөQ ӭXJL~SQJѭӡLQJKL ӭXELӃWFҫQSKҧLO ÿӇÿҥWà xác nhi ghiên c ên c àm gì

ÿѭӧFPөFÿtFKWKXWKұSWѭOLӋXӣÿkXWKXWKұSWѭOLӋXQ ҫQWKLӃWFKRÿӅW ӯÿyQJѭӡLào c ài? T

nghiên cӭXWUiQKWUѭӡQJKӧSWKXWKұSWѭOLӋXQKLӅXQKѭQJNK{QJFyJLiWUӏOXұQFӭNK{QJViW

vӟLYҩQÿӅFӫDÿӅWài, v , v ên cӯDSKtF{QJVӭF ӯDNKy[ӱOê;iFÿӏQKÿѭӧFYҩQÿӅFҫQQJKL ӭX

còn giúp ng ên c ình thành nên gi ên cѭӡLQJKL ӭXK ҧWKX\ӃWQJKL ӭXÿ~QJKѭӟQJ

4.3. K ên hay cho vӻQăQJ ÿһWW ҩQÿӅ

Vi hӋc t tên cho v ( ) hay t tên tài nghiên c u c n ph i suy nghÿһ ҩQÿӅ ÿҫXÿӅ ÿһ ÿӅ ӭ ҫ ҧ ƭ Ӄt s c c n ӭ ҭ

thұn vì tài là ph ng m nh n c tiên. Trong nhi u ng ÿҫXÿӅWrQÿӅ ҫQWiFÿӝ ҥ ÿӃ QJѭӡLÿӑFWUѭӟ Ӆ WUѭӡ

hӧp nguyên nhân khi c là vìӃQQJѭӡLWDÿӑ ÿҫXÿӅ/WrQÿӅWjLÿyÿ~QJOjYҩQÿӅQJѭӡLWDÿDQJ

quan tâm t i nó ho n ch vì tài p d n nên thu hút sӟ һFÿѫQJLҧ Ӎ ÿҫXÿӅWrQÿӅ ÿyTXiKD\TXiKҩ ү ӵ

chú ý. N tài t không hay s không h p d c và k t qu là bài vi t, ӃXÿҫXÿӅ/WrQÿӅ ÿһ Ӂ ҩ үQQJѭӡLÿӑ Ӄ ҧ Ӄ

công trình c a mình ã b ra nhi u công s c d b b qua ho c có r i quan tâm t i. Hãy ӫ ÿ ӓ Ӆ ӭ Ӊ ӏ ӓ һ ҩWtWQJѭӡ ӟ

cӕ g ng di n t v b ng ngôn ngҳ Ӊ ҧ ҩQÿӅ ҵ ӳ chuҭn m c.ӵ

.KLÿһWÿҫXÿӅWrQÿӅ ҧLÿҧ ҫ tài ph m bҧo các yêu c u:

- Tính h p d n: l a ch n ngôn t s c s o, b m t ng t , tránh dùng các câu ӵ ӑ ӯ ҳ ҧ ҧRÿҧ ӯ ӯÿӅXÿiQJJLi

sáo r ng không th hi n n i dung thông tin ho ã quá nhàm. Ch n các tӛ Ӈ Ӌ ӝ һFFiFFkXÿ ӑ ӯÿӝFÿiRWKӇ

hiӋn n i dung thông tin.ӝ

- Tính khoa hc: tài ph i có ý ngh õ ràng, khúc chi t, ch có m t nghÿҫXÿӅWrQÿӅ ҧ ƭDU Ӄ Ӎ ӝ ƭDWUiQK

ÿѭDQӝ ӕ ӫDÿҫXÿӅNK{QJÿѭӧi dung phӭc tҥp và các con s không cҫn thiӃt vào. Sӕ Oѭӧng tӯ c c

phép nhi u, không c dài quá, ph i m ch l c, ng n g n, xúc tích, ph c n i dung Ӆ ÿѭӧ ҧ ҥ ҥ ҳ ӑ ҧQiQKÿѭӧ ӝ

chính y u và m c tiêu, m ch y u cӃ ө өFÿtFK ӫ Ӄ ӫa v tài.ҩQÿӅÿӅ

Không nên dùng nh ng c m t b nh cao v thông tin (ví d u tìm hi u v ...; ӳ ө ӯFyÿӝ ҩWÿӏ Ӆ ө%ѭӟFÿҫ Ӈ Ӆ

Thӱ bàn v …; M t vài suy ngh v …; v.v…). H t s c tránh dùng hai t khi có th dùng m t, Ӆ ӝ ƭ Ӆ Ӄ ӭ ӯ Ӈ ӝ

tránh dùng các t vi t t c dùng nhi u d u ch m, ph y trong vì có th gây ӯ Ӄ ҳt.K{QJÿѭӧ Ӆ ҩ ҩ ҭ ÿҫXÿӅ Ӈ

rӕi m t và khó hi u. Nên d ng t ch ng ch ng t b u ҳ Ӈ QJÿӝ ӯ ӫÿӝ ӭNK{QJQrQGQJÿӝ ӯ ӏÿӝQJÿӇÿҫ

ÿӅWrQÿӅ ӑ tài ngҳn g n và mҥnh.

Ngoài ra, trong tài c g ng h n ch m d ng, s d ng tùy ti n dùng nh ng c m ÿҫXÿӅWrQÿӅ ӕ ҳ ҥ Ӄ lҥ ө ӱ ө Ӌ ӳ ө

tӯ ch m ng m u b ng nh ng t (ví d : (…) Ӎ өFÿtFKWKѭӡ ӣÿҫ ҵ ӳ ӯQKѭÿ, nh m, góp ph n ө nhm nâng

cao ch ng…; (…) phát tri c c nh tranh; (…) góp ph n vàoWO˱ ÿ QQăQJO͹   ….) trong nh ng ӳ

WUѭӡ ӍUDÿѭӧ ӝng hӧp không ch c n i dung thӵc tӃ cҫn làm.

- Tính chính xác: tài ph i b m tính chính xác. Tính chính xác th hi n chÿҫXÿӅWrQÿӅ ҧ ҧRÿҧ Ӈ Ӌ ӣ ӛ

tuyӋWÿӕi không có l i ng pháp, l i chính t , không sai v n i dung khoa h c.ӛ ӳ ӛ ҧ Ӆ ӝ ӑ

- Tính h p lý : tài ph i ph ng nh t n i dung nghiên c u c tài. ÿҫXÿӅWrQÿӅ ҧ ҧQiQKF{ÿӑ ҩ ӝ ӭ ӫDÿӅ

Nên tránh dùng t bóng b y khi có th dùng t n, d hi u mà v n hi u qu , không nên ӯ ҭ Ӈ ӯÿѫQJLҧ Ӊ Ӈ ү Ӌ ҧ

dùng t có ý ngh n d khác bi t v t tên tác ph c). Không ӯ ƭDҭ өVkX[Dÿk\OjVӵ Ӌ ӟLFiFKÿһ ҭPYăQKӑ

ÿѭӧ ҥ өQJFiFKFKѫLFKӳ ӯGQJFKѭDWKұWÿҳWJLiFKѫLFKӳ өc l m d vì nӃu ngôn t sӁ phҧn tác d ng.

NӃXÿҫXÿӅ dài 2,3 dòng thì ng t dòng ph m ng t dòng không ҳ ҧLÿ~QJFKӛ[iFÿӏQKÿLӇ ҳ ÿ~QJÿӇ

làm h ng n i dung thông tin).ӓ ӝ

- Hình thͱcÿp: trình bày p m t, v a v n v i kho ng tr ng.ÿҽ ҳ ӯ һ ӟ ҧ ӕ

6DXNKLÿһ ӓ ӫ ӑLQJѭӡ ÿҫt tên cҫn h i ý kiӃn c a m i và tiӃp thu ý kiӃn. NӃu có ý kiӃn cho rҵng “ u

ÿӅWrQÿӅ ҩWNrXQKѭQJNK{QJU ƭD´WK ƭY ӱ ҥ tài nghe r õ ngh ì phҧi suy ngh à s a l i.

Muӕ ӝ ÿҫXÿӅWrQÿӅ ҧL[iFÿӏ ӯ ӑn có m t tài hay ph nh nhӳng t nào là tӯ khóa (tӯ quan tr ng nhҩt)

YjWKD\ÿә ÿӇ ӯQjRKD\KѫQW ӯ ӇGQJÿѭӧi chúng nhiӅu lҫn xem dùng t ìm xem có t khác có th c

không (nh t là nh ng t ng ngh nào g c s xúc c m m nh m c c ҩ ӳ ӯÿӗ ƭDWӯ ӧLOrQÿѭӧ ӵ ҧ ҥ Ӂ ӫDQJѭӡLÿӑ

thì ch n t Ngoài ra c ng có th b i tr t t t di t tên tài cho hay ӑ ӯ ÿy Ǌ Ӈ ҵQJFiFKWKD\ÿә ұ ӵ ӯÿӇ ӉQÿҥ ÿӅ

KѫQ .

Tӯ ng c tài n c l a ch n c n th m b o các yêu c u trên s có s c ӳ ӫDÿҫXÿӅWrQÿӅ ӃXÿѭӧ ӵ ӑ ҭ ұQÿҧ ҧ ҫ Ӂ ӭ

mҥnh l n lao, không ch giúp cho bài vi t h p d n, thu hút mà có tác d c ӟ Ӎ Ӄ ҩ ү өQJOjPFKRQJѭӡLÿӑ

cҧm nh n th y sұ ҩ ӵ nghiêm túc c i vi mình.ӫDQJѭӡ ӃWYjÿiQKJLiFDRYӅ

Do m tài nghiên c u khoa h c ph i b m tính khoa h c, tính m i, tính th c ti n và tính ӝWÿӅ ӭ ӑ ҧ ҧRÿҧ ӑ ӟ ӵ Ӊ

khҧ thi nên n tài mà ph n ánh c nh ng v c p bách, ng nh òi ӃXÿҫXÿӅWrQÿӅ ҧ ÿѭӧ ӳ ҩQÿӅ ҩ ÿiSӭ ӳQJÿ

hӓi c p bách c a th c t ng có tác gi nào th c hi n thì s c trân ҩ ӫ ӵ Ӄ ViӋW1DPPjFKѭDWӯ ҧ ӵ Ӌ Ӂ rҩWÿѭӧ

trӑng và g i m c s chú ý, quan tâm c a nhi i.ӧ ӣÿѭӧ ӵ ӫ ӅXQJѭӡ

Câu h 4ӓLFKѭѫQJ

1. Xu à gì? Anh (ch ì? ҩWSKiWÿLӇPÿӇSKiWKLӋQPӝWYҩQÿӅO ӏKLӋQÿDQJTXDQWkPÿӃQYҩQÿӅJ

TҥLVDR"

2. V khoa h c là gì?. T i sao v khoa h c luôn luôn là kh i ngu n c a m i nghiên c u ҩQÿӅ ӑ ҥ ҩQÿӅ ӑ ӣ ӗ ӫ ӑ ӭ

khoa h c?. ӑ

3. Làm th phát hi c nh ng v khoa h c?ӃQjRÿӇ ӋQÿѭӧ ӳ ҩQÿӅ ӑ

4. Mu làm gì? Có bao nhiêu cáchӕQ[iFÿӏQKFKtQK[iFYҩQÿӅSKҧL WѭGX\ÿӇ[iFÿӏQKFKtQK

xác v Cho mҩQÿӅ" ӝWVӕYtGөPLQKKӑD

5. Mu n t tên m t v (tên m t tài) hay ph m b o nh ng yêu c u nào?ӕ ÿһ ӝ ҩnÿӅ ӝ ÿӅ ҧLÿҧ ҧ ӳ ҫ

Bài t p th 4ұ ӵFKjQKFKѭѫQJ

Bài t p 1. S d ng các k n v phát hi n m t v c xúc trong cu c ұ ӱ ө ӻQăQJSKiWKLӋ ҩQÿӅÿӇ Ӌ ӝ ҩQÿӅ bӭ ӝ

sӕng c n gi i quy t. Lý gi i tҫ ҧ Ӄ ҧ ҥi sao l n vҥLTXDQWkPÿӃ ҩQÿӅÿy"

Bài t p 2. Ch n 3 v b n thân quan tâm nh t trong cu c s ng hi n nay. Hãy t tên hay cho ұ ӑ ҩQÿӅ ҧ ҩ ӝ ӕ Ӌ ÿһ

3 v i khác cùng quan tâm t i các vҩQÿӅQj\ÿӇWKXK~WQJѭӡ ӟ ҩQÿӅÿy

Bài t p 3. Tham kh o tài (tài li u trong CSDL c n t n xétұ ҧ WrQÿӅ Ӌ ӫDWKѭYLӋQÿLӋ ӱÿѭDUDQKұ

vӅFiFKÿһWWrQÿӅ tài c a các tác gi .ӫ ҧ

Tài li u tham kh 4Ӌ ҧRFKѭѫQJ

1.VǊ&DRĈjP3KѭѫQJSKiSOXұQQJKLên c H.: NXB Khoa h à k 2002. ӭXNKRDKӑF ӑFY ӻWKXұW

- Tr. 43-48; Tr.145-147.

2. KӻQăQJYLӃt bài.-H.: NXB Thông t n, 2006.- Tr. 13-19.ҩ

3. Nguy n Duy B n nghiên c u khoa h c và th c hiӉ ҧR 3KѭѫQJSKiS OXұ ӭ ӑ ӵ ӋQ ÿӅ tài nghiên cӭu

khoa h n, 2007.- Tr.30-34.ӑF+1;%%ѭXÿLӋ

0LFKDHO0LFKDONRĈӝWSKiVӭFViQJWҥR%tPұWFӫDQKӳQ ҥRg thiên tài sáng t -H.: NXB tri

thӭF- 402 tr.

&KѭѫQJ5

CÁC KӺ1Ă1**,ҦI QUY T Vӂ Ҩ1Ĉӄ

MөFWLêu nghiên cӭX

- BiӃWFiFKÿһWgiҧWKX\ӃW cho v mình quan tâm.ҩQÿӅ

- NҳPYӳQJFKӭFQăQJWKXӝFWtQKFӫDJLҧWKX\ӃWSKkQORҥLÿѭӧFFiFJLҧWKX\ӃW

- N .ҳPÿѭӧFFiFSKѭѫQJSKiSWѭGX\VX\OXұQÿӇWLӃSFұQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ

- %ѭӟFÿҫXWhành th cách thҥRFiFSKѭѫQJSKiSWLӃSFұQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅQKѭ ӭFOӑFWK{QJ

tin c õi trong các tài li cách th cách thӕWO ӋXWKDPNKҧR ӭFSKkQWtFKWәQJKӧSWK{QJWLQ ӭFSKӓQJ

v gi v .ҩQ, , cách x nhTXDQViWÿLӅXWUDÿӇWKXWKұSWK{QJWLQ ӱOêWK{QJWLQ ҵP ҧLTX\ӃW ҩQÿӅ

5.1. cho vĈһWJLҧWKX\ӃW ҩQÿӅ

Sau khi tìm ra vҩQ ÿӅ TXDQWUӑQJ FҫQJLҧL TX\ӃW WURQJY{ Vӕ VӵYұW KLӋQ WѭӧQJ[XQJ TXDQK

nghƭDOj ÿã “làm òn c àm vi ì sÿ~QJ YLӋF´FK~QJWD F ҫQSKҧL O ӋF ÿ~QJFiFKQӳD WK ӁPDQJ OҥL

thành công.

5.1.1. Khái niӋPJLҧWKX\ӃW



 ĈӏQKQJKƭD:

Gi uWKX\WOà nhͷQJSKiQÿRiQÿ˱FV͵GQJÿJLLWKtFKWPWKLPWYQÿFK˱DFyO Q

cͱYjFK˱Dÿ˱FOXQFKͱQJ.

Trong nghiên c , gi ên c (research hypothesis) là m t nhӭXNKRDKӑF ҧWhuyӃWQJKL ӭX ӝ ұQÿӏQKVѫ

bӝ, là chi ên c c m t k t lu n mang tính gi c ӅXKѭӟQJJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅQJKL ӭX, hoһ ӝ Ӄ ұ ҧÿӏQKWUѭӟ

mӝt v khoa h c, m t câu h i v b n ch t c a s v t, hi n ҩQÿӅ ӑ ӝ ӓ Ӆ ҧ ҩ ӫ ӵ ұ ӋQWѭӧQJKD\SKѭѫQJSKiSQKұ

bi thuyӃt chúng. Giҧ Ӄt g n li n v i nghiên c u, gi thuy t c là kh m c a m i khoa h c. ҳ Ӆ ӟ ӭ ҧ Ӄ ǊQJ ӣLÿLӇ ӫ ӑ ӑ

Giҧ thuy i nghiên c ch ng minh ho c bác b .ӃWGRQJѭӡ ӭXÿѭDUDÿӇ ӭ һ ӓ

Giҧ thuy t là m t trong nh ng hình th c, nh nh c nh ng tri Ӄ ӝ ӳ ӭ ӳQJNKkXWURQJWѭGX\O{JtFÿӇ ұQÿѭӧ ӳ

thӭc m i. ӟ

Ĉ  WOjÿ˱DUDQKQÿ  FRQÿ˱QJÿÿWÿ˱   t gi thuy nh v m c tiêu, v c m c tiêu c a m t

ÿ FWU˱FNKLE˱FYjRJLDLÿR  ͱ tài nghiên cͱu khoa h n th͹c hin nhim v nghiên c u.

1KѭYұ ӕQÿѭӧ ҧLÿѭӧ ӝy, giҧ thuyӃt mu c công nhұn thì còn ph c chӭng minh. Nói m t cách khác,

khi t v khoa h t lu i ÿѭDUDPӝ ҩQÿӅ ӑFÿѭDUDPӝ ұQÿӅ ÿӇFySKѭѫQJKѭӟQJKjQK ÿӝng,QJѭӡ

nghiên c ng ph ki n v k t qu nghiên c u phӭXWKѭӡ ҧLÿѭDUDKD\Gӵ Ӄ Ӆ Ӄ ҧ ӭ ҧLQKѭWKӃQjRSKѭѫQJ

SKiSYjFRQ ÿѭӡQJÿӇ tiӃn hành nghiên cӭu là gì? thuy t. T nh ng giĈyFKtQK OjFiFJLҧ Ӄ ӯ ӳ ҧ

thuyӃWÿyQJѭӡi nghiên c nh cách th u ki c m c tiêu nghiên ӭX[iFÿӏ ӭFYjFiFÿLӅ ӋQÿӇÿҥWÿѭӧ ө

cӭu, nhi m v nghiên cӋ ө ӭu ã nh.ÿ [iFÿӏ

Các gi thuy t có tác d ng cho vi c chu n b m u ki c ti n ҧ Ӄ өQJÿӏQKKѭӟ Ӌ ҭ ӏ ӑLÿLӅ ӋQYjSKѭѫQJWKӭ Ӄ

hành nghiên c u. Trong c u trúc logic c a nghiên c u, gi thuy t n m trong lu ch ng ӭ ҩ ӫ ӭ ҧ Ӄ ҵ ұQÿӅ.ĈӇ ӭ

minh ho c bác b gi thuy t c n ph i có các lu n c và luһ ӓ ҧ Ӄ ҫ ҧ ұ ӭ ұn chӭng.

5.1.2. M i quan h gi a v khoa h c và gi thuy tӕ Ӌ ӳ ҩQÿӅ ӑ ҧ Ӄ

Trong ho ng nghiên c u khoa h c gi thuy t luôn luôn g n li n v i nghiên c u. T m t v n ҥWÿӝ ӭ ӑ ҧ Ӄ ҳ Ӆ ӟ ӭ ӯ ӝ ҩ

ÿӅ ӑ ӝ ӓ ӝ ӝ ӑFPjQJѭӡ khoa h c - là m t câu h i có tính khái quát vӅ m t n i dung khoa h i nghiên cӭu

TXDQWkPÿӃ ӑFFKѭDJLҧ ӃWÿѭӧFQJѭӡ ҫQÿѭDUDPӝ ѭӣn, khoa h i quy i nghiên cӭu c t ý t ng nghiên

cӭu, có ngh à c n hình dung ra tr c n i dung c n th c hi n là gì, m c tiêu, m t ƭDO ҫ ѭӟ ӝ ҫ ӵ Ӌ ө өFÿtFKFҫQÿҥ

ÿѭӧ ө ӳ өQjRSKѭѫQJSKiSFyWKӇc ra sao, nhiӋm v nghiên cӭu cҫn thӵc hiӋn là nh ng nhiӋm v áp

dөQJÿӇ th c hi c nhi m v nghiên c t ra là gì?. Trên c ý t ình thành ӵ ӋQÿѭӧ Ӌ ө ӭXÿһ ѫVӣ ѭӣQJÿyK

các lu thuy t cho t ng lu . ұQÿӅ YjÿѭDUDFiFJLҧ Ӄ ӯ ұQÿӅ

Mӕi liên h gi a v khoa h c và gi thuy t thӋ ӳ ҩQÿӅ ӑ ҧ Ӄ Ӈ QKѭVDX hiӋn

Quan sát phát hi n v khoa h c Hình thành ý ng khoa h thuy t khoa h Ӌ ҩQÿӅ ӑ  Wѭӣ ӑc  Giҧ Ӄ ӑc.

Câu h t ra (phát hi n v nh v l i câu h i, hình ӓLNKiLTXiW ÿһ Ӌ ҩQÿӅ) éÿӏ ӅFiF SKѭѫQJiQ WUҧ ӡ ӓ

dung n i dung, m c tiêu, nhi m v u (ý t Câu tr l i d ki nӝ ө Ӌ өSKѭѫQJSKiSQJKLrQFӭ ѭӣng)  ҧ ӡ ӵ Ӄ

(giҧ thuy t).Ӄ

1KѭYұ ҩ ҩQÿӅQJѭӡ ӭ ѭӣ ӑ ҥLSKiQÿRiQy, sau khi xu t hiӋn v i nghiên c u cҫn có ý t ng khoa h c (lo

mang tính tr c c m, lu n c ). Ngh à hình dung ra n i dung chính và thành ӵ ҧ FKѭDFyÿҫ\ÿӫ ұ ӭ ƭDO ӝ

phҫn c a các n i dung, m c tiêu cho t ng n i dung c c b l n n i dung t ng th ; hình dung ra ӫ ӝ ө ӯ ӝ ө ӝ ү ӝ ә Ӈ

nhiӋm vөFiFSKѭѫQJSKiSFyWKӇ áp d th c hi n t ng n i dung cөQJÿӇ ӵ Ӌ ӯ ӝ ӫDÿӅ tài.

Ý t ng khoa h n ti n gi thuy t hi n r t nhanh và ph i ghi l i m t ѭӣ ӑFOjJLDLÿRҥ Ӆ ҧ ӃWÿ{LNKL[Xҩ Ӌ ҩ ҧ ҥ ӝ

FiFKÿҫ\ÿӫ ӯÿyQJѭӡ ӭ ұQÿӅ ә ұQÿӅ ө. T i nghiên c u có thӇ hình thành lu t ng quát và các lu ph ,

VDXÿyVӁ ӃWWѭѫQJӭ ӡLVѫEӝ ӓLÿ ÿһ ө hình thành các giҧ thuy ng, trҧ l vào câu h ã t ra và cҫn tiӃp t c

chӭng minh.

Tӯ v khoa h c t i gi thuy t khoa h c là m n l p lu n liên t c, v n d ng ki n ҩQÿӅ ӑ ӟ ҧ Ӄ ӑ ӝWJLDLÿRҥ ұ ұ ө ұ ө Ӄ

thӭc m t cách t ng h t xám quan tr ng. ӝ ә ӧSĈk\OjJLDLÿRҥQÿҫXWѭFKҩ ӑ

5.1.3. Ch a gi thuy tӭFQăQJFӫ ҧ Ӄ

Giҧ thuy t có hai chӃ ӭFQăQJ chính:

- Ch rõ b n thân gi nh v s t n t i hay không t n t i c a m t sӍ ҧ ҧÿӏ Ӆ ӵ ӗ ҥ ӗ ҥ ӫ ӝ ӵ v t, hiұ ӋQWѭӧQJQjRÿy

- Ch m t quá trình lôgíc d n gi thuy t và vi c ki m tra, ch ng minh gi thuy t.Ӎ ӝ үQÿӃ ҧ Ӄ Ӌ Ӈ ӭ ҧ Ӄ

Ví d : trong sinh h c, khi nghiên c u tính di truy n c a sinh v t, ng ã thuy t ө ӑ ӭ Ӆ ӫ ұ ѭӡiWDÿ ÿѭDUDJLҧ Ӄ

là do có Gen di truy n. Gi thuy ã ng cho các nhà khoa h u Ӆ ҧ ӃWQj\ÿ ÿӏQKKѭӟ ӑFÿLVkXQJKLrQFӭ

vӅ c u trúc t bào và t n dҩ Ӄ ӯÿy Gҫ ҫQ [iFÿӏQK ÿѭӧc các Gen di truy n; Trong v hӅ ǊWUө ӑF ÿӇ

nghiên c u thành ph n c u t o và các tính ch t khác c a sao H i ta c i ӭ ҫ ҩ ҥ ҩ ӫ ӓaQJѭӡ ǊQJSKҧ ÿѭDUDFiF

giҧ thuy c khi b t tay ti n hành nghiên c u cho t ng v c thӃWWUѭӟ ҳ Ӄ ӭ ӯ ҩQÿӅ ө Ӈ. Tӯ giҧ Ӄ ҵ thuy t cho r ng

trên sao h a có th i ta m i thi t l c trên các con tàu ӓ ӇFyQѭӟFQJѭӡ ӟ Ӄ ұSSKѭѫQJSKiS[iFÿӏQKQѭӟ

WKăPG ӓ ҭ ө өYjSKѭѫQJWLӋQÿӇWKăPò sao h a và chu n bӏ các d ng c dò và khám phá thành phҫn

cӫDQѭӟc m t cách thích h p.ӝ ӧ

Trong s n xu t và kinh doanh mu nh chi c s n xu t, kinh doanh phù h i ҧ ҩ ӕQ[iFÿӏ ӃQOѭӧ ҧ ҩ ӧSÿHPOҥ

lӧi nhu n cao cho doanh nghi p ph i ti n hành nghiên c u nhu c u xã h i v i s n ph m; ұ Ӌ ҧ Ӄ ӭ ҫ ӝLÿӕ ӟ ҧ ҭ

khҧQăQJFҥnh tranh c a s n ph m trên các th ng, các y u t n giá thành s n ӫ ҧ ҭ ӏWUѭӡ Ӄ ӕOLrQTXDQÿӃ ҧ

ph iҭm, phҧ ÿѭD UD ÿѭӧc các gi thuy ng cho ho ng s n xu t kinh doanh c a ҧ ӃW ÿӏQK Kѭӟ ҥW ÿӝ ҧ ҩ ӫ

doanh nghi p.Ӌ

1KѭYұ ӋF ÿһy vi t giҧ thuyӃWÿ ӑ ÿӏQK Kѭӟóng vai trò quan tr ng trong nghiên cӭu, ng cho hoҥt

ÿӝ ҧWKX\ӃWQJKL ӭXÿѭӧF[iFOұSWUrQFѫVӣWKDPNKҧRFySKng nghiên cӭu. Gi ên c ê phán và

ÿiQKJLiQKLӅXF{QJWU ӭXFyOLrQTXDQÿӃQFKӫÿӅQJKL ӭX*LҧWKX\ӃWQJKLình nghiên c ên c ên

cӭXOà m ng nh ình thành các n ên cӝWWUR ӳQJFăQFӭK ӝLGXQJQJKL ӭXOjFăQFӭÿӇ[iFÿӏQKFKLӅX

KѭӟQJWKXWKұSWK{QJWLQ

7K{QJWKѭӡQJ ӵFKLӋQPӝWÿӅW ӭXO ӭQJPLQKPӝWKRһFPӝWVӕOXұQ, th ài nghiên c à quá trình ch

ÿLӇPNKRDKӑFJLҧWKX\ӃWÿѭӧFFRLOjEѭӟFNKӣLÿҫXWURQ ÿyg quá trình

5.1.4. Các thu c tính c a gi thuy tӝ ӫ ҧ Ӄ

Gi thuyҧ Ӄt có các thu n sau:ӝFWtQKFѫEҧ

a. Tính gi nhÿ

Giҧ thuy t là m t nh c ch c ch p nh n còn ph c ch ng minhӃ ӝ ұQÿӏQKFKѭDFKҳ ҳn, muӕQÿѭӧ ҩ ұ ҧLÿѭӧ ӭ

(choGWUѭӟFNKLÿѭDUDPӝt gi thuy i nghiên c u ã có m ng ki n th c, có s hi u ҧ ӃWQJѭӡ ӭ ÿ ӝWOѭӧ Ӄ ӭ ӵ Ӈ

bi nӃt nh ã thu th c và l p lu n logic, liên k t các s kiҩWÿӏnh, ÿ ұSÿѭӧ FiFWK{QJWLQVѫEӝ ұ ұ Ӄ ӵ Ӌ ÿӇ

ÿѭD UDJLҧ thuyӃt). Giҧ thuyӃt có th i bӇ ÿѭӧF ÿһWUD ÿ~QJ Yӟ ҧn chҩt sӵ vұt, hi ng; GiӋQWѭӧ ҧ

thuyӃt c sai và b bác b .ǊQJFyWKӇ ӏ ӓ

Nói m t cách khác gi thuy t m i ch là m t gi nh. Ch n c a m t giӝ ҧ Ӄ ӟ Ӎ ӝ ҧÿӏ ӭQJPLQKWtQKÿ~QJÿҳ ӫ ӝ ҧ

thuyӃt là m t vi c làm ph c t p, ph i xem xét nhi u khía c nh và v n d ng nhi u tri th c khác ӝ Ӌ ӭ ҥ ҧ Ӆ ҥ ұ ө Ӆ ӭ

nhau. Ph i thu th p lu n c t lý thuy t, ti n hành các p u. Trong quá ҧ ұ ұ ӭ ӯ Ӄ Ӄ KѭѫQJSKiSQJKLrQFӭ

trình nghiên c u ho c qua kh o nghi m th c t , gi thuyӭ һ ҧ Ӌ ӵ Ӄ ҧ Ӄt có th b vӇ ӏÿә ӥ.

E7tQKÿDSK˱˯QJiQ

ĈӇ ӝ ҩQÿӅ ӑ trҧ lӡi cho m t v khoa h c có thӇ ÿһt ra nhiӅu giҧ thuyӃt. Ví dө nghiên cӭu vӅ quá trình

tiӃn hoá c i, có các gi thuy t khác nhau: gi thuy t c a tôn giáo, thuy t ti n hoá c a ӫDORjLQJѭӡ ҧ Ӄ ҧ Ӄ ӫ Ӄ Ӄ ӫ

Darwin, thuy t di truy n; Nghiên c u v c u t o c a v t ch t, có các gi thuy t khác nhau vӃ Ӆ ӭ Ӆ ҩ ҥ ӫ ұ ҩ ҧ Ӄ Ӆ

cҩu tҥo c a nguyên t hay c u t o c a phân t ; Nghiên c u v th ng d ch v tài chính có ӫ ӱ ҩ ҥ ӫ ӱ ӭ Ӆ ӏWUѭӡ ӏ ө

các gi thuy t khác nhau v ch ng lo i s n ph m, v khách hàng c a d ch v ; Nghiên c u vҧ Ӄ Ӆ ӫ ҥ ҧ ҭ Ӆ ӫ ӏ ө ӭ Ӆ

khu v c kinh t phi chính th c có các gi thuy t khác nhau v s t n t ng phát tri n, ӵ Ӄ ӭ ҧ Ӄ Ӆ ӵ ӗ ҥLYj[XKѭӟ Ӈ

sӵ chuy i, h u qu ng v m t kinh t - xã h i c a khu v c kinh t phi chính ӇQ ÿә ұ ҧ Yj WiF ÿӝ Ӆ һ Ӄ ӝ ӫ ӵ Ӄ

thӭc….

1KѭYұ Uѭӟ ӝ ҩQÿӅ ҧ Ӎ ӝ ҧy, t c m t v nghiên cӭu không ph i ch có m t câu tr lӡi duy nhҩt.

c. Tính d bi n 

Do khoa h c và công ngh ngày càng phát tri n, tri th c c i v th gi i t nhiên, xã ӑ Ӌ Ӈ ӭ ӫDORjLQJѭӡ Ӆ Ӄ ӟ ӵ

hӝLYjWѭGX\FǊQJQJày m t nhi i m i. Vӝ ӅuÿѭӧFÿә ӟ ӟ ӟi các tri thӭc m i, m t giӝ ҧ Ӄ thuy t hôm nay

ÿ~QJ ӳ ӝ ҧ Ӊ, ngày mai có thӇ không còn thích hӧp n a. Vì vұy, m t gi thuyӃt luôn có tính dӏ biӃn, d

bӏWKD\ÿәLWKHRÿLӅu ki n hoàn c nh c th t có th nhanh chóng b xem xét l i do sӋ ҧ ө Ӈ. Giҧ thuyӃ Ӈ ӏ ҥ ӵ

phát tri n c a nh n th c. Ӈ ӫ ұ ӭ

5.1.5. Các t thuy tLrXFKtÿӇÿѭDUDJLҧ Ӄ

ViӋFÿѭDUDPӝt gi thuy t không c tùy ti n. Gi thuy t ph i d a trên nh n th c khoa h c, ҧ Ӄ ÿѭӧ Ӌ ҧ Ӄ ҧ ӵ ұ ӭ ӑ

bҧn thân gi thuy t c à m t nh n th c khoa h t gi thuy t ph i tuân theo ҧ Ӄ ǊQJ O ӝ ұ ӭ ӑc QrQ NKL ÿһ ҧ Ӄ ҧ

nguyên lý c a nh n th c lu n. Ngh à mu t gi thuy t c n ph i dӫ ұ ӭ ұ ƭDO ӕnÿѭDUDPӝ ҧ Ӄ ҫ ҧ ӵDWUrQFiFFăQ

cӭ khoa h c và thông qua l p luӑ ұ ұn lôgíc m t cách liên t v khoa h c, t m t lu n ӝ өFÿӇÿLWӯ ҩQÿӅ ӑ ӯ ӝ ұ

ÿӅ ӕ ÿѭDUDPӝ ҧ tӟi giҧ thuyӃt. Mu n t gi thuy t khoa h c ph i theo các tiêu chí sau:Ӄ ӑ ҧ

a. Gi thuy t ph  i d a ͹ WUrQF˯V quan sát

Theo quy lu t c a nh n th c, "T tr ng, t u ұ ӫ ұ ӭ ӯ ӵFTXDQVLQKÿӝQJÿӃQWѭGX\WUӯXWѭӧ ӯWѭGX\WUӯ

Wѭӧ ҧLÿLWӯÿѫQJLҧQÿӃ ӭ ө ӝ ӟ ө ӯng trӣ lҥi thӵc tiӉn", nhұn thӭc ph n ph c tҥp, tӯ c c b t i toàn c c, t

FKѭDKRjQFKӍ Ӎ ӑ ҧ ӵnh tӟi hoàn ch nh. Vì vұy, m i gi thuyӃt phҧi d a trên quan sát, có thӇ là bҵng

bҩt c hình th c quan sát nào: quan sát b ng th giác, thính giác, kh u giác, xúc giác m t cách ӭ ӭ ҵ ӏ ӭ ӝ

trӵc ti c và nghiên c u tài li u, làm thí nghi m, thӃSKD\ÿӑ ӭ Ӌ Ӌ ӵc nghi m hay k t h p c a nhi u Ӌ Ӄ ӧ ӫ Ӆ

hình th có thêm thông tin, b sung cho nh ng nh n th ã có, làm giàu thêm ӭFNKiFQKDXÿӇ ә ӳ ұ ӭFÿ

vӕn ki n th ã có, r i t ng, b ng l p luӃ ӭFÿ ÿӇ ӗ ӯÿyWK{QJTXDWѭGX\WUӯXWѭӧ ҵ ұ ұQWtQKWRiQYjÿѭDUD

giҧ thuy t. Ph n l n các gi thuy c hình thành d a trên k t qu quan sát t các s ki n Ӄ ҫ ӟ ҧ ӃWÿѭӧ ӵ Ӄ ҧ ӯ ӵ Ӌ

riêng bi t. Ӌ

b. Gi thuy c trái v tNK{QJÿ˱ i lý thuyt

Lý thuy t khoa h c là m t h th ng tri th c ph i d ng tr ng và lý t ng hoá m t Ӄ ӑ ӝ Ӌ ӕ ӭ ҧQiQKGѭӟ ҥ ӯXWѭӧ ѭӣ ӝ

phҫn hi n th c nghiên c u có c u trúc, ch ng tri Ӌ ӵFNKiFKTXDQÿѭӧ ӭ ҩ ӭFQăQJ[iFÿӏQKĈyOjQKӳ

thӭFÿã c ki m nghi c ch p nh ng chu n m áp d ng trong th c t . ÿѭӧ Ӈ ӋPYjÿѭӧ ҩ ұQQKѭQKӳ ҭ ӵFÿӇ ө ӵ Ӄ

Vì vұy m t giӝ ҧ ҭ thuy c h c trái vӃWWUѭӟ ӃW NK{QJÿѭӧ ӟi nhӳng chu n m nhiên, quan ӵFÿy 7X\

niӋm v lý thuy t c n m m d o vì trong các l v c khoa h c t nhiên, khoa h c k thu t Ӆ Ӄ ǊQJFҫ Ӆ ҿ ƭQK ӵ ӑ ӵ ӑ ӻ ұ

và trong khoa h c xã h i & m v cách v n d ng lý thuyӑ ӝ QKkQYăQTXDQQLӋ Ӆ ұ ө Ӄ ǊQJNKiFQKDXt c

Trong khoa h c t nhiên và khoa h c k thu t, lý thuy c th hi n b ng các h c thuy t, các ӑ ӵ ӑ ӻ ұ ӃWÿѭӧ Ӈ Ӌ ҵ ӑ Ӄ

ÿӏ ӵ ӝ ӟLÿѭӧnh lý, quy tҳc, các nguyên lý, các công thӭc chuҭn m c. M t khi các tri thӭc m c hình

thành hay các tri th c c ra l i th i hay sai sót thì có th b ngay và thay th b ng cái m i, ӭ ǊWӓ ӛ ӡ Ӈ ӓ Ӄ ҵ ӟ

FiLÿ~QJKѫQ

Trong khoa h c xã h nh các d ng bi u hi n trên, lý thuy c v n d ng ӑ ӝLYjQKkQYăQErQFҥ ҥ Ӈ Ӌ Ӄt ÿѭӧ ұ ө

trong th c ti n t nghiên c ng l i, chính sách, pháp lu t, ӵ Ӊ ҥRWKjQKFѫVӣSKiSOêÿӇ ӭXQKѭFiFÿѭӡ ӕ ұ

FiFTX\ÿӏ ӫDQKjQѭӟ ӫ ә ӭFÿDQJFy ӵ ӑ ӃWÿӅnh c c hay c a các t ch hiӋu l c thi hành. M i lý thuy u

ÿѭӧ ө өFKRÿѭӡ ӕ ӏ ÿҩWQѭӟ ӫ ӝ ӝc dùng ph c v ng l i chính tr và xây dӵng c c a m t giai cҩp, m t tҫng lӟp

xã h t s d ng lý thuy t g n li n v m c a giai c p th ng tr xã ӝiQjRÿy'RÿyPӝ ӕ ҥ Ӄ ҳ Ӆ ӟLTXDQÿLӇ ӫ ҩ ӕ ӏ

hӝi, v i giai c p lãnh o và g n li n v i s nh xã h i. Vì v y, vi c áp d ng các lý thuy t ӟ ҩ ÿҥ ҳ Ӆ ӟ ӵ әQÿӏ ӝ ұ Ӌ ө Ӄ

mӟi, ti n b luôn luôn là m t vi n là v khoa h c Ӄ ӝKѫQ ӝ ӋFNKyNKăQÿLӅXÿyNK{QJFKӍÿѫQJLҧ ҩQÿӅ ӑ

ÿѫQWKXҫ ÿҵ ӫ ӝn ng sau nó là lӧi ích c a giai cҩp này hay giai cҩp khác, là vҩQÿӅ әQÿӏnh xã h i.

Bҩt k m i nào trong m t l u ng t i các l c ho ng khác c a Ǥ ӝWWKD\ÿә ӝ ƭQKYӵFÿӅ ҧQKKѭӣ ӟ ƭQKYӵ ҥWÿӝ ӫ

xã h i. Chính vì v y c n h t s c th n tr ng và xem xét m ng b , có h thӝ ұ ҫ Ӄ ӭ ұ ӑ ӝWFiFKÿӗ ӝ Ӌ ӕngNKLÿѭD

ra các gi thuy t.ҧ Ӄ

Mһt khác c n phân bi t lý thuy t v i nh u b ng nh n là lý thuy t. S ng nh n là lý ҫ Ӌ Ӄ ӟ ӳQJÿLӅ ӏ ӝ ұ Ӄ ӵ ӝ ұ

thuyӃt có th x y ra trong nh u ki n và hoàn c nh h n ch nh nh. Trong ng h p Ӈ ҧ ӳQJÿLӅ Ӌ ҧ ҥ Ӄ ҩWÿӏ WUѭӡ ӧ

ÿy ӝ ӫ ӝ ӃWÿ ǊQJGRӣ ӝ ӕJLDLÿRҥ, m t giҧ thuyӃt có thӇ ph nhұn m t "lý thuy ã có. Ngoài ra, c m t s n

tri th c khoa h c còn h n ch , các lý thuy t còn ch c hoàn ch nh, nên m t gi thuy t có ӭ ӑ ҥ Ӄ Ӄ ѭDÿѭӧ Ӎ ӝ ҧ Ӄ

th t iӇ b sung cho lý thuyә Ӄ ÿã t n t i, m r ng lý thuy t trong các ӗ ҥ ӣ ӝ Ӄ ÿ Ӆu ki n m hoàn thi n lý Ӌ ӟLÿӇ Ӌ

thuyӃt, các lý thuy t th c t ã không lo i trӃ ӵ Ӄÿ ҥ ӯ nhau mà còn b sung cho nhau.ә

c. M t gi  thuy t ph i luôn là có th ki    ͱQJÿ˱m ch c

Là m t nh n th c khoa h c, gi thuy t ph c ki m ch truy n bá, ph bi n ӝ ұ ӭ ӑ ҧ Ӄ ҧLÿѭӧ Ӈ ӭQJÿӇOѭXOҥi,ÿӇ Ӆ ә Ӄ

FKRÿӡ ӝ ӭQJÿѭӧi sau. NӃu m t giҧ thuyӃt mà không có cách nào kiӇm ch c thì không ÿӫ ÿӝ tin

cұ\ÿӇ ch p nh n.ҩ ұ

ViӋc ki m ch ng m t gi thuy t có th b ng lý thuy t hay b ng th c nghi m hay k t h p c lý Ӈ ӭ ӝ ҧ Ӄ Ӈ ҵ Ӄ ҵ ӵ Ӌ Ӄ ӧ ҧ

thuyӃt v i th c nghi m. Quá trình kiӟ ӵ Ӌ Ӈm ch ng có thӭ Ӈ ÿѭӧc ti n hành nhanh hay ch m. Vi c Ӄ ұ Ӌ

kiӇm ch ng các gi thuy t trong l c khoa h c xã h ng m t nhi u th òi h i ӭ ҧ Ӄ ƭQKYӵ ӑ ӝLWKѭӡ ҩ Ӆ ӡLJLDQYjÿ ӓ

có nh n tr ng.ӳQJÿiQKJLiWKұ ӑ

5.1.6. Cách phân lo i gi thuy tҥ ҧ Ӄ

Có m t s cách phân lo i giӝ ӕ ҥ ҧ Ӄ thuy t, m i cách phân loӛ ҥi có ý ngh à tác d ng riêng trong hoƭDY ө ҥt

ÿӝ ӑng nghiên cӭu khoa h c và công nghӋ.

a. Phân lo i theo tính ph bi n c   a gi thuy t 

Theo tính ph bi n có các lo i gi thuyә Ӄ ҥ ҧ ӃWVDXÿk\

- Gi n thuy t ph bi   : là lo i gi thuy t khái quát, ng t cҥ ҧ Ӄ WKѭӡ ÿ~QJ FKR Wҩ ҧ mӑi s v t, hi n ӵ ұ Ӌ

Wѭӧ ǊQJÿ~QJFKRPӝ ӋQWѭӧ ӳQJÿLӇPWѭѫQJÿӗng hay ít nhҩt c t lӟp các sӵ vұt, hi ng có nh ng. Ví

dө, vào WTO v a là m i v a là m t thách th i v i các lo i hình doanh nghi p. ӯ ӝWFѫKӝ ӯ ӝ ӭFÿӕ ӟ ҥ Ӌ

- Gi thuy t th ng kê  : là các gi thuy t s v t hay ҧ ӃWÿѭӧFÿѭDUDVDXNKLTXDQViWPӝ ӕÿ{QJVӵ ұ

hiӋQWѭӧng. Gi thuy t th ng h p có s u h n các s v t hay ҧ Ӄ ӕQJNrÿ~QJFKRWUѭӡ ӧ ӕÿ{QJQKѭQJKӳ ҥ ӵ ұ

hiӋQWѭӧQJÿѭӧc quan sát, có th có giá tr trong m t ph m vi gi i h n các s v t, hi ng.Ӈ ӏ ӝ ҥ ӟ ҥ ӵ ұ ӋQWѭӧ

Ví d , gi thuy t "Trong cu c kh ng ho ng kinh t toàn c u t t c u b ng”. ө ҧ Ӄ ӝ ӫ ҧ Ӄ ҫ ҩ ҧFiFQѭӟFÿӅ ӏ ҧQKKѭӣ

Gi thuyҧ Ӄt th ng kê này i s ng l n. V i s ng nh có th không còn ӕ ÿ~QJNKL[HP[pWYӟ ӕOѭӧ ӟ ӟ ӕOѭӧ ӓ Ӈ

ÿ~QJQӳa.

- Gi thuy c thùW ÿ : là các gi thuy t ch ng h p riêng,ҧ Ӄ Ӎ ÿ~QJ FKR FiFWUѭӡ ӧ NK{QJÿ~QJFKR

WUѭӡ ӍGQJFKRWUѭӡ ӟ ӝ ǊQJFiELӋ ӃWÿһng hӧp chung, ch ng hӧp cá biӋt v i n i dung c t. Giҧ thuy c

thù t n t i nhi u trong l c nghiên c u khoa h ng v i các s v t, hi ng ӗ ҥ Ӆ ƭQKYӵ ӭ ӑc, WѭѫQJӭ ӟ ӵ ұ ӋQ Wѭӧ

riêng bi t.Ӌ

b. Phân lo i theo ch ͱc năQJFa nghiên c u khoa h cͱ 

Theo ch a nghiên c u khoa h c có các lo i giӭFQăQJFӫ ӭ ӑ ҥ ҧ thuy t sau: Ӄ

- Gi thuy t mô t  : là gi thuy d ng m t t p h p các khái ni m liên k t chúng l i ҧ ӃWWURQJÿyVӱ ө ӝ ұ ӧ Ӌ Ӄ ҥ

theo m t quy lu t nh làm rõ s v t, hi ng v c ng thái hay sӝ ұ ҩWÿӏQKÿӇ ӵ ұ ӋQWѭӧ Ӆ ҩXWU~Fÿӝ ӵWѭѫQJWiF

cӫDFK~QJ1KѭYұy giҧ thuyӃt mô tҧ có th là gi thuy t mô t c u trúc, gi thuy t mô t ng Ӈ ҧ Ӄ ҧ ҩ ҧ Ӄ ҧ ÿӝ

thái hay gi thuy t mô t a các s v t, hi i gi thuy t ng ҧ Ӄ ҧ sӵWѭѫQJWiFJLӳ ӵ ұ ӋQWѭӧng.Ĉk\OjORҥ ҧ Ӄ WKѭӡ

ÿһt ra trong các nghiên cӭu mô tҧ.

- Gi thuy t gi i thích: là gi thuy t v các nguyên nhân và k t qu c a s v i ҧ Ӄ Ӆ Ӄ ҧ ӫ ӵ ұQÿӝQJYjWKD\ÿә

trҥng thái c a s v t, hi ây chính là các gi thuyӫ ӵ ұ ӋQWѭӧQJĈ ҧ Ӄt nói vӅ mӕi quan hӋ nhân quҧ trong

quá trình phát sinh, phát tri n, t n t i và suy vong c a m i s v t, hi ng trong th gi i tӇ ӗ ҥ ӫ ӑ ӵ ұ ӋQWѭӧ Ӄ ӟ ӵ

nhiên, trong xã h i hay t duy c i. Trong lo i nghiên c u gi i thích ph c ӝ ѭ ӫDFRQQJѭӡ ҥ ӭ ҧ ҧLÿѭDUDÿѭӧ

giҧ thuy t v nguyên nhân d n m t tr a s v t, hi ng mà nhi i Ӄ Ӆ үQÿӃ ӝ ҥQJWKiLQjRÿyFӫ ӵ ұ ӋQWѭӧ ӅXQJѭӡ

ÿ ӃWQKѭQJNKRDKӑ FKѭDJLҧLWKtFKÿѭӧã bi c c nguyên nhân tҥi sao.

- Gi thuy t d báo: ͹ là gi thuy c th c hi n trong các nghiên c u d báo, là các ҧ ӃWWKѭӡQJÿѭӧ ӵ Ӌ ӭ ӵ

giҧ thuy m, các nh tr lai c a s v t và ӃWÿѭDUDFiFTXDQQLӋ ұQÿӏQKYjÿiQKJLiYӅ ҥQJWKiLWѭѫQJ ӫ ӵ ұ

hiӋQWѭӧQJFăQFӭ vào nh ng thông tin trong quá kh , tình tr ng hi n t i và các nhu c u ӳ ӭ ҥ Ӌ ҥ ҫXÿLӅ

kiӋQFyOLrQTXDQWURQJWѭѫQJODLÿӕi v i s v t, hiӟ ӵ ұ ӋQWѭӧQJÿy

Các gi thuy t d báo c là các d báo mang tính mô t , gi i thích hay sáng t o.ҧ Ӄ ӵ ǊQJFyWKӇ ӵ ҧ ҧ ҥ

- Gi thuy t gi i pháp   : là các gi thuy t th c hi n trong l c nghiên c u ng d ng và ҧ Ӄ ӵ Ӌ ƭQK Yӵ ӭ ӭ ө

nghiên c u tri n khai, mang tính sáng t o. Các gi thuy t này ý m i, gi i ӭ Ӈ ҥ ҧ Ӄ ÿѭDUDFiFQJX\rQO ӟ ҧ

pháp m i, các mô hình m i, ng d ng các thành t u nghiên c u trong lӟ ӟ ӭ ө ӵ ӭ ƭQKYӵc khoa h c tӑ ӵ

nhiên vào ph c v i s ng xã h i. Các gi thuy t này là c u n i n i li n các l c khoa ө өFKRÿӡ ӕ ӝ ҧ Ӄ ҫ ӕ ӕ Ӆ ƭQKYӵ

hӑc t nhiên v i nhu c u th c c a xã h i.ӵ ӟ ҫ ӵ ӫ ӝLORjLQJѭӡ

c. Phân lo i theo m FÿtFKQJKLrQFͱu

Theo m u có các gi thuy t sau:өFÿtFKQJKLrQFӭ ҧ Ӄ

- Gi thuy t quy lu  t: là gi thuy t v các quy lu t c a s v t, hi n t ng. Quy lu t có th là quy ҧ Ӄ Ӆ ұ ӫ ӵ ұ Ӌ ѭӧ ұ Ӈ

luұt v c u trúc, v ng thái hay v i quan h a các sӅ ҩ Ӆ ÿӝ Ӆ mӕ Ӌ WѭѫQJWiFFӫ ӵ vұt, hi ng. GiӋQWѭӧ ҧ

thuyӃt quy lu t c có hình th c là gi thuy t mô t , gi i thích hay d báo. Các giұ ǊQJFy WKӇ ӭ ҧ Ӄ ҧ ҧ ӵ ҧ

thuyӃt quy lu c th c hi n trong nghiên c n.ұWWKѭӡQJÿѭӧ ӵ Ӌ ӭXFѫEҧ

- Gi thuy t gi i pháp   : là các gi thuy t xu t hi n trong các nghiên c u ng dҧ Ӄ ҩ Ӌ ӭ ӭ өQJĈyOjFiFJLҧ

thuyӃt v xu t các nguyên lý, gi i pháp m i nh m ng d ng các ki n th c c a các nghiên ӅÿӅ ҩ ҧ ӟ ҵ ӭ ө Ӄ ӭ ӫ

cӭXFѫEҧQYjRÿӡi s ng xã h i. Ví d : t gi thuy t n u con i b nhi m m t ít vi trùng gây ӕ ӝ ө ӯ ҧ Ӄ Ӄ QJѭӡ ӏ Ӊ ӝ

bӋnh thì c t s n sinh ra m t kháng th có kh ng l i vi c lây nhi m các b nh ѫWKӇ sӁ ӵ ҧ ӝ Ӈ ҧQăQJFKӕ ҥ Ӌ Ӊ Ӌ

ÿy QJѭӡ ÿ ӭXÿTӯ giҧ thuyӃt này i ta ã tiӃn hành nghiên cӭu các vacxin và kӃt quҧ nghiên c ã

khҷQJÿӏnh s n c a gi thuy t. Trên này, vi c tiêm ch ng phòng b c ti n ӵÿ~QJÿҳ ӫ ҧ Ӄ FѫVӣ Ӌ ӫ Ӌnh ÿѭӧ Ӄ

hành trên di n r ng.Ӌ ӝ

- Gi thuy t hình m  u: là các gi thuyҧ ӃW ÿѭDUDFiFKình mүu mӟi có hiӋu quҧ khҧ Ӆ thi v kӻ

thuұt và có kh ng vào th c t ph c v s n xu t, kinh doanh, qu n lý. Các gi thuy t ҧQăQJiSGө ӵ Ӄ ө ө ҧ ҩ ҧ ҧ Ӄ

Qj\ÿѭӧ ӵ ҥWÿӝ ӫc th c hiӋn trong ho ng nghiên cӭu triӇn khai. Hình mүu c a giҧ thuyӃt có thӇ là

hình m u trong k thu t, qu n lý hay trong xã h i.ү ӻ ұ ҧ ӝ

5.1.7. C u trúc lôgíc c a gi thuy tҩ ӫ ҧ Ӄ

Giҧ thuy t là m òn ph c ch ng minh. C ì th m t gi thuy t có Ӄ ӝWSKiQÿRiQF ҧLÿѭӧ ӭ ǊQJFKtQKY Ӄ ӝ ҧ Ӄ

thӇOjÿ~QJQKѭQJFǊQJNK{QJORҥi tr m t gi thuy t là sai. Gi thuy t úng hay sai tùy thu c ӯ ӝ ҧ Ӄ ҧ Ӄ ÿ ӝ

vào trình h c v n cÿӝ ӑ ҩ ӫDQJѭӡLÿѭDUDJLҧ YjRÿӝ ӭ ӫ ӛ YjRÿӝ thuyӃt, ph c tҥp c a m i giҧ thuyӃt, tin

cұy và ch c ch n c c sҳ ҳ ӫDFiFFăQFӭÿѭӧ ӱ d thuy t.өQJÿӇÿѭDUDJLҧ Ӄ

Mӝ ҧ ҩXWU~FO{JtFÿѫQJLҧ ӭt gi thuyӃt có thӇ có dҥng c n hay ph c tҥp:

Dҥng c n c a gi thuy t ng là m quan h gi a hai ҩXWU~FO{JLFÿѫQJLҧ ӫ ҧ Ӄ WKѭӡ ӝWSKiQÿRiQÿѫQvӅ Ӌ ӳ

sӵ ki n hay s v t, hi ng mà không ph c vào các s ki n hay s t, hi . Ӌ ӵ ұ ӋQWѭӧ ө thuӝ ӵ Ӌ ӵ vұ ӋQWѭӧngÿy

Ví d i m i quan h gi a s ki n A và s ki n B có th ch ra m t s d ng c u trúc lôgic giө vӟ ӕ Ӌ ӳ ӵ Ӌ ӵ Ӌ Ӈ Ӎ ӝ ӕ ҥ ҩ ҧ

thuy :ӃWÿѫQJLҧQQKѭ

- Gi thuy t mang tính khҧ Ӄ ҷn nh:Jÿӏ

+ A là B: là gi thuy t kh nh thuҧ Ӄ ҷQJÿӏ ұn nh)SKiQÿRiQNKҷQJÿӏ

+ A không là B: là gi t kh ng nh phҧ thuyӃ ҷ ÿӏ ӫÿӏnhSKiQÿRiQSKӫÿӏnh).

+ A chҳc ch n là B; A nh nh là B; A d t khoát : gi thuy t kh ng ҳ ҩWÿӏ ӭ Oj%$ÿѭѫQJQKLrQOj% ҧ Ӄ ҷ

ÿӏ ӟLÿӝWLQWѭӣ SKiQÿRiQWҩnh v ng hoàn toàn t nhiên).

- Kh nh xác su t:ҷQJÿӏ ҩ

+ A có th là B; A có l là B; A hình nh : là d ng gi thuy t xác su t vӇ Ӂ ѭOj% ҥ ҧ Ӄ ҩ ӟLÿӝWLQWѭӣQJFKѭD

hoàn toàn t).SKiQÿRiQ[iFVXҩ

Các kh n s tin c y khác nhau c a các gi thuy t v m i ҷQJÿӏQKWUrQÿk\WKӇ hiӋ ӵWLQWѭӣQJÿӝ ұ ӫ ҧ Ӄ Ӆ ӕ

quan h gi a A và B.Ӌ ӳ

Dҥ ҩ Ӌng c u trúc lôgic phӭ ӫ ӝWSKiQÿRiQYӅc tҥp c a giҧ thuyӃt là m quan h giӳa hai hay nhiӅu sӵ

kiӋn, s v t hay hi ng, có th có các m i liên h v i nhau b ng các liên t lôgíc Ho c, Và, ӵ ұ ӋQWѭӧ Ӈ ӕ Ӌ ӟ ҵ ӯ һ

Ĉӗ ӡL1KѭQJ«ng th

Ví d :ө

- Nhi m v A có th c th c hi n b i b ph n C ho c b ph n D c a công ty a Ӌ ө Ӈ ÿѭӧ ӵ Ӌ ӣ ӝ ұ һ ӝ ұ ӫ SKiQÿRiQOӵ

ch n).ӑ

-Ĉӝ r ng d i thông có h ng thông tin l n c a h th ng là nguyên ӝ ҧ ҥQYjOѭXOѭӧ ӟ ӫ Ӌ ӕQJWK{QJWLQGLÿӝ

nhân c a nh t t c nghӫ ӳQJÿӧ ҳ Ӂn thông tin trong th i gian qua t).ӡ SKiQÿRiQOLrQNӃ

Giҧ thuy t ph c t p c ng gi nh hay d t sӃ ӭ ҥ ǊQJFyGҥ ҧÿӏ ҥQJNpRWKrPĈyOjPӝ ӕFiFSKiQÿRiQÿѫQ

giҧQÿѭӧc n i v i nhau b ng các liên t u…; Thì…ӕ ӟ ҵ ӯQKѭ1Ӄ

Tóm l nhi . Do giҥLPuӕQJLҧLTX\ӃWPӝWYҩQÿӅFyWKӇÿһWUD ӅXJLҧWKX\ӃW ҧWKX\ӃWFyWtQKJLҧ

ÿӏQKWtQKÿDSKѭѫQJiQWtQKGӉELӃQÿәLJLҧWKX\ӃWFyWKӇÿ~QJFyWKӇVDLQ QJѭӡLQJKLên ên

cӭXSKҧLYұQGөQJNKҧQăQJSKiQÿRiQVX\OXұQYà tr ào ӵFJLiFQKҥ\EpQÿӇFKӑQJLҧWKX\ӃWQ

là giҧWKX\ӃWFyWKӇFKӭQJPLQKÿӇ[k\GӵQJÿѭӧFOXұQÿLӇPNKRDKӑF

Giҧ thuy t có th c kh ì gi thuy c ch p Ӄ Ӈÿѭӧ ҷQJ ÿӏQKOjÿ~QJKD\ OjVDL1ӃX Ojÿ~QJWK ҧ ӃWÿѭӧ ҩ

nhұn, n lo i b . Khi bác b à khi mӃXNK{QJÿ~QJQyEӏ ҥ ӓ ӓÿѭӧFmӝWJLҧWKX\ӃWFǊQJO ӝWOXұQÿLӇP

khoa h ì vӑFÿѭӧFFKӭQJPLQK9 ұ\giӟLNKRDKӑFWKѭӡQJYtYRQ³cái ch à WFDPWJLWKuyWO

cái chWYLQK TXDQJ”. Khi gi thuy t b bác b có ngh à khoa h ã ti c m t ҧ Ӄ ӏ ӓ ƭDO ӑFÿ ӃQWKrPÿѭӧ ӝ

EѭӟFWUrQFRQÿѭӡ ӟng dүn t i chân lý.

Ví d :ө

* ĈӅtài: “V à sҩQÿӅNLQKWӃWKӏWUѭӡQJY ӵVX\WKRiLQKӳQJJLiWUӏWUX\ӅQWKӕQJӣ9LӋW1DPKLӋQ

nay”.

VҩQÿӅQJhiên c ài là: có hay không sӭXFӫDÿӅW ӵWiFÿӝQJFӫDNLQKWӃWKӏWUѭӡQJÿӕLYӟLVӵVX\

thoái c ì cho vӫD YăQ KRiWUX\ӅQ WKӕQJ" .LQK WӃ WKӏWUѭӡQJ ÿһW UD QKӳQJWKiFK WKӭF J ăQ KRi

truyӅQWKӕQJ"«

Gi thuyҧ ӃWFKRÿӅWài có th à: ӇO

- Kinh t tiêu cӃWKӏWUѭӡQJWiFÿӝQJ ӵFÿӃQQKӳQJJLiWUӏWUX\ӅQWKӕQJ

- Kinh t êu cӃWKӏWUѭӡQJYӯDWiFÿӝQJWtFKFӵFYӯDWiFÿӝQJWL ӵFÿӃQFiFJLiWUӏWUX\ӅQWKӕQJ

- Kinh t ã h ì v êu cӃWKӏWUѭӡQJÿѭӧFÿӏQKKѭӟQJ[ ӝLFKӫQJKƭDY ұ\NK{QJWiFÿӝQJWL ӵFÿӃQFiF

giá tr .ӏWUX\ӅQWKӕQJ

Trong 3 giҧWKX\ӃW WUênQJѭӡL QJKLên c ên chӭX Q ӑQPӝW JLҧWKX\ӃW ÿӇWKӵF KLӋQ YLӋFFKӭQJ

minh lu ình. ұQÿLӇPNKRDKӑFFӫDP

5.1.8. c hình thành gi thuy t&iFEѭӟ ҧ Ӄ

ViӋc hình thành m t gi thuy t bao gi c n v i vӝ ҧ Ӄ ӡ ǊQJJҳ ӟ ҩQÿӅ khoa h :ӑFYjWKHRFiFEѭӟFVDXÿk\

a. Phát hi n mâu thu n 

1Jѭӡ ӫDFK~QJFKѭDWKӇi nghiên cӭu cҫn phát hiӋn ra các sӵ kiӋn mà nguyên nhân xuҩt hiӋn c

giҧi thích b ng các lý thuy ã có. Khi xem xét k th y có mâu thu n gi a các lý thuy t hi n ҵ ӃWÿ ӻ ҩ ү ӳ Ӄ Ӌ

t ng,ҥi v i các s ki n m i xu t hi n. Mâu thu n này chính là tình huӟ ӵ Ӌ ӟ ҩ Ӌ ү ӕ OjÿLӇm xu t phát c a các ҩ ӫ

phát hi n m i c a khoa h c.Ӌ ӟ ӫ ӑ

b. Nghiên c u t ng thͱ  ÿ   tìm m i liên h

7URQJEѭӟFQj\QJѭӡ ӕ ӓ ӕ ӵ ӋQWѭӧi nghiên cӭu c gҳng làm sáng t m i liên hӋ giӳa các s vұt, hi ng

cҫn nghiên c u v i các hi ã bi t tr ch ӭ ӟ ӋQWѭӧQJÿ Ӄ ѭӟFÿyFQJYӟLQyYjVDXQy7UrQFѫVӣÿyYҥ

UDFiFNKX\QKKѭӟ ҧ ƭFKRJLҧng kh d thuyӃt mӟi.

FĈ˱DUDJL  thuy t

Khi thuy t, ngoài vi c d a trên các y u t lôgíc còn có s tham gia c a tr c giác. TÿѭDUDJLҧ Ӄ Ӌ ӵ Ӄ ӕ ӵ ӫ ӵ ӯ

trӵc giác, t c tr ng, ng i nghiên c u b a mình liên k t các ӭ ӵFTXDQVLQKÿӝ ѭӡ ӭ ҵQJWѭGX\O{JtFFӫ Ӄ

khái ni m, hoàn ch nh nh n th c v s v t, hi ng ( ò cӋ Ӎ ұ ӭ Ӆ ӵ ұ ӋQWѭӧ ӣÿk\FyYDLWU ӫDWѭGX\ViQJWҥo)ÿӇ

rӗLÿѭDUDJLҧ thuy t. Ӄ

1KѭYұ ӋFÿѭDUDJLҧ ҧLÿҧy, vi thuyӃt ph m bҧo các yêu cҫu sau:

- ĈySKҧi là s gi i thích duy nh c a nguyên nhân xu t hi n c a các s ki n nghiên ӵ ҧ ҩWÿҫ\ÿӫ ӫ ҩ Ӌ ӫ ӵ Ӌ

cӭu.

- Phҧi gi c s ki n hay nhóm các s ki n v i m t s ng t nh có ҧLWKtFKÿѭӧ ӵ Ӌ ӵ Ӌ ӟ ӝ ӕOѭӧ ӕLÿDFiFKRjQFҧ

liên quan.

-.K{QJÿѭӧc mâu thu n v m t lôgíc v i nh ng quy lu n c a khoa h c, v i h th ng tri ү Ӆ һ ӟ ӳ ұWFѫEҧ ӫ ӑ ӟ Ӌ ӕ

thӭFÿã có, tr ng h p ph nh chính các tri thӯWUѭӡ ӧ ӫÿӏ ӭc ÿy

Ĉӭ WUѭӟ ӝ ҩQÿӅ ӑ Ӆ ӵ ӵ ӑQNKiFQKDXĈyFKtQKOjWtQKÿDng c m t v khoa h c có thӇ có nhi u s l a ch

SKѭѫQJiQFӫa giҧ thuyӃt.

Muӕn có các gi thuy t ph i xu t phát t quan sát, phát hi n v khoa h c, hình dung ra ý ҧ Ӄ ҧ ҩ ӯ Ӌ ҩQÿӅ ӑ

Wѭӣ ӑ ӡ Ĉһ ӝng khoa h c và tìm câu trҧ l i. t giҧ thuyӃt là m t quá trình tѭ GX\TXDQ WUӑng trong

nghiên c u khoa h hoàn thành quá trình nà i nghiên c u ph các thông ӭ ӑFĈӇ \QJѭӡ ӭ ҧLWUrQFѫVӣ

WLQTXDQViWÿѭӧ ө ҥLVX\ÿӇ ӕc, suy luұn liên t c, theo cách suy diӉn, quy nҥp hay lo kӃt n i các

thông tin m t cách lôgíc và chính xác nh n k t lu xu t giӝ ҵPÿLÿӃ Ӄ ұQÿ~QJYjÿӅ ҩ ҧ thuyӃt.

Ví dө

- HiQW˱QJ: ch ã h àm sӫWUѭѫQJ[ ӝLKyDJLiRGөFO ӵFҥQKWUDQKJLӳDFiFWUѭӡQJÿҥLKӑFF{QJ

l ên.ұSGkQOұSWѭWKөFVӁQJày càng quyӃWOLӋWWURQJYLӋFWKXK~WVLQKYL &iFWUѭӡQJÿӅXÿDQJ

ÿӕLPһW YӟLVӵ NKӫQJKRҧQJ YӅW ӵJLDWăQJ FKLSKt QKӳQJFKӍ WUtFKFӫD [ ӝLYӅài chính, s ã h

FKѭѫQJWU ӑFSKѭѫQJSKiSJLҧQJGҥ\QJKL ӭXNKRDKӑF ӵFOӵFÿӝLQJǊJLҧQình h ên c , th g viên,

các d v.v… mâu thu ào t , ӏFKYөSKөFYөWURQJWUѭӡQJ үQYӟLYLӋFphҧLQkQJFDRFKҩWOѭӧQJÿ ҥR

ÿiSӭQJQKXFҫX[ ӝLã h

- Ý t˱QJ: nӃXVLQKYLên hài lòng sӁJySSKҫQQkQJFDRX\WtQFӫDWUѭӡQJÿҥLKӑF ӝQJ trong c

ÿӗQJ ҧQăQJWKXK~WVLQKYL ӓLY ҧLWKLӋQPһWEҵQJFKXQJFӫDÿҫXY ӇQ, nâng cao kh ên gi à c ào tuy

VLQKÿҫXYjRÿѭӧFQkQJFDRVӁJySSKҫQWҥRQ ҩWOѭӧQJÿҫXUDFӫDQKjWUѭӡQJên ch

- Câu hLÿWUD: nhӳQJ\ӃXWӕTXDQWUӑQJQào s hài lòng c ên và mӁWiFÿӝQJÿӃQVӵ ӫDVLQKYL ӭF

ÿӝWiFÿӝQJFӫDFK~Q QKѭ ӃQg th ào?

- Phát hiQ: có hai y quan tr hài lòng c ên là: giá trӃXWӕ ӑQJWiFÿӝQJÿӃQVӵ ӫDVLQKYL ӏGӏFKYө

ÿjRWҥRY ҩWOѭӧQJGӏFKYөÿ ҥRà ch ào t

- VQÿQJKLên cͱX: nghiên c ài lòng c ên, ӭXFiF\ӃXWӕҧQKKѭӣQJÿӃQVӵK ӫDVLQKYL ÿROѭӡQJ

ҧQKKѭӣQJFӫDJLi ӏGӏFKYөÿ ҥRY ҩWOѭӧQJGӏFKYөÿ ҥRÿӃQPӭFÿӝK ӫD tr ào t à ch ào t ài lòng c

sinh viên.

- àiĈWWrQÿW : “Giá tr à ch ìn tӏGӏFKYөY ҩWOѭӧQJGӏFKYөWURQJJLiRGөFÿҥLKӑFQK ӯJyFÿӝ

sinh viên”.

-ĈWJLWKX\W:

+ Có m giá tr h v à s hài lòng c ên.ӕLTXDQKӋWKXұQFKLӅXJLӳD ӏGӏF өY ӵ ӫDVLQKYL

+ Có m à s hài lòng cӕLTXDQKӋWKXұQFKLӅXJLӳDchҩWOѭӧQJGӏFKYөY ӵ ӫDVLQKYLên.

5&iFSKѭѫQJSKiSWLӃSFұQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ

5.2.1. 3K˱˯QJSKiSVX\OXQÿ giLTX\WYQÿ

Suy lu n là hình th m t hay m t s ã bi t (ti t phán ұ ӭFWѭGX\Wӯ ӝ ӝ ӕSKiQÿRiQÿ Ӄ ӅQÿӅÿѭDUDPӝ

ÿ ӑ &iFSKѭѫQJSKiSVX\OXұ ӫ ӋQÿDQJÿѭӧ өQJÿӇoán mӟi (giҧ thuyӃt khoa h c). n ch yӃu hi c áp d

tiӃSFұQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅlà suy lu n ki u di n d ch, suy lu n ki u quy n p, suy lu n ki u lo i ұ Ӈ Ӊ ӏ ұ Ӈ ҥ ұ Ӈ ҥ

suy (tham khҧo bә sung m c 3.2.4).ө



 Suy lu n ki u di n d   ch

Suy lu n ki u di n d ch là cách suy lu cái quy lu n ұ Ӈ Ӊ ӏ ұQÿLWӯ ұWFiLFyWtQKNKiLTXiWFKXQJÿӇÿLÿӃ

nhӳng cái c th , nh ng h p c th . Suy lu n ki u di n d ch còn c g i là cách suy ө Ӈ ӳQJWUѭӡ ӧ ө Ӈ ұ Ӈ Ӊ ӏ ÿѭӧ ӑ

luұQÿLWӯ cái n cái riêng. FKXQJÿӃ

Ví d : quan sát các cu c t có tính ch t s c t c và tôn giáo có th n suy lu n v nh ө ӝ [XQJÿӝ ҩ ҳ ӝ ӇÿLÿӃ ұ Ӆ ҧ

Kѭӣ ӫ ӝ ӫ ӯQJQѭӟ ӯÿyÿһng c a chính sách dân t c và chính sách tôn giáo c a t c, t t ra các giҧ thuyӃt

và ti t s c t c, tôn giáo; hoӃSFұQ JLҧLTX\ӃW YҩQÿӅ [XQJÿӝ ҳ ӝ һF TXDQViWVӵSKiW WULӇQFӫDFiF

công ty c õ r à quy àm phát sinh әSKҫQVӁWKҩ\VӵSKkQÿӏQKU ӋWJLӳDTX\ӅQVӣKӳXY ӅQTXҧQOêO

vҩQÿӅFKLSKtÿҥLGLӋQWURQJTXiWUình th êu t ài sӵFKLӋQPөFWL ӕLÿDKyDW ҧQFKRFiFFәÿ{QJWӯ

ÿyÿһ ӃSFұQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅt ra các giҧ thuyӃt và ti kiӇPVRiWFKLSKtÿҥLGLӋQQJKL ӭXên c

nhӳQJP{Kình ….ÿӏQKOѭӧQJFKLSKtÿҥLGLӋQ



 Suy lu n ki u quy n  p

Suy lu n ki u quy n p là cách suy lu nhi u k t qu quan sát, t nhi u cái riêng lұ Ӈ ҥ ұQÿLWӯ Ӆ Ӄ ҧ ӯ Ӆ ҿÿӇÿL

ÿӃ ҥWÿӝ ӭ ӑ ӯn cái khái quát, các quy luұt, cái có tính chҩt chung.Trong ho ng nghiên c u khoa h c, t

nhiӅu kinh nghi c t th c ti i s ng xã h i hay t nhi u thí nghi m riêng lӋPÿ~FU~Wÿѭӧ ӯ ӵ ӉQÿӡ ӕ ӝ ӯ Ӆ Ӌ ҿ

tích l c khái quát và quy lu có tri th c khoa h c.Ǌ\ÿѭӧ ұWKRiÿӇ ӭ ӑ

Trong tri t h c g là hình th c suy lu n n cái chung. Cách suy lu n này Ӄ ӑ ӑLÿy ӭ ұ ÿLWӯFiLULrQJÿӃ ұ

KD\ÿѭӧ ө ӫ ӝ ӑ Ӄ ӑc áp d ng trong các nghiên cӭu c a xã h i h c, kinh t h c.

Ví dө muӕn nghiên c u v ch o chuyên ngành k toán b i h c Vi t Nam thì ӭ Ӆ ҩWOѭӧQJÿjRWҥ Ӄ ұFÿҥ ӑ ӣ Ӌ

phҧi nh n di n n ình o, th c tr ng gi ng d y và h c t p c a t ng ұ Ӌ ӝLGXQJFKѭѫQJWU ÿjRWҥ ӵ ҥ ҧ ҥ ӑ ұ ӫ ӯQJWUѭӡ

ÿҥ ӑFFyÿjRWҥ ӟLFiFWUѭӡQJÿҥ ӑ ӕ Ӄi h o chuyên ngành này, so sánh v i h c trong khu vӵc và qu c t ,

tӯÿyÿѭDUDFiFQKұn xét, k t lu n; Nghiên c u v th ng xu t kh u th y s n c a Vi t Nam Ӄ ұ ӭ Ӆ ӏWUѭӡ ҩ ҭ ӫ ҧ ӫ Ӌ

thì ph i nh n di n nh ng nhân t n kh p th ng và khҧ ұ Ӌ ӳ ӕWiFÿӝQJÿӃ ҧQăQJWKkPQKұ ӏWUѭӡ ҧQăQJGX\

trì t ng xu t kh u cao trên t ng th ng c th t, M , Trung Qu c và ӕFÿӝWăQJWUѭӣ ҩ ҭ ӯ ӏWUѭӡ ө ӇQKѭ1Kұ ӻ ӕ

Hӗng Công, EU, th c tr ng xu t kh u th y s n v t c phát tri u ngành hàng, ӵ ҥ ҩ ҭ ӫ ҧ Ӆ ӕ ÿӝ ӇQ Fѫ Fҩ

SKѭѫQJWKӭ 7UrQFѫVӣQj\ÿѭDUDFiFQKұQ[pWÿiQKJLiNKҧQăQJFҥc xuҩt khҭu. nh tranh sҧn

phҭPYjFiFÿӕi th c nh tranh….ӫ ҥ



 Suy lu n ki u lo i suy  

Suy lu n ki u lo i suy là cách suy lu m suy ngay ra m t cái khác. Trong ұ Ӈ ҥ ұQÿLWӯ ӝWFiLQj\ÿӇ ӝ

triӃt h c g i là hình th c suy lu n n cái riêng. Trong nghiên c u khoa h c, tӑ ӑ ӭ ұ ÿLWӯFiLULrQJÿӃ ӭ ӑ ӯ

mӝt k t qu nghiên c u này có th suy ra m t k t qu khác. Ví d t vi c th thành công m t Ӄ ҧ ӭ Ӈ ӝ Ӄ ҧ ө ӯ Ӌ ӱ ӝ

thi dӃt b có th suy ra ngay r ng có th sӏ Ӈ ҵ Ӈ ӱ өng thi t b c ti ã hoàn thi n Ӄ ӏÿyYjRWKӵ ӉQVDXNKLÿ Ӌ

nh nghi thuӳQJÿLӅu c n b sung. Ho c t vi c thҫ ә һ ӯ Ӌ ӱ Ӌm thành công m t thӝ ӭ ӕc trên chu tQjRÿy ӝ

ÿLÿӃ ӱWUrQQJѭӡn kӃt luұn có thӇ th i. Cách suy luұn này rҩt hay dùng trong nghiên cӭu khoa

hӑc v l c t nhiên và k thu t công ngh .Ӆ ƭQKYӵ ӵ ӻ ұ Ӌ

53K˱˯QJSKiSWLp c n thông tin ÿ giLTX\WYQÿ

&iFSKѭѫQJSKiSWLӃ ұQWK{QJWLQÿӇ ҧ ҩQÿӅp c gi i quyӃt v vӅ bҧn chҩt là cách thӭc xem xét, nhìn

nhұn m c khi b t tay th c s vào l y thông tin. Vì vӝWFiFKNKiLTXiWWUѭӟ ҳ ӵ ӵ ҩ ұ\FiFSKѭѫQJSKiS

tiӃp c n thông tin quy nh c p vұ ӃWÿӏ ӣ ҩ ƭP{ÿӝ ӫ chính xác c a thông tin.

7URQJFiFSKѭѫQJSKiSWLӃ ӛLSKѭѫQJSKiSÿӅ ӝ ҩWÿӏp cұn thông tin, m u có m t vai trò nh nh. Có

SKѭѫQJSKiSWiFÿӝ ӝ ӟ ӑ ҥWÿӝ ұSWK{QJWLQQKѭSKѭѫQJSKiSGX\Yұng r ng l n tӟi m i ho ng thu th t -

bi -Ӌn ch ch sӭQJSKѭѫQJSKiSOӏ ӱ O{JtFKD\SKѭѫQJSKiSKӋ th ng - cӕ ҩXWU~F&ySKѭѫQJSKiS

mang tính ch o ho ng theo m ng nh p c n phân tích -Ӎÿҥ ҥWÿӝ ӝWKѭӟ ҩWÿӏQKQKѭSKѭѫQJSKiSWLӃ ұ

tәng h p c nh tính - ng hay ti p c n cá bi t - so sánh. ӧSSKѭѫQJSKiSWLӃ ұQÿӏ ÿӏQKOѭӧ Ӄ ұ Ӌ

5.2.2.1. 3K˱˯QJSKiSWLp c m duy v t - bi n n WK{QJWLQWKHRTXDQÿL  

ch ngͱ

3KѭѫQJSKiSWLӃ ұQ[HP[pWWK{QJWLQWKHRTXDQÿLӇp cұn duy vұt - biӋn chӭng là cách nhìn nh m

duy v t - bi n ch ng”. Theo quan m này, th gi i v t ch t t n t i khách ұ Ӌ ӭQJTXDQÿLӇP³ÿӝ ÿLӇ Ӄ ӟ ұ ҩ ӗ ҥ

quan vӟi ý thӭ ӯc c i và không ngӫD FRQQJѭӡ ng v ng, chuyұQÿӝ Ӈn hoá. Trong quá trình vұn

ÿӝQJÿyFiFPkXWKXү ӟ ӵn nҧy sinh và viӋc giҧi quyӃt các mâu thuүn sӁ tҥo ra cái m i, làm cho s

vұWWKD\ÿәi, phát tri n không ng ng. Mâu thu n và gi i quyӇ ӯ ү ҧ Ӄt mâu thuүn trong thӃ giӟi tӵ nhiên

và xã h ng l c c a s phát tri n.ӝLOjÿӝ ӵ ӫ ӵ Ӈ

Trong ho ng thu th p và x lý thông tin ph i luôn nhìn s vҥWÿӝ ұ ӱ ҧ ӵ ұt, hi ng vӋQWѭӧ ӟi con m ng, ҳWÿӝ

phҧi th y r ng s vҩ ҵ ӵ ұ Ӄt, hi ng bi i không ngӋQWѭӧ ӃQÿә ӯng, hôm nay th này, ngày mai có thӇ

khác. M t khác, s d ng thông tin vào m t m nh, thông tin l i ph i nh һ ÿӇ ӱ ө ӝ өFÿtFKQKҩWÿӏ ҥ ҧ әQÿӏ

trong m t ph m vi cho phép và c n thi y tính nh c a thông tin là t m th i, s v n ӝ ҥ ҫ ӃW1KѭYұ әQÿӏ ӫ ҥ ӡ ӵ ұ

ÿӝQJYjWKD\ÿә ӫ FѫEҧi c a thông tin là n, là bҧn chҩt. Vì vұy, tùy theo tình hình thӵc tӃ mà lҩy

thông tin và s d p lý. Thông tin d dàng b l c h u, l i th i. Theo ӱ өQJWK{QJWLQFKRÿ~QJYjKӧ Ӊ ӏ ҥ ұ ӛ ӡ

thӡi gian, ã có s b bi i v b n ch c bi i v i các thông tin không FiFWK{QJWLQÿ Ӂ ӏ ӃQÿә Ӆ ҧ ҩWÿһ ӋWÿӕ ӟ

mang tính b n ch t c a s v t, hi ng. Nói m t cách khác, thông tin luôn ph c xem ҧ ҩ ӫ ӵ ұ ӋQWѭӧ ӝ ҧLÿѭӧ

xét, c p nh không b l c h u.ұ ұWÿӇ ӏ ҥ ұ

5.2.2.2. p c m h th ng - c u 3K˱˯QJSKiSWi n WK{QJWLQWKHRTXDQÿL   

trúc

HӋ th ng là m t t p h p các ph n t có tính c l p t ng qua l i v i ӕ ӝ ұ ӧ ҫ ӱ ÿӝ ұ ѭѫQJÿӕLQKѭQJFyWiFÿӝ ҥ ӟ

nhauÿӇ th c hi n m t m nh. M t h th ng bao gi c t gi i h n nh nh. ӵ Ӌ ӝ өFWLrX[iFÿӏ ӝ Ӌ ӕ ӡ ǊQJFyPӝ ӟ ҥ ҩWÿӏ

Bên ngoài gi i h ng c a h th ng. H th ng quan h v ng thông qua các ӟ ҥQOjP{LWUѭӡ ӫ Ӌ ӕ Ӌ ӕ Ӌ ӟLP{LWUѭӡ

ÿҥLOѭӧQJÿҫXYjRYjÿҫ ӫ Ӌ ӕu ra c a h th ng.

Cҩu trúc là k t c u, là s s p x p bên trong c a h th ng v i các m i quan h ng qua l i Ӄ ҩ ӵ ҳ Ӄ ӫ Ӌ ӕ ӟ ӕ ӋWiFÿӝ ҥ

cө th gi a các thành ph n c a h th n m t k t qu , m t m nh c a hӇ ӳ ҫ ӫ Ӌ ӕQJÿӇÿLÿӃ ӝ Ӄ ҧ ӝ өFWLrX[iFÿӏ ӫ Ӌ

th ng.ӕ

HӋ thӕng - c u trúc là t p h p các thành ph c l i v i s ràng bu c l n nhau và ҩ ұ ӧ ҫQÿӝ ұSWѭѫQJÿӕ ӟ ӵ ӝ ү

các quy lu ng qua l i gi a các thành ph n cұWWiFÿӝ ҥ ӳ ҫ ӫ ӕ өa hӋ th ng và m c tiêu c a nó.ӫ

Mӝt h th ng - c :Ӌ ӕ ҩXWU~FFyÿһFWUѭQJVDX

- Mӝt h th ng luôn luôn có th chia thành các h th ng con (các phân h ), các h th ng con có Ӌ ӕ Ӈ Ӌ ӕ Ӌ Ӌ ӕ

tính c l i, ngh à m i phân h i m t m c tiêu b phÿӝ ұSWѭѫQJÿӕ ƭDO ӛ ӋÿѭӧFÿһFWUѭQJEӣ ӝ ө ӝ ұnQKѭQJ

WѭѫQJWiFÿӇ ӵ ө ә Ӈ th c hiӋn m c tiêu t ng th .

- M t h th ng luôn ph u khi c, không chuy ng h n lo n.ӝ Ӌ ӕ ҧLOjÿLӅ ӇQÿѭӧ ӇQÿӝ ӛ ҥ

- H th ng luôn có tính tr i. Tính tr i là tính ch t mà ch h th ng m i có, m i thành ph n c a Ӌ ӕ ӗ ӗ ҩ Ӎ Ӌ ӕ ӟ ӛ ҫ ӫ

hӋ th ng, m i phân h c tính chӕ ӛ ӋNK{QJFyÿѭӧ ҩWÿy

- Hành vi c a h th ng mang b n ch kh u khi c mà ӫ Ӌ ӕ ҧ ҩtÿDSKѭѫQJiQ&KtQKQKӡ ҧQăQJÿLӅ ӇQÿѭӧ

hành vi cӫa m t h th ng có th th hi n theo nhi án khác nhau.ӝ Ӌ ӕ Ӈ Ӈ Ӌ ӅXSKѭѫQJ

-Ĉӝng thái c a h thӫ Ӌ ӕQJOjÿDPө ӅXSKѭѫQJiQFyWKӇ ӟLÿDPөFWLrXĈӕc tiêu. Tӯ nhi dүn t i

vӟi m t h th ng, s k t h p gi u khi c v c tiêu ӝ Ӌ ӕ ӵ Ӄ ӧ ӳDWtQKÿLӅ ӇQÿѭӧ ӟLWtQKÿDSKѭѫQJiQYjÿDPө

luôn có th tìm c m c tiê ra.Ӈ ÿѭӧFSKѭѫQJiQWӕLѭXÿӇÿҥWÿѭӧ ө XÿӅ

TiӃp c n gi i quy t v m h th ng - c u trúc s i ұ WK{QJWLQÿӇ ҧ Ӄ ҩQÿӅWKHRTXDQÿLӇ Ӌ ӕ ҩ ӁJL~SFRQQJѭӡ

nhìn nh n s v t, hi ng , khía c nh, m t cách toàn di n, m i m t trong ұ ӵ ұ ӋQWѭӧ Gѭӟi nhiӅXJyFÿӝ ҥ ӝ Ӌ ӑ һ

mӛLWiFÿӝng qua l i gi a các m c cách nhìn phi n di t chi u, tìm ra tính ҥ ӳ һWÿy, WUiQKÿѭӧ Ӄ Ӌn, mӝ Ӆ

tr ng,ӗi c a h thӫ Ӌ ӕ Oѭӡng h t nh ng ng l n nhau gi a các thành ph n c a h th ng và Ӄ ӳ ҧQKKѭӣ ү ӳ ҫ ӫ Ӌ ӕ

nhӳng ng t i ho ng c a c h th ng vào m t phân h hay ҧQKKѭӣ ӟ ҥWÿӝ ӫ ҧ Ӌ ӕQJQyLFKXQJNKLWiFÿӝ ӝ Ӌ

mӝt khía c a h th ng.ҥQKQjRÿyFӫ Ӌ ӕ

VӅ m t c u trúc, h th ng có nhi u d ng. M i d c thù riêng th hi n các quy lu u һ ҩ Ӌ ӕ Ӆ ҥ ӛ ҥQJFyÿһ Ӈ Ӌ ұWÿLӅ

khiӇQYjWiFÿӝQJWѭѫQJKӛULrQJ'RÿyNKLVӱ d ng các h th ng - c u trúc khác nhau cө Ӌ ӕ ҩ ǊQJ

cҫn hi u và tuân th các tính ch t khách quan cӇ ӫ ҩ ӫa chúng.

Các d ng h th u trúc thông d ng là h th ng phân c p hình cây, h th ng hình sao, hҥ Ӌ ӕng - cҩ ө Ӌ ӕ ҩ Ӌ ӕ Ӌ

thӕng d ng xa l . ҥ ӝ



 H th ng phân c p hình cây (hình 5.1a):

HӋ th ng phân c p hình cây là d ng h th n hình trong h th ng qu n lý hành chính. ӕ ҩ ҥ Ӌ ӕQJÿLӇ Ӌ ӕ ҧ

Trong h th ng này các thành ph n c u trúc c a h th c phân chia thành các c p có thӋ ӕ ҫ ҩ ӫ Ӌ ӕQJÿѭӧ ҩ ӭ

bұc. B c trên là b c ch u khi n b i, n i b c có nhi m v , ch c trách,ұ ұ Ӎ KX\ ÿLӅ Ӈ ұF Gѭӟ KѭQJ Pӛ ұ Ӌ ө ӭ

quyӅn h n rõ r t và riêng bi th ng t p trung phân quy n.ҥ Ӌ ӋWĈyOjKӋ ӕ ұ Ӆ

Nguyên t u khi n c a h th ng này là c p trên ch u khi n c i tr c ti p, c i ҳFÿLӅ Ӈ ӫ Ӌ ӕ ҩ ӍÿLӅ Ӈ ҩSGѭӟ ӵ Ӄ ҩSGѭӟ

chӍ ch u s u khi n c a c p trên tr c ti p. Hi t c p trong h th ng này là th hi n ӏ ӵÿLӅ Ӈ ӫ ҩ ӵ Ӄ ӋQWѭӧQJYѭӧ ҩ Ӌ ӕ Ӈ Ӌ

sӵ r i lo u khi n. ӕ ҥQWURQJÿLӅ Ӈ

ѬXÿLӇ ӫ ӕ ӅQGRÿyNK{QJKRҥWÿӝ ӛm lӟn nhҩt c a hӋ th ng này là phân quy ng quá nhiӅu trong m i

cҩp.

1KѭӧFÿLӇ ӫ ӕ ÿҷ ӑLÿLӅm c a loҥi hӋ th ng này là thiӃu bình ng do phân cҩp và phҧn ӭng chұm, m u

khiӇn t c p cao nh n c p th p nh u ph i qua các c p trung gian, vì v y ch m và r t có ӯ ҩ ҩWÿӃ ҩ ҩ ҩWÿӅ ҧ ҩ ұ ұ ҩ

thӇ b méo mó, sai l c.ӏ ҥ



 H th ng hình sao (hình 5.l b):

HӋ th ng hình sao là d ng h th ng hai c p g m m t trung tâm và các thành ph n là các v tinh ӕ ҥ Ӌ ӕ ҩ ӗ ӝ ҫ Ӌ

[XQJTXDQKGR WUXQJWkPÿLӅ ӑ ҫQÿӅu khiӇn. M i quan hӋ qua lҥi giӳa các thành ph u phҧi qua

WUXQJWkP'RÿyWUXQJWkPOjQѫLEұ ӝn r n nhҩt.

ѬXÿLӇ ӫ ӕ ӕ ӭQJWѭѫQJÿӕ ÿӝm c a hӋ th ng này là hӋ th ng phҧn i nhanh vì chӍ có hai cҩp. Vӟi trình

phát tri n c a khoa h c và công ngh ngày nay, s b n r n c a trung tâm có th t c kh c Ӈ ӫ ӑ Ӌ ӵ ұ ӝ ӫ Ӈ ӯQJEѭӟ ҳ

phөc nh áp d ng công ngh thông tin trong khâu thu th p, xӡ ө Ӌ ұ ӱ lý và l tin.ѭXJLӳ



 H th ng d ng xa l   (Bus) (hình 5.1c):

HӋ Ӌ thӕ ӝng dҥng xa l là dҥng h thӕQJWURQJÿyPӑ ӫ ӕQJÿѭӧi thành phҫn c a hӋ th c dӵa vào nhұt

xa l thông tin g i là Bus. M i thành ph n quan h v i nhau c d ng Bus m t cách ӝ ӑ ӑ ҫ Ӌ ӟ ǊQJQKѭVӱ ө ӝ

hoàn toàn bình ng. Trong h th ng không có thành ph u khi n và thành ph n b u ÿҷ Ӌ ӕ ҫQÿLӅ Ӈ ҫ ӏÿLӅ

khiӇQĈyOjPӝWѭXÿLӇm l n c a h th ng d ng Bus. Tuy v m b c quy n bình ӟ ӫ Ӌ ӕ ҥ ұ\ÿӇÿҧ ҧRÿѭӧ Ӆ

ÿҷ ӛ ҫQÿӅ ӫ ӝ ӫ өFÿLӅ ӫ өng này, m i thành ph u phҧi tuân th m t th t u khiӇn Bus chung. Th t c này vӯa

ÿҧ ÿҷQJÿӕ ӝ ӕQJÿѭӧm bҧo quyӅn bình i vӟi m t thành phҫn, vӯa ch c các va chҥm có thӇ có khi

các c p thành ph i v i nhau.һ ҫQWѭѫQJWiFWUDRÿә ӟ

HӋ thӕng dҥng hình sao và h th ng d ng dùng trong các h thӋ ӕ ҥQJ%XVWKѭӡ Ӌ ӕng thông tin liên

l c.ҥ

d)6ѫÿӗÿLӅXNKLӇQKӑFFӫDKӋWKӕQJ

5.2.2.3.3K˱˯QJSKiSWLp c n phân tích - t ng h p  

Khi ti p c n s v t, hi ng nh m thu th p thông tin, có th ti p c n theo cách phân tích Ӄ ұ ӵ ұ ӋQ Wѭӧ ҵ ұ Ӈ Ӄ ұ

hoһc theo cách t ng h p, tùy theo t ng v và n i dung thông tin mu n thu th p.ә ӧ ӯ ҩQÿӅ ӝ ӕ ұ



 Phân tích là quá trình phân gi ên th àn th ành L WURQJ W˱ GX\ KRF WU ͹F W PW WR  WK

nhͷQJESKQKSWKjQKÿWͳÿyWKXQKQQKͷQJWULWKͱFPL

Thao tác phân tích là thao tác tách m ành các y ành phӝWFKӍQKWKӇWK ӃXWӕFiFWK ҫQÿӇ[iFÿӏQK

vӏWUtvà vai trò c Hay nói cách khác, phân tích là phân chia sӫDWӯQJ\ӃXWӕWURQJFKӍQKWKӇÿy ӵ

vұWWKành nh à nhӳQJEӝSKұQFyEҧQFKҩWNKiFELӋWQKDXMөFÿtFKFӫDSKkQWtFKO ұQWKӭFFiF

bӝSKұQYӟLWtQKFiFKOà nh àn th ên ӳQJ\ӃXWӕFӫDWR ӇSKӭFWҥS1ӃXNK{QJSKkQWtFKQJѭӡLQJKL

cӭXNK{QJWKӇELӃWVӵYұWFөWKӇYà các yӃXWӕFӫDQy

Tùy theo tính ch ên c ình thҩWFӫDÿӕLWѭӧQJÿѭӧFQJKL ӭXSKkQWtFKPDQJQKӳQJK ӭFNKiFQKDX

Phân tích mang tính nhiӅXPһW7tQKQKLӅXPһWFӫD SKkQWtFKOjÿLӅXNLӋQÿӇQKұQWKӭFtoàn

diӋQÿӕLWѭӧQJÿѭӧFQJKLên c à:ӭX%LӇXKLӋQFөWKӇFӫDWtQKQKLӅXPһWO

- Khi tách cái toàn th ành nh ành cho phép làm rõ cӇWK ӳQJEӝSKұQKӧSWK ҩXWҥRNӃWFҩXFӫDÿӕL

WѭӧQJÿѭӧFQJKL ӭXên c

ChӫWKӇ

ÿLӅX

khiӇQ

ĈҫXY ĈҫXUDào

ĈLӅXNKLӇQ

PhҧQKӗL

) H

ӋWKӕQJK

ình cây

Bus

ӋWKӕQJK

ình Bus

b) H th ng hình saoӋ ӕ

Hình 5.1: Các dҥQJKӋWKӕQJTXDQWUӑQg

- Khi bóc tách m ành nh giӝWKLӋQWѭӧQJSKӭFWҥSWK ӳQJ\ӃXWӕÿѫQ ҧQKѫQFKRSKpSSKkQELӋW

FiLFѫEҧQYӟLFiLNK{QJFѫEҧQTXLFiLSKӭFWҥSYjRFiLÿѫQJLҧQ

- Phân tích m ình êu b à ӝWTXi WU ÿDQJ SKiW WULӇQ FKR SKpS Q ұW OrQ FiF JLDL ÿRҥQ NKiF QKDX Y

nhӳQJNKX\QKKѭӟQJPkXWKXүQFӫDQy

Vì s ên nó có công dӵSKkQWtFKÿLWӯSKӭFWҥSÿӃQÿѫQJLҧQWӯFKӍQKWKӇÿӃQFiF\ӃXWӕQ өQJ

gi ViҧLWKtFK ӋFSKkQORҥLFiFVӵYұWYà hi à m ình thӋQWѭӧQJO ӝWWURQJQKӳQJK ӭFFӫDSKkQWtFK

Trong quá trình phân tích, t ên ѭGX\YұQÿӝQJWӯFiLSKӭFWҥSÿӃQFiLÿѫQJLҧQWӯFiLQJүXQKL

sang cái t à tính th .ҩW\ӃXWӯWtQKÿDGҥQJVDQJWtQKÿӗQJQKҩWY ӕQJQKҩW

TiӃp c n phân tích v ò, ұ JL~S[iFÿӏQKÿ~QJ ӏWUtYDLWU ÿLӇPPҥQKÿLӇP\ӃX«FӫDWӯQJ\ӃXWӕ

trong ch ào nhӍQK WKӇ 7ӯÿyPXӕQSKiW WULӇQ PӝW ÿӕL WѭӧQJ FKӍFҫQWiFÿӝQJ Y ӳQJ \ӃX Wӕ

nhӳQJNKkXTX\ӃWÿӏQKQKҩWÿӗQJWKӡLPXӕQQJăQFKһQVӵEjQKWUѭӟQJODQUӝQJPӝWÿӕLWѭӧQJ

chӍFҫQWiFÿӝQJNìm hãm y ên nhân quyӃXWӕQJX\ ӃWÿӏQKQKҩWFӫDÿӕLWѭӧQJÿy

1KѭYұ\ ӃSFұQSKkQWtFKJL~SQJѭӡLQJKL ӭXFyFiLQK ҩXÿiRKѫQ ӅWR Ӈ, ti ên c ìn rõ ràng, th v àn th

nhӡ[HP[pWFiFPһWKRҥWÿӝQJFiFNKtDFҥQKNKiFQKDXFiFJyFÿӝNKiFQKDXFӫDÿӕLWѭӧQJ

nghiên c .ӭX

TiӃp c n phân tích th là bài toán m x v , i t cái chung, cái t n cái chi ұ ӵFFKҩW ә ҿ ҩQÿӅ ÿ ӯ әQJTXiWÿӃ

tiӃt. Ti p c n i ti à xu t phát tӃ ұ SKkQWtFKWKѭӡQJNӃWKӧSYӟ ӃSFұQKӋWKӕQJ1JKƭDO ҩ ӯWtQKQăQJ

cҩu trúc hay nhi m v , ch a c h th ng r i phân tích làm rõ vai trò, v trí t ng Ӌ ө ӭFQăQJFKXQJFӫ ҧ Ӌ ӕ ӗ ӏ ӯ

thành ph n c a h th ng, làm rõ tính ch t c a t ng thành ph n hay yêu c i v i chúng; làm ҫ ӫ Ӌ ӕ ҩ ӫ ӯ ҫ ҫXÿӕ ӟ

rõ k t c u, tính ch t c a h th ng hay các quy lu gi a các thành ph n trong Ӄ ҩ ҩ ӫ Ӌ ӕ ұWWiFÿӝQJWѭѫQJKӛ ӳ ҫ

hӋ th ng. y, ti p c ng h p mu n tìm hi u sâu vӕ 1KѭYұ Ӄ ұQWKHRKѭӟQJSKkQWtFKGQJWURQJWUѭӡ ӧ ӕ Ӈ Ӆ

các chi ti t, các thành ph n và các tính ch t c a các thành ph n c ng tính ch t riêng lӃ ҫ ҩ ӫ ҫ ǊQJQKѭWӯ ҩ ҿ

cӫa hӋ th ng.ӕ



 TQJKSOà quá trình h àn thSQKWWURQJWR WKQJQKWFiFESKQFiFÿFWtQKFiF

quan h à s ã tách ra. P ͹SKkQWtFKÿ

Nói m , t à t ành cái toàn thӝWFiFKNKiF әQJKӧSO ӯQKӳQJEӝSKұQKӧSQKҩWOҥLWK Ӈ

Thao tác tәQJKӧSFyÿһFÿLӇP

-ĈLWӯWtQKÿӗQJQKҩWFѫEҧQÿӃQWtQKNKiFELӋWVӵÿDGҥQJ

- K à cái riêng, tính th ào m àn thӃWKӧSFiLFKXQJY ӕQJQKҩWYjWtQKÿDGҥQJY ӝWWR ӇFөWKӇVLQK

ÿӝQJ

- T ên k ìn bao quá à әQJKӧSSKҧLGӵDWU ӃWTXҧFӫDSKkQWtFKÿӇWӯÿyFyWKӇQK WÿѭӧFVӵYұWY

hiӋQWѭӧQJWURQJFKӍQKWKӇFӫDQy

TәQJKӧSOjPQJѭӡLQJKLên c àn toàn v , vai trò ӭXKLӇXELӃWKR ӅVӵYұWÿiQKJLiFKtQK[iFYӏWUt

cӫDWӯQJEӝSKұQWURQJWәQJWKӇ7әQJKӧSWKӇKLӋQWѭGX\ViQJWҥRFӫDQJѭӡLQJKLên cӭX

TiӃp c n t ng h p ành ph ành mұ ә ӧ OjSKѭѫQJSKiSOLrQNӃWFiF\ӃXWӕFiFWK ҫQWK ӝWFKӍQKWKӇFy

tính chҩWOӟQKѫQWәQJFiFWtQKFKҩWFӫDFiF\ӃXWӕEDQÿҫX

TiӃp c n t nhұ әQJKӧS NKL NӃWKӧS YӟLWLӃSFұQKӋWKӕQJOj SKѭѫQJ SKiS ÿL Wӯ ӳng cái riêng,

nhӳQJÿһc tính riêng c a các thành ph n c u thành h th t o d ng nên h th ng v i các ӫ ҫ ҩ Ӌ ӕQJÿӇ ҥ ӵ Ӌ ӕ ӟ

quy lu c m t h th ng v i nh ng tính ch t mong mu n. K t ұWWѭѫQJWiFQjRÿyQKҵPÿҥWÿѭӧ ӝ Ӌ ӕ ӟ ӳ ҩ ӕ Ӄ

quҧ c a ti p c n t ng h p là tìm ra m i liên h t t y u gi a các b ph ã c phân tích, tӫ Ӄ ұ ә ӧ ӕ Ӌ ҩ Ӄ ӳ ӝ ұQÿ ÿѭӧ ӯ

ÿy[iFOұ ÿӕ ӵ ӋQWѭӧ ӭp cái nhìn khái quát i vӟi s vұt, hi ng nghiên c u.

TiӃp c n theo ki u t ng h ng h p không th c thông tin mong ұ Ӈ ә ӧSWKѭӡQJGQJWURQJWUѭӡ ӧ ӇFyÿѭӧ

muӕn ngay mà ph r i t ng h p l i cho ta thông tin m i.ҧLTXDFiFWK{QJWLQNKiFÿӇ ӗ ә ӧ ҥ ӟ

1Jѭӡ Ӈ ӯ ұQSKkQWtFKWUѭӟ һFQJѭӧi nghiên cӭu có th thu thұp thông tin t cách tiӃp c c ho c lҥi, tiӃp

cұn theo cách t ng h i cùng v n ph i xác l p m ng h i v i ә ӧSWUѭӟFQKѭQJFXӕ ү ҧ ұ ӝWÿiQKJLiWә ӧSÿӕ ӟ

sӵ v t, hi ng nghiên c u. ұ ӋQWѭӧ ӭ

5.2.2.4. 3K˱˯QJSKiSti ngp cQÿQKWtQKYjÿQKO˱

Thông tin thu th p luôn ph i t n t i d nh tính hoұ ҧ ӗ ҥL Gѭӟ ҥQJÿӏ һFÿӏQK OѭӧngĈӕLWѭӧng nghiên

cӭXÿӕLWѭӧng kh o sát ph c xem xét c hai khía c ng.ҧ ҧLÿѭӧ ҧ ҥQKÿӏQKWtQKYjÿӏQKOѭӧ

TiӃp c nh tính là cách ti p c n ch t c a s v t, hi n t ng. Cách ti p ұQWK{QJWLQÿӏ Ӄ ұQÿLYjREҧ ҩ ӫ ӵ ұ Ӌ ѭӧ Ӄ

cұn này chú tr n các thông tin ph n ánh b n ch nh tính c a s v t, hi ng, ӑQJÿӃ ҧ ҧ ҩWÿӏ ӫ ӵ ұ ӋQWѭӧ FKѭD

chú ý t i các thông tin ph n ánh l n, m ng ng c a các s v t hay hi n ӟ ҧ ÿӝ ӟ ӭFÿӝWiFÿӝ ҧQKKѭӣ ӫ ӵ ұ Ӌ

WѭӧQJÿy7LӃ ұQÿӏ ӳ ӋFWѭѫQJWӵQKѭKRҥFKÿӏ ӃQOѭӧp c nh tính cҫn thiӃt cho nh ng vi nh chi c, vҥch

SKѭѫQJKѭӟQJKjQKÿӝQJ7K{QJWLQÿӏ ӍÿҥRKѭӟ ӑnh tính mang tính ch ng dүn, rҩt quan tr ng vì

SKѭѫQJKѭӟ Ӎ ү ӑ ӭÿӅng sai, ch d n sai thì kéo theo m i th u sai.

TiӃp c ng là cách ti p c n làm rõ l n, m nh h ng c i ұQÿӏQKOѭӧ Ӄ ұ ÿӝ ӟ ӭFÿӝ ҧ ѭӣQJWiFÿӝ ӫDFiFÿҥ

OѭӧQJ'RÿyÿӏQKOѭӧ ә ӫng b sung và làm rõ thêm vai trò c a tӯng thông tin.

Khi ti p c n thông tin có th b c b nh tính ho c b c Ӄ ұ Ӈ ҳW ÿҫX WUѭӟ ҵQJÿӏ һ ҵQJ ÿӏQK OѭӧQJ ÿӅX ÿѭӧ

QKѭQJFXӕL FQJÿӅ ҧL ÿLÿӃ ӭF ÿѭӧ ҩW ÿӏ ӫ ӵ ӋQ Wѭӧu ph n nhұn th c bҧn ch nh tính c a s vұt, hi ng.

7URQJWUѭӡ ÿѭӧFFiFWK{QJWLQÿӏQKOѭӧ ӝ ÿyWKng hӧp không thӇ tìm ng vì m t lý do nào ì phҧi

chҩp nh nh tính là duy nh t.ұQWK{QJWLQÿӏ ҩ

5.2.2.5. 3K˱˯QJSKiSWLp c n l ch s và logic  ͵

3KѭѫQJSKiSWLӃ ӏ ұQWK{QJWLQWKHRTXDQÿLӇ ӏ ӱ ӛp cұn l ch sӱ - logic là cách nhìn nh m l ch s . M i

mӝt s v t, hi u có quá trình phát sinh, phát tri n và v ng c i thu ӵ ұ ӋQWѭӧQJÿӅ Ӈ ұQÿӝ ӫDQy1Jѭӡ

thұp thông tin c n tìm hi u, tham chi u quá trình l ch s c a ngu n tin. này có thҫ Ӈ Ӄ ӏ ӱ ӫ ӗ 7UrQFѫVӣ Ӈ

U~WUDÿѭӧ ӫ ұQÿӝ ӫ ӵc quy luұt mang tính lôgíc tҩt yӃu c a sӵ phát triӇn và v ng nói chung c a s vұt,

hi ng.ӋQWѭӧ

Mӛi s ki n riêng bi t trong quá kh là ng i s ki n trong quá kh thì luôn ӵ Ӌ Ӌ ӭ үXQKLrQQKѭQJFKXӛ ӵ Ӌ ӭ

bӏÿLӅu khi n b i m t quy lu t t t y u. Vì v p c n l ch s là xem xét s v t qua nh ng sӇ ӣ ӝ ұ ҩ Ӄ ұy, tiӃ ұ ӏ ӱ ӵ ұ ӳ ӵ

kiӋn xu t hi n trong quá kh , thu th p thông tin v các chu i s ki n ng ҩ Ӌ ӭ ұ Ӆ ӛ ӵ Ӌ ÿӏQKWtQKYjÿӏQKOѭӧ

trong quá kh , s p x p các s ki n theo m t tr t t nh nh n bi t logic t t y u c a quá ӭ ҳ Ӄ ӵ Ӌ ӝ ұ ӵ ҩWÿӏnhÿӇ ұ Ӄ ҩ Ӄ ӫ

trình phát tri n.Ӈ

TiӃp c n l ch s - lôgíc òi h i khi nhìn nh n, xem xét b t k s v t, hi ng nào c i ұ ӏ ӱ ÿ ӓ ұ ҩ Ǥ ӵ ұ ӋQWѭӧ ǊQJSKҧ

gҳn v u ki n và hoàn c nh c th c u ki n và hoàn c nh c th là cái n xem ӟLÿLӅ Ӌ ҧ ө Ӈ ӫDQyĈLӅ Ӌ ҧ ө Ӈ ӅQÿӇ

[pWÿiQKJLiWK{QJWLQÿiQKJLiVӵ ӋQWѭӧ vұt, hi ng.

5.2.2.6. p c n cá bi t và so sánh3K˱˯QJSKiSWL  

TiӃp c n cá bi t là xem xét s v t, hi ng trong tình tr ng cô l p, không liên quan t i các sұ Ӌ ӵ ұ ӋQWѭӧ ҥ ұ ӟ ӵ

vұt, hi ng khác. Cách ti p c c bi t này trái v m h th ng nên luôn phӋQWѭӧ Ӄ ұQÿһ Ӌ ӟLTXDQÿLӇ Ӌ ӕ ҧLÿL

ÿ{LYӟ ӵi tiӃp cұn so sánh do tiӃp cұn so sánh cho phép quan sát s vұt, hiӋQWѭӧ ӕng trong m i

WѭѫQJTXDQ

So sánh là so v i m t s v t hay hi c coi là chu n m nh các thông tin ӟ ӝ ӵ ұ ӋQWѭӧQJÿѭӧ ҭ ӵFÿӇ[iFÿӏ

mà s v t, hi ng mang l i. Áp d i ch n các s v i ch ng, sӵ ұ ӋQWѭӧ ҥ өQJSKѭѫQJSKiSQj\SKҧ ӑ ӵ ұWÿӕ ӭ ӵ

vұWÿѭӧc ch n c coi là chu so sánh, t n th c cái cá bi t.ӑ ÿѭӧ ҭQÿӇ ӯÿyQKұ ӭ Ӌ

Ví d : n u mu n nghiên c u v ch o chuyên ngành k toán b i h c Vi t ө Ӄ ӕ ӭ Ӆ ҩWOѭӧQJÿjRWҥ Ӄ ұFÿҥ ӑ ӣ Ӌ

Nam, vi c ti p c m h th ng ngh à ph i nghiên c u lý lu n và th c Ӌ Ӄ ұQWK{QJWLQWKHRTXDQÿLӇ Ӌ ӕ ƭDO ҧ ӭ ұ ӵ

trҥng o chuyên ngành k toán b i h t trong b i c nh không th tách r i h th ng ÿjRWҥ Ӄ ұFÿҥ ӑcÿһ ӕ ҧ Ӈ ӡ Ӌ ӕ

ÿҥ ӑ ӋW1DPYjP{LWUѭӡ ӝ ӫ ӋW1DPYjP{LWUѭӡ ӕi h c Vi ng kinh tӃ - xã h i c a Vi ng qu c tӃ.

TiӃp c n phân tích và t ng h p s c s d l a ch n n i dung lý lu cұ ә ӧ Ӂ ÿѭӧ ӱ өQJÿӇ ӵ ӑ ӝ ұQÿiQKJLiWKӵ

trҥQJYjÿӅ ra gi i pháp; Ti p c ng s c th c hi n khi thu th p thông ҧ Ӄ ұQÿӏQKWtQKYjÿӏQKOѭӧ Ӂÿѭӧ ӵ Ӌ ұ

tin v c tr ng gi ng d y và h c t p chuyên ngành k toán b i h c; Ti p c n l ch Ӆ ÿiQKJLiWKӵ ҥ ҧ ҥ ӑ ұ Ӄ ұFÿҥ ӑ Ӄ ұ ӏ

sӱYjORJLFÿѭӧc s d ng viên và giáo trình; Ti p c n cá bi c ӱ өQJÿӇÿiQKJLiJLҧ Ӄ ұ ӋWYjVRViQKÿѭӧ

sӱ d nh n di ình o k toán c a t i h c trong khu v c và өQJÿӇ ұ ӋQFKѭѫQJWU ÿjRWҥ Ӄ ӫ ӯQJWUѭӡQJÿҥ ӑ ӵ

quӕc t , so sánh v ình các tr i h c c a Vi t Nam, t n xét, Ӄ ӟLFKѭѫQJWU ѭӡQJÿҥ ӑ ӫ Ӌ ӯÿyU~WUDFiFQKұ

ÿiQKJLi.

5.3. Cách th c ch ng minh gi thuy t (Ki m ch ng gi thuy t)ӭ ӭ ҧ Ӄ Ӈ ӭ ҧ Ӄ

Giҧ thuy t m i ch là m t gi nh, m , m c sinh ra tӃ ӟ Ӎ ӝ ҧÿӏ ӝWSKiQÿRiQ һFGÿyOjPӝWSKiQÿRiQÿѭӧ ӯ

nhiӅu suy lu n có tính lôgíc d c. Mu n kh nh giұ ӵDWUrQFiFFăQFӭOjFiFWK{QJWLQFyÿѭӧ ӕ ҷQJÿӏ ҧ

thuyӃWÿѭDUDÿã là chính xác ha , c n ph i ti n hành ki m ch ng. Ki m ch ng là \FKѭDÿ~QJ ҫ ҧ Ӄ Ӈ ӭ Ӈ ӭ

xem xét m t cách khoa h c, toàn di n t n i dung gi thuy và cách th c ch ng ӝ ӑ Ӌ ӯ ӝ ҧ ӃWÿӃQFiFFăQFӭ ӭ ӭ

minh gi thuy kh nh gi thuy r i quy nh không bác b hay ҧ ӃWÿyÿӇ ҷQJÿӏ ҧ ӃWOjÿ~QJKD\VDLÿӇ ӗ ӃWÿӏ ӓ

bác b gi thuy t. ӓ ҧ Ӄ

1KѭYұ ӝ ӫ ӓy, n i dung c a kiӇm chӭng giҧ thuyӃt là chӭng minh hoһc bác b giҧ thuyӃt. Chӭng

minh th c ch t là m t hình th c suy lu n d a vào nh ã c ӵ ҩ ӝ ӭ ұ ӵ ӳQJSKiQÿRiQPjWtQKFKkQ[iFÿ ÿѭӧ

công nh n (lu n c kh nh tính chân xác c a m n ph i ch ng minh. ұ ұ ӭÿӇ ҷQJÿӏ ӫ ӝWSKiQÿRiQÿDQJFҫ ҧ ӭ

Bác b là m t hình th c ch ng minh nh m kh nh tính phi chân xác c a mӓ ӝ ӭ ӭ ҵ ҷQJÿӏ ӫ ӝWSKiQÿRiQ

ĈӇ ӝ ӃWOjÿ~QJKD\VDLFyWKӇ ӭ chӭng minh m t giҧ thuy có nhӳng cách ch ng minh khác nhau:

Chӭng minh tr c ti p hay ch ng minh gián ti p.ӵ Ӄ ӭ Ӄ

a. Ch ng minh trͱ ͹c ti p

Chӭng minh tr c ti p là ch n c a gi thuy t b ng cách s d ng các lu n ӵ Ӄ ӭQJPLQKWtQKÿ~QJÿҳ ӫ ҧ Ӄ ҵ ӱ ө ұ

cӭÿ~QJÿҳn, chính xác và s ng minh. y tính chân xác c a giӱ dөQJÿ~QJFiFSKpSFKӭ 1KѭYұ ӫ ҧ

thuyӃWÿѭӧc rút ra t tính chân th c, chính xác c a các lu , lu n c và các lu n ch ng dùng ӯ ӵ ӫ ұQÿӅ ұ ӭ ұ ӭ

chӭng minh gi thuy :ҧ ӃWÿy

Gi -ҧ thuy - V khoa hӃWÿ~QJ ҩQÿӅ ӑFÿ~QJ &iFFăQFӭÿ~QJ- Cách ch .ӭQJPLQKÿ~QJ

Mӝt gi thuy c ch p nh n.ҧ ӃWÿ~QJVӁ ÿѭӧ ҩ ұ

CǊQJWӯ ÿy, có th th y ngay r ng, m t gi thuy t s là sai n u ít nh t m t trong ba y u t : v n Ӈ ҩ ҵ ӝ ҧ Ӄ Ӂ Ӄ ҩ ӝ Ӄ ӕ ҩ

ÿӅ ӑFÿһ ӭGQJÿӇ ҩQÿӅ ӑFÿy khoa h t ra, các luұn c chӭng minh v khoa h hoһc cách chӭng minh

là sai.

Giҧ thuy t sai - V khoa h c sai - ch ng minh sai - Cách chӃ ҩQÿӅ ӑ &iFFăQFӭ ӭ ӭng minh sai.

Mӝt gi thuy t sai s b bác b .ҧ Ӄ Ӂ ӏ ӓ

 VҩQÿӅ khoa h u v õ ràng và ph i nh t quán. Tính rõ ràng c a v n ӑFOjÿ~QJnӃ ҩQÿӅÿyOjU ҧ ҩ ӫ ҩ

ÿӅ thӇ hiӋn ӣ chӛ ai cǊQJFyWKӇ hiӇu vҩQÿӅÿy ӝ ƭD ӫ ҩQÿӅtheo cùng m t ngh Tính nhҩt quán c a v

thӇ hi n trong su t quá trình ch ng minh, v khoa h c này luôn ph i c gi v ng, không Ӌ ӕ ӭ ҩQÿӅ ӑ ҧ ÿѭӧ ӳ ӳ

ÿѭӧFWKD\ÿәi.

 &iFFăQFӭ dùng chӭng minh mӝ ұQÿӅOjÿ~QJQӃXÿyOjFiFFăQFӭt lu chân thӵc và chính

xác, có liên quan tr c ti n v khoa h c c n ch ng minh. Tính chân th c, tính chính xác ӵ ӃSÿӃ ҩQÿӅ ӑ ҫ ӭ ӵ

cӫa lu n c ngh là ph i b tin c y cao c công nh n. S công nh n có th th c ұ ӭ ƭD ҧ ҧRÿҧPÿӝ ұ Yjÿѭӧ ұ ӵ ұ Ӈ ӵ

hiӋn thông qua ch ng minh b ng lý thuy t hay ch ng minh b ng th c nghi m và có liên h tr c ӭ ҵ Ӄ ӭ ҵ ӵ Ӌ Ӌ ӵ

tiӃSÿӃn v khoa h t ra, n i dung c này ph i g n v i v c n ch ng ҩQÿӅ ӑFÿһ ӝ ӫDFiFFăQFӭ ҧ ҳ ӟ ҩQÿӅ ҫ ӭ

minh.

 Cách ch ng minh là ch ng minh v khoa h t ra:ӭ ÿ~QJn uӃ SKѭѫQJSKiSGQJÿӇ ӭ ҩQÿӅ ӑFÿһ

+ Không vi ph m quy t c v suy lu n và ph , duy nh t. ҥ ҳ Ӆ ұ ҧLÿѫQWUӏ ҩ

ĈѫQWUӏ ƭDO ӝ ӟLFiFÿLӅ ӋQQKѭQKDXOҥ và duy nhҩt ngh à không thӇ m t phép chӭng minh v u ki i

cho nhi u k t qu c h v n i dung và m c tiêu. Ӆ Ӄ ҧNKiFQKDXĈѫQWUӏWUѭӟ ӃWOjÿѫQWUӏ Ӆ ӝ ө

Ví d n m và duy nh c th hi c h t v n i өWURQJÿѫQJLҧ ӝWKjPO{JtFWtQKÿѫQWUӏ ҩWÿѭӧ Ӈ ӋQWUѭӟ Ӄ Ӆ ӝ

dung và m c tiêu là m n nh m n có th có nhi u d ng t i ө ҥFKÿѫQJLҧ ҩW1KѭQJWӯ өFWLrXÿyYү Ӈ Ӆ ҥ ӕ

thiӇu c m b o m ch th c hi n hàm là t i thi u nh . T t kӫDKjPÿҧ ҧ ҥ ӵ Ӌ ӕ Ӈ ҩWQKѭQKDX ӯÿyEҩ ǤSKѭѫQJ

SKiSÿѫQJLҧQKjPQjRÿӅ ҧLÿҧ ҧRWtQKÿѫQWUӏ ҩWÿyFӫ ӝ өu ph m b , duy nh a n i dung và m c tiêu

ÿѫQJLҧn.

+ Không vi ph m quy t c v l p lu n: không dùng l p lu n lu n qu n hay dùng nh ng khái ҥ ҳ Ӆ ұ ұ ұ ұ ҭ ҭ ӳ

niӋPÿDQJFҫQÿӏnh ngh nh nghƭDÿӇÿӏ ƭDFKRFKtQKNKiLQLӋPÿy

Lұp lu n phұ ҧLFyFăQFӭ ө ө, chính xác, khách quan, c thӇ; có tính thuyӃt ph c.

b. Ch ng minh gián ti pͱ 

Chӭng minh gián ti p là phép ch tính chân th c và chính xác c a gi thuy t Ӄ ӭQJPLQKWURQJÿy ӵ ӫ ҧ Ӄ

ÿѭӧ ҷQJÿӏ ӫc kh nh bҵng tính phi chân thӵc và chính xác c a phҧn giҧ thuyӃt.

Chӭng minh gián ti p có hai lo i: chӃ ҥ ӭ ӭng minh ph n chҧ ӭng và ch ng minh phân liӋt.

 Chӭng minh ph n ch ng là ch c và chính xác (tính chân xác ҧ ӭ ӭQJPLQKWURQJÿyWtQKFKkQWKӵ

cӫa gi thuy c ch ng minh b ng tính phi chân th c và chính xác c a ph n giҧ Ӄt)ÿѭӧ ӭ ҵ ӵ ӫ ҧ ҧ thuyӃt.

Ví d c có s s t thì l i ch ng minh r ng th t vô lý ө,NKLFKѭDFKӭQJPLQKÿѭӧ ӵ ӕQJQJRjLWUiLÿҩ ҥ ӭ ҵ ұ

khi nói ch duy nh t t là có s s c khi mu n ch ng minh r ng A b ng Ӎ ҩ ӣ WUiLÿҩ ӵ ӕng, hoһ ӕ ӭ ҵQJÿҥLOѭӧ ҵ

ÿҥLOѭӧ үQÿӃ ӝWÿLӅng B (tӭc A = B) thì lҥi chӭng minh rҵng nӃu A khác B sӁ d n m u phi lý mà ai

cǊQJSKҧi công nh n.ұ

 Chӭng minh phân li t là cách ch ng minh b ng cách lo i b m t s kh ng Ӌ ӭ ҵ ҥ ӓ ӝ ӕFăQFӭQj\ÿӇ ҷ

ÿӏQKFiFFăQFӭ khác.

Ví d ch ng minh vai trò c a khoa h c & công ngh i v i s phát tri n c a n n kinh tө,ÿӇ ӭ ӫ ӑ Ӌÿӕ ӟ ӵ Ӈ ӫ Ӆ Ӄ

quӕFGkQQJѭӡi ta ch ng minh r ng m t s c không có nhi u tài nguyên mà v n phát tri n ӭ ҵ ӣ ӝ ӕQѭӟ Ӆ ү Ӈ

ÿӇ ÿӏ ӭ Ӄÿѭӧ ө Ӈ khҷng nh không phҧi c có tài nguyên mӟi phát triӇn kinh t c và dүn chӭng c th

bҵng m t s c phát tri n mà GDP c a h ph thu c t i 60 - 70% vào y u t khoa h c & ӝ ӕQѭӟ Ӈ ӫ ӑ ө ӝ ӟ Ӄ ӕ ӑ

công ngh . T nh vai trò c a khoa h c & công ngh i v i n n kinh tӋ ӯÿyNKҷQJÿӏ ӫ ӑ Ӌ ÿӕ ӟ Ӆ Ӄ qu c dân.ӕ

5.4. K thông tin cӻQăQJlӑF ӕWO NKLÿӑF ӋXWKDPNKҧRõi các tài li

HҫXKӃWWri th ài liӭFFӫDQKkQORҥLÿӅXÿѭӧFJKLOҥLYjOѭXJLӳGѭӟLGҥQJYăQEҧQW ӋXEҵQJFiF

ngôn ng ên th ên c ài ӳNKiFQKDXFӫDFiFGkQWӝFWU ӃJLӟL1JѭӡLQJKL ӭXSKҧLÿӑFWKDPNKҧRFiFW

liӋXÿӇELӃWFiLJì nhân lo ã làm và cái gì còn cҥLÿ ҫQNKiPSKi

MuӕQWìm ra thông tin mình c à thông tin, muҫQWURQJPӝWÿҥLGѭѫQJWULWKӭFY ӕQOҩ\UDWK{QJ

tin c tài li ch ài liҫQWKLӃWWURQJUӯQJ ӋXWKDPNKҧR cҫQ SKҧLELӃW ӑQW ӋXFҫQÿӑFELӃWFiFKÿӑF

cách l v ên ӑF WLQ0XӕQOӑFÿѭӧFFiFWK{QJWLQFҫQWKLӃWSKҧLKLӇXELӃWWKҩXÿiRYӅ ҩQÿӅQJKL

cӭXSӵKLӇXELӃWWKҩXÿiRPӝWYҩQÿӅÿѭӧFFKLDWKành 3JLDLÿRҥQ

 Nh iQE WYQÿ:

Ĉk\OjJLDLÿRҥQ ұQ ӇQKҳFOҥL WLQÿyEҵQJFiFKJKLQKӟPӝWFiFKFѫthu nh thông tin, có th thông

hӑFVí d nh ày là “bө ӟQăPWKiQJQKӟVӵNLӋQQKӟWên…. KӃWTXҧcӫDJLDLÿRҥQQ ӅQәL´FӫD

kiӃQWKӭFWDÿã thu th hàng lo liên ұSÿѭӧF ҥWFiFGӳOLӋX TXDQÿӃQYҩQÿӅ

 HiXUõ vQÿ:

HiӇXUõ v ã chuy ành thông tin có ý ҩQÿӅWKӇKLӋQTXDYLӋF ÿ ӇQQKӳQJWK{QJWLQWKXQKұQÿѭӧFWK

nghƭDFӫDULêng mình. Mu õ v thông tin, hi õ ý ngh , thӕQKLӇXU ҩQÿӅEҳWEXӝFSKҧL[ӱOê ӇXU ƭD ӵF

ch ch liênҩW cӫDQy ӑQOӑFÿѭӧFQKӳQJGӳOLӋXWKtFKKӧSWӯFiFGӳOLӋX TXDQÿӃQYҩQÿӅOҩ\UD

ÿѭӧFQKӳQJ ӑQJQKҩWWәQJKӧSQKӳQJ WLQÿy ҥRUDêQJKƭD thông tin quan tr thông t thông tin

cӫDULêng mình. K ày là “bӃWTXҧFӫDJLDLÿRҥQQ ӅVkX´FӫDNLӃQWKӭF

 TruyQÿWOL thông tin:

Truy viӅQÿҥWOҥLWK{QJWLQQJKƭDOà phҧL ӃWUDÿӇJLҧLWKtFKFKRQJѭӡLNKiFKLӇXYӅYҩQÿӅYӟL

ngôn ng ình. N ày t ã “s thông . ӳFӫDP ӃXWKjQKF{QJWURQJJLDLÿRҥQQ ӭFOjÿ ӣKӳX´ÿѭӧF WLQÿy

TӭFOjQJѭӡLYLӃWÿã th õ v thông ã ӵFVӵKLӇXU ӅYҩQÿӅÿy7URQJyFFӫDQJѭӡLYLӃW WLQQj\ÿ

ÿѭӧFFKX\ӇQY ӝQKӟQJӳQJKƭDKӑF6HPDQWLFO ӝQKӟFyNKҧQăQJWӗQWҥLOkXGào b à b ài, không

thӇTXrQÿѭӧF

NhӳQJQJѭӡLYLӃWQKLӅXVӁWăQJFѭӡng kh thông tin ҧQăQJWtFKOǊ\OѭӧQJNLӃQWKӭFVkXGRFiF

sau khi l ành ki êng h à truyӑF ÿӅXÿѭӧFFKX\ӇQKyDWK ӃQWKӭFcӫDUL ӑY ӅQ ÿҥWOҥL m dӝWFiFK Ӊ

hiӇX FKRQJѭӡLNKiFÿӑFYà hi ên cӇXYӅYҩQÿӅKӑQJKL ӭX

* Cách l thông tin cF WO Xõi trong tài li tham khR:

Mu phӕQOӑF thông tin c õi trong m tài liӕWO ӝW ӋX ҧLqua nhi :ӅXJLDLÿRҥQ

 *LDLÿRҥQ1: ;iFÿQKO˱QJ thông tin

;iFÿӏQKOѭӧQJ thôngWLQOjJLDLÿRҥQUҩWTXDQWUӑQJFӫDYLӋF[ӱOê thông tin. MuӕQ[iFÿӏQK

OѭӧQJ thông tin chӭDWURQJPӝWW ӋXSKҧLÿӑFWUӵFWLӃSW ӋXÿy0өFWL ӫDYLӋFÿӑFOài li ài li êu c à

ÿӇ[iFÿӏQKQӝLGXQJFӫDW ӋXWKHRWU ӵWӯNKiLTXiWÿӃQFKLWLӃWWӯQ{QJÿӃQVkXWӯWKҩSài li ình t

ÿӃQFDRFKXQJÿӃQULêng.

ĈӇ[iFÿӏQKOѭӧQJ thôngWLQÿҫ\ÿӫFKtQK[iFFҫQSKҧLWXkQWKHR EѭӟFÿӑFVDXba

1. ĈFO˱W:

MөFÿtFKFӫDÿӑFOѭӟWOà làm quen v ài li ài li à ӟLQӝLGXQJW ӋXKLӇXNKiLTXiWFKӫÿӅFӫDW ӋXY

nhӳQJYҩQÿӅSKөFYөFKRFKӫÿӅÿy, nҳPÿѭӧFWәQJWKӇFҩXWU~FW ӋX ĈӑFOѭӟW Ӈ ҵQJài li . có th b

FiFKÿӑFQKDQÿӅW ӋX өÿӅ өFOөFÿӇQҳPWLrXÿӅFӫDFiFFKѭѫQJSKҫQSKkQELӋWFiFài li ph m

WLrXÿӅFKtQKYjWLrXÿӅSKөÿӑFOӡLQyLÿҫXOӡLJLӟLWKLӋX ӃWOXұQWyPWҳWFӫDFKtQKWiFJLҧ, k ,

tóm t (n xem qua các hình minh h nhanh qua các ҳWFiFFKѭѫQJ ӃXFy ӑDQӃXFyVDXÿyOѭӟW

trang, chú ý nh êng.ӳQJWӯLQÿұPLQQJKL

KӃWTXҧFӫDEѭӟFÿӑFOѭӟWOjQJѭӡL[ӱOê thông tin n ài ҳPbҳWÿѭӧFNKiLTXiWFҩXWU~FQӝLGXQJW

liӋX

ĈFKLX:

MөFÿtFK FӫDÿӑFKLӇX QKҵPSKkQ WtFKQӝL GXQJFӫD Wài li thông tin chӋX[iF ÿӏQKOѭӧQJ ӭD

trong nó, tìm ý ngh thông tin. ƭDFKtQKFӫD

KӃWTXҧFӫDÿӑFKLӇXOjQJѭӡL[ӱOê thông tin hi ài liӇXÿѭӧFQKӳQJYҩQÿӅFӫDFKӫÿӅW ӋXÿѭӧF

trình bày nh ào nh thông tin triѭ WKӃQjR YjFăQFӭ Y ӳQJ ӇQNKDLYҩQÿӅÿyÿӇ ÿiQKJLiÿѭӧF

nhӳQJ thông tin nào là tr thông tin nào không ph à trӑQJWkPQKӳQJ ҧLO ӑQJWkP

KӃWWK~FEѭӟFÿӑFKLӇXQJѭӡL[ӱOê thông tin ã chính mà nÿ ÿiQKGҩXÿѭӧFFiFYҩQÿӅ ӝLGXQJ

tài li à nh thông tin ӋXÿӅFұSÿӃQY ӳQJ FKtQKÿӇtri thôngӇQNKDLYҩQÿӅÿyÿiQKGҩXÿѭӧFFiF

tin c , nhҫQWUtFKGүQ ӳQJêTXDQWUӑQJQh .ҩW

ĈӑFÿӇYLӃW:

MөFÿtFKFӫDÿӑFÿӇYLӃWlà l ra nh thông tin c thông tin ã ӑF ӳQJ ҫQthiӃWWURQJVӕQKӳQJ ÿ ÿѭӧF

ÿiQKGҩXӣEѭӟFÿӑFKLӇX&ѫVӣÿӇFKӑQOӑFQKӳQJ ұQWKӭFFӫDQJѭӡL[ӱOê thông tin này là nh

thông tin qua hai l Cân nh thôngҫQÿӑFWUѭӟF ҳFÿӇTuyӃWÿӏQKFKӑQKD\EӓPӝW WLQQjRÿyFăQ

cӭYào giá tr , ý ngh c thông à mình viӏ ƭD ӫD WLQÿyÿӕLYӟLFKӫÿӅP ӃW. 6DXÿyYLӃWUDQKӳQJê

chính.

 *LDLÿRҥQ2: Phân tích thông tin

ViӋFSKkQWtFK thông ình ). M êu WLQÿѭӧFWKӵFKLӋQWURQJTXiWU ÿӑFÿӑFKLӇXYjÿӑFÿӇYLӃW өFWL

cӫDYLӋFSKkQWtFK thông tin à nh à Oj[iFÿӏQKOѭӧQJWK{QJWLQWULӇQNKDLFKӫÿӅY ӳQJYҩQÿӅP

tài liӋXÿӅFұSÿӃQ

&iFSKѭѫQJSKiSWKѭӡQJÿѭӧFVӱGөQJÿӇSKkQWtFK ӋX thông tin trong tài li là:

- 3KѭѫQJSKiSSKkQWtFKWKHRFҩXWU~F ӭFFӫDEҧQYăQhình th :

Phân tích theo c ình thҩXWU~FK ӭFFӫDEҧQYăQOjSKѭѫQJSKiSSKkQWtFKWKHRWKӭWӵVҳS[ӃSFiF

thành ph ài liҫQFӫDEҧQYăQW ӋXQKѭÿһWYҩQÿӅJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅNӃWOXұQYҩQÿӅ

ӢSKҫQÿһWYҩQÿӅQJѭӡL[ӱOê Ӈ[iFÿӏQKQKӳQJWK{QJWLQYӅFKӫÿӅW ӋX thông tin có th ài li

ӢSKҫQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅQJѭӡL[ӱOê Ӈ[iFÿӏQKQKӳQJ өFYөFKR thông tin có th thông tin ph

viӋFWULӇQNKDLFKӫÿӅOà nh thông tin quan tr ài liӳQJ ӑQJQKҩWFӫDQӝLGXQJW ӋX

ӢSKҫQNӃWOXұQQJѭӡL[ӱOê Ӈ[iFÿӏQKQKӳQJ әQJKӧSYӅFiFYҩQÿӅ thông tin có th thông tin t

ÿã ÿѭӧFJLҧLTX\ӃWYjKѭӟQJSKiWWULӇQFӫDFK~QJ

-3KѭѫQJSKiSSKkQWtFKWKHRFҩXWU~F lôgíc cӫDEҧQYăQ:

Phân tích theo cҩXWU~FO{JtFFӫDEҧQYăQOjSKѭѫQJSKiSSKkQWtFKWKHRVӵSKiWWULӇQO{JtFcӫD

cách gi ài li ài liҧLTX\ӃWYҩQÿӅÿѭӧFW ӋXÿӅFұSÿӃQ3KѭѫQJSKiSQj\iSGөQJFKRFiFORҥLW ӋX

mà n õ ràng ba thành phӝLGXQJEҧQYăQNK{QJSKkQÿӏQKU ҫQ: ÿһWYҩQÿӅJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅNӃW

lu NұQYҩQÿӅ ӝLGXQJYҩQÿӅWURQJWài li o các quan h ên -ӋXÿѭӧFWULӇQNKDLWKH ӋO{JtFWU GѭӟL

khái quát - cөWKӇ

7KHRSKѭѫQJSKiSQj\QJѭӡL[ӱOêVDXNKLÿ ÿӏQKÿѭӧFFKӫÿӅW ӋXӣEѭӟFÿӑFÿҫXã xác ài li

tiên, s à ti à nhӁ[iFÿӏQKFiFYҩQÿӅWULӇQNKDLFKӫÿӅY ӃSWKHRO ӳQJWK{QJWLQFѫEҧQWULӇQNKDL

các vҩQÿӅÿy ӣKDLOҫQÿӑFVDXÿy

CҫQOѭXý tên các ÿӅPөFFiFFkXÿRҥQFyFiFGҩXKLӋXQKѭLQQJKLrQJLQÿұPJҥFKGѭӟLNKL

[iFÿӏQKFiFWK{QJWLQFѫEҧQ

 *LDLÿRҥQ3: ChQOFWQJKSWK{QJWLQ

* Ch :QOFWK{QJWLQ

Sau khi hoàn thành qui trình à phân tích n à soát lÿӑFY ӝLGXQJQJѭӡL[ӱOêWK{QJWLQU ҥLQKӳQJ

WK{QJWLQÿ ÿѭӧFÿiQKGҩXORҥLEӓQKӳQJWK{QJWLQWU һSKRһFWK{QJWLQWKӯD&iFWK{QJWLQã ùng l

ÿѭӧFOӵDFKӑQSKҧLÿҥWWL ҭQÿҫ\ÿӫWL ҭQÿӏQKOѭӧQJY ҭQêu chu êu chu à chính xác (tiêu chu

ÿӏQKWtQK.

Tiêu chu òi hҭQÿӏQKOѭӧQJWK{QJWLQÿ ӓLQKӳQJWK{QJWLQFѫEҧQÿѭӧFFKӑQUDSKҧLSKҧQiQK

ÿҫ\ÿӫQӝLGXQJW ӋXài li

Tiêu chu òi hҭQÿӏQKWtQKWK{QJWLQÿ ӓLEҧRÿҧPVӵFKtQK[iFFӫDQKӳQJWK{QJWLQÿѭӧFU~WUDWӯ

tài liӋXVӱGөQJFKtQK[iFFiFNKiLQLӋPthuұWQJӳ

* TQJKSWK{QJWLQ:

-7UtFKÿRҥQWK{QJWLQFKX\ӇQQJX\ên vҽQFkXKRһFÿRҥQYăQFyFKӭDQKӳQJWK{QJWLQÿѭӧF

chӑQFӫDQӝLGXQJWài li ài vi .ӋXJӕFVDQJQӝLGXQJE ӃW

- ChӍQKVӱDQKӳQJFkXKRһFÿRҥQYăQFyFKӭDQKӳQJWK{QJWLQÿѭӧFFKӑQEҵQJ ӃQÿәL cách bi

câu có nhi ành câu có m ành mӅXPӋQKÿӅWK ӝWPӋQKÿӅKRһFNӃWKӧSFiFFkXYăQWK ӝWFkXQKѭQJ

vүQEҧRÿҧPJLӳQJX\ên giá trӏWK{QJWLQFӫDFK~QJ

- Di à ki ình.ӉQJLҧLWK{QJWLQEҵQJNLӃQWKӭFWӯYӵQJY ӃQWKӭFYăQEҧQFӫDP

- H ã ch àn ch ài vi . ӋWKӕQJKyDVҳS[ӃSFiFWK{QJWLQÿ ӑQKR ӍQKQӝLGXQJFӫDE ӃW

- Hoàn ch ình th ài vi ình bày m õ ràng, d hiӍQKK ӭFFӫDE ӃWYăQSKRQJWU ҥFKOҥFU Ӊ ӇX%ҧRÿҧP

qui t ên ҳFYLӃWWҳWÿӕLYӟLQKӳQJWӯKRһFFөPWӯÿѭӧFOһSÿLOһSOҥLQKLӅXOҫQOҫQYLӃWWҳWÿҫXWL

ÿѭӧFÿӇWURQJQJRһFÿѫQQJD\VDXOҫQYLӃWÿҫ\ÿӫFӫDWӯKRһFFөPWӯÿyVDXÿyFyWKӇVӱGөQJ

cách viӃWWҳWWURQJFKtQKYăQ

ChҩWOѭӧQJFӫDYLӋFOӑFthông tin c õi trong tài li ùy thu ài li à ӕWO ӋXW ӝFYjRFiFEѭӟFÿӑFW ӋXY

trình thông tin. thông tin ph ình ÿӝFӫDQJѭӡL[ӱOê 1JѭӡL[ӱOê ҧLFyWU ÿӝNLӃQWKӭFQKҩWÿӏQKYӅ

chuyên môn, vӅQJ{QQJӳ

Các ki à chӃQWKӭFFKX\rQP{QJL~S[iFÿӏQKÿѭӧFFKӫÿӅFKtQKSKkQWtFKY ӑQOӑFQKӳQJWK{QJ

tin quan trӑQJSKөFYөFKRFKӫÿӅÿy

KiӃQWKӭFYӅQJ{QQJӳJL~SFKRYLӋFShân tích kӃWFҩXQJӳQJKƭDFӫDFKtQKYăQÿӇFKӑQOӑFUD

nhӳQJthông tin c à k ành s ình bày mҫQWKLӃWY ӻWKXұWVҳS[ӃSFkXFKӳÿӇWҥRWK ҧQSKҭPÿѭӧFWU ӝW

cách m õ ràng, dҥFKOҥFU ӉKLӇX

5.5. KӻQăQJSKӓQJYҩQÿӇWKXWKұSWK{QJWLQ

Ph ti r quӓQJYҩQOà mӝWSKѭѫQJ ӋQ ҩWFyKLӋX ҧÿӇWKXWKұSWK{QJWLQ nhҵPJLҧLTX\ӃWPӝWYҩQÿӅ

nhҩWÿӏQK Ĉk\OjFXӝFQyLFKX\ӋQÿѭӧFFҩXWU~FÿһFELӋW, có m ã өFÿtFKÿ ÿѭӧF[iFÿӏQKWUѭӟF

mӝWFiFKUõ ràng.

PhӓQJYҩQFyWKӇWKӵFKLӋQWUӵFWLӃSKRһFJLiQWLӃS

PhӓQJYҩQ WUӵFWLӃS Oà mӝW FXӝFJһS JӥWUӵFGLӋQ ÿѭӧFVҳS [ӃSWUѭӟF JLӳDKDL QJѭӡLQJѭӡL

phӓQJYҩQOj QJѭӡLÿһW FkXKӓL nhҵP PөFÿtFKWKXWKұS WK{QJWLQKRһFQKӳQJFkX WUtFK GүQ

ph ình;өFYөFKREài viӃWFӫDP QJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQOjQJѭӡLWUҧOӡL

PhӓQJYҩQWUӵFWLӃSFyWKӇÿѭӧFJKLkPKRһFNK{QJJKLkP

PhӓQJYҩQJLiQWLӃSFyWKӇWKӵFKLӋQTXDFiFSKѭѫQJWLӋQNӻWKXұWQKѭÿLӋQWKӑDL(PDLOFKDW

qua m , qua b …. ҥQJ,QWHUQHW ҧQJFkXKӓL

Ph kiӓQJYҩQOà mӝWQJKӋWKXұW1JѭӡLSKӓQJYҩQSKҧLFy ӃQWKӭFFKXQJUӝQJQăQJOӵFTXDQsát

sҳFEpQWѭGX\phҧLnhanh nh linh ho óc phân tích, có kh cá nhân. ҥ\ ҥWFy ҧQăQJJLҩXFҧP[~F

MuӕQSKӓQJYҩQWKành công phҧLFyNӻQăQJSKӓQJYҩQ

7UѭӟFWL QJѭӡLSKӓQJYҩQ ҫQWUҧOӡLFkXKӓLÿӇELӃWU ӳQJÿLӅXP ӕQên c õ nh ình mu :

- Ph ai?ӓQJYҩQ

- Ph cái gì? (chӓQJYҩQ ӫÿӅFӫDSKӓQJYҩQ

- Ph khi nào?ӓQJYҩQ

- Ph ?ӓQJYҩQӣÿkX

- T sao cҥL ҫQSKӓQJYҩQ"

- Ph ào? (Cách ti .ӓQJYҩQQKѭWKӃQ ӃSFұQQJѭӡLSKӓQJYҩQ

Vi kӋFWUҧOӡLFiFFkXKӓLQày th ên ӇKLӋQWURQJYLӋFO ÿѭӧF ӃKRҥFK chi ti .ӃWFKRFXӝFSKӓQJYҩQ

Nên tìm hi , khi thӇXWUѭӟFYӅÿӕLWѭӧQJÿѭӧFphӓQJYҩQWUѭӟFNKLJһS ӓDWKXұQFXӝFKҽQFҫQ

cҭQWKұQNLӇPWUDQJày, tháng, th , thӭPҩ\WURQJWXҫQ.ĈӏDÿLӇP ӡLJLDQFөWKӇ QrQÿӇFKRÿӕL

WѭӧQJÿѭӧF ӓQJYҩQҩQÿӏQKph

7UѭӟFNKL ÿLSKӓQJ YҩQFҫQ NLӇPWUDVә JKLFKpS NtFKWKѭӟF QKӓE~W Pi\JKL kPEăQJ

SLQ ÿLӋQWKRҥLGL ÿӝQJ ӅQOҿ ÿӇWUҧWLӅQNKL FҫQWKLӃW ÿӏDFKӍVӕÿLӋQWKRҥL FӫDÿӕLWѭӧQJ, ti

ÿѭӧF ӓQJYҩQ ĈӃQÿ~QJJLӡKRһFVӟPKѫQPӝWFK~WFҫQSK ӡQKӳQJph …. òng h ách tҳF trong

giao thông có thӇcҧQWUӣJLӡKҽQSKӓQJYҩQ

Lúc g ìn th à m ên (không һSJӥÿӕLWѭӧQJÿѭӧFphӓQJYҩQFҫQQK ҷQJY ӍPFѭӡLPӝWFiFKWӵQKL

ÿѭӧFEӝFOӝVӵKӗLKӝSKRһFOROҳQJ ҳWWD\QӃXQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQWLӃQWӟLFKb ìa tay ra,

không ng ì ã , trao danh thi .ӗLWUѭӟFNKLÿѭӧFPӡLQJӗLQyLOӡLFҧPѫQY ÿ ÿѭӧFWLӃSÿyQ ӃS

Trong quá trình phӓQJYҩQ cҫQ

- Nói rõ mөFÿtFKFӫDFXӝFSKӓQJYҩQ

- HӓLnh ngӳQJFkXKӓL ҳQJӑQrõ ràng, c theo m (các câu hөWKӇ ӝWWUұWWӵKӧSOê ӓLSKҧLÿѭӧF

chu .ҭQEӏNӻWUѭӟF

- ĈһWra m câu h là nh ão ìm ra ӝWVӕ ӓLNKytrҧOӡL ӳQJFkXKӓLKD\EXӝFSKҧLVX\WѭÿӝQJQ ÿӇW

câu trҧOӡL

-ĈѭDUDQKӳQJWK{QJWLQFҫQ[iFQKұQKRһFSKӫQKұQ

- LҳQJnghe các câu tr , ghi chép và quan sát b , cҧOӡL ҵQJPҳW ÿӇWUiQK KLӇXQKҫP ӕJҳQJÿһW

mình vào v à hình dung tác ình ӏWUtFӫDQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQY ÿӝQJFӫDFiFFkXKӓLGRP ÿѭD

ra, khuy êm.ӃQNKtFKQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQQyLWK

- ph .ĂQPһFSKù h àn cӧSYӟLKR ҧQKÿӕLWѭӧQJÿѭӧF ӓQJYҩQ

- T , không tranh lu ý ki c ình,ҥRNK{QJNKtWKRҧLPiL ұQNK{QJÿѭDUD ӃQnhұQ[pWÿiQKJLi ӫDP

giӑQJQyLPӅPPӓQJWKkQWKLӋQ. Khi cҫQWKLӃWFyWKӇGtGӓPKjLKѭӟF

- Th à 15-20 phút, t à 40 phút. BiӡLJLDQSKӓQJYҩQWKѭӡQJO ӕLÿDO ӃWNӃWWK~Fÿ~QJO~FOjKӃWVӭF

cҫQWKLӃW.KLNӃWWK~FphӓQJYҩQFҫQEày t sӓVӵFҧPѫQÿӅQJKӏKӧSWiFWURQJWѭѫQJODL ӁWҥR

nên .ҩQWѭӧQJWӕWÿҽS

ĈLӅXFӕWO ÿӇSKӓQJYҩQWK ҭQEӏNӻF [iFÿӏQKFKtQK[iFP ҫQQKӳQJõi ành công là chu àng, ình c

thông tin gì, l biên t .ҳQJQJKHFKăPFK~kiӇPVRiWÿѭӧFFXӝFSKӓQJYҩQ ұSFKtQK[iF

Trong k , k à khuyӻWKXұWSKӓQJYҩQ ӻQăQJOҳQJQJKHY ӃQNKtFKÿӕLWѭӧQJÿѭӧFphӓQJYҩQQyL

cҫQSKҧLÿһFELӋWOѭXý. S l òi hӵ ҳQJQJKHÿ ӓLSKҧLWұSWUXQJYjOjPFăQJWKҷQJWKҫQNLQKOҳQJ

QJKHÿ ӓL VӵWKҩXFҧPVӵKLӇXELӃW VӵNL үQ ҳQJQJKH ӝW FiFKFKăPFK~ ӁOòi h ên nh L m s àm

QJѭӡLSKӓQJYҩQKLӇX ҩ\ÿѭӧFFiFWK{QJWLQP ӕQ ҳQJrõ vҩQÿӅ KѫQ, l ình mong mu và chính sӵ l

nghe à: thÿyNKX\ӃQNKtFKQJѭӡLQyL%LӇXKLӋQFӫDOҳQJQJKHO ӍQKWKRҧQJJұWÿҫX QJKLrQJÿҫX

KѫLQKәPQJѭӡLYӅSKtDWUѭӟFPӍPFѭӡLJLӳLPOһQJ ҳW ҥLNKLQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQQyL, tóm t l

dài ch à mình l à hi và ti ….ÿӇ ӭQJWӓO ҳQJQJKHY ӇXÿ~QJ ӃSWөFQJKH

 KͿQăQJÿWFkXKLtrong phQJYQ:

Các lo ùng trong phҥLFkX KӓL G ӓQJYҩQ QKҵP WKX WKұSWK{QJ WLQ cҫQQJҳQJӑQÿѫQJLҧQ Uõ

ràng, chính xác. Các lo bao g câu h , câu h .ҥLFkXKӓL ӗP ӓLÿyQJFkXKӓLPӣ ӓLÿӏQKKѭӟQJ

- Câu h là lo câu h câu hӓLÿyQJ ҥL ӓLFyWKӇWUҧOӡLÿ~QJKRһFNK{QJ ӓLJLҧÿӏQKWKѭӡQJÿѭӧFVӱ

dөQJÿӇOҩ\VӕOLӋXWKӕQJNê, các tên g Lo ày dӑLFKӭFGDQKÿӏDÿLӇP ҥLFkXKӓLQ ӉJk\FKiQ

FKRQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQY ӑEӏUѫLYjRWKӃSKҧLWUҧOӡLFKӭNK{QJSKҧLO ӋQì h à trò chuy

- Câu h là lo òi h ài, c . ӓLPӣ ҥLFkXKӓLÿ ӓLFkXWUҧOӡLG һQNӁÿҫ\ÿӫ 7KѭӡQJEҳWÿҫXEҵQJ³TҥL

sao…”, “ Cái gì là nguyên nhân …”, “ ì quan tr ào…”…. LoĈLӅXJ ӑQJ´³QKѭWKӃQ ҥLFkXKӓL

nj\WKѭӡQJWKXK~WVӵFKú ý cӫDQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQNKX\ӃQNKtFKKӑQyLPӝWFiFKWKRҧL

mái vì ình. Câu hÿѭӧFWKӇKLӋQTXDQÿLӇPFӫDP ӓLPӣFyQKLӅXGҥQJ

+ Câu h ” câu tr ày ӓLPӣGҥQJ“nhҳFOҥL ҧOӡLFӫDQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQ/RҥLFkXKӓLQ ÿѭӧFVӱ

d hөQJNKLFҧPWKҩ\QJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQFyWKӇPXӕQQyLWKrPQKѭQJ ӓLWUӵFWLӃSOҥLNK{QJ

ÿѭӧF ӑ ҩSWKh cung c ông tin.

+ Câu h êm thông tin chi tiӓLPӣGҥQJ“mӣUӝQJ”ÿѭӧFVӱGөQJÿӇNKDLWKiFWK ӃWÿӇQJѭӡLÿѭӧF

phӓQJYҩQÿѭDUDFiFYtGөFөWKӇ Ví d mang tính gi “Anh s àm gì, n , өFkXKӓL ҧWKX\ӃW ӁO ӃX«´

“chҷQJKҥQ«´

+ Câu h “làm rõ” .ӓLPӣGҥQJ ÿѭӧFVӱGөQJÿӇNLӇPWUDWK{QJWLQ

- Câu hӓLÿӏQKKѭӟQJ là lo ài b thông tin phҥLFkXKӓLPDQJWtQKJӧLêKRһFF ү\QKҵPWKXWKұS ҧQ

hӗLYӅPӝWYҩQÿӅÿã bi .ӃW

Khi thӵFKLӋQ ӓQJYҩQ ҫQ ҧLKLӇX ӃW ӝWVӕQJ{QQJӳELӇXFҧPph c ph bi m cӫDFѫWKӇFRQQJѭӡL

QKѭ GLӋQPҥRSKөFWUDQJ ÿӗ G ӇX WyFùng, ki …thӇ KLӋQ WtQKFiFK Vӵ FKX\ӇQÿӝQJ FӫD PҳW

(kiӇXQKìn: nhìn lên khi h ình dung, nhìn xuӗLWѭӣQJKRһFK ӕQJNKLÿӕLWKRҥLQӝLWkP«JѭѫQJ

mһWWKӇKLӋQFҧP[~FYXi, bu ên…), c , ӗQQJҥFQKL ӱFKӍWD\FKkQWKӇKLӋQVӵWӵWLQVӵFK~ê

sӵVX\QJKƭVӵFăQJWKҷQJ, s …) êng thӵFKiQQJiQ WѭWKӃÿҫX ÿҫXQJKL ӇKLӋQVӵFK~êÿҫXF~L

- sӵNK{QJWiQWKành), v.v….

PhӓQJYҩQgián ti , qua Internet không phӃSTXDÿLӋQWKRҥL ҧLOjSKѭѫQJSKiSWKXWKұSWK{QJWLQ

tӕWQKѭQJGӉWKӵFKLӋQWLӃWNLӋPWKӡLJLDQ.KLWKӵFKLӋQSKѭѫQJSKiSQj\ c ý kiҫQOѭX ӇPWUD

[HPO~FÿyFySKҧLO ӡLJLDQWKXұQWLӋQÿӇSKӓQJYҩQKD\NK{QJY ҫQFKXҭQEӏUҩWNӻà th à c các

câu hӓLSKҧLNKX\ӃQNKtFKÿӕLWѭӧQJÿѭӧFphӓQJYҩQQyL

5.6. KӻQăQJTXDQViWÿӇWKXWKұSWK{QJWLQ

Quan sát là quá trình tri giác trӵFWLӃSFӫDFKӫWKӇWUѭӟFNKiFKWKӇÿӇWKXQKұQQKӳQJELӇXKLӋQ

cӫDNKiFKWKӇQKҵPPөFÿtFK[iFÿӏQKWKӵFWUҥQJYҩQÿӅFӫDNKiFKWKӇ4XDQViWNKRa h có ӑF

FiFÿһFWUѭQJOjWtQK ӋWKӕQJWtQKNӃK ҥFK өFÿtFKFyFiFKWKӭFQKҩWÿӏQKÿӇOҩ\Wѭh o , tính m

li oӋX. Quan sát khoa hӑFFXQJFҩSFiFWK{QJWLQVLQKÿӝQJYӅK ҥWÿӝQJKành vi cӫDÿӕLWѭӧQJ

nghiên cӭX

Khi quan sát có th quan sát theo cách ÿӇWKXWKұSWK{QJWLQ Ӈ FѫFҩXKRiYjNK{QJFѫFҩXKRi

4XDQViWÿ˱FF˯FXKRi là ki ên c ã lên kӇXTXDQViWPjQJѭӡLQJKL ӭXÿ ӃKRҥFKPөFÿtFK

mөFWLêu rõ ràng. Các bѭӟFWLӃSFұQTXDQViWWKӡLJLDQÿӏDÿLӇPQKkQVӵFӝQJWiFFiFKWKӭF

tiӃSFұQ«ÿã h hoàn ch và tri ã vÿѭӧFOұSNӃKRҥF ӍQK ӇQNKDLWKӵFKLӋQWKHRÿ~QJNӃKRҥFKÿ ҥFK

ra.

4XDQViWSKLF˯FXKRiTXDQViWW͹GR là ki ên c ên sӇXTXDQViWPjQJѭӡLQJKL ӭXNK{QJO ҹQ

mөFWLêu, hay chu ình chi ti à ch àҭQEӏPӝWFKѭѫQJWU ӃWFөWKӇP ӍWLӃSFұQNKiFKWKӇÿӇTXDQViWY

thu nhұQQKӳQJELӇXKLӋQFӫDNKiFKWKӇ

Khi quan sát có th ình thӇiSGөQJKDLK ӭF

+ Quan sát có s ên c͹WKDP G͹FD FKWK QJKL ͱX Ĉk\Oj Kình th à chӭFTXDQ ViW P ӫWKӇ

nghiên c tham gia vào trong quá trình hoӭXtrӵFWLӃS ҥWÿӝQJFӫDNKiFKWKӇWURQJPӝWJLDLÿRҥQ

vӟLQKӳQJPӭFÿӝQKҩWÿӏQK+ình th ày giúp tìm hiӭFTXDQViWQ ӇXVkXKѫQÿҫ\ÿӫKѫQQJX\rQ

QKkQÿӝQJFѫ ӵF WUҥQJFӫD ӵYұW ӋQWѭӧQJ UѭӡQJKӧS ӫWKӇ QJKL ӭXGҩX, th s hi . Trong t ch ên c

mөFÿtFKFӫDPình (m ì g à quan sát tham d Hình thөFÿtFKTXDQViWWK ӑLO ӵEtPұW ӭFTXDQViW

Qj\FKRQJѭӡLQJKL ӭXOҩ\ÿѭӧFQKӳQJVӕOLӋXWKұWQKҩWFӫDNKiFKWKӇELӇXKLӋQ1ӃXFKӫên c

thӇQJKLên c ình thì g à quan sát tham ӭXF{QJNKDLYӟLNKiFKWKӇYӅPөFÿtFKWKDPGӵFӫDP ӑLO

dӵF{QJNKDLTrong quan sát tham d àn toàn bӵF{QJNKDLWK{QJWKѭӡQJNKiFKWKӇNK{QJKR ӝF

l k v phӝQKӳQJELӇXKLӋQWKұWYì v ên cұ\QJѭӡLQJKL ӭXFyWKӇ ӃWKӧS ӟLSKѭѫQJSKiS ӓQJYҩQ ÿӇ

[iFÿӏQKU ѫQQKӳQJELӇXKLӋQFӫDNKiFKWKӇõ h

+ : ch ên c ông tham gia vào trong Quan sát không có s͹WKDPG͹FDFKWK ӫWKӇQJKL ӭXNK

quá trình c ên ngoài quan sát và ghi lӫDNKiFKWKӇPjÿӭQJE ҥLWҩWcҧKLӋQWѭӧQJFӫDNKiFKWKӇ

Khi quan sát ÿӇWKXWKұSWK{QJWLQ phҧLJKLFKpSOҥLJKLFKpSF{QJNKDLJKLFKpSKӗLWѭӣQJJKL

chép v ên phi chép b và phҳQWҳWJKLFKpSWU ӃXJKL ҵQJSKѭѫQJWLӋQNӻWKXұW ҧLOһSÿLOһSOҥL

nhiӅXOҫQthông tin thu nh mұQÿѭӧF ӟLFKtQK[iF

5.7. KӻQăQJxӱOêWK{QJWLQ

Toàn b quá trình nghiên c u khoa h c là quá trình thu th p và x lý thông tin m t cách liên ӝ ӭ ӑ ұ ӱ ӝ

tөc. Thông tin là c t lõi c a nghiên c u khoa h c. ã thu th c các thông tin c n ӕ ӫ ӭ ӑ 6DXNKLÿ ұSÿѭӧ ҫ

tiӃn hành x xây d ng các lu n c , khái quát hóa, rút ra các quy lu t, ph c vӱOêWK{QJWLQÿӇ ӵ ұ ӭ ұ ө ө

cho vi c ch ng minh ho c bác b gi thuy t khoa hӋ ӭ һ ӓ ҧ Ӄ ӑ ҩQÿӅc nhҵm giҧi quyӃt v .

Thông tin ban ng t n t i d ng. Dù là ÿҫXWKѭӡ ӗ ҥLGѭӟ ҥQJWK{QJWLQÿӏQKWtQKKD\WK{QJWLQÿӏQKOѭӧ

WK{QJWLQÿӏQKWtQKKD\ÿӏQKOѭӧ ҥQJVѫNKDLNKLPӟLÿѭӧ ұSFiFWK{QJWLQWKѭӡng, ӣ d c thu th ng

mang tính c c b t n m n, t ng m t và th m chí có th có nh n ti n hành ө ӝ ҧ ҥ ӯ һ ұ Ӈ ӳQJVDLVyW'RÿyFҫ Ӄ

chӍnh lý thông tin nh i thông tin, l a ch n thông tin c n thi t, s p x p thông tin theo ѭÿiQKJLiOҥ ӵ ӑ ҫ Ӄ ҳ Ӄ

nhӳng m c tiêu, yêu c u c a nghiên c u; x lý chúng bөFÿtFKYjPө ҫ ӫ ӭ ӱ ҵQJFiFKSKkQWtFKÿiQK

giá, bi i chúng sang các d ng c n thi t và tìm cách v n d ng chúng vào công vi c nghiên ӃQÿә ҥ ҫ Ӄ ұ ө Ӌ

cӭu m t cách sáng t o.ӝ ҥ

Xӱ lý thông tin là m c quan tr ng nh m tìm ra các thông tin m i có giá tr , th m chí ӝWEѭӟ ӑ ҵ ӟ ӏKѫQ ұ

NK{QJFyWURQJFiFWK{QJWLQVѫNKDLEDQÿҫu.

 X͵OêWK{QJWLQÿnh tính

Khi x nh tính c ý là t nh tính không th hi n giá tr c th mà chӱOêWK{QJWLQÿӏ ҫQOѭX K{QJWLQÿӏ Ӈ Ӌ ӏ ө Ӈ Ӎ

thӇ hi n b n ch t c a s v t, hi ng ho c m i quan h gi a các s v t, hi ng, chi u Ӌ ҧ ҩ ӫ ӵ ұ ӋQWѭӧ һ ӕ Ӌ ӳ ӵ ұ ӋQWѭӧ Ӆ

Kѭӟ ұQÿӝ ӫ Ĉk\ng hay xu thӃ v ng, phát triӇn c a chúng là loҥi thông tin mang tính khái quát và

các quy lu t v c a các s v t, hi ng. B n chұ Ӆ ҩXWU~FKjQKYLKD\WѭѫQJWiFJLӳ ӵ ұ ӋQWѭӧ ҧ ҩWÿyOjFy

tӗn t i hay không t n t m theo th i gian, hay nh theo m t quy lu ó; ҥ ӗ ҥLWăQJKD\JLҧ ӡ әQÿӏ ӝ ұWQjRÿ

lӟn hay nh , m nh hay y u. ӓ ҥ Ӄ

Trong nghiên c u kinh t , thôn nh tính có th là các lo i hình doanh nghi p, các thành ӭ Ӄ JWLQÿӏ Ӈ ҥ Ӌ

phҫn kinh t , ch ng lo i s n ph c c nh tranh c a s n ph m…. Ví d nh nh “N n Ӄ ӫ ҥ ҧ ҭPQăQJOӵ ҥ ӫ ҧ ҭ ө ұQÿӏ Ӆ

kinh t c a Vi t Nam phát tri n khá nhanh trong m nh tính. Ӄ ӫ Ӌ Ӈ ҩ\QăPTXD´ -ÿk\OjWK{QJWLQÿӏ

Thông tin nh tính bao gi c n thi t, nó tÿӏ ӡ ǊQJFҫ Ӄ ӗ өn tҥi khách quan và lâu dài, viӋc vұn d ng

chúng vào nghiên c u v n s m b n v ng. ӭ ӅFѫEҧ Ӂÿҧ ҧRWtQKÿ~QJÿҳ ӅÿӏQKKѭӟ

Ĉӕ ӟLWK{QJWLQÿӏ GQJFiFSKѭѫQJSKiSOұ ұQO{JtFQKѭOұ ӏi v nh tính nên p lu p luұn diӉn d ch, lұp

luұn quy n p, l p lu n lo i suy. Dù dùng cách l p lu n nào c u phҥ ұ ұ ҥ ұ ұ ǊQJ ÿӅ ҧi liên kӃt các khái

niӋm, các s ki n, d n d t t khái ni n khái ni m khác b n ӵ Ӌ ү ҳ ӯ ӋPQj\ÿӃ Ӌ ÿѭDUDFiFSKiQÿRiQYӅ ҧ

chҩt các s ki n và th hi n nh ng liên h lôgic c a các s ki n, các phân h m hӵ Ӌ Ӈ Ӌ ӳ Ӌ ӫ ӵ Ӌ Ӌ WKHRTXDQÿLӇ Ӌ

thӕng và d n d n k t qu mong mu n. M i l p lu n ph i mang tính h p lý, rõ ràng, ph i ҫ ҫQÿLÿӃ Ӄ ҧ ӕ ӑ ұ ұ ҧ ӧ ҧ

tuân th các quy t c c a l p lu n.ӫ ҳ ӫ ұ ұ

Vӟi m t s nh tính, công c toán h c nói chung và toán lôgíc nói riêng cӝ ӕ WK{QJWLQÿӏ ө ӑ ǊQJFyWKӇ

áp d ng trong l p lu n. B ng công c toán lôgíc có th gi i quy t m t v m t cách rõ ràng ө ұ ұ ҵ ө Ӈ ҧ Ӄ ӝ ҩQÿӅ ӝ

và có th ghi nh n nh ng quan h ph thu c c i d ng m t bi u Ӈ ұ ӳ Ӌ ө ӝ ӫDFiFÿҥLOѭӧQJÿӏQKWtQKGѭӟ ҥ ӝ Ӈ

thӭc, liên k ng b ng các phép toán. ӃWFiFÿҥLOѭӧ ҵ

 X ng:͵ OêWK{QJWLQÿQKO˱

Thông nh tính, n l n, t m c ,WLQÿӏQKOѭӧQJOjWK{QJWLQOѭӧQJKRiFiFWK{QJWLQÿӏ y[iFÿӏQKÿӝ ӟ ҫ ӥ

trӑng s và s c ng c a nó t i các s v t, hi ng khác.ӕ ӭ ҧQKKѭӣ ӫ ӟ ӵ ұ ӋQWѭӧ

Trong nghiên c u kinh t ng có th là s ng doanh nghi p, t l doanh ӭ ӃWK{QJWLQÿӏQKOѭӧ Ӈ ӕOѭӧ Ӌ ӹ Ӌ

nghiӋp theo thành ph n kinh t , theo v nh, theo doanh s , s ng s n ph m s n xu t ҫ Ӄ ӕQSKiSÿӏ ӕ ӕOѭӧ ҧ ҭ ҧ ҩ

ra v.v….

ĈӇ ӱOêWK{QJWLQÿӏQKOѭӧ ө ӑ ө x ng có thӇ dùng các công c toán h c khác nhau. Các công c toán

hӑc có th th c hi n các phép x lý nh n l c, bi i, phân tích hay t ng h p, rút ӇGQJÿӇ ӵ Ӌ ӱ ѭFKӑ ӑ ӃQÿә ә ӧ

ra các quy lu t mà các thông tin này th hi n.ұ Ӈ Ӌ

7K{QJWKѭӡ ӕ ӋXWUѭӟFNKLÿѭӧ ө ӑng các bҧng s li c xӱ lý bҵng công c toán h c, phҧi chuyӇn chúng

vӅ d ng các bi u th c toán h c, mô t m i quan h gi n s d ng các mô ҥ Ӈ ӭ ӑ ҧ ӕ Ӌ ӳDFiFÿҥLOѭӧng. Cҫ ӱ ө

hình toán hӑc khác nhau, thích h p cho t ng h p. Các mô hình toán h c có th là toán ӧ ӯQJWUѭӡ ӧ ӑ Ӈ

xác xu t th i s tuy ình hay các bi u th c toán h c mô t m i ҩ ӕQJNrÿҥ ӕ ӃQWtQKFiFSKѭѫQJWU Ӈ ӭ ӑ ҧ ӕ

quan h gi ng di n bi n cӋ ӳDFiFÿҥLOѭӧng,[iFÿӏQK[XKѭӟ Ӊ Ӄ ӫ ӕ Ӌ ұSÿѭӧa tұp hӧp s li u thu th c....

Mӛi công c toán h c có tính ch m riêng, thích h p cho vi c x lý nh ng l p thông ө ӑ ҩWYjÿһFÿLӇ ӧ Ӌ ӱ ӳ ӟ

tin nh nh. Khi s d i s d ng c n hi u rõ kh a m i lo i công c và ҩWÿӏ ӱ өQJFK~QJQJѭӡ ӱ ө ҫ Ӈ ҧQăQJFӫ ӛ ҥ ө

ý ngh a t ng mà công c ó th cung c p. Ví d khi s d ng công c xác su t ƭDFӫ ӯQJÿҥLOѭӧ өÿyF Ӈ ҩ ө ӱ ө ө ҩ

thӕng kê c n hi u rõ ý ngh a xác su t, ý ngh a giá tr trung bình, phҫ Ӈ ƭDFӫ ҩ ƭDFӫ ӏ ѭѫQJVDLKD\P{

men c ng hay tham s .ӫDFiFÿҥLOѭӧ ӕ

Khi x ng c ý là lo i thông tin này luôn có sai s và trên th c t có ӱOêWK{QJWLQÿӏQKOѭӧ ҫQOѭX ҥ ӕ ӵ Ӄ

thӇFKkPFKѭӟc, ch p nh n mҩ ұ ӝWÿӝ sai s nh ng h p cӕ ҩWÿӏQKQjRÿyW\WUѭӡ ӧ ө th . Ӈ

 &iFSK˱˯QJSKiSEL ÿQKWtQKYjÿQKO˱u din thông tin ng

* Bi u di nh tính QWK{QJWLQÿ

&iFWK{QJWLQÿӏQKWtQKÿѫQOҿWKѭӡQJÿѭӧ ҧ ӫc diӉn t bҵng lӡi hay ký hiӋu thӇ hiӋn bҧn chҩt c a

WK{QJWLQÿy Ĉӕ ӝ ӛLFiFWK{QJWLQÿӏ ǊQJWKѭӡ ӕ Ӌ. i vӟi m t chu nh tính c ng có các m i liên h nhҩt

ÿӏ ӕnh. Các m i liên hӋ này có th bi u di i d quan h , cho phép hình dung Ӈ Ӈ ӉQGѭӟ ҥQJFiFVѫÿӗ Ӌ

mӝt cách tr c quan các m i liên h gi a các y u t trong c u trúc c a m t s v t mà không ӵ ӕ Ӌ ӳ Ӄ ӕ ҩ ӫ ӝ ӵ ұ

TXDQWkPÿӃQNtFKWKѭӟ ӵ һ ӹ Ӌ ӵ ӫ ӫ ӕc th c ho c t l th c c a chúng, thӇ hiӋn rõ bҧn chҩt c a các m i quan

hӋ gi a chúng.ӳ

Có th áp d ng m t s u di n các m i quan h (hình 5.2):Ӈ ө ӝ ӕ Vѫÿӗ biӇ Ӊ ӕ Ӌ QKѭVDX

A B

a) Quan hӋQӕLWLӃS

b) Quan hӋVRQJVRQJ

- M i quan h n i ti p (hình 5.2 a): quan h này cho th y s ki n hay hi ng ӕ Ӌ ӕ Ӄ 7URQJVѫÿӗ Ӌ ҩ ӵ Ӌ ӋQWѭӧ

A và B có quan h n i ti p, A x c r i m t qu c a A, ph thu c Ӌ ӕ Ӄ ҧ\UDWUѭӟ ӗ ӟLÿӃQ%%QKѭOjNӃ ҧ ӫ ө ӝ

vào A. mô t liên h k t c nhau gi a các y u t trong c u trúc c a m t s v t.Ĉk\OjVѫÿӗ ҧ Ӌ Ӄ ө ӳ Ӄ ӕ ҩ ӫ ӝ ӵ ұ

- M i quan h song song (hình 5.2 b): Trong m i quan h c l p. Chúng có thӕ Ӌ ӕ ӋQj\&Yj'Ojÿӝ ұ Ӈ

xҧ\UDÿӗng th ng th i và không ng l n nhau. mô t m i ӡLKD\NK{QJÿӗ ӡ ҧQKKѭӣ ү Ĉk\OjVѫÿӗ ҧ ӕ

liên h ng th i gi a m t y u t v i m t s y u t khác trong m t h th ng s v t.Ӌÿӗ ӡ ӳ ӝ Ӄ ӕ ӟ ӝ ӕ Ӄ ӕ ӝ Ӌ ӕ ӵ ұ

- M i quan h (hình 5.2 c): Trong m i quan h này, các s v t, hi ng ӕ ӋWiFÿӝQJWѭѫQJKӛ ӕ Ӌ ӵ ұ ӋQWѭӧ

333WiFÿӝQJWѭѫQJKӛ ÿҷ Ĉk\OjVѫÿӗ lүn nhau. Chúng có quan hӋ chһt chӁ và bình ng.

mô t m i liên h qua l i gi a s v t này v i s v t khác. Trong th c t có nhi u ki u m i quan ҧ ӕ Ӌ ҥ ӳ ӵ ұ ӟ ӵ ұ ӵ Ӄ Ӆ Ӈ ӕ

hӋ bình ng, không bình ng. Trong quan h không bình ng l i có m i quan h theo th b c ÿҷ ÿҷ Ӌ ÿҷ ҥ ӕ Ӌ ӭ ұ

hoһc không theo th b c....ӭ ұ

- Mӕi quan h ph n h u khi n) (hình 5.2 tin tӋ ҧ ӗLÿLӅ Ӈ G7URQJÿyWK{QJ ӯSKtDVDXÿѭӧFÿѭDWUӣ

lҥLSKtDWUѭӟFÿӇÿLӅu ch c nh c m t quy lu i mong ӍQKFiFWiFÿӝQJSKtDWUѭӟ ҵPÿҥWÿѭӧ ӝ ұWWKD\ÿә

muӕn c u ra. Các thành ph n trong c u trúc có th có nh ng quan hӫDÿҥLOѭӧQJÿҫ ҫ ҩ Ӈ ӳ ӋQjRÿyW\

thuӝc vào các h th ng c th c xem xét. mô t các h th t hi n Ӌ ӕ ө Ӈÿѭӧ Ĉk\OjVѫÿӗ ҧ Ӌ ӕQJWURQJÿy[Xҩ Ӌ

mӝt ch th u khi ng b u khi n, l u khi n và thông tin ph n h i v k t ӫ ӇÿLӅ ӇQÿӕLWѭӧ ӏÿLӅ Ӈ ӋQKÿLӅ Ӈ ҧ ӗ Ӆ Ӄ

qu .ҧ

* Bi u di QWK{QJWLQÿQKO˱ng

&iFWK{QJWLQÿӏQKOѭӧ ҥQJEDQÿҫ ӗ ӛng ӣ d u có thӇ có nhiӅu hình thӭc t n tҥi và biӇu diӉn. M i

dҥng bi u di n khác nhau có ý ngh à vai trò khác nhau. Các hình th c này có th b sung Ӈ Ӊ ƭDY ӭ Ӈ ә

FKRQKDXÿӇ ӫDFiFÿҥLOѭӧ ӉGjQJKѫQWURQJYLӋ ӭ ǊQJ làm rõ vӏ trí c ng, làm d c nhұn th c chúng c

QKѭ[ӱ lý chúng.

Có m t s cách bi u di n cácӝ ӕ Ӈ Ӊ WK{QJWLQÿӏQKOѭӧngQKѭVDX

- Con s r i r  c:

Con s r i r là m ng b ng s th hi l n c a m , liên ӕ ӡ ҥFÿѫQOҿ ӝWÿҥLOѭӧ ҵ ӕ Ӈ ӋQÿӝ ӟ ӫ ӝWÿҥLOѭӧQJQjRÿy

quan t i các v t th , s v t, hi ng. Con s r i r c ch l n c a m i ӟ ұ Ӈ ӵ ұ ӋQWѭӧ ӕ ӡ ҥ ӍÿѫQWKXҫQQyLOrQÿӝ ӟ ӫ ӝWÿҥ

c) Quan hӋWiFÿӝQJWѭѫQJKӛ

d) Quan hӋFySKҧQKӗL

N N

1 2

OѭӧQJQjRÿy không mang tính hӋ thӕ ӛ ӕng, không thành chu i theo thӡi gian. Con s rӡi rҥc cung

cҩSWK{QJWLQÿӏQKOѭӧng có th c các s ki n v i nhau. ÿӇ ӇVRViQKÿѭӧ ӵ Ӌ ӟ

Ví d : “v i 365 doanh nghi p niêm yө ӟ Ӌ Ӄt trên th ng ch ng khoán ( n hӏ WUѭӡ ӭ WtQK ÿӃ Ӄt tháng

5/2009), trên cҧ hai s giao d ch Hà N i và TP H n hàng hóa tiӣ ӏ ӝ ӗ&Kt0LQKÿk\OjQJXӗ ӅPQăQJ

cho th ng mua bán và sát nh p”; “Thanh khoӏWUѭӡ ұ ҧQFӫDWKӏWUѭӡQJQăPFǊQJWăQJPҥQK

ÿһFELӋWOjWURQJJLDLÿRҥQQӱDFXӕLQăP.KӕLOѭӧQJNKӟSOӋQKWUXQJE ÿӃình trên HoSE lên n

44 tri ên, l ình cӋXÿѫQYӏSKL ӟQJҩSOҫQVRYӟLWUXQJE ӫDQăP.KӕLOѭӧQJJLDRGӏFK

vào nh ên cao nh ã lên t ên sàn HNX, quy mô giao dӳQJSKL ҩWÿ ӟLWULӋXÿѫQYӏ7U ӏFKPӛL

phiên c ên cao nh ên tǊQJWăQJJҫQOҫQVRYӟLQăP.KӕLOѭӧQJJLDRGӏFKSKL ҩWO ӟL

triӋXÿѫQYӏ´ “Các y u t v ng là nguyên nhân gây nên 25% ca t vong c Ӄ ӕ ӅP{LWUѭӡ ӱ ӣFiFQѭӟ

ÿDQJSKiWWULӇ Ӌ ӫ ÿӃn; Vi c ô nhiӉm th y ngân trong quá trình khai thác vàng liên quan n 15 triӋu

QJѭӡ ӓ RQJÿyWULӋ өi làm viӋc trong các m hoһc bãi khai thác tr u ph nӳ và 600.000 trҿ em”….

- Bng s li u:

7K{QJWKѭӡ WK{QJWLQQKѭVӕ ӕQJNrÿѭӧ ӕ ӕng, liӋu th c sҳp xӃp thành bҧng các s liӋu. Bҧng s liӋu

bao gi c n ánh cùng m t lúc m t s ng và theo m t s tham s nh ng ӡ ǊQJSKҧ ӝ ӝ ӕÿҥLOѭӧ ӝ ӕ ӕ ҩWÿӏnh. Bҧ

sӕ li c s d ng khi s li u mang tính h th ng, th hi n m t c u trúc ho c m t xu th . ӋXÿѭӧ ӱ ө ӕ Ӌ Ӌ ӕ Ӈ Ӌ ӝ ҩ һ ӝ Ӄ

Tӯ b ng s li ng có th khái quát hoá, quy lu t hoá thông qua vi c s d ng các công ҧ ӕ ӋXÿӏQKOѭӧ Ӈ ұ Ӌ ӱ ө

thӭc tìm các trung bình, ph a các chu i con sÿҥLOѭӧQJ ÿһF WUѭQJQKѭ JLi WUӏ ѭѫQJVDLFӫ ӛ ӕ

thӕQJNrÿӇFyWK{QJWLQÿӏnh tính, mang tính b n ch t c a sҧ ҩ ӫ ӵ v t, hi ng. ұ ӋQWѭӧ

Ví d :ө

- Các biXÿ:

Các d ng bi c d bi u th hình h c ҥ ӇXÿӗÿѭӧ QJÿӇ Ӈ ӏFiFÿҥLOѭӧQJÿӏQKOѭӧQJWURQJWѭѫQJTXDQYӅ ӑ

làm tr i quan h i v i các s li u so sánh nên chuy n t b ng s li u sang ӵFTXDQKѫQFiFPӕ Ӌ. Ĉӕ ӟ ӕ Ӌ Ӈ ӯ ҧ ӕ Ӌ

biӇXÿӗÿӇ cung c p m t hình nh tr c quan v a hai ho c nhi u s v t c n so ҩ ӝ ҧ ӵ ӅWѭѫQJTXDQJLӳ һ Ӆ ӵ ұ ҫ

sánh. Các d ng bi u có th là: d ng c t, d ng hình tròn, bi d ng tuy n tính, biҥ Ӈ ÿӗ Ӈ ҥ ӝ ҥ ӇXÿӗ ҥ Ӄ ӇXÿӗ

phӕi h p, bi không gian hay bi b c thang.ӧ ӇXÿӗ ӇXÿӗ ұ

BiӇXÿӗ hình c t cho phép so sánh các s v t di n bi n theo th i gian.ӝ ӵ ұ Ӊ Ӄ ӡ

Ví d :ө

100

QUÝ I QUÝ II QUÝ III QUÝ IV

MIỀN TRUNG

MIỀN NAM

MIỀN BẮC

BiӇXÿӗ hình tròn cho phép quan sát t l các ph n c a m t th th ng nh t.ӹ Ӌ ҫ ӫ ӝ Ӈ ӕ ҩ

Ví d :ө

QUÝ I

QUÝ II

QUÝ III

QUÝ IV

BiӇXÿӗ d ng tuy ng thái c a s v t theo th i gian.ҥ ӃQWtQKFKRSKpSTXDQViWÿӝ ӫ ӵ ұ ӡ

Ví dө:

100

QUÝ I QUÝ II QUÝ III QUÝ IV

MIỀN BẮC

MIỀN TRUNG

MIỀN NAM

BiӇXÿӗ không gian cho phép hình dung s bi ng c a nh ng h th ng s li u có tӵ ӃQÿӝ ӫ ӳ Ӌ ӕ ӕ Ӌ ӑDÿӝ

không gian.

Ví d :ө

100

150

200

QUÝ I QUÝ II QUÝ III QU

MIỀN NAM

MIỀN TTRUNG

MIỀN BẮC

BiӇXÿӗ b c thang ng c p.ұ FKRSKpSTXDQViWWѭѫQJTXDQJLӳDFiFQKyPFyÿҷ ҩ

Ví d :ө

0 50 100

QUÝ I

QUÝ II

QUÝ III

QUÝ IV

MIỀN NAM

MIỀN TRUNG

MIỀN BẮC

BiӇXÿӗSKӕLKӧS

100

QUÝ I QUÝ II QUÝ III QUÝ IV

MIỀN BẮC

MIỀN TRUNG

MIỀN NAM

Biểu đồ VN-Index năm 2009 ểu đồ HNX Index năm 2009Bi -

100

- Các d thQJÿ :

Ĉӗ ӏ ӕ ө ӝ ӫ ӝWÿҥLOѭӧ ӝ ӅXÿҥLOѭӧ th là dҥng mô tҧ m i quan hӋ ph thu c c a m ng vào m t hoһc nhi ng

NKiFWURQJÿyFyWKӇ ө ӝ ӫDFiFÿҥLOѭӧ ӡLJLDQĈӗ ӏ và rҩt hay gһp là sӵ ph thu c c ng này vào th th

ÿѭӧ ӱ ө ӫ ӕ ӋXÿӫ ӟQÿӇ ӕc s d ng khi quy mô c a tұp hӧp s li l có thӇ tӯ các s liӋu ngүu nhiên nhұn

biӃt nh ng liên h t t y u. ӳ Ӌ ҩ Ӄ

Khi các s li ng r i r c là l n cho phép chuy n các s li u r i r c thành m t hàm, mô ӕ ӋXÿӏQKOѭӧ ӡ ҥ ӟ Ӈ ӕ Ӌ ӡ ҥ ӝ

tҧ s ph thu c c a m ng khác t hàm liên t thӵ ө ӝ ӫ ӝWÿҥLOѭӧQJYjRFiFÿҥLOѭӧ QKѭPӝ өF.KLÿyÿӗ ӏ

có d ng liên t c và có th có d ng m t chi u (khi s bi n là 1. Ví d bi n thҥ ө Ӈ ҥ ӝ Ӆ ӕ Ӄ ө Ӄ ӡi gian hay m t biӝ Ӄn

[QjRÿyPһ ӕ ӕ ӣOrQ7K{QJWKѭӡt phҷng (khi s biӃn là 2) hay không gian (khi s biӃn là 3 tr ng

nhҩt là d ng m t chi u và d ng m t phҥ ӝ Ӆ ҥ һ ҷng.

101

ĈWKWăQJWU˱QJFXQJWLQWtQGQJY PSKiWWURQJJLDLÿRQà l -

2007.

NguQ:%,0)

(Đồ thị: so sánh giữa độ tăng cung tiền và độ tăng GDP)

102

(Các đồ thị: tỷ giá USD/JPY v ửa sau 2008. à USD/EUR trong n

Ngu -rate.com)ồn: x

Nhìn chung, khi trình bày v nghiên c u, song song v i vi c s d ng ngôn t nên s d ng ҩQÿӅ ӭ ӟ Ӌ ӱ ө ӯ ӱ ө

ngôn ng hình nh tr hình t ng hóa suy ngh a mình. u này s làm cho các ӳ ҧ ӵFTXDQÿӇ ѭӧ ƭFӫ ĈLӅ Ӂ

vҩQÿӅÿѭӧc gi i quy t tr nên rõ ràng h ng th i ch ng minh r i nghiên c u hi u ҧ Ӄ ӣ ѫQÿӗ ӡ ӭ ҵQJQJѭӡ ӭ Ӈ

sâu s c nh ng gì ã bi t. Ngoài ra r t có th s nhìn th y t , bi th , hình v , ҳ ӳ ÿ Ӄ ҩ Ӈ Ӂ ҩ ӯFiFVѫÿӗ ӇXÿӗÿӗ ӏ Ӂ

bҧQÿӗ…biӇu di ng ý t ng m i, nh ng ch d n v nh t cho ӉQWK{QJWLQÿyQKӳ ѭӣ ӟ ӳ Ӎ ү Ӆ ӳQJÿLӅXFKѭDELӃ

nghiên c u ti p theo.ӭ Ӄ

Câu h 5ӓLFKѭѫQJ

1. TҥLVDRPu biӕQJLҧLTX\ӃWPӝWYҩQÿӅWUѭӟFKӃWFҫQSKҧL ӃWFiFKÿһWUDFiFJLҧWKX\ӃWFKRYҩQ

ÿӅ ӝFWtQKFӫDJLҧWKX\ӃW" ӝWVӕYtGөFөWKӇ? Các thu cho m

2. Nh p c ng r ng l n t i m i ho ng thu th p ӳQJSKѭѫQJSKiS WLӃ ұQWK{QJ WLQQjR WiFÿӝ ӝ ӟ ӟ ӑ ҥWÿӝ ұ

WK{QJWLQÿӇ ҩQÿӅ giҧi quyӃt v ?

3. NhӳQJSKѭѫQJSKiSWLӃ Ӎÿҥ ҥWÿӝ ұSWK{QJWLQÿӇp cұn thông tin nào mang tính ch o ho ng thu th

giҧi quy t v theo m ng nh nh? Ӄ ҩQÿӅ ӝWKѭӟ ҩWÿӏ

4. Có bao nhiêu cách ch ng minh gi thuyӭ ҧ Ӄt?

5. Mu l õi trong các tài li ph nào?ӕQ ӑFWK{QJWLQFӕWO ӋXWKDPNKҧR ҧLWUҧLTXDQKӳQJF{QJÿoҥQ

6. Cách th thu th có hiӭFSKӓQJYҩQÿӇ ұSWK{QJWLQ ӋXTXҧ"

7. Cách th thu th chính xác?ӭFTXDQViWÿӇ ұSWK{QJWLQ

8. Cách x ?ӱOêWK{QJWLQQKҵPJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ

Bài t p th 5ұ ӵFKjQKFKѭѫQJ

1. Suy ngh ài thƭ01ÿӅW ӇKLӋQYҩQÿӅEҧQWKâQÿDQJTXDQWkPQKҩWYjÿһWUDFiFJLҧWKX\ӃWFKR

ÿӅW 6DXÿy ӵài này. xây d ng mô hình nghiên cӭu nhҵm giҧi quyӃWÿӅ tài.

Gӧi ý: có th theo mô hình m u sau:Ӈ ү

103

2. L thông tin c õi trong m t tài li u tham kh o t n tài b n ӑFnhӳQJ ӕWO ӝ Ӌ ҧ ҥLWKѭYLӋ OLrQTXDQÿӃQÿӅ ҧ

WKkQWkPÿҳc nhҩt.

3. t các câu h i ph ng v thu th khi th tài b n th c Ĉһ ӓ ӓ ҩnÿӇ ұSWK{QJWLQ ӵFKLӋQmӝWÿӅ ҧ kQWkPÿҳ

nh t.ҩ

Tài li u tham kh 5Ӌ ҧRFKѭѫQJ

1. Nguy n Duy B n nghiên c u khoa h c và th c hiӉ ҧR 3KѭѫQJSKiS OXұ ӭ ӑ ӵ ӋQ ÿӅ tài nghiên cӭu

khoa h n, 2007.- Tr. 36 - 56.ӑF+1;%%ѭXÿLӋ

2. V ên c - H.: NXB Khoa h à kǊ &DR ĈjP 3KѭѫQJSKiS OXұQ QJKL ӭX NKRD KӑF ӑF Y ӻWKXұW

2002. - Tr. 51-113.

3. K ng v n. H.: NXB Thông t n, 2006.- 92 tr.ӻQăQJSKӓ ҩ ҩ

4. H. Russel Bernard. Research Methods in Anthropology: Quanlitative and Quantitative

Approacches, Altamira Press, 1995.

ĈһWYҩQÿӅ

MөFÿtFKQJKLên cӭX

Tìm hi ý lu à ӇXFѫVӣO ұQY

thӵFWLӉQ

;iFÿӏQKQKkQWӕҧQK

KѭӣQJFҩXWU~FÿһFÿLӇP

Thu th à xұSY ӱOêWK{QJWLQVѫFҩSÿӏQKOѭӧQJ–ÿӏQKWtQK

NhұQ[pWÿiQKJLiWKӵFWUҥQJ

TәQJNӃWQKӳQJYҩQÿӅÿһWUDFҫQJLҧLTX\ӃW

ĈӅ[XҩWJLҧLSKiSNLӃQQJKӏ

104

Ch 6ѭѫQJ

K ÌNHӺ1Ă1*7+8<ӂ775

MөFÿtFKQJKLên c :ӭX

- HiӇXÿѭӧFWҫPTXDQWUӑQJFӫDNӻQăQJWKX\ӃWWUình.

- BiӃWcác n ình thành công cӝLGXQJFҫQSKҧLFKXҭQEӏÿӇFyWKӇWKX\ӃWWU ǊQJQKѭFiFKWKӭFFө

thӇWLӃQKành thuy ình trӃWWU ѭӟFÿ{QJQJѭӡLQJKHQKѭ

 9ѭӧW ӛLVӧqua n .

 KiӇPsoát th ình.ӡLJLDQWKX\ӃWWU

 Thu .K~WQJѭӡLQJKH

 Thuy phӃW өFQJѭӡLWUiLTXDQÿLӇP«

6.1. Thuy ình gi – M ành côngӃWWU ӓL ӣÿѭӡQJWӟLWK

Thuy mết trình i chuy n, là nó ệ trình bày về ột vấn cho ngđề nà ó Rÿ ười nghe nhằm cung cấp

thông tin, gây nh h ng, thuy t c ho c y ả ưở ế phụ ặ thú ẩFÿ hà ộQKÿ ng.

ThuyӃWWUình t vai trò vô cùng quan tr ành công.ÿyQJPӝ ӑQJWUrQFRQÿѭӡQJGүQWӟLWK

Chuy

ӋQNӇUҵQJ7{7ҫQÿӃQJһSYXDQѭӟF7ULӋX

là TriӋXW~FKҫXWkXUҵQJ

- Tôi nghe nói hi ên h quân h à mu ày tQVƭWURQJWKL ÿXQJ˱QJPFiLÿͱFFD XY QE WkP

phúc, ch ì PhY QJ'˱˯QJTXkQOjQJ˱LJKHQJKpWWjLQăQJFKRQrQQKͷQJGXVƭ ÿXGͳQJ

chân không ti ã m ên tôi mQFXQO˱LNK{QJ QyLQD\3KQJ'˱˯QJTXkQÿ W Q LGiP ÿQ

dâng t ên dân, yên dân không gì bPQJX WUXQJ 7{L QJKHJLͷQ˱FNK{QJ EQJ\ QJ FKQ

Q˱FP XQD\FiFQ˱F6˯QĈ{QJFKFy7ULXO QKÿWUQJK˯QKDLQJKà giao hi à m ìn

dPTXkQOtQKFyYjLP˱˯LYQ[HQJKìn cQJ͹DYQFRQWKyFÿGQJWURQJYjLQăP7Q

ghét nh à Tri à s àn, Ng ánh úp . Cho WO XY\PjNK{QJGiPÿiQK7riXO Fy+ \ÿ ÿQJVDX

nên làm phên gi à Hàn, NgXSKtDQDPFKRQ˱F7ULXO \QK˱QJKDLQ˱F\NK{QJFyQ~L

sông hi ày kia quân T àng thì hPWUPWQJ QÿiQKOQ KDLQ˱FKDLQ˱FÿXK DVÿQ

Q˱F7ULXQJD\7{LWK˱QJ[HP[pWÿDÿWK\ÿWÿDLFiFQXFK˯Q7QYQGPTXkQVƭ

FiFQ˱FFǊQJQKLXJSP˱L7QQXViXQ˱FKSOàm mWF PYSKtDWk\WKùng nh ì phá

TQFKQJNKyJì. Nay n à. ˱F7QKLSEiFKFiFQ˱FEWFiFQ˱FSKLFWÿWÿFXKR

Không có c ì mà c à t ình phá mình. Mình phá ng à mình bJ WÿW ÿyO ͹P ˱L Y  QJ˱LSKi

WURQJKDLÿLXÿyÿLXQjROjK˯Q7KHRQK˱ QJ˱FYLYXDFiFQ˱FÿQKSý tôi, chi b

HQJ7KXͽFQJQKDXăQWKNWOàm anh em; T ì n ùng cQÿiQKPWQ˱FWK ăPQ˱FF ͱXQX

Q˱FQ LWKWK ˱FFQJÿiQK7QGXF˱QJERNKLQ LGiPÿHPPWào trái l ì các n ào l

Q˱FF{WKÿWUDQKÿ˱FWKXDYLFWKL "ên h

TriX7~FKXQyL

- QuQKkQ WXLWUQKQYLF Q˱F FK˱D ÿ˱F P\QJj\ FK˱D K ÿ˱FQJKHGLX N QD\

WK˱QJ NKiFh muQ KS FK˱ KX ÿ F͹ 7Q TX QKkQ [LQ PW Oòng nghe theo.

RLJLDRQJD\QW˱QJFKRTô T , ban cho m à nhà l ìn dQ WWR Q OLFKRWUăPF[HQJK W

hoànJNLPWUăPÿ{LEFKEtFKJPYyFQJKìn tPF͵OjP7XQJ˱FWU˱QJ

ĈRҥQWUrQ ÿk\Oҩ\WӯKӗL ViFK³Ĉ{QJ&KX OLӋWTXӕF´FӫD ӝQJ/RQJ ӇUҵQJ7{Phùng M , k

TҫQVDXNKLKӑFYӟL4Xӹ&ӕF7Lên Sinh thành tài, muӕQFyÿѭӧFF{QJGDQKEqQÿӃQGXWKX\ӃW

ViXQѭӟF7ULӋX1JXӷ+ ӣ< ӅÿӇKӧSWXQJFKӕQJ7ҫQ1KӡW ӋQWKX\ӃWWӭFOàn, S ên, T ài bi à

M ùng th .ӝWWURQJEҧ\QѭӟFWUDQKK ӡLĈ{QJ&KXӣ7UXQJ4XӕF

105

thuyӃWWUình, mà tӯPӝWQJѭӡLVӕQJӣQѫLOjQJ[yP{QJWUӣWKjQKWXQJѭӟFWUѭӣQJOjPWѭӟQJ

ViXQѭӟF

9j ÿk\ Oj PӝW FkX FKX\ӋQ KLӋQ ÿҥL 7ҥL ÿҥL KӝL ÿҧQJ 'kQ FKӫ Mӻ WKiQJ 07/2004 Barack

2EDPDNKLÿyOjPӝWQK ӏGDÿHQWUҿWXәLtWQJѭӡLELӃWÿӃQÿ ÿӑFPӝWE ӃWWUà chính tr ã ài thuy ình

hӃWVӭF[XҩWVҳFÐQJFKҩWYҩQFKtQKSKӫ%XVKYӅFXӝFFKLӃQӣ,UDTSK Ӆê phán chính sách v

kinh t à xã h ê phán s à yêu cӃY ӝLFӫDFKtQKSKӫ%XVKÐQJFǊQJSK ӵSKkQUӁWURQJFӱWULY ҫX

QJѭӡL0ӻK ҩ\ÿR ӃWWURQJNKiFELӋWÐQJÿѭDUD ӕVDXQj\ÿѭӧFFiFSKѭѫQJãy tìm th àn k tuyên b

tiӋQWUX\ӅQWK{QJWUrQWRjQQѭӟF0ӻQKҳFÿLQKҳFOҥL³.K{QJFy+RD.ǤWӵGRKD\+RD.ǤEҧR

thӫFKӍFyPӝW+LӋSFKӫQJTXӕF+RD.Ǥ´1KӡEài thuy ình này, ã tr ên rӃWWU 2EDPDÿ ӣQ ҩWQәL

ӃQJWKành m , ӝWK\YӑQJFKRWKӃKӋWѭѫQJODL6DXÿҥLKӝLEҫXJKӃ7KѭӧQJYLӋQFKR,OOLQRLV

Obama th ành TҳQJFӱYӟLSKLӃXEҫX1yFǊQJPӣÿѭӡQJFKR{QJWUӣWK әQJ7KӕQJ0ӻӣ

kǤEҫXFӱVDXÿy

ĈӃQÿk\FyQJѭӡLFKRUҵQJWURQJOƭnh vӵFFKtQKWUӏÿӇFyWKӇWUӣWK өKD\QJѭӡLOành lãnh t ãnh

ÿҥ ӟLFҫQÿӃQNKҧQăQJWKX\ӃWWU ѭQJWKұWUDNKҧQăQJWKX\ӃWWU ӋQYӟLo, thì m ình. Nh ình, nói chuy

công chúng, v à nói chuy ình bày ý kiӟLÿiPÿ{QJKD\ÿѫQJLҧQO ӋQYӟLÿӗQJQJKLӋSWU ӃQYӟL

QJѭӡLTXҧQOêJLDRF{QJYLӋFFKRQKkQYL һFQyLFKX\ӋQYӟLEҥQE ӝWFiFKJ ӑQUên, ho è m ãy g õ

ràng, có tính thuy à lôi cu ành công hay thӃWSKөFFDRY ӕQҧQKKѭӣQJUҩWQKLӅXÿӃQVӵWK ҩWEҥL

cӫDPӛLFK~QJWDҧQKKѭӣQJÿӃQFXӝFVӕQJFӫDFK~QJWD

NӃX EҥQ Oà nhà kinh doanh, b àng c ình. Barbara ҥQ SKҧL WKX\ӃW SKөF ÿѭӧF NKiFK K ӫD P

Corcoran, sáng l ên c ành công c à nhұSYL ӫD&RUFRUDQ*URXSWKӯDQKұQ³WK ӫDW{LO ӡJLDR

ӃSYjÿyOjPӝWVӵWKұW´

. Còn Haward Schultz, ch ãng Starbucks, thì nói: “Tôi may ӫWӏFKK

mҳQÿѭӧFWUӡLSK~FKRNKҧQăQJJLDRWLӃSYӟLWҩWFҧFiFWXêSQJѭӡLYà t ên mҥRQ ӝWPӕLWK{QJ

ӇXFKXQJ´

. ĈҫXQăPFiF chuyên gia kinh t ã xӃKӑFÿ ӃS6WHYH-REVQJѭӡLÿӗQJViQJOұS

và là t ãng Apple) әQJJLiPÿӕFFӫDK ÿӭQJÿҫXFiFJLiPÿӕFNLQKGRDQK&(2WjLQăQJQKҩW

thӃJLӟL. M ành c ình xuӝWWURQJQKӳQJÿLӅXÿѭD6WHYH-REVÿӃQWK {QJÿyOjNKҧQăQJWKX\ӃWWU ҩW

chúng cӫD{QJ

NӃXEҥQFKӍOà m ên bình th ì khӝWQKkQYL ѭӡQJWURQJPӝWÿѫQ YӏQjRÿyWK{LWK ҧQăQJQyLWӕW

cǊQJUҩWTXDQWUӑQJĈLӅXQày th õ nh ình bày cho ngӇKLӋQU ҩWNKLEҥQPXӕQWU ѭӡLSKөWUiFKê

WѭӣQJÿӝFÿiRP ҥQPӟLQJKƭUDQyFǊQJWKӇKLӋQU ҥQPXӕQÿӅQJKӏWăQJOѭѫQJKD\à b õ khi b

WKD\ÿәLF{QJYLӋFYY5 ӃXEҥQҩS~QJQӃXEҥQWU ҩQÿӅPѫKӗOӝQ[ӝQ«õ ràng là n ình bày v

thì ý t ã không ì làm sao thuyѭӣQJÿӝFÿiRFӫDEҥQÿ ÿӃQÿѭӧFWDLQJѭӡLQJKHYjQKѭWKӃWK ӃW

phөFÿѭӧFQJѭӡLWD"

Chúng ta s nh (1) chu ình, (2) thuyӁ[HP [pWYLӋF WKX\ӃWWUu TXDEDJLDL ÿRҥQ ҭQEӏ WKX\ӃWWU ӃW

trình, và (3) h ình. ұXWKX\ӃWWU

6.2. Chu ìnhҭQEӏWKX\ӃWWU

MuӕQ WKX\ӃW WUình thành công, ta ph c ch ài ҧL FKXҭQ Eӏ Nӻ OѭӥQJ YӅ QKLӅX PһW WӯYLӋ ӑQ ÿӅ W

(ngoҥLWUӯWUѭӡQJKӧSÿѭӧFSKkQF{QJKRһFÿһWKjQJFKRÿӃQYLӋFWұSWKX\ӃWWUình m ình, ӝWP

hay è.WUѭӟFEҥQE

6.2.1. nh XáFÿịQKÿối tượng nghe, ÿịDÿLểm thuyết trì

MӛLEDQJFӫD0ӻÿѭӧFJKӃÿҥLGLӋQWҥL7KѭӧQJYLӋQWRjQQѭӟF0ӻ

10 bí quy thành công c TP HCM,W DQKͷQJGLQJL0&WjLQăQJQKWWKJLL/ Carmine Gallo.- NXB Tr .-ҿ

tr.9.

106

Mӛi i thuy t nh u nh cho m i t ng nghe . ng m t i thuy t Ej Ӄ WUu ÿӅ Gj ӝ ӕWÿ ѭӧ FөthӇ & ӝ Ej Ӄ WUuQKQKѭQJ

v thӟLÿӕi t ng nghe y nh công, còn v i t ng nghe c ѭӧ Qj WKuWKj ӟLÿӕ ѭӧ NKi WKu ҩt i. Ng i nghe Eҥ ѭӡ

thuy th tu th ngh nghiӃt nh WUu Fy ӇNKic nhau vӅ әi c, v ; ng Wi ӅWUu ӝQKÿ KӑFǊ Fy ӇNKic nhau vӅ Ӆ Ӌp,

vӅ vai trong i, hay c nhau v nh v c quan tâm. N u ng i thuy t nh i vWUz [m hӝ NKi Ӆ Oƭ ӵ Ӄ ѭӡ Ӄ WUu Qy Ӆ

nh hӳQJÿLӅu ng i nghe mu n nghe ѭӡ ӕ YjSK ӧp v i tâm a t nhi nh ӟ OêFӫ KӑWKuFyrҩ Ӆ ӣÿӇWKjXFѫV

công. Ng c i, n u i v u ng i nghe không mu n nghe, ho c không p v i ѭӧ Oҥ Ӄ Qy ӅnhӳQJÿLӅ ѭӡ ӕ һ SKhӧ ӟ

tâm a t i r t cao.OêFӫ KӑWKuNKҧQăQJWKҩ Eҥ ҩ

1KѭY \ÿұ ӕ ѭӧ Ӄ WUu Jy ӟ Yj ӵWKj ҩ Eҥ Fӫ әi t ng nghe thuy t nh p phҫn rҩt l n o s nh công hay th t i a bu i

thuy thӃt nh. nh vWUu &Kt u Ӄnên vi c i t ng nghe ai, s o, Ӌ [i ӕFÿӏQK[HPÿ ѭӧ Oj ӕlѭӧ ӃQjQJQKѭWK Kӑ

mu tuӕn nghe u không th qua. C n nh xem ng i nghe JuOj ӅÿL ӇEӓ ҫ [i ӏFÿ ѭӡ WUҿ әi hay nhi u tu i, Ӆ ә

WUu ӝ Fӫ Kӑ ӃQj Kӑ ӝ QJj ӅJuQKÿ chuyên môn a QKѭWK o, thu c nh ngh , … .

ĈӏDÿL Qÿ Fÿ FNKLÿLӇ WUu FǊm thuyӃt nh ng cҫ ѭӧ [ic ӏ U} ѭӟnh tr Yj EӏFi ҫ NKi +mo chuҭn c ph n c. y

[i ӏ U} VӁ WUu QJRj ӡ TXҧ ѭӡ QJRjFÿ nh thuyӃt nh i tr i (công viên, ng tr ng, sân khҩu i trӡi, …) hay

trong . m hi u xem m thuy t y ng c công QKj 7u Ӈ ӣ ӏÿ DÿLӇ Ӄ WUuQKQKѭYұ FythӇsӱGө Fi Fөh trӛ ӧQKѭ

Pi Wt q ѭӧ &yy nh, ÿ n chiӃXÿ c hay không? thӇ ӕWUt ӛ Ӈ ӗ ҧb ch treo bi Xÿ , tranh nh không, …

6.2.2. Ch ài thuy ìnhӑQÿӅW ӃWWU

NӃXEҥQÿѭӧFÿһWKàng ho n công thuy ình m ài c ì bһFSKk ӃWWU ӝWÿӅW өWKӇWK ҥQNK{QJSKҧLFKӑQ

ÿӅW ӳQJWUѭӡQJKӧSF ҥLWK ӑQÿӅW ӃWWU ӝWF{QJYLӋFNK{QJÿѫQài. Trong nh òn l ì ch ài thuy ình là m

giҧQ1ên chӑQÿӅWjLÿҥWÿѭӧFEDÿLӅXVDXÿk\

 ThͱQKW b ê, ph Khi có h ài ta sҥQSKҧLÿDPP ҧLFyKӭQJWK~YӟLÿӅWjLÿy ӭQJWK~YӟLÿӅW Ӂ

nói v ình c ình nӅQyYӟLVӵQӗQJQKLӋWYӟLQKLӅX W ҧPYjÿLӅX ÿyVӁJk\ÿѭӧFFҧP W ѫLQJѭӡL

nghe, d ê, không có sӉWUX\ӅQFҧPKӭQJÿӃQQJѭӡLQJKHNӃXNK{QJFyÿDPP ӵKӭQJWK~YӟLÿӅ

tài, ta d ình bu àm v à tӉWKX\ӃWWU ÿӅXÿӅX ӗQWҿ O ӟLPRQJPXӕQVDR FKRFKyQJ[RQJYLӋF Y ҩW

nhiên là ch thính gi . Vì th , n ì b ãy tҷQJFyFҧPKӭQJQjRÿӇWUX\ӅQFKR ҧ Ӄ ӃXFyWKӇWK ҥQK ӯFKӕL

sӵSKkQF{QJKD\ÿһWKjQJÿӅWài mà bҥQWKҩ\WKLӃXKӭQJWK~

 ThͱKDL, b ài thuy ình. Th à thiҥQSKҧL FyKLӇXELӃWWӕW YӅÿӅW ӃWWU ұWVӵO ӃXW{Q WUӑQJQJѭӡL

nghe, và c ình v à mình không hi õ. V ài mình không ҧEҧQWKkQNKLWKX\ӃWWU ӅYҩQÿӅP ӇXU ӟLÿӅW

hiӇXUõ, ng ình sѭӡLWKX\ӃWWU ӁO~QJW~QJNK{QJELӃWVҳS[ӃSQKӳQJÿLӅXFҫQQyLQyLOҥFÿӅWUҧ

lӡLNK{QJÿ~ng trӑQJWkPFkXKӓLFӫDNKiQJLҧ«

 ThͱEDÿӅW ҧLSK ӧSYӟLQJѭӡLQJKH1ӃXFK~QJWDWKX\ӃWWU ÿӅW ӳQJWKiFKài ph ù h ình ài “nh

thӭFFӫDWRàn c hóa” cho sinh viên thì r ù h i ҫX ҩWSK ӧS7X\QKLrQQyLÿӅWj ÿyYӟLKӑFVLQKSKә

thông thì s ùng m u c àm cho vӁWKҩWEҥL& ӝWÿӕLWѭӧQJ QKѭQJKRjQFҧQKNKiF QKD ǊQJO ҩQÿӅ

quan tâm khác nhau. Vì v ài còn ph ào hoàn cұ\NKLFKӑQÿӅW ҧLFăQFӭY ҧQKFөWKӇ&KҷQJKҥQ

NKLVLQKYLrQÿDQJÿLFҳPWUҥLP ӅYҩQÿӅPDQJWtQKKӑFWKXұWFDRVӁNK{QJSK ӧSPà nói v ù h à

nhӳQJÿӅWjLQKѭ tình b ình yêu, th … lҥQW ӇWKDRYY ҥLÿѭӧFTXDQWkP

6.2.3. nh Xá rõ mụFÿịnh Fÿích thuyết trì

Cҫn i hi u ch thuy t nh i chu n p c ph n vi c v c. c SKҧ Ӈ U}Pө tFÿ Ӄ WUu WKumӟ ҭ EӏtiӃ Fi ҫ Ӌ Ӆ ѭӧVDXÿ 0ө

ÿ KѫQ 7DPRQJÿ Wÿt WUu WUҧ Kӓ Ӄ WUu ÿӇOj Ju Fө Ӈch thuyӃt nh lӡi cho câu i: Thuy t nh m ? Hay th : ҥ ѭӧc

ÿL TXDQÿLӅu , hay mong ng i nghe m c Ju ѭӡ Oj Juhoһ Fy Ӈm o sau khi nghe thuy t nh? c Qj Ӄ WUu 0ө

ÿ Lÿ Fÿt SKҧch ѭӧ [ic ӏ U}Uj Oҥ ӣnh ng, không dӯng i mӭc nêu chung chung.

107

Chҷng n, c ng:Kҥ Fi Pө t OjU}UjFÿ FKQrXVDXÿk\

ĈӇÿ FNK{QJWăQJӕ Wii JLiFi Kj KRi Gӏ YөEi FK~c ng , ch n cho ng ta.

ĈӇ ѭӡ Kj Fӫng i nghe mua ng a công ty A.

ĈӇ ѭӡ Ӈ FKt [i Ӆ ÿӅng i nghe hi u nh c v vҩn ngө\ bi n.Ӌ

&i Pө t j U}Ujc Fÿ FKVDXÿk\O không ng:

*L~ Fi ӯ YjQKӓ TXҧp cho c công ty v a kinh doanh hiӋu KѫQ

Hi mӇu U} ӅKѫQY ӝt s i i m t s i c n c i.ӕ ӝFѫK OjPăQYӟ ӝ ӕ ӕÿ Wi ѭӟ QJRj

6.2.4. Chu ình ҭQEӏQӝLGXQJWKX\ӃWWU

Ĉk\OjSKҫQTXDQWUӑQJQKҩW ӝF{QJWiF ӏY ǊQJO ҫQYLӋFFKLӃPQKLӅXtrong toàn b chu n bҭ à c à ph

thӡLJLDQQKҩW

Công vi ình là i m hi u ng vFWU˱FKWWURQJYLFFKXQEQLGXQJWKX\WWU phả tì ể kỹ lưỡ ề đề

tà trìi thuyết nh.

Ph kiҧLÿӑFFiFViFKEiRF{QJWUình nghiên c , tài li , ӭX ӋX ê Ӄn liêQTXDQÿӃQÿӅWài thuy trình. ӃW

NӃXWKX\ӃWWUình v ài khoa h , ình phӅÿӅW ӑF QJѭӡLWKX\ӃWWU ҧLnҳm v ng: c i ni m liên quan, ӳ Fi NKi Ӌ

Fi Ӈ Fi Fi Ӄ ұ Fi SKi m ѭӧ Gөc luұQÿL m, luұn chӭng, c ch ti p c n, FSKѭѫQJ p nghiên cӭXÿ ÿ c ip ng cho

ÿӅWj &Ǌ ҫ Fi PjÿӅWj Fi ÿӅFzi. ng c n nҳm vӳng nhӳng i mӟi LÿѭDUD, c vҩn n t , cӗQWҥL ҫn nghiên

cӭXVkXKѫQ. N u thuy t nh v n ph m m i, ng i thuy t nh i hi u th t , Ӄ Ӄ WUu ӅVҧ ҭ ӟ ѭӡ Ӄ WUu SKҧ Ӈ ұ U}WtQKQăQJ

công ng, m a . i bi t n ph m m i m so v i c n ph m Gө ÿ FÿLһ Ӈ Fӫ Qy 3Kҧ Ӄ Vҧ ҭ ӟ FynhӳQJѭXÿLӇ Ju ӟ Fi Vҧ ҭ

NKi F Gө SKҧ ӅFi Vҧ F ORҥ yÿӇ ҫ Fy Ӈ Vi WUҧc ng công ng, i biӃt v c n phҭm ng Lÿ khi c n th so nh hoһc

lӡi cho nh ng ng i quan tâm. ng c n n m ch c thông tin v công ty, doanh nghi p n xu t, ӳ ѭӡ &Ǌ ҫ ҳ ҳ Ӆ Ӌ Vҧ ҩ

thӡLÿLӇm n xuVҧ ҩt, k ch t tri , ӃKRҥ SKi ӇQWURQJWѭѫQJODL ÿLӅu ki n h u i, …Ӌ ұ Pm

Vạch k ìnhKRFKWKX\WWU

.KLÿ ÿѭӧFQӝLGXQJFiFYҩQÿӅWKX\ӃWWU ҥQFҫQYҥFKNӃKRҥFKWU

ã bao quát

ình, b ìnhEjy n i ӝ

dung. Trong k h này ph õ:ӃKRҥF ҧLJKLU

 Nh nhi thӳng ng i o tham gia thuy t nh. N u ѭӡ Qj VӁ Ӄ WUu Ӄ Oj Ӆu ng i công vi c ѭӡ WKu Ӌ Fө ӇFӫa t ng ӯ

ngѭӡi .OjJu

 Thӡi gian thuy t bao nhiêu: t ng th i gian, th i gian cho t ng ph n. Ӄ WUunh Oj ә ӡ ӡ ӯ ҫ

 MӣÿҫXEài thuy ình nh ào.ӃWWU ѭWKӃQ

 Dùng thêm phim ùng cho nh ào, vào th ào.ҧQKQKҥFKD\NK{QJG ӳQJSKҫQQ ӡLÿLӇPQ

 NӝLGXQJWKX\ӃW WUình ình chiÿѭӧFWU ӃX EҵQJSRZHUSRLQWKD\ FKӍÿӇQyLQKLӅXÿӏDÿLӇP

thuyӃW WUình không dùng máy tính và N c nh chi u ai (ng i i hay ÿqQFKLӃX ӃXÿѭӧ WUu Ӄ WKu ѭӡ Qy

ngѭӡi c) u khi n y nh. NKi VӁÿLӅ Ӈ Pi Wt

 &y KRҥ ӝ NKi Nӏ Ej Vҧ Wi Oj үnhӳng Wÿ ng c (diӉn ch, WUѭQJ y mүu n phҭm, thao c m m u, …) hay

không.

KӃ KRҥFKWUình bày nӝL GXQJQrQ ÿѭӧF VRҥQ WKҧR FKL WLӃW &àng chi ti ì càng t . ӃWWK ӕW .KL ÿy

QJѭӡL ӳQJQJѭӡL ӃWWU ӁELӃWFKLWLӃWP ҫQFKXҭQEӏQKӳQJJ ӃQWU(nh ) thuy ình s ình c ì, và trong ti ình

thuyӃWWUình mình c àm nh ì. K ình quҫQO ӳQJJ ӃKRҥFKÿyFǊQJJL~SQJѭӡLWKX\ӃWWU ҧQOêthӡLJLDQ

tӕWKѫQ

Ví d ình v ài ngөÿӇ WKX\ӃWWU ӅÿӅW ө\ELӋQ PӝWQKyPVLQKYL KRDĈӏDOê QJĈên K Trѭӡ ҥ Kӑi c

Khoa c Xã h ã v

Kӑ ӝLYj1KkQYăQ73+&0

ÿ ҥFKUDNӃKRҥFKQJҳQVDXÿk\

M i hi c c i t, i ӟ ӇXÿѭӧ ӣmӭ NKi TXi FKѭDSKҧ OjFөth .Ӈ

G ê ThӗP/ ӏ+RjLKѭѫQJĈӛ7Kӏ3KѭѫQJ7Kӫ\+XǤQK<ӃQ1KL1Jө\9ăQ7kP

108

1. Xây d ình hu͹QJPWYNFKYLFiFW QJWURQJÿyFiFQKkQYWQ\VLQKPkXWKXQWUDQK

luQYLQKDX7URQJWUDQKOXQKÿã dùng ng ình. K\ELQÿERYệ TXDQÿLPFDP FK

ÿ˱FFKLDWK XSKkQFQKPLSKkQFQKVFKX\QWLFKRQJ˱LQJKHPWW QJành nhi ình hu

ng\ELQ&yPWQJ˱LWKX\WPLQKJLLWKtFKWͳQJWình hu à QJÿQJ˱LQJKHKLXÿ˱FÿyO

lo ì.LQJ\ELQJ

2. ThLJLDQWUình bày: khoQJSK~W

CǊQJYӅÿӅWjLÿy, m m sinh viên lӝWQKy ӟSFKҩWOѭӧQJFDR7U QJĈҥLKӑF1JR LWKѭѫQJOҥLѭӡ ҥ

ÿѭDUDNӃKRҥFKchi ti t Ӄ Yj ӫÿҫ\ÿ KѫQQKѭVDX:

Ĉ&˰ˮ1*7+8<775 <%,1ÌNH NG

I. ình:3K˱˯QJSKiSWKX\WWU

- B ào)QJSRZHUSRLQWV͵GQJYLGHRTXD\WU˱FFiFYtGYà lQJJKpSY

- S thuyQJ˱L WWUình: 2

 3K˱˯QJSKiSQK˱PWEXLWKROXQP ROXQYLFiFEQWKDPJLD(chú ng n thtrọ đế

nghe thuyWWUình)

II. NLGXQJ

II.1. Khái niPYQJ\ELQ

- D͹DYào sách giáo trình nh ogic hSP{Q/ F

- Nêu 2 ví d à ngÿSKkQELWQJELQY \ELQ

II.2. MWVORLQJ\ELQWK˱QJJS

II.2.1. Ng ào uy tín các nhân:\ELQY

- Ĉ˱DUDKDLYtG

+ Ví d ên (Newton)WURQJNKRDKFW͹QKL

+ Ví d ã h n hình vWURQJ[ L&KWFK+&Kt0LQKÿ˱DUDFiFYtGÿLể LFiFOLNKQJÿQK

cDQKͷQJQKà khoa hFFyX\WtQOQ

II.2.2. Ng\ELQG͹DYjRÿiPÿ{QJG͹DYjRG˱OXQ

- Ĉ˱DUDPWYQÿWKROXQWU˱FOS

- MLÿLPLÿLQJ˱LOên kh à ngQJÿQKY \ELQ

- HLêNLQOSFK~êO\NKQJÿQKÿQJ\ELQ

II.2.3. Ng ào s\ELQG͹DY ͱFPQK

- Ĉ˱DUDGQWUtFKWKHRJLiRWUình.

- Ví d video).chiX

II.2.4. ng a vào tình c\ELQGự P

- Ví d video)chiX

II.2.5. Ng\ELQÿiQKWUiROXQÿ

- Ĉk\OjNLXQJ\ELQSKELQ

- Ĉem ví dUDWU˱ SWKROXQ LOiLVDQJPWOXQÿPLc l (chú ý ph

II.2.6. Ng ên:\ELQQJXQKL

- Ví d video. Cho lchiX SWKROXQ

II.2.7. Ng\ELQÿHQ-trQJ

- Ví d

KӃ KRҥch nh y n i dung ng bi n thWUu Ej ӝ ө\ Ӌ ӭ ҩ U}Uj Oj Fz ҩ Vj Ӄnh W WUrQÿk\ ng n r W Vѫ i. Theo k

KRҥ yWKu ѭӡ ӳ ѭӡ WUu ѭӣ ѭӧ ѭӧ Pu VӁSKҧ OjFKÿ ng i (nh ng ng i) thuyӃt QKFKѭDW ng t QJÿ c nh i m nhӳng

Ju ӝ Fi Fө Ӈ Yu ӃFy Ӈ[ҧ NKy Ӄ Kj WUum t ch th , th th y ra nhiӅu NKăQNKLWL n nh thuyӃt nh.

KӃKRҥ ӭch th hai chi tiӃWKѫQQKӡWKӃFҧF{QJYLӋFFKXҭQEӏQӝLGXQJFөWKӇOүQYLӋFWLӃQKành

thuyӃWWUình sau này s ày c òn nhiӁGӉWKӵFKLӋQKѫQ7KӃQKѭQJEҧQNӃKRҥFKWKӭKDLQ ǊQJF ӅX

khiӃPNKX\ӃW7UѭӟFKӃWOà nh ã không xác àn b ài ӳQJQJѭӡLVRҥQWKҧRÿ ÿӏQKWKӡLJLDQFKRWR ӝE

thuyӃWWrình c . u y m ng ng không bi t c ǊQJQKѭWKӡLJLDQFKRFiFSKҫQ ĈLӅ Qj VӁOj KӑO~ W~ Ӄ ӣFi

ph mҫn o lu n nên ti p c n a hay không; n th i gian cho WKҧ ұ Fy Ӄ Wө ӳ Fz ӡ YtGө ӟi hay không; PhҫQ

phân công công vi õ, ch ình”, ӋFFǊQJFKѭDQyLU ӍJKL³KDLQJѭӡLWKXyӃWWU FKѭDJKLFөWKӇDLQyL

109

ph th nҫQQào, ai d , ai s , … үQGҳWWUDQKOXұQ ӱGөQJPi\WtQK 9u Ӄ, khi b c o chu n ѭӟ Yj ҭ Eӏ ӝi dung

Fө Kӑ SKҧ ә Qj WKuVӁFythӇ, i b sung nhӳng phҫn y, nӃu không QJX\Fѫ Gүm chân nhau trong

công vi c.Ӌ

ĈӇ ҭ Eӏ ӝ Ej WUu FǊ ҫ VRҥ Gj Ej ҩ WU~ Fӫchu n n i dung i thuyӃt nh ng c n n sҹn n i (c u c) a . Qy

Bà ế trì cũ cá bà khá ầ chí ầ bà ậi thuy t nh, QJQK˱ c LYăQ c, ba phcó n nh là mở ÿ u, thân i và kết lu n.

Phần m uở ÿầ

Ph uần mở ÿầ r t quan ng, m c c nh y trong m t th i gian ng n – th ng 2-ҩ WUӑ һ GFKӍ ѭӧÿ WUu Ej ӝ ӡ ҳ ѭӡ Oj

4SK~t. Ph n y m c s ng , lôi o s i nghe. M t sҫ Qj FynhiӋ YөWҥ ѭӧRÿ ӵhӭ WK~ Np ӵFK~ê ѭӡQѫLQJ ӝ ӕ

Wi JLҧÿӅ Fi SKi ӣ ҫc xuҩt FSKѭѫQJ p m ÿ XVDXÿk\

 ĈѭDUDPӝ u ӕ ӕt t nh hu ng gây s c.

 KӇmӝt m u chuy n.ҭ Ӌ

 Chia nh m v c n bu i thuy t nh m t ch chân nh.VҿWu Fҧ ӅviӋ ÿӃ ә Ӄ WUu ӝ Fi WKj

 ĈѭDUDQKӳng con s ng kê.ӕthӕ

 Nêu câu i cho ng i nghe.Kӓ ѭӡ

 KӃt h p .ӧ Fi SKiFSKѭѫQJ SWUrQÿk\

Trong gi n bi n, m t i c Hoa Sen b u bu i thuy t ӡKӑ SKҧF7ѭ GX\ Ӌ ӝ QKy ҥP VLQKYLrQĈ Kӑ ҳWÿҫ ә Ӄ

WUu Ӆ ÿӅ ӧYj WKӏ m Eӏ ӝ JLi ӗ ӝ ӕnh v vҩn ch siêu , ÿ chuҭn m t tӋp tiӅn mӋnh 5.000 ÿ ng cho m t s sinh

viên – nh - trong l p. i xem c n c n ti y n WKt JLҧ ӟ 6DXÿyKӑKӓ Fi Eҥ Fy ѭӧÿ NKRҧ ӅQQKѭYұ WKuVӁFKӑ

mua sҳm , ch hay siêu . ch nh p y m cho l ng h n lên, i ӣÿkX ӧ WKӏ &i ұ ÿӅ ұQKѭY Oj ӟSV{Lÿӝ ҷ YjPӑ

ngѭӡi o h ng ch xem m i . ng, v i ng gây s y, m thuy t Kj ӭ ӡ QKy VӁQy Ju 5}Uj ӟ Kj ӝQKÿ ӕ ұFQKѭY QKy Ӄ

WUu m ҩ WKj ҫ ӣnhÿ r t nh công vӟi ph n m ÿҫu Fӫ Pua nh.

9jR ÿҫ ӝ Fy Ӈ Oj Ӌ Ӌ QJө FǊ Oj ӝu bҵng m t câu chuyӋn, th chuy n vui, chuy n ngôn, ng m W SKѭѫQJ

SKi ӕ 6i Ӌ ӕ ҵ ÿӇ Ӌ ѭӟ Ӌp t t. FK ³Ĉ{QJFKXOL t qu c” viӃt r ng khuyên Hu 9ѭѫQJQ c Tri X ÿ QJÿӯ inh

nѭӟc Yên, Tô T n b u b ng vi c k cho vua nghe câu chuy n “trai nh nhau, ҫ ҳWÿҫ ҵ Ӌ Ӈ QKj Ӌ Fzÿi QJѭ

{QJÿ LVDXÿ 9ѭѫQJQJKH

ҳc l . Rӧi”

ӗ y Wt ӧ Kҥ Ӌmӟi phân ch l i i cho Hu . K t Ӄ Fө Ӌc, Hu 9ѭѫQJWK{L

NK{QJÿi ѭӟnh n c Yên.

Mӝt t nh v vai a tri t i v i khoa c t nhiên, YtGөNKic: thuyĈӇ Ӄ WUu Ӆ WUzFӫ Ӄ Kӑ ӕFÿ ӟ Kӑ ӵ Fyth mӇ ӣ

ÿҫu bҵng câu chuyӋ ұ ҥn sau. 1Kjv t c OêKӑ Yƭÿ i ng i c Marx Plank t minh ra thuyѭӡ Ĉӭ SKi Ӄt

l tѭӧng tӱ ӯlâu, m công bQKѭQJNK{QJ Gi ӕ Gҥ ӟ Qy Oj ӝ Nҿ ĈL o v i con trai, ông i “hoһc ba m t

ÿLrQ FEDÿ ÿ D{QJNK{QJWѭѫQJ, hoһ m ҧ ӝ Kӑ Qy YuSKi Fӫo l n khoa c”. Ông i vұy t minh WKtch vӟi

hӋthӕng tri th c tri t c c b y gi . ӭ Ӄ Kӑ Pj FyO~{QJÿDQJ ҩ ӡ

Chia nh m a nh ng c m nh a ng i nghe. i m t y VҿWu Fҧ Fӫ Pu FǊ Fyth chiӇ ӃPÿѭӧ Fҧ Wu Fӫ ѭӡ 1y ӝ FiFKÿҫ

Wu Fҧ Ӆ Ӌ Pu ÿӃ ә WUu FKt Oj Ӌ VҿWu Fҧ ӟ ѭӡnh m v vi c nh n vӟi bu i thuyӃt nh nh vi c chia nh m v i ng i nghe

vӅbuәi thuy t nh s p b u. “ i ng cu i ng” a Randy Pausch, m t i c Ӄ WUu ҳ ҳWÿҫ %j JLҧ ӕ F Fӫ ӝ JLiRVѭĈҥ Kӑ

Carnegie Mellon, t t nh công cho ki u b u . Vi c chia y

Ojmӝ YtGөrҩ WKj Ӈ ҳ ҫWÿ Qjy

Ӌ VҿQj FythӇ

…, QѭӟF 7ULӋX WRDQ ÿiQK QѭӟF <ên. Tô TҫQ Yì n ên, sang nói v à HuѭӟF < ӟL YXD QѭӟF 7ULӋX O Ӌ 9ѭѫQJ UҵQJ

- V ên b ình trên cát. Ch ò bay ӯDUӗLTXDV{QJ'ӏFK7KXӹW{LWKҩ\WU ӡPӝWFRQWUDLÿDQJKiPLӋQJSKѫLP ӧWPӝWFRQF

ÿӃQPәY ӏWFRQWUDL7UDLOLӅQQJұPPLӋQJNҽSOҩ\PӓF ӅQQJKƭEөQJ+{PQD\Qҳào th ò. Cò giãy không ra, li ng,

ngày mai n ào trai c ày mai không rút mҳQJWKӃQ ǊQJFKӃWNK{7UDLFǊQJQJKƭ+{PQD\NK{QJU~WPӓÿѭӧFQJ ӓ

ÿѭӧFWKӃQ ӗLF ǊQJFKӃWÿyL+DLErQJăQJQKDXNK{QJErQQjRFKӏXQKӏQ%ӛQJÿkXFyQJѭӡLÿiQKFiÿLTXDào r ò c

trông thҩ\EҳWÿѭӧFFҧÿ{LWKtFKFKtFѭӡLKDKҧ1D\QѭӟF7ULӋXÿHPTXkQVDQJÿiQKQѭӟF<rQQѭӟF< ҩWSKҧLên t

chӕQJOҥL+DLErQWUDQKÿҩXYӟLQKDXOkXQJj\QJѭӡLWҩWEӏKҥLFӫDWҩWEӏWӕQ&ҧKDLÿӅXSKҧLQJKèo yӃX7{LHQѭӟF

TҫQWKӯDFѫÿHPTXkQFKөSFҧKDLQѭӟFQKѭQJѭӡLÿiQKFiFKөSFҧWUDLFò, thì lúc bҩ\JLӡFyKӕLFǊQJNK{QJNӏS'iP

xin nhà vua thӱQJKƭOҥL[HP

Vua Hu ình vi ên.Ӌ9ѭѫQJFKROjQyLSKҧLEqQÿ ӋFÿiQK<

Xem Randy Pausch Jeffrey Zaslow NXB , 2009.Yj Bài ng cu i ng, giả ố cù 7Uҿ

110

th chuy th k v viӵc hi n b ng ch Ӌ ҵ Fi WKӫWKӍWUz Ӌn, ng QKѭQJFǊ Fy Ӈ Ӈ ӅPunh Yj Ӌc thuy t nh a Ӄ WUu Fӫ

Pu ӝ Fi ӝ ӝ ѭӡ Eӏ Rҥ ӕ mnh m t FKVLQKÿ ng. Randy Pausch, m t ng LÿDQJ XQJWKѭJLDLÿ n cu i, ÿ biӇu

diӉn ch ng tay t trên sân kh u i cho ng i nghe v nh ng s c kh hi n i a ӕ Kt ҩWÿ ҩ ÿӇQy ѭӡ ӅWu WUҥ ӭ ӓH Ӌ Wҥ Fӫ

Punh.

Ngѭӡ Oji nghe, ÿһc biӋt giӟi khoa c, hay kinh doanh, th ng n t ng r t m i c Kӑ ѭӡ Fyҩ ѭӧ ҩ ҥQKYӟ Fi

con s ng kê. M u thuy t nh v i c con s ng kê h a n v i ng i thuy t ӕthӕ ӣ ҫÿ Ӄ WUu ӟ Fi ӕthӕ ӭ Kҽ ӟ Kӑrҵ Ej Ӄ

WUu ҩ i ѭӡ Ӄ WUu ӣ Finh chӭa nhiӅu thông tin r Wÿ ng nghe. Ng i thuy t nh m ÿҫu bҵng c con sӕdoanh thu

Yj ұ Fӫ Pu VӁOj Fi QKj Pulӧi nhu n a công ty nh m cho c kinh doanh thҩy nh không i ch i SKҧ ӡÿӧ ÿӇ

ÿ Wÿ QrQÿ XWѭ PăQYѭӧ Ӄc nghe thông tin cҫn thiӃt cho viӋc quy ӏ Fynh ҫ , hay b t tay ҳ Oj ӟi công ty

hay không. c con s m cho khoa c theo i xem ng d n n i , ho c ng &i ӕVӁOj QKj Kӑ G} FK~ ү ÿӃ Fi Ju һ FK~

ÿ ÿkX WKHRSKѭѫQJ ÿѭӧ ӯc lҩy t , SKi Qj Yj FK~ Fyp o, liӋu ng ing tin c y hay không, …ұ

&i Kӓ ӵWzPz Nt WKt ѭӡ QJKƭ Wu ÿӇJLҧ i Yjc câu i gӧi s , ch ch ng i nghe suy , m kiӃm thông tin Lÿ p,

quan tâm n n i dung thuy t nh y thông tin. Ch ng n, i thi u a c, ÿӃ ӝ Ӄ WUu ÿӇlҩ ҷ Kҥ ÿӇgiӟ Ӌ FKӫQJKƭ 0i

QKj Ӄ WUu Kӓ 4XêYӏFy Ӄ Eҥ FKӑ OjQKj ѭӣthuy t nh nêu câu i: bi t QQJKHÿji BBC bҫu n ai WѭW ng lӟn

nh th (nҩt thiên niên Nӹ ӭhai không? Câu WUҧlӡ ѭӧ yL&DUO0DU[ÿ FÿѭDUDVDXÿ Ӄu do ng i nghe ѭӡ

ÿѭDUD LÿWKuFj ӕ Oj ӵng t t) mӝt s khӣ ҫ Ӌ Eju tuy t vӡi cho i thuyӃt WUunh.

' ӣ ҫ ҵ Fi Qj WKu ҫ ӣ FǊ SKҧ Ei ѭӧ ѭӡ KӑVӁm ÿ u b ng ch o ph n m ÿҫu ng i thông Rÿ c cho ng i nghe biӃt

ÿѭӧ Ӆ ÿӅJu ә WUu VӁFy Qjc nghe v vҩn , bu i thuyӃt nh nhӳng phҫn o.

Ph iần thân bà

Phҫn thân c ng nh y n i dung i thuy t nh. N u n i, c n chia Ej ѭӧLÿ G ÿӇWUu Ej ӝ Ej Ӄ WUu Ӄ ӝ yGjLGXQJÿ ҫ

Qy WKj Ӆ өra nh nhi u m c.

Nội dung nh y i logic ch t , h p trì bà phả có ặ chẽ ợ lý

& ӡYj Pj ѭӡ ӡ ӟ Fy ѭӡng nhӳng quân c quy tҳFÿLQKѭQKDX trong hai ng Lÿinh c v i nhau ng i

th ng thu ng sҳng YjFy ѭӡi thua. Th ng hay thua ҳ ӣ SKөÿk\ ӝc o chYj ӛ ѭӡ mLFKѫLÿ ӱGөng nh ng ӳ

quân c o a anh ta ra sao. Khi thuy t nh ng v y, i i hay, lôi cu n ӡQj Yjth t nӭ ӵ ѭӟ FӫFÿL Ӄ WUu FǊ ұ Ej Qy ӕ

ÿ QKÿѭӧ ѭӡ Oj ѭӡ FKi QJi SKө ӝ Yj ѭӡ WUuc ng i nghe, hay dӣ, m ng i nghe n n, thu c o viӋc ng i thuyӃt m

sӱGөng nh ng thông tin o p x p ng theo thӳ Qj Yjsҳ Ӄ FK~ ӭtӵQjo.

&i ҫ Fӫ Ej WUu Fy Ӈ WUu ӵ ӡ Ӌ Ju ҩ ѭӟ WKuc ph n a i thuyӃt nh th sҳp xӃp theo nh t th i gian, vi c xu t hiӋn tr c

Qy ѭӟ ҩ WKuQy &y Ӈ Ӄ ӝ WUӑ һ JLҧi tr c, xu t hiӋn sau i sau. th sҳp x p theo mӭFÿ quan QJWăQJGҫn ho c m

dҫn. p x p c ph n theo logic a s n. N u s n A d n n (hay sinh ra) s&yth sӇ ҳ Ӄ Fi ҫ Fӫ ӵkiӋ Ӄ ӵkiӋ ү ÿӃ ӵ

ki s ki ki thӋn B nh y vWKuWUu Ej Ӆ ӵ Ӌn A tr c, sѭӟ ӵ Ӌn B sau. ng &Ǌ Fy Ӈsҳp x p theo ng Ӄ Fi mGFKÿ

ÿӇ [p ҩ ÿӅ Wt Pҥ Ӈ Ӄ ӝ WKi WUҧ Fixem t v n QKѭSKkQ ch SWOT (ÿLӇm nh, ÿL m y u, FѫK i, ch thӭc), lӡi c

câu i 5 W, 1 H, ...Kӓ

NLGXQJWUình bày phLQJQJQV~FWtFK

SӁOà sai l àng nhi àng t u ҫPQӃXEҥQQJKƭUҵQJFҫQSKҧLQyLFKRQJѭӡLQJKHF ӅXF ӕW7KұWUDQӃ

bҥQQyLQKLӅXWKì n àn tr à bu ình ӝLGXQJVӁG ҧLQJѭӡLQJKHVӁPӋWWKLӃXWұSWUXQJY әLWKX\ӃWWU

sӁWKҩWEҥL7KӫWѭӟQJ$QKKӗLWUѭӟF&KLӃQWUDQKWKӃJLӟLWKӭ,,Oà W.Churchild, trong mӝWOҫQ

khi chi ã ch ng ta không ӃQWUDQKEҳWÿҫXQyLFKX\ӋQYӟLVLQKYLrQÿ ӍQyLÿ~QJPӝWFkX³&K~

bao gi , không bao gi , không bao gi u tr c s c nh, u trӡ ӡ ӡF~Lÿҫ ѭӟ ӭ Pҥ FKӍF~ ҫLÿ ѭӟ YjFOѭѫQJWkP

OӁSKҧi!”. TәQJWKӕQJ0ӻ-.HQHG\FǊQJFKӍQyLÿ~QJPӝWFkXYӟLQKӳQJQJѭӡLFKӡÿӧL “HӥL

nhӳQJF{QJGkQ0ӻEҥQFӫD tôi, các b ì cho b n, hãy hҥQÿӯQJKӓLQѭӟF0ӻÿѭDOҥLJ ҥ ӓLPình có

th NhӇOàm gì cho nѭӟF 0ӻ´ ӳQJSKҫQ QKӳQJ ÿRҥQNK{QJWKӵF Vӵ FҫQWKLӃWFy FǊQJÿѭӧF

không có c , c ng ta th ng ti c nu i nh ng câu, nhǊQJÿѭӧF ҫQSKҧLORҥLEӓ&K~ ѭӡ Ӄ ӕ ӳ ӳQJÿ QYăQRҥ

111

WK~YӏPjPu m ӕ NKi Ӆ Wu ѭӧ ѭӡ ӕ ӳFK~ Oҥnh –ÿ t n nhi u công sӭc – Pÿ c, nên th ng mu n gi ng i trong

Ej G ӝ Fӫ FK~ ӵ ÿӃ ѭӧ WUu Ej Oj Ӆi, n i dung a ng không thұt s liên quan QÿLӅXÿDQJÿ c nh y. Ĉk\ ÿL u

c Viҫn i v t qua. Theo c Nguyên Anh a trang web S c SKҧ ѭӧ Wi JLҧ Fӫ ӭ 7Uҿ Ӌt Nam “Các chuyên WKu

gia khuyên b ài ҥQ UҵQJNKLEҥQEӓÿLQKӳQJWK{QJWLQWK~YӏQKѭQJNK{QJSKKӧS UDNKӓLE

thuyӃWWU ҥQVӁWăQJNKҧQăQJJKLQKӟFӫDQJѭӡLQJKHOrQYjWăQJNKҧQăQJiSGөQJình, b

ӫDKӑOên 109%” .

Phả nó trọi Lÿúng ng tâm

Nh thӳng ng i nghe thuy t nh quan tâm tr c h t n i thuy t nh, ѭӡ Ӄ WUu ѭӟ Ӄ ÿӃ ÿӅWj Ӄ WUu Yu ӃKӑluôn mu n ӕ

ÿ QJÿL Lÿѭӧc nghe ngay nhӳ Ӆ ÿӃ ÿӅWju liên quan n y. y, n u ng i thuy t nh nh y 9uvұ Ӄ ѭӡ Ӄ WUu WUu Ej

Fi ӅNKi Ӄ ÿӃ ÿӅWj WKu ѭӡ VӁ Yӑ ҩ Pu SKtc vҩQÿ c, không liên quan trӵc ti p n i ng i nghe thҩt ng, th y nh

th buӡi gian dӵ әi thuy t nh. Ӄ WUu

ĈӇQyLÿ~QJWUӑQJWkPEҥQFҫQOӑFNӻFiFêWѭӣQJFyWKӇÿiQKVӕFK~QJWKHRWKӭWӵ quan ng WUӑ

JLҧ ҫ +m Kӑ Qy ê ѭӣ WUӑ ҩ êQKӓm d n. y c n i nhӳng t ng quan ng nh t, lӟn nhҩt. Nhӳng KѫQ, hay tt quan

WUӑ Eӓ Ӄ ѭӡ ӕ ӅFK~ WKuVӁWUu Ej FK~QJKѫQQrQ ÿL. N u ng i nghe mu n nghe thêm v ng nh y ng trong

ph lҫn WUҧ ӡi c câu i, ho c bên i bu i thuy t tr nh.Fi Kӓ һ QJRj ә Ӄ u

KӻWKXұW ³Qão công bҵQJOLӋW Nê” có th cho vi c n l a ng quan ng ӇUҩWFy tFK Ӌ FKӑ ӵ êtѭӣ WUӑ ÿӇ

thuyӃt nh. KWUu ӻWKXұWÿyQKѭVDX

 7UѭӟFKӃWJKLOrQÿҫXWUDQJJLҩ\YҩQÿӅÿDQJTXDQWkP

 Thӭ KDL Fӕ JҳQJ QJKƭYӅ YҩQ ÿӅ ÿy Yà vi g gì xuӃW UDWҩWFҧQKӳQ ҩW KLӋQ WURQJÿҫX EҥQ

Nh th m th m thӳQJÿLӅu y Qj Fy ӇOj ӝ RҥWÿ QYăQ, Fy ӇOj ӝt câu, ng FǊ Fy ӇFKӍOjmӝt t . y ghi ra ӯ +m

hӃt. ì b ài ĈӯQJTXDQWkPÿӃQFKX\ӋQQKӳQJJ ҥQYLӃWUDFyKD\KD\NK{QJFyOLrQTXDQÿӃQÿӅW

KD\NK{QJFy ÿ~ ҧYng chính t à ngӳSKiSNK{QJ+ ӭYLӃWUDWURQJPӝW NKRҧQJWKӡLJLDQãy c

ngҳQNKRҧQJ-3 phút). Vi àm cho các ý t ính” vӋFYLӃWWURQJWKӡLJLDQQJҳQQKѭYұ\O ѭӣQJ³G ӟL

nhau, theo nhau xu òn n ác ҩWKLӋQ& ӃXYLӃWWURQJWKӡLJLDQOkXKѫQKRһFÿӇFKRFiFYҩQÿӅNK

xen vào thì các ý t ên tѭӣQJVӁWiFKUӡLQKDXNK{QJ[XҩWKLӋQOL өFQӳD

 6DXNKLÿ ӃWUDFiFêWѭӣQJEҥQVӁOӑFOҥLFK~QJEӓÿLQKӳQJêNK{QJOLrQTXDQÿӃQÿӅã vi

tài, b ùng lӓEӟWQKӳQJêWU һS&ǊQJFҫQVӱDOҥLQKӳQJOӛLFKtQKWҧQJӳSKiSQӃXFy

 BѭӟFWLӃSWKHROà phân nhóm các ý tѭӣQJ&KӑQêFKtQKWURQJFiFQKyPÿy&iFêFKtQK

này có th àm ý trung tâm cho các phӇGQJOjPWLrXÿӅFKRFiFSKҫQWѭѫQJӭQJKRһFO ҫQÿy

MӝWSKѭѫQJWLӋQNKiFUҩWWKtFKKӧSFKRYLӋFFKXҭQEӏQӝLGXQJWUình bày i chung nh y Qy YjWUu Ej

ÿ VѫÿӗWѭGX\PLQGPDS6ѫÿ WѭGX\ Qÿ QJQKѭF{QJ~ WUӑ Qy Ojng ng tâm i riêng ӗ Fz ѭӧ Gc Fө

trӧJL~p cho thuy t nh.Ӄ WUu

Nội dung i m iphả ớ

NӃu i thuy t nh không i dung m i không th t nh th c. Ng i Ej Ӄ WUu Fynӝ ӟ WKu ӇthuyӃ WUu jQKF{QJÿѭӧ ѭӡ

nghe n n ngay khi th y u i t i thuy t nh. Mu n VӁFKi QJi ҩ Kӑ ѭӧNK{QJQJKHÿ FÿLӅ Jumӟ ӯbuә Ӄ WUu ӕ Fy

ÿ Fÿ ÿLѭӧ Fi ѭӡ Ӄ WUu SKҧ Eӓc i mӟi, ng i thuy t nh i nhiӅu công sӭ ӑ Wj ә SKӓc i liӋu, t chӭc ng vҩn, Ӆu

tra, v.v.

Nội dung i lôi cu nphả ố

NӃXQJѭӡLWKX\ӃW WUình nêu h ì ngӃWêQj\ÿӃQêNKiFWK ѭӡLQJKHFyWKӇNK{QJWKHRNӏSKRһF

chán ngán, hoһFTXiFăQJWKҷQJĈӇWUiQKQKӳQJÿLӅXÿyQӝLGXQJFҫQSKҧLÿѭӧFPLQKKӑD

Các n ình có th ình ….ӝLGXQJWKX\ӃWWU ӇÿѭӧFPLQKKӑDEҵQJYtGөEҵQJK ҧQKSKLPYY

http://www.suctrevietnam.com/Web/TinTuc

112

Hãy ch à càng dí d àng tӑQFiFYtGөVLQKÿӝQJJҳQYӟLÿӡLVӕQJY ӓPF ӕWWUӯWUѭӡQJKӧSWKX\ӃW

trình ài khoa hÿӅW ӑFFKRKӝLÿӗQJ[pWGX\ӋWKD\KӝLÿӗQJFKҩPOXұQYăQOXұQiQKRһFQKӳQJ

WUѭӡQJKӧSQJKLêm trang khác.)

ChҷQJKҥQNKL QyLUҵQJYLӋc m à thành viên TӝWQѭӟFO әFKӭF7KѭѫQJPҥL 7KӃJLӟL Oàm cho

nguӗQYӕQQѭӟFQJRjLÿҫXWѭYjRQѭӟFÿyFyWKӇào à gây nên khҥWFKҧ\UDNKӓLQѭӟFÿyY ӫQJ

hoҧQJEҥQFyWKӇQêu ví d ã ө7KiL/DQWURQJFXӝFNKӫQJKRҧQJWjLFKtQKQăP7UrQNLDÿ

nói, các ví d àng dí d àng t à vào các ví d ên thөF ӓPF ӕWQKѭQJNK{QJÿѭӧFVDÿ өÿy7U ӵFWӃNKL

QJѭӡL WKX\ӃWWUình sӱGөQJ QKӳQJYt Gө QKѭYұ\ WKì ngѭӡL QJKH VӁ WӓUD FKăP FK~ KѫQYj

QJѭӡLWKX\ӃWWU ӇQKұQÿѭӧFQKӳQJWLӃQJYӛW ӃQJFѭӡLWiQWKѭӣQJĈLӅXÿyình còn có th ay hay ti

có th ình nêu thêm ví d êm câu chuyӇOjPFKRQJѭӡLWKX\ӃWWU өNKiFWѭѫQJWӵKD\NӇWK ӋQYXL

NKiF1KѭQJQKѭYұ\QJѭӡLWKX\ӃWWU ÿ ÿjOҥFÿӅình ã sa

Cá ậ phảc lu QÿLểm i có ủ ởÿ F˯V

TҩWFҧFiFQKұQÿӏQKÿѭDUDWrong bài thuy ình ӃWWU ÿӅXSKҧLÿѭӧFFKӭQJPLQKJLҧLWKtFKÿҫ\ÿӫ

ChҷQJKҥQNKLNKҷQJÿӏQKUҵQJKLӋQQD\YLӋFÿҫXWѭFKRWKѭѫQJKLӋXÿyQJPӝWYDLWUò quan

trӑQJWURQJNLQKGRDQKQJѭӡLWKX\ӃWWUình ph àm hai viҧLO ӋF7KӭQKҩWSKҧLJLҧLWKtFKOêGRWҥL

sao l à thҥLQKѭYұ\Y ӭKDLGүQUDPӝWVӕYtGөFөWKӇGRDQKQJKLӋSJһSEҩWOӧLNKLNK{QJÿҫX

WѭWKӓDÿiQJFKRWKѭѫQJKLӋXFӫDP ӋFÿѭDUDFKӭQJFӭFKӭQJPLQKJLҧLWKtFKQKѭYұ\ình. Vi

OjPFKRÿLӅXNKҷQJÿӏQKFyWtQKFѫVӣÿiQJWLQFұ\KѫQYjY ӃF ӃWSKөFFDRKѫQì th ó tính thuy

&y ӝ һ Fӫ ѭӡ PjFK~ ê WUu yOj ӵm Wÿ FÿLӇPWѭGX\ a ng i ViӋt Nam QJWDQrQOѭX khi thuyӃt nh. Ĉ s

ÿӅ Oê ÿӅ Fi Wu Fi Oê 9u Ӄ EӏYtGөcao kinh nghiӋPKѫQ luұn, cao “ i QK´KѫQ³ i ”. th khi chuҭn cho

thuy d th dӃt nh ta không nên WUu FKӍ ӯng i c con sOҥ ӣFi ӕ ӕng kê, không FKӍ ӯng i c suy lu n Oҥ ӣFi ұ

di ch,Ӊn Gӏ G[pt v t logic ng n cho l p lu n. Ta nên nêu thêm c Ӆmһ FK~ KRj WRj ӫQÿ ұ ұ Fi YtGөFө

th thӇtӯ ӵc t , nên ng thêm suy lu t . Ӄ G ұQWѭѫQJ ӵ

Nội dung thuy t nh i p v i ng i ngheế trì phả phù hợ ớ ườ

Ӣ ҫ [i ӏ ӕ ѭӧ WUu FK~ m Ӄ ҫ Ӄ WUu SKph n Fÿ QKÿ i t ng nghe thuyӃt nh QJWDÿ bi t rҵng c n thuy t nh sao cho

h hӧp v i ng i nghe, i i nh u quan tâm ӟ ѭӡ SKҧ Qy ӳQJÿLӅ Kӑ YjSK ӧp v i tâm a i ӟ OêFӫ KӑWKumӟ

mong c. “Các giáo viên thích nh õ ràng, trong khi các nhân WKj ѭӧQKF{QJÿ ӳQJEҧQÿӅFѭѫQJU

YLrQEiQKjQJFyNKX\QKKѭӟQJWKtFKVӵWkQWKӡLY үXKӭQJQKLӅXKѫQ´

à mang tính ng

. “Các

chính tr à khoa h ã ӏJLDPXӕQQJKHYӅFiFFRQVӕFiFQK ӑFPXӕQQJKHYӅFiFOұSOXұQÿ ÿѭӧF

chӭQJPLQKFiFWKành viên c n nghe v ò và trách nhi à mӫDPӝWFӝQJÿӗQJPXӕ ӅYDLWU ӋPY ӭFÿӝ

tham gia c ào m . N u i i thông tin vui nh n, i

ӫDKӑY ӝWGӵiQYY«´

Ӄ Ojngѭӡ WUҿtuә WKu ӝ YtGөKj

hѭӟc r t d c ch p nhҩ Ӊ ѭӧÿ ҩ ұn. N u i nhi u tu i, ng i thông tin i trӃ Ojngѭӡ Ӆ ә ѭӡ JLjWKu SKҧ ҫPKѫQ, n Kҥ

chӃFic i h c, nh nh t u s c, u hi u ng t nh.YtGөKj ѭӟ Ku ҧ t Pj ҳ NK{QJQrQÿѭDQKLӅ Ӌ ӭ KRҥ Ku

Ph nần k t luế ậ

Trong ph n y nên m n i nh ng n i. u y p cho ng i nghe dҫ Qj Wy Jӑ Oҥ ӳ ӝ mQyLGXQJÿ ĈLӅ Qj JL~ ѭӡ Ӊnhӟ

Fi ӝ y &KӍ Qy JLҧ ҳ Jӑ U}Uj ѭӧ ӕc n LGXQJÿ . cҫn LÿѫQ n, ng n n, ng. NӃXÿ c, QrQÿinh s nhӳQJÿLӅu

Wym tҳt.

9tGө ӯEj Kӑ Ӄ WUu WUu Pҥ FӫVDXÿk\Oҩy t i c thuy t QKWURQJFKѭѫQJ nh tiӃng Anh WKѭѫQJ i a Radio

Australia. “Qua m àng tiêu bi ã trình bày vһWK ӇXOjÿұXSKө6XNLFK~QJW{Lÿ ӟLTXêYӏYӅKRҥW

Kim Dower, tác gi à m ài di à là chҧFXӕQ/LIH,VD6HULHVRI3UHVHQWDWLRQV&XӝFVӕQJO ӝWFKXӛLFiFE ӉQWKX\ӃWY ӫVӣ

hӳXKãng dӏFKYөWUX\ӅQWK{QJ.LP-From-L.A

7UѭӡQJĈҥLKӑF4XҧQ ӋQF{QJQJKӋ0DVVFDFKXVVHWVGү ҥLTXDW ӋXSKәELӃQWULWKӭFFӫD'ӵiQOêHanley và Vi n l ài li

phát triӇQÿ{WKӏĈӗQJ+ӟL

113

ÿӝQJWLӃSWKӏY ӕEiQFӫD&{QJW\+DOHDQG+HDUW\)RRGV9 ӡTXêYӏÿ ӃWà doanh s à bây gi ã bi

&{QJW\+DOHDQG+HDUW\YjÿӕLWiFVӁSKҧLOjPăQQKѭWKӃQ ӗLào r .”

Mӝt khác: “Tóm l ãy nhYtGө ҥLK ӟUҵQJFyQăPFiFKFKtQKÿӇFҧLWKLӋQÿLӇPVӕFӫDEҥQĈҫX

tiên, hãy ì, ghi chép có hi ãy xem l ày. ThÿӃQOӟS7KӭQK ӋXTXҧ7KӭEDK ҥLPӛLQJ ӭWѭOrQNӃ

ҥFKFKRWKӡLJLDQFӫD b à cu ùng, hãy ng ì thi.”ҥQ9 ӕLF ӫWKұWÿҫ\ÿӫWUѭӟFPӝWN

M nột s khi chuố ý ÿLềXO˱X ẩn bị ội dung thuyế trì ột nh về m t đề tài khoa chọ

Sau khi th xong m ài khoa h ình v tài cӵFKLӋQ ӝWÿӅW ӑFQJѭӡLWDFҫQSKҧLWKX\ӃWWU ӅÿӅ ҩ\WUѭӟ

mӝWKӝLÿӗQJQJKLӋP thu, ho ày cһFPӝWKӝLWKҧRNKRDKӑF7URQJWUѭӡQJKӧSQ ҫQFKXҭQEӏQӝL

dung thuy ình (t là n ào? N ài thuy ình khoa hӃWWU ӭF ӝLGXQJEjLEiRFiRQKѭWKӃQ ӝLGXQJE ӃWWU ӑF

này ch à ph ình nghiên c ã thӫ\ӃXÿѭӧFOҩ\WӯSKҫQPӣÿҫXY ҫQNӃWOXұQFӫDF{QJWU ӭXÿ ӵFKiӋQ

Trong báo cáo này c êu rõ nhҫQQ ӳQJQӝLGXQJVDXÿk\

 Công trình nghiên c ài nào? T ên cӭuÿӅW ҥLVDROҥLQJKL ӭXÿӅWjLÿy"1ӃXFyJLӟLKҥQSKҥPYL

nghiên c ì c êu rõ.ӭXWK ǊQJFҫQQ

 3KѭѫQJSKiSPjWiFJLҧÿ ӭXO ҫQWU ÿLӇPQj\ÿӇQJѭӡLQJKHFyã nghiên c à gì? C ình bày rõ

FѫVӣ[pWÿRiQYӅÿӝWLQ ұ\FӫDFiFNӃWOXұQEҥQÿѭDUDc

 ĈӅW ӳOLӋXWӯQJXӗQQài khai thác d ào?

 Công trình ã có ào? Khi trình bày các k ên trình bày ÿ ÿѭӧFQKӳQJNӃWOXұQQ ӃWOXұQFǊQJQ

vҳQWҳWFiFEѭӟFÿLÿӃQNӃWOXұQÿyFiFGӳOLӋXWtQKWRiQWѭѫQJӭQJ

 Nh ài.ӳQJNLӃQQJKӏJLҧLSKiSFKRFiFYҩQÿӅQrXWURQJÿӅW

ThӵFKLӋQPӝWF{QJWUình nghiên c à m hính vì thӭXNKRDKӑFO ӝWYLӋFOӟQNKyNKăQ& ӃNKLEiR

cáo v ình c ình, nhi ì sӅF{QJWU ӫDP ӅXWiFJLҧFy[XKѭӟQJÿѭDUDUҩWQKLӅXWK{QJWLQY ӧQJѭӡL

nghe không hi ình c ình. Th à 10 ӇXKӃWF{QJWU ӫDP ӵFUDYӟLNKRҧQJWKӡLJLDQUҩWQJҳQWKѭӡQJO

phút) dành cho báo cáo (các lu ành cho 15 phút, bұQYăQWKҥFVƭWKѭӡQJÿѭӧFG ҧRYӋOXұQiQWLӃQ

sƭWKѭӡQJÿѭӧc nói trong 30 phút), các tác gi báo cáo chi tiҧNK{QJWKӇ ӃWWҩWFҧQӝLGXQJF{QJ

trình c ình ì v êu khái quát v ình và các kӫDP ÿѭӧF9 ұ\FҫQQ ӅF{QJWU ӃWTXҧFKӫ \ӃXFӫDQy

NhӳQJQӝLGXQJFK~QJWDÿӅFұSWUrQÿk\ÿiSӭQJ\êu cҫXÿy

L chu l iường trước các câu hỏi của người nghe và ẩn câu trbị ả ờ

PhҫQFKXҭQEӏQӝLGXQJWKX\ӃWWUình còn bao hàm vi các câu hӋFFKXҭQEӏFiFFkXWUҧOӡLFKR ӓL

Fӫa khán gi à sau khi thuy ình. ҧWURQJY ӃWWU

7K{QJWKѭӡQJNKiQJLҧÿѭDUDFkXKӓLFKRQKӳQJWUѭӡQJKӧSVDXÿk\

 ThͱQKW là mu õ h ào ình lӕQKLӇXU ѫQSKҫQQ ÿyPjQJѭӡLWKX\ӃWWU ѭӟWTXD7UҧOӡLFiFFkX

hӓLORҥL Qj\WѭѫQJÿӕL ÿѫQJLҧQ FKӍFҫQ WUình bày kӻOѭӥQJKѫQ FKL WLӃWKѫQ SKҫQQӝLGXQJ

WѭѫQJӭQJ

 ThͱKDL là loҥLFkXKӓLÿӇPӣUӝQJQӝLGXQJÿѭӧFQJKHĈӇWUҧOӡLORҥLFkXKӓLQj\QJѭӡL

thuyӃWWUình ph õ ình nói. ên tҧLKLӇXU ÿLӅXP Ӣÿk\QJX\ ҳFELӃWPѭӡLQyLPӝWSKiWKX\WiFGөQJ

Chín ph ình s ày. Tuy vҫQFKѭDGQJWURQJWKX\ӃWWU ӁJL~SWUҧOӡLORҥLFkXKӓLQ ұ\FǊQJFyWUѭӡQJ

hӧSQJѭӡLQJKHÿһWUDYҩQÿӅPjQJѭӡLWKX\ӃWWUình chѭDQJKLrQFӭXNӻ7URQJWUѭӡQJKӧSÿy

bҥQ Kãy m à bҥQK GҥQ WKӯD QKұQ O ҥQ FKѭD JLҧL TX\ӃW ÿѭӧF YҩQ ÿӅ ÿy NK{QJÿѭӧF ÿiQK OҥF

KѭӟQJKD\WUҧOӡLODQPDQNK{QJÿ~QJFkXKӓL.

Efb_toanvan_16

http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang dien dat thuyet trinh

114

 ThͱEDOjQJѭӡLÿһWFkXKӓLPXӕQWUDQKOXұQYӅQKӳQJQӝLGXQJÿѭӧFWU ӋFFKXҭình bày. Vi n

bӏNӻFӫDQJѭӡi thuy ình – nӃWWU ҳPÿѭӧFFiFêNLӃQNKiFQKDXYӅYҩQÿӅVX\QJKƭNӻOѭӥQJFiF

khҧQăQJJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ- s ày. ý là bӁJL~SWUҧOӡLFkXKӓLORҥLQ Ӣÿk\FҫQÿһFELӋWOѭX ҥQ

không nh àn toàn ý kiҩWWKLӃWSKҧLEiFEӓKR ӃQSKҧQELӋQFӫDQJѭӡLNKiF0ӝWYҩQÿӅFyWKӇFy

nhiӅXFiFK JLҧLTX\ӃW NKiFQKDX &yWKӇ EҥQÿã nêu m êu ӝWsӕFiFK JLҧLTX\ӃWQJѭӡLQJKHQ

thêm cách giҧLTX\ӃW NKiF.KLÿyWKD\ Yì ph ãy thҧQEiF EҥQK ӯD QKұQFiFK JLҧLTX\ӃWFӫD

khán gi à gi õ r t cҧY ҧLWKtFKU ҵQJQyNK{QJORҥLEӓFiFKJLҧLTX\Ӄ ӫDEҥQ

9ăQSKRQJWKX\ế trìt nh

9ăQSKRQJFӫDE ӃWWU ҧLÿѫQJLҧQU ĈӯQJF ҳQJG ӳQJWӯSKӭFWҥSài thuy ình ph õ ràng. ӕ g ùng nh

nӃXFyWKӇGùng t ình bày v ì hãy dùng nó. Là v ì th ên ӯÿѫQJLҧQÿӇWU ҩQÿӅWK ăQQyLY ӃNK{QJQ

sӱGөQJFkXGài, câu có nhi thành ph ài thuy ình. Các câu nên có nhi ình ӅX ҫQSKөWURQJE ӃWWU ӅXK

ҧQKkPWKDQKÿӇVӕQJÿӝQJO{LFXӕQQJѭӡLQJKH N u c n nh n nh p t , câu nhi u Ӄ ҫ ҩ Pҥ Fyth lӇ һ ӯ Ӆ

l tҫn ( i a c u QKѭFkXQy Fӫ ӵ WKӫ ѭӟng Anh ng tôi d n trên kia). Nên ng t ng PjFK~ ү G ӝQJÿ ӯӣGҥ

FKӫ ӝ Kҥ ӃG ӣGҥ WKө ӝÿ ng, n ch ng ng ÿ ng.

Khi thuyӃt nh, t, nên ng t nh c, d u, ng. nh c, WUu FǊ ӃQJQKѭNKLYL G ӯngӳFKt [i ӉhiӇ U}Uj ĈӇFKt [i

nӃu c y ng c t ng, m , t ,… khi thay th ng FythӇ ѭӧÿ WKuKm G Fi ӯFKӍsӕlѭӧ ӭFÿӝ ӕ ӝFÿ FythӇ Ӄnhӳ

t chӯѭӟc l ng vѭӧ Ӆ ҩt chung chung.

9tGө:

Đừ nó Hã nóng i y i

1. Xu t kh u a Vi t nhanh ҩ ҭ Fӫ ӋW1DPWăQJUҩ

WURQJJLDLÿRҥn 2000-2008.

Xuҩt kh u a Vi n ҭ Fӫ ӋW 1DP WURQJ JLDL ÿRҥ

2000-2008 5.17 l

WăQJ QKѫQÿӃ ҫn .

2. 2008 s i m vi c trong 1ăP ӕ ngѭӡ Oj Ӌ

QJj Yj Fznh nông nghiӋp QJѭQJKLӋp vүn n

rҩt l n, v t xa c nh c.ӟ ѭӧ Fi QJj NKi

1ăP2008 s i m vi c trong nh ӕngѭӡ Oj Ӌ QJj

nông nghi p p chi m n Ӌ Yj QJѭ QJKLӋ Ӄ ÿӃ

38.87% t ng s ng c, trong ә ӕ ODR ÿӝ Fҧ nѭӟ

khi nh chi m nhi ng th hai QJj Ӄ Ӈ ӝXODRÿ ӭ Oj

công nghi p ch n

Ӌ ӃbiӃ FKӍFy14.04% .

3. R t nhi u sinh viên nh n th c sҩ Ӆ ұ ӭFÿѭӧ ӵ

cҫn thi t c c Ӄ Kӑ Fi Nӻ ӅQăQJP m

70% sinh viên nh n th c s n thi t ұ ӭFÿѭӧ ӵcҫ Ӄ

Kӑ Fi Nӻ Ӆc c QăQJP m.

Nguồn: Niên giám thống kê (tóm tắt) 2008, tr.138, tr.23.

Khi ng c con s ng t thân c con s không cho ng i nghe bi t nhi u, G Fi ӕcҫ êQOѭX rҵ ӵ Fi ӕFythӇ ѭӡ Ӄ Ӆ

Yu ұ Ӄ Fy Ӈ Vi ӟ Fi ӕ ѭӧ NKi ÿӇOj U} êQJKƭ Fӫ ӕv y nên thêm, n u th , so nh v i Fÿ i t ng c m KѫQ a a con s .

Ch l th ngҷng n, n u i: 2007 Kҥ Ӄ FKӍ Qy ³1ăP WӍ Ӌ ҩt nghi p a Vi t Nam 4.6%” Ӌ Fӫ Ӌ Oj WKu ѭӡi nghe

FKѭDKL ÿ WѭѫQJӇu h t a a con sӃ ê QJKƭ Fӫ ӕ y &z Qy ҵ ӕ. n nӃu i thêm r ng: “Con s ӭng trung Eunh

chung a khu v c ASEAN 4.5%” i nghe hi u Fӫ ӵ Oj WKungѭӡ Ӈ U}KѫQ

+m G ӯ Ӊ Kҥ Wi JLҧ mG Ӌ SKi ӯOjy ng t d hiӇXKѫQ. Chҷng n, câu “ c ÿ ng nhiӅu bi n p tu t m cho câu

YăQÿ ÿ ÿӑ ҩ WK~Yӏ Wi JLҧc r t ” nên thay bҵng “ c mG ӯOi һ ӯ Ving t y, l p t , so nh, ӕ Oji, ... m cho câu

YăQÿӑ ҩ WK~Yӏc r t ”.

+m Fө Ӈ %j Ӄ WUu Oj Ӈ Qy Fy ӝ ӕNKiy th KѫQ. i thuy t nh th YăQ i, m t s c biӋt so vӟLYăQYLӃt. 9ăQYLӃt

cho p ng c i, i c nghe m t l n. i t, SKp ѭӡ ӑ ӑLWDÿ FÿLÿ Oҥ Fz QyQYăQ FKӍ ѭӧÿ ӝ ҫ ĈѭDUDWK{QJWLQNKi TXi

7t ӕ Fӫnh theo s liӋu a .Niên m th ng kê ( m t t) 2008, tr.138giá ố tó ắ

Nguồ giá tón: Niên m thống kê ( m tắt) 2008, tr.23.

115

chung chung i nghe không p t ng t u ng i i mu n truy t. WKungѭӡ Nӏ ѭӣ ѭӧ ѭӧ ӅQJÿ FÿL ѭӡ Qy ӕ ӅQÿҥ 9u

th thӃnên nh y WUu Ej Fө Ӈ, n u c n y thêm chi ti t. Ӄ ҫ WKuKm Ӄ

9tGө Qy 7Kj:ÿӯng i “ nh phӕSKҧ ӣ Kҥ ҫ Fi Y Km Qyi xây dӵQJFѫV t ng cho c ng nông thôn”, y i

“7Kj ӕSKҧ ѭӡ Fi ѭӡ ӕ ҩ ѭӟ ѭӡnh ph i xây dӵQJÿ ng giao thông nông thôn, Fÿ ng ng c p n c, ÿ QJÿLӋn,

WUҥ ѭӡ Kӑ Fi Ym y tӃ, tr ng c cho c ng nông thôn”.

9tGөNKi Ĉӯ Qy 1Kj ѭӡ ҫ FyFi Ӌ SKi NKtc: ng i: “ tr ng c n c bi n p khuyӃn ch sinh viên nghiên cӭu

khoa c”. y thêm chi ti t o, i “ ng c n tuyên truy n v i ch a nghiên Kӑ +m Ӄ Yj YjQy 1Kjtrѭӡ ҫ Ӆ Ӆlӧ t Fӫ

c trӭu khoa c cho sinh viên. M t c, Kӑ һ NKi QKj ѭӡng ng c n m n luy n cho nh ng sinh FǊ ҫ Wt ӇQKÿL Uq Ӌ ӳ

viên nghiên c u khoa c, ng th i h c em y m vi c ӭ Kӑ ÿӗ ӡ ӛtrӧFi Qj Wu Ӌ Oj ӕm sau khi t t nghiӋp.”

1y WUu Fy Ӈ Yj Wөi chung, khi thuyӃt nh nӃu th ÿѭD o nhӳng câu ca dao, c ngӳ, nhӳQJFkXWKѫKD\

ho s vһc danh ngôn i thuy t nh WKuEj Ӄ WUu VӁFy ӭc lôi cu . Ch ng n, khi i vӕQKѫQ ҷ Kҥ Qy Ӆ ҩn em ÿӅWUҿ

dӉEӏEҥn u lôi o o nh ng vi c m sai i, ta n câu “g n m c , g n Eqxҩ Np Yj ӳ Ӌ Oj WUi Fyth dӇ ү ҫ ӵ WKuÿHQ ҫ

ÿ ÿ X³ORQJODQKÿq WKuUҥ Qy ӅYҿn ng”; i v ҽp a m t nh ph ng câu KiFӫ ӝ WKj ӕFythӇG Ӆ iy n c in ѭӟ

tr s c thӡi, nh xây i bi ng ng”; thuy t nh vWKj NKy ӃFQRQSKѫLEy Yj Ӄ WUu Ӆ ӵ ҫn thi t i c nh, Ӄ SKҧ Kӑ Kj Fy Ӈ

d vүn câu a Kh ng T : “Nhân b t c b t tri ”. , c c câu danh ngôn, Fӫ ә ӱ ҩ Kӑ ҩ Oê Ĉ FYăQWKѫӑ ÿӑ Fi Yu ұy,

rҩt ch cho vi c thuyFyt Ӌ Ӄt nh.WUu

ĈӇ ѭӡgӧi hӭng cho ng i nghe, ÿ{LNKLWDFz G Fi Kj ѭӟ Fyn ng c câu chuyӋn vui, i h c. Tuy nhiên

m nhiӝ ӅWÿL u c n nh : “ i h i, ng i c n th n”. N u ng ҫ ӟOj Kj ѭӟ ӕFQKѭPX G SKҧ ҭ ұ Ӄ G TXi Ӆu nh WKuFKt

ngѭӡi thuy t nh tr nh s khôi i.Ӄ WUu ӣWKj ӵ Kj

7y Oҥ Oj ѭӡ WUu ӕ Wөm i ng i thuyӃt nh nên luôn luôn “lұQOѭQJ´Pӝt s câu c ngӳ, , danh ngôn, WKѫFD

câu chuy n i h c, ng khi c n.Ӌ Kj ѭӟ ÿӇFyth sӇ ӱGө ҫ

Tuy nhiên, c khi thuy t nh c v n khoa c c câu , , danh ngôn ҫ êOjQOѭX Ӄ WUu Fi ҩ ÿӅ Kӑ WKuFi YăQ FkXWKѫ

Qy Oҥ G ѭӧ Kӑ z Kӓ SKҧ ѭӧ WUu Ej ҳ Jӑ ӑi trên i tt khi QJÿ c. Khoa Fÿ i i Lÿ c nh y ng n n, F{ÿ ng, không

SKҧ Yj Wu Fҧ Pj ҫ iLÿinh o nh m, c Q ÿ nh o Yj OêWUt. &iF FkX WKѫ, c ng ,… c ng, Wө ӳ ӣ VӁOҥÿk\ O}

NK{QJÿ Fÿѭӧ y FKjn o.

Di liễ ạQÿ t các dữ ệu số

&i ӳ ӕ ҵ Yu ӯ Gj Gz NKy ҳ ҳc d liӋu s không nên diӉQÿҥt b QJFkXYăQ, v a i ng vӯa n m b t. Nên diӉQÿҥt

Qy ҵ Eҧ Ӈ Yj ӕ ҩ Oj ӗWKӏb ng ng bi u, t t nh t bҵQJÿ .

Chҷng n, y so nh c ch di t ng m t thông tin v u n xu t công Kҥ Km Vi Fi Fi ӉQÿҥ F ӝ ӅFѫFҩ JLiWUӏVҧ ҩ

nghi th thӋp nh theo Wt JLi ӵc t phân theo nh ph n kinh tӃ WKj ҫ Ӄ ÿӇVDXÿk\ ҩ\ÿ F ѭXÿLѭӧ Ӈm a Fӫ

Fi Ӈ ҵ ӗWKӏch bi u diӉn b QJÿ .

&i ҩ JLiWUӏVҧ Wt JLi Ӄ WKj Ӄch 1: FѫF u n xuҩt công nghiӋp nh theo thӵc t phân theo nh phҫn kinh t

trong 2004 n 2007 : 2004 kh i c chi m 27.4%, kh i i Fi ӯFQăPW ÿӃ QKѭVDX 1ăP ӕ QKjnѭӟ Ӄ ӕ QJRj

QKj ѭӟ ӕ ѭӟ QJRj ӕ QKj ѭӟn c chiӃm 28.9%, kh LÿҫXWѭQ c i chiӃm 43.7%; 2005 kh1ăP i n c chiӃm

25.1%, kh i i c chiӕ QJRj QKjnѭӟ Ӄm 31.2%, khӕ ҫLÿ XWѭ Qѭӟ QJRj Ӄc i chi m 43.7%; 2006 1ăP

kh n nӕi QKj ѭӟc chi m 22.4%, kh i i Ӄ ӕ QJRj QKj ѭӟc chi m 33.4%, kh c i chi m Ӄ ӕ ѭӟLÿҫXWѭQ QJRj Ӄ

44.2%; 2007 kh i c chi m 20.0%, kh i i c chi m 35.4%, kh1ăP ӕ QKjnѭӟ Ӄ ӕ QJRj QKjnѭӟ Ӄ ӕLÿҫXWѭ

ѭӟc i chi m 44.6%.QJRj Ӄ

&i G Eҧ ӕ Ӌch 2 ( ng ng s li u).

Theo Niên m th ng kê 2008 ( n m t t).JLi ӕ %ҧ Wy ҳ

116

CѪ C U N XU T CÔNG NGHIҨ *,È75ӎ6Ҧ Ҩ ӊP THEO C T*,ÈTHӴ ӂ

PHÂN THEO NH PH N KINH T (%)7+¬ Ҫ ӂ

NĂM

THÀNH PHẦN

2004 2005 2006 2007

NHÀ NƯỚC 27.4 25.1 22.4 20

NGOÀ ƯỚI NHÀ N C 28.9 31.2 33.4 35.4

ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI 43.7 43.7 44.2 44.6

&i G Ӆ ӗWKӏ ӝch 3 ( ng nhi Xÿ ÿ c lұp)

CѪ C U N XU T CÔNG NGHI P THEO C TẤ GIÁ TRỊ SẢ Ấ Ệ GIÁ THỰ Ế

PHÂN THEO NH PH N KINH T (%)THÀ Ầ Ế

&i ' ӝ ӗWKӏ ҩ Fҧ ӕ Ӌch 4 ( ng m Wÿ chung cho t t s li u)

27.4

28.9

43.7

2004

2005

25.1

31.2

43.7

2006

22.4

33.4

44.2

NHA NƯƠ C NGOA I NHA NƯƠ C

ĐÂ U TƯ NƯƠ C NGOA I

2007

35.4

44.6

117

CƠ CÂ U GIA TRI SA N XUÂ T CÔNG NGHIÊ P

THEO GIA THƯ C TÊ PHÂN THEO THA NH

PHÂ N KINH TÊ (%)

2004 2005 2006 2007

NĂM

NHA NƯƠ C NGOA I NHA NƯƠ C ĐÂ U TƯ NƯƠ C NGOA I

Ngu t)ồn: Niên giám thống kê 2008 (bản tóm tắ

So nh c ch nh y d u s , ng ta d ng nh n th y r ng Vi Fi Fi WUu Ej ӳliӋ ӕ mÿ dүQWUrQÿk\ FK~ ӉGj ұ ҩ ҵ G ӗQJÿ

WKӏFyWt QyFz JL~ ѭӡ Vi Fi ӳ Ӌ Yjnh trӵc quanFDRKѫQKҷn, n p ng i xem so nh c d li u vӟi nhau qua

ÿ WKѫQy ӉU~ Fid t ra c kӃt luұn cҫn thiӃ

6.2.5. Chu n n, y c, m, …ẩ bị SKѭѫQJWLệ má mó ÿịDÿLể

ĈӇ ә Ӄ WUu WKj ѭӡ Ӄ WUu QJKƭÿӃ ҩ ÿӅNKi ѭӡbu i thuy t nh nh công, ng i thuy t nh cҫn phҧi n nhiӅu v n c. Ng i

thuy trӃt nh i xem t n hWUu SKҧ [p NӻFi ӋFSKѭѫQJWL ӛ ӧ, ng nh c n cho thuy t ÿӗG PjPu ҫ Ӄ WUuQKQKѭ

Pi Wt Pi Ej Ӄy nh, y chiӃu, micro, n gh ….

Ngѭӡi thuy t nh i nh o trong vi u n i y c, kh ng y. Nhi u ng i Ӄ WUu SKҧ WKj WKҥ ӋFÿҩ ӕ Pi Py ӣ ӝLÿ Pi Ӆ ѭӡ

thi gӃu kinh nghi m r t ng ng v n Ӌ ҩ O~ W~ ӟLYҩ ÿӅ ӱi n hi u t y nh sang y chi u m n Wt Ӌ ӯPi Wt Pi Ӄ ÿӇOj Pj

Ku Ӆ Qj ӝ ӕ ӭ ҩ OjQy Oj ә WUu Oҥnh. ĈL u y gây ra m t s bҩt lӧi. Th nh t i m cho bu i thuyӃt nh chұm i, khiӃn

cho ng i nghe i ch i. Th hai m cho ng i thuy t nh thêm lo l ng, m t nh nh. ѭӡ SKҧ ӡ ӧÿ ӭ OjOj ѭӡ Ӄ WUu ҳ ҩ Eu Wƭ

9u Ӄ ӵ Wi Pi Py WKuFK~ ӡ ѭӡ Wi JL~thӃ, n u không t tin khi thao c vӟi y c ng ta nên nh ng i thao c p.

Nh ng mӡ ѭӡi p y y nh, y chi u trong th i gian thuy t nh n r t ch JL~ FKҥ Pi Wt Pi Ӄ ӡ Ӄ WUu Fz ҩ Fyt ӣ ӝt m t һ

NKi y ѭӡ Ӄ WUu ӵ WKRҧ Pi Yj Ӄ ӟ NKi JLҧc. .KLÿ ng i thuy t nh t do, i LKѫQWURQJGLFKX\Ӈn giao ti p v i n .

Ng biѭӡi thuy t không c n i liên c n lên n nh ho c y nh Ӄ WUu yQKNKLÿ sӁ ҫ SKҧ Wө QKu Pj Ku һ Pi Wt ÿӇ Ӄt

ÿDQJGӯng slide o.ӣ Qj

Ng chѭӡi tә ӭc thuy t nh n i b n gh , ng i c , v.v…. Ӄ WUu Fz SKҧ ӕWUtEj Ӄ ѭӡ SKө Yө

6.3. Th c hi n thuy t nhự ệ ế trì

6.3.1. V t qua n i sượ ỗ ợ

Rҩt nhi u ng i e i, th m i khi i thuy t nh tr i. N i s y m Ӆ ѭӡ QJҥ ұ FKtsӧKm SKҧ Ӄ WUu ѭӟ ѭӡFÿ{QJQJ ӛ ӧQj Oj

cho ng i i c ng (thông th ng ng tr nh th ng), c t tѭӡ Qy EӏOҥ JLӑ ѭӡ OjJLӑ ӣ EuQrQFDRKѫQ ѭӡ ӱFKӍmҩ ӵ

nhiên, n u l i không i lên l i. S s i ng m cho ng i thuy t Yj Fzÿ{LNKL EӏOt ѭӥ Qy ӡ ӵ ӧKm FǊ FythӇOj ѭӡ Ӄ

118

WUu ӝnh quên mҩt nhӳng n LGXQJÿ ÿm ѭӧ EӏNӻ Fy ӇOj KӑO~ W~ WUu Ejc chuҭn , th m cho ng ng, nh y vҩn

ÿӅ ӝ ӝ WUu ӵ ѭӟ 7y Oҥl n x n, không theo nh t ÿӏnh tr c. m i, n i sӛ ӧKmi khi thuy t nh t trong Ӄ WUu Ojmӝ

nh t vӳng NҿWK ӋKҥi nh t a ng i thuy t nh. ҩ Fӫ ѭӡ Ӄ WUu ĈӇ ѭӧt qua n i s i y c n m ? ӛ ӧKm Qj ҫ Oj Ju 6DXÿk\

Oj ӝ ӕFim t s ch.

3Kҧ ҵ ӧ Ӄ WUu Oj Eu ѭӡ %ҥ SKҧ Oj ѭӡ Yji nhұn thӭc r ng s thuy t nh ÿLӅu nh th ng. n không i ng Lÿҫu tiên,

FǊ SKҧ Oj ѭӡ ӕ F ӧng không i ng i cu i ng s QKѭYұy.

3Kҧ Eӏ ұ Nӻ ѭӟ Ӄ WUu EӏFj Nӻ ѭӥ Eҥ Fj ӵ YjFj ӥi chuҭn th t tr c khi thuy t nh. Chuҭn ng l ng, n ng t tin QJÿ

sӧKmi, lo lҳng khi thuy t nh. T p i tr c c c c nhau tr c khi th c sӃ WUu ұ Qy ѭӟ Fi ӱtӑDNKi ѭӟ ӵ ӵ thuyӃt

WUu OjFi ѭӧ ӛ ӧ ҩ ѭӟ Km WUu ӝ Pu VӁnh ch v t qua n i s r t tӕt. Tr c hӃt y thuyӃt nh m t nh ( rҩt tӕt nӃu i Qy

tr nhѭӟFJѭѫQJ). i tr c n , ng i thân. T y quen d n, 6DXÿyQy ѭӟ Eҥ Eq ѭӡ ұSQKѭYұ VӁ ҫ Yj ӳng ng i ѭӡ

tham d n p c thi u t c c. Khi t p thuy t nh c t nh o ng ӵFz FKӍJL~ Fi Ӄ Vy ÿӇkhҳ SKө ұ Ӄ WUu ҫQÿһ Pu Yj WUҥ

WKi Fj ӕ WUu ӵFj ӕ ÿӃ Fҧ ӝ Fҧ Fii ng gi ng thuyӃt nh thұt s ng t t. Khi tұp cҫn quan tâm n n i dung, ch

thӭc i, ch di chuy n, ch giao ti p v i ng i nghe.Qy Fi Ӈ Fi Ӄ ӟ ѭӡ

7um kiӃm trong sӕ WKtnh ng nh m t, c n ch. Trong s c nh JLҧ nhӳ i ҳ ӱ FKӍ khuyӃ NKt ӕ Fi WKt JLҧ

th nh th nhѭӡng Fy ӳng ng i n, ng i thân, th y cô o, ѭӡ Eҥ ѭӡ ҫ JLi YjFy Ӈ Oj ӳng ng i c mong ѭӡ NKi

muӕn n thuy t nh t t. Eҥ Ӄ WUu ӕ Ènh m t, c a c ng tr n a i vҳ ӱFKӍ Fӫ Kӑ O~ yFy WiF ÿ Gө ҩ Qÿӕ ӟi ng i ѭӡ

thuyӃt nh.WUu

Th thӣvào th t sâu ұ Yj ӣra th t ch m. Ho c dұ ұ һ ӯng i u ng i m n c.Oҥ ӕ Yj QJө ѭӟ

Trang web ch ng tr c bu i thuy t nh ng r t nwlink.comÿѭDUDKDLFi WKҧOӓ ѭӟ ә Ӄ WUu ÿӇJLҧ ҷPFăQJWK ҩ

hiӋu : TXҧ

“- N ãn. Nh àn bPQJ͵DWUrQVjQQKjFRÿXJLOLYjWK˱JL PPWÿFPQKQWR WUQJ

O˱QJF˯WKWULÿXOrQO˱QJYjFÿ˱FGXLUD+ ÿF˯WKWK˱JL ÿQWͳQJQJyQWD\ãy ãn

bàn chân, cánh tay... Sa à c ì tr ãn k ã XÿyWͳWͳÿͱQJG\Y JQJGX\WU QJWKiLWK˱JL FNKLÿ

ÿͱQJOên”.

”-ĈͱQJWKQJKDLFKkQFKRãi ra, th à các ngón tay. Kh àn tay, OQJFiQKWD\Y OFQJ˱LE

rLFiQKWD\YDLWKkQQJ˱LYj FKkQ6DXÿyWͳWͳ[RD\YDLVDQJKDLEên. Kh oay c[ WKHR

chiXNLPÿQJKULQJ˱FOL. Nằm xuống sàn, FRÿầu gối lên, ng thả lỏ toàn b .”ộ F˯WKể

6.3.2. i Cách nó

Nó ố ười với t Fÿộ bình th ng, không nhanh ng không ch m . TXiFǊ ұ TXi

Rҩt nhi u m sinh viên khi thuyӅ QKy Ӄ ұt nh hay tranh luWUu n kiӇm t thVRi ӡi gian không t t nên ӕ

nhӳng ph n nh y tr c t th i gian d nh. C t ng n th i gian cho c ph n n ҫ WUu Ej ѭӟ Eӏvѭӧ ӡ ӵ ӏÿ ӕU~ ҳ ӡ Fi ҫ Fz

Oҥ KӑEq Qyi, n i rҩt nhanh. K t nh nh ng t i t , i nghe không p hi u Ӄ TXҧOjWu Ku Fj ӗ ӋKѫQ Yungѭӡ Nӏ Ӈ

nhӳng ph n nh y v i a . N o tr ng h p “ y y n y ҫ WUu Ej ӝ Yj yFӫQJÿ Kӑ ӃXUѫLYj ѭӡ ӧ FKi EjL´QKѭYұ Eҥ Km

Eu Wƭ QJKƭFi ѭӧ ӝ ӕ ӝ WUӑ Fi ҫ Fz Oҥ Yjnh nh ch l c bӟWÿLP t s n i dung không quan ng lҳm trong c ph n n i

WUu Ej Fz Oҥ y ӕ ӝ SKҧnh y phҫn n Lÿ vӟi t Fÿ vӯa i.

Nên i m t ch sôi n i, o hnó ộ cá ổ hà ứng (trong ph n n t nên n i nh ҫ FKӑ ÿӅWj mLWDÿ biӃ FKӍ FKӑ ÿӅWj Pu

say mê thôi). Pj

Hai i c Hoa sen tranh lu n v i nhau v c siêu u thay thQKyPVLQKYLrQĈҥ Kӑ ұ ӟ ӅviӋ WKӏliӋ Fy Ӄchӧӣ

n chѭӟc ta hay không. m o v m siêu thay th1Ky Eҧ Ӌ ӇTXDQÿL WKӏVӁ Ӄ ӧ m ҩÿ ÿѭDUDU t nhi u lu n Ӆ ұ

ÿL QJPLQKFKRѭXÿL ÿӇm s c n, v i nhi u con sҳ Ep ӟ Ӆ ӕchӭ Ӈm a siêu Fӫ WKӏYjtӯ yU~ Fi ұt ra c kӃt lu n

Fy Fӫ Pu /~ ҩ ӡ ѭӡ mQJKƭ ҵsӭc nһng chӭQJPLQKFKRTXDQÿLӇm a nh. c b y gi nhӳng ng LQJKHÿ r ng

QKy SKҧ Ӌ NKyPjFy Ӈ Ӄ ѭӧm n bi n th thҳng th ÿ c. Tuy nhiên, th c t m n bi t ӵ ӃOjQKy SKҧ Ӌ mQÿ thuyӃ

SKө ѭӧ ѭӡ ӕ Yj m ҳ ӝ Qj &iFÿ c ng i nghe t WKѫQ, ÿ th ng trong cu c tranh luұn y. c luұ Fӫ KӑQÿLӇm a

119

không ra s c , n a . Wӓ ҳ EpQKѫQ êkiӃ Fӫ KӑFǊ ӝ i Fӫ ӕQJNK{QJÿ Fÿ RKѫQ Dÿ LSKѭѫQJ 1KѭQJ LKѫQFi

h s hiҷn a Fӫ KӑOj ӵÿDPPr, ni m h ng kh i thӅ ӭ ӣ Ӈ Ӌn trong ng i, trong c a .JLӑ Qy ӱFKӍFӫ Kӑ

Một trong nh u c n nh nh t c thuy t nh i thuy t nh không i, ữQJÿLề ầ trá ấ lú ế trì là ngườ ế trì nó mà

ÿ FYăQ Fÿọ bả ẵ ặn có s n, ho ọ dò mà hìc những ng ch trên ữ n nh.

Nên mang theo i vi t s n , nh ng n v o m t th i gian Ej Ӄ ҹ ÿӇtӵWLQKѫQ YjÿӇWKӍ WKRҧ QKu j ÿӇkiӇ VRi ӡ

thuyӃt nh xa i do i vi c t tri n m t lu m WUu FǊ WUi TXiQJQKѭ QKÿL ÿӅWj TXiVD\VѭDYӟ Ӌ SKi Ӈ ӝ ұQÿLӇ

Qj y Eӏ ѭӟ Pj Qҧ Qy ѭӧ QKu YjRÿ không chuҭn tr c vӯa y sinh trong khi i. 1KѭQJNK{QJÿ c n RYăQ

Eҧ Eӏ yPj ӑ y ѭӡ ѭӡ WUun chuҭn sҹQÿ ÿ c. BӣLNKLÿ ng i nghe sӁQKұn thҩy rҵng ng i thuyӃt nh chuҭn

Eӏ ӻ 9j Ӌ ӑ QKj FKi Yu y FyWu Fҧkhông k . vi Fÿ FQKѭYұy nghe rҩt m n, WURQJÿ không nh m, không

chӭD ÿӵng s a ng i thuy t nh. c nh u vi t trên slides. ӵ ÿDP Pr Fӫ ѭӡ Ӄ WUu &Ǌ ӑQJ ÿӯQJ ÿ ӳQJ ÿLӅ Ӄ

Nh t ng chӳng Gz yQJÿ ӵ ѭӡi nghe thuy t c, Ӄ WUu ӑ ѭӧQKÿ Fÿ Kӑ ӡnghe th c, nghe nh ng di n ӭNKi ӳ Ӊ

JLҧ Fi Ku ҧ Fi ӯNKRi Fi yi c nh nh, c t trên FVOLGHVÿ .

.K{QJÿượ nó giọ đề đềc i ng u u.

ViӋc y ru ng i nghe . C n i c lên ng c xu ng ng, , khi ch m Qj VӁ ѭӡ QJӫ ҫ Qy O~ JLӑ O~ ӕ JLӑ NKLKѫLQKDQK ұ

Um Ӄ ҩ ѭӡi. N u th y ng i nghe mҩt tұp trung, nên i lQy ӟQKѫQP QJKѫQ Pӝ FK~ JLӑt t, cao ӝ FK~t t.

ĈL XÿӅ yVӁJL~ Oj ѭӡ ұ ӣOҥp m cho ng i nghe t p trung tr i.

6.3.3. Cử chỉ

Khi thuy t nh c n nhiên, không c u, o. C , ng c i Ӄ WUu ҫ FycӱFKӍtӵ ѭӡ ӋQJÿL JLҧWҥ ӱFKӍ ÿӝ Wi SKҧ SK

h nh buӧp v i n i. Khi i vӟ ӝ QyLGXQJÿDQJ Qy Ӆ ӳng v n ҩ ÿӅ ӗn nên ra tr m nh, khi i v n Wӓ ҫ Wƭ Qy ҩ ÿӅ

vui nên c sôi n i, t t. Nh ng ng i “ c b ng a nh WKu Fy ӱFKӍ ә KRҥ Ei ӳ ѭӡ Qy ѭӧL´ ÿ ҵ Fҧ ӇFӫFѫ WK Pu Oj

nhӳng ng i r t nh công khi thuy t nh. ѭӡ ҩ WKj Ӄ WUu

Ngѭӡi nghe không u n i, n quan t n. ng yên m t FKӍ ӅQJKHÿL Eҥ Qy PjFz Vi Eҥ %ҥQNK{QJQrQÿӭ ӝ

ch dӛ, ho c d a o c t bi u, һ ӵ Yj Eө SKi Ӈ Yu ӃQKѭWK ӉOjm ng i nghe n. i khi i, vi c ѭӡ FKi 1rQÿLOҥ Qy Ӌ

tiӃn n g n ng i nghe m cho . ng, ng v ng ch c, chân m ng ÿӃ ҫ ѭӡ Oj KӑFK~êKѫQ .KLÿӭ Km\ÿӭ ӳ ҳ ӣrӝ

bҵng vai.

Ĉӝ Wi Qy WUӑ Ĉӯ WK} Qy &Ǌ ~ Yjng c tay khi i rҩt quan ng. ng buông ng tay khi i. QJÿӯQJÿ t hai tay o

W~ &Ǌ Kҥ Ӄ ӝ Wi ѭӟ G Fii hay bҳWWD\VDXOѭQJ. ng cҫn n ch ÿ ng c khoanh hai tay tr c ngӵc. Nên ng c

ÿ WăQJWKrPKLӝ Wi ÿӇng c tay Ӌu a l i i gây n t ng, m cho ngTXҧFӫ ӡ Qy Yj ҩ ѭӧ Oj ѭӡi nghe dӉnhӟ

KѫQ JLѫQ Pÿ. Ch ng n, m n tay o không t t, ҷ Kҥ FKp Ej Yj NKtÿӇWӓU}sӵdӭ NKRi ҳ ҩm lên tr c m t ѭӟ һ

ÿӇWӓU} ÿӇ Ӈ WKӏ ӵ ӝ Qy Ӆ ӵ ӕquyӃt tâm, JLѫKDLWD\OrQWUӡi bi u s thua cu c. Hay khi i v s lên xu ng thҩt

th thѭӡng a tr ng ch ng n Fӫ WKӏ ѭӡ ӭ NKRi Fy Ӈ ӇÿѭDWD\EL u di ng l n ng a ,… Ӊ ѭӡQÿ ѭӧ Vy Fӫ Qy

6.3.4. Giao tiӃSYӟLQJѭӡLQJKH

7URQJO~FÿDQJÿӑFEҧQ7X\rQQJ{QĈӝFOұSWҥL4XҧQJWUѭӡQJ%DĈ ӗình ngày 02/09/1945, H

Ch t

ӫ ӏFKEӛQJGӯQJOҥLYà h ào nghe rõ ti Và câu trӓL³ĈӗQJE ӃQJW{LNK{QJ"´

ҧOӡL³&y´

QKѭWLӃQJVҩPUӅQYDQJ9ӟLFkXKӓLÿy ӗÿ ӣQ ҫQJǊLKѫQKҷQYӟLQJѭӡLQJKHWҥR, Bác H ã tr ên g

QrQÿѭӧFVӵÿӗQJFҧPOӟQ

NhiӅXQJKLên c ã chӭXÿ ӍUDUҵQJFKӍFyWK{QJWLQÿѭӧFFKX\ӇQÿӃQFKRQJѭӡLQJKHTXDQӝL

dung các t à b ên bӯ QJӳ P ҥQ QyL QKӡ kP WKDQK OX\ӃQ Oi\ QKDQK FKұP O әQJ [XӕQJ

Câu này th à: ào nghe rõ không?”. Chúng tôi l g chí VѭӡQJÿѭӧFGүQO ³7{LQyLÿӗQJE ҩ\EҧQVӱDÿәLFӫDÿӗQ Ǌ.Ǥ

QJX\rQWKѭN ӫD+ӗ&KӫWӏFKÿăQJWURQJ%iR7KӇWKDR9LӋW1DPVӕQJý riêng c ày 31/08/2002.

120

trҫP«9ұ\SKҫQOӟQFòn l ào cái gì? Nh ào hình à ngôn ngҥLQKӡY ӡY ҧQKWUӵFTXDQWӭFO ӳFѫ

thӇQpWPһWÿLӋXEӝFiFKÿLFiFKÿӭQJÿӝQJWiFWD\YLӋFWLӃS[~FYӟLNKiQJLҧ bҵQJPҳW

Trong r à các nhóm sinh viên th , nhóm thua ҩWQKLӅXFXӝFWUDQKOXұQP ӵFKLӋQWҥLFiFOӟShӑF

cuӝFWKXÿѭӧFtWSKLӃXӫQJKӝFӫDFiFEҥQWURQJOӟSKѫQlҥLlà nhóm l êu ұSOXұQFKһWFKӁQ

ÿѭӧFQKLӅXFKӭQJFӭKѫQ1KyPWKҳQJÿ ӡY ÿӇWKҳQJ"0һFG ӑOұSOXұQNK{QJã nh ào cái gì ù h

bҵQJQKyPNLDQKѭQJFiFKWKӇKLӋQFӫDKӑVLQKÿӝQJKѫQÿӇêÿӃQNKiQJLҧJLDRWLӃSYӟLKӑ

bҵQJPҳW&KҷQJKҥQQKѭWURQJNKLWKX\ӃWWUình, tr à ҧOӡLFkXKӓLKӑOҥLKѭӟQJÿӃQNKiQJLҧP

hӓL³SKҧLNK{QJFiFEҥQ"´Yà có nh àm cho b è trong lӳQJÿӝQJWiFWѭѫQJWӵNKiFO ҥQE ӟSWKҩ\

mình ùng hÿѭӧFWKDPJLDWUDQKOXұQF ӑFKӭNK{QJÿѫQWKXҫQOjQJѭӡLnghe7URQJNKLÿyUҩW

nhiӅXVLQKYLrQNKLÿӭQJWKX\ӃWWUình tr ì ch ài viѭӟFOӟSWK ӍFKăPFK~ÿӑFE ӃWFKXҭQEӏVҹQKRһF

ÿӑFOҥLQKӳQJÿLӅXÿDQJFKLӃXWUên các slide.

Mӝt nh m l n th ng g p ng ng i thuy t nh t kinh nghi m không quan ѭӧFÿLӇ ӟ ѭӡ һ ӣnhӳ ѭӡ Ӄ WUu t Ӌ OjKӑ

Vi ѭӡ Vi ѭӡ JL~ ѭӡ WUu Fy ѭӧ SKҧ ӗt ng i nghe. ViӋc quan t ng i nghe p ng i thuyӃt nh ÿ c thông tin n h i

(t nh thӯinh m t, u b a ng i nghe), ҳ ÿLӋ ӝFӫ ѭӡ Yj ӡ yFyÿ Ӈ ӅÿL u nh i i a nh. Ch ng n, FKӍ Ej Qy Fӫ Pu ҷ Kҥ

khi i, n th y nhi u ng i nghe u n, ho c nh m c, n nhau không Qy Eҥ ҩ Ӆ ѭӡ QKt WUi һ Fy i ҳWQJѫQJi QKu

hi th d thӇu,… n WKuEҥ Fy Ӈ ӯng i b sung thông tin, ho c i ch Oҥ ә һ JLҧ WKt Fө ӇKѫQ. Trong khi thuy t Ӄ

WUu QKu TXi NKi SKz QKu Yj ӝ һ ӝ Yj ѭӡnh nên n bao t n ng, không nên n chҵm chҵm o m t ho c m t i ng i

nghe , c n lên tr n hay n ra c a s i v i Qj yRÿ YjFǊ ѭӧQJNK{QJÿ QKu ҫ QKj QKu ӱ ә ҥKD\TXD\OѭQJO ӟ

ngѭӡi nghe.

Giao tiӃp vӟ ӡi ng i nghe n th n qua viѭӡ Fz ӇhiӋ Ӌc nh thGj i gian tranh luұn v i c i c ӟ Kӑhoһ WUҧlӡ Fi

câu i a . n cho r ng nên chia t ng th i gian thuy t nh ra m b n ph n. M t Kӓ Fӫ Kӑ &yêkiӃ ҵ ә ӡ Ӄ WUu Oj ӕ ҫ ӝ

ph tr thuyҫn trong s nh cho dӕ yGjÿ ӵ ӳ. M t ph n ӝ ҫ ÿӇ Ӄt nh. Hai ph n n i i v i WUu ҫ Fz Oҥ ÿӇ әWUDRÿ ӟ

ng thѭӡi nghe. L ng th i gian ѭӧ ӡ Fө ӇFӫa c ph n c nh d a o c Fi ҫ ӣ FyOӁÿk\ cҫQÿѭӧ [iFÿӏ ӵ Yj Fi

ÿL QKѭQJӅu ki n thuy t nh , Ӌ Ӄ WUu FөthӇ ê ѭӣt ng chia th i gian nh ba ph n l n: d , thuy t ӡ WKj ҫ ӟ ӵtrӳ Ӄ

WUu Yj ұ WUҧ Kӓ FK~ Oj ~nh tranh lu n, lӡi câu i theo ng tôi rҩWÿ ng.

6.3.5. Thu t shú ự chú ý

Nӝ ѭӧLGXQJÿ c chu n t, p v i ng i nghe, ch thuy t ng, y s say ҭ Eӏtӕ SKhӧ ӟ ѭӡ Fi Ӄ WUu ӝQKVLQKÿ ÿҫ ӵ

mê u thu t ng i nghe. Th n khi m t s i nghe quay sang i OjnhӳQJÿLӅ K~ ѭӡ Ӄ үQKѭQJY Fy ӝ ӕngѭӡ Qy

chuyӋn, m vi c riêng, không n n i dung thuy t nh. Trong nh ng tr ng hOj Ӌ FK~êÿӃ ӝ Ӄ WUu ӳ ѭӡ ӧS ÿy

ng g thѭӡi thuy t nh i cӃ WUu SKҧ ӕ ҳng thu t tr i s a ng i nghe. K~ ӣOҥ ӵFK~êFӫ ѭӡ &y Ӈ OjP ÿLӅXÿy

bҵng nhi u ch. i ng u, cao ng, . i tr t tӅ Fi &ythӇ әWKD\ÿ ӳÿLӋ FythӇ JLӑ QyLWRKѫQ &ythӇ әWKD\ÿ ұ ӵ

n th kӝi dung nh y ( không l n l n, nh m t logic a i i). WUu Ej QKѭQJOѭXêÿӇ ү ӝ ÿi ҩ Fӫ Ej Qy &y Ӈ Ӈchêm

Yj ӝ FyWt Kj ѭӟ SKҧ ÿӃ ӝ WUu Ej һo m t câu chuyӋn nh i h c (QKѭQJ i liên quan n n i dung nh y), ho FÿѭD

ra a ng.Yj LFkXE{QJÿ QKҽQKj

6.3.6. Thuy t c ng i mế phụ ườ tráLTXDQÿLể

MӝWFiLNKyWKѭӡQJ[ҧ\UDYӟLQJѭӡLWKX\ӃWWUình là ý ki ã khác, ӃQEDQÿҫXFӫDQJѭӡLQJKHÿ

thұPFKtPkXWKXүQYӟLÿLӅXQJѭӡLWKX\ӃWWUình ÿӏQKQyL%ҥQÿLFKjRKjQJQKѭQJNKiFKKjQJ

ÿã chӑQK ӫDÿӕLWKӫFҥQKWUDQKFӫDEҥQKRһFWӋKѫQÿ ӯQJG ӱK ӫDEҥQYàng c ã t ùng th àng c à có

ác cҧP vӟL Qy%ҥQPXӕQWKX\ӃW WU ÿӇ QJѭӡLQJKHWӯEӓ PӝWÿӏQKNLӃQ WKyLTXHQ WUX\ӅQình

thӕQJQjRÿyYY… là nh ã t ên rӳQJWUѭӡQJKӧSQKѭYұ\(LQVWHLQÿ ӯQJSKҧLWKӕWO ҵQJSKiEӓ

mӝWWKyLTXHQF QNKyKѫQFҧSKiYӥQJX\z ên tӱ

Làm th ào trong nh này? Canergie là m à giáo nӃ Q ӳQJWUѭӡQJ KӧS ӝW QK әL WLӃQJ WҥL 0ӻ ÐQJ

WKѭӡQJWәFKӭFQKӳQJEXәLWKX\ӃWWU ҩWQKLӅXQK ҧQOêÿӃQQJKH&yOҫQVҳSÿӃQình thu hút r à qu

121

ngày thuy ình, khi m ã chu ã ì giám ӃWWU ӑLF{QJYLӋFÿ ҭQEӏ[RQJJLҩ\PӡLÿ ÿѭӧFJӱLÿLKӃWWK

ÿӕFNKiFKVҥQQѫLEXәLWKX\ӃWWU ӵNLӃQGLӉQUDWK{QJEiRWăQJPӭFSKtWKX ӃWình d ê phòng thuy

trình. CanergieFKRQKkQYLrQÿӃQWKX\ӃWSKөF{QJJLiPÿӕFQӑQKѭQJNK{QJÿҥWNӃWTXҧ7KӃ

là ông t ình ӵP ÿӃQJһSJLiPÿӕFNKiFKVҥQ

6DXÿk\OjFXӝFQyLFKX\ӋQJLӳDKӑ

“Canergie: - Nh c thông o a i, c nhiên. ch i. ậ ượQÿ bá củ ngà W{LK˯Lngạ 1K˱QJNK{QJWKể trá ngà

Nếu tôi a i, tôi ng y. c a ch n, ch nhi m ở ÿị vị ngà có lẽ cũ sẽ làPQK˱Yậ Là giáPÿố củ khá sạ trá ệ

củ ngà ứ ợ ậ khá sạ Ngà ứ giá ố của i ra slà FÿHPYề nhiều l i nhu n cho ch n. i không thế, ch c Pÿ c a

ngà cũ ữ níi ng khó mà giữ v ng, ng không nên và cũ u giữ nó. ng v y không o?Ĉú ậ nà

Giá ố ú ậPÿ c: -Ĉ ng v y.

Canergie: - Giả ử ngà ử có s LÿòLWăQJWLền thuê, chúng ta hãy cùng tính th xem, ngài lợi hay

không i. Xin i v t l i tr c: N u h i tr ng không cho ng tôi thuê ng i, có lợ nó ề mặ ợ ướ ế ộ ườ chú để giả bà

mà để ổ có ể Vì cho người khác thuê t chức khiêu vũ, ngài th WKXÿược nhiều tiềQK˯Q. thời gian

t ch thổ ức các hoạ ộ dàWÿ QJÿó không i lắm, họ có ể giá thuê với rất cao cho một lần, K˯QUất

nhiều ti n thuê ề của chúng tôi. Cho chúng tôi thuê, ng u thi t. Bây gi ta rõ rà là chị ệ ờ hãy phân

tí ặ ợ ướ ngà ề ố ớ chú nhì dàch m t không l i: Tr c tiên LWăQJWL n cho tKXrÿ i v i ng tôi, n lâu i, ÿó quả là

giả ớ ậ ở ự ổ chú ngàm b t thu nh p, b i vì th c tế ngà ã Lÿ ÿX i ng tôi. 7{LNK{QJÿủ tiền thuê cho trả i,

tất phả tì kháLÿL PQ˯L c. Còn mộWÿLều bất l i nợ ữDÿối v i ớ ngài, lớp huấn luy n ệ này thu hút cả

ngà ấ đế giả bà tạ khá sạ củ ngà ố ngàn cá ộ quả lý n b n trung cao c p n nghe ng i i ch n a i, ÿ i với i mà

nó ẳ phả ộ cá quả ố ộ ấi, ÿó ch ng i là m t ch ng cáo s QJÿ ng không m t tiềQ˱? Thực t , nế ếu i ra ngà bỏ

QăP Qÿ Lÿ LQK˱WKnghì ô-la ng o trên o , ch c quả cá bá chí ắ gì mờ ượ ườc nhiều ng ế tới tham quan

khá sạ củ ngà ớ ấ củ ngà ờch n a i, l p hu n luyện DW{Lÿã giúp i m i n, o không i? họ đế lẽ nà có lợ

Giá ố ú ậPÿ c: -Ĉ QJQK˱Y y. …1K˱QJmà

Canergie: - Xin suy cho i i tôi sau, c không?nghĩ kỹ rồ trả lờ ÿượ

ết ng không t ng ti n thuê)”quả giáPÿố ồFÿ ý ă ề

Trong câu chuy ên chúng ta thӋQWU ҩ\UҵQJFyWKӇWKD\ÿәLTXDQÿLӇPTX\ӃWÿӏQKFӫDQJѭӡLQJKH

bҵQJFiFKKLӇXOӧLtFKFӫDKӑYà ti ành phân tích vӃQK ҩQÿӅWӯTXDQÿLӇPOӧLtFKÿyÿӇUӗLYҥFK

ra cho h à hӑWKҩ\O ӑFyOӧLKѫQQӃXQJKHWKHRFK~QJWD

.KLWDÿӥPӝWYұWUѫLWӯWU ӕQJFKҷQJKҥQPӝWTXҧEyQJQKӓWK ӋFÿѭDWD\WӯGѭӟLên cao xu ì vi

OrQQJѭӧFFKLӅXUѫLFӫDQyÿӇÿyQQyFyWKӇFKRNӃWTXҧUҩW[ҩX ҧEyQJVӁQҭ\UD[D1JѭӡL– qu

WD WKѭӡQJ ÿӇ TXҧ EyQJ [XӕQJ JҫQ WD\ Pình rӗL ÿѭD WD\ [XӕQJ GѭӟL Fùng chiӅX UѫL YӟL Qy

QKѭQJKѫLFKұPKѫQPӝWFK~WUӗLPӟLEҳWÿѭӧFTXҧEyQJ

ThuyӃWWUình cho ngѭӡLFyêNLӃQÿӕLOұSFǊQJQrQOjPWKHRFiFKÿy9jRÿҫXFK~QJWDNK{QJ

nên “t ùng hҩQF{QJSKӫÿҫX´QJѭӡLQJKHPjQrQViQKEѭӟFF ӑPӝWÿRҥQÿѭӡQJVDXÿyPӟL

tiӃQKành phân tích cho hӑWKҩ\FiLVDLFiLGӣWURQJTXDQÿLӇPFӫDKӑ

6.3.7. tr p Cá cụ c công ợ giú

Trong th i y nay, tr ng tr ng h p không u ki n, n nh th ng ng i ӡL ÿҥ QJj ӯ nhӳ ѭӡ ӧ Fy ÿLӅ Ӌ Fz Eu ѭӡ ѭӡ

thuy h tr thuyӃt nh không i, n ng nhi u công WUu FKӍ Qy PjFz G Ӆ Fө ӛ ӧ ÿӇ ӋWăQJ WKrPKL u TXҧ Ӄt

WUu &i Fө ӛ ӧ ә Ӄ OjFi YjFi WUu WUunh. c công h tr ph bi n nhҩW c video clip FFKѭѫQJ nh nh chiӃXQKѭ

powerpoint, ày chúng tôi trình bày vVѫÿ WѭGX\7URQJSKҫQQӗ ӅYLӋFVӱGөQJVѫÿӗWѭGX\Yj

FKѭѫQJWU ÿӇWKX\ӃWWUình PowerPoint ình.

6ѫÿ WѭGX\0LQGPDSồ

Ĉk\OjPӝWF{QJFөWѭGX\ÿѭӧF7RQ\%X]DQÿӅ[XҩW3KѭѫQJWLӋQQày giúp chúng ta phát huy

khҧQăQJFӫDFҧKDLEiQFҫXÿҥLQão, phát huy khÿӗQJWKӡL ҧQăQJWѭGX\WUӯXWѭӧQJVX\OXұQ

Nh lững cu i i tinh tộFÿố thoạ ế và SK˱˯QJ7k\ ời bình/ HӗVӋ H ng.-H.: NXB Lao ng, 2004, tr.24-25ӗ Ĉӝ .

122

logic, và kh ình Công c ày giúp thuy ình rҧQăQJWѭӣQJWѭӧQJFҧPQKұQWUtQKӟK ҧQK өQ ӃWWU ҩW

tӕWYì các thông tin ình bày d ình v nên r , . ÿѭӧFWU ѭӟLGҥQJK Ӂ ҩWWUӵFTXDQ VLQKÿӝQJ 6ѫÿӗWѭGX\

nhiӅXPàu s ên c , . , vi ùng các tҳFQ ǊQJFXӕQK~WQJѭӡLQJKH QJѭӡL[HP 7KrPYjRÿy ӋFG ӯNKRi

giúp bi , . , ӇXÿҥWWK{QJWLQQJҳQJӑQ F{ÿӑQJ 6ѫÿӗWѭGX\JL~SQJѭӡLQJKH QJѭӡL[HPQҳPEҳW

dӉGàng các  chính, và ghi nh chúng d àng. ӟ ӉG

ThӵFKLӋQVѫÿӗWѭGX\QKѭVDX

L nҩ\JLҩ\WUҳQJÿһW ҵm ngang, v ình v ài vào trung ӁPӝWK ӁKD\ELӇXWѭӧQJQjRÿyWKӇKLӋQÿӅW

tâm t ài s ình vӡJLҩ\0ӛLQӝLGXQJFKtQKFӫDÿӅW ӁÿѭӧFELӇXGLӉQEҵQJPӝWQKiQKEҳWÿҫXWӯK Ӂ

WUXQJWkPÿy&iFQKiQKÿyÿѭӧFYӁEҵQJFiFP ӯNKyDKRһFYӁàu khác nhau. Trên nhánh ghi t

biӇXWѭӧQJKình à nó biҧQKWѭѫQJӭQJYӟLQӝLGXQJP ӇXÿҥW&XӕLFiFQKiQKOӟQEҳWÿҫXYӁFiF

nhánh con, bi ình v thay ӇXGLӉQFiFQӝLGXQJQKӓFӫDQӝLGXQJOӟQWѭѫQJӭQJѬXWLrQGQJK Ӂ

cho tӯQJӳÿӇELӇXÿҥWYҩQÿӅ

Khi v ý nhӁVѫÿӗWѭGX\FҫQOѭX ӳQJÿLӅXVDXÿk\

 CҩXWU~FVѫÿӗSKҧLUõ ràng, có th ào s ình trӇÿiQKVӕWKӭWӵÿӇELӃWQӝLGXQJQ ӁWKX\ӃWWU ѭӟF

nӝLGXQJQào sau. Các nhánh không l ào nhau. Nhánh và ch v àng ӗQJY ӳӣWUXQJWkP ӁWRÿұPF

ra xa trung tâm càng nhӓKѫQQKҥWKѫQ

 ĈӝGjLFiFQKiQKYjÿӝG ӯNKyDKRһFK ӁWU ҧLJҫQEҵQJQKDXÿӇWҥRVӵài t ình v ên nhánh ph

OLrQWѭӣQJ



Các nhánh nên v ên, ch ên nhánh không nghiêng quá 45 vì nhӁFRQJWӵQKL ӳWU

ѭWKӃNKyÿӑF

ChӳYLӃW nên rõ ràng, t à viӕWQKҩWO ӃWFKӳLQKRD

 MӛLQKiQKWӯKình v ùng ph ùng m àu. ӁWUXQJWkPÿӃQQJӑQQKiQKFRQFXӕLF ҧLÿѭӧFYӁF ӝWP

1KѭYұ\PӛLQӝLGXQJFKtQKÿѭӧFP ҵQJPӝWPjXJL~SFKRQJѭӡL[HPGӉWKHRG

ã hóa b õi .

6ѫÿ WѭGX\NK{QJ Qÿӗ FKӍG ÿӇ ҭ Eӏ ӝ Ӄ WUu 1yFzng chu n n i dung thuy t nh. ѭӧ G ÿӇc ng thuyӃt

WUu ӝ ӗ ҽ U}Uj Pj ҳ VӁOj ѭӡnh. M WVѫÿ WѭGX\ÿ p, ng, ÿҫy u s c m cho ng i nghe thu t o n i Eӏ K~ Yj ӝ

dung thuy t nh. p ng i nghe ch ng nh ng nghe, n “th y” c ng, d m Ӄ WUu 1yJL~ ѭӡ ҷ ӳ PjFz ҩ Fi êtѭӣ Ӊnҳ

bҳt logic a bu i thuy t nh. nh nh u s c m cho ng i nghe dFӫ ә Ӄ WUu +u ҧ YjPj ҳ Fӫ ӗ OjDVѫÿ WѭGX\ ѭӡ Ӊ

nhӟ, d m n i dung thuy t . p ng i thuy t nh r t nhi u. VӉFҧ ӝ Ӄ WUuQKKѫQ 6ѫÿ WѭGX\ӗ JL~ ѭӡ Ӄ WUu ҩ Ӆ ӟLVѫ

ÿӗWѭGX\, ng i thuy t nh t ch n tr c m t. Ng i thuy t nh không l n l n ѭӡ Ӄ WUu FyFҧmӝ Nӏ Eҧ ѭӟ һ ѭӡ Ӄ WUu VӁ ү ӝ

th th thӭtӵhay n i dung nh y, ng ӝ WUu Ej FǊ VӁ ҩy t , ӵWLQKѫQ Yu ӃQy ORiLQăQJOѭX t, c t t ӱFKӍKRҥ Ei

KѫQ QJѭXÿL Pÿ. Nhӳ Ӈ m FK~nêu cho thҩy ng ta rҩt nên YӁ ӗ ÿӇ Ӄ WUuVѫÿ WѭGX\ thuy t nh.

NhiӅu ng i g p i không u . ng ta ѭӡ һ SKҧ NKy YӁ ӗ YuNKăQNKL Vѫÿ WѭGX\ FyQăQJNKLӃ YӁ .KLÿyFK~

Fy Ӈ ӱGө Fi Ӆ Gө ÿӇYӁ ӗ &i Qj QJRj Fith s ng c phҫn m m chuyên ng Vѫÿ WѭGX\. c phҫn mӅm y, i c

chӭFQăQJYӁQKinh, vi t ch , ng bao, tô u, n cung c p thêm r t nhi u bi u t ng, Ӄ ӳ YӁ ѭӡÿ Pj Fz ҩ ҩ Ӆ Ӈ ѭӧ

Ku Fy &i ҫ ѭӧ ӱGө Ojnh ҧnh sҹn. c ph n mӅPKD\ÿ c s ng hiӋn nay FreeMindmap, Mind Manager,

ConceptDraw MINDMAP.

+u Oj ӗ Ӆ YӁ ӗ Fӫnh 6.1. VDXÿk\ Vѫÿ WѭGX\Y viӋc Vѫÿ WѭGX\ a Tony Buzan

MӝWVӕQJѭӡLYӁFiFQKiQKFKtQ ӝWP ҩSF ӁQ ҩ\U ҩSÿӝh cùng m àu, các nhánh con cùng c ùng màu. Cách v ày cho th õ c

cӫDêWѭӣQJQKѭQJNK{QJFKRWKҩ\VӵOLên tөFWURQJSKiWWULӇQêWѭӣQJNKyWiFKFiFQӝLGXQJ

123

+unh 6.2.Oj ӗ Wt Ej Fӫ Wi JLҧĈӛ ӝVѫ ÿ Wѭ GX\SKkQ ch L WKѫ4Xr+ѭѫQJ a c Trung Quân, do m t

QKy ҥ Kӑ ӕ YӁPVLQKYLrQWUѭӡQJĈҥLKӑF.LQK7Ӄ ұW ӝFĈ- Lu , thu i c Qu c gia TP. HCM, .

Khi dùng VѫÿӗWѭGX\ÿӇWKX\ӃWWUình b ùng b ên gi ùng bҥQFyWKӇG ҧQYӁWU ҩ\FǊQJFyWKӇG ҧQ

ÿLӋQWӱVFDQOҥLEҧQYӁWU ҩ\KRһFILOHEҧQYӁQӃXGQJFiFFKѭѫQJWU ӁVѫÿӗWѭGX\ên gi ình v

BҧQÿLӋQWӱWKѭӡQJÿѭӧFSKyQJOrQ NtFKWKѭӟF WRKѫQVӱGөQJÿѭӧFFKRFҧ FiFEXәLWKX\ӃW

trình òi h ên dùng thuÿ{QJQJѭӡLWKDPGӵYjNK{QJÿ ӓLSKҧLWUHRGiQWUѭӟFQ ұQWLӋQKѫQ

'QJVѫÿӗWѭGX\EҥQFKӍFҫQWU ӃWNӃVѫÿӗÿyOjÿҧPEҧRWU ӵY ӝLình bày theo logic thi ình t à n

dung thuy ình hӃWWU ӧSOê.

124

PowerPoint

Powerpoint nh ti n ch trong b office a công ty Microsoft, t Ojmӝ WUuWFKѭѫQJ Ӌ t ӝ Fӫ Yuth mӃQyFy һ

trong i y nh Pӑ Pi Wt FyGng h u nh windows. Hi n nay h i thuy t nh ӋÿLӅ Kj Ӌ ҫ ѭӡXQKѭQJ Ӄ WUu Qjo

FǊng sӱ Gө WUu Qj ÿӇQJFKѭѫQJ nh y thiӃt kӃYj Ӄ Fi WUu ӗchi u c phiên nh chiӃu (presentation) g m

nhiӅu slides p thuy t nh.JL~ Ӄ WUu

ĈӇ Ӄ Eҥ KmthiӃt k presentation, n \FăQF QKÿ ÿӭYj ӝ Ej WUuo n i dung i thuyӃt m ѭӧ ҭ Eӏ ҹ ÿӇc chu n s n

ÿѭDUD LGXQJÿ FVOLGHÿ FăQFFi ê ѭӣ Wҧ ӝc t ng chuyӇn i n y Fi Fibҵng c slides. Tuy ѭӧ Ӄ Ӄc thi t k ӭ

Yj Fi ӝ m ҭ Eӏ ê Eҧ Ӄ Yj Oj ӭKRj WRj NKio c n LGXQJÿ chu n , QKѭQJOѭX rҵQJYăQ n vi t slide hai th n n c

nhau. Không bao gi c p nguy n vi t n o slide. C n m ki m thêm ӡ ѭӧÿ FKp rQYăQYăQEҧ Ӄ ÿӇGi Yj ҫ Wu Ӄ

Fi Ku ҧ WKt ӧ ÿӇ Ӄ һ ә ӝ ӯ ӳ +u ҩc nh nh ch h p thay th ho c b sung thêm cho n i dung t ng . nh ҧnh r t quan

WUӑ Yu ӛ Ku Ӈ Wҧ ҵ &Ǌ Wu Fi ӯNKRiÿӇ Ӄng, m i nh chuy n i thông tin b ng 10.000 tӯ. ng cҫn m ra c t thay th

cho c câu, i. Fi Fi Rҥ GjFÿ QYăQ

&i FKӍG t ӛ Fy TXi Gz WKuFi JLi ӕc slide ng t tӯ. M i slide nên không 6 ng. Theo Richard Hal c Pÿ c

Vi Wҥ ҩ Oƭ TXҧ Fi ҷ ӏ ӳ i SKt TXҧ Fing o nh t trong nh vӵc ng o tӯng kh QJÿ nh rҵng nh ng tҩm p ch ng o

không nên i t . Ch ng n, slide trong nh 6.3. a u ch : FyTXimѭӡ ӯ ҷ Kҥ Ku VDXÿk\FKӭ TXinhiӅ ӳ

I.2. L CH S NGHIÊN C UỊ Ử Ứ

- Những phát hi u tiên vào nh 20 c a th X –ệQÿầ ữQJQăP ủ ế kỉ

những công c n ụÿ á ÿѭ ợF ÿăQJ WURQJ FXố Ecole Francaise

d’Extreme Orient tập XXX xu t b 1930.ấ ảQQăP

-Ĉ QQăPế 1958, L. Malleret công b thông tin vố ề “Những công

trìQK ÿ W ÿấ ắp hình tròn ở1DPĈ{QJ'˱˯QJ ” (tạp chí BEFFEO-

59).

- NhữQJ QăP80 c a th XX, nhi u nhà nghiên c óủ ế kỉ ề ứXÿmF

nhữQJFKѭѫQJWUình t i vùng này.,ạ

-1ăP 1999 – 2000, Trung tâm Nghiên c u Kh o c c t i ứ ả ổ họ ạ

Tp. H Chí Minh và B o tàng Bì n hành nhi t ồ ả QK3Kѭ FÿmWLớ ế ềXÿợ

ÿL WUѭ Fÿề ấ ừu tra nghiên cứu có quy mô lớn nh t t ớ ến nay.

- Kết h p v i nh ng k t qu nghiên c u g , c bi t làợ ớ ữ ế ả ứ ầQÿk\ ÿặ ệ

khai qu t di tí c T i nhi u thông ậ FK$Q.KѭѫQJYà Lộ ấQ,,ÿmÿHPOạ ề

tin có giá tr góp ph n làm sáng t t s n nh t liên ị ầ ỏ mộ ố vấQÿ FѫEề ả ấ

TXDQÿ

ế

n lo

ạ

i h

nh di t

ch n

Hì ớ ệ tí ấ ắ hì trò Bì ướ củ ngà lị ửnh 6.3. Slide gi i thi u di FKÿ Wÿ p nh n nh Ph c a sinh viên nh ch s

+m ӕ ҳ U~ Jӑ ӕ ӯ ӕ ҫ ӫ ӯ ӕ Fy Ӈy c g ng t n s t xu ng. Trong slide không c n viӃWÿ FkXYăQ, nhӳng t n i th

ORҥ Eӓ Fi WUu Ej Nê Ӌi , thay bҵng ch nh y hoһc hi u.

9tGө

&kXEDQÿ &kXÿầu ổ lại i

ThuyӃt nh = sân kh uWUu ҩ

TXmng ngҳt

Thuy nhӃt nh sân kh u… WUu Oj ҩ Fy ӳng ng TXm

ngҳt…. n th p n cao, n nhanh &y Rҥÿ ҩ Yj Rҥÿ Fy Rҥÿ

Yj Rҥ

ÿ n chұm.

&y:

ĈRҥn thҩp

125

ĈRҥn cao

ĈRҥn nhanh

ĈRҥ ұn ch m

Khi n thuy t nh, ng tr c quan Eҥ Ӄ WUu Wi ӝFÿ ӵ FythӇÿѭD

Eҥ Yj Ӄ ӗ Wҿ QyVӁ ӕn lên nhӳng tҫm cao n u bu n , gi ng

QKѭVӭc n a neo trên bi n.Fҧ Fӫ Pӓ Ӈ

ThuyӃt nh:WUu

Trӵc quan t m cao ҫ

Bu trӗn neo = Wҿ Pӓ WUu Ӌ

Nhӳng ngѭӡi b c trӝ ӵc, thҷng thҳn thѭӡ ѭӧQJ ÿ c

nhiӅu ng i yêu m nѭӡ Ӄ

Bӝc tr c, th ng th n c yêu m nӵ ҷ ҳ ÿѭӧ Ӄ

(/ѭXê: c trên m i i n t n t , i nh m u c slide. c Fi YtGө ӟ FKӍQy ÿӃ NKҧ U~QăQJ Jӑ ӯ FKѭDSKҧ OjKu ү Fi &i

slide n ng nh nh nh tr c quan tFz FythӇG Ku ҧ YjVӁFyWt ӵ ӕWKѫQ

0j YjKu Fi ӑ SK ӟ ѭӡ ѭӡ Oj ѭӡu sҳc nh ҧnh trên c slide nên ch n hӧp v i ng i nghe. NӃu ng i nghe ng i

WUҿ ә WKuKu ҧ Fy Ӈ Ӆ Pj Fy Ӈ ӝ SKҧ ҳ ӝtu i nh nh th nhi u u sҳc, th vui nh n, QKѭQJ i g n vӟi n i dung, nên

G Ӌ KRҥ Ku ѭӡ ә WKuKu ҧ YjPj SKҧng hi u ӭng t nh. NӃu ng i nghe nhiӅu tu i nh nh u sҳc i chuҭn mӵc,

trang ng, ng, ngay ng n, không lòe t, không c n nhi u hi u t nh.WUӑ U}Uj ҳ ORҽ ҫ Ӆ Ӌ ӭQJKRҥ Ku

7Uu Ej Fi ÿӅWj Kӑ FǊ G Ku ҧ ҭ W~nh y c i khoa c ng nên ng nh nh theo kiӇu chu n mӵc, nghiêm c, không

vui nh n, không u m u. c slide nên ng m t u n n, i (t t nh t xanh ӝ TXi nhiӅ j &i G ӝ Pj Ӆ KѫLWӕ ӕ ҩ Oj

ÿ ÿ WѭѫQJұ ӳ Ӄ Pj Vi ÿӇFym), ch vi t u ng ӝ SKҧ ӕn t t.

&i F ӝ Fy ӝ Pj ӯ ѭӡc slides trong ng m t presentation nên chung m t u nӅn. Tr tr ng hӧp thӡi gian

thuy ng nhiӃt nh n i dun ng v i c slide i b ng nhau WUu ӝ JWѭѫQJӭ ӟ Fi Gj ҵ Yj ѭӡi thuy t Ӄ WUu mQKÿ Ӆu l n ҫ

tұp d t thuy t nh v i c slide, n c tr ng h p c không nên presentation y tѭӧ Ӄ WUu ӟ Fi Fz Fi ѭӡ ӧ NKi ÿӇ FKҥ ӵ

ÿ LÿLӝ Pj ÿӇ ѭӡng, nên ng Ӆ Ӈu khi n viӋc chuyӇn slide bҵng n m hoEj SKt һc/ chuYj ӝt y nh. Pi Wt

Hai nh 6.4, 6.5 c slide a Steve Jobs Bill Gates. Ku VDXÿk\OjFi Fӫ Yj

Slide Fӫ JLҧD6WHYH-REVÿѫQ QKѫQ, t ch , nh t ӳKѫQ QKѭQJÿ Fÿѭӧ i JLiFDRKѫQ

Hình 6.4. M t trong nh ng slide a Steve Jobs ӝ ӳ Fӫ

126

Hình 6.5. M t trong nh ng slide a Bill Gatesӝ ӳ Fӫ

7y Oҥ ӱGө ÿӇOj Ej WUu ê ӝ ӕ Ӆm i, khi s ng powerpoint m i thuyӃt nh cҫQOѭX m t s ÿL XVDXÿk\

- &i ѭӧFVOLGHNK{QJÿ c m ra c, nên ng nh nh, , ng bi u, t ng tOj ÿӇ ӑÿ YuthӃ G Ku ҧ ÿӗWKӏ Eҧ Ӈ Pjt G ӯ

ng .ӳ

- &ic slide không thay th cho l i thuy t nh, ng c t , hay h t Ӄ ӡ Ӄ WUu YuthӃ ӯÿ ӕgҳQJÿѭDWҩ Fҧ ҫXQKѭWҩ

Fҧ ӝ WUu Yj Fi &KӍ FKӑ ӝn i dung thuyӃt nh o c slide. nên n nhӳng n i dung cҫn thiӃt nhҩt, viӃt i Oҥ

FK~ng thұt ngҳn Jӑ ÿӇ Yj Fin ÿѭD o c slide.

- &KӍnên s ng c ki u (font) ch quen thu , Arial,… nh y ӱGө Fi Ӈ ӳ ӝFQKѭ7LPH1HZ5RPDQ ÿӇWUu Ej

trong c slide. ng c font ch o ra hi u p, tuy nhiên n p Fi ' Fi ӳOҥFythӇWҥ Ӌ ӭQJÿҽ Eҥ FyQJX\FѫJһ

NKy YuPi Wt Eҥ WUu Fy Ӈ Fy ӳ yNKăQ y QKQѫL n nh chiӃu th không font ch ÿ .

- NӃu o o v c v n khoa c không nên ng nhi u hi u ng t nh, nhiEi Fi ӅFi ҩ ÿӅ Kӑ WKu G Ӆ Ӌ ӭ KRҥ Ku Ӆu u Pj

sҳc, nên nh y n , ng.Pj WUu Ej JLҧ Gӏ F{ÿӑ

- Cҫn n c (size) l n n theo i, i chung không ng c cFKӑ ӥchӭ ÿӫ ӟ ÿӇNKi JLҧdӉ G} Qy G Fi ӥchӳQKӓ

KѫQ28 (tr trong c ng d u). C to ng cho c nh, c tiêu . c ph n ӯchӳ Fi Eҧ ӳliӋ ӥchӳ G Fi êFKt Fi ÿӅ &i ҫ

NKi G ӳQKӓ ӱGө Pj ÿӇ ҩ Pҥ Fi ҩ Jҥc ng ch KѫQ. Nên s ng u sҳc nh n nh thay cho c d u ch chân hay in

nghiêng.

- Tұp i tr c nhi u l n m o n i dung i n nh chi u b ng PowerPoint Qy ѭӟ Ӆ ҫ ÿӇ ҧÿ Eҧ ӝ Qy Yjphҫ WUu Ӄ ҵ SK

hӧp v i nhau.ӟ

6.4. Hậu thuy t nhế trì

Sau khi k t c i thuy t nh c n cung c p cho ng a email, s n i liên Ӄ WK~ Ej Ӄ WUu ҫ ҩ ѭӡ ӏLQJKHÿ FKӍ ӕÿLӋ WKRҥ

Oҥ Yj Oҥ ӏ FKӍ Yj ӕ WKRҥ Fӫ Kӑ ѭӡ Ӄ WUu FǊ WUҧc, ghi Lÿ a email s ÿiӋn i a (n . NgӃXFyWKӇ i thuy t nh ng cҫn

l hӡi c câu Fi Kӓ mLÿ ӭa v i ng i nghe c câu i c a , n u . c cu c g p ӟ ѭӡ FǊ FiQJQKѭ Kӓ NKi Fӫ Kӑ Ӄ Fy &i ӝ һ

gӥEjn lu n v i v i ng i nghe t ch. Nh ng bu y i m ұ ӅÿӅWj ӟ ѭӡ VӁrҩ Fyt ӳ ә әLWUDRÿ LQKѭYұ Wҥ ӝRFѫK Oj

U} Fi ê Nӏ WUu Ej ә Ӄ WUu JLҧ Fi ҳ Fӫ ѭӡthêm c FKѭD p nh y trong bu i thuy t nh, i tӓD c thҳc m c a ng i nghe

YjJL~ ҳ һp th t ch t quan hӋ.

Công vi c n i t kinh nghi m t i thuy t c hiӋ Fz Oҥ OjU~ Ӌ ӯbuә Ӄ WUu mQKÿ thӵ Ӌn. Vi c t kinh nghiӋ U~ Ӌm

QKѭY KѫQұy th c hi n theo m t ӵ Ӌ QKy VӁFykӃ TXҧ Oj ӝ Pu YjOj Fj әm m t nh, m ng sӟm sau bu i thuyӃt

WUu WKuFj ӕ YuO~ yFz ӟ ѭӧ Ӆ Ӊ Ӄ YjFҧ [~nh ng t t, Fÿ n nh ÿ c nhi u di n bi n m c.

Cҫn ki m ng v n sau:ӇPÿLӇ Fөth nhӇ ӳ ҩ ÿӅ

1. Buәi thuy t nh n ra theo k ch không (v m, th i gian, ng i tham d , Ӄ WUu FydiӉ ӃKRҥ Ӆ ӏ Ӈÿ DÿL ӡ ѭӡ ӵ

SKѭѫQJWLӋ ӱGөn s ng)?

127

2. Ngѭӡi nghe ti p nh n i thuy t o? Ӄ ұ Ej Ӄ WUu ӃQjQKQKѭWK

3. Cӱ FKӍ, u b a ng i thuy t ÿLӋ ӝ Fӫ ѭӡ Ӄ WUuQK QKѭ WKӃ Qjo? c thi n m, h ng *k\ÿѭӧ Ӌ Fҧ ӭ WK~ QѫL

ngѭӡi nghe không?

4. &y Qy ѭӧ ~Lÿ F ÿ ng n nh không? Th i gian thuy t nh ng d nh ӝ mL GXQJÿ ÿӏ ӡ Ӄ WUu Fy ~WKHR ÿ ӵ Wt

không?

5. Nhӳng di n bi n Ӊ Ӄ Qjo bҩt ngӡ?

Dӵa o vi c ki y ta m ch t huy nh m t t c c c thi u Yj Ӌ Ӈ ұPÿLӇPQKѭY VӁWu Fi SKi ӳQJÿLӇ ӕ Yjkhҳ SKө Fi Ӄ

Vy ÿӇ ҫ Oj ӕt l n sau m t WKѫQ

Câu h à bài t 6ӓLY ұSFKѭѫQJ

1. y l a n m t i thuy+m ӵ FKӑ ӝ ÿӅWj Ӄt nh cho c n trong l p i i sao i n .WUu Fi Eҥ ӟ YjQy U}Wҥ Oҥ FKӑ ÿӅWj yLÿ

2. y l p k ch thuy t nh n i t p 1 ho c m t i c tùy n.+m ұ ӃKRҥ Ӄ WUu ÿӅWj mFKӑLÿ ӣEj ұ һ ӝ ÿӅWj NKi FKӑ

3. y phân ch n thi n n k ch thuy t nh v i ng bi+m Wt Nӻlѭӥ YjKRjQJKѫQ Ӌ Eҧ ӃKRҥ Ӄ WUu ӅÿӅWj ө\ ӋQÿm

d y.ү QjQWURQJFKѭѫQJ

4. (Theo m) L a n m t i n t nh trong th i gian 10 t tr c l p.QKy ӵ FKӑ ӝ ÿӅWj Yjchuҭ EӏthuyӃ WUu ӡ SK~ ѭӟ ӟ

Tài li 6ӋXWKDPNKҧR FKѭѫQJ

1. Angela Murray. . NXB Thanh , 2007.Thuyết trình chuyên nghiệp trong kinh doanh +Ri

2. H ng. . NXB Lao ng 2004.ӗVӋHӗ Nh những cuộ ốFÿ i thoại tinh tế và SK˱˯QJ7k\ lời bì Ĉӝ

3. Phong Li u. . NXB Thanh , 2007Ӊ Di ngễn thuyết trước công chú +Ri

4. Richard Hal. . NXB Lao ng, 2009.Thuy nết trình thậ giảWÿ˯Q Ĉӝ

5. Tony & barry Buzan. . NXB T ng h p TP.HCM, 2008.6˯ÿồ W˱GX\ ә ӧ

6. Microsoft Vi t Nam. Giáo Trình 2007 Ti .Ӌ E-learning PowerPoint ӃQJ9LӋW

7. http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang dien dat thuyet trinh

8. Ebook Kỹ QăQJWKX\ết trình http://www.ebook.edu.vn

Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

| 1/127

| | Tải xuống

Preview text:

PGS, TSKH Bùi Loan Thùy
PGS, TS PhҥPĈình NghiӋP
Kӻ năng mӅm
73+&0QăP10 1
LӠ,1Ï,ĈҪU
KӻQăQJPӅPOà thuұWQJӳGQJÿӇFKӍFiFNӻQăQJWKXӝFYӅtính cách FRQQJѭӡLNK{QJPDQJ
tính chuyên môn, không thӇVӡQҳPÿѭӧF. Ĉk\OjPӝWNKiLQLӋPUӝQJ. KӻQăQJPӅP bao hàm
trong nó rҩWQKLӅXNӻQăQJQKѭNӻQăQJOàm viӋFnhóm, kӻQăQJWѭGX\ sáng tҥRkӻQăQJWѭ
duy phҧQELӋQ, kӻQăQJJLDRWLӃSNӻQăQJWKX\ӃWWUình, kӻQăQJJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ, kӻQăQJTXҧQ
lý thӡLJLDQ, tәFKӭFF{QJYLӋF v.v….
KӃWTXҧ QJKLên cӭXFӫD9LӋQ 1JKLên cӭX JLiRGөF 9LӋW1DP F{QJEӕ WUên báo Sài gòn giҧL
phóng ngày 14/12/2009 cho thҩ\FӭWURQJVLQKYLên tӕWQJKLӋSFyWUѭӡQJKӧSEӏÿiQK
giá thiӃXNӻQăQJPӅPVLQKYLên không tìm ÿѭӧFYLӋFOàm thích hӧSYì nguyên nhân thiӃX
kӻQăQJPӅPTheo Bӝ/DRÿӝQJ - 7KѭѫQJELQK - Xã hӝLFӭKӗVѫ[LQYLӋFFKӍFyKӗ
VѫÿҥW\êu cҫXYӅFKX\ên môn và kӻQăQJPà doanh nghiӋSFҫQ
Ĉk\OjFRQVӕEiRÿӝQJÿӓYӅVӵNKLӃPNKX\ӃWWURQJQӅQ giáo dөFÿҥLKӑFӣ9LӋW1DPKLӋQQD\
Giáo trình “KӻQăQJ mӅP”ÿѭӧFELên soҥQ nhҵPJySSKҫQ NKҳFSKөFFiF KҥQFKӃ FKtQKFӫD
sinh viên ViӋW1DPKLӋQQD\Oà thiӃX kӻQăQJWKӵFKành xã hӝL. Do bӏJLӟLKҥQYӅWKӡLOѭӧQJ
WURQJFKѭѫQJWUình hӑFQên chúng tôi lӵDFKӑQFiFNӻQăQJFѫEҧQsinh viên cҫQSKҧLÿһFELӋW
chú trӑQJWUDXGӗLYà rèn luyӋQWURQJTXiWUình hӑFÿҥLKӑF ÿӇWUình bày trong giáo trình. Ĉylà
các kӻQăQJOàm viӋFQKyPNӻQăQJWѭGX\SKҧQELӋQ, kӻQăQJSKiWKLӋQYà giҧLTX\ӃWYҩQÿӅ
khoa hӑFNӻQăQJthuyӃWWUình.
NӝLGXQJJiáo trình bao gӗP6FKѭѫQJ:
&KѭѫQJ Khái quát vӅNӻQăQJPӅP:FKѭѫQJQj\làm rõ khái niӋPNӻQăQJYà kӻQăQJPӅP,
ÿѭDUDFѫVӣNKRDKӑF cӫDYLӋFKXҩQOX\ӋQNӻQăQJ, các loҥLNӻQăQJ và tҫPTXDQWUӑQJFӫDNӻ
QăQJPӅPWURQJ cuӝFVӕQJYà sӵQJKLӋSÿӕLYӟLVLQKYLên.
&KѭѫQJ2. KӻQăQJOàm viӋFQKyPtrình bày các vҩQÿӅFKXQJYӅQKyPbҧQFKҩW, vai trò cӫD
nhóm, cách thӭFtәFKӭFQKyPOàm viӋFKLӋXTXҧFiFNKyNKăQWKѭӡQJJһSNKLOàm viӋFQKyP
và cách nâng cao hiӋXTXҧOàm viӋFQKyP, cách giҧLTX\ӃWFiF [XQJÿӝW JLӳDFiFWKành viên trong nhóm.
&KѭѫQJ3. KӻQăQJWѭGX\SKҧQELӋQ: trình bày bҧQFKҩWFiF\êu cҫXFӫDWѭGX\SKҧQELӋQ, tinh
thҫQSKҧQELӋQ, cách thӭFlұSOXұQKӧSORJLF, cách chӕQJQJө\ELӋQ, cách xem xét vҩQÿӅPӝt
cách khách quan, toàn diӋQ
&KѭѫQJ4. KӻQăQJSKiWKLӋQYҩQÿӅYjÿһWYҩQÿӅPӝWFiFKFKtQK[iF:ÿӅFұScách thӭF phát
hiӋQYҩQÿӅ, ÿһWYҩQÿӅkhoa hӑFmӝWFiFKFKtQK[iF, cách thӭFÿһWWên hay cho vҩQÿӅ.
&KѭѫQJ5. Các kӻQăQJ JLҧLTX\ӃW YҩQÿӅ: trình bj\FiFK ÿһWFiF JLҧWKX\ӃW FKRYҩQÿӅFiF
SKѭѫQJSKiSWLӃSFұQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅFách thӭc chӭng minh giҧ thuyӃt, kӻQăQJOӑFWK{QJWLQ
cӕWOõi khi ÿӑFFiFWài liӋXWKDPNKҧRNӻQăQJSKӓQJYҩQÿӇWKXWKұSWK{QJWLQNӻQăQJTXDQ
ViWÿӇWKXWKұSWK{QJWLn, kӻQăQJSKkQWtFKYà tәQJKӧSYҩQÿӅ
&KѭѫQJ6. KӻQăQJWKX\ӃWWUình: trình bày vӅEDJLDLÿRҥQFӫDkӻQăQg thuyӃWWUình trѭӟFF{QJ
chúng: chuҭQEӏWKX\ӃWWUình, thuyӃWWUình và hұXWKX\ӃWWUình.
Trong tӯQJFKѭѫQJFyPөFWLêu nghiên cӭXFXӕLFKѭѫQJFy các câu hӓL, bài tұSWKӵFKành và
tài liӋXWKDPNKҧRÿӇJL~SVLQKYLên có thӇWӵWUҧOӡLYà chuҭQEӏFiFEài thuyӃWWUình, thҧROXұQ, thӵFKành.
&iFFKѭѫQJ 4, 5 do PGS, TSKH Bùi Loan Thùy biên soҥQcác FKѭѫQJ2, 3, 6 do PGS, TS
PhҥPĈình NghiӋPELên soҥQ
NhӳQJNӻQăQJWKӵFKành xã hӝLTX\ӃWÿӏQKUҩWOӟQÿӃQWKành công trong sӵQJKLӋSYjWѭѫQJODL
cӫDVLQKYLên sau khi tӕWQJKLӋSChính vì vұ\, chúng tôi hy vӑQJUҵQJ, giáo trình KӻQăQJPӅP
sӁFXQJFҩSFiFNLӃQWKӭFEәtFKFKRVLQKYLên vӅFiFNӻQăQg mӅPkhông thӇWKLӃXWURQJFXӝF
sӕQJQyLFKXQJYà trong nghiên cӭXNKRDKӑFQyLULêng, giúp hӑFyWKӇGӉGjQJKѫQtrong viӋF 2
phát hiӋQYҩQÿӅÿһWYҩQÿӅJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅWUình bày vҩQÿӅkhi hӑFWұSQJKLên cӭX, tham
gia các hoҥWÿӝQJ [ã hӝL KRҥWÿӝQg ngoҥL NKyD và có kӻ QăQJWѭ GX\WӕW NӻQăQJOàm viӋF
nhóm hiӋXTXҧ theo yêu cҫXFӫDFiFQKà tuyӇQGөQJ.
ViӋFQҳPYӳQJNLӃQWKӭFWKӵFKành tӕWFiFNӻQăQJmӅP sӁhӛWUӧ sinh viên khҧ năng làm chӫ
cuӝc sӕng, hiӇX ÿѭӧc bҧQ thân mình và nhu cҫXFӫD[ã hӝL, tҥRFҫXQӕLU~WQJҳQNKRҧQJFiFK
giӳDYLӋFKӑFWұSWҥLWUѭӡQJÿҥLKӑFYà thӵFWӃF{QJYLӋFQJRjLÿӡLJL~SFKRYLӋFFKX\ӇQWLӃSGӉ
GjQJQKDQKFKyQJKѫQ Sinh viên sӁ biӃWcách thích nghi vӟi xã hӝL, chӑQOӵDÿѭӧFcách ӭng
xӱ cá nhân phù hӧStrong cӝng ÿӗng.
Do khái niӋP kӻQăQJmӅP khá rӝQJ trong khuôn khәPӝWJLiRWUình không thӇFKӭDÿӵQJÿҫ\
ÿӫKӃWYì vұ\ nhӳQJNKLӃPNKX\ӃWOà không thӇtránh khӓLFҧYӅQӝLGXQJYà hình thӭF&K~QJ
tôi rҩWPRQJQKұQÿѭӧFVӵJySêSKê bình cӫDFiFJLҧQJYLên và các bҥQVLQKYLrQÿӇVӱDFKӳD
bәVXQJWURQJOҫQ[XҩWEҧQVDX
Xin chân thành cҧPѫQYӅQKӳQJêNLӃQÿyQJJySTXêEiX
Ý kiӃQÿyQJJyS[LQJӱLYӅÿӏDFKӍHPDLO thuybl@uef.edu.vn Nhóm biên soҥQ 3 &KѭѫQJ1
KHÁI QUÁT Vӄ KӺ1Ă1*0ӄM
MөFÿtFK nghiên cӭX -
NҳPYӳQJkhái niӋPNӻQăQJYà kӻQăQJPӅP -
NhұQELӃWÿѭӧFFѫVӣNKRDKӑF cӫDYLӋFKXҩQOX\ӋQNӻQăQJ -
Phân biӋWUõ ràng các loҥLNӻQăQJ -
GiҧLWKtFKÿѭӧFWҫPTXDQWUӑQJFӫDNӻQăQJPӅPWURQJFXӝFVӕQJYà sӵQJKLӋS
1.1. Khái niӋPNӻQăQJ
KӻQăQJWLӃQJ$QKOà skill, tiӃQJ3KiSOà capacité. &KRÿӃQQD\có nhiӅX quan niӋP khác nhau vӅkӻQăng.
- “KӻQăQJOà khҧQăQJYұQGөQJQKӳQJNLӃQWKӭFthu nhұQÿѭӧFtrong mӝWOƭQKYӵFQàoÿyYjR thӵFWӃ”1.
- “KӻQăQJYӅFѫEҧQOà mӝWGҩXKLӋXFKXQJYà bao quát cӫDVӵVҹQVjQJÿҥWÿѭӧFPӝWWKành
tích vӟLWUình ÿӝYjFѭӡQJÿӝSKù hӧSӣPӝWWKӡLÿLӇPQKҩWÿӏQKWURQJQKӳQJÿLӅXNLӋQQKҩW
ÿӏQKKRһFOà cӫDVӵVҹQVàng hӑFÿѭӧFFiFNLӃQWKӭF và hành ÿӝQJFҫQWKLӃWFKRYLӋFÿҥWÿѭӧF
WKjQKWtFKÿy. MӭFÿӝÿҥWWKjQKWtFKFyFѫVӣӣKRһFOà giáo dөFYà luyӋQWұSKRһFӣFiF\ӃXWӕ
bҭPVLQKӣFiFWӕFKҩWFѫEҧQNK{QJSKөWKXӝFYào kinh nghiӋP1KѭYұ\NӻQăQJÿѭӧFhiӇX
là sӵVҹQVàng hӑFWұSYjÿҥWWhành tích và cҫQGүQWӟLYLӋFJLҧL quyӃWÿѭӧFcác vҩQÿӅthông
TXDODRÿӝQJFyVX\QJKƭ´2.
- “KӻQăQJOjQăQJOӵFYұQGөQJFyNӃWTXҧQKӳQJWULWKӭFYӅSKѭѫQJWKӭFKjQKÿӝQJÿã ÿѭӧF
chӫWKӇOƭQKKӝLÿӇWKӵFKLӋQQKӳQJQKLӋPYөWѭѫQJӭQJ´3.
- “KӻQăQJOà hoҥWÿӝQJTXDQViWÿѭӧFYà nhӳQJSKҧQӭQJPà mӝWQJѭӡLWKӵFKLӋQQKҵPÿҥW
ÿѭӧFPөFÿtFK.ӻQăQJOà khҧQăQJWKӵFKLӋQF{QJYLӋFPӝWFiFKFyKLӋXTXҧWUrQFѫVӣWtQK
ÿӃQÿLӅXNLӋQWKӡLJLDQQKҩWÿӏQKGӵDYào tri thӭFYà kӻ[ҧRÿã có”4.
Các quan niӋP trên WX\NKiFQKDXQKѭQJFyFQJmӝWÿLӇPFKXQJ: kӻQăQJOà khҧQăQJYұQ
dөQJNLӃQWKӭFYào viӋFJLҧLTX\ӃWFiFYҩQÿӅWKӵFWӃ. ӢPӭFÿӝNӻQăQJFRQQJѭӡLFyWKӇKRàn
WKjQKÿѭӧFF{QJYLӋF vӟLQKӳQJWKDRWiFQKҩWÿӏQKWKӵFKLӋQPӝWFiFKWKXҫQWKөFKRһFcó thӇ
cKѭDÿѭӧFWKXҫQWKөFOҳPWùy thuӝFYào sӵWұSWUXQJFK~êFӫDtӯQJQJѭӡL.
1.2. &ѫVӣNKRDKӑF cӫDYLӋFKXҩQOX\ӋQNӻQăQJ
TҥLFiFWUѭӡQJKӑFvӟLFiFP{QKӑFPDQJWtQKWKӵFKành, hӑFVLQKVLQKYLên chӍFyWKӇÿҧP
bҧRWKӵF Kành tӕWWUrQ FѫVӣ ÿѭӧFWUDQJbӏVӵ KLӇXELӃWFѫ EҧQYӅ OêWKX\ӃW Yà kӻQăQJ thӵF hành.
Khi bӓF{QJVӭFUDÿӇKӑFWұSPӝWOƭQKYӵFQjRÿyFRQQJѭӡLWKѭӡQJcó nhӳQJÿӝQJFѫNKiF
QKDXFyQJѭӡLKӑFÿѫQJLҧQFKӍÿӇ³ELӃW´ÿӇWӵQkQJFDRWUình ÿӝFKRPình, có ngѭӡLKӑFYì
hӭQJWK~VD\Pê lƭQKYӵFÿyFyQJѭӡLKӑFÿӇYұQGөQJYào giҧLTX\ӃWFiFYҩQÿӅWKӵFWӃ«
ĈӕLYӟLQKӳQJQJѭӡLKӑFÿӇYұQGөQJYào giҧLTX\ӃWFiFYҩQÿӅWKӵFWӃ, ngoài kiӃQWKӭF, bҳW
buӝFSKҧLÿѭӧFKXҩQOX\ӋQNӻQăQJ
1 TӯÿLӇn tiӃng ViӋt. ViӋn ngôn ngӳ hӑFĈjQҹQJ1;%Ĉj1ҹng, 1998.- Tr. 501.
2 NguyӉQ7LӃQĈҥW.KiLQLӋPNӻQăQJYà khái niӋPNӻ[ҧRWURQJÿào tҥRNӻWKXұWYà nghӅQJKLӋS7ҥSFKtSKiWWULӇQ
giáo dөF6ӕ- Tr.18-20.
3 Mai HӳX.KXê. KӻQăQJJLDRWLӃSWURQJKành chính/KӃWTXҧQJKLên cӭXNKRDKӑF++ӑFYLӋQKành chính quӕF gia,1997.- Tr. 21. 4 http://baigiang.violet.vn 4
ViӋFKXҩQOX\ӋQNӻQăQJWURQJÿào tҥRFRQQJѭӡLFyFѫ sӣNKRDKӑFWURQJFiFQJKLên cӭXFӫD
khoa hӑFWkP OêNhà tâm lý hӑF QJѭӡL0ӻ Benjamin Bloom và nhà tâm lý hӑFQJѭӡL $QK
'DYHNKLÿӅFұSÿӃQPөFÿtFKKӑFWұSÿã chӍUDEDOƭQKYӵFFӫDPөFÿtFKKӑFWұSYӟLFiFPӭF
ÿӝFDRWKҩSNKiFQKDX
- LƭQKYӵFQKұQWKӭc: mөFÿtFKKӑFWұSOLrQTXDQÿӃQNLӃQWKӭF.
- LƭQKYӵFFҧP[~FPөFÿtFKKӑFWұSOLrQTXDQÿӃQKӭQJWK~FiFWKiLÿӝYà giá trӏ.
- LƭQKYӵFWkPYұQPөFÿtFKKӑFWұSOLrQTXDQÿӃQ các kӻQăQJWKӵFKành.
LƭQKYӵFWkPYұQOLêQTXDQÿӃQFiFNӻQăQJWKDRWic chân tay dùQJÿӃQFѫEҳSKRһFQKӳQJVӵ
ÿiSӭQJYұQÿӝQJKRһFÿòi hӓLFyVӵSKӕLKӧSJLӳDFѫEҳSYà hӋWKҫQNLQKEDRJӗPPӭFÿӝ sau:
- BҳWFKѭӟFOàm theo mӝWKjQKÿӝQJÿã ÿѭӧFTXDQViWQKѭQJWKLӃXVӵSKӕLKӧSJLӳDFѫEҳSYà hӋWKҫQNLQK
- Thao tác: làm theo mӝWKjQKÿӝQJÿã ÿѭӧFTXDQViWWKѭӡQJWKHRVӵFKӍGүQWKӇKLӋQPӝWVӕ
sӵSKӕLKӧSJLӳDFѫEҳSYà hӋWKҫQNLQK
- Làm chuҭQ[iFWKӵFKLӋQPӝWKành ÿӝQJWKӇOӵFYӟLVӵFKXҭQ[iF nghƭDOjOjPÿ~QJFkQÿӕL
YjFKtQK[iFQKѭQJFKѭDQKDQK;
- Liên kӃWthӵFKLӋQWKành thҥRPӝWKjQKÿӝQJWKӇOӵFFyVӵSKӕLKӧSFӫDPӝWORҥWFiFKành
ÿӝQJNKiF nghƭDOjOjPÿ~QJFkQÿӕLYà chính xác, nhanh, thҥR
- TӵQKLên hóa: biӃQPӝWKjQKÿӝQJWKӇOӵFthành công viӋFWKѭӡQJOjPÿӇPӣUӝQJQyUDYà
làm cho nó trӣWKành mӝWVӵÿiSӭQJWӵÿӝQJNK{QJJò bó và cuӕLFùng thành mӝWVӵÿiSӭQJ
thuӝFYӅWLӅPWKӭFKD\EҧQQăQJ, nghƭDOjÿã trӣWKành thói quen nên có thӇOjPQKDQKÿ~QJ chuҭQ[iF
Cách thӭFGҥ\NӻQăQJWkPYұQlà cung cҩSFiFNLӃQWKӭFFҫQWKLӃWOLên quan tӟLYLӋFWKӵFKLӋQ
kӻQăQJ6LQKYLên thӵFKành các bài tұSTX\WUình thӵFKLӋQNӻQăQJvӟLcác bài tұSWUình bày
và giҧLTX\ӃWYҩQÿӅÿӇiSGөQJFiFNӻQăQJÿã hӑF
NӝLGXQJGҥ\NӻQăQJWkPYұQ bao gӗP:
- BӕLFҧQKKRһFÿLӅXNLӋQWKӵFKLӋQNӻQăQJ
- Quy trìnhFiFEѭӟFWKӵFKLӋQNӻQăQJ
- Tín hiӋXKRһFGҩXKLӋXFKRELӃWNKLQào cҫQWKӵFKLӋQNӻQăQJ
- Tiêu chí và tiêu chuҭQWKӵFKLӋQWURQJWӯQJEѭӟFFǊQJQKѭWRjQEӝNӻQăQJ
- NhӳQJYҩQÿӅYӅDQWRjQODRÿӝQJYà an toàn kӻWKXұWNKLWKӵFKLӋQNӻQăQJ
- Các lӛLWKѭӡQJJһSYà biӋQSKiSNKҳFSKөF
- NhӳQJSKҭPFKҩWFҫQFyNKLWKӵFKLӋQNӻQăQJ
1.3. Các loҥLNӻQăQJ
MuӕQWKtFKQJKLQKDQKYӟLcuӝFVӕQJ, trӣWKành ngѭӡLFyQăQJOӵF, ӭQJ[ӱPӝWFiFKYăQKyD
và làm viӋFcó hiӋXTXҧÿҥWQKLӅXWKành tích cao, cRQQJѭӡL cҫQhӑFWұSYà rèn luyӋQrҩWQKLӅX
kӻQăQJWURQJÿyTXDQWUӑQJQKҩWOà các kӻQăQJ³FӭQJ´Yà kӻQăQJ³PӅP´.
KӻQăQJ³FӭQJ´Oà khҧQăQJKӑFYҩQNLQKQJKLӋPYà sӵWKành thҥRYӅFKX\ên môn. KӻQăQJ
“cӭQJ´ÿѭӧFWtFKOǊ\, rèn luyӋQ tӯnhóm các kӻQăQJ trí tuӋ, kӻQăQJJLDRWLӃSFăQEҧQ(nghe,
QyLÿӑFYLӃW), kӻQăQJWӵKӑF,…. Ví dө
- KӻQăQJ QJKH Oà khҧ QăQJ WLӃSQKұQ ³WK{QJ ÿLӋS´  WK{QJTXD WKtQK JLiF Yà hiӇX QӝL GXQJ
³WK{QJÿLӋS´ÿyTXDFiFWӯFKӫFKӕWQKҩWTXDFiFêFKtQK
- KӻQăQJQyLOjkhҧQăQJGQJkPWKDQKQJ{QQJӳÿӇFKX\ӇQWҧLPӝWQӝLGXQJ³WKôQJÿLӋS´
ÿӃQQJѭӡLQJKHFyFùng mӝWWtQKLӋXkPWKDQK - ngôn ngӳWURQJKoҥWÿӝQJJLDRWLӃS. KӻQăQJ 5
QyLÿòi hӓLNKҧQăQJSKҧQӭQJWӭFWKӡL dӵDWUên vӕQNLӃQWKӭFFyWiFÿӝQJWtFKFӵFÿӃQQJѭӡL
nghe, có thӇJk\UDVӵELӃQÿәLWkPOêQKұQWKӭc, tình cҧPUҩWQKDQK
- KӻQăQJÿӑFOà khҧQăQJYұQGөQJNKҧQăQJWKӏJLiFÿӗQJWKӡLSKiWUDkPWKDQK- ngôn ngӳ
WѭѫQJӭQJYӟLWӯQJӳFkXFyWUrQYăQEҧQ
- KӻQăQJYLӃWOà khҧQăQJlӵDFKӑQWӯQJӳÿ~Qg khuôn mүXQJӳSKiSdùng tӯÿһWFkXÿӇELӇX
ÿҥWÿ~QJFKtQK[iFnӝLGXQJ³WK{QJÿLӋS´WKHRPӝWPөFÿtFKQKҩWÿӏQK
CҧNӻQăQJWUrQÿӅXKình thành trên cѫVӣKLӇXQӝLGXQJWK{QJÿLӋS.
- KӻQăQJWӵKӑFOà khҧQăQJELӃWFiFKWӵWìm kiӃPNLӃQWKӭFFҫQWKLӃWWӵSKiWKLӋQYҩQÿӅYà
giҧLTX\ӃWYҩQÿӅÿһWUDELӃWӭQJGөQJQKӳQJNLӃQWKӭFÿã hӑFYào giҧLTX\ӃWFiFWình huӕQJFө thӇ
- KӻQăQJtrí tuӋOà khҧQăQJWѭGX\ViQJWҥR, khҧQăQJVX\OXұQkhҧQăQJdiӉQÿҥWWUình bày
kiӃQWKӭFNLQKQJKLӋP
Bên cҥQh nhӳQJNӻQăQJ³FӭQJ´FiFNӻQăQJ³PӅP” là nhӳQJQKkQWӕTXDQWUӑQJÿӕLYӟLVӵ
thành công trong cuӝFVӕQJYà nghӅQJKLӋS
KӻQăQJ PӅP là mӝW NKiLQLӋP UӝQJ Ĉk\Oà nhӳQJ NӻQăQJ WKXӝF YӅWtQK FiFK FRQ QJѭӡL
không mang tính chuyên môn, không thӇVӡQҳP ÿѭӧF. Ví dө: sӵWұQWkPVӵGӉFKӏXWtQKOҥF
quan, khҧQăQJKjL KѭӟFkhҧQăQJJLDRWLӃSKLӋXTXҧNKҧQăQJӭQJ[ӱWUѭӟFQKӳQJOӡLSKê bình….
KӻQăQJPӅPcǊQJlà khҧQăQJOà cách thӭFWLӃSFұQYà phҧQӭQJYӟLP{LWUѭӡQJ[XQJTXDQK
không phөWKXӝFYào trình ÿӝFKX\ên môn.
Có thӇYtGөPӝWVӕNӻQăQJPӅPTXDQWUӑQJQKѭ
- KӻQăQJ KӧSWiF: là khҧQăQJhòa ÿӗQJYӟL WұSWKӇ sҹQVàng hӧS WiFWURQJF{QJ YLӋFFKӫ
ÿӝQJGàn xӃSVӵ[XQJÿӝW[XҩWKLӋQWURQJWұSWKӇ, khҧQăQJ[RD\FKX\ӇQWình huӕQJFăQJWKҷQJ
thành tình huӕQJEӟWFăQJWKҷQJKRһFGӉFKӏX
- KӻQăQJOjPYLӋFQKyP: là khҧQăQJ biӃWFiFKFKXQJVӭFFQJQJѭӡLNKiFKRàn thành mӝW
công viӋFFùng phӕLKӧSKjQKÿӝQJQKҵPPӝWPөFÿtFKFKXQJ BiӃWFiFK[k\GӵQJPөFWLêu
và hoҥWÿӝQJQKyP[k\GӵQJYà phát triӇQWLQKWKҫQQKyPJLҧLTX\ӃWFiF[XQJÿӝWWURQJQKyP
lãnh ÿҥRnhóm. KӃWKӧSYӟLQKDXÿӇSKiWKX\WKӃPҥQKYà khҳFSKөFÿLӇP\ӃXFӫDWӯQJQJѭӡL,
tҥRWKành mӝWVӭFPҥQKWұSWKӇ
- KӻQăQJ ÿӗQJFҧP: là khҧQăQJbiӃWFiFK TXDQWkP WUkQWUӑQJWình cҧPê kiӃQ FӫDQJѭӡL
khác, biӃWFiFKOҳQJQJKHchia sҿWkPWѭWình cҧPYӟLKӑ
- KӻQăQJNLӅPFKӃWӵNLӇPVoát bҧQWKkQ: là khҧQăQJ biӃWFiFKNLӅPFKӃWURQJFiFWình huӕQJ
[XQJÿӝW, kiӅPFKӃÿѭӧF[~FFҧPFӫDPình, không ÿӇQJѭӡLNKiFFKLSKӕLWӵOàm chӫÿѭӧc tình cҧP, xúc cҧP.
Các kӻQăQJFӭQJYà kӻQăQJPӅPnӃXÿѭӧFNӃWKӧSYӟLQKDXsӁJL~SFRQQJѭӡL kӻQăQJsӕQJ
có hiӋXTXҧ và là bí quyӃWWKành công cӫDQKLӅXQJѭӡLWKjQKÿҥWĈó chínhOjQăQJOӵFFӫDPӛL
QJѭӡL, giúp hӑlӵDFKӑQÿѭӧFQKӳQJSKѭѫQJiQWӕLѭXÿӇgiҧLTX\ӃWQKӳQJQKXFҫXYà thách
thӭF FӫDFXӝF VӕQJPӝW FiFKFy KLӋXTXҧ nhҩW, tӵWLQ Yào bҧQ WKkQ QKѭQJ không kiêu ngҥR
không nҧQFKtWUѭӟFWKҩWEҥLNK{QJÿҫXKjQJWUѭӟFQKӳQJNKyNKăQWKӱWKiFK.
1.4. TҫPTXDQWUӑQJFӫDNӻQăQJPӅPWURQJFXӝFVӕng và sӵQJKLӋS
Theo TәFKӭF<WӃWKӃJLӟLWHO, năQJOӵFWkPOê[ã hӝLOà khҧQăQJӭQJSKyPӝWFiFKFyKLӋX
quҧYӟLQKӳQJ\êu cҫXYà thách thӭFFӫDFXӝFVӕQJĈyFǊQJOà khҧQăQJFӫDPӝWFiQKkQÿӇ
duy trì mӝWWUҥQJWKiLNKRҿPҥQKYӅPһWWLQKWKҫQELӇXKiӋQTXDKành vi phù hӧSYà tích cӵF
NKLWѭѫQJWiFYӟLQJѭӡLNKiFYӟLQӅQYăQKyDYjP{LWUѭӡQJ[XQJTXDQK1ăQJOӵFWkPOê[ã
hӝLFyYDLWUò quan trӑQJWURQJYLӋFSKiWKX\VӭFNKRҿWKHRQJKƭDUӝQJQKҩW YӅPһWWKӇFKҩW
tinh thҫQYà xã hӝL.ӻQăQJVӕQJOà khҧQăQJWKӇKLӋQWKӵFWKLQăQJOӵFWkPOê[ã hӝLQày. 6
Theo Quӻ1KLÿӗQJ/Lên hӧSTXӕFUNICEF, kӻQăQJVӕQJOà khҧQăQJFKX\ӇQÿәLNLӃQWKӭF
(phҧLOàm gì) và thái ÿӝWDÿDQJQJKƭJì, cҧP[~FQKѭWKӃQjRKD\WLQWѭӣQJYào giá trӏQào)
WKjQKKjQKÿӝQJ(làm gì và làm nhѭWKӃQào).
MuӕQthành công trong công viӋFYà cuӝFVӕQJFRQQJѭӡLFҫQÿѭӧFWUDQJEӏkiӃQWKӭFYà rҩW
nhiӅXNӻQăQJ.KLÿiQKJLiQăQJOӵFFӫDQJѭӡLODRÿӝQJQJѭӡLVӱGөQJODRÿӝQJFǊQJWKѭӡQJ
FăQFӭYjRFiFWLrXFKtOLrQTXDQÿӃQNLӃQ thӭFNӻQăQJYjWKiLÿӝÿӕLYӟLF{QJYLӋF
ӢQѭӟFQJRài, ví dөWҥLÒFNӻ QăQJKjQKQJKӅHPSOR\DELOLW\VNLOOVÿѭӧFTXDQQLӋPOà các kӻ
QăQJFҫQWKLӃWNK{QJFKӍÿӇFyÿѭӧFYLӋFOàm mà còn ÿӇWLӃQEӝWURQJWәFKӭFWK{QJTXDYLӋF
phát huy tiӅPQăQJFiQKkQYjÿyQJJySYjRÿӏQKKѭӟQJFKLӃQOѭӧFFӫDWәFKӭF&iFNӻQăQJ
này bao gӗPNӻQăQJJLDRWLӃSNӻQăQJOàm viӋFÿӗQJÿӝLNӻQăQJJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅNӻQăQJ
sáng tҥRYà mҥRKLӇPNӻQăQJOұSNӃKRҥFKYà tәFKӭFF{QJYLӋFNӻQăQJTXҧQOêEҧQWKkQNӻ
Qăng hӑFWұSNӻQăQJF{QJQJKӋ
TҥL&DQDGDYjRQăPWәFKӭF&RQIHUHQFH%RDUGRI&DQDGDFKX\ên nghiên cӭXYà phân
WtFKFiF[XKѭӟQJNLQKWӃÿã ÿѭDUDGDQKViFKFiFNӻQăQJKành nghӅFKRWKӃNӹ;;,EDRJӗP
các kӻQăQJJLDRWLӃSNӻQăQJJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ, kӻQăQJWѭGX\YjKjQKYLWtFKFӵFNӻQăQJ
thích ӭQJNӻQăQJOàm viӋFYӟLFRQQJѭӡLNӻQăQJQJKLên cӭXNKRDKӑFF{QJQJKӋYà toán.
KӹQJX\ên thông tin và tri thӭFKLӋQQD\ÿòi hӓLWӯQJWKành viên trong xã hӝLSKҧLWӵKӑFVXӕW
ÿӡLWUDXGӗLNKҧQăQJWѭGX\ÿӝFOұSYà thích ӭQJQKDQKYӟLQKӳQJELӃQÿӝQJWKѭӡQJ[X\rQÿD
dҥQJSKӭFWҥSFӫD[ã hӝL0XӕQOjPÿѭӧFÿLӅXQày cҫQSKҧLKӑFWұSYà rèn luyӋQFiFNӻQăQJ
mӅPÿӇcó thӇWUӣWKành nhӳQJFRQQJѭӡLvӯDFyQăQJOӵFFKX\ên môn vӯDFy kӻQăQJWӕWĈӕL
vӟLVLQKYLên, ÿѭӧFWUDQJEӏFiFkӻQăQJPӅPWURQJP{LWUѭӡQJKӑFWұS sinh viên sӁ tham gia
chӫÿӝQJWtFKFӵFKѫQcic KRҥWÿӝng xã hӝLbiӃWFiFKtәchӭc chuyên nghiӋp YjVing Wҥo cic
KRҥWÿӝng ngoҥLNKyD, sӁFyNӃWTXҧhӑFWұScác môn hӑFtӕWKѫQbiӃWFiFKWKLӃWOұSFiFPӕL
quan hӋWKkQWKLӋQYӟLPӑLÿӕLWѭӧQJcó nhiӅXKѫQFiFFѫhӝLQJKӅQJKLӋS và chҳFFKҳQUҵQJ
sӁJLҧLTX\ӃWPӑLYҩQÿӅSKiWVLQKWURQJFXӝFVӕQJFӫDPình hiӋXTXҧKѫQ.
NhӳQJQJѭӡLVӱGөQJODRÿӝQJFRLWUӑQJFiFNӻQăQJPӅPvì ÿk\OjPӝWQKkQWӕÿiQKJLicon
QJѭӡLrҩWKLӋXTXҧEên cҥQKNӻQăQJFӭQJ1JѭӡLFyFiFNӻQăQJPӅPVӁGүQGҳWÿѭӧFQKӳQJ
QJѭӡLNKiFWKHRFùng mӝWKѭӟQJÿӇÿҥWPӝWPөFÿtFKFKXQJ. 1KѭYұ\kӻQăQJPӅP là hành
trang không thӇWKLӃXcӫD sinh viên ÿӇphát triӇQQJKӅQJKLӋSWURQJWѭѫQJODL
Câu hӓLFKѭѫQJ 1. KӻQăQJPӅP là gì?
2. LiӋWNê tên các loҥLNӻQăQJPӅPFҫQWKLӃWWURQJFXӝFVӕQJ
3. TҥLVDRSKҧLNӃWKӧSNӻQăQJFӭQJYà kӻQăQJPӅP"
4. TҫPTXDQWUӑQJFӫDNӻQăQJPӅPWURQJFXӝFVӕQJYà sӵQJKLӋS
Tài liӋu tham khҧRFKѭѫQJ
1. NguyӉQ7LӃQĈҥW.KiLQLӋPNӻQăQJYà khái niӋPNӻ[ҧRWURQJÿào tҥRNӻWKXұWYà nghӅ
nghiӋS7ҥSFKtSKiWWULӇQJLiRGөF6ӕ- Tr.18-20.
2. Mai HӳX.KXê. KӻQăQJJLDRWLӃSWURQJKành chính/KӃWTXҧQJKLên cӭXNKRDKӑF++ӑF
viӋQKành chính quӕFJLD- Tr. 21. 3. http://baigiang.violet.vn 4. http://www.kynang.edu.vn
5. http://foreman.nexo.com/kynang 7 CKѭѫQJ 2
KӺ1Ă1*/¬09,ӊC NHÓM
MөFÿtFKQJKLrQFӭX -
HiӇXÿѭӧFEҧQFKҩWYà vai trò cӫDQKyP -
BiӃWFiFKWәFKӭFKRҥWÿӝQJQKyPFyNӻQăQJ[iFÿӏQKPөFÿtFKFKXҭQPӵFQKyP -
BiӃWFiFKJLҧLTX\ӃWFiF[XQJÿӝWJLӳDFiFWKành viên trong nhóm.
2.1. Nhóm – Vai trò và các ÿһFÿLӇP
ĈӏQKnghƭDQKyP
Nhóm là mWWSKSQJ˱LOàm viFFùng nhau, có cùng cách tiSFQF{QJYLFYà có cùng mFÿtFK
Chúng ta gһSQKyPNKҳSPӑLQѫLWURQJWҩWFҧFiFOƭQKYӵFFӫDFXӝFVӕQJ
MӝWÿӝLEyQJÿiFKҷQJKҥQOà mӝWQKyP1KyPQày có nhiӅXQJѭӡLKXҩQluyӋQYLên, bác sƭ
các cҫXWKӫ«+ӑOàm viӋFFùng nhau, phӕLKӧSYӟLQKDXYjÿӅXWKHRÿXәLFùng mӝWPөFÿtFK
là chiӃQWKҳQJWURQJFiFWUұQÿҩXPà hӑWKDPJLD.KLOàm viӋFQKѭYұ\KӑFyFùng mӝWFiFK
tiӃSFұQF{QJYLӋF&KҷQJKҥQWURQJPӝWWUұQÿҩXFөthӇKӑWXkQWKӫFùng mӝWFKLӃQWKXұWYà
nӃXVѫÿӗFKLӃQWKXұWÿyNK{QJPDQJOҥLNӃWTXҧPRQJPXӕQWKì cҧÿӝL- chӭNK{QJSKҧLFKӍ
mӝWVӕFiQKkQWURQJÿӝL- cùng chuyӇQVDQJWKLÿҩXWKHRPӝWFKLӃQWKXұWNKiF
Các bác sƭYà nhân viên y tӃFùng thӵFKLӋQmӝWFDSKүXWKXұW[ѫYӳDÿӝQJPҥFKYành cǊQJWҥR
thành mӝWQKyP. Trong sӕKӑFyEiFVƭJk\Pê, có bác sƭSKүXWKXұWFKtQK, có bác sƭSKөPә, …
Trong công viӋc Kӑphӕi hӧp vӟi nhau rҩt chһt FKӁ. HӑFyPөFÿtFKFKXQJOà giҧLTX\ӃWÿѭӧF
ÿRҥQÿӝQJPҥFK vành bӏKҽSGR[ѫYӳDFXӕLFùng là cӭXVӕQJEӋQKQKkQ
MӝWYtGөNKiFFӫDQKyPOà nhóm sinh viên thӵFKLӋQPӝWÿӅWài nghiên cӭXNKRDKӑF&iFVLQK
YLrQQj\ÿӅXFyPөFÿtFKOà hoàn thành tӕWF{QJWUình nghiên cӭXFӫDPình. HӑSKӕLKӧSF{QJ
viӋF YӟL QKDu, phân công nhau làm các phҫQ YLӋF FKҷQJ KҥQ QKѭÿL SKӓQJ YҩQ VkX PӝW Vӕ
QJѭӡLQjRÿy KD\WKLӃWNӃEҧQJKӓLYà tiӃQ KjQKÿLӅXWUD«+ӑFyFùng cách tiӃSFұQF{QJ
viӋFQKѭQKDXWKӇKLӋQTXDYLӋFWKӕQJQKҩWYӟLQKDXNӃKRҥFKOàm viӋFYà cách phӕLKӧSYӟi
nhau khi thӵFKLӋQÿӅWài.
Không phҧLPӝWWұSKӧSQJѭӡLEҩWNǤFùng làm viӋFYӟLQKDXQào cǊQJOà mӝWQKyP0ӝWYài
QJѭӡLEiQKàng và mӝWYjLQJѭӡLPXDKjQJÿDQJKӑSEàn mӝWWKѭѫQJYөQKҩWÿӏQKQjRÿyFǊQJ
không phҧLOà mӝWQKyP+ӑÿDQJFùng làm mӝWF{ng viӋF–ÿyOjWKӵFKLӋQWKѭѫQJYөÿã nói.
1KѭQJPөFÿtFKFӫDKӑNKiFQKDX
Mҩ\QJѭӡLEҥQQJӗLÿiQKEài vӟLQKDXFǊQJNK{QJSKҧLOà mӝWQKyP. Ӣÿk\Uõ ràng là hӑ³Oàm
viӋF´Fùng nhau. +ӑFǊng có sӵSKӕLKӧSWKHRPӝWQJKƭDQKҩWÿӏQK. 1KѭQJ Vӵphӕi hӧp Qjy
không SKҧi Ojphӕi hӧp theo QJKƭa Fӫa QKym. Sӵphӕi hӧp Fӫa Fic WKjnh viên QKym JL~p cho
công viӋc Fӫa QKym Yjcho công viӋc Fӫa tӯng WKjnh viên, Fzn sӵphӕi hӧSWURQJÿinh Eji FKӍ
JL~p cho WUzFKѫLÿѭӧc tiӃp Wөc, chӭkhông JL~p cho tӯng WKjQKYLrQFKѫLWӕWKѫQ. 1JRji ra rõ
ràng mӛLQJѭӡLWURQJKӑFyPөFÿtFKULêng, hӑNK{QJFyFùng mӝWPөFÿtFK
Trong Fic [tnghiӋp may ngѭӡi ta thѭӡng tәchӭc công viӋc theo dây chuyӅn. Mӛi chuyӅQQKѭ
vұy FythӇFyÿӃn 33 công nhân. &ic công nhân trong Fng mӝt dây chuyӅn thӵc hiӋn Fic công
ÿRҥn NKiFQKDXQKѭPD\Fәio, may tay io, Ojm khuy, ÿѫPQ~t io, … ÿӇFyÿѭӧc Vҧn phҭm
may mһc cuӕi Fng. &ic công nhân Qjy FǊng không Wҥo WKjnh mӝt QKym. Trên thӵc tӃFic công 8
nhân Qjy FKӍlo OjPF{QJÿRҥn Fӫa Punh, không quan tâm ÿӃn Vҧn phҭm cuӕi Fng Fӫa Fҧdây
chuyӅn (YjKӑÿѭӧc WUҧOѭѫQJWKHRVӕlѭӧng Vҧn phҭm PjKӑOjPÿѭӧc).
Ngay Fҧkhi mӝt sӕngѭӡi FngOjm mӝt công viӋc, Fng nhҳm ÿӃn mӝt PөFÿtch chung, QKѭQJ
ngѭӡi TXҧn OêFӫa Kӑgiao công viӋc YjkӃKRҥch Ojm tӯng phҫn công viӋc cho tӯng ngѭӡi rҩt WӍ
PӍ, YuthӃai trong sӕKӑFǊng FKӍlo Ojm phҫn viӋc Fӫa Punh, không phӕi hӧp vӟi nhӳng ngѭӡi
Fzn Oҥi, Yjkhông JL~Sÿӥnhӳng ngѭӡi Fzn Oҥi, WKuÿyFǊng không SKҧi Ojmӝt QKym.
2.1.2. Vai trò cӫDQKyP
“MӝWFk\Oàm chҷQJQên non.
Ba cây chөPOҥLWKành hòn núi cao”
&kXFDGDRQj\[ѭDÿã có giá trӏ và nay lҥLFàng có giá trӏ. /jm viӋc QKym FKtnh Ojtrѭӡng hӧp
“FKөm cây” Oҥi ÿӇnên Kzn Q~i cao.
&iFFiQKkQÿѫQOҿQyLFKXQJOà không thӇFKLӃQWKҳQJFiFFRQWK~WROӟQQKѭVѭWӱKәEiR
hay voi rӯQJ7X\QKLên mӝWQKyPWKӧVăQWKì, - ngay cҧNKLKӑFKӍGùng các dөQJFөWK{Vѫ
QKѭFKD{QJFK~QJWDÿã dùng tӯWKӡL[D[ѭD- cǊQJFyWKӇNKӕng chӃFiFFRQWK~ÿy
MӛLQJѭӡLFyPӝWNKҧQăQJQKҩWÿӏQKPӝWVӕQLӅPÿDPPê nhҩWÿӏQKPӝWVӕOƭQKYӵFTXDQ
tâm nhҩWÿӏQK9à vì thӃPà có thӇKRàn thành tӕWPӝWVӕORҥLF{QJYLӋFQKҩWÿӏQK.K{QJDL-
kӇFҧQKӳQJQJѭӡL[XҩWFK~QJ-FyÿѭӧFNKҧQăQJOàm tӕWPӑLORҥLF{QJYLӋF+ӧSQKDXOҥLOàm
viӋFFKXQJWѭѫQJWUӧFKRQKDXWURQJF{QJYLӋFYì thӃJL~SPӑLQJѭӡLPӝWPһWEәVXQJFKR
nhau, mһW NKiFWҥRÿiӅXNLӋQFKRQKDXSKiWKX\ÿѭӧFVӣWUѭӡQJFӫDPình. ĈѭӧFQKѭYұy Oj
nhӡvӟi QKym, ai JLӓi viӋc JuWKuVӁOjm viӋc ҩy, trong khi nӃu FiQKkQÿѫQOҿOjm WUӑn Yҽn mӝt
công viӋc WKuanh ta SKҧi Ojm Fҧnhӳng phҫn viӋc anh ta không gLӓi. Chҷng KҥQQKѭ NKLPӝt
ngѭӡi JLӓi câu FiÿLFҳm WUҥi mӝt Punh, anh ta muӕQăQFi, liӅn xuӕng suӕi câu - viӋc anh ta
Ojm rҩt JLӓi -, VDXÿySKҧi tӵnҩu nѭӟng sӕFiFkXÿѭӧc ÿӇăQ. Rҩt tiӃc, nҩu nѭӟng Oҥi OjviӋc
anh ta Ojm rҩt dӣ. KӃt TXҧOjanh ta chҷng Kji Ozng vӟi Pyn FiWѭѫLFӫa Punh. 7URQJNKLÿy, nӃu
Ojmӝt QKym FQJÿLYӟi nhau, ngѭӡi JLӓi câu VӁÿLFkX, ngѭӡi JLӓi Wum nҩm VӁWum nҩm, ngѭӡi
JLӓi nҩu nѭӟng VӁnҩu,... WKukӃtTXҧcuӕi Fng OjbӳDăQVӁFychҩt lѭӧng rҩt cao.
Trong công viӋc, không SKҧi O~c Qjo Pӑi chuyӋn FǊng diӉn ra dӉGjng. &ynhiӅu khi FK~ng ta
gһp nhӳng NKyNKăQOӟn. NӃu Ojm viӋFÿѫQOҿWKunhiӅu khi ta Fҧm thҩy FKin Qҧn, Eӓdӣ. NӃu
Ojm viӋc QKym WKuFҧQKym VӁFng nhau JLҧi quyӃt, hoһc Fyngѭӡi chia VҿWunh Fҧm, khuyên
QKӫ, ... nên ta dӉvѭӧt qua NKyNKăQKѫQ
Sinh viên ViӋW1DPÿһFELӋWOà sinh viên các ngành kinh tӃÿã hiӇXYjÿiQKJLiUҩWFao vai trò
cӫDOàm viӋFQKyP&KҷQJKҥQÿLӅXWUDFӫDPӝWQKyPVLQKYLên khoá 48, lӟSFKҩWOѭӧQJFDR
ĈҥLKӑF1JRҥLWKѭѫQJFѫVӣ,,WKӵFKLӋQYjRWKiQJQăPFKRWKҩ\WURQJVLQKYLên
cӫDWUѭӡQJFy ÿӃQKѫQÿiQK JLiNӻQăQJPӅP WURQJÿyFyNӻQăQJOàm viӋFQKyP Oà
quan trӑQJYà rҩWTXDQWUӑQJYà chӍFyJҫQWUҧOӡLOà không quan trӑQJ5.
Ĉk\OjPӝWÿLӅXGӉKLӇXYì ngay khi ÿDQJKӑFÿҥLKӑF, VLQKYLrQÿã phҧLOLên tөFOàm viӋFQKyP
ÿӇWKӵFKLӋQFiFEài tұSFiFF{QJWUình nghiên cӭXNKRDhӑF
ĈLӅXWUDFӫDQKyPVLQKYLên KT28 khoa Kinh TӃĈҥLKӑF4XӕFJLD7Kành Phӕ+ӗ&Kt0LQK,
thӵFKLӋQYào tháng 12/2009, cho thҩ\WURQJVӕ190VLQKYLrQNKRDQj\ÿѭӧFKӓLý kiӃQWKì “có
ÿQK˯QVLQKYLrQ.KRD.LQK7-LuWWK˱QJ[X\ên và liên tFOàm viFQKyPWURQJKF
tSWURQJNKLFKFyFK˱DWLVLQKYLên là ít và không làm viFQKyPWURQJKFWS´6.
5 KͿQăQJPPFDVLQKYLên Thành ph+&Kt0LQK– th͹FWUQJYà giLSKiSTiӇXOXұQP{QKӑF3KѭѫQJSKiS
nghiên cӭXNKRDKӑF1JX\ӉQ/ê ThҧR1JX\ên, Chiêm Hoàng Long …và nhӳQJQJѭӡLNKiF-TP HCM, 2009.- tr 24.
6 VQÿOàm viFQKyPFDVLQKYLên khoa Kinh t- LuW(TiӇXOXұQP{QKӑF3KѭѫQJSKiSQJKLrQFӭXNKRDKӑF/ê
NgӑF+ҥQKĈRàn QuӕF+X\Yà nhӳQJQJѭӡLNKiF«-TP HCM, 2009.- tr.25 9
2.1.3. Các loҥLQKyP
Ta FythӇchia QKym theo nhiӅu tiêu FKtNKic nhau.
Mӝt tiêu FKtthѭӡQJÿѭӧc FKӑn ÿӇphân chia QKym OjFich WKjnh lұp QKym. Theo tiêu FKtQjy ta
FyQKym chính thӭFYà nhóm phi chính thӭF
Nhóm chính thứcOjQKym do mӝt tәchӭc QjRÿy, chҷng KҥQQKѭPӝt doanh nghiӋp, lұp ÿӇthӵc
hiӋn nhӳng công viӋc QjRÿyYuPөFÿtch Fӫa tә chӭc. 1Kym FKtnh thӭc, YuthӃthѭӡng FyPөc
ÿtch WUng vӟi PөFÿtch Fӫa tәchӭc lұp ra Qy. 1Kym trѭӣng trong Fic QKym kiӇu Qjy thѭӡng
FǊQJÿѭӧc tәchӭc lӵa FKӑn tӯtrѭӟc, Pjkhông do Fic WKjnh viên QKym bҫu ra. &ic WKjnh viên
QKym FythӇÿѭӧc tәchӭc FKӍÿӏnh Fng vӟi quyӃWÿӏnh WKjnh lұp QKym, FythӇdo QKym trѭӣng
lӵa FKӑn. Vӟi YӏWUtthѭӡQJÿѭӧc [iFÿӏnh ngay tӯÿҫXQKѭYұy, Fic WKjnh viên QKym thѭӡng
không thұt sӵ EuQKÿҷng vӟi nhau. ĈLӅn Qjy Jyp phҫQTX\ÿӏQKSKѭѫQJ Fich Ojm viӋc, Fich
giao tiӃp trong QKym. 1Kym FKtnh thӭc thѭӡng FyÿӝәQÿӏnh cao YjbӅn vӳng. 1Kym do mӝt
F{QJW\WKѭѫQJPҥi lұp ra ÿӇWum Fich SKit triӇn mӝt WKӏtrѭӡng mӟiOjmӝt QKym FKtnh thӭc.
1Kym Fic QKjJLio YjQKjkhoa Kӑc do mӝt trѭӡQJÿҥi Kӑc lұp ra ÿӇnghiên cӭu mӝt vҩn ÿӅÿӡi
sӕng Fӫa ngѭӡi dân Fic Yng mӟLÿ{WKӏKRiFǊng Ojmӝt QKym FKtnh thӭc.
Nhóm không chính thứcOjQKym không do mӝt tәchӭc QjRÿylұp ra, Pjmӝt sӕngѭӡi, vӟi mӝt
sӕÿLӇPFKXQJQKѭTXDQ ÿLӇm sӕng, niӅPÿDP Pr, nghӅnghiӋp ... Fng nhau lұp ra ÿӇthӵc
hiӋn mӝt công viӋc QjRÿy, hoһc ÿӇFng tәchӭc mӝt KRҥWÿӝng, mӝt sӵkiӋn QjRÿy. 1Kym
ÿѭӧc lұp theo kiӇu Qjy thѭӡng tӵbҫu ra QKym trѭӣng. Sӵtham gia QKym Fӫa Fic WKjnh viên Oj
KRjn WRjn tӵnguyӋn YjKӑWѭѫQJÿӕi EuQKÿҷng vӟi nhau. ĈһFÿLӇm Qjy Fӫa QKym phi FKtnh
thӭc JL~p cho viӋc giao tiӃp trong QKym FynhiӅu thuұn lӧi Yjo thӡLJLDQÿҫu. 1Kym ORҥi Qjy
thiӃu әQÿӏQKKѫQQKym FKtnh thӭc. Mӝt sӕngѭӡi Eҥn FQJÿDPPrUREӕt Kӑp Oҥi Fng nhau ÿӇ
nghiên cӭu chӃWҥo robot Ojmӝt QKym phi FKtnh thӭc. Mӝt sӕngѭӡi Kӑp vӟi nhau ÿӇthӵc hiӋn
mӝt dӵin QjRÿyFǊng Ojmӝt QKym phi FKtnh thӭc.
Dӵa Yjo Fich tӗn Wҥi Fӫa QKym trong thӡi gian ta FythӇchia QKym WKjnh QKyPWKѭӡQJ[X\ên
Yj QKyP NK{QJ WKѭӡQJ [X\ên. 1Kym thѭӡng xuyên tӗn Wҥi liên Wөc trong thӡi gian, Kӑ JLҧi
quyӃt hӃt công viӋc Qjy WKuchuyӇn qua công viӋc NKic. /Rҥi QKym Qjy thѭӡng әQÿӏnh. &ic
WKjnh viên QKym hiӇu biӃt nhau rҩt tӕt, Fic quy tҳc, chuҭn mӵc Fӫa QKym FǊQJÿѭӧc Fic WKjnh
viên hiӇu U}YjWKjnh WKҥo trong viӋc chҩp Kjnh, tuân WKӫ. 1Kym do mӝt công ty lӳKjnh WKjnh
lұp ÿӇSKit triӇn Fic tour mӟi Ojmӝt QKym thѭӡng xuyên. 1Kym không thѭӡng xuyên WKu, QKѭ
tên Jӑi Fӫa Qyÿmcho thҩy, tӗn Wҥi không liên Wөc trong thӡi gian. 1Kym thѭӡng JLҧi Win sau khi
thӵc hiӋn xong mӝt, hoһc mӝt sӕcông viӋc QjRÿy, Yjkhi Fynhu cҫu QKym VӁWii hӧp Oҥi. 7tnh
әQ ÿӏnh Fӫa ORҥi QKym Qjy không cao, WKjnh phҫn QKym Fy thӇWKD\ ÿәi tӱ ÿӧt Qj\ TXD ÿӧt NKic.
2.1.4. Các vai trò trong nhóm
Trong mӝt QKym KRҥWÿӝng FynhiӅu vai WUzNKic nhau. Mӛi WKjnh viên QKym FythӇFymӝt hoһc nhiӅu vai WUz.
1J˱LOãnh ÿR
Ngѭӡi OmQKÿҥo QKym FynhiӋPYө tìm kiӃPEәsung các thành viên mӟL, WKD\ÿәi WKjnh viên
QKym, ÿӏnh hѭӟng SKit triӇn QKym, hѭӟng dүn giao tiӃp trong QKym, nâng cao tinh thҫQOàm
viӋFFӫa Fic WKjnh viên. Ngѭӡi OmQKÿҥo QKym SKҧi Ojngѭӡi hiӇu U}nhҩt nhiӋm Yө,PөFÿtch
Fӫa QKym, hѭӟng SKit triӇn QKym. Ngѭӡi Qjy FǊng SKҧi FykhҧQăQJSKiQÿRiQQKӳQJQăQJOӵF 10
và cá tính cӫDFiFWKành viên trong nhóm, FyWtnh quyӃWÿRin, biӃt lҳng nghe, NK{QJÿӝFÿRin,
biӃWÿӝng viên, NKtch lӋngѭӡi NKic, biӃt tҥREҫXNK{QJNKtKѭQJSKҩQYà lҥFTXDQWURQJQKyP
Thông thѭӡng vai WUzQjy do QKym trѭӣQJÿҧm nhұn. NӃu vai WUzOmQKÿҥo QKym không thuӝc
vӅQKym trѭӣng WKuQKym trѭӣng trên thӵc tӃUѫLYjo Wunh WUҥng “Fydanh Pjkhông Fy thӵc”.
ĈLӅu Qjy gây ra nhiӅu NKyNKăQFKRKRҥWÿӝng Fӫa QKym. 1J˱LÿLXSKL
1JѭӡLÿLӅXSKӕL ljngѭӡi sҳp xӃp, phân công Fic công viӋc cho Fic WKjnh viên, tәchӭc cho Fic
WKjQKYLrQÿyphӕi hӧp vӟi nhau. NgѭӡLÿLӅu phӕi SKҧi hiӇu U}NKҧQăQJFKX\rQP{QFӫa Fic
WKjnh viên. Anh ta FǊng SKҧi hiӇu U}quan hӋtrong nӝi bӝQKym: nhӳng ai WKtch Ojm viӋc vӟi
nhau, nhӳng ai không hӭng WK~lҳm khi Ojm viӋc vӟi nhau, nhӳng ngѭӡi Qjo bәsung cho nhau
tӕt nhҩt, ... NgѭӡLÿLӅu phӕi FǊng cҫn nҳm chҳc tҩt FҧFic phҫn công viӋc Fӫa QKym YjFic yêu
cҫu Fӫa FK~ng. NgѭӡLÿLӅu phӕi FǊng SKҧi Ojngѭӡi JLӓi lұp kӃKRҥch, FyNKҧQăQJӭng biӃn tӕt,
FyNKҧQăQJJLҧi quyӃt Fic NKyNKăQ
Trong Fic QKym QKӓthông thѭӡng vai WUzQjy do QKym trѭӣQJÿҧm nhiӋm. Chҷng Kҥn trong
Fic QKym sinh viên thӵc hiӋn ÿӅWji nghiên cӭu khoa Kӑc, hay QKym Kӑc tұp Fӫa sinh viên WKu
vai WUzQjy thѭӡng do trѭӣng QKyPÿҧm nhiӋm. 1KѭQJWURQJFic QKym lӟn vai WUzQjy FythӇ
ÿѭӧc mӝt ngѭӡi, vӟi chӭc danh [iFÿӏnh U}trong QKym –YtGө³WKѭNêQKym”, KD\³ÿLӅu phӕi
viên” –ÿҧm nhiӋm. &Ǌng Fynhӳng trѭӡng hӧp vai WUzQjy không do mӝt ngѭӡi Qjo cӕ ÿӏnh
ÿҧm nhiӋm, Pjluân chuyӇn tӯWKjnh viên Qjy sang WKjnh viên NKic trong suӕt thӡi gian KRҥt
ÿӝng Fӫa QKym. ĈLӅu Qjy FǊng giӕQJQKѭYDLWUztiӅQÿҥo trong mӝWÿӝi Eyng Qyi chung Ojәn
ÿӏnh, tuy nhiên ngѭӡi ta FǊng Fy thӇthay cҫu WKӫQjy bҵng cҫu WKӫNKic bҵng Fich KRin chuyӇn
YӏWUtFӫa Kӑtrên sân Eyng. &ytrѭӡng hӧp NKic nӳa Ojkhi vai WUzÿLӅu phӕLÿѭӧc mӝt sӕWKjnh
viên Fng nhau thӵc hiӋn, YjsӕWKjnh viên Qjy FǊng không cӕÿӏnh, PjWKD\ÿәi theo thӡi gian,
theo KRҥWÿӝng FөthӇFӫa QKym trong Fic thӡLÿLӇm NKic nhau. 1J˱LJLiPViW
1JѭӡLJLiP ViW Oj ngѭӡL ÿҧP Eҧo cho QKym giӳ YӳQJPөF ÿtch Fӫa QKym, ÿҧm Eҧo ÿӇ Fic
WKjnh viên KRjn WKjnh công viӋFÿ~ng thӡi Kҥn YjFychҩt lѭӧng tӕt. Ngѭӡi JLim Vit FǊQJÿҧm
Eҧo ÿӇsӵgiao tiӃp, phӕi hӧp, giӳa Fic WKjnh viên QKym SKhӧp vӟLYăQKRiQKym, vӟi Fic
quy tҳc, chuҭn mӵc Fӫa QKym. Ngѭӡi JLimVit SKҧLQJKLrPW~Fÿôi khi còn cҫQWӓUDP{SKҥP,
chuҭQPӵF, thҷng thҳn, không Uөt Uq. Ngѭӡi Qjy SKҧi FyNKҧQăQJSKit hiӋn vҩn ÿӅ, SKit hiӋn
nhӳQJÿLӅu lӋch chuҭn, chӋch hѭӟng, tìm ra sai sót, ... Yjkhông chҫQFKӯÿѭDYҩQÿӅUD. 1yi
ngҳn Jӑn, vai trzQj\ÿzi Kӓi NKҧQăQJFӫa mӝt quan ngӵsӱ. 1J˱LJySê
1JѭӡLJySêOjchuyên gia Ving kiӃn, Ving Wҥo Fӫa QKym. Ngѭӡi Qjy không bao giӡWKRҧPmn
vӟi nhӳng Fich Ojm Npm hiӋu TXҧ, Ojngѭӡi FyNKҧQăQJÿѭDUDFic ÿӅQJKӏtKD\ÿәi, FKӍnh sӱa.
Ngѭӡi Qjy SKҧi FyNKҧ QăQJQKұn biӃWÿѭӧc Fic nhѭӧF ÿLӇm, khiӃm khuyӃt trong công viӋc.
1KѭQJÿLӅu quan WUӑng nhҩt Ojngѭӡi Qjy SKҧi FyNKҧQăQJÿѭDUDÿѭӧc Fich Ojm mӟi, hiӋu TXҧ
KѫQ. Bҩt cӭai trong nKym FǊng FythӇÿҧm nhiӋm vai WUzQjy. 1Kym Fjng FynhiӅu ngѭӡi Fy
NKҧQăQJÿyng vai WUzngѭӡi Jyp êWKuKRҥWÿӝng Fjng FyhiӋu TXҧ. 1J˱LJLDRGFK
1JѭӡL JLDR GӏFK Oj “bӝ trѭӣng QJRҥi giao” Fӫa QKym. NhiӋP Yө Fӫa ngѭӡi giao Gӏch Oj tҥR
dӵng Yjduy WUu, SKit triӇn Fic mӕi quan hӋFӫa nhóm vӟi bên ngoài. Ngѭӡi giao Gӏch SKҧi hiӇu
U}nhu cҫu YjNKҧQăQJFӫa QKym vӅmһt quan hӋvӟi Fic tәchӭc, Fi nhân NKic. Ngѭӡi Qjy
SKҧi FyNKҧQăQJJLDo tiӃp tӕt, FyNKҧQăQJQJRҥi giao, FyNKҧQăQJQҳm bҳt, SKiQÿRin nhu cҫu 11
Fӫa ngѭӡi NKic. Ĉk\SKҧi Ojngѭӡi FKtn chҳn, ÿing tin cұy, không thӇOjngѭӡi bӝp chӝp, Qyi
QăQJ thiӃu suy QJKƭFKtn chҳn.
Ai FǊng FythӇÿyng vai WUzQjy, QKѭQJQKym trѭӣng nên Ojmӝt trong nhӳng ngѭӡLÿyng vai WUz Qjy.
1J˱Lkhích lệ, ÿộng viên
1JѭӡLNKtch lӋ, ÿӝng viênOjngѭӡi giӳYӳQJVӵOҥc quan, khích lӋVing Wҥo Fӫa nhóm. Ĉk\SKҧi
Ojngѭӡi Fytinh thҫn Oҥc quan, FyFich QKun, WѭGX\Wtch cӵc, Fyphong FiFKVLQKÿӝng, FyNKҧ
QăQJO{LFXӕn, ҧnh hѭӣng ÿӃn ngѭӡi NKic. Ngѭӡi Qjy cҫn FyNKҧQăQJÿѭDUDêkiӃn WK~Yӏ, Yj
nӃu FykhiӃu Kji hѭӟc WKu rҩt tӕt. Ĉk\FǊng SKҧi Ojngѭӡi biӃt lҳng nghe ngѭӡi NKic. Ĉk\Oj
ngѭӡi FyWѭGX\Wtch cӵc, nhìn các vҩQÿӅQKѭQKӳQJFѫKӝLÿәi mӟLÿҫ\WULӇQYӑQJFKӭNK{QJ
là nhӳQJWDLKRҥ. 6Ӂrҩt tӕt cho QKym nӃu QKym trѭӣng Ojmӝt trong nhӳng ngѭӡi FythӇÿҧm
nhұn vai WUzngѭӡLÿӝng viên, NKtch lӋ.
2.1.5.&iFJLDLÿRҥQKình thành nhóm
Theo Don Hellriegel và John W.Slocum, cic QKym SKit triӇQTXDQăPJLDLÿRҥn: +unh WKjnh,
[XQJÿӝt, Fӫng cӕ, KRҥWÿӝng, kӃt WK~c7.
Hình thành:
1Kym FythӇKunh WKjnh theo Fic Fich rҩt NKic nhau. &ic QKym FKtnh thӭc thѭӡQJÿѭӧc Kunh
WKjQKWUrQFѫVӣnhӳng quyӃWÿӏnh QjRÿyFӫa nhӳng ngѭӡi FyWUich nhiӋm trong tәchӭc Pj QKyPÿySKөc Yө.
7URQJJLDLÿRҥn Qjy Fic WKjnh viên QKym Fzn FKѭDTXHQELӃt nhau, FKѭDKLӇu U}Wtnh Fich Yj
NKҧQăQJFӫa nhau. +ӑFzn Uөt Uq, WKăPGznhau, YuthӃthѭӡng OjKӑNKpp Ntn, Fic mâu thuүn,
YuthӃ, FǊng tt khi bӝc lӝ. ;XQJÿột:
ӢJLDLÿRҥn Qjy Fic WKjnh viên QKyPÿmhiӇu nhau nhiӅXKѫQ, biӃWÿѭӧc Wtnh Fich YjNKҧQăQJ
Fӫa nhau, Kӑcӕgҳng tӵkhҷQJÿӏnh Punh trong QKym. +ӑFǊng bҳWÿҫu thӇhiӋn YjEҧo vӋFic
TXDQÿLӇm, PөFÿtch, SKѭѫQJSKip Ojm viӋc, WKyi quen ӭng xӱ, ... Fӫa Punh. Ngѭӡi ta FǊng Fy
thӇWҥo lұp Fic EqSKii.
Ĉk\OjJLDLÿRҥn nәra Fic mâu thuүn trong QKym.
&ic mâu thuүn Qjy FythӇFynhiӅu nguyên nhân NKic nhau. Ngѭӡi ta FythӇ[XQJÿӝt vӅlӧi tch,
vӅWtnh Fich, vӅÿӏa Yӏ, vӅvai WUzOmQK ÿҥo, vӅҧnh hѭӣng lên Fic WKjnh viên NKic. Ngѭӡi ta
FǊng FythӇmâu thuүn vӟi nhau vӅSKѭѫQJSKip Ojm viӋc.
Không FKӍnhӳng vҩn ÿӅbên trong QKym Ojm SKit sinh mâu thuүn giӳa Fic WKjnh viên, PjFҧ
nhӳng vҩn ÿӅbên QJRji QKym FǊng FythӇgây mâu thuүn giӳa Kӑ. Trong trѭӡng hӧp Qjy thұt ra
QKym FKӍOjQѫLPkXWKXүQÿy, vӕn Fytӯtrѭӟc, bӝc lӝra hoһFWăQJFѭӡQJKѫQPjthôi. Chҷng
Kҥn, hai ngѭӡi A YjB trong mӝWF{QJW\ÿDQJFng nhҳm ÿӃn mӝt chӭc Yөtrong công ty Yjcӕ
gҳng ORҥi trӯnhau. Khi công ty lұp mӝt QKym Ojm viӋc - không liên quan ÿӃn viӋc lӵa FKӑn
ngѭӡi cho chӭc Yөÿmnêu -WKuFҧA YjB ÿӅu tham gia QKym Qjy. .KLÿymâu thuүn Fӫa Kӑbӝc lӝ ra trong QKym. Củng cố:
ӢJLDLÿRҥn Qjy QKyPÿmÿӅUDÿѭӧc Fic chuҭn mӵc Fӫa Punh. &ic YӏWUt, vai WUztrong QKyPÿm
ÿѭӧc [iFÿӏnh. &ic WKjQKYLrQÿm, FythӇvӟi nhiӅu nhѭӧng bӝlүn nhau, WKRҧthuұQÿѭӧc Fic
vҩn ÿӅ liên quan ÿӃn lӧi tch, ҧnh hѭӣng, SKѭѫQJSKip Ojm viӋc, ... Giao tiӃp trong QKym trӣnên
7 NhiӅu Wic JLҧFKӍQyi ÿӃn bӕQJLDLÿRҥQÿҫu, WX\QKLrQÿmQyi ÿӃQJLDLÿRҥn Kunh WKjnh WKuFǊng cҫn Qyi ÿӃQJLDLÿRҥn
kӃt WK~c, hay tan UmFӫa QKym. 12
dӉGjng, hiӋu TXҧKѫQ. +ӑcӣi mӣKѫQWURQJYLӋc chia VҿêkiӃn. +ӑtôn WUӑng nhau Yjsҹn Vjng hӧp WiFKѫQ
HoạWÿộng trôi chảy:
Ĉk\OjJLDLÿRҥn QKym Ojm viӋc hiӋu TXҧnhҩt. /~c Qjy Fic WKjnh viên QKyPÿmKRjn WRjn chҩp
nhұn YӏWUt, vai WUzFӫa Punh YjFӫa Fic WKjnh viên NKic. 9ăQKRiQKyPÿmÿѭӧc Kunh WKjnh, Fic
êkiӃn, Ving kiӃn dӉGjQJÿѭӧcÿѭDUD, Fic WKjnh viên QKym không Fzn e Gq, giӳNӁvӟi nhau,
giao tiӃp trong QKym hiӋu TXҧ, QKym hӛtrӧnhau hiӋu TXҧtrong công viӋc.
Kết thúc:
Ĉk\OjJLDLÿRҥn kӃt WK~c sӵtӗn Wҥi Fӫa QKym. Thông thѭӡng QKym kӃt WK~c sӵtӗn Wҥi Fӫa Punh
khi KRjn WKjnh Fic công viӋc PjQyÿѭӧc lұp nên ÿӇthӵc hiӋn. 1Kym FǊng FythӇkӃt WK~c sӵ
tӗn Wҥi Fӫa Punh khi Qykhông vѭӧWTXDÿѭӧc nhӳng NKӫng KRҧng QjRÿy, chҷng KҥQQKѭPkX
thuүn không thӇJLҧi quyӃt giӳa Fic WKjnh viên, hoһc KRҥWÿӝng không hiӋu TXҧtrong thӡi gian Gji.
&ic Wic JLҧDon Hellriegel và John W.SlocumÿѭDUDVѫÿӗVDXÿk\YӅsӵSKit triӇn Fӫa QKym qua FiFJLDLÿRҥn8. ThҩWEҥL ӗLFӫD nhóm ThҩWEҥL ӵFKtQPX S ThҩWEҥL &KѭDFKtQPXӗL
Hình thành HӛQORҥQĈӏQKKình HoҥWÿӝQJ.ӃWWK~F không hiӋXTXҧ
Hình 1. Các giai ÿRҥQSKiWWULӇQFӫDQKyP
2.2. TәFKӭFQKyPOàm viӋFKLӋXTXҧ
2.2.1. LӵDFKӑQWKành viên nhóm
7Kjnh viên QKym cҫQÿѭӧc lӵa FKӑn theo nhӳng tiêu FKtnhҩWÿӏnh.
Tiêu chuẩQ ÿầu tiên OjSKҧi Fynhӳng NKҧ QăQJ WKӵc hiӋn nhiӋm Yө, hoһc Fic nhiӋm YөFӫa
QKym. ViӋc nhұn nhӳng ngѭӡi không FyNKҧQăQJWKӵc hiӋn Fic nhiӋm Yө, hoһc Fic phҫn Qjo
ÿyFӫa Fic nhiӋm YөFӫa QKym chҷng nhӳng không JL~p QKym trong công viӋc Fӫa Punh, Pj
Fzn Wҥo ra Jinh nһng không cҫn thiӃt. 1Kym Fic kiӃn WU~FVѭ, NӻthuұWYLrQÿӗhӑD, NӻVѭ[k\
dӵng vӟi nhiӋm YөthiӃt kӃmӝt khu QKjcao tҫng VӁkhông thӇnhұn Yjo QKym Punh Fic cҫu WKӫ
8 Organizational behavior/Don Hellriegel và John W.Slocum. 1Kym sinh viên KT28 khoa Kinh TӃĈ+4*73.HCM
Gӏch.- Thomsom - South - Western, 2004, tr.203. 13
EyngÿiYuFic cҫu WKӫQjy không JL~Sÿѭӧc QKym, KѫQWKӃnӳa, sӵtham gia Fӫa anh ta FythӇ
OjPWăQJWKrPWKӡi gian hӝi Kӑp, Fҧn trӣcông viӋc Fӫa Fic WKjnh viên NKic Fӫa QKym.
NӃXÿѭӧc lӵa FKӑn mӝt sӕtrong mӝt tұp hӧp ngѭӡi FөthӇQjRÿyYjo QKym WKucҫQѭXWLrQNKҧ
QăQJ FKX\rQP{Q SKhӧp. Không nên Yuthҩy Wtnh Fich, TXDQ ÿLӇm sӕng Fӫa ngѭӡi QjR ÿy
không SKhӧp vӟi Punh (ngѭӡi tuyӇn FKӑn) PjJҥt anh ta ra, FKӑn ngѭӡi NKic. Trong trѭӡng
hӧp Qjy ngѭӡi tuyӇn FKӑn SKҧi biӃt vѭӧt qua FKtnh Punh. Câu Qyi Fӫa ngѭӡL[ѭD³QJӵa hay WUii
chӭng” FKtnh OjGng cho nhӳng trѭӡng hӧp Qjy. &ic ông vua, hay rӝng ra OjFic QKjTXҧn Oê,
Fic QKjtuyӇn FKӑn SKҧi êthӭc ÿѭӧc rҵng nhӳng ngѭӡi JLӓi chuyên môn nhiӅu khi FyWtnh NKt
không Eunh thѭӡng -ÿyFythӇFKӍOjtheo con mҳt Fӫa ngѭӡi Eunh thѭӡng. 1KѭQJFKӑn KӑWKu
VӁFylӧLFKRÿҩt nѭӟc, cho công viӋc. &zn ngѭӧc Oҥi, nӃu FKӍÿLWum nhӳng ngѭӡi hӧp vӟi Punh
theo kiӇu WKөÿӝng, Eҧo Junghe nҩy, thұm FKthay Qӏnh nӑW, ... WKuFythӇOjm Kӓng công viӋc.
Tiêu chuẩn thứ haiOjFytinh thҫn hӧp Wic vӟi Fic WKjnh viên NKic trong công viӋc.
Mӝt ngѭӡi FykKҧQăQJOjm viӋc tӕW QKѭQJNK{QJFytinh thҫn hӧp Wic vӟi ngѭӡi NKic trong
công viӋc không thӇOjWKjnh viên tӕt Fӫa QKyPÿѭӧc, YuQKѭÿmQyi ӣtrên, công viӋc Fӫa QKym
không SKҧi OjSKpp cӝng Fic công viӋc Fӫa Fic WKjnh viên Fӫa Qy, PjOjmӝt tәhӧp hӳXFѫFic
công viӋFÿy. &ic huҩn luyӋn viên EyQJÿiVӁORҥi nhӳng cҫu WKӫJLӓLQKѭQJNK{QJELӃt Fich
hoһc không muӕn phӕi hӧp vӟi Fic cҫu WKӫ NKiFWURQJ ÿӝi. &y nhӳng sinh viên JLӓL QKѭQJ
không FKӏu hӧp Wic vӟi Fic Eҥn NKic FǊng thѭӡng EӏFic sinh viên NKic WUinh không mӡi Yjo QKym Kӑc tұp Fӫa Punh.
Các tiêu chuҭQÿiQKJLiNKҧQăQJOàm viӋFQKyPPjtiӃn VƭM.Ballot thuӝFWUXQJWkPWѭYҩQ
viӋFOàm ӣ0DVVDFKXVHWÿѭDUDVDXÿk\JL~p ta hiӇu thêm vӅnhӳQJÿzi KӓLÿӕi vӟi WKjnh viên QKym.
“Có 15 tiêu chuҭQÿӇÿiQKJLiNKҧQăQJOàm viӋFWKHRQKyP
1. Lòng tin: BҥQFyWLQWѭӣQJYào khҧQăQJKRàn thành công viӋFFӫDÿӗQJQJKLӋSNK{QJ"
2. Bình tƭQK Trong thӡL JLDQ Y{Fùng gҩSU~W EҥQFy NKҧ QăQJJLҧL TX\ӃWWình huӕQJPӝW cách bình tƭQKNK{QJ"
3. Tôn trӑQJ Ý kiӃQ FӫD ÿӗQJ QJKLӋS Fy ÿѭӧF EҥQ TXDQ WkP NK{QJ" %ҥQ Fy U~W UD ÿѭӧF
nhӳQJêWѭӣQJFӫDEҧQWKkQWӯQKӳQJêNLӃQÿy"
4. HӧSWiF KhҧQăQJKRà nhұSFӫDEҥQQKѭWKӃQào vӟLÿӗng nghiӋSWӯQKӳQJOƭQKYӵFNKҧ
QăQJWKұPFKtTXӕFWӏFKNKiFQKDX"
5. Tә FKӭF Bàn làm viӋF FӫD EҥQFy JӑQ Jàng không? BҥQ Fy Oàm viӋF WKHR NӃKRҥFK ÿã vҥFK"
6. KhҧQăQJOàm viӋFGѭӟLiSOӵFBҥQFySKiWKX\ÿѭӧFWӕWQKҩWNKҧQăQJNKLOàm viӋFGѭӟL áp lӵFNK{Qg?
7. KhҧQăQJJLDRWLӃSBҥQWKtFKWLӃS[~FYӟLQKLӅXQJѭӡL"%ҥQOX{QOX{QWKXK~WÿѭӧFVӵ
chú ý cӫDPӑLQJѭӡLWURQJPӑLFkXFKX\ӋQ
8. KhҧQăQJNLӇPVRiWWình huӕQJKhi mӝWWình huӕQJQJRài dӵNLӃQ[ҧ\UDEҥQOX{QOX{Q
ÿѭDUDÿѭӧFQKӳQJEѭӟFFҫQWKLӃWÿӇJLҧi quyӃW
9. KhҧQăQJWKX\ӃWSKөFBҥQFyÿѭDUDÿѭӧFQKӳQJOêOӁ WKtFKKӧS ÿӇEҧRYӋêNLӃQFӫD mình?
10. LҥFTXDQBҥQFyOX{QWLQUҵQJPình có khҧQăQJWìm ra giҧLSKiSNKL³EӏGӗQÿӃQFKkQ WѭӡQJ´"
11. Trách nhiӋPBҥQOX{QVҹQVàng tiên phong cho viӋFFKXQJ"
12. Kiên trì: Khi công viӋFÿình trӋEҥQVӁFӕJҳQJWLӃSWөFÿѭӧFEDROkX"
13. QuyӃWWkPBҥQVӁSKҧQӭQJQKѭWKӃQào khi kӃWTXҧNK{QJÿѭӧFQKѭPRQJPXӕQ"TӯEӓ
hay tìm mӝWKѭӟQJJLҧLTX\ӃWNKiF
14. Nhҥ\EpQBҥQFyGӵWtQKÿѭӧFQKӳQJWình huӕQJNKiFQKDXFyWKӇ[ҧ\UDtrong công viӋF"
BҥQFyNKҧQăQJJLҧLTX\ӃWOLQKKRҥWQKӳQJWình huӕQJÿyNK{QJ" 14
15. LҳQJQJKHBҥQNK{QJQJҳWOӡLÿӗQJQJKLӋSNKLKӑÿDQJPXӕQÿѭDUDý kiӃQ"%ҥQFyOX{Q
khuyӃQNKtFKPӑLQJѭӡLÿѭDUDý kiӃQFӫDULêng mình?”9
2.2.2. ChӑQQKyPWUѭӣQJ
1Kym trѭӣng FythӇdo tәchӭc WKjnh lұp QKym FKӍÿӏnh, FythӇdo Fic WKjnh viên trong QKym
bҫu FKӑn. 1KѭQJGQKym trѭӣQJÿѭӧc FKӑn bҵng Fich Qjo WKuFǊng SKҧi WKRҧPmQÿѭӧc mӝt sӕyêu cҫu.
&Ǌng Ojmӝt WKjnh viên QKym, nên nhӳQJÿLӅXÿmQyi trong Pөc 2.2.1 FǊQJÿ~QJÿӕi viӋc FKӑn
QKym trѭӣng. 1JRji ra, QKym trѭӣng Oj ngѭӡi OmQK ÿҥo QKym trӵc tiӃp (trӯ SKL ÿy Oj QKym
trѭӣng FKӍtrên danh QJKƭa), YuthӃSKҧi Ojngѭӡi Fytӕchҩt OmQKÿҥo.1Kym trѭӣng SKҧi FyWtnh
Fich quyӃWÿRin, NKҧQăQJUD TX\Ӄtÿӏnh nhanh, Fy tinh thҫn FKӏu WUich nhiӋm vӟi Fic quyӃt
ÿӏnh Fӫa Punh. 1Kym trѭӣng SKҧi biӃt lҳng nghe, không Fyphong FiFKÿӝFÿRin. 1Kym trѭӣng
SKҧi OjngѭӡiFyWUich nhiӋm cao. Rҩt nhiӅu QKym sinh viên KRҥWÿӝng không hiӋu TXҧYuOêdo
QKym trѭӣng Fӫa Kӑkhông Fytinh thҫn WUich nhiӋm cao.
1KyPWUѭӣQJFҫQOãnh ÿҥRQKyPPӝWFiFKGkQFKӫ1KyPWUѭӣQJFҫQWҥRÿLӅXNLӋQÿӇFҧQKyP
tham gia phát biӇXê NLӃQEàn bҥF FiFYҩQÿӅQJKHê NLӃQFiF WKành viên khác trong nhóm
(ngay cҧNKLêNLӃQÿyWUiLêPình).
Phong cách lãnh ÿҥRÿӝFÿRiQFKӍFyOӧLFKRF{QJYLӋFWURQJPӝWVӕWUѭӡQJKӧSKãn hӳXYà khi
QKyPWUѭӣQJFyNKҧQăQJFǊQJQKѭNLQKQJKLӋPYѭӧW[DVRYӟLFiFWKành viên khác cӫDQKyP
Tuy nhiên ngay cҧWURQJWUѭӡQJKӧSQày thì cách lãnh ÿҥRÿyFǊQJNK{QJOàm cho nhóm phát
triӇQWӕWYì các thành viên khác sӁNK{QJÿѭӧFWKӱWKiFK³NK{QJÿѭӧFKӑF´Yà vì thӃNK{QJ
QkQJFDRÿѭӧFWUình ÿӝ
NhómWUѭӣQJSKҧLJLDRF{QJYLӋFFKRFiFQKyPYLên mӝWFiFKUõ ràng: công viӋFFөWKӇWKӡL
hҥQKRàn thành, nguӗQOӵFÿӇJLҧLTX\ӃWF{QJYLӋFÿySKӕLKӧSYӟLDLÿӇJLҧLTX\ӃWFKӃÿӝEiR
cáo tiӃQÿӝ.
Khi giao công viӋFFKRFiFQKyPYLrQQKyPWUѭӣQJFyWhӇOàm theo mӝWWURQJFiFWLêu chí sau: Xung phong nhұQ.
Phù hӧSYӟLNKҧQăQJ.
ĈӇWKӱWKiFKÿào tҥRKXҩQOX\ӋQWKêm.
1JѭӡLWDWKѭӡQJ[XQJSKRQJQKұQOàm mӝWYLӋFQjRÿyYì nhӳQJOêGRQKѭthͱQKW, có hӭQJ
thú vӟLF{QJYLӋFÿythͱKDL, có tinh thҫQWUich nhiӋPFDRVҹQVàng nhұQF{QJYLӋFNKyNKăQ
QKѭӡQJ YLӋF GӉ KѫQ FKR EҥQ Eq ÿӗQJQJKLӋS thͱ ED muӕQWKӱ WKiFK Pình, muӕQ KӑF KӓL
thêm, rèn luyӋQWKêm; thͱW˱ nhұQ Yì ÿyOjF{QJYLӋFGӉOàm so vӟLFiFF{QJYLӋFNKiFthͱ
QăP vì nhӳQJOӧLtFKYұWFKҩW gҳQOLӅQYӟLF{QJYLӋFÿy
1KyPWUѭӣQJFKӍQên giao viӋFFKRQJѭӡL[XQJSKRQJYì lý do thӭQKҩWKRһFWKӭEDQêu trên
ÿk\.KLQJѭӡLWDKӭQJWK~YӟLF{QJYLӋFWKì ngѭӡLWDFyNKҧQăQJYѭӧWTXDQKLӅXNKyNKăQ
thұPFKtYѭӧWTXDFKtQKPình, nhӡWKӃKRàn thành tӕWF{QJYLӋF7X\QKLên, cǊQJFҫQOѭuêÿӃQ
khҧ QăQJJLҧL TX\ӃWQKLӋP Yө FӫDQJѭӡL [XQJSKRQJ 1JѭӡLWD Fy KӭQJWK~ QJѭӡL WD VӁFӕ
gҳQJQKѭQJQӃXPӭFÿӝNKyNKăQFӫDF{QJYLӋFYѭӧWTXi[DNKҧQăQJFӫDQJѭӡLWDWKì cǊQJ không nên giao viӋF
NӃXѭXWiên lӟQQKҩWOà hoàn thành tӕWF{QJYLӋFWKì giao viӋFFKRQJѭӡLFyNKҧQăQJSKù hӧSOà
FiFKOjPÿ~QJQKҩW, QrQÿѭӧFѭXWLrQ. Chҷng Kҥn, mӝt QKym sinh viên thӵc hiӋn ÿӅWji nghiên
cӭu khoa Kӑc nên phân công WKjnh viên FyNKҧQăQJJLDRWLӃp tӕt, Fyxe Piy ÿӇÿLOҥi, tiӃn Kjnh
SKӓng vҩQVkXDLÿyPjQKym cҫn. Nên phân công nhӳng ngѭӡi cҭn thұn FKӏu WUich nhiӋm nhұp
9 http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang lam viec nhom/78549 cac tieu chuan danh gia kha nang lam viec nhom.html 15
dӳliӋu Yjo Piy Wtnh, ... Tuy nhiên, vì khҧQăQJFӫDFiFWKành viên trong nhóm là khác nhau, có
QJѭӡL JLӓL, có kinh nghiӋP KѫQ Yj Fy QJѭӡLNKiF NK{QJ JLӓL EҵQJ NK{QJ Fy NLQKQJKLӋP
bҵQJQên nӃXOX{QOX{QJLDRYLӋFWKHRFiFKQày thì sӁWKLӃXF{QJEҵQJ7URQJWKӵFWӃFyQKLӅX
QJѭӡLOãnh ÿҥRJLDRYLӋFWKHRNLӇXQj\VDXNKLQJѭӡLQjRÿyNK{QJKRjQWKjQKWӕWF{ng viӋF
ÿѭӧFJLDRYài lҫQWKì không giao viӋFFKRQJѭӡLÿyQӳDFKӍJLDRFKRQKӳQJDL³ÿѭӧFYLӋF´
hұX TXҧOà tҥRUD KLӋX ӭQJ ³QѭӟFFKҧ\ FKӛ WUǊQJ´ DLFjQJOjP ÿѭӧF YLӋF WKì càng phҧLOàm nhiӅXYLӋF
MөFÿtFKÿào tҥRUèn luyӋQWKêm cho các thành viên trong nhóm cǊQJÿòi hӓLSKҧLJLDRYLӋF
cho nhӳQJWKành viên có khҧQăQJFKѭDSKKӧSYӟLF{QJYLӋF&iFKOàm tӕWQKҩWӣÿk\Oà giao
cho hӑOàm viӋFYӟLVӵNèm cһSKѭӟQJGүQJL~SÿӥFӫDPӝWKRһFPӝWVӕWKành viên khác có
kinh nghiӋPNKҧQăQJKѫQ 1ӃXÿLӅXNLӋQQKkQOӵFNK{QJFKRSKpSEҳWEXӝFSKҧLJLDRFKR
WKjQKYLrQÿDQJFҫQKXҩQOX\ӋQOàm viӋFPӝWFiFKÿӝFOұSWKì nhóm trѭӣQJWUӵFWLӃSKRһFJLDR
cho thành viên khác có khҧQăQJYà kinh nghiӋPWURQJQKyPSKҧLWKѭӡQJ[X\ên kiӇPWUDJL~S
tháo gӥNKyNKăQFKRKӑ
1KyPWUѭӣQJSKҧLJLDRF{QJYLӋFFKRFiFQKyPYLên mӝWFiFKF{QJEҵQJ&ҫQWUiQKWình trҥQJ
FyQJѭӡLÿѭӧFEӏJLDRUҩWQKLӅXF{QJYLӋFFyQJѭӡLNKiFOҥLÿѭӧFEӏJLDRUҩWtWF{QJYLӋF*LDR
công viӋFQKѭYұ\Oàm lãng phí nguӗQQKkQOӵFOãng phí thӡLJLDQFӫDQKyPGRQKӳQJQJѭӡL
ít viӋFSKҧLFKӡQKӳQJQJѭӡLQKLӅXYLӋFNpRGài thӡLJLDQKRàn thành công viӋF9LӋFWKLӃX
công bҵQJQKѭYұ\Fòn khiӃQFKRFiFWKành viên nhóm so bì, tӏQҥQKQKDXOLên kӃWQKyPNKy
ÿҧPEҧRÿѭӧFYà gây nên hұXTXҧOӟn cho công viӋFFӫDQKyP
1KyPWUѭӣQJ- và cҧFiFWKành viên có khҧQăQJNLQKQJKLӋPFDRQKҩWWURQJQKyP-, không
ÿѭӧFEDRELӋQOàm thay công viӋFFӫDFiFWKjQKYLrQNKiF/jPQKѭYұ\FyQKLӅXKұXTXҧWDL
hҥL+ұXTXҧÿҫXWLên là công viӋFWKӵFKLӋQFhұPNpPFKҩWOѭӧQJYì không sӱGөQJKӃWQJXӗQ
lӵF+ұXTXҧWKӭKDLOà làm nҭ\VLQKWkPOêӹOҥLӣQKӳQJQJѭӡLÿѭӧFOàm hӝ+ұXTXҧWKӭEDOà
làm cho nhӳQJQJѭӡLQKyPWUѭӣQJKD\QKyPYLên có khҧQăQJNLQKQJKLӋPQêu trên bӏTXi
tҧLPӋWPӓLYà còn sinh ra so bì. Và còn hұXTXҧNKiFQӳDOà nhӳQJWKjQKYLrQÿѭӧFKD\Eӏ
làm hӝF{QJYLӋFVӁNK{QJFyFѫKӝLKӑFKӓLUèn luyӋQWKêm.
Trong ÿӅWài nghiên cӭX³VQÿOàm viFQKyPFDVLQKYLên khoa Kinh t- LuW” WUѭӡQJĈҥL
hӑF4XӕFJLD73+ӗ&Kt0LQK FyÿѭD ra mӝWVӕPLQKKӑDYӅFiFKOàm viӋFFӫDWUѭӣQJQKyP
³+ѭѫQJ Ĉ+ .+;+19 FҧP WKҩ\ WKұW [XL [ҿRNKL SKҧL Fùng nhóm vӟL PӝW QKyP WUѭӣQJ
“quá giӓL´ 1KyPWUѭӣQJFӫD +ѭѫQJYӯDKӑF YӯDOàm nên có kinh nghiӋPWKӵF WӃYӅ QJành
ÿDQJKӑF.KLSKkQQKyPPһFFKRFác thành viên khác gӱLH-mail, gӑLÿLӋQÿӇELӃWNӃKRҥFK
làm viӋFF{WUѭӣQJQKyPFKҷQJQyLPӝWOӡLĈӃQQJày nӝSEài, chӍQJKHWUѭӣQJQKyPQyLQJҳQ
gӑQ%ài này chҧFyJì nên tӟOjPOX{QFKRÿӥPҩWWKӡLJLDQ
“CҧKӑFNǤOàm viӋFQKyPFQJQKDXQKѭQJFiFWKjQKYLrQNKiFFKѭDEDRJLӡOLên lҥFÿѭӧFYӟL
bҥQҩ\ĈӃQQJày cuӕLFùng bұQTXiNK{QJFyWKӡLJLDQOàm mӟLFKLDYLӋFFKRQJѭӡLNKiF7ҩW
cҧGREҥQҩ\VҳS[ӃSYà quyӃWÿӏQKFKҷQJW{QWUӑQJêNLӃQFӫDDLFҧ&yWKӇEҥQҩ\TXiJLӓLUӗL
QKѭQJFiFWKjQKYiên khác cҫQSKҧLKӑFFKӭ´-+ѭѫQJNK{QJJLҩXQәLVӵEӵFPình”10.
³9kQ.KDQKPDQJGDQKQKyPWUѭӣQJWURQJVXӕWQKӳQJQăPQJӗLWUên giҧQJÿѭӡQJF{NKi³ÿҳW
hàng” vì ai cǊQJPXӕQOàm viӋFWURQJQKyPFӫD.KDQKĈѫQJLҧQKӑFKӍFҫQ³QpP´Eài cho
Khanh, cô sӁ lo biên tұSWӯ$ - =QKѭWKӃ WKì ai chҧPXӕQOjPFQJ1KѭQJÿӃQNKLÿLOàm,
Khanh mӟL³Yӥ´UDUҵQJ³{P´KӃWSKҫQYLӋFFӫDQJѭӡLNKiFOà “dҥL´9ì ÿ{LNKLFyQKӳQJYҩQ
ÿӅWKXӝFYӅFKX\ên môn, mình muӕQ³{P´QKѭQJOҥLNK{QJKLӇXÿDQJ³{P´FiLJì, tҩWGүQÿӃQ
10 http://eva.vn/oai oam/teamwork sinh vien lam noi oai oam.html 16
hӓQJYLӋF³WKұPFKtQJѭӡLWDWKҩ\Pình nhiӋWWình thì lҥLFàng hӳQJKӡWUѭӟFQKLӋPYөÿѭӧF
phân”, Khanh bӭF[~F´11
Kinh nghiӋPFӫDQKӳQJQJѭӡLWKDPJLDKRҥWÿӝQJQKyPQKLӅXFKRELӃWÿӕLYӟLQKyPWUѭӣQJWKì
ÿLӅXTXDQWUӑQJQKҩWOà biӃWFiFKÿLӅXKòa các quan hӋWURQJQKyPĈӇOjPÿѭӧFÿLӅXQày thì
QKyPWUѭӣQJNK{QJQKҩWWKLӃWOjQJѭӡLJLӓLFKX\ên môn nhҩWQKѭQJSKҧLOjQJѭӡLF{QJEҵQJ
chính trӵFFyEҧQOƭQKYà hiӇXELӃWYӅWUình ÿӝWtQKFiFKWkPOêFӫDWҩWFҧFiFWKành viên khác.
Ngoài viӋFNiӇPWUDÿӕFWK~FFiFQKyPYLên làm viӋFQKyPWUѭӣQJFòn phҧLELӃWFiFKNKtFKOӋ
ÿӝQJYLên các nhóm viên trong các thӡLÿLӇPNKyNKăQFӫDULêng hӑKRһFWKӡLÿLӇPNKyNKăQ
cӫDFҧQKyP1ӃXQKyPWUѭӣQJWӓWKiLÿӝELTXDQEX{QJ[X{LNKLJһSNKyNKăQWKì sӁFKҷQJFy
ai trong nhóm có thӇYӵFGұ\WLQKWKҫQFӫDQKyPÿѭӧF
+Rjn WKjnh tӕt công viӋc Fӫa mӝt QKym trѭӣng OjviӋc rҩt NKy. KӃWTXҧQghiên cӭu vӅvҩn ÿӅ
Ojm viӋc QKym Fӫa sinh viên khoa Kinh tӃĈ+4*73+&0FKRthҩ\ rҵng FKӍFygҫn 50% sinh
viên khoa Qjy Kji Ozng vӟi QKym trѭӣng Fӫa Punh12. &yOӁFǊng FKtnh YuÿLӅu Qjy nên FKӍFy
18% sinh viên khoa Kinh tӃĈ+4*73.HCM muӕn Ojm QKym trѭӣng trong Fic QKym Kӑc tұp
Fӫa Punh, mһc GFyÿӃn 65% muӕn OjmWKjnh viên Wtch cӵc.13
NӃu QKym WuPÿѭӧc ngѭӡi FythӇÿҧm nhұQÿѭӧc nhiӅu vai WUztrong sӕFic vai WUzÿmphân Wtch
ӣPөc 2.1.4WKuQKym VӁgһp rҩt nhiӅu thuұn lӧi trong công viӋc.
2.2.3. ;iFÿӏQKmụFÿích cӫDQKyP
&ic WKjnh viên QKym SKҧi biӃt U}PөFÿtch Fӫa QKym Punh. Không biӃt U}PөFÿtch WKuQKym
Ojm viӋc FǊng giӕQJQKѭQJѭӡLÿLÿѭӡng không biӃt PuQKÿDQJÿӏQKÿLÿkX. 0өFÿtch FKtnh Oj
FiLÿӏnh hѭӟng cho WRjn bӝKRҥWÿӝng Fӫa nhym, TX\ÿӏnh Fic nhiӋm YөPjQKym VӁthӵc hiӋn.
1yFǊng OjFii liên kӃt Fic WKjnh viên Oҥi WKjnh QKym.
0өFÿtch Fӫa QKym FythӇÿѭӧc tәchӭc hay Finhân lұp ra QKym [iFÿӏnh sҹn tӯtrѭӟc. Trѭӡng
hӧp Qjy hay [ҧy ra vӟi Fic QKym FKtnh thӭc. 0өFÿtch Fӫa QKym FǊng FythӇdo mӝt sӕhoһc
WRjn bӝFic WKjnh viên QKym [iFÿӏnh. Trѭӡng hӧp Qjy thѭӡng [ҧy ra vӟi Fic QKym phi FKtnh thӭc.
0өFÿtch SKҧi U}Ujng YjNKҧthi.
Các thành viên nhóm cҫQELӃWPөFÿtFKFӫDQKyPQJD\NKLWKDPJLDYào nhóm, hoһFFKұPQKҩW
là tҥLEXәLKӑSÿҫXWLên cӫDQKyP
2.2.4. ;iFÿӏQKFiFFKXҭQPӵFFӫDQKyP
ĈӇQKym FythӇOjm viӋc hiӋu TXҧWKunhҩWÿӏnh nhóm SKҧi ÿӅra Fic chuҭn mӵc Fӫa Punh.
ChuҭQPӵFFӫDQKyPOà hӋWKӕQJFiFTX\WҳFOjm viӋc, ӭng xӱ, hay khuôn mүu Kjnh vi Pj
QKyPÿzi KӓLÿӕLYӟLPӛLWKành viên. Chuҭn mӵc QKyPÿyQJYDLWUò phѭѫQJWLӋQTXDQWUӑQJ
nhҩWÿLӅXFKӍQKKành vi cӫDFiFWKành viên trong quan hӋWiFÿӝQJWѭѫQJKӛJLDRWLӃSQKyP.
Chҷng Kҥn QKyPTX\ÿӏnh mӝt quy WUunh bҳt buӝc trong viӋc thông Eio tin tӭc cho nhau Fӫa Fic
WKjnh viên QKym. .KLÿyquy WUunh Qjy Ojmӝt chuҭn mӵc Fӫa QKym. &Ǌng vұy, TX\ÿӏnh vӅ
khen thѭӣng YjNӹluұt Fӫa QKym FǊng Ojmӝt chuҭn mӵc Fӫa QKym. 11 Theo ViӋW1DP1HW
12 VQÿOàm viFQKyPFDVLQKYLên khoa Kinh t- LuW(TiӇXOXұQP{QKӑF3KѭѫQJSKiSQJKLrQFӭXNKRDKӑF/ê
NgӑF+ҥQKĈRàn QuӕF+X\Yà nhӳQJQJѭӡLNKiF….-TP HCM, 2009.- tr 45. 13 Theo ViӋW1DP1HW. 17
1Kym VӁOjm viӋc tӕt nӃu Fic chuҭn mӵc U}Ujng, dӉhiӇXÿӕi vӟi tҩt FҧFic WKjnh viên.
Các chuҭQPӵFQKyPÿѭӧFÿӅUDWKLӃWOұSEҵQJPӝWWURQJFiFFRQÿѭӡQJVDXÿk\
 ĈѭӧFÿҥLGLӋQFѫTXDQTXҧQOêYà cǊQJOà tәFKӭFWKành lұSQKyPOұSUD
Ĉk\OjWUѭӡQJKӧSUҩWKD\JһSYӟLFiFQKyPF{QJYLӋFGRFiFFѫTXDQtәFKӭFdoanh nghiӋS
lұSQên. Ӣÿk\FKXҭQPӵFÿѭӧFFҩSWUên ban hành, vì thӃFiFQKyPYLrQFy[XKѭӟQJW{QWUӑQJ
tuân thӫ WӕW1KӳQJFKXҭQPӵF Qày rҩW SKù hӧSYӟLKӋ WKӕQJTXҧQ OêFKXQJFӫD FѫTXDQWә
chӭFcông ty, vì thӃQKyPVӁWKXұQWLӋQKѫQNKLJLDRWLӃSYӟLFiFQKyPKRһFÿѫQYӏNKiFWKXӝF
cùng FѫTXDQtәFKӭFGRDQKQJKLӋS7X\QKLên loҥLFKXҭQPӵFQày có thӇNK{QJKRàn toàn
thích hӧSYӟLWtQKFKҩWÿòi hӓLFӫDF{QJYLӋFFӫDQKyPYjÿһFELӋWOà nhiӅXNKLNK{QJSKù hӧS
vӟLWtQKFiFKWKyLTXHQFӫDFiFWKjQKYLrQWURQJQKyPĈLӅXQày làm cho các thành viên nhóm
có thӇWKҩ\EӏWUyLEXӝF
 1KyPWUѭӣQJÿӅUDFiFFKXҭQPӵF
ĈLӅXQj\WKѭӡQJFKӍ[ҧ\UDYӟLFiFQKyPFKtQKWKӭF1ӃXQKyPWUѭӣQJOjQJѭӡLFyX\WtQFy
khҧQăQJFKX\ên môn và kinh nghiӋPOàm viӋFYѭӧWWUӝLKѫQKҷQVRYӟLFiFWKành viên khác
cӫDQKyPWKì các chuҭQPӵFQày sӁÿѭӧFWXkQWKӫWӕW7URQJFiFWUѭӡQJKӧSkhác, chuҭQPӵF
ÿѭӧFÿӅUDQKѭWKӃQày sӁNK{QJÿѭӧFWXkQWKӫQJKLrPW~F+ѫQQӳDQyFǊQJJk\Qên cҧPJLiF
trói buӝFÿӕLYӟLFiFWKành viên khác trong nhóm và có thӇWҥRQên tâm lý phҧQÿӕLQJҫP
 1KyPWUѭӣQJFùng mӝWVӕWKành viên bàn bҥFÿӅUD
Uy tín cӫDFiF FKXҭQPӵFQày cǊQJ JLӕQJQKѭ WUѭӡQJKӧSWUên, nӃXQKѭVӕOѭӧQJFiF WKành
viên cùng bàn bҥFYӟLQKyPWUѭӣQJFKӍFKLӃPPӝWWKLӇXVӕtWӓLWURQJQKyP7URQJWUѭӡQJKӧS
sӕWKành viên này chiӃPÿDVӕWURQJQKyPWKì nó giӕQJQKѭFáFKÿӅUDFKXҭQPӵFGѭӟiÿk\
 ChuҭQPӵFGRWҩWFҧFiFWKành viên bàn bҥFWKҧROXұQYjÿӅUD
&ic WKjnh viên không nhӳng Win WKjnh Fic chuҭn mӵF ÿy Pj FzQ ÿѭӧc tham gia xây dӵng
chuҭn mӵc FǊQJQKѭJyp êkiӃQÿLӅu FKӍnh Qy. Sӵtham gia Fӫa Fic WKjnh viên Yjo viӋc [ic
ÿӏnh Fic chuҭn mӵc QKym ҧnh hѭӣng rҩt lӟn ÿӃn sӵtuân WKӫFic chuҭn mӵFÿy. .KLÿѭӧc tham
gia xây dӵng hoһc/YjJyp êkiӃQÿLӅu FKӍnh chuҭn mӵc, Fic WKjnh viên VӁFҧm thҩy Fic chuҭn
mӵFÿyOjFӫa FKtnh Kӑ, không SKҧi do ngѭӡi NKic iSÿһt. ĈLӅu Qjy Ojm cho Kӑtuân WKӫchuҭn mӵc mӝt Fich tӵJLic.
&ic WKjnh viên bҳt buӝc SKҧi tuân WKӫFic chuҭn mӵc QKym. SӵSKөFWùng các chuҭQPӵFFӫD
nhóm phөWKXӝFvào các yӃXWӕ
* Sӵhӧp OêFӫa Fic chuҭn mӵc. * SӭFpSFӫDQKyP.
* SӵNLӇPWUDYà bҳWEXӝFSKҧLWKLKành cӫDQKyP.
* Sӵtham gia [iFÿӏnh chuҭn mӵc QKym Fӫa Fic WKjnh viên.
ViӋFÿӅUDFKXҭQPӵFUõ ràng, hӧSOêÿҫ\ÿӫҧQKKѭӣQJUҩWOӟQÿӃQKLӋXTXҧKRҥWÿӝQJQKyP
&K~QJWDWKѭӡQJQJKHÿӃQKLӋXTXҧOàm viӋFQKyPUҩWFDRFӫDQJѭӡL1KұW%ҧQĈLӅXQày là sӵ
thұW4XDNLQKQJKLӋPFӫDQKӳQJQJѭӡLÿã tӯQJOàm viӋFQKyPYӟLQJѭӡL1KұWYjQJѭӡLFiF
QѭӟFNKiFQӳDWDWKҩ\YLӋFÿѭDUDFiFFKXҭQPӵFÿҫ\ÿӫYà tuân thӫFK~QJFӝQJYӟLYLӋFJLDR
tiӃSKLӋXTXҧFKtQKOà cái tҥRQên sӵNKiFELӋW7URQJVӕFiFFKXҭQPӵFQJѭӡLWDÿһFELӋWFK~ê
ÿӃQ TX\WUình làm viӋFFKӃ ÿӝ EiRFiR OLên lҥF Eàn bҥF ĈLӅX Qày thӇKLӋQ Uõ qua quy tҳF
HouRenSou cӫDQJѭӡL1KұW
Quy tF+RX5HQ6RXOà gì ?
 7UѭӟFKӃWFyWKӇKLӇX+RXUHQ6RXOà quy tҳFJLDRWLӃSFѫ
bҧQJLӳDFiFWKành viên trong nhóm.
 Hou ( ) là viӃWWҳWFӫD Houkoku ( ) : có nghƭDOà báo cáo. 18
 Ren ( ) là viӃWWҳWFӫD Renraku ( ) : có nghƭDOà liên lҥF
 Sou ( ) là viӃWWҳWFӫD6RXGDQ ( ): có nghƭDOà bàn bҥF
Có thӇWKҩ\+RXUHQ6RXÿѫQJLҧQOà : Báo cáo – Liên LҥF– Bàn BҥF
+RXUHQ6RXQK˱WKQào ?
Báo cáo (Houkoku - ):
Khi gһSWình huӕQJNKyNKăQQJD\OұSWӭFEiRFiRFKRQJѭӡLOãnh ÿҥRFyTXDQKӋJҫQQKҩW
(trong nhóm thì trӵFWLӃSOãnh ÿҥROjQKyPWUѭӣng).
Báo cáo ngҳQJӑQWình huӕQJÿDQJJһSSKҧL tình trҥQJFӫDYҩQÿӅ
+ѭӟQJJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅÿDQJJһSSKҧLÿang xӱOêQKѭWKӃQào, xӱOêÿӃQÿkX«1ӃXFy
nhiӅXKѭӟQJ JLҧLTX\ӃWWKì báo cáo lҥLÿӇ FҩSWUên lӵDFKӑQ KѭӟQJJLҧLTX\Ӄt tӕWQKҩW Yà cҧ
nhóm sӁWKHRKѭӟQJJLҧLTX\ӃWÿy
Liên lҥF5HQUDNX - )
Khi bҥQ gһSSKҧLYҩQÿӅÿӗQJWKӡLYӟLYLӋFEiRFiRYӟLFҩSWUên, bҥQFǊQJSKҧLOLên lҥFYӟL
FiFErQOLrQTXDQÿӇKӑFyWKӇQҳPÿѭӧFWình hình công viӋFEҥQÿDQJOàm.
ViӋFOLên lҥFӣÿk\FyQӝLGXQJWѭѫQJWӵYӟLYLӋFEiRFiR
NӃXWURQJTXiWUình giҧLTX\ӃWYҩQÿӅYLӋFOLên lҥFFiQKkQJLӳDQJѭӡLOLên lҥF-1) và
giӳDFiQKkQYӟLQKӳQJQJѭӡLNKiFWURQJQKyP-n), có thӇOà nhӳQJWUDRÿәLYӟLQKӳQJQӝL dung chi tiӃWKѫQ
Bàn bҥF(Soudan - )
.KLÿã báo cáo tình huӕQJOLên lҥFYӟLFiFEên liên quan, vҩQÿӅFKѭDÿѭӧFJLҧLTX\ӃWKD\
FKѭDFyFiFKJLҧLTX\ӃWәQWKӓD&ҧQKyPO~FQày sӁKӑSQKDXOҥL trӵFWLӃSEàn bҥFYjÿѭDUD
SKѭѫQJiQWӕWQKҩWÿӇJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅYà tiӃSWөc hoàn thành công viӋFFKXQJ
Báo Cáo – Liên LҥF– Bàn bҥFNK{QJSKҧLO~FQào cǊQJSKҧLKRàn thành tҩWFҧFiFEѭӟFKD\
theo trình tӵFӭQJQKҳFPà có thӇOLQKKRҥWiSGөQJ&yWKӇÿѫQJLҧQNKLJһSYҩQÿӅEҥQEiR
FiR QJD\ FKR QKyP WUѭӣQJ ÿѭD FiFK JLҧL quyӃW QӃX KӧS Oê QKyP WUXӣQJ ÿӗQJ ê EҥQ JLҧL
quyӃWYҩQÿӅÿyOX{Q+D\FKtQKWURQJNKLEiRFiREҥQYjQKyPWUѭӣQJWUDRÿәLÿyFǊQJFKtQK
là bàn bҥF9à có thӇQJD\WURQJNKLEiRFiREҥQÿã ÿӗQJWKӡLFKRFiFEên liên quan biӃWTXD
báo cáo cӫDEҥQYӟLQKyPWUѭӣQJY{Kình chung bҥQÿã liên lҥFYӟLQKӳQJQJѭӡLÿӗQJÿӝLFӫD bҥQWURQJQKyP
MWVÿLXO˱Xý v+RXUHQ6RX
ĈLӅXOàm nên tính hiӋXTXҧFӫDTX\WҳF+RX5HQ6RXFKtQKOà viӋFEҥQEiRFiRYҩQÿӅPӝW
cách nhanh chóng, và cҧQKyPELӃWÿѭӧFF{QJYiӋFEҥQÿDQJOàm. Vұ\Qên, khi làm viӋFQKyP
cùng nhau, có lӁÿLӅXWLên quyӃWÿyOà viӋFEҥQWK{QJEiRFKRQKyPWUѭӣQJFǊQJQKѭFiFWKjQK
viên khác vӅYҩQÿӅEҥQJһSSKҧLWURQJWKӡLJLDQVӟPQKҩW
Chính viӋF FҧQKyP ÿӅXELӃWWLӃQ WUình công viӋFÿDQJOàm, dүQWӟL YLӋFFҧ QKyPFy WKӇ
FQJQKDXÿәLKѭӟQJÿѭDUDQKӳQJSKѭѫQJSKiSJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅWӕWKѫQPӝWFiFKGӉGàng và ăQNKӟS
ViӋFEiRFiROLên lҥFWURQJQKyPQên ngҳQJӑQYà tuân theo quy tҳF:+ÿyOà : cái gì
(What), ӣÿkXZKHUHNKLQào (when), vì sao (why), ai (who) và nhѭWKӃQjR+RZ1KѭWKӃ
các thành viên cӫDQKyPVӁGӉGàng bao quát vҩQÿӅYjKѭӟQJÿLPӝWFiFKQKDQKFKyQJQKҩW 19
Trong nhóm có thӇWKӕQJQKҩWTX\WҳFJKLFKpSFKXQJKD\F{QJFөJKLFKpSFKXQJYtGө
VѫÿӗWѭGX\– MindMap chҷQJKҥQÿӇFyWKӇWKXұQWLӋQWURQJWUDRÿәL14.
2.2.5. Có kế hoạch làm việc
&yDLÿyÿmQyi rҩWÿ~ng rҵng WKjkhông Ojm viӋc FzQKѫQOjm Pjkhông FykӃKRҥch. ĈLӅu Qjy
ÿһc biӋWÿ~ng vӟi QKym. 1Kym SKҧi FykӃKRҥch U}Ujng YjFөthӇkhi thӵc hiӋn công viӋc. KӃ
KRҥch Qjy SKҧi bao Kjm kӃKRҥch tiӃQÿӝ– công viӋc QjRÿѭӧc Ojm Yjo thӡi gian Qjo, kӃKRҥch
nhân sӵ– ai Ojm viӋc Ju, QJKƭa Ojsӵphân công công viӋc Yjvai WUztrong QKym, kӃKRҥch Wji
FKtnh – phân bәkinh SKtcho Fic công viӋc FөthӇQKѭWKӃQjo.
Mһc GFic WKjnh viên QKym SKөWUich Fic phҫn công viӋc NKic nhau chӭkhông SKҧi WRjn bӝ
Fic công viӋc Fӫa QKym, QKѭQJKӑcҫn nҳm vӳng WRjn bӝkӃKRҥch Fӫa QKym. &KӍNKLÿyKӑ
mӟi FyNKҧQăQJÿinh JLitiӃn WUunh công viӋc Fӫa FҧQKym, Fӫa Fic WKjnh viên NKic Yjnhӡÿy
mӟi phӕi hӧp tӕt vӟi Fic WKjnh viên NKic, mӟLWѭѫQJWUӧlүQQKDXÿѭӧc.
Ví dө$QK&ѭӡQJPӝW hӑFYLên cao hӑFWҥLWUѭӡQJĈҥLKӑFQJRҥLWKѭѫQJFѫVӣ,,WҥL73+ӗ
Chí Minh) có rҩWQKLӅXNLQKQJKLӋPOàm viӋFQKyPӣPӝWF{QJW\EҧRKLӇPSKLQKkQWKӑQѭӟF
QJRjLÿDQJKRҥWÿӝQJWҥL9LӋW1DPFKRELӃWDQKUҩWҩQWѭӧQJYӟLYLӋFFKLDVҿWK{QJWLQYӅNӃ
hoҥFKOàm viӋFFӫDFҧQKyPYà tҩWFҧFiFWKjQKYLrQWURQJQKyPQѫLDQKOjPYLӋF7KHRDQK
ÿLӅXQj\ÿѭDOҥLOӧLtFKUҩWOӟQFKRF{QJW\FӫDDQKYì các thành viên trong nhóm ngay lұSWӭF
có thӇJL~SÿӥFiFWKành viên khác khi hӑJһSNKyNKăQVӭFNKӓHNK{QJ tӕWÿӝW[XҩWEұQYLӋF
riêng, quá tҧLFөFEӝNKLFùng lúc có nhiӅXNKiFKKàng yêu cҫX
Trong thӵc tӃthông thѭӡng QKym trѭӣng hoһc QKym trѭӣng Fng mӝt sӕWKjnh viên QKym VRҥn
WKҧo ra kӃKRҥch. 1KѭQJYLӋc tham gia xây dӵng kӃKRҥch Fӫa Fic WKjnh viên QKym rҩWÿing
khuyӃn NKtch, YuO~FÿyFic WKjnh viên am hiӇu kӃKRҥch Fӫa QKym mӝt Fich tӕt nhҩt YjKӑFy
tinh thҫn Ojm viӋc tӕt nhҩt.
ViӋc phân công công viӋc Ojmӝt trong nhӳng nguyên nhân tiӅm Wjng Fӫa mâu thuүn giӳa Fic
WKjnh viên trong QKym, FKtnh YuthӃSKҧi phân công thұt sӵcông bҵng.
2.2.6. Sinh hoҥWQKyP
Các buәLVLQKKRҥWQKyPҧQKKѭӣQJQKLӅXÿӃQKLӋXTXҧOàm viӋFQKyPQên cҫQÿѭӧFFRLWUӑQJ
Nhóm cҫQFyOӏFKVLQKKRҥWÿӅXÿһQYà thӵFKLӋQVLQKKRҥWWKHROӏFKÿy0һFGù nhóm có lӏFK
sinh hoҥWWKѭӡQJ[X\rQQKѭQJNKLFyYҩQÿӅÿӝW[XҩWFҫQFҧQKyPKӑSOҥLÿӇJLҧLTX\ӃWWKì
nhóm cҫQOLQKÿӝQJWKD\ÿәLOӏFKVLQKKRҥWÿӇJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅÿã nêu, không nên cӭQJQKҳF
chӡÿӃn ngày sinh hoҥWÿӏQKNǤ
Có thӇFKLDVLQKKRҥWQKyPWKành hai loҥL/RҥLWKӭQKҩWÿӇJLҧLTX\ӃWF{QJYLӋFORҥLWKӭKDLÿӇ
WăQJFѭӡQJJLDROѭXKLӇXELӃWOүQQKDXJLӳDFiFWKành viên nhóm. Cách tiӃQKành hai loҥLVLQK hoҥWQày nên khác nhau.
VӟLORҥL thӭQKҩWFiFEXәLVLQKKRҥWFҫQWәFKӭFQJKLêm túc:
Yêu cҫXFiFWKjQKYLrQQKyPWKDPJLDÿҫ\ÿӫYjÿ~QJJLӡĈӇÿҧPEҧRÿLӅXQày, nhóm nên
làm cho mӛLWKành viên hiӇXUõ ý nghƭDWҫPTXDQWUӑQJFӫDYLӋFWKDPJLDÿ~QJJLӡQj\+ѫQ
nӳDQKyPFҫQÿӅUDFKӃÿӝWKѭӣQJSKҥWÿӕLYӟLWKành viên trong viӋFQày.
14 http://ittip.co.cc/teamwork quy tac hourensou trong lam viec nhom 20
BuәLVLQKKRҥWFyPөFÿtFKUõ ràng, nghƭDOà các thành viên biӃWJһSQKDXÿӇOàm gì, buәL
sinh hoҥWSKҧLFyNӃWTXҧJì. NӃXQKyPWLӃQKành buәLVLQKKRҥWFKӍYì ÿӃQWKӡLÿLӇPTX\ÿӏQK
phҧLVLQKKRҥWFhӭNK{QJFyF{QJYLӋFOàm nào cөWKӇWKì buәLVLQKKRҥWÿyY{tFKWKұPFKt
còn có hҥLYì nhiӅXOҫQQKѭYұ\NKLӃQFKRQJѭӡLGӵVLQKKRҥWWKҩ\Oãng phí thӡLJLDQYjVDXÿy
không tôn trӑQJFiFEXәLVLQKKRҥWQKyP
NӝLGXQJEXәLVLQKKRҥWSKҧLWKLӃWWKӵF vҩQÿӅÿѭDUDJLҧLTX\ӃWWURQJEXәLKӑSÿySKҧLWKұW
sӵFҫQÿӃQVӵEàn bҥFFӫDFiFWKành viên nhóm. ChҷQJKҥQKӑSÿӇJLҧLTX\ӃWNKyNKăQWURQJ
công viӋFPà mӝWKRһFPӝWVӕWKjQKYLrQQjRÿyJһSSKҧL+D\Oà hӑSÿӇEàn vӅPӝWêWѭӣQJ
mӟLPjDLÿyPӟLÿѭDUa, hoһFVLQKKRҥWEàn vӅPӝWQKLӋPYөPӟLÿѭӧFJLDRSKy1ӃXVLQK
hoҥWFKӍÿӇQKyPWUѭӣQJKRһFWKjQKYLrQQjRÿyWK{QJEiRPӝWVӕWK{QJWLQWKì không nên tә
chӭFFXӝFVLQKKRҥWYì thông tin ÿyFyWKӇÿѭӧFJӱLWӟLFiFWKành viên nhóm bҵQJFiFKNKiFÿӥ
tӕQ WKӡL JLDQ KѫQ QKѭ Vӱ GөQJ HPDLO ÿLӋQ WKRҥL &ǊQJ NK{QJ Qên hӑS FKӍ ÿӇ QJKH QKyP
WUѭӣQJÿLӇPOҥLPӝWVӕF{QJYLӋFÿã làm, nӃXQKѭÿyFKѭDSKҧLOà cuӝFKӑSWәQJNӃWPӝWJLDL
ÿRҥQWKӵFKLӋQF{QJYLӋFKRһFWRàn bӝF{QJYLӋFQJKƭDOà nӃXQKѭQyNK{QJEDo hàm viӋFU~W
kinh nghiӋPKRһFYjÿiQKJLiF{QJYLӋFFӫDWӯQJQJѭӡL9LӋFWKѭӡQJNǤÿLӇPOҥLFiFF{QJYLӋF
ÿã làm này là có ích, nhѭQJQKyPWUѭӣQJFyWKӇ WLӃQKành rӗLJӱLFKR FiFWKành viên nhóm.
HӑSnhóm chӍÿѫQJLҧQlà thông báo lӏFKlàm viӋF tuҫQWӟL thì hoàn toàn không nên tiӃQKành.
Khi sinh hoҥWQKyPFiFWKành viên phҧLOàm viӋFQJKLêm túc và tôn trӑQJOүQQKDXCác
WKjQKYLrQNK{QJÿѭӧFFѭӡLÿùa, làm viӋFULrQJOѫÿãng không ÿӇ êÿӃQêNLӃQQJѭӡLNKiF
hoһFEàn sang nhӳQJFKX\ӋQNKiFNK{QJWKXӝF chӫÿӅEXәLVLQKKRҥW
Khi tranh luұQFҫQOѭXý là mình ÿDQJ[HP[pWêNLӃQQJѭӡLNKiFFKӭNK{QJSKҧLÿDQJ[HP
[pWWѭFiFKQJѭӡLҩ\9ì thӃNKLQyLQên cҭQWKұQWUiQKGùng nhӳQJFkXWӯFyKàm ý ÿiQKJLiFi
nhân. Ví dөNK{QJQên nói: “chӍQKӳQJQJѭӡL không am hiӇXWKӵFWӃPӟLFyWKӇÿѭDUDÿӅQJKӏ
QKѭEҥQ´KRһF³êWѭӣQJFӫDDQKUõ ràng là mӝWVӵQJө\ELӋQ´1JѭӡLFyêNLӃQÿDQJEӏSKê
phán cǊQJFҫQKLӇXUҵQJFiFWKjQKYLrQNKiFÿDQJSKrSKiQý kiӃQFӫDPình, chӭNK{QJSKҧL
ÿDQJSKrSKiQEҧQWKkQFRQQJѭӡLPình.
Các thành viên nhóm không nên vӝLYàng phê phán ý kiӃQFiFWKành viên khác. Có thӇPӝWVӕê
kiӃQQjRÿyO~FPӟLQJKHWKҩ\UҩWY{OêQKѭQJWKұWUDFK~QJUҩWÿ~QJÿҳQ &yJLDLWKRҥLQyL
rҵQJNKLSKiWELӇXYӅOXұQiQWLӃQVƭFӫD/RXL'H%Uoglie – công trình ÿã ÿѭDOҥLFKR/RXL'H
Broglie giҧL1REHOYұWOê-, A. Einstein nói rҵQJQy³UҩWÿLrQNKQJQKѭQJPjÿ~QJÿҳQ´9ì
vұ\FKӍSKê phán ý tѭӣQJFӫDQJѭӡLNKiFVDXNKLÿã xem xét kӻOѭӥQJQy[HP[pWFiFFѫVӣ
cӫDQy.KLEàn bҥFFiFWKành viên cҫQêWKӭFUҵQJPөFÿtFKWUDQKOXұQOjÿӇJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ
giҧLTX\ӃWÿѭӧFYҩQÿӅWKì nhóm thҳQJWӭFOà tҩWFҧFiFWKành viên trong nhóm cùng thҳQJFKӭ
không phҧLQJѭӡLFyêNLӃQÿѭӧFFKҩSWKXұQOjQJѭӡLWKҳQJFòn ngѭӡLFyêNLӃQEӏEiFEӓOà ngѭӡLWKXD
LoҥLVLQKKRҥWWKӭKDLFyWKӇWәFKӭFWKRҧLPiLKѫQ&yWKӇFKӑQTXiQFDIHF{QJYLên, nhà riêng
cӫDPӝWWKjQKYLrQQjRÿyKRһFPӝWQѫLNKiFWKXұQWLӋQÿӇWLӃQKành sinh hoҥW7URQJQKӳQJ
buәLVLQKKRҥWQày nhóm không xem xét công viӋFPà tәchӭFFiFKRҥWÿӝQJFKXQJÿӇWăQJ
FѭӡQJPӕLOLên hӋJLӳDFiFWKành viên, chҷQJKҥQQKѭFKѫLWKӇWKDRFKѫLWUò chѫLNKiF
Trong buәLVLQKKRҥWÿҫXWLên, nhóm nên làm các công viӋFQKѭFKӑQQKyPWUѭӣQJQӃXFKѭD
Fy QKyP WUѭӣQJ ÿӅ UD FiF FKXҭQ PӵF WKӓa thuұQ WKӡL JLDQ VLQK KRҥW QKyP WK{QJ TXD NӃ
hoҥFKOàm viӋF7URQJEXәLQày các thành viên cǊQJFҫQWìm hiӇXYӅFiFEҥQFùng nhóm, trao
ÿәLFKRQKDXÿӏDFKӍVӕÿLӋQWKRҥLÿӏDFKӍHPDLO 21
ĈӇWLӃWNLӋPWKӡLJLDQYjFKLSKtÿLOҥLQKyPFyWKӇVӱGөng công nghӋWLQKӑFÿӇWәFKӭFVLQK
hoҥWQKyP&yWKӇVӱGөQJFiFGLӉQÿàn trӵFWX\ӃQ\DKRRPHVVHQJHUFiFSKҫQPӅPWLQKӑF
NKiFÿӇWLӃQKjQKWUDRÿәLEàn bҥFF{QJYLӋFYӟLQKDXĈk\Oà cách mà nhiӅXQKyPVLQKYLên
sӱGөQJKLӋQQD\7KӃQKѭQJFiFQKyPNhông nên lҥPGөQJFiFKOàm này, vì gһSPһWWUӵFWLӃS
vүQWӕWKѫQFKRYLӋFWUDRÿәLWK{QJWLQFǊQJQKѭNKtFKOӋOүQQKDX
2.2.7.7UDRÿәLWK{QJWLQWURQJQKyP
HuҩQOX\ӋQYLrQÿӝLWX\ӇQEyQJÿiTXӕFJLD9LӋW1DP&DOLVWRQKұQWKҩ\PӝWQKѭӧFÿLӇPFӫD
ÿӝLWX\ӇQOjWURQJNKLWKLÿҩXFiFWX\ӇQWKӫUҩWtWJӑLQKDXÐQJFKӍÿҥRKӑJӑLQKDXQKLӅXKѫQ
kӃWTXҧOjÿӝLWX\ӇQWKLÿҩXWKjQKF{QJKѫQ9tGөQày cho ta thҩ\WҫPTXDQWUӑQJFӫDYLӋFWUDR
ÿәLWK{QJWLQJLӳDFiFWKành viên trong nhóm.
Trong phҫQ TX\WҳF +RX5enSou ӣ WUên chúng ta cǊQJÿã thҩ\QJѭӡL 1KұW– nhӳQJQJѭӡL Fy
cách làm viӋFQKyPUҩWWӕW–ÿã rҩWFRLWUӑQJYLӋFWUDRÿәLWK{QJWLQ
Là thành viên trong nhóm, bҥQSKҧL FyÿѭӧF WK{QJWLQ ÿҫ\ÿӫUõ ràng vӅWRàn bӝF{QJYLӋF
cǊQJQKѭYӅF{QJYLӋFFǊQJQKѭ tiӃQÿӝFӫDWӯQJQJѭӡLWURQJQKyP&ҫQWUiQKWình trҥQJFKӍ
TXDQWkPÿӃQSKҫQYLӋFFӫDPình mà bӓTXDWK{QJWLQYӅSKҫQFӫDQKӳQJQJѭӡLNKiFYì lúc ÿy
bҥQ NK{QJFy NKҧ QăQJSKӕL KӧSYӟL FiFWKành viên khác. NӃX NK{QJKLӇX Uõ công viӋFQyL
chung, hoһFSKҫn viӋFFӫDDLÿyEҥQQên hӓLOҥLFKRUõ, không nên e ngҥLWUiQKQp.KLQJKHDL
ÿyWUình bày ý kiӃQFӫDKӑEҥQFǊQJQên chҩWYҩQ&yWKӇKӓLÿӇKLӇXUõ hѫQý kiӃQFӫDKӑ
CǊQJFyWKӇGùng câu hӓLÿӇPӣUӝQJYҩQÿӅ&kXKӓLFòn giúp ngѭӡLÿѭDUDý kiӃQEiӃWWKêm
các vҩQÿӅOLên quan, chҷQJKҥQQKӳQJKұXTXҧFӫDYLӋFiSGөQJêNLӃQFӫDDQKWDÿӇWìm cách giҧLTX\ӃW
Ví dө, mӝWWKành viên nhóm bҥQ – mӝWQKyPEiQKàng –ÿѭDUDÿӅ[XҩWNK{QJEiQ PӝWORҥL
hàng tӗQNKRQӳDPjÿHPtһQJFKRQJѭӡLNKiF/~Fÿy bҥQFyWKӇKӓLOҥLÿӇELӃWDQKWDÿӏQK
làm gì cөWKӇ$QKWDWUình bày rõ hѫQOjÿHPKjQJWӗQNKR– vӕQUҩWNKyEiQFKLSKtEiQKàng
quá lӟQQên lӧLQKXұQVӁUҩWWKҩS–ÿLOjPWӯWKLӋQFөWKӇ Oà phát không cho trҿHPFyKRàn
cҧQKNKyNKăQ.KLÿyFyWKӇ hӓLWKrPOjDQKWDÿӏQKOàm cөWKӇQKѭWKӃQjR"/jPVDRÿӇJLҧL
trình vӟLOãnh ÿҥRF{QJW\YӅFKX\ӋQÿã không thu ÿѭӧFWLӅQEiQKàng lҥLFòn phҧLORFiFWKӫ
tөFWLӅQFKX\ên chӣYà mӝWÿӝLQJǊQKkQYLrQÿLSKiWTXjWһQJ"ĈLӅXQj\JL~SQJѭӡLÿѭDUDý
kiӃQ và các thành viên khác phát triӇQWKêm ý tѭӣQJUҵQJFҫQNӃWKӧSYӟLFiFWәFKӭFWӯWKLӋQ
hoһFFiFWәFKӭF[ã hӝLKLӋQÿDQJTXDQWkPJL~SÿӥWUҿFyKRàn cҧQKNKyNKăQÿӇKӑKӑSWiF
trong công viӋFQày. Và viӋFOjPQKѭYұ\WKӇKLӋQYDLWUò xã hӝLFӫDF{QJ ty, nâng cao uy tín cӫDF{QJW\
&iFNKyNKăQWKѭӡQJJһSNKLOàm viӋFQKyPYà cách khҳFSKөF
2.3.1. Mâu thuүQJLӳDFiFWKành viên trong nhóm
Các thành viên nhóm có khҧQăQJNLQKQJKLӋPOàm viӋFNKiFQKDX+ӑFòn khác nhau vӅWXәL
tác, vӅWtQKFich, vӅWkPVLQKOê+ӑFǊQJNKiFQKDXYӅWKXQKұSYà mong muӕQOӧLtFKNKLOàm
viӋFQKyP«9ì thӃJLӳDKӑ[ҧ\UDFiFPkXWKXүQOà chuyӋQEình thѭӡQJWURQJQKyP
NӃX[pWYӅPһWҧQKKѭӣQJWӟLQKyPWKì ta có thӇFKLDFiFPkXWKXүQQày thành ba loҥL
1. LoҥL mâu thuүQkhông ҧQKKѭӣQJÿӃQVӵWӗQWҥLYà hoҥWÿӝQJFӫDQKyP
LoҥLQj\WKѭӡQJEDRJӗPQKӳQJPkXWKXүQQKӓOLrQTXDQÿӃQWtQKFiFKOӕLVӕQJWKyLTXHQ
cӫDFiFWKành viên nhóm. Nó cǊQJFyWKӇOà các mâu thuүQOLrQTXDQÿӃQTXDQÿLӇPFiFKWKӭF
giҧLTX\ӃWF{QJYLӋF1JѭӡLWDFyWKӇEӵFPình, công kích nhau, … nhѭQJWKѭӡQJÿѭӧFFiFEên 22
bӓTXDGӉGjQJNKLÿѭӧFFiFWKành viên khác can gián, khuyên nhӫYà không ҧQKKѭӣQJÿӃQ
nhóm và hoҥWÿӝQJFӫDQy
2. LoҥLmâu thuүQҧQKKѭӣQJÿӃQKLӋXTXҧKRҥWÿӝQJQKyPQKѭQJNK{QJÿHGӑDÿӃQVӵWӗQWҥL cӫDQKyP
LoҥLQj\EDRKjPWUѭӟFKӃWQKӳQJPkXWKXүQQKѭORҥLWKӭQKҩWQKѭQJFҩSÿӝFDRKѫQFăQJ
thҷQJKѫQ/RҥLQày còn có thӇEDRKàm nhӳQJVӵWӏ nҥQKQKDXYӅF{QJYLӋFYӅQJXӗQOӵFÿѭӧF
phân chia, vӅOӧLtFK/RҥL mâu thuүQQj\WKѭӡQJҧQKKѭӣQJ[ҩXÿӃQKRҥWÿӝQJQKyPYì chúng
làm cho các thành viên nhóm ít giao tiӃSYӟLQKDXtWWKұPFKtNK{QJEàn bҥFYӟLQKDXNKLOàm
viӋFÿһFELӋWFK~QJFòn làm cho các thành viên nhóm không sҹQVàQJJL~SÿӥQKDX
3. LoҥLWKӭ ba bao gӗPFiFPkXWKXүQÿã nêu, nhѭQJӣFҩSÿӝUҩWQJKLêm trӑQJÿӃQPӭFFiF
thành viên không thӇOàm viӋFYӟLQKDXGүQÿӃQYLӋFQKyPWDQUã, hoһFEӏJLҧLWKӇ
Khi thҩy Fymâu thuүn giӳa Fic WKjnh viên trong QKym WKu trѭӟc hӃt cҫn Wum hiӇu xem mâu
thuүQÿyWKXӝFORҥLQào trong ba loҥLÿã nêu. NӃXPkXWKXүQÿyWKXӝFORҥLWKӭQKҩWWKì có thӇ
cho quaÿLYì sӵWӗQWҥLFӫDQyNK{QJҧQKKѭӣQJWLêu cӵFÿӃQKRҥWÿӝQJQKyPPà thұPFKt
còn làm tăQJWKrPWtQKQăQJÿӝQJVӵÿDGҥQJWtQKFҥQKWUDQKWrong nhóm. Các nghiên cӭXÿã
chӍUDUҵQJQKyPOàm viӋFWӕWQKҩWQӃXEên trong nó có nhӳQJPkXWKXүQQKѭQJӣPӭFÿӝYӯD
phҧLQKyPOàm viӋFNpPNKLWURQJQyNK{QJFyPkXWKXүQKRһFPkXWKXүQTXiOӟQ15. Các mâu
thuүQWKXӝFKDLORҥLFòn lҥLFҫQSKҧLÿѭӧFJLҧi quyӃW
ĈӇ JLҧLTX\ӃW PkXWKXүQ WUѭӟFKӃW FҫQWìm hiӇXNӻOѭӥQJ YӅPkX WKXүQ 3KҧLWìm hiӇX[HP
QJѭӡLWDÿDQJEҩWÿӗQJYӅFiLJì, nhӳQJKjQKÿӝQJQào gây nên bҩWKòa. CӕJҳQJNK{QJOàm
trҫPWUӑQJWKêm mâu thuүQYjFKtQK[iFKѫQOjJLҧPWKLӇXFiF\ӃXWӕPkXWKXүQUӫLFӫLGѭӟL
ÿi\QӗLEҵQJFiFKP{WҧPkXWKXүQQKѭOjPӝWYҩQÿӅFӫDQKyPJLҧLTX\ӃWQyOà làm lӧLFKR
cҧQKyP&KӍQêu lҥLQKӳQJOӡLQyLKjQKÿӝQJFӫDFiFEên, không suy diӉQUDêÿӗFăQQJX\ên
nhӳQJFkXQyLKD\KjQKÿӝQJÿy&ӕJҳQJWìm hiӇX Nӻlѭӥng xem nguyên nhân Fӫa mâu thuүQ
OjJu. 6DXÿyxem [pt Oҥi quy WUunh KRҥWÿӝng Fӫa QKym, sӵphân công trong QKym xem Fycҫn
SKҧLWKD\ÿәi ÿӇtriӋt tiêu mâu thuүn Qjy Yjnhӳng mâu thuүn NKiFWѭѫQJWӵWURQJWѭѫQJODLKay không.
NӃu mâu thuүn Fynguyên nhân Ojsӵphân chia lӧi tch trong QKym WKucҫn JLҧi WKtch U}Ujng cho
Pӑi WKjnh viên trong QKym U}vӅsӵSKkQFKLDÿy. HiӇn nhiên OjnӃu nhұn thҩy sӵSKkQFKLDÿy
OjthiӃu công bҵng WKucҫQÿLӅu FKӍnh Oҥi. CǊQJYұ\QӃXWKҩ\QJX\ên nhân là sӵWӏQҥQKQKDX
trong viӋFÿѭӧFSKkQF{QJF{QJYLӋFWKì nӃXQKѭVӵSKkQF{QJÿyWKӵFVӵKӧSOêWKì giҧLWKtFK
rõ ràng cho các bên mâu thuүQQJKH&òn nӃXVӵSKkQFKLDÿyFySKҫQPҩWF{QJEҵQJWKì nó
cҫQÿѭӧFÿLӅXFKӍQK. ĈӗQJWKӡLQKӳQJOӡL[LQOӛLFӫDQKӳQJQJѭӡLFKӏXWUiFKQKLӋPSKkQFKLD
công viӋFFǊQJSKҧLÿѭӧFÿѭDUDF{QJNKDL. TiӃp theo OjJLҧi WKtch U}cho Fic bên mâu thuүn
PөFÿtch YjnhiӋm YөhiӋn thӡi Fӫa QKym, Yҥch cho Kӑthҩy mâu thuүn giӳa KӑVӁҧnh hѭӣng
xҩXQKѭWKӃQjo ÿӃn viӋc thӵc hiӋn nhiӋm Yөÿy, YjYuthӃҧnh hѭӣng ÿӃn chuyӋQÿҥt PөFÿtch QKѭWKӃQjo.
Mӝt trong nhӳng nguyên nhân mâu thuүn giӳa Fic WKjnh viên trong QKym OjsӵthiӃu tôn WUӑng
lүn nhau. 1Kѭ ÿm Qyi, mӛi ngѭӡi Fy nhӳng mһt Pҥnh, mһt yӃu Fӫa riêng Punh. Nhӳng mһt
Pҥnh FKӍFythӇbiӇu hiӋn trong mӝt sӕtrѭӡng hӧp Pjthôi. Khi mӝt sӕWKjnh viên QKym thҩy
mӝt, hoһc mӝt sӕWKjnh viênNKiFFKѭDWKӇhiӋQÿѭӧc mһt Pҥnh Fӫa Kӑ–FythӇGRFKѭDFyFѫ
hӝi – WKu Fy thӇ Fy nhӳng lӡi Qyi, viӋc Ojm thiӃu tôn WUӑng. Ĉk\ Oj ÿLӅu rҩt nên WUinh. Câu
chuyӋn vӅFic môn NKich Fӫa 0ҥnh Thѭӡng Quân thӡLĈ{QJ&KXErQ7Uung Quӕc cho thҩy
không thӇYuthҩ\DLÿyFKѭDWKӇhiӋn WjLQăQJ, ѭXWKӃFӫa KӑÿӇthiӃu tôn WUӑng Kӑ.
15 Xem Hành vi tFKͱF/NguyӉQ+ӳX/DP. H.: NXB ThӕQJ.ê, 2007, tr. 210-211. 23
ChuyӋQĈ{QJ&KX/LӋt Quӕc, hӗi 93, kӇrҵQJNKLUѫLYjo Wunh thӃnguy cҩp ӣÿҩt Tҫn, 0ҥnh
Thѭӡng Quân rҩt cҫn mӝt chiӃc io lông Fio trҳng ÿӇdâng QjQJTҫn cho vӅnѭӟc, WKRit hiӇm, Eqn “hӓLNKҳSWkQNKiFK[HPFyDLNLӃPÿѭӧFWKӭiRFҫXWUҳQJ
không, ai nҩ\ÿӅXLPNK{QJÿiS. CuӕLFùng có mӝWQJѭӡLNhách tӵQyLOà có thӇNLӃPÿѭӧF.
MҥQK7KѭӡQJTXkQQyL-1KjQJѭѫLFó kӃJì kiӃPÿѭӧFWKӭiRFҫXҩ\".KiFKQyL: - Tôi có thӇ
giҧOjPFKyÿLăQWUӝPÿѭӧF! MҥQK7KѭӡQJTXkQFѭӡLUӗLFKRÿL. ĈӃQÿrPQJѭӡLNKiFKҩ\PһF
quҫQiRQKѭFRQFKy, chui qua cәQJQKӓOҿQYào trong kho, làm tiӃQJFKyVӫD, kҿOҥLJLӳNKR
WѭӣQJOà chó giӳVӫDNK{QJQJKLQJӡJì. 1JѭӡLNKiFKUình lúc kҿOҥLNLDQJӫVD\, lҩ\FKìa khoá
giҳWVҹQWURQJPình, mӣWӫNKRUD, quҧQKLên thҩ\FiLiRFҫXWUҳQJ, bèn lҩ\WUӝPÿHPUD, dâng
MҥQK7KѭӡQJTXkQ´. Khi vua TҫQÿmÿӗng êchoÿLUӗi 0ҥnh Thѭӡng Quân Oҥi lo vua Tҫn
QJKƭOҥi, Eqn QJKƭkӃÿLQKDQK FKRWKRit. 1KѭQJ NKLÿӃn cӱa quan WKuÿm YjRÿrP, cӱa quan
ÿyng tӯlâu, O~c ҩy Oҥi Fyngѭӡi NKich JLҧOjm tiӃng JjJiy ÿӇFic con JjJiy theo, quân coi cӱa
YuthӃtѭӣng trӡi gҫn Ving Eqn mӣcӱa WKjQKFKRÿL
“0ҥnh Thѭӡng Quân bҧRKDLQJѭӡLNKiFKNLDUҵQJ
- Ta nay nhӡNKӓLPLӋQJKùm là nhӡVӭFFKyVӫDJjJi\ÿy
Các tân khách tӵWKҽQOà không có công gì, tӯÿyNK{QJGiPNKLQKQKӡQEӑQKҥkhách nӳD´
Chính vì ÿLӅXQày nên nhóm cҫQOàm cho mӛLWKành viên biӃWW{QWUӑQJQKDXNK{QJÿәOӛLFKR
QJѭӡLNKiF.KLJһSNKyNKăQWKì cҧQKyPFùng tìm cách giҧLTX\ӃWFKӭNK{QJSKҧLFӕJҳQJ tìm xem ai có lӛL
&KѭѫQJWUình “Chìa khóa thành công”ÿѭӧc phát trên sóng VTV1 cӫD Ĉài TruyӅQKình ViӋW
Nam lúc 21h15’ tӕLWKӭ7ѭKjQJWXҫQÿѭDUDPӝt Wunh huӕQJQKѭVDX:
³Ĉk\OjWình huӕQJFӫDPӝWWUѭӣQJQKyPEiQKàng. Trong nhóm cӫDDQKWDFyKLӋQWѭӧQJFҥQK
tranh không lành mҥQK YӟL QKDX ÿӇ FKҥ\ ÿXD YӅ GRDnh sӕ ĈLӅX Qày rҩW ҧQK KѭӣQJÿӃQ Fҧ
nhóm. Anh ta phҧLOàm thӃQào?”16
&ich JLҧi quyӃt FӫD/r9ăQ7~– Chuyên viên VөWәQJKӧS.LQKWӃ, Bӝ1JRҥLJLDRÿӃQWӯ+à
NӝL- mӝt ngѭӡLWKDPJLDFKѭѫQJWUunh -ÿѭӧc FiFFKX\rQJLDÿinh JLicao:
³7UѭӟF WLên, bҥQ VӁ QJD\ OұS WӭF JӑL DQK 7kP (ngѭӡi Fy KjQK ÿӝng Fҥnh tranh không Ojnh
Pҥnh) vào trong phòng làm viӋFJһSULrQJÿӇKӓLUõ xem lý do vì sao anh Tâm lҥLFyQKӳQJ
KjQKÿӝQJQKѭWKӃ
6DXÿyQJD\OұSWӭFEҥQVӁWәFKӭFPӝWFXӝFKӑSNKҭQFҩSQJD\WURQJQJj\K{PÿyYӟLWҩWFҧ
các thành viên. Trong cuӝFKӑSÿyEҥQVӁWUình bày rõ thӵFWUҥQJNLQKGRDQKFӫDFҧQKyPWURQJ
WKiQJQj\ÿDQJUҩWWKҩSYjFyQJX\FѫNK{QJWKӇKRàn thành chӍWLêu vào cuӕLWKiQJĈӗQJWKӡL
vӟL YLӋF SKê bình và khiӇQ WUiFK WRàn nhóm, vӟL Wѭ FiFK OjWUѭӣQJ QKyP EҥQ FǊQJWӵ QKұQ
khuyӃWÿLӇPFӫDPình ÿã không hoàn thành tӕWYDLWUò, nhiӋPYөFӫDPình.
Sau khi phê bình, khiӇQWUiFKQKyPYà tӵNLӇPÿLӇPEҧQthân, bҥQVӁÿѭDUDPӝWVӕQJX\ên tҳF
nhҩWÿӏQKÿӇFKҩQFKӍQKOҥLNӹOXұWFӫDQKyP7KӭQKҩWOà vӅ[ӱOêWtQKFKҩWFKX\ên môn, bҥQVӁ
ngay lұSWӭFSKkQFKLDOҥLWKӏWUѭӡQJYì viӋFÿyVӁWUiQKFKRFiFQKkQYLên bán hàng cӫDPình giүPFKkQOên nhau.
ThӭKDLÿӕLYӟLNKiFKKàng là nguyên nhân dүQÿӃQKDLQKkQYLên cӫDEҥQÿDQJWUDnh giành
nhau thì khi ÿyEҥQVӁFKX\ӇQÿѫQKjQJÿyFKRPӝWQKkQYLên khác trong nhóm. TiӃSÿyEҥQVӁ
khiӇQWUiFKWUѭӟFWRàn nhóm cҧKDLQKkQYLrQQj\ÿӗQJWKӡL\êu cҫXFҧKDLQKkQYLrQÿySKҧL
nӛOӵFOàm viӋFÿӇFùng nhóm kӏSKRàn thành chӍWLrXEDQÿҫXÿã ÿһWUD
TrҧOӡLFkXKӓLFӫDJLiPNKҧR6KHNKDU0XQGOD\³%ҥQVӁFѭ[ӱQKѭWKӃQào vӟLQJѭӡLNKiFK
KjQJPjKDLWKjQKYLrQWURQJQKyPÿDQJWUDQKFKҩS"´EҥQ9ăQ7~FKRUҵQJ9ӟLWUiFKQKLӋP
là mӝWWUѭӣQJQKyPWKì trong lҫQJһSÿҫXWLên khi dүQQKkQYLên mӟLÿӃQOàm viӋFYӟLYӏNKiFK
16 http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang lam viec nhom/5977 xu ly mau thuan trong nhom.html 24
KjQJÿyWKì bҥQVӁSKҧLÿL Fùng và bҥQVӁ [LQOӛLNKiFK Kàng rҵQJYLӋF mҩWÿRjQNӃW QӝLEӝ
WURQJQKyPÿã ҧQKKѭӣQJÿӃQYLӋFÿàm phán cǊQJQKѭNý kӃWKӧSÿӗQJFӫDQKyP6DXÿyJLӟL
thiӋXQKkQYLên mà bҥQÿӅFӱVӁWKD\WKӃFKRKDL bҥQNLDYjÿӇOҥLÿӏDFKӍFӫDPình ÿӇWURQJ
WUѭӡQJKӧSQjRÿyWKì khách hàng ÿyFyWKӇOLên lҥFQJD\ÿѭӧFYӟLEҥQ´17
Cҫn SKҧi xây dӵQJYăQKRiQKym sao cho Pӑi ngѭӡi ÿӅu thân thiӋn Yjtôn WUӑng nhau.
2.3.2. Mâu thuүQJLӳDFKXҭQPӵFYà sӵViQg tҥR
ĈӇcho công viӋc tiӃn triӇn tӕt, YjÿӇFic WKjnh viên Fӫa QKym phӕi hӧp vӟi nhau, hӛtrӧnhau
hiӋu TXҧ, Pӑi WKjnh viên trongQKym ÿӅu SKҧi tôn WUӑng Fic chuҭn mӵc Fӫa QKym. &ic chuҭn
mӵc, YuthӃ, Fymӝt vai WUzrҩt quan WUӑng trong KRҥWÿӝng Fӫa QKym.
Mӝt trѭӡng hӧp hay [ҧy ra OjVing kiӃn QjR ÿy, Fich Ojm QjR ÿyFӫa mӝt WKjnh viên trong
QKym mâu thuүn vӟi Fic chuҭn mӵc Fӫa QKym. &ich JLҧi quyӃt cho trѭӡng hӧp Qjy Ojngѭӡi cy
Ving kiӃQFKѭDYӝi Ojm theo Ving kiӃQÿy, PjÿѭDUDFKRFҧQKym biӃt, Ejn luұn vӅQyYjÿLÿӃn
sӵÿӗng thuұn FyOjm theo Ving kiӃQÿyhay không. &ic WKjnh viên QKym NKic FǊng không nên
vӝi Eic Eӓ Ving kiӃQÿmnêu, Pj SKҧi xem [pt Nӻlѭӥng FҧVing kiӃn, FҧFic chuҭn mӵc Fӫa QKym.
Chuҭn mӵc FyWtnh Wƭnh, NK{QJWKD\ÿәi, WURQJNKLÿyKRҥWÿӝng Fӫa QKyPWKD\ÿәi theo thӡi
gian, YuthӃFic chuҭn mӵc, cho GtrѭӟFÿyrҩt SKhӧp vӟi nKym, ÿmnhiӅu khi trӣnên cӭng
nhҳc, lӛi thӡi, YjFҧn trӣsӵVing Wҥo Fӫa Fic WKjnh viên QKym. Khi xem [pt vҩn ÿӅQKѭ Yұy
QKym FythӇnhұQUDÿѭӧc nhӳng chuҭn mӵc QjRÿmtrӣnên lӛi thӡi, Fҧn trӣsӵVing Wҥo, YjYu
thӃcҫn thay bҵng nhӳng chuҭn mӵc mӟi.
Mӝt trѭӡng hӧp NKic Ojkhi Ving kiӃn QjRÿymâu thuүn vӟi chuҭn mӵc, QKѭQJYLӋc xem [pt Nӻ
lѭӥng cho thҩy rҵng Fic chuҭn mӵF ÿmFy vүn hӧp Oê, ÿip ӭQJÿѭӧc Fic yêu cҫu chung cӫa
công viӋc, Fzn trѭӡng hӧp Ving kiӃn kia FKӍOjQJRҥi lӋ, WKuNKLÿyvүn nên giӳnguyên chuҭn
mӵc, QKѭQJFKRSKpp Ving kiӃQÿmQyLÿѭӧc ӭng Gөng.
2.3.3. ThiӃXWLQFұ\OүQQKDX
Nghi ngӡÿӅSKòng các thành viên khác, ít chӏXFKia sҿF{QJYLӋFtWNKLQKӡQJѭӡLNKiFJL~S
ÿӥOà nhӳQJELӇXKLӋQFӫDQJѭӡLNK{QJWLQFұ\Yào khҧQăQJKRһFWtQKFiFKFiFWKành viên
khác. Cách khҳFSKөFNKyNKăQQày là nhóm cҫQFKLDVҿWK{QJWLQQKLӅXKѫQWәFKӭFFiFKRҥW
ÿӝQJFKXQJEên ngoài công viӋFÿӇ WăQJWKrP FѫKӝL KLӇXELӃW OүQQKDXFKRFiF WKành viên.
ĈLӅXQày cҫQWKDPNKҧRNӻtrong mөF
2.3.4. ThiӃXWLQKWKҫQWUiFKQKLӋP
Tinh thҫQWUiFK QKLӋPOà yӃXWӕPà các sinh viên khoa Kinh tӃĈ+4*73+&0ÿӅ FDRQKҩW
trong các yӃXWӕTX\ӃWÿӏQKhiӋXTXҧOàm viӋFQKyP18. ThiӃXWLQKWKҫQWUiFKQKLӋPFyELӇXKLӋQ
rҩWÿDGҥQJ&iFWKành viên có thӇNK{QJTXDQWkPÿӃQNӃWTXҧOàm viӋFFӫDQKyPFyWKӇWUӉ
hҥQOҭQWUiQKWUiFKQKLӋPÿQÿҭ\F{QJYLӋF«9ӟLUҩWQKLӅXQKyPVLQKYLên, sӵWKLӃXWLQK
thҫQtrách nhiӋPÿã dүQÿӃQNӃWTXҧOà sҧQSKҭPFӫDKӑÿѫQWKXҫQOà sӵVDRFKpSWӯFiFViFK
vӣNK{QJKӅFyJLiWUӏNKRDKӑFQjR.KyNKăQ Qj\ÿѭӧFJLҧLTX\ӃWEҵQJFiFK Oàm cho mӑL
QJѭӡLKLӇXUõ mөFÿtFKFӫDQKyPSKkQF{QJF{QJYLӋFUõ ràng, cөWKӇĈiQKJLiPӭFÿӝKRàn
17 http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang lam viec nhom/5977 xu ly mau thuan trong nhom.html
18 Xem nghiên c u c a nhóm KT28 đã nêu. 25
thành công viӋFFӫDFiFWKành viên mӝWFiFKWKѭӡQJ[X\ên và chính xác. GҳQF{QJYLӋFWUiFK nhiӋPYӟLOӧLtFK
2.3.5. Sӧ[XQJÿӝW
Các thành viên nhóm không dám nhҳFQKӣ, góp êvӟLQKDX, e QJҥi trong viӋc nêu lên Yjphân
Wtch khuyӃWÿLӇm Fӫa nhau, «ĈLӅu Qjy ҧnh hѭӣng ÿӃn sӵphӕi hӧp QKym. &ich JLҧi quyӃt Oj
WăQJ Fѭӡng sӵ hiӇu biӃt nhau trong QKym, nâng cao ê thӭc WUich nhiӋm Fӫa Fic WKjnh viên
QKym, JLҧi WKtch cho Fic WKjnh viên hiӇu U}sӵcҫn thiӃtFӫa viӋc Jyp êkiӃn, phê Eunh lүn nhau.
2.4. Nâng cao hiӋXTXҧOàm viӋFQKyP
Mӝt trong nhӳQJSKѭѫQJSKip JL~p QKym Ojm viӋc hiӋu TXҧkhi JLҧi quyӃt vҩn ÿӅQjRÿyOjsӱ
GөQJSKѭѫQJSKip Viu chiӃc PǊWѭGX\. Ĉk\OjSKѭѫQJSKip do QKjkhoa Kӑc 3Kip Edward de
BonoÿӅ[XҩW. %ҧn chҩt FӫDSKѭѫQJSKip Qjy OjSKkQÿӏnh thӡi gian U}Ujng cho FiFJLDLÿRҥn
trong khi Ejn luұn vӅcông viӋc, JL~p cho viӋc Ejn luұn Qjy tiӃt kiӋPÿѭӧc thӡi gian, YjJL~p
xem xpt vҩn ÿӅÿѭӧc WRjn diӋn, cһn NӁ, ÿӗng thӡi NKtch lӋÿѭӧc sӵVing Wҥo. 3KѭѫQJSKip Qjy
Qyi rҵng khi Ejn luұn công viӋc FK~QJWDÿӝi, hoһc tѭӣng tѭӧng rҵQJÿDQJÿӝi, Viu chiӃc PǊFy
Pju trҳng, ÿӓ, Yjng, ÿHQ, xanh Oicây, xanh da trӡi. Mӛi thӡLÿLӇm FKӍÿӝi PǊmӝt Pju, YjFKӍ
KjQKÿӝQJWKHRTX\ÿӏnh Fӫa Pju PǊҩy.
Mũ trắng:
.KLÿӝi PǊQjy ngѭӡi ta VӁcung cҩp thông tin. &KӍcung cҩp thông tin Pjkhông Eunh luұn,
NK{QJQrXTXDQÿLӇm, ÿinhJLi, ... Thông tin SKҧi FKtnh [ic YjFjQJÿҫ\ÿӫFjng tӕt. Mũ ÿỏ:
Ĉk\OjthӡLÿLӇm bӝc lӝWunh Fҧm. Ngѭӡi ta FythӇbӝc lӝbҩt cӭWunh Fҧm Qjo Fӫa Punh vӅvҩn
ÿӅ. Ngѭӡi ta FythӇbӝc lӝWunh Fҧm yêu, JKpt, WKtch, không WKtch, ... Pjkhông cҫn JLҧi WKtch Oê
do, không cҫn lұp luұn, nêu chӭng cӭ, ....
TrѭӟFÿk\ QJѭӡi ta cho rҵng khi Ejn vӅcông viӋc WKucҫn FyFiL ÿҫu Oҥnh Pjthôi. 7Uii tim
chҷng nhӳng không JL~p tch Jucho công viӋc, mjngѭӧc Oҥi, Fzn Fҧn trӣcông viӋc YuOjm tӕn
thӡi gian Yjthұm FKtFzn gây nên Fic mâu thuүn giӳa nhӳng ngѭӡLÿDQJWKDP JLDOjm công
viӋFÿy. 1Jjy nay,Fic QKjtâm OêKӑFÿmchӭQJPLQKÿѭӧc rҵng sӵtham gia Fӫa WUii tim, tӭc Oj
Fӫa Wunh Fҧm khi xem [pt JLҧi quyӃt Fic vҩn ÿӅOjrҩt cҫn thiӃt, YjFytch cho công viӋc. Mũ vàng:
.KLÿӝi PǊQjy ngѭӡi ta nêu lên nhӳng lӧi tch, nhӳng triӇn Yӑng. 1rXÿѭӧc Fjng nhiӅu, Fjng
chi tiӃt Fic kӃt quҧWURQJWѭѫQJODLFjng tӕt, YuNKLÿyQyNKtch lӋtinh thҫn Fӫa Pӑi ngѭӡi. Mũ ÿHQ:
0ju Fӫa sӵbi quan. .KLÿӝi PǊQjy không cҫn dүn chӭng, không cҫn lұp luұn, ngѭӡi ta nêu lên
nhӳQJEăQNKRăQ, nhӳng lo QJҥi, nhӳQJÿLӅu Fҧn trӣ. &yYҿQKѭVӵtӗn Wҥi Fӫa PǊQjy Ojkhông
tӕt, YuQyҧnh hѭӣng tiêu cӵc ÿӃn tâm OêFӫa Pӑi ngѭӡi, QyOjm JLҧm sӵKѭQJSKҩn, sӵKăQJ
Kii, quyӃt tâm Fӫa QKym. 1yÿyng vai NҿEjn Oi. 1KѭQJWKұt ra sӵFymһt Fӫa PǊQjy Ojrҩt cҫn
thiӃt, rҩt Fytch. 1yÿzi Kӓi ngѭӡi ta SKҧi xem [pt vҩn ÿӅmӝt Fich Nӻlѭӥng, ÿzi Kӓi ngѭӡi ta
Wtnh hӃt Fic NKyNKăQÿӇFySKѭѫQJin ӭng SKy. 1yJL~p WUiQKÿѭӧc tâm WUҥng Oҥc quan thiӃXFѫ sӣ- “Oҥc quan tӃu”.
Màu xanh lá cây:
0ju Fӫa chӗi non, Fӫa sӵsӕng, Fӫa hy Yӑng. Ĉk\Ojthӡi NǤnêu Ving kiӃn. /jthӡLÿLӇm Ving
Wҥo. Tҩt FҧFic Ving kiӃn ÿӅXÿѭӧc hoan nghênh trong thӡi NǤQjy. 26
Màu xanh da trời:
0ju Fӫa bҫu trӡi lӗng lӝng, bao TXit hӃt Pӑi vұt. Ĉk\OjPǊÿLӅu khiӇn, NKii TXit vҩn ÿӅÿѭa ra kӃt luұn,....
ViӋc sӱGөng Fic PǊkhông nhҩWWKLӃWSKҧLWKHRÿ~ng WUunh tӵQKѭÿmWUunh Ej\WUrQÿk\QKyP
có thӇOӵDFKӑQQKӳQJFiFKVҳS[ӃS khác. 1KѭQJWURQJPӝt cuӝc Ejn luұn ӣmӛi thӡLÿLӇm tҩt
FҧFic ngѭӡi tham dӵSKҧLÿӝi PǊFng Pju. 7Uinh Wunh WUҥng FyngѭӡLÿӝi PǊÿӓxen ngang
Yjo bӝc lӝsӵphҩn NKtch Fӫa Punh khi phҫn cung cҩp thông tin Fӫa PǊtrҳng FzQ FKѭDOjm xong.
9t GөVDX ÿk\QyLYӅFiFKvұn Gөng Viu chiӃc PǊWѭ GX\WURQJӭQJ[ӱ JLDRGӏFK YӟLNKiFK
KjQJÿӕLWiFGR(GZDUGGH%RQRÿѭDUD(tham khҧRWҥLÿӏDFKӍKWWSYLHWOLRQFRP
Mũ trQJ Màu trҳQJWKӇKLӋQVӵNKiFKTXDQWUXQg tính.
Làm viӋFYӟLNKiFKKàng, ÿӕLWiFFK~QJWDFҫQQҳPUõ nhӳQJWK{QJWLQYӅQKXFҫXYӅVҧQSKҭP
hoһFGӏFKYөFӫDNKiFKKàng, nhҩWOà nhu cҫXFyNKҧQăQJWKDQKWRiQ. 0ǊtrҳQJQKҳFQKӣFK~QJ
ta nhӟ ÿӃQWK{QJ WLQOLên lҥFF{QJW\ FKӭFYөÿiӋQ WKRҥLemail). Trong mӝWVӕWUѭӡQJ KӧS
quan trӑQJWK{QJWLQYӅWtQKFiFKVӣWKtFK ngày sinh hoһFYӅJLDÿình cӫDNKiFKKjQJÿӕLWiF
cǊQJFҫQÿѭӧFTXDQWkPNK{QJFKӍÿӇWҥRWKLӋQFҧPWURQJJLDRWLӃSPà còn làm cѫVӣÿӇ[k\
dӵQJVӵKӧSWiFOkXGài.
MuӕQFyÿѭӧc thông tin khách quan trong quá trình giao tiӃSÿòi hӓLSKҧLOҳQJQJKHWӕW7KӵFWӃ
cho thҩ\QKLӅXWUѭӡQJKӧSQKkQYLên kinh doanh nҳPEҳWNK{QJÿҫ\ÿӫWKұPFKtNK{QJFKtQK
xác yêu cҫXFӫDNKiFKKàng nhҩWOjÿӕLYӟLQKӳQJVҧQSKҭPOӟQKRһF Y{Kình nhѭFic phҫQ
mӅPGӏFKYөEҧRKLӇPÿào tҥR'RPRQJPXӕQEiQKàng hoһFNêKӧSÿӗQJFK~QJWDWKѭӡQJ
nghe “chӑQOӑF´QKӳQJWK{QJWLQFyOӧLFKRYLӋFEiQKàng cӫDPình. ĈLӅXQày có thӇGүQÿӃQ
hұXTXҧOjQJKHNK{QJÿҫ\ÿӫYà chính xác nhu cҫXFӫDNKiFKKàng.
Mũÿ0jXÿӓOà màu cӫDPiXPàu nóng nên biӇXWUѭQJFKRFҧP[~F
7UѭӟFKӃW, chiӃFPǊÿӓQKҳFQKӣFK~QJWDTXDQWkPÿӃQFҧP[~FWkPWUҥQJFӫDNKiFKKàng.
.KiFKKjQJÿã rҩWKiRKӭFYà quyӃWWkPmua bҵQJÿѭӧFKD\Fòn có ý muӕQWìm hiӇXWKăPGò.
Khách hàngÿã thұWVӵWLQWѭӣQJKD\YүQFòn hoài nghi, lo lҳQJYӅFKҩWVҧQSKҭPGӏFKYө9ì
quyӃWÿӏQKPXDKàng trong nhiӅXWUѭӡQJKӧSSKөWKXӝFYào cҧP[~FFӫDQJѭӡLPXDQên nghӋ
thuұWEiQKàng nҵPWURQJNKҧQăQJÿiSӭQJWiFÿӝQJYào cҧP[~FFӫDQJѭӡLPXDKàng.
MһWNKiF, chiӃFPǊÿӓFǊQJQKҳFQKӣFK~QJWDFK~êÿӃQNKtDFҥQKFҧP[~FOLQKFҧPWUӵF
giác trong quá trình giao dӏFK0ӝWQJѭӡLEiQKàng kinh nghiӋPFyWKӇ³ELӃW´ÿѭӧFQJѭӡLÿӃQ
cӱDKàng sӁPXDKàng hay không. MӝWQKà quҧQOêWӯQJWUҧLFyWKӇ³FҧPQKұQ´ÿѭӧFVӵWLQFұ\
khҧQăQJWLӃQWӟLÿӕLYӟLÿӕLWiFFKӍWURQJYòng vài phút ban ÿҫXWLӃS[~F7URQJQKӳQJWUѭӡQJ
hӧSQày, trӵFJLiFÿyQJYDLWUò chi phӕL, quyӃWÿӏQK
Mũ ÿHQ0jXÿHQWURQJQKLӅXQӅQYăQKyDWKӇKLӋQFKRQKӳQJÿLӅX[XL[ҿR
Trong giao dӏFKQyQÿHQQKҳFQKӣFK~QJWDQKӟÿӃQQKӳQJUӫLURWLӅPҭQQKӳQJEҩWOӧLFyWKӇ
xҧ\UDWURQJTXiWUình phөFYөNKiFKKàng, hay làm viӋFYӟLÿӕLWiF0ӝWF{QJWUình xây dӵQJ
kéo dài trong mӝWQăPSKҧLÿӕLGLӋQYӟLNKҧQăQJWăQJFKLSKtYұWOLӋX[k\GӵQJNhҧQăQJKDR
tәQQKkQVӵ4XiWUình triӇQNKDLPӝWSKҫQPӅPTXҧQWUӏQJXӗQQKkQOӵFVӁJһSEҩWOӧLQӃXWUình
ÿӝWLQKӑFFӫDQKkQYLên quҧQWUӏQKkQVӵWKҩSKRһFFyWKiLÿӝNK{QJPXӕQKӧSWiF1Kìn thҩ\
WUѭӟFQKӳQJUӫL UREҩW OӧLSKiW VLQKVӁJL~SFK~QJWDsuy nghƭ YjWUDRÿәL YӅQKӳQJSKѭѫQJ
pháp dӵSKòng phù hӧS
Mũ vàng: Màu vàng là màu cӫDFKLӃQWKҳQJKX\KRàng (cúp vàng, long bào cӫDYXD
0Ǌ vàng nhҳF QKӣ FK~QJ WD SKҧL FXQJ FҩS FKR NKiFK Kàng nhӳQJ OӧL tFK QӃX Vӱ GөQJ VҧQ
phҭPGӏFKYө0ӝWEӭFWUanh chi tiӃWYjVLQKÿӝQJYӅNӃWTXҧJLDRGӏFKVӁOàm cho khách hàng
thêm “cҧPKӭQJ´ÿӇPXDKàng. 27
Mũ xanh lá cây:Ĉk\OjPjXFӫDFk\FӓQên mang ý nghƭDVLQKV{LQҧ\Qӣ
VұQGөQJWURQJJLDRWLӃSӭQJ[ӱÿk\Oà thӡLÿLӇPFK~QJWDJLӟLWKLӋXYӟLNKiFKKànJÿӕLWiF
các giҧLSKiSNKiFQKDXÿӇFXQJFҩSVҧQSKҭPKRһFGӏFKYө.KiFKKjQJWKѭӡQJFҧPWKҩ\Kài
lòng hѫQNKLFK~QJWDFyWKӇJLӟLWKLӋXPӝWVӕVҧQSKҭPKRһFJLҧLSKiSSKù hӧSYӟLQKXFҫX cӫDNKiFKKàng.
Mũ PjX[DQKG˱˯QJ0jX[DQKGѭѫQJOjPjXFӫDEҫXWUӡLEDRSKӫYҥQYұW
Ĉk\OjWKӡLÿLӇPFK~QJWDWyPWҳWOҥLQKӳQJJì ÿã trao ÿәL, thӓDWKXұQ. NhӳQJYLӋFÿã ÿӗQJê,
FKѭDWKӕQJQKҩW, còn phҧLWUDRÿәLWKêm. TӯÿyFK~QJWDFyWKӇ[iFÿӏQKFiFEѭӟFOàm viӋFWLӃS
theo sau buәLOàm viӋFWUDRÿәL19
Nhӳng KRҥWÿӝng chung bên QJRji công viӋc Fӫa QKym FǊng JL~p tFKÿing kӇcho sӵcӕkӃt Fӫa
QKym YjnhӡÿyPjQKym Ojm viӋc hiӋu TXҧKѫQ. Trong Fic phim +jn Quӕc FK~ng ta FythӇ
thҩy Fic QKym Ojm viӋc trong Fic công ty Fӫa nѭӟc Qjy hay NpRQKDXÿLSLFQLF, ÿLăQWӕi chung
vӟi nhau. &ic công ty ӣ3KѭѫQJ7k\FǊng thѭӡng OjPQKѭYұy.
Tәchӭc Fic cuӝc Kӑp, Fic hӝi QJKӏmӝt FiFKVLQKÿӝng, OX{QOX{Qÿәi mӟi FǊng OjmӝWSKѭѫQJ
SKiSÿing quan tâm. NӃu Fic cuӝc Kӑp, hӝi QJKӏFӫa QKym bao giӡFǊng diӉn ra Wҥi mӝt YjLÿӏa
ÿLӇm QjRÿy, vӟi quy WUuQKNK{QJÿәi WKunhӳng ngѭӡi tham dӵVӁFҧm thҩy FKin QJin, mҩt tұp
trung, YjYuthӃkhông nҳPÿѭӧc nӝi dung cҫn thiӃt. &ic cuӝc Kӑp, ÿһc biӋt OjFӫa Fic QKym tt
WKjnh viên, không nhҩt thiӃt SKҧi tәchӭc WҥLYăQSKzng Ojm viӋc. &ythӇtәchӭc FK~ng ӣFic
khu QJKӍPit, kӃt hӧp vӟi viӋc sinh KRҥt tұp thӇ. KiӇu du Oӏch kӃt hӧp vӟi hӝi Kӑp Qjy QJjy nay
NKiphәbiӃn. &ic cuӝc Kӑp FǊng FythӇtәchӭc ӣTXin café, thұm FKtӣcông viên YjFiFÿӏa
ÿLӇm QJRji trӡi NKic. 3Kҧi Ojm sao ÿӇmӛi WKjnh viên dӵKӑp thҩy Kӑ³ÿѭӧc” mӝt Fii Juÿykhi ÿLKӑp QKym.
Ĉӕi vӟi ngѭӡi ViӋt Nam, ÿһc biӋt Ojsinh viên, WKuvҩn ÿӅtôn WUӑng thӡi gian Ojm viӋc, hay U}
KѫQOjÿLKӑp, ÿLOjPÿ~ng giӡ, ÿҧm Eҧo Ojm hӃt thӡLJLDQTX\ÿӏnh, cҫQÿѭӧc quan tâm. Mӝt
ngѭӡLÿLKӑp muӝn VӁOjm FҧQKym mҩt thӡi gian chӡÿӧi, hoһc SKҧi nhҳc Oҥi nhӳQJÿLӅXÿmEjn
khi ngѭӡL ÿyFKѭD ÿӃn. ViӋF NK{QJÿҧm Eҧo thӡi gian Ojm viӋc khiӃn cho WKjnh viên không
ÿҧm EҧRÿѭӧc tiӃQÿӝhoһc chҩt lѭӧng phҫn công viӋc anh ta thӵc hiӋn, quaÿyҧnh hѭӣng xҩu
ÿӃn WRjn bӝcông viӋc Fӫa QKym.
Tұn Gөng FiFSKѭѫQJWLӋn thông tin hiӋQÿҥi trong công viӋc Fӫa QKym FǊng Jyp phҫn OjPWăQJ
hiӋu TXҧKRҥWÿӝng QKym. Chҷng KҥQQKѭFythӇsӱGөng FiFFKDWURRPQKѭÿӇWUDRÿәi công viӋc. 1Kym FǊng FythӇlұp nên diӉQÿjn trӵc tuyӃn riêng Fӫa Punh ÿӇEjn luұn
công viӋc, ÿLӅu Qjy JL~p tiӃt kiӋm thӡLJLDQÿLOҥi YjFic chi SKtSKit sinh NKic.
TiӃQÿӝOjm viӋc Fӫa Fic WKjnh viên, YunhiӅu Oêdo NKic nhau, FythӇdiӉn ra không ÿӅu, gây
ҧnh hѭӣng ÿӃn công viӋc chung Fӫa QKym. &Ǌng FythӇWKjnh viên QjRÿygһp SKҧi NKyNKăQ
TXi lӟn. Trong trѭӡng hӧS ÿyQKym trѭӣng Yj Fic WKjnh viên NKic SKҧi JL~S ÿӥWKjnh viên
chұm trӉdo gһp NKyNKăQ. Tuy nhiên không thӇÿӇ[ҧy ra trѭӡng hӧp QKym trѭӣng hoһc Fic
WKjnh viên Wtch cӵc bao biӋn, Ojm thay Fic WKjnh viên thiӃu Wtch cӵc. /jm Fng, chӭkhông Ojm
thay Ojquy tҳc ӣÿk\
Câu hӓLvà bài tұSFKѭѫQJ 2
1. Khi cҫQFKLDVLQKYLên thành các nhóm hӑFWұSPӝWVӕJLҧQJYLrQÿҥLKӑFFăQFӭWKHRGDQK
ViFKVLQKYLrQÿӇFKLDFKҷQJKҥQWӯVLQKYLên có sӕWKӭWӵWKӭQKҩWÿӃQQJѭӡLFyVӕWKӭWӵWKӭ
19 http://vietlion.com/ebk/download ebook sau chiec mu tu duy.html 28
trong danh sách là mӝWQKyPWӯQJѭӡi có sӕWKӭWӵÿӃQQJѭӡLFyVӕWKӭWӵOà mӝWQKyP
GiҧQJ YLên khác ghép các sinh viên có trình ÿӝ KӑF OӵF NKiFQKDX Yào cùng nhóm. MӝW Vӕ
giҧQJYLên khác nӳDÿӇFKRVLQKYLên tùy  chӑQOұSQKyPYӟLQKDX7KHREҥQFiFKOұSQKyP
QjRWUrQÿk\SKKӧp nhҩW"
2. Thҫ\WUò ĈѭӡQJ7DP7ҥQJWUrQÿѭӡQJÿL7k\3KѭѫQJOҩ\NLQKQKѭP{WҧWURQJWLӇXWKX\ӃW
“Tây Du Kê” FySKҧi Ojmӝt QKym không?
3. &ic QKym sinh viên thӵc hiӋn Fic Eji tұp nghiên cӭu khoa Kӑc thѭӡng gһp NKyNKăQJu?
4. ;pWWUѭӡQJKӧS QKóm do bҥQ9kQ.KDQKOjPQKyPWUѭӣQJQyLÿӃQWURQJPөF 2.2.2. trên ÿk\ Câu hL
a. Nhóm cӫD9kQ.KDQKÿã thұWVӵOàm viӋFQKѭPӝWQKyPFKѭD"
b. BҥQPXӕQOàm thành viên trong nhóm có nhóm trѭӣQJQKѭ9kQ.KDQKkhông? TҥLVDR"
5. TӃWYà Noel là dӏSPà ai cǊQJEұQUӝQFông viӋFWҥLF{QJVӣFǊQJQKѭJLDÿình. ĈѫQKjQJӣ
F{QJW\WăQJOrQÿiQJNӇPà các thành viên trong nhóm lҥLUѫLYjRWkPOý vui chѫL+ӑFKӍKRàn
thành công viӋFPӝWFiFKKình thӭFYà ӹOҥLYjRWUѭӣQJQKyPNKLӃQF{WDWKѭӡQJ[X\ên phҧLWӵ
mình hoàn tҩWQKӳng phҫQYLӋFFòn dang dӣKD\FKѭDÿҥW\êu cҫX1JѭӡLWUѭӣQJQKyPQày sӁ
phҧLOàm gì ÿӇJLҧLTX\ӃWWình trҥQJQày?20
6. Tình huӕQJOàm viӋFQKyPĈҥLKӑF0HWURSROLWDQ21
ĈҥLKӑF0HWURSROLWDQOjÿҥLKӑFÿào tҥRFӱQKkQQăPYӅFiFFKX\rQQJjQKÿLӅXGѭӥQJNKRD
hӑc tӵQKLên (sinh hӑFNKRDKӑFPi\WtQKKyDKӑFYұWOêQJKӋWKXұWYjYăQKӑF7UѭӡQJQҵP
ӣYùng nông thôn thuӝFEDQJ1HYDGD/à mӝWWUѭӡQJKӑFWѭWKөFӣQ{QJWK{QQên ngân sách
cӫDQyUҩWKҥQKҽSYì vұ\QKjWUѭӡQJYүQFKѭDÿѭDPi\WtQKYjRKRҥWÿӝQJMӝWWURQJQKӳQJ
WUXQJWkPÿӇKӑWKӵFKành công viӋFEҵQJWD\OjWUXQJWkP$OXPQL1KjWUѭӡQJFXQJFҩSEҧQ
tin vӅ$OXPQLKàng tháng và cҫQÿѭӧFVӵJySVӭFFӫDQKLӅXQJѭӡL*LiPÿӕFWUXQJWkP$OXPQL
ÿã tӯQJPXӕQFyPӝWKӋWKӕQJPi\WtQKOҳSÿһWӣ$OXPQLÿӇJiӳFiFÿƭDWKXkPFӫDKӑWURQJ
mӝWKӋWKӕQJGӳOLӋX
GҫQÿk\PӝWWKѭѫQJQKkQWURQJYQJÿã hiӃQWһQJQJjQÿ{ODFKRWUѭӡQJKӑF%DQJLiP
hiӋXWUѭӡQJÿã quyӃWÿӏQKVӱGөQJKӃWKRһFSKҫQOӟQVӕWLӅQÿyÿӇOҳSÿһWKӋWKӕQJPi\WtQKWҥL
Alumni. Mark Monard - JLiPÿӕFWUXQJWkPFKӏXWUiFKQKLӋPÿLӅXKành công viӋFQày. Mark
ÿã liên lҥFYӟLSKòng IIT (Information and Instructional Technology) triӇQNKDLGӵiQQày. Sau
mӝWYjLÿiQKJLi{QJÿã quyӃWÿӏQKSKkQF{QJFKR-XOLD+DQVHQYà Kelly Woo tiӃQKành phân
tích hӋWKӕQJWKLӃWNӃYà trình bày tәQJWKӇGӵiQEDRJӗPYLӋFѭӟFOѭӧQJWKӡLJLDQYà kinh phí.
Julia và Kelly nhanh chóng liên hӋYӟL0DUNFǊQJQKѭFiQEӝÿào tҥRYà sҳS[ӃSFiFWK{QJWLQ
cho buәLSKӓQJYҩQ-XOLDYj.HOO\ÿã quyӃWÿӏQKPӛLQJѭӡLVӁFKXҭQEӏPӝWEӝFkXKӓLJӗP
câu. Vào ngày phӓQJYҩQ-XOLDÿã có trên tay tҩWFҧEӝFkXKӓLÿã ÿѭӧFLQUDYà sҹQVjQJÿӇ
tham gia phӓQJYҩQ.HOO\FǊQJFyEӝFkXKӓLFӫDPình và ÿѭӧFOѭXWURQJÿƭDF{ÿӏQKVӁLQUD
chúng vào ngày phӓQJYҩQ&KӍQӱDJLӡWUѭӟFEXәLSKӓQJYҩQ.HOO\FӕÿӇLQWài liӋXFӫDPình
QKѭQJÿiQJWLӃFOà máy tính không mӣÿѭӧFWұSWLQÿy&KҳFFKҳQOà tұSWLQFӫDF{ҩ\ÿã bӏKѭ
Vì không còn thӡLJLDQÿӇOàm bӝFkXKӓLPӟLO~FQày hӑFKӍFyVӵOӵDFKӑQWKӭQKҩWOà hoãn
buәLSKӓQJYҩn sang lҫQVDXWKӭKDLOà vүQWLӃSWөFSKӓQJYҩQPà không cҫQQKӳQJFkXKӓLFӫD
Kelly. Vì hoãn buәLSKӓQJYҩQFyWKӇÿӇOҥLҩQWѭӧQJ[ҩXQên hӑTX\ӃWÿӏQKWLӃSWөFÿӃQEXәL phӓQJYҩQ
Sau buәLSKӓQJYҩQK{Pÿy-XOLDYà Kelly tiӃSWөFYӟLF{QJYLӋFSKkQWích hӋWKӕQJYà lên kӃ
hoҥFKFKXҭQEӏJLӟLWKLӋXKӋWKӕQJ$OXPQLPӟLYӟLÿLӇPQәLEұWOà khҧQăQJFұSnhұWYà chҩW
vҩQWUӵFWX\ӃQ+ӑÿã trao ÿәLêNLӃQFӫDPình vӟL{QJFKӫYjYjLÿӗQJQJKLӋSNKiFWҩWFҧPӑL
QJѭӡLÿã ÿiQKJLiêWѭӣQJFӫDKӑUҩWKD\-XOLDYj.HOO\ÿã chuҭQEӏNӻOѭӥQJFiFÿòi hӓLFKR
hӋWKӕQJYà gӱLEҧQVDRÿӃQFiQEӝÿào tҥRYà 1 bҧQQӳDÿӃQFKR0DUNÿӇKӑ[HP[pWWUѭӟF
20%ji tұp Qjy U~t tӯFKѭѫQJWUình Chìa khóa thành côngÿѭӧFSKiWWUên sóng VTV1 cӫDĈài TruyӅQKình ViӋW1DPO~F
21h15’ tӕLWKӭ7ѭKjQJWXҫQ, FythӇxem tӯtrang web http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang lam viec nhom/5977 xu ly mau thuan trong nhom.html.
21 CERIAS, Purdue University / Recitation Building/656 Oval Drive/West Lafayette IN 47907-2086. BҧQGӏFKWӯWLӃQJ
Anh cӫD1JX\ӉQ7Kӏ+RjQJ7UkPVLQKYLrQĈҥLKӑF.LQK7Ӄ- LuұWWKXӝFĈ+4*73Hӗ&Kt0LQK 29
0DUNÿã thҧROXұQGӵiQYӟLFiQEӝÿào tҥRYà xin ý kiӃQDQKҩ\YӅKӋWKӕQJQày. HӑÿӗQJê
mӡLFKӫ WӏFKEDQJLiPKLӋX KLӋXWUѭӣQJFӫD FiFWUѭӡQJÿӃQ[HP EXәLJLӟLWKLӋX Qày. Mark
muӕQFKҳFUҵQJ{QJҩ\VӁQKұQÿѭӧFVӵӫQJKӝWӯSKtDEDQJLiPKLӋXYà gây quӻFKRKӋWKӕQJ Alumni.
Không may là xe cӫD-XOLDKӃW[ăQJWUrQÿѭӡQJÿӃQWUѭӡQJQJD\ViQJFӫDQJày giӟLWKLӋX'R
ÿó cô ҩ\ÿã ÿӃQWUӉQӱDWLӃQJYà thҩ\PӝWVӕNKiFKPӡLÿã bӓYӅ&{YӝL[LQOӛLPӑLQJѭӡLYà
bҳWÿҫXEài giӟLWKLӋXYӟL.HOO\+ӑFyÿҫ\ÿӫPàn chiӃXPi\FKLӃXYà sӁEҳWÿҫXEXәLWKX\ӃW
trình bҵQJYLӋFFKLӃXVOLGHYà mô tҧKӋWKӕQJFKRQJѭӡL[HP5ҩWWLӃFOjÿqQFKLӃXÿã bӏKѭYj
Kelly vӝLFKҥ\ÿӃQSKòng thѭNý tìm mӝWFiLEyQJNKiFWKD\WKӃ.KLF{ҩ\WUӣOҥLYӟLFKLӃFÿèn
mӟLWKì mӝWQӱDNKiQJLҧÿã vӅ+ӑÿã kӃWWK~FEXәLJLӟLWKLӋXFӫDPình mà không còn nhiӋW
tình nhѭWUѭӟFÿk\QӳD Câu hL
a) BҥQQhұQUD nhӳQJYҩQÿӅgì trong tình huӕQJQày?.
b) ThҧROXұQYӅQKӳQJUҳFUӕLVҳSÿӃQYӟL-XOLD.HOO\0DUNYjQJѭӡLFiQEӝÿào tҥRVӁJһS phҧL
c) Julia và Kelly lӁUDQrQÿã làm gì ÿӇWUiQKQKӳQJUҳFUӕL[ҧ\UDWURQJWình huӕQJWUên?
d) -XOLDÿã làm viӋFFyWUiFKQKLӋP hay không? GiҧLWKtFKFkXWUҧOӡLFӫDEҥQ
e) .HOO\ÿã làm viӋFFyWUiFKQKLӋPKD\NK{QJ"*LҧLWKtFKFkXWUҧOӡLFӫDEҥQ
f) BҥQQJKƭKӑQên làm gì bây giӡÿӇFӭXYãn dӵiQ$OXPQL"
g) BҥQFyQJKƭOà hӑOӁUDÿã ÿѭӧFJLDRGӵiQ$OXPQLNK{QJ"
7. Tác giҧ7UҫQĈình Hoành22 cho rҵQJNKLOàm viӋFQKyPQJѭӡL9LӋWQêu lên nhӳQJOêGRVDX
ÿk\ÿӇSKàn nàn (mӝWFiFKVDLOҫPҧQKKѭӣQJÿӃQFKҩWOѭӧQJOàm viӋFQKyP
1KyPWUѭӣQJNK{QJQJKHWKHROӡLPình.
1KyPWUѭӣQJNK{QJKӓLý kiӃQPình trѭӟFNKLTX\ӃWÿӏQK
1KyPWUѭӣQJQJKHWKeo ý kiӃQQJѭӡLNKiFWURQJQKyP
1KyPWUѭӣQJKD\WHDPPDWHFKӍQKPình.
1KyPWUѭӣQJQyLQăQJNK{QJOӉÿӝYӟLPình.
1KyPWUѭӣQJNLrXFăQJ
HӑSWUѭӟF FҧQKyPWKì chàng/nàng không nói gì; vӅ QKjNrXÿLӋQ WKRҥLQyL FKX\ӋQOҿ ÿӇ ÿjPWLӃXVDXOѭQJ
.K{QJÿӗQJê vӟLTX\ӃWÿӏQKFӫDQKyPWUѭӣQJKRһFFӫDFҧQKyP
1KyPWUѭӣQJKD\QKyPYLên khác nói mӝWFkXJì ÿyFKjQJQjQJOLӅQGLӉQJLҧLWKHRFiFK
cӫDPình (dù là câu nói cӫDQJѭӡLNLDUҩWUõ).
1KyPWUѭӣQJQJӗLPiWăQEiWYàng.
Mình làm gҫQFKӃWQKѭQJFKҷQJFyF{QJFán gì cҧ
+ѭӟQJPình hay hѫQQrQYұQÿӝQJPӑLQJѭӡLkPWKҫPÿӇQKyPÿLWKHRKѭӟQJPình.
Trong nhóm này mình không phát huy ÿѭӧFJì hӃW
Làm âm thҫPNK{QJFKRDLELӃWPình ÿDQJOjPJì, vұ\WӵGRKѫQ
.K{QJWKtFKFRS\FFFKRQKyPWUѭӣQJFiFHPDLOPình gӣLQJѭӡLNKiF Thích tranh cãi.
Và còn cҧWUăPYҩQÿӅNKiFQӳD Câu hL:
a. BҥQFyÿӗQJêYӟLWiFJLҧQày không?
b. BҥQFyQJKƭUҵQJÿӇFҧLWKLӋQNKҧQăQJOàm viӋFQKyPFӫDQJѭӡL9LӋWWDQên nghiên cӭX
danh sách trên, cái nào sai ta bӓÿLFyWKӇWKêm nhӳQJFiLNhác, nghiên cӭXPӛLYҩQÿӅYà tìm
ra giҧLSKiSFKRWӯQJYҩQÿӅPӝW"
c. Theo bҥQQKѭӧFÿLӇPOӟQQKҩWFӫDQJѭӡL9LӋWNKLOàm viӋFQKyPOà gì?
22 http://dotchuoinon.com/2010/01/19/teamwork 30
Tài liӋXWKDPNKҧRFKѭѫQJ
1. Don Hellriegel và John W.Slocum, Organizational behavior. Thomsom – South – Western, 2004.
2. Harvard Business School Press, Lãnh ÿRQKyPNXB Thông TҩQ
3. NguyӉQ+ӳX/DPHành vi tFKͱF, NXB ThӕQJ.ê 2007.
4. Võ VăQ+X\Hành vi tFKͱF, Tài liӋXOѭXKjQKQӝLEӝĈҥL+ӑF.LQK7Ӄ7ài Chính Tp. Hӗ Chí Minh, 2010.
5. http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang lam viec nhom
6. http://tailieu.vn/tag/tai lieu/ làm viӋFQKyPKLӋXTuҧKWPO &KѭѫQJ
KӺ1Ă1*7Ѭ'8<3+ҦN BIӊ1
MөFÿtFKQJKLên cӭX
HiӇXÿѭӧFEҧQFKҩWFiF\êu cҫXFӫDWѭGX\SKҧQELӋQ.
Hình thành ÿѭӧFWLQKWKҫQSKҧQELӋQ.
BiӃWFiFKOұSOXұQKӧSORJLF. 31
Phân biӋWÿѭӧFQJө\ELӋQELӃWFiFKFKӕQJQJө\ELӋQ
Có khҧQăQJ[HP[pWYҩQÿӅPӝWFiFKNKiFKTXDQWRàn diӋQ
3.1. BҧQFKҩW à vai trò c Y
ӫDWѭGX\SKҧQELӋQ 3.1.1. BҧQFKҩW
7˱GX\SKQELQOà kiXW˱GX\WKHRÿyYLFÿ˱DUDý kiQYLFFKSQKQKD\SKQÿLFiFê
kiQNKiFYLFÿUDFiFJLLSKiSÿJLLTX\WYQÿTX\WÿQKKjQKÿQJKD\NK{QJhành
ÿQJFKÿ˱FWK͹FKLQVDXNKLYQÿÿ˱F[HP[pWUWNͿO˱QJ23.
Các vҩQÿӅPà chúng ta gһSSKҧLWURQJFXӝFVӕQJWURQJF{QJYLӋFWURQJKӑFWұS«ÿ{LNKL
nhìn qua rҩWÿѫQJLҧQYì thӃFK~QJWDQKDQKFKyQJÿѭDUDFiFKJLҧLTX\ӃWWX\QKLên cách giҧL
quyӃWÿyNK{QJSKù hӧSÿѭDOҥLFKRFK~QJWDNӃWTXҧNK{QJQKѭý muӕQ.KL[HP[pWOҥLNӻ
OѭӥQJKѫQYҩQÿӅWDPӟLQKұQWKҩ\Oà nhiӅX\ӃXWӕQKLӅXPһWFӫDQyÿã bӏEӓTXDWURQJOҫQ
[HP[pWÿҫX0XӕQKjQKÿӝQJFyNӃWTXҧWӕWWDTXDQViWÿӕLWѭӧQJxem xét nhiӅXPһWFӫDYҩQ
ÿӅSKkQWtFKFKLWLӃWFiFWKành phҫQ\ӃXWӕFӫDYҩQÿӅWәQJKӧSFiFWK{QJWLQÿã thu ÿѭӧFWӯ
tҩWFҧFiFQJXӗQUӗLPӟLÿѭDUDFiFKJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ/jPQKѭYұ\OjWDÿã ӭQJGөQJWѭGX\ phҧQELӋQ
Khi nghe mӝWê NLӃQQjR ÿyWUiLQJѭӧF YӟLQKӳQJÿLӅXPà ta quen thuӝFKD\WUiL QJѭӧFYӟL
truyӅQWKӕQJFK~QJWDUҩWGӉEiFEӓQy7X\QKLên, nӃXFK~QJWDJҥWtình cҧPthói quen, truyӅQ
thӕQJTXDQÿLӇPÿã có, … sang mӝWErQYj[HP[pWFiFFѫVӣFӫDêNLӃQÿѭӧFQJKHFӕJҳQJ
ÿiQKJLi nó mӝWFiFKNKiFKTXDQYà nӃXWKҩ\QyKӧSOêWKì chҩSQKұQQyWKì khi ÿyFK~QJWD
ÿã tѭGX\SKҧQELӋQ
Khi chúng ta tích cӵFPӣUӝQJKLӇXELӃWFӫDPình vӅYҩQÿӅNKLӭQJGөQJFiFKình thӭFORJLF
thích hӧSÿӇWӯFiFWK{QJWLQÿã có tìm ra các kӃWOXұQKӧp lý là khi ta ÿã WѭGX\SKҧQELӋQ
Khi chúng ta nâng cao khҧQăQJVX\OXұQORJLFFӫDPình, lӵDFKӑQFiFSKѭѫQJSKiSFiFKình
thӭFWUình bày vҩQÿӅ, ý tѭӣQJ, rõ ràng, chһWFKӁFyWtQKWKX\ӃWSKөFFDROjNKLWDWѭGX\SKҧQ biӋQ
7ѭGX\SKҧQELӋQEDRKàm tinh thҫQSKҧQELӋQYà khҧQăQJSKҧQELӋQ Vì giӟLKҥQFӫDFKѭѫQJ
trình hӑF, trong giáo trình này chúng tôi chӍQêu lên mӝWVӕÿLӇPFөWKӇKyDWLQKWKҫQYà khҧ
QăQJSKҧQELӋQVDXÿk\
Tinh thQSKQELQ
Có tinh thҫQW{QWUӑQJPӑLêNLӃQYҩQÿӅVҹQVàng xem xét chúng mӝWFiFKNӻOѭӥQJ
23 Có rҩWQKLӅXSKiWELӇXNKiFQKDXYӅWѭGX\SKҧQELӋQM. Lipman (2003) tóm OѭӧFPӝWVӕSKiWELӇXFӫDFiFWiFJLҧ
khác vӅWѭGX\SKҧQELӋQQKѭVDX
-7ѭGX\ÿӇJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅYà ra quyӃWÿӏQK6WHUQEHUJ.
-7ѭGX\QӛOӵFÿӇÿѭDUDPӝWSKiQÿRiQVDXNKLÿã tìm cách thӭFÿiQJWLQFұ\ÿӇÿiQKJLiWKӵFFKҩWYӅPӑLSKѭѫQJ
diӋQFӫDFác bҵQJFKӭQJYà các luұQFӭ+DWFKHU.
- Là khҧQăQJFӫDQJѭӡLWѭGX\SKiWWULӇQFiFWLêu chuҭQQăQJOӵFKRҥWÿӝQJWUtWXӋYà vұQGөQJYào quá trình tѭGX\
cӫDFKtQKKӑ3DXO.
- SӵQӛOӵFWìm kiӃPPӝWFiFKFyKӋWKӕQJQKӳQJQJX\ên nhân và lý lӁJLҧLWKtFh nhӳQJÿLӅXPà có thӇÿã ÿѭӧFQJѭӡL NKiFFKROjÿ~QJ.
- Là loҥLWѭGX\EҧRYӋFK~QJWDNK{QJEӏQJѭӡLNKiFOӯDSKӍQKYà không tӵOӯDSKӍQKFKtQKPình (Paul).
- Là sӵÿiQKJLiÿ~QJFiFSKiWELӇX(QQLV.
- Là sӵYұQGөQJFiFOêWKX\ӃWYӅWѭGX\YjRWKӵFWiӉQYà các tình huӕQJFyYҩQÿӅ.
- HiӇXÿѭӧFQJX\ên nhân và tiӃQWUình cӫDFiFVӵNLӋQ.
- Xem xét các cách giҧLWKtFKNKiFQKDXYӅNӃWTXҧNKҧRViWWӯFiFWình huӕQJOêWKX\ӃWYjTXDQÿLӇPNKiFQKDX.
(dүQWKHRLê TҩQ+XǤQK&ҭP*LDQJ “HiXELWYW˱GX\phQELQ´http://cher.ier.edu.vn/tin tuc) 32
Có tinh thҫQW{QWUӑQJQJѭӡLNKiFWURQJNKLWUDQKOXұQ
SҹQVjQJYѭӧWOên khӓLQKӳQJUàng buӝFFӫDTX\ӅQOӧLWình cҧPWKyLTXHQ
'iPYѭӧWUDNKӓLNKX{QNKәFӫDWUX\ӅQWKӕQJFӫDFiFTXDQQLӋPKLӋQWKӡL
Tích cӵFWìm hiӇXFiFSKѭѫQJSKiSWKXWKұS[ӱOêWK{QJWLQVX\OXұQWUình bày vҩQÿӅKLӋX quҧ
KhQăQJSKQELQ
BiӃW[HP[pWYҩQÿӅPӝWFiFKWRàn diӋQNKiFKTXDQ
SӱGөQJWKành thҥRFiFKình thӭFTX\OXұWORJLFFiFSKѭѫQJSKiSFKӭQJPLQKEiFEӓ
Có kӻQăQJWKX thұSYà xӱOêWK{QJWLQ
NhұQELӃWÿѭӧFFiFQJө\ELӋQWUiQKÿѭӧFQJө\ELӋQ
Có khҧQăQJWUình bày vҩQÿӅUõ ràng, ngҳQJӑQFyWtQKWKX\ӃWSKөF
&iFWUѭӡQJKӧSWKӇKLӋQYLӋFFyKRһFWKLӃXWѭGX\SKҧQELӋQVDXÿk\JySSKҫQJL~SWDthҩ\Uõ
KѫQEҧQFKҩWFӫDWѭGX\SKҧQELӋn.
MWVWU˱QJKSFyW˱GX\SKQELQ:
7KiQJ QăP&KtQKphӫWUình QuӕFhӝL[HP[pWGӵiQÿѭӡQJVҳWFDRWӕF+à NӝL–
Thành phӕ+ӗ Chí Minh vӟLWәQJNLQKSKtÿҫXWѭWӍ86''ӵiQQj\ÿã ÿѭӧFGѭOXұQTXDQ
WkPÿһFELӋW5ҩWQKLӅu ý kiӃQÿã ÿѭӧFQêu lên cҧWUên diӉQÿàn QuӕFhӝLFҧWUrQFiFSKѭѫQJ
tiӋQWK{QJWLQÿҥLFK~QJ&iFêNLӃQQày do nhӳQJQJѭӡLFyQJKӅQJKLӋSNKiFQKDXFyÿӏDYӏ[ã
hӝLNKiFQKDXFyTXDQÿLӇPNKiFQKDX«ÿѭDUD1JѭӡLWDÿã xem xét vӅVӵFҫQWKLӃWFӫDGӵ
iQÿã xét ÿӃQNKҧQăQJNLQKWӃYà kӻWKXұWÿӇWKӵFKLӋQGӵiQWtQKÿӃQKLӋXTXҧ hay hұXTXҧ
mà dӵiQPDQJOҥL«&XӕLFùng, ngày 19/06/2010 QuӕFhӝLÿã bác bӓGӵiQ
VjRWKiQJQăP, tURQJÿӧWNKDLTXұWGLFKӍ7Kành DӅQFyQLrQÿҥLWӯÿӃQ00
QăPWUѭӟF, nhóm các nhà khҧRFәKӑFGR3*676/kP7Kӏ0ӻ'XQJSKөWUiFKÿã phát hiӋQ
nhӳQJKҥWWKyF Yà gҥRPjX ÿHQ%j /kP7Kӏ0ӻ'XQJÿHP QJkPQKӳQJKҥWWKyFQày trong
QѭӟFWKì khoҧQJQJày sau có nhӳQJKҥWWKyFÿã nҧ\PҫP9ұ\FySKҧLÿk\Oà nhӳQJhҥWWKyF
FyKѫQQăPWXәLNK{QJ"1ӃXFyWKì ÿk\OjPӝWKLӋQWѭӧQJY{Fùng kǤOҥ&iFQKà khoa
hӑFQJKLên cӭXYӅO~DFiFQKà di truyӅQKӑFYà các nhà khҧRFәKӑFNK{QJYӝLYjQJÿѭDUD
nhұQÿӏQKFӫDPình. MӝWPһW, hӑÿHPJLHRWUӗQJFiFKҥWWKyFWKXÿѭӧFFKăPVyFYjWKHRGõi
rҩWNӻOѭӥQJFiFFk\O~Dÿã mӑFOên, nghiên cӭXYӅKình thái cӫDFK~QJQJKLên cӭXVRViQK
AND cӫDFK~QJYӟL$1'FӫDFiFJLӕQJO~Dÿã biӃW0һWNKiFKӑÿHPFiFKҥWFòn lҥLYà vӓ
trҩXFӫDQKӳQJKҥWWKyFÿã nҭ\PҫPJӱLÿLFiFSKòng thí nghiӋPWLên tiӃQÿӇ[iFÿӏQKFKtQK[iF
QLrQÿҥLFӫDFK~QJ1Jày 31/08/2010, mӝWKӝLWKҧRJӗPFiFQKà khoa hӑFÿҫXQJành vӅO~D
khҧRFәF{QJQJKӋVLQKKӑF«ÿã ÿѭӧFWәFKӭFWҥL9LӋQ'LWUX\ӅQ1{QJQJKLӋSEàn tiӃSYӅYҩQ
ÿӅQày. TҥLÿk\FiFQKà khoa hӑFdi truyӅQKӑFFKRELӃWFk\O~DÿDQJÿѭӧF[HP[pWvà giӕQJ
Khang Dân có phә$'1KRàn toàn giӕQJQKDX1KѭQJÿӇÿLÿӃQNӃWOXұQFXӕLFùng, các nhà
khoa hӑFYүQTX\ӃWÿӏQKVӁFKӡNӃWTXҧ[iFÿӏQKQLrQÿҥLFiFKҥWWKyFÿã gӱLÿLJLiPÿӏQK
MWVELXKLQcDYLFWKLXW˱GX\SKQELQ:
Khi nghe mӝWQJѭӡLPjWDNK{QJѭDWUình bày ý kiӃQFӫDDQKWDWDNK{QJFKӏXFKҩSQKұQê
kiӃQÿyPһFGNK{QJQrXUDÿѭӧFFăQFӭQjRÿӇSKҧQEiF. 33
Vì lӧLtFKKD\Yì tình cҧPYì truyӅQWKӕQJYì niӅPWLQW{QJLiRKD\Yì lý tѭӣQJFKtQKWUӏ
ÿѫQWKXҫQPjÿLÿӃQFKҩSQKұQKD\SKҧQEiFêNLӃQFӫDQJѭӡLNKiFFǊQJOà biӇXKLӋQFӫDWKLӃX
WѭGX\SKҧQELӋQ9tGөVDXÿk\Oà mӝWWUѭӡQJKӧSQKѭYұ\
1ăPQKjEiR+RjQJ+ҧL9kQÿã ÿăQJtҧLtrên báo Thanh Niên mӝWORҥWEài báo có tên
“ThiӅQVѭ/r0ҥQK7KiWYà nhӳQJSKiWKLӋQOӏFKVӱJk\FKҩQÿӝQJ´QyLYӅPӝWVӕêNLӃQFӫD
thiӅQVѭ/r0ҥQK7KiWYӅFәVӱ9LӋW1DP24. Hoàng HҧL9kQNKҷQJÿӏQK³VӟLQKӳQJNKiPSKi
cӫD {QJFK~QJWD Fy ÿӫWѭ OLӋXÿӇ GӵQJOҥL OӏFKVӱ YҿYDQJ FӫDGkQ WӝFWa tӯKDL QJjQQăP WUѭӟF´25.
QuҧWKұWQKLӅXÿLӅXPà Lê MҥQK7KiWNKҷQJÿӏQKQkQJFDROòng tӵKào dân tӝFFӫDQJѭӡL9LӋW
Nam chúng ta, biӇXKLӋn lòQJ\rXQѭӟFVkXVҳFFӫDWiFJLҧ1KLӅXQJѭӡLÿã vì thiӋQFҧPYӟL
lòng yêu nѭӟFÿyYì lòng tӵKào dân tӝFÿó mà cho rҵQJQKӳQJÿLӅXWKLӅQVѭ/r0ҥQK7KiW
QrXOjÿ~QJÿҳQYà các nhà sӱKӑFFҫQ[HP[pWVӱDÿәLOҥLQKLӅXÿLӅXWURQJSKҫQFәVӱ9LӋW
Nam26Ĉk\OjPӝWELӇXKLӋQFӫDYLӋFWKLӃXWѭGX\SKҧQELӋQĈӇFyWKӇSKkQÿӏQK[HPFiFê
kiӃQFӫDWKLӅQVѭ/r0ҥQK7KiWFyÿ~QJKD\NK{QJWKì cҫQSKҧL[HP[pWNӻOѭӥQJFiFFѫVӣPà
{QJÿѭDUDÿӇFKӭQJPLQKFKRFK~QJÿӗQJWKӡLFǊQJFҫQ[pWWKêm các ý kiӃQVӵNLӋQEҵQJ
chӭQJOӏFKVӱNKiFFҧORҥLFKӭQJPLQKYà loҥLSKҧQEiFQKӳQJÿLӅXÿyQӳDWKì mӟLÿӫ
.KLQJKHÿӑc ý kiӃQFӫDPӝWQKà khoa hӑFPà dӉGàng chҩSQKұQYì nhà khoa hӑFÿyFyX\
tín lӟQOjNKLNK{QJFyWѭGX\SKҧQELӋQӢSKҫQVDXWDVӁELӃWUҵQJNKLÿyWDÿã phҥPYào ngө\
biӋQGӵDYào uy tín. Còn ӣÿk\FyWKӇJLҧLWKtFKQJҳQQKѭVDX:
Các nhà khoa hӑFOӟQÿһFELӋWOà nhӳQJQJѭӡLWҥRGӵQJQӅQPyQJFӫDQKӳQJOêWKX\ӃWQKӳQJ
WUѭӡQJSKiLQKӳQJ[XKѭӟQJNKRDKӑFQjRÿyOjQKӳQJQJѭӡLFyX\WtQUҩWOӟQ7X\QKLên, cҫQ
OѭXý là viӋFOàm cӫDKӑFiFF{QJWUình có giá trӏFӫDKӑFiFêNLӃQÿ~QJÿҳQFӫDKӑOàm nên
uy tín cho hӑFKӭNK{QJSKҧLQJѭӧFOҥLX\WtQFӫDKӑOàm cho ý kiӃQFӫDKӑWUӣQrQÿ~QJÿҳQ
không phҧLX\WtQFӫDKӑWҥRQên công trình khoa hӑFFyJLiWUӏ
7UѭӡQJKӧSFӫD $(LQVWHLQOà mӝWYtGө UҩWUõ ràng cho ÿLӅXQày. Khi còn là nhân viên mӝW
phòng cҩSEҵQJViQJFKӃY{GDQKFKѭDKӅFyX\WtQNKRDKӑF$(LQVWHLQÿã sáng tҥRQên lý
thuyӃWWѭѫQJÿӕLOjPWKD\ÿәLGLӋQPҥRYұWOêKӑFKLӋQÿҥL&òn khi ÿã trӣWKành nhà vұWOêQәL
tiӃQJÿѭӧFJLҧL1REHOYұWOêFyX\WtQUҩWOӟQWKì các ý kiӃQFӫDA. Einstein vӅYҩQÿӅWKӕQJ
nhҩWFiFWUѭӡQJOӵFOҥLNK{QJÿ~QJYjNK{QJÿѭӧFFKҩSQKұQ
1KѭYұ\FK~QJWDNK{QJWKӇGӵDWUên uy tín cӫDFiFQKà khoa hӑFOӟQKD\X\WtQFӫDEҩWFӭWә
chӭFFiQKkQQào khác khi chӭQJPLQKOXұQÿLӇPNKRDKӑFKD\NKLF{QJEӕ kӃWTXҧQJKLên
cӭXFӫDPình ÿѭӧF
ӢOӟSKӑFVLQKYLên, hӑFVLQKKӑFPӝWFiFKWKөÿӝQJQKҩWQKҩWQJKHWKHRQKӳQJÿLӅXWKҫ\
cô truyӅQÿҥWJLҧQJGҥ\FKӍYì nghƭUҵQJWKҫ\F{ÿã nói thì chҳFFKҳQSKҧLÿ~QJWLQWѭӣQJWX\ӋW
ÿӕLYào sách giáo khoa, chӍYìÿyOjViFKJLiRNKRDNK{QJQrXOrQWKҳFPҳFNK{QJOұWQJѭӧF
lҥLYҩQÿӅNK{QJÿòi hӓLSKҧLJLҧLWKtFKFKӭQJPLQKFKһWFKӁFKӍWKөÿӝQJWLӃSQKұQWULWKӭF
… chính là nhӳQJELӇXKLӋQFӫDYLӋFKӑWKLӃXWѭGX\SKҧQELӋQ
6iFKJLiRNKRDWKѭӡQJWUình bày mӝWFiFKFKӑQOӑFFiFQӝLGXQJFѫEҧQFӫDFiFP{QKӑF&iF
nӝLGXQJÿѭӧFWUình bày ÿyÿã ÿѭӧF[HP[pWUҩWNӻOѭӥQJYì vұ\ÿӝWLQFұ\UҩWFDR7X\QKLên,
sách giáo khoa trình bày các tri thӭFNKRDKӑFPà các tri thӭFNKRDKӑFFǊQJQKѭFiFWULWKӭF
24 Xem, Báo Thanh Niên, tӯQJj\ÿӃQ
25 ThiQV˱/r0QK7KiWYà nhͷQJSKiWKLQOFKV͵Jk\FKQÿQJ/ Hoàng HҧL9kQ.- Báo Thanh Niên, sӕUDQJày 26/02/2008.
26 Xem các bài tranh luұQYӅFiFEài báo cӫD+Ràng HҧL9kQÿã nêu trên các phѭѫQJWLӋQWK{QJWLQÿҥLFK~QJÿһFELӋW là trên Internet. 34
khác,WURQJWUѭӡQJKӧSWӕWQKҩWFǊQJFKӍOà chân lý tѭѫQJÿӕLPà thôi. NghƭDOà các tri thӭFÿy
NK{QJ ÿҧP EҧR ÿ~QJÿҳQ KRàn toàn, và có thӇ PkX WKXүQ YӟL QKӳQJ Vӵ NLӋQ PӟL %ӣL Yұ\
không nhҩW QKҩW QJKH WKHR; ÿһWUD câu hӓL SKҧQ ELӋQ [HP [pW OҥL kӻ OѭӥQJFiF SKép chӭQJ
PLQKFiFFѫVӣFӫDêNLӃQQêu trong sách giáo khoa mӟLOjFyWѭGX\SKҧQELӋQ
Thҫ\F{JLiRWK{QJWKѭӡQJOà nhӳQJQJѭӡLFyWUình ÿӝNKRDKӑFFDRKѫQQKLӅXVRYӟLVLQKYLên,
hӑFVLQKĈLӅXQj\ÿҧPEҧRUҵQJQKӳQJÿLӅXKӑJLҧQJGҥ\WUX\ӅQÿҥWFǊQg rҩWÿiQJWLQFұ\7ҩW
nhiên thҫ\F{JLiRFKӍQyLQKӳQJÿLӅXPà hӑWLQOjÿ~QJ1KѭQJUҩWWLӃFOà thҫ\F{JLiRWLQPӝW
ÿLӅXJì ÿyOjÿ~QJFǊQJFKѭDÿҧPEҧRFKҳFFKҳQÿLӅXÿyÿ~QJWUên thӵFWӃYì hӑFyWKӇVDLOҫP
ĈLӅXQj\ÿһFELӋWÿiQJFK~êӣEұFÿҥLKӑFӢEұFSKәWK{QJWKҫ\F{JLiRWKѭӡQJFKӍJLҧQJGҥ\
nhӳQJWULWKӭFYLӃWWURQJViFKJLiRNKRDOà nhӳQJWULWKӭFÿã ÿѭӧF[HP[pWUҩWNӻOѭӥQJ7URQJ
NKLÿyӣEұFÿҥLKӑF, thҫ\F{JLiRFyWKӇEәVXQJWKêm nhiӅXWULWKӭFSKiWNLӃQPӟLYӕQFKѭD
ÿѭӧF[HP[ét kӻOѭӥQJQKѭFiFWULWKӭFFyWURQJFiFViFKJLiRNKRDYà vì thӃNKҧQăQJVDLVyW lӟQKѫQ
CǊQJKRjQWRjQWѭѫQJWӵQKѭYұ\NKLPһFGù không bӏEҳWEXӝF27QKѭQJYүQQJKHWKHR
ÿӗQJêOàm theo ý kiӃQFӫDQKӳQJQJѭӡLQKLӅXWXәLKѫQKD\FyYӏWUt[ã hӝLFDRKѫQKD\FiF
nhà lãnh ÿҥR«Pà không dӵDWUên viӋF[HP[pWNӻOѭӥQJFiFêNLӃQÿyOà biӇXKLӋQWKLӃXWѭ duy phҧQELӋQ
Chҥ\WKHRÿiPÿ{QJQJKHWKHRêNLӃQFӫDÿiPÿ{QJKjQKÿӝQJFQJÿiPÿ{QJPjNK{QJ
suy xét kӻêNLӃQPjÿiPÿ{QJÿDQJQJKHWKHRTXDQÿLӇPÿDQJKѭӟQJGүQKjQKÿӝQJFӫDÿiP
ÿ{QJÿyFyÿ~QJNK{QJFyFѫVӣNK{QJFyÿiQJWLQFұ\NK{QJ«FǊQJOà biӇXKLӋQFӫDYLӋF
thiӃXWѭGX\SKҧQELӋQ/RJLFKӑFFǊQJÿã nghiên cӭXNӻOѭӥQJYӅORҥLQJө\ELӋQOLrQTXDQÿӃQ
sai lҫPQày và gӑLQyOà ngө\ELӋQGӵDYjRÿiPÿ{QJGӵDYjRGѭOXұQ
Không chӏXQJKHNK{QJ[HP[pWêNLӃQNK{QJFKӏXFKҩSQKұQÿӅ[Xҩt cӫDQKӳQJQJѭӡLtW
tuәLtWNLQKQJKLӋPKѫQYӏWKӃ[ã hӝLWKҩSKѫQ«OjELӇXKLӋQWKLӃXWѭGX\SKҧQELӋQ.K{QJ
cho cҩSGѭӟLQJѭӡLWUҿWXәLKѫQ«FKҩWYҩQ, phҧQEiF; không tôn trӑQJêNLӃQFӫDKӑNK{QJ
bàn bҥFFùng hӑFǊQJOà biӇXKLӋQWKLӃXWѭGX\SKҧQELӋQ&KҷQJKҥQQӃX WKҫ\F{JLiRPà
không muӕQQJKHêNLӃQSKҧQELӋQFӫDVLQKYLên, hӑFVLQKWKì thҫ\F{JLiRÿyWKLӃXWѭGX\SKҧQ
biӋQ*LiPÿӕF NK{QJÿӃP[ӍD ÿӃQêNLӃQ FӫDQKkQ YLên cǊQJOj JLiPÿӕFNK{QJFy WѭGX\ phҧQELӋQ
7ѭ GX\SKҧQ ELӋQ UҩWFy tFK FKRYLӋF QKұQ WKӭFYҩQ ÿӅ YjÿѭD UD FiF TX\ӃW ÿӏQKÿ~QJ ÿҳQ
QKѭQJFҫQWUiQKÿӗQJQKҩWWѭGX\SKҧQELӋQYӟLWѭGX\ÿ~QJÿҳQ7ѭGX\SKҧQbiӋQNK{QJQKҩW
thiӃWOjWѭGX\ÿ~QJÿҳQQKѭQJWѭGX\ÿ~QJÿҳQFKҳFFKҳQSKҧLFyWtQKSKҧQELӋQSKҧLOjWѭ
duy phҧQELӋQéNLӃQFӫDQJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQNK{QJQKҩWWKLӃWOà bao giӡFǊQJÿ~QJ
MӝWYtGөUҩWUõ ràng cho ÿLӅXÿyOà ý kiӃQEiFEӓKӋWKӭFEҩWÿӏQK+HL]HQEHUJFӫD$(LQVWHLQ
A. Einstein là mӝWQKà bác hӑFWKLrQWjLWѭGX\FӫD{QJFyWtQKSKҧQELӋQUҩWFDRPһFGù vұ\
nhiӅXêNLӃQFӫD{QJYүQVDLOҫPYà bӏFiFQKà vұWOêEiFEӓWURQJVӕÿyFyêNLӃQYӅKӋWKӭF bҩWÿӏQKQêu trên.
NӃXKiӇXSKê phán theo nghƭDOà chӍUDQKӳQJÿLӇPFKѭD ÿҥW\êu cҫXQKӳQJFKӛ VDLQKѭӧF
ÿLӇPQKӳQJÿLӇPFòn thiӃXVyW«WKì phҧQELӋQNK{QJÿӗQJQJKƭDYӟLSKê phán. PhҧQELӋQ
bao hàm phê phán hiӇXWKHR QJKƭD ÿã nêu. NhѭQJQJRjL UD SKҧQELӋQ Fòn chӍUD QKӳQJ mһW
mҥQKQKӳQJѭXÿLӇPQKӳQJFiLKD\FiLWӕW«.
27 Có trѭӡQJKӧSEӏEҳWEXӝFWXkQWKӫYtGөQKѭQKkQYLrQSKҧLFKҩSKành sӵSKkQF{QJFӫDnhà quҧQWUӏ, binh lính phҧL
theo lӋQKFӫDFKӍKX\« 35
7ѭGX\SKҧQELӋQNK{QJÿӗQJQJKƭDYӟLSKҧQEiF. NJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQNK{QJQKҩWWKLӃW
phҧLOjQJѭӡLKD\SKҧQEiF9jQJѭӧFOҥLQJѭӡLKD\SKҧQEiFFǊQJNK{QJFKҳFFKҳQOjQJѭӡL
FyWѭGX\SKҧQELӋQMӝWQJѭӡLOX{QOX{QEiFEӓêWѭӣQJFӫDQKӳQJQJѭӡLNKiFFKӍYì các ý
WѭӣQJÿyNK{QJSKҧLOà cӫDFKtQKDQKWDthì không phҧLOjQJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQ1JѭӡL
phҧQEiFêWѭӣQJFӫDQJѭӡLNKiFPjNK{QJQrXÿѭӧFFѫVӣFKRFKtQKVӵSKҧQEiFFӫDPình,
không lұSOXұQFKһWFKӁFǊQJNK{QJSKҧLOjQJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQ
7ѭGX\SKҧQELӋQFǊQJNK{QJSKҧLOà chӫQJKƭDKRài nghi. ChӫQJKƭDKRài nghi nghi ngӡNKҧ
QăQJQKұQWKӭFQJKLQJӡPӑLSKѭѫQJSKiSYjNӃWTXҧQKұQWKӭF&KӫQJKƭDKRài nghi không
ÿһWFKRPình nhiӋPYө[iFÿӏQKêNLӃQÿ~QJNK{QJFӕJҳQJWìm hiӇXYҩQÿӅ7URQJNKLÿyWѭ
duy phҧQELӋQNK{QJSKӫQKұQNKҧQăQJQKұQWKӭFYà cӕJҳQJÿLWìm câu trҧOӡLÿ~QJKD\tW
nhҩWOà có tính thuyӃWSKөFFKRYҩQÿӅ7URQJWѭGX\SKҧQELӋQFy\ӃXWӕKRài nghi.
1JѭӡLFyWLQK WKҫQSKҧQELӋQSKҧL KRài nghi mӑLêNLӃQO~F PӟLEҳWÿҫX[HP [pWêNLӃQÿy
1KѭQJQӃXPөFÿtFKFӫDFKӫQJKƭDKRjLQJKLOjÿӇEiFEӓNKҧQăQJQKұQWKӭFYҩQÿӅWKì tѭGX\
phҧQELӋQQJѭӧFOҥLFӕJҳQJQKұQWKӭFYà giҧLTX\ӃWYҩQÿӅ1ӃXÿӕLYӟL chӫQJKƭDKRài nghi
hoài nghi là tҩWFҧWKì ÿӕLYӟLWѭGX\SKҧQELӋQKRài nghi chӍOà mӝWWURQJVӕQKLӅX\ӃXWӕPà thôi.
7ѭGX\SKҧQELӋQOLên quan rҩWFKһWFKӁYӟLORJLFKӑF6ӣGƭQKѭYұ\Oà vì khi ÿiQKJLiPӝWOұS
luұQPӝWTXDQÿLӇPQjRÿyQJѭӡLWDShҧLGӵDWUên logic, phҧL[HP[pWOұSOXұQÿy[HP[pWFiF
FѫVӣFiFOұSOXұQGүQÿӃQTXDQÿLӇPÿyFyWXkQWKӫcác quy tҳFTX\OXұWORJLFKD\NK{QJ
ĈLӅXQày giҧLWKtFKWҥLVDRÿӇFyWѭGX\SKҧQELӋQWӕWFK~QJWDOҥLFҫQKLӇXELӃWWӕWYӅORJLFKӑF
CǊQJKRjQWRjQWѭѫQJWӵQKѭYұ\YӅPӕLTXDQKӋJLӳDWѭGX\SKҧQELӋQYjP{QSKѭѫQJSKiS nghiên cӭXNKRDKӑF
3.1.2. Vai trò cӫDWѭGX\SKҧQELӋQ
&K~QJWDGQJWѭGX\SKҧQELӋQÿӇ
Xem xét giҧLTX\ӃWcác vҩQÿӅ trong cuӝFVӕQJ
Xem xét ý tѭӣQJJLҧLSKiSFKtQKViFKFKѭѫQJWUình, công trình khoa hӑFNӃKRҥFKNLQK doanh, …
;HP[pWÿӅQJKӏWX\ӇQGөQJVDWKҧLNKHQWKѭӣQJNӹOXұWQJѭӡLQjRÿy«.
&yÿѭӧFQKӳQJêNLӃQPӟLYӅFKҩWFyWtQKViQJWҥRFDR …
7ѭGX\SKҧQELӋQJL~Sta YѭӧWUDNKӓLFiFNKX{QPүXFyVҹQ.7URQJWѭGX\FǊQJQKѭWURQJFiF
lƭQKYӵF NKiF WKyLTXHQ WUX\ӅQWKӕQJFy VҹQ FyPӝW YDLWUò rҩWTXDQ WUӑQJ 1JѭӡLWD Fy [X
KѭӟQJVX\QJKƭWKHRFiFNKX{QPүXÿã có sҹQ7ѭGX\SKҧQELӋQYӟLWLQKWKҫQSKҧQELӋQFӫD
QyJL~SQJѭӡLWDWKRiWNKӓLҧQKKѭӣQJ cӫDNKX{QPүXFyVҹQGӉGjQJKѫQYì nó không sҹQ
sàng chҩSQKұQNKX{QPүXQyNK{QJKài lòng vӟLFiFNKX{QPүXPà cӕJҳQJWìm cái mӟLFӕ
gҳQJtìm cách tiӃSFұQPӟL
CǊQJKRjQWRjQWѭѫQJWӵQKѭYұ\WѭGX\SKҧQELӋQJL~SYѭӧWNKӓLWUX\ӅQWKӕQJÿӏQKNLӃQ 7ѭ
duy phҧQELӋQJL~SSKiWKX\WtQKViQJWҥR7ѭGX\SKҧQELӋQJL~SQKìn vҩQÿӅGѭӟLJyFQKìn
mӟLÿѭDOҥLQKӳQJNӃWTXҧNKiFPӟLOҥFyWtQKViQJWҥRFDR
3.2. ĈӇFyWѭGX\SKҧQELӋQ
3.2.1. Xem xét vҩQÿӅÿӕLWѭӧQJPӝWFiFKNKiFKTXDQ 36
Xem xét vҩQÿӅÿӕLWѭӧQJPӝWFiFKNKiFKTXDQFyQJKƭDOà không gán ghép vào cho vҩQÿӅ
ÿӕLWѭӧQJQKӳQJWtQKFKҩWPà nó không có trên thӵFWӃ;NK{QJÿӇêFKtWình cҧPOӧLtFKÿӏQK
kiӃQ«FӫDPình ҧQKKѭӣQJÿӃQYLӋF[HP[pWYҩQÿӅÿӕLWѭӧQJ
Ai trong chúng ta cǊQJFyWình cҧPFyQKӳQJOӧLtFKTX\ӅQOӧLPjFK~QJWDWKHRÿXәL+ѫQWKӃ
nӳDFK~QJWDOX{QFKӏXWiFÿӝQJFӫDQKӳQJÿӏQKNLӃQQKҩWÿӏQKFK~QJWDWKѭӡQJKjQKÿӝQJ
theo nhӳQJFiFKWKӭFTXHQWKXӝFWKHRWUX\ӅQWKӕQJ«. SӁOà rҩWPD\PҳQYà thuұQOӧLQӃX
nhӳQJWình cҧPOӧLtFKÿӏQKNLӃQ«YӯDQêu không cҧQWUӣFK~QJWDQKìn nhұQYҩQÿӅÿӕL
WѭӧQJQKѭQyYӕQFy7X\QKLên, có rҩWQKLӅXWUѭӡQJKӧSFiFWình cҧPOӧLtFKÿy«Oàm cho
chúng ta nhìn nhұQÿӕLWѭӧQJPӝWFiFKVDLOӋFK
ChҷQJKҥQWDWKѭӡQJQhìn thҩ\ӣÿӕLWѭӧQJQKӳQJWtQKFKҩWPà ta muӕQFK~QJFyYì vұ\NKL
ÿӕLWѭӧQJFyQKӳQJGҩXKLӋXQjRÿyFKѭDUõ ràng, dҩXKLӋXÿyFyWKӇOà biӇXKLӋQFӫDWtQKFKҩW
A, cǊQJFyWKӇOà biӇXKLӋQFӫDWtQKFKҩW%QKѭQJYì ta muӕQÿӕLWѭӧQJFyWtQKFKҩW$Qên ta
kӃWOXұQUҵQJFiFGҩXKLӋXÿã nêu ÿ~QJOjELӇXKLӋQFӫDWtQKFKҩW$9tGөPӝWVӕQJѭӡL ì Y lòng
tӵKào dân tӝFGӉGàng cho rҵQJFiFêNLӃQFӫD7KLӅQVѭ/r0ҥQK7KiWYӅWKӡLNǤ%ҳF7KXӝF
vӅ$Q'ѭѫQJ9ѭѫQJ28Ojÿ~QJÿҳQOà mӝWWUѭӡQJKӧSQKѭYұ\
ĈӇ[HP[pWÿӕLWѭӧQJPӝWFiFKNKiFKTXDQWDFҫQ
TҥPJҥWVDQJPӝWEên các tình cҧPOӧLtFKÿӏQKNLӃQWUX\ӅQWKӕQJ«
ĈһWPình vào vӏWUtFӫDQKӳQJQJѭӡLFyOӧLtFKNKiFTX\ӅQOӧLNKiFWình cҧPNKiFÿӏQK
kiӃQNKiFWUX\ӅQWKӕQJNKiF«ÿӇ[HP[pWYҩQÿӅ.
Tôn trӑQJFiFGӳOLӋXÿã thu thұSÿѭӧFGù dӳOLӋXÿyFyQJXӗQJӕFWӯÿkX&ҫQWX\ӋWÿӕL
tránh viӋFFKӍFKӑQOҩ\QKӳQJGӳOLӋXQào phù hӧSYӟLTXDQÿLӇPVҹQFyFӫDPình, dӳOLӋXQào
không phù hӧSWKì loҥLEӓÿL&ҫQWUiQKYLӋFFKӍFKӑQQKӳQJGӳOLӋXGRFác nguӗQFyFҧPWình
vӟLFK~QJWDFXQJFҩSORҥLEӓPjFKѭD[HP[pWNӻOѭӥQJFiFGӳOLӋXGRQKӳQJQJѭӡLWUiLTXDQ
ÿLӇP GRÿӕL WKӫFҥQK WUDQK GRQKӳQJQJѭӡL WD NK{QJѭD WD WKJKpW «ÿѭD UD 7X\ӋWÿӕL
NK{QJÿѭӧFVӱDÿәLGӳOLӋX
ThӵFKLӋQFiF TXDQViWPӝWFiFKKӋWKӕQJOһSOҥLQKLӅXOҫQ7KӵFKLӋQFiFFXӝFÿLӅXWUD
WKHRÿ~QJFiF\rXFҫXNKRDKӑF
3.2.2. Tuân thӫQJX\ên tҳFWRàn diӋQ
Nguyên tҳFWRàn diӋQÿòi hӓLNKL[HP[pWYҩQÿӅÿӕLWѭӧQJ, cҫQ[HP[pWQyWӯQKLӅXPһWWӯ
nhiӅXNKtDFҥQKGѭӟLQKLӅXJyFÿӝSKҧLÿһWQyWURQJQKLӅXPӕLOLên hӋTXDQKӋYӟLFiFYҩQ
ÿӅÿӕLWѭӧQJNKiFÿӇ[HP[pW
VҩQ ÿӅÿӕL WѭӧQJJӑL WҳW OjÿӕL WѭӧQJWUên thӵF WӃFy UҩWQKLӅX PһWQKLӅX NKtDFҥnh khác
nhau, có liên hӋKD\TXDQKӋYӟLUҩWQKLӅXÿӕLWѭӧQJNKiF.KLWD[em xét nó tӯPӝWPһWWӯPӝW
khía cҥQKWURQJPӝW PӕLTXDQKӋ KD\OLên hӋQjRÿyWKì ta chӍWKҩ\ÿѭӧFPӝWVӕQKӳQJWtQK
chҩWPӝWVӕQKӳQJÿһFWUѭQJQKҩWÿӏQKQjRÿyFӫDQyPà thôi. NӃXFK~QJWDGӯQJOҥLӣFKӛFKӍ
xem xét mӝWKRһFPӝWYài mһWQKѭYұ\FӫDÿӕLWѭӧQJWKì thông tin ta thu ÿѭӧFFKӍOà thông tin
mӝWFKLӅXSKLӃQGLӋQNK{QJÿҫ\ÿӫYӅÿӕLWѭӧQJ
ĈӕLWѭӧQJWURQJWKӵFWӃFyY{VӕNKtDFҥQKY{VӕPһWFyPӕLOLên hӋTXDQKӋYӟLY{VӕFiFÿӕL
WѭӧQJNKiF 9ì vұ\NK{QJ WKӇ Qào xem xét hӃWWҩW FҧFiF mһW FiFNKtD FҥQK FӫDÿӕL WѭӧQJ
không thӇQjR[HP[pWÿӕLWѭӧQJWURQJWҩWFҧFiFPӕLOLên hӋKD\TXDQKӋFӫDQyYӟLFiFÿӕL
WѭӧQJNKiF&KӍFҫQ[HP[pWÿӕLWѭӧQJWURQJFiFPӕLOLên hӋFѫEҧQ&KӍFҫQ[pWÿӕLWѭӧQJWӯ
nhӳQJPһWQKӳQJNKtDFҥQKTXDQWUӑQg mà thôi. MһWQào, khía cҥQKQào cӫDÿӕLWѭӧQJOà quan
28 ThiӅQVѭ/r0ҥQK7KiWFKRUҵQJNK{QJSKҧLQѭӟFWDFKӏXiFKWKӕQJWUӏFӫDSKRQJNLӃQ3KѭѫQJ%ҳFKѫQQăP
Ông cǊQJFKRUҵQJNK{QJFy$Q'ѭѫQJ9ѭѫQJWUrQWKӵFWӃ 37
trӑQJ"0ӕLOLên hӋQào cӫDÿӕLWѭӧQJYӟLFiFÿӕLWѭӧQJNKiFOà quan trӑQJ"&iFFkXKӓLQày
ÿѭӧFWUҧOӡLWùy thuӝFYào mөFÿtFK[HP[pWÿӕLWѭӧQJFӫDFK~QJWD&KҷQJKҥQQӃXWD[HP[pW
mӝWQJѭӡLÿӇWXyӇQGөQJDQKWDYào làm mӝWF{QJYLӋFQKҩWÿӏQKQjRÿyFKRÿѫQYӏFK~QJWDWKì
viӋFDQKWDFyTXê quán ӣÿkXNK{QJTXDQWUӑQJQKѭQJVӭF NKӓHFӫDDQKWDQKѭWKӃQào lҥL
ÿiQJÿѭӧFTXDQWkP
ĈӇ[HP[pWÿӕLWѭӧQJPӝWFiFKtoàn diӋQ, ta cҫQ
;iFÿӏQKUõ ràng mөFÿtFK[HP[pWÿӕLWѭӧQJWӯÿy[iFÿӏQKFiFNKtDFҥQKFiFPһWFiF
mӕLOLên hӋTXDQWUӑQJFӫDÿӕLWѭӧQJĈӇOjPÿLӅXQày, hãy ÿһWUDFiFFkXKӓL7UѭӟFKӃWOà các
câu hӓLNLӇX:+ (what?, when?, where?, who?, why?, how? – cái gì?, khi nào?, ӣÿkX"ai?,
tҥL VDR" QKѭ WKӃ Qào?). Có thӇ Gùng kiӇX SKkQ WtFK 6:27 Strengths, Weaknesses,
Opportunities, Threats -ÿLӇPPҥQKÿLӇP\ӃXFѫKӝLWKiFKWKӭF.
;HP [pWÿӕLWѭӧQJ WӯWӯQJPһW WURQJWӯQJ PӕLTXDQ KӋOLên hӋ TXDQWUӑQJ ÿã xác ÿӏQK ÿѭӧF
TәQJKӧSFic kӃWTXҧÿã thu ÿѭӧF
3.2.3. Tuân thӫFiFTX\OXұWORJLF
Không chӍWѭGX\SKҧQELӋQPà mӑLORҥLWѭGX\QyLFKXQJÿӅXSKҧLWXkQWKӫFiFTX\OXұWORJLF
WUѭӟFKӃWOà các quy luұW FѫEҧQ 7URQJphҥP YLJLiRWUình này chúng tôi chӍJLӟLKҥQӣ YLӋF
trình bày các quy luұWORJLFFѫEҧQ&yEӕQTX\OXұWQKѭYұ\ÿyOà luұWÿӗQJQKҩWOXұWNK{QJ
mâu thuүQOXұWWULӋWWDPYà lý do ÿҫ\ÿӫ LuұWÿӗQJQKҩW
NӝLGXQJMW W˱W˱QJNKLÿã ÿQKKình, phLOX{QOX{QOà chính nó. Nói vҳQWҳWA là A.
Quy luұWQj\ÿòi hӓLWѭWѭӣQJSKҧLFyWtQKәQÿӏQK
Yêu cҫXFөWKӇ7URQJWѭGX\WURQJFiFFXӝFWUDQKOXұQNKLWUình bày mӝWWѭWѭӣQJPӝWêNLӃQ
mӝWNӃKRҥFKNLQKGRDQK«WDNK{QJÿѭӧFWùy tiӋQWKD\ÿәLQӝLGXQJFӫDWѭWѭӣQJêNLӃQNӃ
hoҥFK«ÿy1ӃXWDWKD\ÿәLQӝL dung cӫDWѭWѭӣQJWKì ngѭӡLQJKHQJѭӡLFùng tranh luұQVӁ
không hiӇXêNLӃQWKұWVӵFӫDWDOjQKѭWKӃQào, và vì thӃKӑNK{QJWKӇ[HP[pWêNLӃQFӫDWD ÿѭӧF
Ví dө.KLÿѭӧFKӓLêNLӃQ;XkQQyLF{UҩWWKtFKEӝSKLPTriXSK~NKXFKXW1KѭQJJҫQ
QKѭQJD\VDXÿy;XkQOҥLQyLUҵQJF{NK{QJWKtFKEӝSKLPÿã nêu lҳPӢÿk\;XkQÿã không
tuân thӫTX\OXұWÿӗQJQKҩWYjQJѭӡLNKiFNK{QJELӃWF{WDWKtFKSKLPTriXSK~NKXFKXW hay không.
ĈӇÿҧPEҧRWKӓDPãn ÿѭӧF\êu cҫXFӫDOXұWÿӗQJQKҩWSKҧL
Không tùy tiӋQWKD\ÿәLQӝLGXQJFӫDWӯQJӳFkXÿRҥQYăQ
.K{QJÿӗQJQKҩWFiFWӯQJӳJLӕQJQKDXQKѭQJQJKƭDNKiFQKDX
CҫQÿӗQJQKҩWWӯQJӳNKiFQKDXQKѭQJQӝLGXQJQKѭQKDX
Ví dө6ӁOà vi phҥPOXұWÿӗQJQKҩWQӃXFKRUҵQJêNLӃQFӫDKDLQJѭӡLYӅPӝWYөYDTuӋWYào
QKDXWUrQÿѭӡQJSKӕOjQKѭQKDXYì cҧKDLErQÿӅXQyLOà hӑ³VRUU\´YӅVӵNLӋQÿy7Uên thӵFWӃ
có thӇPӝWEên nói vӟLQJKƭD³Oҩ\Oàm tiӃF´Yà bên kia nói theo nghƭD³W{L[LQOӛL´YӅVӵNLӋQ ÿã xҧ\UD
LuұWNK{QJPkXWKXүQ 38
NӝLGXQJ+DLW˱W˱ng, hai ý kiQWUiLQJ˱FPkXWKXQQKDXNK{QJWKQjRFQJÿ~QJ.
Quy luұWQày nói rҵQJNKLDLÿyÿѭDUDPӝWêNLӃQJӗPFiFSKҫQPkXWKXүQYӟLQKDXWKì ý kiӃQ
ÿyNK{QJWKӇQjRÿ~QJÿѭӧFtWQKҩWPӝWWURQJFiFSKҫQFӫDêNLӃQÿyVDLYà có thӇWҩWFҧFiF
phҫQFӫDêNLӃQÿyÿӅXVDL
Yêu cҫXFөWKӇ.K{QJÿѭDUDý kiӃQFyFiFSKҫQWUiLQJѭӧFPkXWKXүQYӟLQKDXNK{QJFKҩS
nhұQFiFêNLӃQWѭWѭӣQJQKѭYұ\FӫDQJѭӡLNKiF
ĈӇÿҧPEҧRWKӓDPãn ÿѭӧF\êu cҫXFӫDOXұWkhông mâu thuүQ, phҧL
;iFÿӏQK[HPFiFWKành phҫQFӫDêNLӃQWѭWѭӣQJFyPkXWKXүQWUӵFWLӃSYӟLQKDXFyEiF
bӓQKDXKD\NK{QJ 1ӃXFyWKì phҧLORҥLEӓtWQKҩWPӝW WURQJFiF SKҫQJk\PkX WKXүQFӫD ê
kiӃQWѭWѭӣQJÿy
CӕJҳQJU~WUDFiF KӋTXҧORJLFFӫDFiFSKҫQNKiFQKDXFӫDêNLӃQWѭWѭӣQJUӗL so sánh
chúng vӟLQKDX[HPFK~QJFyORҥLEӓOүQQKDXNK{QJFyPkXWKXүQWUӵFWLӃSYӟLQKDXNK{QJ
NӃXFyWKì phҧLORҥLEӓtWQKҩWPӝWWURQJFiFSKҫQJk\PkXWKXүQFӫDêNLӃQWѭWѭӣQJÿy
Ví dU~WWͳPWSKLP0Ϳ MӝWSKөQӳEӏEXӝFWӝLJLӃWFKӗQJPình – mӝWWӹSK~1JѭӡLWDFKR
rҵQJEӏFiRÿã bҳQFKӗQJPình rӗLJLҩXYǊNKtÿL
1JѭӡLOàm chӭQJ- là con gái cӫDWӍSK~YӟLQJѭӡLYӧWUѭӟF–NKDLÿã thҩ\EӏFiREên xác chӃW
không nhìn thҩ\YǊNKtYì bӏFiRÿã giҩXÿLSKӓQJÿRiQFӫDQJѭӡLOàm chӭQJ
BӏFiRFòn bӏFKRUҵQJQJRҥLWình vӟLQJѭӡLGӑQEӇEѫLFӫDWӍSK~
MӝWOҫQ, luұWVѭPӝWVLQKYLên luұWĈ++DUYDUGWKҩ\QJѭӡLGӑQEӇEѫLQj\PһFPӝWFKLӃFiR
ÿҫ\FKLPFò lòe loҽt. Cô ta nhìn rҩWFKăPFK~NKLӃQQJѭӡLNLDEӵFPình và kêu lên rҵQJÿӯQJ
có mà chê áo anh ta, vì nó là mүXFӫDQKà tҥRPүXQәLWLӃQJ$/XұWVѭKLӇXUҵQJQJѭӡLQày
phҧLOà “gay”, vì ÿjQ{QJWKì không quan tâm ÿӃQFiFQKà tҥRPүX
7UѭӟFWòa, luұWVѭKӓLQJѭӡLGӑQEӇEѫL -
Anh có quan hӋYӟLEà S (tên bӏFiROkXFKѭD" - KhoҧQJEDWKing nay. -
$QKWKѭӡQJKҽQJһSEà ҩ\ӣÿkX" -
ӢPӝWQѫLPjNK{QJDLQKұQUDFK~QJW{L -
Tên bҥQWUDLER\IULHQGFӫDDQKOà gì ? - Jack.
Lúc này, nhұQUDPình nói hӟQKkQFKӭQJYӝLYàng khӓDOҩS -
KK{QJNK{QJÿyFKӍOà bҥQWK{L!
Bҩ\JLӡ, bҥQWình cӫDDQKWDÿDQJOjQJѭӡLGӵNKiQWURQJSKòng, bҩWEình ÿӭQJGұ\Yà la lӕL -
A, chӍOà bҥQWKѭӡQJWK{Lÿҩ\
TҩWFҧQKӳQJÿLӅXQày làm cho mӑLQJѭӡLÿӅXKLӇXUҵQJOӡLNKDLEà S ngoҥLWình vӟLQJѭӡLGӑQ
bӇEѫLOjEӏDÿһWQJѭӡLOàm chӭQJOjQJѭӡLÿӗQJWtQKOX\ӃQiLPkXWKXүQYӟLYLӋFDQKWDOà nhân tình cӫDEà S.
LuұWWULӋWWDPORҥLWUӯFiLWKӭED
NӝLGXQJMWW˱W˱QJêNLQÿ[XWNKRFK«FKFyWKÿ~QJKRFVDLNK{QJWK
có giá trWKͱEDQào khác.
Quy luұWQày thӇKLӋQVӵGӭWNKRiWUõ ràng cӫDWѭWѭӣng.
Yêu cҫX cөWKӇĈӕLYӟLPӛLWѭWѭӣQJÿӅXSKҧLFyWKiLÿӝGӭWNKRiWUõ ràng: hoһFOà chҩSQKұQ
thӯDQKұQQyÿ~QJKD\FKRUҵQJQyFytFKWӕW; hoһFQJѭӧFOҥLEiFEӓQyFKRUҵQJQyOà sai
lҫPKD\FyKҥL[ҩX 39
Ví dө.KLPӝWVLQKYLrQÿҥLKӑFSKҧL trҧOӡLFkXKӓL³Môn hӑFNӻQăQJPӅPFytFKFKRPình
KD\NK{QJ"´ÿӇOӵDFKӑQÿăQJNêKӑFP{QKӑFQày hay không, thì câu trҧOӡLFӫDVLQKYLrQÿy
phҧLKRһFOà “có”, hoһFOj³NK{QJ´6LQKYLrQÿyNK{QJWKӇWUҧOӡLOӳQJOӡQѭӟFÿ{LWKHRNLӇX
“Môn hӑF Qày vӯD có ích vӯD NK{QJ Fy tFK FKR Pình (vӟL Wӯ ³Fy tFK´ KLӇX WKHR Fùng mӝW
nghƭDKD\QKӳQJFkXWUҧOӡLNK{QJUõ ràng khác.
LuұWOêGRÿҫ\ÿӫOXұWW~FOê
NӝLGXQJ7˱W˱QJêNLQFKFyJLiWUNKLQyFyÿ\ÿF˯V.
Quy luұWQày nói rҵQJEҩWFӭêNLӃQnào cǊQJSKҧLFyFѫVӣ&ѫVӣFӫDPӝWWѭWѭӣQJFӫDPӝWê
kiӃQ«SKҧLOà nhӳQJWK{QJWLQGӳOLӋXÿã ÿѭӧFNLӇPFKӭQJQKӳQJTX\OXұWWULWKӭFNKRD
hӑF ÿã ÿѭӧF FKӭQJ PLQK QKӳQJ Vӵ NLӋQ WKӵF WӃ « .K{QJ WKӇ GQJ OjP Fѫ Vӣ FKR FiF Wѭ
WѭӣQJêNLӃQQKӳQJÿiӅXFKѭDÿiQJWLQFұ\QKѭX\WtQFӫDWәFKӭFFiQKkQQjRÿyQLӅPWLQ
tôn giáo, lý tѭӣQJFKtQKWUӏQKӳQJOӡLÿӗQÿҥLGѭOXұQFiFWK{QJWLQFKѭDÿѭӧFNLӇPFKӭQJ …
Yêu cҫXFөWKӇ&KӍÿѭDUDQKӳQJWѭWѭӣQJêNLӃQFyFѫVӣYà chӍFKҩSQKұQWLQWѭӣQJnhӳQJ
ý kiӃQFyÿӫFѫVӣ
ĈӇWKӓDPãn ÿѭӧFOXұWOêGRÿҫ\ÿӫFҫQSKҧL:
ChuҭQEӏPӝWFiFKÿҫ\ÿӫFiFFѫVӣFKRêNLӃQFӫDPình. MuӕQYұ\FҫQQJKLên cӭXUҩWNӻ
OѭӥQJÿӕLWѭӧQJ
Khi mӟL[HP[pWêNLӃQQJѭӡLNKiFFҫQFyWKiLÿӝKRài nghi ý kiӃQÿy6DXÿyxem xét kӻ
mӕLOLên hӋORJLFJLӳDQKӳQJÿLӅXQJѭӡLWDÿѭDUDOjPFѫVӣFKRNӃWOXұQFӫDKӑ[HPFK~QJFy
chһWFKӁNK{QJ[pW[HPFiFWK{QJWLQKӑGQJOjPFѫVӣFyÿ~QJFyÿiQJWLQFұ\NK{QJ
Ví dө.K{QJFKҩSQKұQTXDQÿLӇPFKRUҵQJQJѭӡLQào cǊQJFyVӕ phұQÿѭӧFÿӏQKWUѭӟFYì
TXDQÿLӇPQày FKѭDFyFѫVӣNKRDKӑF vӳQJFKҳF; viӋFWKӕQJNê các chӍVӕOLên quan khҧGƭ
giúp chӭQJPLQKTXDQÿLӇPQày cǊQJFKѭDEDRJLӡÿѭӧFWKӵFKLӋQFiFOұSOXұQFKӭQJPLQK
FKRTXDQÿLӇPQày còn chӭDFiF\ӃXWӕPê tín.
3.2.4. SӱGөQJWKành thҥRFiFGҥQJWKӭFORJLFNKLVX\OXұQ
Suy luұQOà hình thӭFFӫDWѭGX\WURQJÿyWӯPӝWVӕWLӅQÿӅOà tri thӭFWKôQJWLQÿã biӃWWDUút
ra kӃWOXұQOà tri thӭFWKông tin mӟL
Suy luұQ EDRJLӡ FǊQJFó ba phҫQ3KҫQWKӭQKҩW Oà tiQÿ, nó có thӇ EDRJӗP QKLӅXWKành
phҫQQKӓFǊQJÿѭӧF JӑLOà các tiӅQ ÿӅ3KҫQWKӭKDLOà kW OXQ, cǊQJFó thӇEDR JӗPQKLӅX
phҫQYà cǊQJÿѭӧFJӑLOà các kӃWOXұQ3KҫQWKӭEDOà các tͳFKWKWLQÿ hoһFchWKNWOXQ,
hoһFFҧKDLORҥLWӯFKӍWKӏQày.
Trong tiӃQJ9LӋWFác tӯFKӍWKӏWLӅQÿӅWKѭӡQJOà các tӯVDXÿk\bLYì, bLOGR, và mӝWVӕWӯ
khác. TӯFKӍWKӏNӃWOXұQWURQJWLӃQJ9LӋWUҩWSKRQJSKú, mӝWVӕWӯWKѭӡQJdùng nhҩW là: nên,
FKRQrQGRÿyWͳÿyYì thVX\UDUút ra, v\ELY\ bLYì, bLOdo v\QK˱Y\QK˱ th«
Ví dөVX\OXұQ³+LӋQQD\7UiLĈҩWÿDQJҩPGҫQOên. NӃX7UiLĈҩWҩPGҫQOên thì nѭӟFELӇQVӁ
tiӃSWөFGkQJFDR.KLQѭӟFELӇQGâng cao thì các vùQJÿҩWWKҩSYHQELӇQVӁEӏQJұSOөWQKLӉP
mһQ9LӋW1DPOjQѭӟFYHn biӇQQên nӃXFiFYQJÿҩWWKҩSYHQELӇQQKѭÿӗQJEҵQJsông CӱX
/RQJÿӗQJEҵQJYHQELӇQ7UXQJ%ӝEӏQJұSOөWQKLӉPPһQWKì sӁҧQKKѭӣQJOӟQWLêu cӵFÿӃQ
sӵSKát triӇQÿҩWQѭӟF1KѭYұ\9LӋW1DPVӁEӏQKӳQJҧQKKѭӣQJOӟQWLêu cӵFÿӃQVӵSKát triӇQ
ÿҩWQѭӟFGRKLӋQWѭӧQJ7Uái ĈҩW ҩPGҫQOên)”.
Trong suy luұQWUrQÿk\ÿRҥQWӯÿҫXÿӃQFKӳ³QKѭYұ\´Oà tiӅQÿӅ,ÿRҥQWӯVDXFKӳ³QKѭYұ\´
là kӃWOXұQ³QKѭYұ\´Oà tӯFKӍWKӏNӃWOXұQ 40
Trong các suy luұQWUên thӵFWӃQJѭӡLWDFy thӇÿҧROӝQWKӭWӵFác tiӅQÿӅYà kӃWOXұQĈӇSKân
biӋWÿkXOà tiӅQÿӅÿkXOà kӃWOXұQWDFҫQWìm tӯFKӍWKӏWLӅQÿӅKD\NӃWOXұQUӗLWӯÿy[iFÿӏQK
các phҫQFòn lҥL&ác tiӅQÿӅWURQJVX\OXұQFǊQJUҩWKD\EӏOѭӧFEӓÿӇFKRQJҳQJӑQYì vұ\NKL
xem xét suy luұQFKúng ta cҫQSKөc hӗLOҥLFK~QJÿӇFKRUõ chúng. ChҷQJKҥQVX\OXұQYӯD
QrXWUrQÿk\FyWKӇÿѭӧFGLӉQÿҥWQJҳQKѫQQKѭVDX³1ѭӟFWDVӁFKӏXQKӳQJҧQKKѭӣQJWLêu
cӵc lӟQWӯKLӋQWѭӧQJ7UiLĈҩWÿDQJҩPGҫQOên, vì chúng ta có nhiӅXYQJÿҩt thҩSYHQELӇQ
QKѭÿӗQJEҵQJsông CӱX/RQJÿӗQJEҵQJYHQELӇQ7UXQJ%ӝOà nhӳQJYQJÿҩWVӁEӏQJұSOөW
nhiӉPPһQNKLQѭӟFELӇQGâng cao”.
Suy luұQFy nhiӅXORҥLYӟLQKLӅXGҥQJWKӭFNKác nhau, nhiӅXSKѭѫQJSKiSNKiFQKDX9ì giӟL
hҥQWKӡLJLDQFӫDFKѭѫQJWUình hӑF, ӣÿk\FKúng tôi chӍJLӟLWKLӋXPӝWVӕGҥQJWKӭFVX\OXұQ
quan trӑQJQKҩWWKѭӡQJdùng trong cuӝFVӕQJYjFiFSKѭѫQJSKiS0LOOÿӇ[iFÿӏQKPӕLquan
hӋQKkQTXҧJLӳDFiFKLӋQWѭӧQJ
MӝWVӕGҥQJWKӭFVX\OXұQTXDQWUӑQJWKѭӡQJdùng
DҥQJWKӭF7DPÿRҥQOXұQÿLӅXNLӋQ
NX$WKì B, NX%WKì C, v\QX$WKì C. ViӃWGѭӟLGҥQJFông thӭF A B B C A C
Ví dө1ӃXNKông tìm hiӇXNӻWKӏWUѭӡQJWKì kinh doanh sӁWKXDOӛ. NӃXNLQKGRDQKWKXDOӛWKì
không thu hӗL ÿѭӧFYӕQÿҫX Wѭ9ұ\ QӃXNK{ng tìm hiӇXNӻWKӏWUѭӡQJWKì sӁ NK{ng thu hӗL
ÿѭӧFYӕQÿҫXWѭ
DҥQJWKӭF.KiLTXiWKyDWDPÿRҥQOXұQÿLӅXNLӋQcòn gӑLOà liên châu luұQ
NX$1 thì A2, nX$2 thì A3, … nX$n thì An+1 . TͳÿyVX\UDQX$1 thì An+1
ViӃWGѭӟLGҥQJFông thӭF A1 A2 A2 A3 … An An+1 A1 An+1
WURQJÿyn là sӕWӵQKLên, n .
Ví dө1ӃXSKiUӯQJWKì sӁEӏ[yLPòn. NӃXEӏ[yLPòn thì ÿҩWVӁEӏEҥFPàu. NӃXÿҩWEӏEҥF
màu thì năQJVXҩWFk\WUӗQJJLҧP9ұ\QӃXSKiUӯQJWKì năQJVXҩWFk\WUӗQJVӁJLҧP
DҥQJWKӭF0RGXV3RQHQV
NXFy A thì có B. Có A, v\Fy%ViӃWGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF A B, A B 41
Ví dNӃXWUӡLPѭDWKì ÿѭӡQJѭӟWWUӡLK{PQD\PѭDYұ\ÿѭӡQJK{PQD\ѭӟW
Ví dNӃXDQKEҳQYào quá khӭEҵQJV~QJOөFWKì tѭѫQJODLVӁEҳQYào anh bҵQJÿҥLEiF
AnKÿã bҳQYào quá khӭEҵQJV~QJOөFYұ\WѭѫQJODLVӁEҳQYào anh bҵQJÿҥLEiF
Chú ý: Suy luұQ“NX$WKì B. Không A, v\NK{QJ%´ là suy luұQVDL
Ví dSuy luұQ³1ӃX0DLJLӓLWLQKӑFWKì Mai dӉ[LQÿѭӧFYLӋFOàm. Trên thӵFWӃ0DLNK{QJ
giӓLWLQKӑF9ұ\0DLNK{QJGӉ[LQÿѭӧFYLӋFOàm” là suy luұQVDLYì trên thӵFWӃFyWKӇ0DL
vүQGӉ[LQYLӋFOàm (vì Mai giӓLFKX\ên môn và giӓLQJRҥLQJӳJLDRWLӃSWӕW
DҥQJWKӭF0RGXV7ROOHQV
NX$WKì B. Không B, v\NK{QJ$ViӃWGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF A B, B A
Ví d  NӃX WUѭӟFQăP hӋ WKӕQJQJkQ hàng cӫD QѭӟFWD ÿã hӝL QKұSVkX UӝQJYào hӋ
thӕQg ngân hàng thӃJLӟLWKì trong ÿӧWNKӫQJKRҧQJtài chính tiӅQWӋWKӃJLӟLEҳWÿҫXWӯ QăP
2008 nӅQNLQKWӃQѭӟFWDFǊQJFKӏXҧQKKѭӣQJUҩWQһQJnӅ7Uên thӵFWӃ,QѭӟFWDÿã phҧLFKӏX
ҧQK KѭӣQJ FӫD FXӝF NKӫQJ KRҧQJ nói trên QKѭQJ NKông nһQJ QӅ OҳP 1Kѭ Yұ\ WUѭӟF QăP
2008 hӋWKӕQJQJkQKàng cӫDQѭӟFWDFKѭDKӝLQKұSVkXUӝQJYào hӋWKӕQJQJkQKàng thӃJLӟL
Ví d NӃXQJѭӡL$L&ұSFәÿҥLNK{QJcó nӅQYăQPLQKSKiWWULӇQFDRWKì hӑNK{QJ[k\GӵQJ
ÿѭӧFQKӳQJF{QJWUình vƭÿҥLQKѭFiF.LPWӵWKiS1JѭӡL$L&ұSFәÿҥLÿã xây dӵQJÿѭӧFFiF
công trình vƭÿҥLQKѭFiF.LPWӵWKiSYұ\KӑFyQӅQYăQPLQKSKiWWULӇQFDR
Chú ý: Suy luұQ“NX$WKì B. Có B, v\$´ là suy luұQVDL
Ví dSuy luұQ³1ӃXFRQFKLPQày là chim hӑDPLWKì nó hót hay. Con chim này hót hay. Vұ\
nó là chim hӑDPL´Oà suy luұQVDL7KұWYұ\FKLPYjQJDQKKyWKD\QKѭQJFKLPYjQJDQK
không phҧLOà chim hӑDPL
DҥQJWKӭF7DPÿRҥQOXұQOӵDFKӑQ
A hoFKD\%.K{QJ$Y\%. ChӳKRһFKD\ӣÿk\ÿѭӧFKLӇXWKHRKDLQJKƭDNK{QJQJKLêm
ngһWYà nghiêm ngһW$KRһFKD\%QJKLêm ngһWOà khi A và B loҥLWUӯOүQQKDX&òn nӃX$Yà
B không loҥLWUӯOүQQKDXWKì ta có hoһFKD\NK{QJQghiêm ngһW BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF: A B, A A B , A B B
Ví dĈӇWӕWQJKLӋSÿѭӧFÿҥLKӑFEҥQSKҧLKӑFWLӃQJ$QKKRһFWLӃQJ3KiS%ҥQNK{QJKӑF
tiӃQJ $QKVX\UD ÿӇWӕW QJKLӋSÿѭӧF ÿҥL KӑFEҥQSKҧL KӑFWLӃQJ 3KiS. Trong ví dө Qày chӳ
“hoһF´KLӇXWKHo nghƭDQào, nghiêm ngһWKD\NK{QJQJKLêm ngһWÿӅXÿѭӧF 42
DҥQJWKӭFVDXÿk\FǊQJOjWDPÿRҥQOXұQOӵDFKӑQFKӳKRһFӣÿk\SKҧLKLӇXWKHRQJKƭDQJKLêm ngһW
DҥQJWKӭF7DPÿRҥQOXұQOӵDFKӑQ
A hoF%$Y\NK{QJ%BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF A B , A B
Ví dHoһF1DPKӑFÿҥLKӑFKRһFDQKWDÿDQJWKLKành nghƭDYөTXkQVӵ%LӃWUҵQJ1DPÿDQJ
hӑFÿҥLKӑFYұ\NK{QJSKҧL1DPÿDQJWKLKành nghƭDYөTXkQVӵ
TәQJTXiWKyDGҥQJWKӭFYӯDNKҧRViWWDFyGҥQJWKӭFVDXÿk\
DҥQJ thӭF
A1, hoF$2, hoF$3, … , hoF$n. A1, v\NK{QJ$2, không A3, …, không An.
BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF
A1 A2 A3 … An, A1
A2 & A3 & … & An
/˱Xý: Chӳ³KRһF´WURQJGҥQJWKӭFQày phҧLÿѭӧFKLӇXQJKLêm ngһW
DҥQJWKӭF6RQJTXDQOXұQ
NX$WKì B. NXNK{QJ$WKì B. Vұ\%%LӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF : A B , A B B
Ví d(Suy luұQFӫD2PDKU1ӃXViFKFӫDFiFQJài phù hӧSYӟL.LQK.RUDQWKì sách cӫDFiF
ngài thӯDQên cҫQÿӕWEӓ1ӃXViFKFӫDFiFQJài không phù hӧSYӟL.LQK.RUDQWKì sách cӫD
các ngài có hҥLQên cҫQÿӕWEӓ9ұ\FKҳFFKҳQQrQÿӕWEӓViFKFӫDFiFQJài.
DҥQJWKӭF6RQJTXDQOXұQ
A hoF%1X$WKì C. NX%WKì C. V\&. BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF : A B A C B C C
Ví d: Ông ҩ\Oà nhà toán hӑFKay vұWOêJì ÿy1ӃX{QJWDOà nhà toán hӑFWKì tҩWQKLên ông ta
rҩWKLӇXWRiQKӑF1ӃX{QJWDOà nhà vұWOêWKì ông ta cǊQJUҩWKLӇXWRiQKӑF9ұ\{QJWDUҩWKLӇX toán hӑF
DҥQJWKӭF6X\OXұQ0RGXV7ROOHQV– De Moorgan 1 43
NX$KD\%WKì C. Không C, V\NK{QJ$FǊQJNK{QJ%.
BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF: (A B) C, C A & B
Ví d NӃXELӃWWLӃQJ$QKKD\WLӃQJ3KiSWKì anh ҩ\ÿã ÿӑFÿѭӧFthôngWLQÿҫ\ÿӫYӅYҩQÿӅ
công nghӋF{QJW\ÿDQJTXDQWkP1KѭQJWUrQWKӵFWӃDQKҩ\NK{QJÿӑFÿѭӧFthông WLQÿҫ\ÿӫ
vӅYҩQÿӅF{QJQJKӋF{QJW\ÿDQJTXDQWkP1KѭYұ\DQKҩ\YӯDNK{QJELӃW WLӃQJ$QKYӯD
không biӃWWLӃQJ3KiS
DҥQJWKӭF6X\OXұQ0RGXV7ROOHQV– De Moorgan 2
NX$Yà B thì C. Không C, V\NK{QJ$KRFNK{QJ%. BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJ thӭF: (A & B) C, C A B
Ví dVӯDJLӓLQJRҥLQJӳYӯDJLӓLWLQKӑFWKì dӉWìm ÿѭӧFYLӋFOàm. Anh ta tìm mãi không
ÿѭӧFYLӋFOàm. Vұ\DQKWD KRһFNK{QJJLӓLQJRҥL QJӳKRһF NK{QJJLӓLWLQKӑF/ѭX ý, chӳ
hoһFӣÿk\KLӇXWKHRQJKƭDNK{QJQJhiêm ngһW
Ví dNӃX ÿӫYӕQYà kinh nghiӋPWURQJkinh doanh thì doanh nhân ViӋW 1am không thua
kém gì doanh nhân các nѭӟFNKiF7KӃQKѭQJGӉQKұQWKҩ\Oà hiӋQQD\FiFQKà kinh doanh cӫD
chúng ta vүQWKXDNpPGRDQKQKkQQѭӟFQJRjLNKi[DĈLӅXÿyFKӭQJ tӓKRһFOà các nhà kinh
doanh cӫDWDWKLӃXYӕQKRһFOà hӑFKѭDWtFKOǊ\ÿӫNLQKQJKLӋP
DҥQJWKӭF6X\OXұQ0RGXV7ROOHQV– De Moorgan 3
NX&WKì A và B. Không A, hoFNK{QJ%. V\NK{QJ& BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF C (A & B), A B C
NӃXDQKWDWKұWVӵOà doanh nhân giӓLWKì anh ta vӯDELӃWOӵDFKӑQFKLӃQOѭӧFNLQKGRDQKÿ~QJ
vӯDELӃW[iFÿӏQKWKӡLFѫWӕW1KѭQJWUrQWKӵFWӃKRһFDQKWDNK{QJFKӑQÿѭӧFFKLӃQOѭӧFNLQK
doanh tӕWKRһFNK{QJQҳP bҳWÿѭӧFWKӡLFѫKRһFDQKWDNK{QJOàmÿѭӧFFҧKDLÿLӅXÿy1Kѭ
vұ\FyWKӇNKҷQJÿӏQKFKҳFFKҳQUҵQJDQKWDNK{QJSKҧLOà doanh nhân giӓL
DҥQJWKӭF6X\OXұQ0RGXV7ROOHQV– De Moorgan 4
NX&WKì A hoF%.K{QJ$Yà không B. V\NK{QJ& BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF C (A B), A & B C
NӃXWDOX{QFӕJҳQJWKì hoһFWDVӁWKành công, hoһFWDVӁKӑFÿѭӧFNLQKQJKLӋP7KӃQKѭQJWD
FKѭDWKjQKF{QJFǊQJFKѭDÿ~FU~WÿѭӧFNLQKQJKLӋPQào. Vұ\NK{QJSKҧLWDÿã luôn luôn cӕ gҳQJ
Các dҥQJWKӭFVX\OXұQÿã xét trên ÿk\OjQKӳQJTX\ tҳFUҩWKD\VӱGөQJWURQJWKӵFWLӉQVX\
luұQ0XӕQVX\OXұQWӕWWDSKҧLVӱGөQJhàng loҥWFiFTX\WҳFQKѭYұ\NӃWLӃSQKDX&iFVX\
luұQFӫDFK~QJWDWKѭӡQJÿѭӧFWҥRWKành tӯYLӋFiSGөQJQKLӅXTX\WҳFWURQJÿyPӝWVӕTX\WҳF
có thӇÿѭӧFiSGөQJQKLӅXOҫQ 44
Khi tiӃQKành suy luұQFùng vӟLSKѭѫQJSKiSU~WUDNӃWOXұQWӯFiFWLӅQÿӅEҵQJFiFKOҫQOѭӧW
áp dөQJFiFGҥQJWKӭFVX\OXұQQJѭӡLWDFòn có thӇÿѭDUDFiFJLҧÿӏQKUӗLWӯÿyÿLÿӃQmӝW
nghӏFK Oê YjQKѭ Yұ\Fy QJKƭD OjÿLӅX JLҧ ÿӏQKVDL PӋQK ÿӅmâu thuүQ YӟL JLҧÿӏQK ÿ~QJ
MӋQKÿӅÿ~QJQj\VDXÿyFyWKӇVӱGөQJÿӇU~WUDNӃWOXұQFҫQWKLӃW7URQJQKLӅXWUѭӡQJKӧS
viӋFVӱGөQJJLҧÿӏQKOàm cho suy luұQWUӣQên dӉGjQJKѫQ1JѭӡLWDFǊQJWKѭӡQJVӱGөQJJLҧ
ÿӏQKNKLFҫQU~WUDNӃWOXұQGҥQJPӋQKÿӅkéo theo.
Trong các ví dөӭQJGөQJGѭӟLÿk\FK~QJWDVӁWKҩ\PӝWVӕWUѭӡQJKӧSVӱGөQJFiFJLҧÿӏQK QKѭYұ\ Ví dөӭQJGөQJ
Ví dөCho các tiQÿS q, p r. Hãy rút ra kWOXQS (q & r). GiҧL Ta có : 1. p q tiQÿ 2. p r tiQÿ 3. p giÿQK 4. q 1, 3, Modus Ponens 5. r 2, 3, Modus Ponens 6. q & r tӯ 7. p (q & r) tӯ
ӢYtGөJLҧÿӏQKÿѭӧFVӱGөQJÿӇU~WUDNӃWOXұQGҥQJNpRWKHR7Dÿã biӃWUҵQJSKiQÿRiQ
dҥQJ$ B chӍVDLWURQJWUѭӡQJKӧS$ÿ~QJ%VDL9ұ\Ek\JLӡWDVӁchӭQJPLQKÿѭӧFEҵQJ
cách giҧÿӏQK$ÿ~QJWӭFFy$.KLÿyQӃXFKӍUDÿѭӧF%FǊQJÿ~QJWKì có nghƭDOà A B
ÿ~QJYì ta ÿã chӍUDÿѭӧFQӃX$ÿ~QJWKì B ÿ~QJ
Ví d Theo truyӅQWKX\ӃW QJѭӡLÿӕW WKѭYLӋQ$OHF[DQGUHOà Omahr rút ra kӃWOXұQFҫQ ÿӕW
sách tӯFiFWLӅQÿӅQKѭVDX³1ӃXViFKFӫDFiFQJjLÿ~QJYӟLKinh Koran thì sách cӫDFiFQJài
thӯD1ӃXViFKFӫDFiFQJjLNK{QJÿ~QJYӟLKinh Koran thì sách cӫDFiFQJài có hҥL6iFKWKӯD
hoһFFyKҥLWKì cҫQSKҧLÿӕWEӓ´2PDUFyVX\OXұQÿ~QJNK{QJ"
GiL. GӑL³ViFKÿ~QJYӟLKinh Koran”, “sách thӯD´³ViFKFyKҥL´³ViFKFҫQSKҧLÿӕWEӓ´OҫQ
OѭӧWOà p, q, r, s. Ta có: 1. p q tiӅQÿӅ 2. p r tiӅQÿӅ 3. (q r) s tiӅQÿӅ 4. s
giҧÿӏQKUҵQJNK{QJFҫQSKҧLÿӕWViFK 5. q & r
tӯWKHRGҥQJWKӭF 6. q tӯWiFKUD 7. p
tӯWKHRGҥQJWKӭF0RGXV7ROOHQV 8. r tӯWiFKUD 9. p
tӯWKHRGҥQJWKӭF0RGXV7ROOHQV 10. s
tӯYì 7 và 9 mâu thuүQYӟLQKDXQên giҧÿӏQKVDL Ĉk\FKtQKOjNӃW luұQFҫQWìm.
GiҧÿӏQK s ӣEѭӟFGүQÿӃQQJKӏFKOêYӯDFy SEѭӟFOҥLYӯDFySEѭӟFQrQÿLӅX
QJѭӧFOҥLYӟLJLҧÿӏQKÿyPӟLÿ~QJQJKƭDOà có s – cҫQÿӕWViFK Trong suy luQQày suy luQ
phWUÿ˱DOLFKtQKNWOXQPà suy luQFKtQKFQ 45
1KѭYұ\VX\OXұQFӫD2PDKUKӧSORJLF
&iFSKѭѫQJSKiS0LOO
&iFSKѭѫQJSKiS0LOOOjFiFSKѭѫQJSKiSJL~S[iFÿӏQKPӕLquan hӋQKkQTXҧJLӳDFiFKLӋQ
WѭӧQJFK~QJPDQJWên cӫDQKà logic hӑFQJѭӡL$QK60LOOQJѭӡLÿҫXWLrQQrXOrQFiFSKѭѫQJ
pháp này mӝWFiFKUõ ràng và có hӋWKӕQJ&iFSKѭѫQJSKiSQj\WKѭӡQJÿѭӧFWURQJVX\OXұQ
quy nҥSOà loҥLVX\OXұQWURQJÿyQJѭӡLWDU~WUDNӃWOXұQFKXQJYӅWҩWFҧFiFÿӕLWѭӧQJWKXӝF
mӝWOӟSÿӕLWѭӧQJQKҩWÿӏQKWӯPӝWVӕWLӅQÿӅOà các tri thӭFULêng lҿYӅPӝWVӕÿӕLWѭӧQJWKXӝF lӟSÿã nêu.
3KѭѫQJSKiSWѭѫQJÿӗQJ
NӃXKLӋQWѭӧQJ;[XҩWKLӋQWURQJWҩWFҧFiFWUѭӡQJKӧSTXDQViWÿӗQJWKӡLWҩWFҧFiFWUѭӡQJ
hӧSTXDQViWҩ\ÿӅXFy\ӃXWӕFKXQJGX\QKҩWOà yӃXWӕ$WKì A có lӁOà nguyên nhân cӫD;
Trong phҫQWUình bày sau ÿk\WDNêKLӋX³A, B, C X” có nghƭDOjWURQJWUѭӡQJKӧSFyFiF\ӃX
tӕ$%&WKì hiӋQWѭӧQJ;[ҧ\UDYà ký hiӋX³A, B, C X” có nghƭDOjWURQJWUѭӡQJKӧS
có các yӃXWӕ$%&WKì hiӋQWѭӧQJ;NK{QJ[ҧ\UD 6ѫÿӗ A, B, C X A, C, E, F X A, E, D X … A, B, D, F X
Vұ\$FylӁOà nguyên nhân cӫD; Ví d
Mai hӑFFiFP{QWRiQOêKyDKӑF0DLWѭGX\WӕW
HҧLKӑFFiFP{QWRiQÿӏDOêYăQKӑF+ҧLWѭGX\WӕW
Bình hӑFFiFP{QWRiQKyDKӑFVLQKYұW%ình tѭGX\WӕW
Quang hӑFFiFP{QWLӃQJ$QKWRiQYăQ4XDQJWѭGX\WӕW.
Quyên hӑFFiFP{QVӱWLӃQJ3KiSWRiQ4X\rQWѭGX\WӕW
1KѭYұ\FyFѫVӣÿӇNӃWOXұQYLӋFKӑFP{QWRiQJL~SKӑFVLQKWѭGX\WӕW 3KѭѫQJSKiSGӏELӋW
;pWKDLWUѭӡQJKӧSWURQJWUѭӡQJKӧSKLӋQWѭӧQJ;[ҧ\UDWURQJWUѭӡQJKӧSKLӋQWѭӧQJ;
không xҧ\ ra. NӃXKDLWUѭӡQJKӧSQày chӍNKiFQKDXGX\QKҩWӣ\ӃXWӕ$WURQJPӝWWUѭӡQJKӧS
Fy$WUѭӡQJKӧSNLDNK{QJFyWKì A có lӁOà nguyên nhân cӫD; 6ѫÿӗ A, C, E, F X C, E, F X
Vұ\$FyOӁOà nguyên nhân cӫD;
Ví d Bình là sinh viên năPWKӭÿҥLKӑF%ình hӑFQJành sinh hӑF%ình không có ý ÿӏQKVDX
này sӁWKành lұSGRDQKQJKLӋSULrQJÿӇNLQKGRDQK
TiӃQOjVLQKYLrQQăPWKӭÿҥLKӑF7LӃQKӑFQJành quҧQWUӏNLQKGRDQK7LӃQFyêÿӏQKVDXQày
sӁWKành lұSGRDQKQJKLӋSULrQJÿӇNLQKGRDQK
1Kѭ vұ\UҩWFyNKҧQăQJYLӋFKӑFQJành quҧQWUӏNLQKGRDQKOà nguyên nhân cӫDYLӋFFyêÿӏQK
sau này sӁWKành lұSGRDQKQJKLӋSULrQJÿӇNLQKGRDQK 46
3KѭѫQJSKiSNӃWKӧSWѭѫQJÿӗQJYà dӏELӋW
;pW KDLQKyP WUѭӡQJKӧS7URQJ FiFWUѭӡQJ KӧS WKXӝFQKyP PӝW KLӋQWѭӧQJ ;ÿӅX [ҧ\ UD
WURQJFiFWUѭӡQJKӧSWKXӝFQKyPKDLKLӋQWѭӧQJ;ÿӅXNK{QJ[ҧ\UD%ҩ\JLӡQӃXFy\ӃXWӕ$
sao cho tҩWFҧFiFWUѭӡQJKӧSQKyPPӝWÿӅXFKӭD$Yà tҩWFҧFiFWUѭӡQJKӧSWKXӝFQKyPKDL
ÿӅXNK{QJFKӭD$WKì A chính là nguyên nhân cӫDKLӋQWѭӧQJ; 6ѫÿӗ A, B, C X A, C, E, F X A, E, D X A, B, D, F X D, C, E X B, E, F X E, F, G, H X …
Vұ\$FyOӁOà nguyên nhân cӫD;
Ví d&iF{QJ+kQ/XkQ7UXQJ&KtQK7KiL4XkQÿӅXOà nhӳQJQJѭӡLkinh doanh bҩWÿӝQJ
sҧQ1JRài kinh doanh bҩWÿӝQJVҧQFiF{QJ4XkQ&KtQKYà Trung, Hân còn kinh doanh các
mһWKàng khác nӳDĈӇNLQKGRDQKEҩWÿӝQJVҧQFiF{QJ/XkQ7KiL4XkQYD\WLӅQQJkQKàng,
còn nhӳQJQJѭӡLFòn lҥLNLQKGRDQKEҵQJYӕQULêng cӫDPình, không vay ngân hàng. HiӋQQD\
viӋFNLQKGRDQKFӫDFiF{QJ/XkQ7KiL4XkQÿDQJJһSSKҧLNKyNKăQOӟQ9LӋFNLQKGRDQK
cӫDQKӳQJQJѭӡLFòn lҥLYүQEình thѭӡQJNK{QJJһSNKyNKăQJì. Tӯÿk\FyWKӇNӃWOXұQFKtQK
viӋFYD\YӕQQJkQKjQJÿӇNLQKGRDQKEҩWÿӝQJVҧQOàm cho các ông Luân, Thái, Quân gһS
phҧLNKyNKăQOӟQWURQJNLQKGRDQK
3KѭѫQJSKiSFQJELӃQÿәL
BҵQJFiFQJKLên cӭXWUѭӟFÿyWDÿã biӃWQJX\ên nhân cӫDKLӋQWѭӧQJ;Oà mӝWWURQJFiF\ӃXWӕ
A1, A2, …, An (n là mӝWVӕWӵQKLên, n > 0) . Ta cho yӃXWӕ$i (i {1,.Q`WKD\ÿәL1ӃXNKLÿy
hiӋQWѭӧQJ;FǊQJWKD\ÿәLWKHRWKì Ai có lӁOà nguyên nhân cӫD;&òn nӃXNKLÿyKLӋQWѭӧQJ
;NK{QJWKD\ÿәLWKHRWKì Ai không phҧLOà nguyên nhân cӫD; 6ѫÿӗ A1, A2, …, An X AiWKD\ÿәL ;WKD\ÿәL
Vұ\$i có lӁOà nguyên nhân cӫD; Ví d
1JѭӡLWDÿã biӃWUõ tӯWUѭӟFOà sӭFNKӓHFӫDÿàn nai trong mӝWF{QJYLên quӕFJLDSKөWKXӝF
vào các yӃXWӕKRҥWÿӝQJWK~\FӫDQKӳQJQJѭӡLOàm viӋFWURQJF{QJYLên ÿy, mӭFÿӝGӗLGào
cӫDQJXӗQWKӭFăQFKRQDLWURQJFông viên, sӕOѭӧQJFӫDÿàn chó sói trong công viên, hoҥWÿӝQJ
du lӏFKWKDPTXDQFӫDGXNKiFKWURQJF{QJYLrQ.KLWKD\ÿәLVӕOѭӧQJFӫDÿàn sói trong công
YLrQQJѭӡLWDWKҩ\VӭFNKӓHFӫDÿjQQDLWKD\ÿәLWKHR1KѭYұ\PӝWWURQJFiF QJX\ên nhân
ÿҧPEҧRVӭc khӓHFKRQDLFKtQKOà sӕOѭӧQJFӫDÿàn sói. 3KѭѫQJSKiSSKҫQGѭ
BҵQJFiFQJKLên cӭXWUѭӟFÿyWDÿã biӃWQJX\ên nhân cӫDFiFKLӋQWѭӧQJ;1, X2, …, Xn là yӃX
tӕ$1, A2, …, An (n là mӝWVӕWӵQKLrQQ!KѫQQӳDELӃWUҵQJPӛL\ӃXWӕFKӍOà nguyên nhân 47
cӫDGX\QKҩWPӝWKLӋQWѭӧQJ1ӃXWDOҫQOѭӧW[iF ÿӏQKÿѭӧFQ-1 cһS\ӃX Wӕ– hiӋQWѭӧQJOà
nguyên nhân – kӃWTXҧFӫDQKDX WKì yӃX WӕFòn lҥLFXӕL Fùng có lӁOà nguyên nhân cӫDKLӋQ WѭӧQJFòn lҥL 6ѫÿӗ A1, A2, …, An X1, X2, …, Xn A1 X1 A2 X2 … An-1 Xn-1
Vұ\$n có lӁOà nguyên nhân cӫD;n.
Ví dQuang tìm ÿѭӧFPã nguӗQFӫDPӝWFKѭѫQJWUình máy tính thú vӏJӗPEDPRGXOÿӝFOұS
vӟLQKDXWҥRUDFiFKLӋXӭQJkPWKDQKKRҥWKình và tính toán thú vӏ7ìm hiӇXNӻKѫQ4XDQJ
[iFÿӏQKÿѭӧFUҵQJPRGXOWKӭQKҩWWҥRQên hiӋXӭQJkPWKDQKPRGXOWKӭEDJL~SWtQKWRiQ7ӯ
ÿy4XDQJKLӇXUҵQJPRGXOWKӭKDLFKtQKOà modul tҥRUDKLӋXӭQJKRҥWKình thú vӏQӑ
3.2.5. Tuân thӫFiFTX\WҳFORJLFNKLFKӭQJPLQK
ChͱQg minh mWPQKÿêNLQW˱W˱QJ«Oà chͱQJWV͹ÿ~QJÿQFDPQKÿêNLQW˱
W˱QJ«ÿyEQJFiFKG͹DYào các tri thͱFV͹NLQFKͱQJFͱÿã biW
Phép chӭQJPLQKEDRJӗPEDWKành phҫQOXұQÿӅOXұQFӭYà luұQFKӭQJ
LuұQÿӅOà mӋQKÿӅPXӕQFKӭQJPLQK
LuұQFӭOà các sӵNLӋQTX\OXұWOêWKX\ӃW«PjQJѭӡLWDGӵDYjRÿӇOàm rõ tính ÿ~QJÿҳQFӫD
luұQÿӅWURQJTXiWUình chӭQJPLQK
LұSOXұQOà viӋFVӱGөQJFiFTX\WҳFORJLFYà trình tӵVҳS[ӃSFiFOXұQFӭWURQJTXiWUình chӭQJ
minh. Nói cách khác, luұQFKӭQJOà cách tiӃQKành chӭQJPLQK
Các quy tFFKͱQJPLQK
Các chӭQJPLQKFKӍFKһWFKӁYà có giá trӏNKLFK~QJWXkQWKӫQKӳQJ\êu cҫXQKҩWÿӏQK9ì phép
chӭQJPLQKFyEDWKành phҫQQên ta có thӇFKLDFiF\êu cҫXQày thành ba loҥLFiF\êu cҫXÿӕL
vӟLOXұQÿӅFiF\êu cҫXÿӕLYӟLOXұQFӭFiF\êu cҫXÿӕLYӟLOXұQFKӭQJ
Các quy tFÿLYLOXQÿ
Quy tҳFLuQÿSKLUõ ràng, xác ÿQK.
1Kѭÿã biӃWFkXYjÿRҥQYăQEҵQJQJ{QQJӳWӵ QKLên mà chúng ta sӱGөQJWURQJFXӝF VӕQJ
WKѭӡQJQJày, và cҧWURQJNKRDKӑFQKLӅXNKLNK{QJUõ ràng. Các tӯQJӳFyWKӇFyQKLӅXQJKƭD
khác nhau, nghƭDFӫDFkXFǊQJFyWKӇKLӇXNKiFQKDX«&KtQKYì vұ\NKLQêu lên mӝWOXұQÿӅ
bҵQJQJ{QQJӳWӵQKLên có thӇQӝLGXQJFӫDOXұQÿӅÿyÿѭӧFQKӳQJQJѭӡLNKiFQKDX hiӇXNKiF
nhau, hoһFWKұPFKtFùng mӝWQJѭӡLFǊQJKLӇXQyNKiFQKDXNK{QJQKҩWTXiQWURQJFiFJLDL
ÿRҥQNKiF QKDXNKLFKӭQJPLQK 7Uên thӵF WӃO~FQj\ QJѭӡLWD NK{QJELӃW Pình ÿDQJFKӭQJ
minh cái gì. VӟLQJ{QQJӳNKRDKӑFYLӋFQKҫPOүQêQJKƭDFӫDQJ{Qtӯ[ҧ\UDtWKѫQWX\QKLrQ
không phҧLÿѭӧF ORҥLWUӯKRàn toàn. Vì vұ\NKLFKӭQJPLQKQKҩWWKLӃW SKҧLQêu luұQ ÿӅPӝW cách rõ ràng.
Quy tҳFLuQÿNK{QJÿ˱FW͹PkXWKXQ. 48
NӃXOXұQÿӅOà mӝWPӋQKÿӅWӵPkXWKXүQWKì không thӇFKӭQJPLQKÿѭӧFĈѭDUa mӝWOXұQÿӅ
mâu thuүQFyYҿQKѭOjPӝWÿLӅXNK{QJEDRJLӡFyWKӇ[ҧ\UDWUên thӵFWӃWX\QKLên lҥLNK{QJ
hҷQQKѭYұ\Yì viӋF[iFÿӏQKWtQKPkXWKXүQFӫDPӝWWұSKӧSPӋQKÿӅQyLFKXQJOà mӝWYҩQÿӅ
NK{QJÿѫQJLҧQQên trên thӵFWӃWDFyWKӇJһSQKӳQJFӕ gҳQJFKӭQJPLQKOXұQÿӅFyFiFSKҫQ
là nhӳQJPӋQKÿӅPkXWKXүQYӟLQKDX
Quy tҳFLuQÿSKLJLͷQJX\ên trong suWTXiWUình chͱQJPLQK.
NӃXOXұQÿӅWKD\ÿәLWURQJTXiWUình chӭQJPLQKWKì ÿLӅXFKӭQJPLQKÿѭӧFNK{QJSKҧLOà luұQ
ÿӅEDQÿҫX7URQJFác quá trình chӭQJPLQKOXұQÿӅFyWKӇEӏWKD\ÿәLYì ý nghƭDFӫDWӯQJӳ
cӫDFkXEӏOүQOӝQĈLӅXQày rҩWGӉ[ҧ\UDNKLVӱGөQJQJ{QQJӳWӵQKLrQÿӇWLӃQKành chӭQJ
minh, vì, nhѭ ÿã biӃW WӯQJӳ WURQJQJ{Q QJӳWӵ QKLên có thӇFy QKLӅXQJKƭD NKiFQKDX Qên
QJѭӡLFKӭQJPLQKFyWKӇQKҫPOүQVӱGөQJFK~QJO~FWKì vӟLQJKƭDQày khi thì vӟLQJKƭDNKiF
ngay trong cùng mӝWTXiWUình chӭQJPLQK
Các quy tFÿLYLOXQFͱ
Quy tҳFLuQFͱSKL[iFWK͹F.
Không phҧLVӵNLӋQTX\OXұWKD\OêWKX\ӃWNKRDKӑFQào cǊQJFyWKӇVӱGөQJOàm luұQFӭWURQJ
phép chӭQJPLQK6ӵNLӋQFKӍFyWKӇGùng làm luұQFӭNKLQyÿã ÿѭӧFWKҭPÿӏQKQJKƭDOà khi
sӵKLӋQGLӋQYà nӝLGXQJFӫDQyÿã ÿѭӧFNLӇPWUDWUên thӵFWӃ
ChҷQJKҥQNK{QJWKӇNKҷQJÿӏQKUҵQJWӗQWҥLFiFQӅQYăQPLQKErQQJRjL7UiLĈҩWYjÿҥLGLӋQ
cӫDFiFQӅQYăQPLQKÿyÿã ÿӃQ7UiLĈҩWEҵQJFiFKGӵDYào các chӭQJFӭOà có nhiӅXQJѭӡL
cho biӃWKӑÿã trông thҩ\FiFÿƭDED\YӟLFiFVLQKYұWQJRjLKjQKWLQKQKѭYұ\6ӵNLӋQWU{QJ
thҩ\ÿƭDED\Yà sinh vұWQJRài hành tinh mà nhiӅXQJѭӡLFKRELӃWKLӋQQD\YүQFKѭDÿѭӧFNLӇP
chӭQJÿҫ\ÿӫQJKƭDOjFKѭDÿҧPEҧRFKҳFFKҳQÿ~QJӢÿk\FyWKӇFyQKҫPOүQYӟLFiFKLӋQ
WѭӧQJNӻWKXұWQKѭSKyQJWrQOӱDWKӱQJKLӋPWKLӃWEӏED\PӟLFyWKӇFyҧRJLiFWұSWKӇJk\UD
bӣLFiFKLӋQWѭӧng thӡLWLӃWFǊQJFyWKӇÿѫQWKXҫQOà câu chuyӋQEӏDÿһW7URQJKRҥWÿӝQJWѭ
pháp, không thӇVӱGөQJQKӳQJOӡLÿӗQÿҥLQKӳQJFKӭQJFӭPà quá trình thu thұSNK{QJWXkQ
thӫQJKLêm ngһWTX\ÿӏQKFӫDSKiSOXұW«ÿӇOàm chӭQJFӭEXӝFWӝLKRһFEào chӳDFKREӏ cáo.
Các quy luұWKD\OêWKX\ӃWNKRDKӑFFǊQJFKӍFyWKӇGùng làm luұQFӭNKLWtQKÿ~QJÿҳQFӫD
FK~QJÿã ÿѭӧFNLӇPFKӭQJ&KҷQJKҥQKLӋQQD\FKѭDWKӇVӱGөQJOXұQÿLӇPFKRUҵQJVӵVӕQJ
WUrQ7UiLĈҩWFKӍFòn tӗQWҥLÿѭӧFNKRҧQJPӝWWӍQăPQӳDÿӇFKӭQJPinh cho các luұQÿLӇP
khác. VҩQÿӅQҵP ӣFKӛPһFGù hiӋQ QD\ÿã có các công trình nghiên cӭXNKRDKӑF ÿѭDUD
khҷQJÿӏQKÿã nêu, tuy nhiên tính ÿ~QJÿҳQWtQKKӧSOêFӫDQyYүQFòn ÿòi hӓLÿѭӧFNLӇPWUD lҥLFһQNӁ
Quy tҳFLuQFͱSKLÿFOSYLOXQÿ.
Yêu cҫXQj\ÿòi hӓLWtQKFKkQWKӵFFӫDOXұQFӭSKҧLÿѭӧF[iFOұSÿӝFOұSYӟLOXұQÿӅ&KҷQJ
hҥQFyQJѭӡLFӕJҳQJFKӭQJPLQKWLrQÿӅYӅKDLÿѭӡQJWKҷQJVRQJVRQJWURQJKình hӑF(XFOLG QKѭVDX
GiV͵KDLÿ˱QJWKQJVRQJVRQJGYà d2 cWQKDXWLmWÿLP7DVJLÿLPÿyOà A. Ta
kÿ˱QJWKQJGYX{QJJyFYLFKDLÿ˱QJWKQJGYjG*LDRÿLPFDGYLGYà d2
ta ký hiXOQO˱WOj%Yj&.KLÿyUõ ràng tam giác ABC có tQJEDJyFWURQJOQK˯QKDL
JyFYX{QJĈLXQày vô lý. V\KDLÿ˱QJWKQJVRQJVRQJNK{QJWKFWQKDX
Trong cӕJҳQJFKӭQJPLQKYӯDQêu, tác giҧÿã sӱGөQJFiFOXұQFӭcó thNÿ˱FPWÿ˱QJ
thQJYX{QJJyFYLFKDLÿ˱QJWKQJVRQJVRQJFKRWU˱F, và tQJEDJyFWURQJFDPW
WDPJLiFÿ~QJEQJKDLJyFYX{QJ. Tuy nhiên các mӋQKÿӅQày lҥLOà hӋTXҧFӫDWLӅQÿӅYӅKDL 49
ÿѭӡQJWKҷQJVRQJVRQJQӃXNK{QJFyWLӅQÿӅQày thì không thӇFKӭQJPLQKÿѭӧFFK~QJ&KtQK
vì vұ\SKpSFKӭQJPLQKÿã nêu không ÿ~QJ
MӝWWURQJQKӳQJYLSKҥPTX\WҳFQày là dùng luұQÿӅÿӇOàm luұQ cӭ.KLFKӭQJPLQKFҫQSKҧL
tránh không dùng chính luұQÿӅKRһFPӝWPӋQKÿӅQjRÿyWѭѫQJÿѭѫQJYӟLQy KRһFPӝWVӕ
thành phҫQQjRÿyFӫDQyÿӇOàm luұQFӭ1yLFiFKNKiFNK{QJWKӇGùng cái cҫQFKӭQJPLQK
ÿӇFKӭQJPLQKFKRFKtQKQy1Kìn qua ta ngӥUҵQJÿòi hӓLQày không cҫQWKLӃWSKҧLQêu lên, vì
không ai vi phҥP7X\QKLên, trong thӵFWӃWình hình lҥLNKiFKҷQ.KLFKӭQJPLQKQKӳQJOXұQ
ÿӅSKӭFWҥSNKyNKăQVDLOҫPQj\WKѭӡQJ[ҧ\UD
Quy tҳFLuQFͱSKLOLrQTXDQÿQOXQÿ.
Các sӵNLӋQGQJÿӇ chӭQJPLQKPӝWOXұQÿӅSKҧLOLrQTXDQÿӃQOXұQÿӅÿy 1yLFiFK NKiF
chúng phҧLWKұWVӵFҫQWKLӃWFKRYLӋFFKӭQJPLQKOXұQÿӅ1ӃXVӱGөQJFiFVӵNLӋQNK{QJOLên
TXDQÿӃQOXұQÿӅWURQJSKpSFKӭQJPLQKWKì phép chӭQJPLQKÿyWUӣQên dài dòng, không liӅQ
mҥch, khó hiӇX1ӃX[pWQJKLêm ngһWYӅPһWORJLFWKì viӋFVӱGөQJOXұQFӭQKѭYұ\NK{QJVDL tuy nhiên nó thӯD
Trong thӵFWӃQKLӅXQJѭӡLYì vô tình, không hiӇXÿѭӧFPӕLOLên hӋJLӳDFiFVӵNLӋQY{êPà vi
phҥP\êu cҫXQj\ 1KѭQJFǊQJFy NK{QJtWWUѭӡQJKӧS WURQJÿyQJѭӡL FKӭQJPLQK Fӕê YL
phҥP\êu cҫXQày. HӑOjPQKѭYұ\ÿӇSKpSFKӭQJPLQKWUӣQên rӕLUҳPYà nhӡYұ\PjÿiQK
lӯDÿѭӧFQJѭӡLQJKHQJѭӡLÿӑF
Trong các cuӝFWUDQKOXұQFǊQJQKѭWURQJKRҥWÿӝQJWѭSKiSQKLӅXNKLQKӳQJQJѭӡLWKDPGӵ
cӕênêu lên các sӵNLӋQNK{QJOLrQTXDQÿӃQYҩQÿӅÿDQJWUDQKOXұQÿӇWUDQKWKӫFҧPWình cӫD
nhӳQJQJѭӡLQJKHKRһFÿӇOàm mҩWFҧPWình cӫDKӑÿӕLYӟLÿӕLWKӫFӫDPình. Ví dөÿӇEào
chӳDFKRWKkQFKӫFӫDPình, bӏEXӝFWӝLOӯDÿҧRFKLӃPÿRҥWWài sҧQQKjQѭӟFluұWVѭQyLUҵQJ
thân chӫFӫD{QJWDUҩWTXDQWkPJL~SÿӥPӝWVӕJLDÿình có công vӟLQѭӟF6ӵNLӋQEӏFiRTXDQ
WkPJL~SÿӥPӝWVӕJLDÿình có công vӟLQѭӟFWX\ӋWQKLên không hӅOLên quan tӟLYҩQÿӅÿDQJ
tranh luұQQKѭQJOXұWVѭQrXOrQÿӇWUDQKWKӫFҧPWình cӫDQJѭӡLQJKH
Các yêu cXÿLYLOXQFKͱQJ
Quy tҳFLSOXQSKLWXkQWKFiFTX\WFORJLF.
NӃXNK{QJWXkQWKӫFiFTX\WҳFORJLFWKì phép chӭQJPLQKNK{QJFKһWFKӁYì chính sӵWXkQWKӫ
quy tҳFORJLFOjÿҧPEҧRFKRWtQKÿ~QJÿҳQKRһFtWQhҩWOà khҧQăQJÿ~QJÿҳQFӫDOXұQÿӅNKL
các luұQFӭÿ~QJ.K{QJWXkQWKӫTX\WҳFORJLFWKì muӕQU~WUDNӃWOXұQQào tӯFiFWLӅQÿӅÿã có
cǊQJÿѭӧFNKLÿyFiFNӃWOXұQVӁWùy tiӋQYà không có giá trӏ
Quy tҳF.K{QJÿ˱FFKͱQJPLQKYòng quanh.
KhôngÿѭӧFFKӭQJPLQKYòng quanh nghƭDOjNK{QJÿѭӧFGQJ$ÿӇFKӭQJPLQKFKR%UӗLOҥL
GQJ%ÿӇFKӭQJPLQKFKR$
Quy tҳFLuQFKͱQJSKLUõ ràng, ngQJQ.
Khi tiӃQKành chӭQJPLQKNK{QJÿѭӧFSKpSGùng nhӳQJWӯQJӳFyêQJKƭDFKѭDÿѭӧF[iFÿӏQK
rõ. NӃXWӯFyQKLӅXQJKƭDWKì nên xác ÿӏQKWUѭӟFQJKƭDQào sӁÿѭӧFVӱGөQJYà trong suӕWTXi
trình chӭQJPLQKVӁFKӍVӱGөQJQJKƭDÿã xác ÿӏQKÿy3KpSFKӭQJPLQKSKҧLQJҳQJӑQQJKƭD
OjNK{QJÿѭӧF OһSÿLOһSOҥL PӝWVӕWѭWѭӣQJQjR ÿyNK{QJÿѭӧFÿѭD YjRSKpp chӭQJPLQK
nhӳQJVӵNLӋQNK{QJFyOLên quan, không bàn luұQYӅQKӳQJYҩQÿӅNKiFNK{QJFyTXDQKӋÿӃQ
vҩQÿӅÿDQJFKӭQJPLQK 50
Trong thӵFWӃWѭGX\WUDQKOXұQQӃXYLSKҥPFiFTX\WҳFFKӭQJPLQKPӝWFiFKFӕêWKì ngѭӡL ta gӑLOà ngө\ELӋQ
3.2.6. Tránh ngө\ELӋQ
Khái niӋP ngө\ELӋQ
Trong th͹c t, nhiu khi chúng ta nghe nhͷng lp lun có v rt cht ch, rt có tính thuyt
phFQK˱QJWKt ra li là nhͷng lp lun sai lm. S dƭQK˱Yy là vì trong nhͷng lp luQÿy
có nhͷng thành phn vi phm quy tcORJLF1J˱i ta gi nhͷng sai lm không c ý là s͹ ng
bin, còn nhͷng sai lm c ý thì ÿ˱c gi là s͹ ngy bin.
Ngөy biӋn là sӵ cӕ ý vi phҥm các quy tҳc logic trong suy luұn nhҵm mөFÿtFKÿiQKOҥFKѭӟng
QJѭӡLQJKHQJѭӡLÿӑFOjPFKRQJѭӡi khác nhҫPWѭӣQJFiLVDLOjÿ~QJYjFiLÿ~QJOjVDL
Ngө\ELӋQOLrQTXDQÿӃQVX\OXұQOұSOXұQFKӭNK{QJSKҧLOLrQTXDQÿӃQNӃWOXұQFӫDVX\OXұQ
lұSOXұQҩ\9ì thӃ, mӝWVX\OXұQFyNӃWOXұQVDLFǊQJFyWKӇNK{QJSKҧLOà ngө\ELӋQ;QJѭӧFOҥL
bҥQFyWKӇVDYào ngө\ELӋQQJD\FҧNKLêNLӃQFӫDEҥQOjKRjQWRjQÿ~QJÿҳQ. ChҷQJKҥQVX\
luұQVDXÿk\FyNӃWOXұQVDLQKѭQJKRjQWRjQNK{QJFKӭDÿӵQJQJө\ELӋQ³0ӑLW{QJLiRÿӅX
tӗQWҥLYƭQKYLӉQ1KR*LiROà tôn giáo, vұ\1KR*LiRWӗQWҥLYƭQKYLӉQ´7URQJNKLÿyOұSOuұQ
có kӃWOXұQÿ~QJÿҳQQKѭVDXÿk\OҥLFKӭDQJө\ELӋQ7KX\ӃWWLӃQKyDFKҳFFKҳQÿ~QJYì các
nhà khoa hӑFÿӅXWLQQKѭWKӃ´
MӝWVӕORҥLQJө\ELӋQWKѭӡQJJһS
Có thӇ FKLD QJө\ ELӋQ WKành rҩW QKLӅX NLӇX NKáF QKDX FăQ Fӭ Yào các tiêu chí khác nhau.
1KѭQJÿӇWKXұQWLӋQFKRYLӋFWUiQKYà chӕQJQJө\ELӋQӣÿk\FK~QJW{LSKkQFKLDQJө\ELӋQ
thành các loҥLFăQFӭYào các thӫSKiSPà nhà ngө\ELӋQVӱGөQJ6DXÿk\WDVӁ[pWPӝWVӕNLӇX
ngө\ELӋQWKHRFiFKSKkQFKLDQày.
a. Ng\ELQG͹DYào uy tín
Theo quy luұWOêGRÿҫ\ÿӫWKì khi nêu ra mӝWêNLӃQPӝWTXDQÿLӇPFK~QJWDSKҧLQêu lên các
FѫVӣFӫDêNLӃQTXDQÿLӇPÿy&ѫVӣFӫDêNLӃQTXDQÿLӇPFyWKӇOà mӝWOêWKX\ӃWNKRDKӑF
QjRÿyÿã ÿѭӧFFKӭQJPLQKQKӳQJVӵNLӋQQjRÿyFiFTX\ÿӏQKFӫDSKiSOXұW«.
NhӳQJÿLӅXPjWtQKÿ~QJVDLFKѭDUõ ràng không thӇGQJOjPFѫVӣFKRêNLӃQOұSOXұQÿѭӧF
Trong kiӇXQJө\ELӋQGӵDYjRX\WtQÿiQJOӁSKҧLÿѭDUDGүQFKӭQJÿѭDUDFKӭQJFӭFKROұS
luұQFӫDPình, thì nhà ngө\ELӋQOҥLGӵDYào uy tín cӫDQJѭӡLNKiFKay tәFKӭFNKiFÿӇWKD\
thӃ/jPQKѭYұ\Oà ngө\ELӋQEӣLYì uy tín cӫDPӝWQJѭӡLKD\PӝWWәFKӭFNK{QJÿҧPEҧR
chҳFFKҳQUҵQJWҩWFҧQKӳQJÿLӅXPjQJѭӡLÿyKD\WәFKӭFÿyQyLÿӅXÿ~QJ
Không phҧLX\WtQOàm cho câu nói cӫDQJѭӡLWDÿ~QJPjQJѭӧFOҥLFKtQKFiLÿ~QJFӫDQKӳQJ
câu nói cӫDPӝWQJѭӡLWҥRQrQX\WtQFKRQJѭӡLÿy
LұSOXұQ QKѭVDX OjQJө\ELӋQ GӵDYào uy tín: “ThuyӃW ViQJWҥR WK{QJPLQK WKX\ӃWWKHRÿy
cuӝFVӕQJOà quá phӭFWҥSÿӇFyWKӇJLҧLWKtFKEҵQJWKX\ӃWWLӃQKyDPà phҧLWKӯDQKұQFó tác
ÿӝQJFӫDPӝWTX\ӅQOӵFVLrXQKLrQOjÿ~QJYì cӵX7әQJ7KӕQJ0ӻ*%XVKÿã tin tѭӣQJQKѭ
thӃ´29. Ӣ ÿk\QJѭӡL WD ÿã sӱGөQJ X\ WtQFӫD FӵX7әQJ 7KӕQJ0ӻ *%XVK ÿӇ WKD\WKӃ FKR chӭQJFӭ
29 Theo BBC, dүQOҥLWӯKWWSYLHWEDRYQ7KiQJ/2005 TәQJ ThӕQJ0ӻKӗLEҩ\JLӡOà G. Bush nói lý thuyӃWFyWên
“KhҧQăQJViQJWҥRWK{QJPLQK´FҫQÿѭӧFJLҧQJGҥ\ 51
MӝWYtGөNKiF³3KөQӳOà mӝWSKҫQFӫDQJѭӡLÿàn ông, vì hӑÿѭӧc làm ra tӯPӝW[ѭѫQJVѭӡQ
cӫDÿjQ{QJ.LQKWKiQKÿã viӃWUõQKѭYұ\´Ӣÿk\WDÿã phҥPOӛLQJө\ELӋQGӵDYào uy tín, vì
NK{QJÿѭDUDEҩWFӭFѫVӣQào cho sӵNKҷQJÿӏQKFӫDPình, mà chӍGӵDYào uy tín cӫDPӝWWә
chӭFFөWKӇOà Thiên Chúa Giáo, thông qua Kinh Thánh cӫDQy
b. Ng\ELQG͹DYjRÿiPÿ{QJG͹DYjRG˱OXQ
Trong kiӇXQJө\ELӋQQày, thay cho viӋFÿѭDUDOXұQFӭYà chӭQJPLQKOXұQÿLӇPQJѭӡLQyLOҥL
cho rҵQJOXұQÿLӇPOjÿ~QJYì có nhiӅXQJѭӡLF{QJQKұQQKѭYұ\7KӃQKѭQJWUrQWKӵFWӃQKLӅX
nJѭӡLFKROjÿ~QJFKѭDÿҧPEҧRWtQKÿ~QJÿҳQFӫDOXұQÿLӇPQJѭӧFOҥLQKLӅXQJѭӡLFKROà sai
cǊQJNK{QJFyQJKƭDOà luұQÿLӇPFKҳFFKҳQVDL
Ví dөHҧL và Ninh nói chuyӋQYӟLQKDX
HҧL: PhѭѫQJ1JDYӟL%ình sҳSFѭӟLQKDXUӗLÿҩ\!
Ninh: ThӃKҧ"/àm sao bҥQELӃW"
HҧL: CҧWUѭӡQJQyLҫPOên rӗLPà!
7URQJÿRҥQÿӕLWKRҥLWUên HҧLÿã dӵDYào sӵNLӋQFyQKLӅXQJѭӡLQyLOà PhѭѫQJ1JDYӟL%ình
sҳSFѭӟLQKDXÿӇNKҷQJÿӏQKOà hӑVҳSFѭӟLQKDXPà không hӅÿѭDUDFKӭQJFӭQào khác cho lұSOXұQFӫDPình.
Ví dө Ngày tұQWKӃVӁÿӃQYjRQăPYì lӏFKFӫDQJѭӡL0D\Dÿã nói nhѭWKӃ30, và hàng
QJjQQJѭӡLÿãWLQQKѭWKӃ
Ӣÿk\QJѭӡLWDÿã dӵDvào “sӵWLQWѭӣQJFӫD hàng ngàn nJѭӡL´ÿӇOұSOXұQ7X\QKLên, hàng
QJjQQJѭӡLÿyFǊQJFyWKӇVDLYì thӃVӵWLQWѭӣQJFӫDKӑNhông thӇGùQJOjPFѫVӣWӭFOà luұQ
cӭFKROұSOXұQ
c. Ng\ELQG͹DYào sͱFPQK
Khi ngѭӡLWDNK{QJÿѭDUDÿѭӧFFiFFKӭQJFӭFiFOêOӁWKtFKKӧSÿӇWKX\ӃWSKөFQJѭӡLNKiF
OjPFKRQJѭӡLNKiFWLQWѭӣQJYào sӵÿ~QJÿҳQFӫDÿLӅXPình nói, vàQJѭӡLWDsӱ dөQJYǊOӵF
hoһFÿHGӑDVӱGөQJYǊOӵFÿӇpSQJѭӡLNKiFWLQYào và chҩSQKұQOXұQÿLӇPFӫDPình thì khi
ÿyQJѭӡLWDÿDng ngө\ELӋQWKHRNLӇXGӵDYào sӭFPҥQKӢÿk\VӭFPҥQKFKӭNK{QJSKҧLOà
tính chân lý cӫDOXұQÿLӇPEҳWQJѭӡLQJKHSKҧLWLQWKHR
Ví dө1Kà thӡ7KLrQ&K~D*LiR ÿã rѫLYjRGҥQJQJө\ELӋQQj\NKLÿHGӑDVӁWKLêu sӕQJ*
Galile trên giàn lӱDÿӇbҳW{QJSKҧLWӯEӓTXDQÿLӇP7rái ĈҩWTXD\TXDQKMһWTrӡLFӫDPình.
Ví dөNKiF+DLDQKHPӣQKà vӟLQKDX1JѭӡLDQKNK{QJKӑFEài theo lӡLPҽGһQPjFKѫLWUò
FKѫLÿLӋQWӱĈӗQJWKӡLDQKGһQHPOà khi mҽYӅWKì nói vӟLPҽOjDQKÿã hӑFEài. Khi em phҧQ
ÿӕLYì nhѭYұ\Oà nói dӕLWKì ngѭӡLDQKKăPUҵQJQӃXHPNK{QJQyLQKѭYұ\DQKVӁÿiQK
SӭFPҥQKÿѭӧFVӱGөQJWURQJNLӇXQJө\ELӋQQày rҩWÿDdҥQJ1yFyWKӇOà sӭFPҥQKNLQKWӃ
hoһFVӭFPҥQKTXkQVӵKRһFQJRҥLJLDRFӫDFiFTXӕFJLDQyFǊQJFyWKӇOà sӭFPҥQKFѫEҳS
quyӅQOӵFKành chính, vӏWKӃFӫDFiQKkQYà nhiӅXVӭFPҥQKNKiF
301JѭӡL0D\D- mӝWGkQWӝFWӯQJVӕQJӣ0H[LFRWKӡLFәÿҥLQәLWLӃQJYӅVӵWK{QJWKiLWURQJFiFOƭQKYӵFWRiQKӑFYà
WKLrQYăQKӑF'ӵDWKHRFKLӃF FӝWvӕQOà lӏFKFӫD QJѭӡL0D\DÿѭӧFFiF QKà khҧRFәWìm thҩ\WҥL 0H[LFRWKì ngѭӡL
0D\Dÿã tính toán và xây dӵQJOӏFKFKRWәQJFӝQJ«QăPĈLӅXÿһFELӋWӣFKӛQJày cuӕLFùng cӫDEӝOӏFKFәQày
chính là ngày 21-12-9jRÿ~QJQJj\Qj\WKì phҫQWUXQJWkm cӫDGҧL1JkQ+à chӭD7UiLĈҩWFӫDFK~QJWDVӁWҥR
vӟL0һW7UӡLPӝWÿѭӡQJWKҷQJOҫQÿҫXWLên trong 26 nghìn năPĈLӅXQày sӁOàm xáo trӝQQJXӗQQăQJOѭӧQJWӯ0һW
TrӡLFKX\ӇQÿӃQ7UiLĈҩW1JXӗQQKLӋWFӫD0һW TrӡLYào thӡLÿLӇPQKѭYұ\VӁSKyQJUDFDRKѫQbình thѭӡQJFyWKӇ
ҧQKKѭӣQJPҥQKÿӃQP{LWUѭӡQJ sӕQJWUrQ7UiLĈҩW(Theo http://my.opera.com/sanyasins/blog/ngay tan the theo lich co cua nguoi maya). 52
MӝWFһSWình nhân bàn nhau trong tѭѫQJODLVӁVӕQJӣÿkX1JѭӡLÿàn ông muӕQVӕQJӣQ{QJ
thôn, vì theo ngѭӡLÿyӣQ{QJWK{QNK{QJJLDQUӝQJUãi nên con ngѭӡLWKѭWKiLPҥQKNKӓHKѫQ
1JѭӡLSKөQӳOҥLWKtFKVӕQJӣWKành thӏYì tiӋQOӧLKѫQFKҷQJKҥQFKӍFҫQÿLYài chөFPpWOjÿã
ÿӃQ FKӧ0ãi không ai chӏX DLQJѭӡi phөQӳ EұW NKyF. KKLÿy VӧQѭӟF PҳW QJѭӡL\êu nên
QJѭӡLÿjQ{QJÿjQKFKӏXQJKHWKHRF{WD
7URQJWUѭӡQJKӧSQj\QJѭӡLSKөQӳFǊQJÿã ngө\ELӋQGӵDYào vǊOӵF6ӭFPҥQKFӫDF{WDOà
vӏWKӃFӫDPình trong tình yêu, còn vǊNKtFKtQKOjQѭӟFPҳW
d. Công kích cá nhân
Trong tranh luұQFiLÿѭӧF[HP[pWFKӭQJPLQKKD\EiFEӓOà ý kiӃQFӫDQKӳQJQJѭӡLWKDPJLD
tranh luұQ FKӭNK{QJSKҧL EҧQWKkQQJѭӡL WUDQKOXұQ KD\Wѭ FiFKFӫD Kӑ7X\QKLên mӝW Vӕ
QJѭӡLOҥLF{QJNtFKÿӕLSKѭѫQJWKD\FKRF{QJNtFKý kiӃQFӫDÿӕLSKѭѫQJÿy1KѭWKӃOjÿã
phҥPSKҧLNLӇXQJө\ELӋQF{QJNtFKFiQKkQĈk\Oà kiӇXQJө\ELӋQUҩWWKѭӡQJ[ҧ\UDNKLFiF
ӭQJFӱYLên cho mӝWFKӭFYөQjRÿyYұQÿӝQJWUDQKFӱFKRPình. Nó ÿһFELӋWKD\[ҧ\UDYӟL
nhӳQJQJѭӡLWtQKNKtQyQJQҧ\NK{QJELӃWFiFK tӵNLӅPFKӃ
Ví dө+DLQJѭӡLWUDQKOXұQYӟLQKDXYӅYҩQÿӅNK{QJJLDQYà thӡLJLDQ+ӗLOkXFKѭDQJã ngǊ
mӝWWURQJKDLQJѭӡLQyLÔng sai rӗL{QJFyELӃWJì vӅYұWOêKD\WULӃWKӑFÿkXPà cӭNKҷQJ
ÿӏQKêNLӃQFӫDPình, ông chӍELӃWOjPWKѫYӟYҭQWK{L!
Ví dөNKiFĈDQJEàn vӅPӝWYҩQÿӅNKRDKӑFêNLӃQFӫDPӝWGLӉQJLҧFyYҿÿDQJWKX\ӃWSKөF
ÿѭӧFPӑLQJѭӡLĈӕLWKӫFӫDQJѭӡLÿyQyL³MӑLQJѭӡLÿӯQJWLQ{QJWD{QJWDFKҷQJSKҧLOà
nhà khoa hӑFJì ÿkXFKӍOà mӝWÿӭDFRQEҩWKLӃXWK{LĈҩ\{QJWDVӕng sung túc ӣWKành phӕ
mà vүQÿӇFKRFKDPҽPình sӕQJNKәFӵFӣTXê nhà”.
e. Ng\ELQEQJFiFKÿiQKYào tình cP Ví dө:
MӝWF{QJW\VҧQ[XҩWVӳDFKRWUҿHPEӏSKiWKLӋQOjPăQJLDQGӕLVҧQ[XҩWUDVӳDQKLӉPÿӝF
gây bӋQKFKRQKLӅXWUҿHPGùng sҧQSKҭPcӫDKӑ+ӑEӏFKtQKTX\ӅQ[ӱSKҥWEXӝFGӯQJVҧQ
xuҩWYà khҳFSKөFKұXTXҧ+ӑFǊQJEӏQKLӅXQҥQQKkQFӫDYөYLӋFNLӋQÿòi bӗLWKѭӡQJ7UѭӟF
tòa, thay vì ÿѭDUDFiFFKӭQJFӭOұSOXұQUҵQJF{QJW\FǊQJOà nҥQQKkQFӫDQKӳQJNҿY{OѭѫQJ
tâm, hoһFGRWUình ÿӝF{QJQJKӋFӫDF{QJW\WKҩSNpPQên không phát hiӋQÿѭӧFÿӝFWӕ«ÿӇ
gӥWӝL OXұWVѭFӫDF{QJW\ÿyOҥL QyLUҵQJWURQJ WKӡLJLDQKRҥWÿӝQJFӫDPình công ty ÿã có
nhiӅXÿyQJJySFKRQKjQѭӟFYjÿӏDSKѭѫQJUҵQJKӑKLӋQFyKàng chөFQJàn công nhân, nӃX
Tòa buӝFEӗLWKѭӡQJFKRQҥQQKkQWKì hӑVӁEӏSKiVҧQF{QJQKkQFӫDKӑVӁPҩWYLӋFOàm, gia
ÿình hӑVӁNK{QJDLORFKRYà mӝWF{QJW\FyEӅGày truyӅQWKӕQJVӁEӏ[yDVә9ì thӃÿӅQJKӏ
Tòa xem xét giҧPQKҽKình phҥWJLҧPEӟWVӕWLӅQEӗLWKѭӡQJ
Ĉk\OjQgө\ELӋQÿiQKYào tình cҧP7URQJNLӇXQJө\ELӋQQày, thay vì ÿѭDUDFiFOXұQFӭYà
lұSOXұQÿӇFKӭQJWӓOXұQÿLӇPFӫDPình ÿ~QJQKjQJө\ELӋQWìm cách tác ÿӝQJYào tâm lý,
tình cҧPFӫDQJѭӡLQJKHÿӇJӧLOên lòng thông cҧPKRһFWKѭѫQJKҥLÿӇÿѭӧFWKӯDQKұQOjÿ~QJ
f. Ng\ELQÿiQKWUiROXQÿ
Ĉk\OjNLӇXQJө\ELӋQUҩWSKәELӃQ7URQJNLӇXQJө\ELӋQQj\WUѭӟFKӃWQKà ngө\ELӋQWKD\WKӃ
luұQÿӅEDQÿҫXEҵQJPӝWOXұQÿӅPӟLWURQJTXiWUình tranh luұQ/XұQÿӅPӟLQj\NK{QJWѭѫQJ
ÿѭѫQJYӟLOXұQÿӅEDQÿҫX6DXÿy{QJWDFKӭQJPLQKOXұQÿӅPӟLPӝWFiFKUҩWFKһWFKӁYà
cuӕLFùng tuyên bӕOà mình ÿã chӭQJPLQKÿѭӧFOXұQÿӅEDQÿҫX9ì hai luұQÿӅOjNK{QJWѭѫQJ
ÿѭѫQJYӟLQKDXQên tính chҩWQJө\ELӋQOӝUõ. ĈӇWKӵFKLӋQNLӇXQJө\ELӋQQày, nhà ngө\ELӋQ 53
hay sӱdөQJQKӳQJKLӋQWѭӧQJQJ{QQJӳÿӗQJkPNKiFQJKƭDPӝWWӯFyQKLӅXQJKƭD«KRһF
ÿHPÿӗQJQKҩWFiLEӝSKұQYӟLFiLWRàn thӇÿӗQJQKҩWFiLWRàn thӇYӟLFiLEӝSKұQKRһFGLӉQWҧ
PѫKӗÿӇPXӕQKLӇXWKHRFiFKQào cǊQJÿѭӧF«
Ví dө: ĈӇchӭQJPLQKUҵQJNKLQJѭӡLWDJLjXFyQRÿӫWKì ngѭӡLWDTXDQWkPÿӃQQJKӋWKXұW
nhà ngө\ELӋQGүQUDFiFGүQFKӭQJUҵQJNKLQJѭӡLWDÿyLNKәWKì ngѭӡLWDSKҧLORÿLWìm cái ăQ
cái mһFFKӭNK{QJTXDQWkPÿӃQQJKӋWKXұW+ѫQQӳDWURQJOӏFKVӱQKkQORҥLFiFF{QJWUình
kiӃQWUúc hoһFQJKӋWKXұWOӟQÿӅXGRFiFYXDFK~DKRһFFiFJLDÿình giàu có ÿһWOàm.
Trong ví dөQày ta thҩ\QKà ngө\ELӋQ WKD\OXұQÿӅEDQÿҫXEҵQJOXұQÿӅPӟL.KLQJѭӡLWD
QJKqRÿyLWKì ngѭӡLWDNK{QJTXDQWkPÿӃQQJKӋWKXұW
g. ĈiQKOFK˱QJ
KiӇXQJө\ELӋQ này rҩWJLӕQJYӟLNLӇXQJө\ELӋQÿiQKWUiROXұQÿӅ1KѭQJWURQJÿiQKWUiROXұQ
ÿӅWKì nhà ngө\ELӋQSKҧLFKӭQJPLQKOұSOXұQFKROXұQÿӅPӟLFòn trong kiӇXÿiQKOҥFKѭӟQJ
thì nhà ngө\ELӋQFKӍFӕJҳQJÿѭDFXӝFWUDQKOXұQUD[DYҩQÿӅEDQÿҫXNK{QJFҫQchӭQJPLQK
luұQÿӅPӟLQào. Nhà ngө\ELӋQFǊQJWKѭӡQJWKӵFKLӋQÿLӅXQày nhӡVӵDPKLӇXÿӕLSKѭѫQJ
cӫDPình, chҷQJKҥQQKѭELӃWUõ nhӳQJOƭQKYӵFTXDQWkPFӫDKӑÿӇWKD\ÿӅWjLÿDQJWUDQKOXұQ
bҵQJYҩQÿӅKD\FkXFKX\ӋQJì ÿyPjQKӳQJQJѭӡLNKiFFǊQJTXDQtâm.
Ví dө: Hai sinh viên tranh luұQYӟLQKDXYӅYҩQÿӅKӑFSKtEұFÿҥLKӑF1JѭӡLWKӭQKҩWQyLUҵQJ
hӑFSKtÿҥLKӑFWURQJFiFWUѭӡQJF{QJOұSEk\JLӡTXiWKҩSQrQFiFWUѭӡQJÿҥLKӑFNK{QJFyÿӫ
NLQKSKtÿӇWәFKӭFÿào tҥRWӕW9ì thӃFҫQWăQJKӑFSKtOên thì chҩWOѭӧQJÿào tҥRPӟLFyWKӇFҧL
thiӋQÿѭӧF1JѭӡLWKӭKDLFKRUҵQJNK{QJQrQWăQJKӑFSKtӣEұFÿҥLKӑFYjWăQJKӑFSKtFǊQJ
FKѭDFyJì chҳFFKҳQOà chҩWOѭӧQJÿào tҥRVӁWăQJWѭѫQJӭQJ6DXPӝWO~FWUDQKOXұQWKҩ\OêOӁ
cӫDPình tӓUD\ӃXWKӃnJѭӡLWKӭKDL hӓLEҥQNhà bҥQӣQ{QJWK{QFKҳFFǊQJJһSQKLӅXNKy
NKăQGREão giá bây giӡSKҧLNK{QJ"6DXNKLQJKHEҥQWUҧOӡLÿ~QJYұ\DQKWDQyLWLӃSYӅFiF
NKyNKăQFӫDQ{QJGkQQKѭJLiSKkQEyQYұWWѭQ{QJQJKLӋSWăQJFDRJLiO~DWKì phұSSKù khi
lên khi xuӕQJ«%ҥQDQKWDWӭFOjQJѭӡLWKӭQKҩW, ngay lұSWӭFEàn luұQYӅFiFYҩQÿӅPӟLÿy
YjÿӅWài bàn luұQEDQÿҫXEӏEӓTXD
h. Ng\ELQQJXQKLên
Ngày 12/10/2006 mӝWÿRàn cӭXWrӧFKRÿӗQJEào MiӅQ7UXQJbӏEão lөWOrQÿѭӡQJWӯ73+ӗ
Chí Minh. Ngj\K{PVDXÿRjQEӏWDLQҥQJLDRWK{QJWKҧPNKӕFӣ.KiQK+òa, 12 ngѭӡLEӏFKӃW
mӝWQJѭӡLEӏWKѭѫQJ1KLӅXQJѭӡLFKRUҵng vì ÿRjQFӭXWUӧQj\ÿLYjRQJj\ âm lӏFK nên bӏ
tai nҥQ0ӝWVӵWUùng hӧSQJүXQKLên ӣÿk\ÿã ÿѭӧFQkQJOên thành quy luұW1JX\ên nhân cӫD
tai nҥQWKұWUDNK{QJSKҧLQJày xuҩWSKiWOjQJj\QjRPjOjÿѭӡQJViNpPFKҩWOѭӧQJYà nҥn
FRLWKѭӡng an toàn giao thông cӫDFiFWài xӃ
i. Ng\ELQÿHQ– trQJ
Ngө\ELӋQÿHQ– trҳQJ[ҧ\UDNKLWURQJOұSOXұQFKӍQKìn thҩ\Yà nêu lên các khҧQăQJÿӕLOұS
nhau, các thái cӵFWӯÿk\FKRUҵQJNK{QJSKҧLOà cӵFQày thì là cӵFNLDORҥLEӓWҩWFҧFiFNKҧ QăQJNKiF
Ví dө  &y QJѭӡLNKҷQJ ÿӏQK UҵQJ NKL UăQJ QDQK FӫD WUҿHP PӑF FKrQK UD ErQ QJRjL UăQJ
khӇQKWKì nên nhәEӓYì nӃXÿӇQJX\rQQKѭYұ\Whì “cái duyên” do nó mang lҥLNK{QJEÿѭӧF
sӵNKyNKăQNKLOàm vӋVLQKUăQJPLӋQJYà vì thӃPà dӉEӏVkXUăQJ
Trong lұSOXұQQj\QJѭӡLQyLFKӍQêu lên hai thái cӵF: hoһFÿӇQJX\rQUăQJPӑFOӋFKQKѭYұ\
hoһFQKәEӓUăQJÿy7URQJNKLÿyWKì trên thӵFWӃFòn có khҧQăQJWKӭEDÿyOà tiӃQKành chӍQK
nha cho trҿQKӓÿӇUăQJvӅÿ~QJ vӏWUt.
j. Ng\ELQEQJFiFKG͹DYào nhân quVDL 54
Ĉk\Oj ORҥL Qgө\ELӋQ EҵQJFiFK Vӱ GөQJOұS OXұQWURQJÿy TXDQ KӋQKkQ TXҧJLӳD FiFKLӋQ
WѭӧQJÿѭӧFKLӇXVDL. Có thӇ phân loҥLQKѭVDX
- ĈiQKÿQJQJX\ên nhân vLQJX\ên c:
Sau cuӝFFKLӃQ5 ngày giӳD1JDYà Gruzia, MӻYà NATO cho nhiӅXWàu chiӃQÿӃQYùng BiӇQ
ĈHQYӟLOұSOXұQUҵQJKӑFKX\ӇQYLӋQWUӧQKkQÿҥRÿӃQFKR*UX]LD1KѭQJÿk\OjQJө\ELӋQ
bӣLFKX\ӇQKàng cӭXWUӧFhӍOà cái cӟYLӋFFKX\ӇQKàng cӭXWUӧQKѭYұ\WKӵFKLӋQEҵQJWàu dân
sӵKLӋXTXҧKѫQQKLӅXVRYӟLGùng tàu chiӃQ1JX\ên nhân thұWVӵӣÿk\Oà MӻYà NATO muӕQ
thӇKLӋQFKR1JDWKҩ\TX\ӃWWkPEҧRYӋ*UX]LDPà thӵFFKҩWOà bҧRYӋÿѭӡQJӕQJGүQGҫXFӫD hӑ
NghӏVƭ0ӻ5RQ3DXONKҷQJÿӏQK³9LӋF0ӻKұXWKXүQFKR*UX]LDOjKjQKÿӝQJNK{QJSKҧLYì
dân chӫ&K~QJWDFyPһWӣ*UX]LDÿӇEҧRYӋÿѭӡQJӕQJGүQGҫX´311KѭYұ\WKHRQJKӏVƭQày
thì lұSOXұQYì dân chӫYà luұWSKiSTXӕFWӃÿӇKұXWKXүQFKR*UX]LDFKӕQJ lҥL1JDFӫD0ӻOà
mӝWVӵQJө\ELӋQ%ҧRYӋGkQFKӫYà luұWSKiSTXӕFWӃFKӍOà cái cӟPà thôi, nguyên nhân là
bҧRYӋӕQJGүQGҫX
Ví dөNKiF: MӝWQDPVLQKYLên thҫP\êu trӝPQKӟPӝWQӳVLQKYLên. Anh ta rҩWKD\ÿӃQWKăP
nӳ VLQKYLrQ QyL WUrQÿӇ PѭӧQViFh vӣ 1KѭQJWKұW UD FKX\ӋQPѭӧQ ViFKFKӍ Oà cái cӟ Fòn
nguyên nhân thұWOà anh ta muӕQJһSPһWF{JiLÿy
-6DXFiLÿyY\OjGRFiLÿy:
1ăPWURQJNKRҧQJWKӡLJLDQWӯ/0ÿӃQ/05 bӕQEpVѫVLQKÿәEӋQKYjVDXÿyEDEp
tӱYRQJVDXNKLÿѭӧFWLêm phòng viêm gan siêu vi B. ThӃOà nhiӅXQJѭӡLYӝLFKRQJX\ên nhân
trҿFKӃWOà do tiêm phòng viêm gan siêu vi B. Tuy nhiên, có rҩWQKLӅXQJX\ên nhân có thӇOàm
trҿFKӃWNKLPӟLVLQK9à nghiên cӭXVDXÿyFӫD%ӝ<WӃYà TәFKӭF<WӃWKӃJLӟLÿã xác nhұQ
rҵQJ tiêm phòng viêm gan siêu vi B không phҧLOà nguyên nhân cái chӃWFӫDFiFEpVѫVLQKQyL trên.
BҩWFӭKLӋQWѭӧQJKD\VӵNLӋQQào cǊQJFyQJX\ên nhân, và nguyên nhân bao giӡFǊQJ[ҧ\UD
WUѭӟF NӃW TXҧ FӫD Qy 7X\ QKLên, không phҧL KLӋQ WѭӧQJ Vӵ NLӋQ [ҧ\ UD WUѭӟF Qào cǊQJ Oà
nguyên nhân cӫDKLӋQWѭӧQJVӵNLӋQ[ҧ\UDVDX1ӃXFKӍFăQFӭYào thӭWӵ thӡLJLDQÿӇ[iF
ÿӏQKTXDQKӋQKkQTXҧQKѭWURQJYtGөWUên thì ta mҳFSKҧLQJө\ELӋQ³6DXFiLÿyYұ\Oà do cái ÿy´
k. D͹DYào s͹NpPFL$UJXPHQWXPDG,JQRUHQWLXP)
Ĉk\OjNLӇXQJө\ELӋQWURQJÿyQJѭӡLQJө\ELӋQFăQFӭYào viӋFDLÿyNK{QJFKӭQJPLQKÿѭӧF
mӝWPӋQKÿӅKRһFOêWKX\ӃWJLҧWKX\ӃW«KRһFNK{QJWìm thҩ\ÿѭӧFPӝWÿӕLWѭӧQJQjRÿy
ÿӇNKҷQJÿӏQKUҵQJPӋQKÿӅWUên sai, hoһFÿӕLWѭӧQJÿyNK{QJWӗQWҥL
Ví dөFyQJѭӡLNKҷQJÿӏQKUҵQJNK{QJWKӇFyVLQKYұWFyWUtWXӋQào khác trong vǊWUөQJRài
FRQQJѭӡLYì nӃXFyWKì khoa hӑFÿã phát hiӋQUDFiFVLQKYұWÿyUӗLĈk\Oà khҷQJÿӏQKVDLOҫP
vì ngay cҧNKRDKӑFӣWKӡLÿҥLFK~QJWDFǊQJFòn có rҩWQKLӅXKҥn chӃQên có thӇFiFVLQKYұW
có trí tuӋNKiFWӗQWҥLWURQJYǊWUөQKѭQJYì sӵKҥQFKӃVӵNpPFӓLFӫDPình mà khoa hӑFKLӋQ
nay FKѭD phát hiӋQÿѭӧF
l. LSOXQYòng quanh (Petitio princippi) 31 Vinfor 19/08/2008. 55
LoҥLQJө\ELӋQQày xҧ\UDNKLQJѭӡLWDYLSKҥPTX\WҳFÿӕLYӟL luұQFӭWURQJFKӭQJPLQK&ө
thӇOà ӣÿk\FiFOXұQFӭNK{QJÿѭӧFFKӭQJPLQKÿӝFOұSYӟLOXұQÿӅ
Ví dө: Bình nhұQÿѭӧFJLҩ\EiRQKұQWLӅQGRFKDPҽJӱLÿӃQ%ình rӫ4XDQJFQJÿLӢEѭX
ÿLӋQNKLQKkQYLrQEѭXÿLӋQÿӅQJKӏ%ình ÿѭDUDJLҩ\WӡÿӇFKӭQJPLnh Bình chính là Bình thì
Bình không mang theo bҩWFӭJLҩ\WӡJì. Nhân viên bѭuÿLӋQKӓL%ình xem có ai có thӇ Oàm
chӭQJFKRDQKWDNK{QJYà Bình ÿӅQJKӏ4XDQJOàm chӭQJFKRPình. Tuy nhiên Quang cǊQJ
chҷQJPDQJWKHRJLҩ\WӡQào cҧ9à Quang cho rҵQJ%ình có thӇOàm chӭQJFKR4XDQJ
m. Khái quát hóa vLYã
Ĉk\OjNLӇXQJө\ELӋQ[ҧ\UDNKLQJѭӡLWDVӱGөQJVX\OXұQ TX\QҥSWURQJOұSOXұQWURQJÿy
QJѭӡLWDÿLÿӃQNӃWOXұQWәQJTXiWVDXNKLNKҧRViWUҩWtWWUѭӡQJKӧSULêng.
Ví dөThҩ\WUѭӟFÿk\NK{QJOkXPӝt sӕÿӗFKѫLFKRWUҿHPGRTrung QuӕFVҧQ[XҩWFyFKҩW
OѭӧQJNpPQJX\KLӇPFKRWUҿYà hiӋQQD\QJѭӡLWDOҥLSKiWKLӋQUDQKLӅXPһWKàng sӳDGRFiF
doanh nghiӋS7UXQJ4XӕFVҧQ[XҩWQKLӉPPHODPLQJk\VҥQWKұQFKRWUҿHPXӕQJFiFORҥLVӳD
ÿyQJѭӡLWDÿLÿӃQNӃWOXұQUҵQJWҩt cҧKàng hóa do các doanh nghiӋS7UXQJ4XӕFVҧQ[XҩWFy
hҥLFKRWUҿHPNK{QJWKӇFKRWUҿGùng.
Ĉk\OjVӵNKiLTXiWKyDYӝLYã, vì không phҧLQKӳQJKjQJKyDÿӝFKҥLQyLWUrQÿã là mӑLKàng
hóa do các doanh nghiӋS 7UXQJ 4XӕFVҧQ [XҩW; ngoài nhӳQJ KjQJ KyD ÿyFiF GRDQK QJKLӋS
Trung QuӕFFòn sҧQ[XҩWQKLӅXVҧQSKҭPKjQJKyDNKiFWURQJÿyFyQKLӅXKàng hóa không
gây hҥLFKRWUҿHP
Ví dөNKiF: HҵQJFyPӝWFӱDKàng nhӓYjÿDQJEiQKjQJ0DLJKpÿӃQFKѫLKӓLWKăP -
Kinh doanh thӃQào, tӕt chӭ" -
ĈDQJӃҭPÿk\,EjѫL -
Sao vұ\WKҩ\NKiFKPXDKjQJNKiÿ{QJPj" -
ӮQKѭQJQJѭӡLWDPXDUӗLOҥLÿӃQÿәLOҥLWUҧOҥLQKLӅXOҳP0RQJFKRPDXKӃWQăPQD\
QăPWӟLPD\UDWXLPӟLOjPăQNKҩPNKiOrQÿѭӧF -
1ăPQD\YӟLEjOjQăPWXәLà? -
ĈkXFy1KѭQJKӗLtӃW{QJ+RjQJ[{QJÿҩWQKà tôi. Vía ông ҩ\QһQJOҳPEiRKҥLtôi cҧQăP
chҷQJOjPăQJì ÿѭӧF! -
Bà thì cӭQyLRDQFKRQJѭӡLWDWK{L! Có thӇOà do lý do khác nên làm ăQNKyNKăQFKӭ -
7XLÿkXFyQyLRDQFKR{QJҩ\1ăPQJRiL{QJҩ\[{QJÿҩWQKà bà Tám và cҧQăPÿyEj
Tám thua lӛVXӕWÿyWK{L
n. Câu hLSKͱFKS
LoҥLQJө\ELӋQQày xҧ\UDNKLQJѭӡLWDÿѭDUDPӝWFkXKӓLErQWURQJÿyFKӭDKDLFkXKӓLYà
mӝWFkXWUҧOӡLGX\QKҩWÿѭӧFFRLOà câu trҧOӡLFKRFҧKDLFkXKӓL
Ví dө&kXKӓL³&ySKҧLDQKJKpWcô ҩ\Yjÿã giӃWF{ҩ\NK{QJ"´&kXWUҧOӡL³Fy´ÿѭӧFFRL
là câu trҧOӡLFKRFҧKDLFkXKӓL³$QKFyJKpWF{ҩ\NK{QJ"´Yà “Anh có giӃWF{ҩ\NK{QJ"´
CҫQOѭXý rҵQJQKà ngө\ELӋQFyWKӇNӃWKӧSFiFFkXKӓLYào trong mӝWFkXKӓLPӝWFiFKUҩW
tinh vi, và nhiӅXNKLQJѭӡLWUҧOӡLNK{QJELӃWOà mình ÿã trҧOӡLFKRQKLӅXFkXKӓLFùng mӝWO~F
ĈLӅXQày sӁEӏQKà ngө\ELӋQOӧLGөQJYào mөFÿtFKFӫDPình.
o. Ng\ELQEQJFiFKV͵GQJQKͷQJSK˱˯QJSKiSVX\OXQFyWtQK[iFVXW
Trong nhӳQJVX\OXұQNLӇXQày nhà ngө\ELӋQVӱGөQJFiFSKѭѫQJSKiSVX\OXұQFKRNӃWquҧ
ÿ~QJYӟLPӝW[iFVXҩWQKҩWÿӏQKYtGөQKѭVX\OXұQWѭѫQJWӵVX\OXұQTX\QҥSQKѭQJOҥLFRL 56
các kӃWOXұQÿyQKѭOjQKӳQJÿLӅXNKҷQJÿӏQKFKҳFFKҳQ Ví dөQJѭӡLWDFKӭQJPLQKUҵQJPӑL
sӕWӵQKLrQÿӅX nhӓKѫQPӝWWUăPQKѭVDX 1 nhӓKѫQ 2 nhӓKѫQ 3 nhӓKѫQ . . . . . . . . . . . . . . 98 nhӓKѫQ 99 nhӓKѫQ
«ÿӅXOà các sӕWӵQKLên;
Vұ\PӑLVӕWӵQKLrQÿӅXQKӓKѫQ
p. Ng\ELQEQJFiFKGLQÿWPSP
Trong WUѭӡQJKӧSQày nhà ngө\ELӋQFӕWình hành văQPӝWFiFKPұSPӡÿӇVDXÿyJLҧLWKtFK theo ý mình.
Ví dө*iQK[LӃF%DFQXPÿӅQJKӏ;DPO{L - chuyên gia vӅWRiQÿӕYXLFӫD0ӻӣFXӕLWKӃNӹ
XIX,ÿѭDUDFKRPӝWEjLWRiQÿӕ$LJLҧLÿѭӧFVӁÿѭӧFWKѭӣQJ%ài toán QKѭVDX
“MӝWFRQFKyYà mӝWFRQPèo chҥ\WKLI~WOѭӧWÿLYjOѭӧWYӅ&RQFKyFKҥ\PӛLEѭӟFI~W
con mèo chҥ\PӛLEѭӟFI~WQKѭQJQyQKҧ\ÿѭӧFEѭӟFWKì ÿӕLWKӫFӫDQyPӟLQKҧ\ÿѭӧF
EѭӟF&RQQào vӅWUѭӟF"´
Vì quãng ÿѭӡQJFҧÿLOүQYӅOà 200 fút, nên mèo phҧLQKҧ\ÿ~QJEѭӟF&KyQKҧ\PӛLEѭӟF
3 fút, vұ\QySKҧLQKҧ\EѭӟFӣOѭӧWÿLQӃXQKҧ\EѭӟFWKì mӟLÿѭӧF I~WYà 34
EѭӟFӣOѭӧWYӅ1KѭYұ\FKySKҧLQKҧ\WәQJFӝQJEѭӟF0èo nhҧ\EѭӟFWKì chó mӟLQKҧ\
ÿѭӧFEѭӟFYұ\ mèo nhҧ\ÿѭӧFEѭӟFWKì chó mӟLQKҧ\ÿѭӧF  EѭӟF EѭӟF
1KѭYұ\Pèo vӅÿtFKWUѭӟF
1KѭQJ%DFQXPOҥLWUҧOӡLUҵQJFKyWKҳQJFXӝFYì, ông ta giҧLWKtFKUҵQJFkX³QyQKҧ\ÿѭӧF
EѭӟFWKì ÿӕLWKӫFӫDQyPӟLQKҧ\ÿѭӧFEѭӟF´FyQghƭDOà chó nhҧ\ÿѭӧFEѭӟFWKì mèo mӟL
nhҧ\ÿѭӧFKDLEѭӟFWӯ³Qy´ӣÿk\ÿѭӧFhiӇXOà chó!32
3KѭѫQJSKiSEiFEӓQJө\ELӋQ
3KѭѫQJSKiSFKXQJEiFEӓQJө\ELӋQOjOjPQJѭӧFOҥLQKӳQJWKӫSKiSPà nhà ngө\ELӋQÿã sӱ
dөQJ9tGөQKà ngө\ELӋQKjQKYăQPұSPӡWKì ta ÿòi hӓLSKҧLKjQKYăQUõ ràng; nhà ngө\
biӋQÿiQKWUiROXұQÿӅÿiQKWUiRNKiLQLӋPWKì ta ÿòi hӓL[iFÿӏQKOҥLÿӏQKQJKƭDOҥLNKiLQLӋP
khi tranh luұQQKà ngө\ELӋQGùng luұQFӭNK{QJFKkQWKӵFWKì ta chӍUõ ra ÿLӅXÿy«
Nói chung, nҳPÿѭӧFFic quy tҳFORJLFWKì ta dӉGàng vҥFKUDÿѭӧFVӵQJө\ELӋQWURQJVX\OXұQ
Câu hӓLYà bài tұSFKѭѫQJ
1. Hãy cho biӃWWKHRêEҥQWѭGX\SKҧQELӋQOà gì và nó có vai trò nhѭWKӃQjRÿӕLYӟLKӑFVLQK sinh viên.
2. BҥQU~WUDÿѭӧFÿLӅXJì khi ÿӑFÿRҥQYăQVDXÿk\"
“NӃXPXӕQNLQKGRDQKSKiWWài trong thӃNӹXXI, các lãnh ÿҥRSKҧLFyWѭGX\SKҧQELӋQ5RJHU
Martin thuӝF7UѭӡQJTXҧQ Oê5RWPDQQJӝUD ÿLӅXQày mӝW WKұSNӹWUѭӟF 9ӟLYDLWUò trѭӣQJ
NKRD{QJÿã thay ÿәLFKѭѫQJWUình giҧQJGҥ\P{QNLQKGRDQKQKҩn mҥQKFiFNӻQăQJWѭGX\ phҧQELӋQ
32 Giai thoLWRiQKF. T.1 / Phan Thanh Quang .-H.: NXB Giáo dөFWU 57
1Kѭ/DQH:DOODFHQyLWUrQWӡ1HZcӕJҳQJOàm là tiӃSFұQFiFKKӑFYà giҧLTX\ӃWFiFYҩQÿӅWӯQKӳQJQӅQWҧQJYăQKyDNKiFQKDX
ÿѭӧFYD\PѭӧQWӯQKӳQJKӑFYLӋQJLӟLNLQKGRDQKQJKӋWKXұWYà thұPFKtOà cҧOӏFKVӱ
7ѭGX\SKҧQELӋQOX{QOà mӝWWKXӝFWtQKÿѭӧFÿiQKJLiFDRFKRFiFQKà quҧQOê1KѭQJWKHR
thӡLJLDQÿһFELӋWNKLFiFWUѭӡQJJLҧQJGҥ\YӅNLQKGRDQKWұSWUXQJYào các kӻQăQJÿӏQKOѭӧQJ
nhiӅXKѫQOjÿӏQh tính, khҧQăQJWѭGX\SKҧQELӋQGҫQ\ӃXÿL+LӋQQD\WӍOӋQKӳQJYҩQÿӅSKӭF
tҥSQJj\FjQJWăQJÿã ÿòi hӓLVӵWUӣOҥLFӫDYLӋFWѭGX\SKҧQELӋQ
David A. Garvin cӫDĈ++DYDUGQyLYӟLWӡ1HZ"Tôi cho rQJPLQJ˱LFQFy
nhͷQJNͿQăQJVX\QJhƭVFEpQK˯QFKRGYQÿOà mWFkXKLJLÿQKKD\QKìn mWYQ
ÿG˱LFiLQKìn ÿDFKLX. VӟLFkXQyLQj\*DUYLQÿӗQJWiFJLҧFӫDRe-Thinking the M.B.A.:
Business Education at a Crossroadsÿã tóm tҳWOҥLPӝWFiFKJӑQJàng cách thӭFÿӇWKҩPGҫQWѭ
duy phҧQELӋQYào trong trí óc.
ĈһW câu hӓLJLҧÿӏQK
NhӳQJQJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQOX{QWò mò và tìm kiӃPFiLJì" và "tҥLVDRÿҵQJVDXPӛL
vҩQÿӅ &K~QJWDQKìn thҩ\VӵFҫQWKLӃWFӫDÿLӅXQày khi thӏWUѭӡQJWjLFKtQKÿәYӥYjRQăP
2008. CuӝFNKӫng hoҧQJÿã gӧLUDQKӳQJWѭGX\SKҧQELӋQ[XҩWVҳFQKҩWEӣLQyEXӝFFK~QJWD
phҧLÿһWUDFkXKӓLQKѭWKӃQào và tҥLVDRFK~QJWDJһSSKҧLWình trҥQJQày.
Áp dөQJQKӳQJTXDQÿLӇPNKiFQKDX
TұQGөQJQKӳQJѭXÿLӇPFӫDJLӟLWtQKYjYăQKyDOjÿҥLGLӋQFKRSKѭѫQJWKӭFTXҧQOêÿDGҥQJ
ngày nay. MӝWNӻVѭҨQĈӝFyWKӇNK{QJQKìn vҩQÿӅWKHRFiFKFӫDPӝWQJѭӡLӣ,RZD&yWKӇ
cҧKDLÿӅXFyQKӳQJGөQJFөVӱDFKӳDQKѭQKDXQKѭQJQKӳQJNLQKQJKLӋPNKiFQKDXFӫDKӑ
có thӇWҥRUDQKӳQJJLiWUӏNKiFQKDX
Nhìn thҩ\WiӅPQăQJ
Liên tөFÿѭDUDQKӳQJJLҧÿӏQKYà khai thác nhiӅXTXDQÿLӇPNKiFQKDXOà nhӳQJNӻQăQJVX\
luұQ1KӳQJQJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQFǊQJSKҧLFyNKX\QKKѭӟQJViQJWҥRJL~SKӑQKìn thҩ\
FѫKӝLNKLÿӕLWKӫFKӍQKìn thҩ\QKӳQJWUӣQJҥL9tGөPӝWQKà quҧQOêFKRUҵQJKӓQJKyFWURQJ
dây chuyӅQVҧQ[XҩWOà mӝWYҩQÿӅQKѭQJPӝWQJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQOҥLFKRÿyOà mӝWFѫ
hӝLÿӇVӱDFKӳDOҥLYà sҧQ[XҩWPӝWORҥLPһWKàng mӟL
MӝW NKtD FҥQK QӳD FӫD WѭGX\ SKҧQ ELӋQ NKi TXDQ WUӑQJ ÿӕL YӟLFiF QKà quҧQ Oý hiӋQ QD\
QuҧQOêPѫKӗ TӕFÿӝNLQKGRDQKÿDQ[HQYӟLQKӳQJ\ӃXWӕWRàn cҫXYà nhӳQJFKXӛLFXQJ
ӭQJSKӭFWҥSNKLӃQEҥQNK{QJWKӇELӃWKӃWÿѭӧFWҩWFҧFiFELӃQÿӝQJ9ì thӃEҥQFҫQVӵWKRҧL
PiLNKLÿLӅXKành trong mӝWP{LWUѭӡQJFyQKӳQJVӵWKD\ÿәLOLên tөFYjÿòi hӓLQKӳQJTX\ӃW ÿӏQKQKDQKFKyQJ
Trong mӝWWKӃJLӟLÿDQJSKiWWULӇQNK{QJFKҳFFKҳQQKѭKLӋQQD\OҥLFyPӝWÿLӅXFKҳFFKҳQ
chúng ta cҫQNKҧQăQJWѭGX\SKҧQELӋQVҳFEpQÿӇÿiQKJLiÿѭӧFYҩQÿӅQKұQUDQKӳQJWLӅP
QăQJPjÿӕLWKӫNK{QJWKҩy, và chӟSOҩ\QKӳQJFѫKӝLWK{QJTXDQKӳQJTX\ӃWÿӏQKÿ~QJÿҳQ”
(Bài viW FD -RKQ %DOGRQL WUên Harvard Business Publishing – QuӕF 'ǊQJ dFK. NguQ www.tuanvietnam.net)
3. Hãy cho biӃWVX\OXұQVDXFyKӧSORJLFNK{QJ"³NXFJQJKFWSWKì sWUWKành ng˱L
tài giL7UWKành ng˱LWài giLQK˱QJNK{QJFyÿRÿͱFWKì sQJX\KLPFKR[ã hL'Rÿy
nXNK{QJFJQJKFWSWKì sNK{QJJk\QJX\KLPFKR[ã hL´
4. Cô gái MӻOҩ\Wên giҧOà Natalie Dylan, ӣWKành phӕ6DQ'LHJRÿҩXJLiWULQKWLӃWFӫDPình ÿӇ
ÿyQJKӑFSKt&{FKRELӃWF{NK{QJKӅWKҩ\Jì trái ÿҥRÿӭFWURQJTX\ӃWÿӏQKQày. “Tôi không
nghƭÿҩXJLiFii ngàn vàng có thӇJL~SJLҧLTX\ӃWWҩWFҧFiFUҳFUӕLFӫDPình”. “Tuy nhiên, nhӡ
nó tình hình tài chính cӫDW{LVӁәQÿӏQKKѫQ7{LVҹQsàngÿyQQKұQFKX\ӋQEӏÿàm tiӃXW{LELӃW 58
ÿLӅXÿyVӁÿӃQ”. “7DÿDQJVӕQJWURQJPӝW[ã hӝLWѭEҧQ7ҥLVDRW{LOҥLNK{QJÿѭӧFSKpSNLӃP
tiӅQQKӡYӕQWӵFyFKӭ"”, cô nói.
Hãy xét xem lұSOXұQFӫD1DWDOLH'\ODQFyQJө\ELӋQNK{QJ"
5. 1JѭӡLEiQ Uùa nói vӟL QJѭӡLPXD UҵQJUùa anh ta bán sӕQJ ÿѭӧFKjQJ WUăP QăP1KѭQJ
QJѭӡLPXDUùa thҩ\FKӍYài ngày sau khi mua vӅUDÿã chӃWbèn hӓLOҥLWKì ngѭӡLEiQKàng giҧL
thích rҵQJO~FUùa chӃWFKtQKOjNKLQyÿã sӕQJKjQJWUăPQăPUӗLÿҩ\/ӡLJLҧLWKtFKFӫDQJѭӡL
bán rùa ӣÿk\Oà hӧSOêWK{QJPLQKKD\QJө\ELӋQ"
6. Có ngѭӡLkhҷQJÿӏQKUҵQJKLӋQQD\Qên cho công khai hóa hoҥWÿӝQJPҥLdâm ӣQѭӟFWD/ұS
luұQFӫDQJѭӡLÿyQKѭVDX:
HoҥWÿӝQJPҥLGkPӣQѭӟFWDEӏÿһWUDQJRài vòng pháp luұWWӯKӗLWKành lұSQѭӟF&iFELӋQ
pháp phòng chӕQJKRҥWÿӝQJPҥLGkPÿã ÿѭӧFWKLKành rҩWNLên quyӃWYà liên tөF1KjQѭӟFÿã
bӓUDPӝWNKRҧQNLQKSKtkhông nhӓFKRFXӝFÿҩXWUDQKFKӕQJQҥQPҥLGkP7X\QKLên, hoҥW
ÿӝQJPҥLGkPYүQWӗQWҥLKѫQWKӃQӳDQyFyYҿFKҷQJKӅVX\JLҧPÿLFK~WQào.
MһWNKiFQKXFҫX PXDGkPWURQJ[ã hӝLOà có thӵFYjÿ~QJWKHRTX\OXұWFXQJFҫXFӫDWKӏ
WUѭӡQJÿã có cung thì sӁFyFҫX1JKӅPҥLGkPÿã tӗQWҥLWӯQJjQ[ѭDӣWҩWFҧFiFQѭӟFYà nó
sӁWӗQWҥLPãi. ViӋFFKӕQJKRҥWÿӝQJQày bҵQJFiFKFҩPFKҳFFKҳQNK{QJKLӋXTXҧ
MӝWVӕQѭӟFFKҷQJKҥQQKѭĈӭF+j/DQ7KiL/DQ«ÿã cho phép hoҥWÿӝQJPҥLGkP.ӃW
quҧOà hoҥWÿӝQJQj\NK{QJWăQJWKrPPjQKjQѭӟFTXҧQOêÿѭӧFWӕWKѫQOjPJLҧPFiFWӋQҥQ
ÿLNqPPҥLGkPQKѭPDF{EҧRNê, dҳWPӕLPҥLGkPEX{QEiQSKөQӳOk\ODQFiFEӋQKQJX\
hiӇPTXDÿѭӡQJWình dөF«
Vì vұ\ÿã ÿӃQO~FÿӇKҥQFKӃKRҥWÿӝQJPҥLGkPYà nhӳQJKӋOө\FӫDQyQKѭQҥQEX{QEiQ
phөQӳQҥQEҧRNê, dҳWPӕLPҥLGkPPDF{«WDQên chuyӇQWӯYLӋFFҩPKRҥWÿӝQJPҥLGkP
sang cho phép hoҥWÿӝQJF{QJNKDL&iFFѫVӣFiFFiQKkQPXӕQNLQKGRDQKKRҥWÿӝQJQày
phҧLÿăQJNêKRҥWÿӝQJYӟLFKtQKTX\ӅQYjÿѭӧFFhính quyӅQEҧRWUӧ&iFFѫVӣQày sӁÿѭӧF
dӗQYào mӝWKRһFPӝWYài khu vӵFQKҩWÿӏQKWURQJFiFWKành phӕWKӏ[ã. NhӳQJSKөQӳKành
nghӅPҥL GkPÿѭӧFSKpSKRҥWÿӝQJQKѭQJSKҧLWKѭӡQJ[X\ên khám sӭFNKӓH1KjQѭӟFVӁ
ÿiQKWKXӃFiFWәFKӭFYà cá nhân hành nghӅPҥLGkPYjGQJNLQKSKtWKXÿѭӧFÿӇWәFKӭF
quҧQOêKRҥWÿӝQJQày cǊQJQKѭÿӇWәFKӭFNKiPFKӳDEӋQKFKRQJѭӡLKành nghӅPҥLGkP
/jPQKѭYұ\FK~QJWDFǊQJVӁWKXÿѭӧFNӃWTXҧWӕWQKѭFiFQѭӟFÿã nêu trên ÿk\ Câu hL
a) LұSOXұQWUrQÿk\Fyÿ~QJNK{Qg?
b) BҥQÿiQKJLiQKѭWKӃQào vӅêWѭӣQJFKRSKpSKRҥWÿӝQJPҥLGkPӣQѭӟFWD"
7. Theo bҥQQJѭӡL9LӋW1DPFK~QJWDFyQKӳQJÿһFWtQKQào thuұQOӧLYà nhӳQJWtQKFiFKQào
cҧQWUӣYLӋFSKiWWULӇQWѭGX\SKҧQELӋQ"
8. Hãy xem xét giҧLTX\ӃWWình huӕQJVDXÿây: Cánh cӱDUҳFUӕL
Lê Khánh cҭQ WKұQ QKpW PҭX JLҩ\ ÿã gҩS QӃS Yào giӳD NKH FiQK FӱD FKtQK FӫD SKòng thí
nghiӋP.KRDKӑFWӵQKLrQÿӇQyNK{QJÿyQJVұSKRjQWRjQQKѭQJFǊQJOàm cánh cӱDNK{QJEӏ
mӣWRDQJ1ӃXPӝWQJѭӡLEình thѭӡQJÿLQJDQJTXDWKì hӑVӁFҧPWKҩ\Oà cánh cӱDFӫDSKòng
thí nghiӋPÿã ÿyQJ.KiQKWKѭӡQJOàm nhӳQJEài tұSWKӵFKành rҩWNKX\DYjWKѭӡQJÿӃQTXi
10h tӕLPӟLUӡLNKӓLSKòng. 59
HӑFNǤQj\.KiQKÿã chӑQWKDPJLDYào nhóm nghiên cӭXWUҿWURQJÿӅWài nghiên cӭXYLӋFӭQJ
dөQJWKӵFSKҭPELӃQÿәLJHQPӝWÿӅWjLÿѭӧFÿiQKJLiOà rҩWNKyÿӕLYӟLVLQKYLrQQăPWKӭ
QKѭ.KiQKYjFұXOX{QSKҧLOàm viӋFFұWOӵFKѫQQJѭӡLKѭӟQJGүQFӫDFұXUҩWQKLӅXQJѭӡL
luôn rӡLSKòng thí nghiӋPQJD\WUѭӟFJLӡăQWӕL1KѭQJ.KiQKNK{QJFҧPWKҩ\SKLӅQNKXWKt
nghiӋPÿһFELӋWUҩWWLӋQQJKLYӟLOҥLEDQÿêm trong khu vӵFSKòng thí nghiӋPUҩW\ên tƭQK– rҩW
thích hӧSFKRYLӋFQJKLên cӭXQKҩWOà tӯNKL.KiQKFKӧWQKұQUDFұXOàm viӋFWӕWKѫQNKLӣ mӝWPình.
1KѭQJVDXPӝWWKӡLJLDQKhánh cҧPWKҩ\Pình làm viӋFKLӋXTXҧKѫQNKLFӝQJWiFFKXQJYӟL
QuǤQK/à bҥQFùng lӟSYӟL.KiQKWURQJJLӡF{QJQJKӋVLQKKӑF4XǤQKNK{QJSKҧLOà thành
viên cӫDQKyPQJKLên cӭXWUҿQKѭQJF{FǊQJEӏFXӕQK~WYjRÿӅWjLQj\QKѭ.KiQK9LӋFFӝQJ
tác cӫDKDLQJѭӡLUҩWWK~YӏYà cǊQJÿHPOҥLKLӋXTXҧUҩWFDR.KiQKPӡL4XǤQKFùng làm thí
nghiӋPYào buәLWӕLYà cô vui vҿQKұQOӡL1KѭQJNKyNKăQOjӣFKӛOjPVDRÿѭDÿѭӧF4XǤQK vào phòng thí nghiӋP
Khu phòng thí nghiӋPÿһFELӋWYӟLQKӳQJWUDQJWKLӃWEӏUҩWÿҳWWLӅQOX{QÿyQJFӱDO~FJLӡ
chiӅX /à thành viên cӫD QKyP QJKLên cӭX Qên Khánh có chìa khóa riêng nhѭQJ 4XǤQK WKì
NK{QJ+ѫQQӳD4XǤQKFǊQJNK{QJWKӇYào phòng thí nghiӋPFùng lúc vӟL.KiQKYì cô không
muӕQEӓOӟSÿLêu khҳFYjRÿҫXEXәLWӕLOӟSKӑFÿăQJNêQJRjLFKѭѫQJWUình mà cô rҩWWKtFK
trong khi Khánh luôn muӕQTXD\WUӣOҥLSKòng thí nghiӋPQJD\VDXEӳDWӕL
Phòng thí nghiӋP ÿѭӧF WUDQJEӏ KӋ WKӕQJ OLên lҥF QӝL Eӝ EҩW Fӭ DL QJRài nhóm nghiên cӭX
muӕQYào phòng thí nghiӋPWKì phҧLOLên lҥFYӟLQJѭӡLEên trong phòng và ÿѭӧFQJѭӡLÿyÿѭD
YjRĈk\OjFiFKPj.KiQKYj4XǤQKYүQVӱGөQJFKRÿӃQWӕLWKӭViXYӯDUӗLNKL.KiQKÿL
lên cҫXWKDQJÿӃQFӱDFKtQKÿӇPӣFӱDFKR4XǤQKFұX WKҩ\F{ÿDQJEӏKDLJã sinh viên say
UѭӧXTXҩ\UӕL7ӯO~Fÿy.KiQKOX{QNҽSPLӃQJJLҩ\JҩSYào kҽWFӱDÿӇQyNKӓLEӏÿyQJVұSYà
QuǤQKFyWKӇYào mà không phҧLÿӭQJFKӡӣQJRjLÿLӅXPà Khánh cҧPWKҩ\NK{QJ\ên tâm.
Tuy nhiên, tӕL QD\ DL ÿyÿã nghe trӝP Yà biӃWYӅ FKX\ӋQ FiQK FӱD .KiQK ÿã chèn sҹQ FKR
QuǤQKDLÿyELӃWUõ giá trӏFӫDQKӳQJWUDQg thiӃWEӏÿҳWWLӅQWURQJSKòng thí nghiӋPYjÿã quyӃW
ÿӏQKăQFҳSFK~QJ0ӝWQJѭӡLNKiWK{QJWKXӝFSKòng thí nghiӋPYì không kҿWUӝPYһWQào lҥL
PDQJJăQJWD\PһFiRÿHQOiFKPình nhanh nhҽQTXDFӱDFKtQKYjÿLUҩWNKӁWURQJNKXYӵF
hành lang rҩWGӉJk\WLӃQJÿӝQg.
Khi kҿOҥPһWÿLYào phòng thí nghiӋPPLӃQJJLҩ\JҩSUѫL[XӕQJYà cánh cӱDÿyQJVұSOҥL9ài
phút sau, QuǤQKÿӃQQѫLYjFӕJҳQJPӣFӱD.KLFiQKFӱDNK{QJWKӇPӣÿѭӧFF{JӑL.KiQK
qua hӋWKӕQJOLên lҥFQӝLEӝ.KiQKWKҩ\UҩWNKyKLӇXOLӅQFKҥ\QJD\Ua cӱDFKtQKÿӇ[HPÿLӅX
gì ÿã xҧ\UDFKRPLӃQJJLҩ\JҩSFұXÿã cҭQWKұQFKèn vào kҽSFӱD&ұXPӣFӱDFKR4XǤQKFҧ
KDLFQJYjRÿӝWQKLên, Khánh chӧWFҧPWKҩ\ӟQOҥQK[ѭѫQJVӕQJNKLQJKHkPWKDQKWӯQKӳQJ
chuyӇQ ÿӝQJOҥ Wӯ KjQKODQJ GѭӟL &ұX ELӃWUҵQJShҧL FyDL ÿy ÿDQJӣ WURQJ NKXSKòng thí
nghiӋPVӵQJKLQJӡFjQJÿѭӧFNKҷQJÿӏQKNKLFұXQKұQUDkPWKDQKNK{QJOүQYjRÿkXÿѭӧF
cӫDQKӳQJEѭӟFFKkQ
Tim cӫD.KiQKÿұSWKình thӏFK$LÿDQJӣWURQJSKòng thí nghiӋP"– Khánh tӵKӓL– Mình ÿã
làm gì thӃQày? Mình chèn cánh cӱDFKӍPXӕQEҧRYӋ4XǤQKNKӓLEӏTXҩ\UӕLNKLÿӧLӣQJRài.
Bây giӡ.KiQKÿDQJJһSUҳFUӕLWRYà càng nguy hiӇPKѫQÿӕLYӟL4XǤQK.KiQKWӵKӓLOLӋX
mình có phҧLFKӏXWUiFKQKLӋPYӅQKӳQJYLӋFÿDQJOàm và cҧQKӳQJYLӋFVӁOàm hay không? Câu hL:
1. NӃXEҥQOà Khánh trong tình huӕQJWUên, bҥQVӁOàm gì?
ĈһWJLҧÿӏQKOà Khánh và QuǤQKYӅNêW~F[iDQWRjQQKѭQJViQJK{PVDXJLiRVѭWUѭӣQJ
khoa phát hiӋQPӝWVӕWUDQJWKLӃWEӏWURQJSKòng thí nghiӋPÿã biӃQPҩWYj.KiQKOjQJѭӡLEӏ
nghi ngӡQKLӅXQKҩWQӃXEҥQOà Khánh, bҥQVӁSKҧLOàm gì?
3. Hãy ÿһWEҥQYào vai trò giáo sѭWUѭӣQJNKRDEҥQVӁ[ӱOêWình huӕQJUDVDR" 60
1J˱LGFK Ĉ.Lên Trung, Tͳ&ULWLFDO 7KLQNLQJ $FDVHERRN FD 0DGHOHLQH3LFFLRWWR.Tên
nhân vWYjÿDGDQKÿã ÿ˱FQJ˱LdFK9LWKyD &KѭѫQJ4
KӺ1Ă1*3+È7+,ӊN VҨ1Ĉӄ
9¬ĈҺT VҨ1ĈӄMӜT CÁCH CHÍNH XÁC
MөFWLêu nghiên cӭX -
NҳPYӳQJcác pKѭѫQJSKiSSKiWKLӋQYҩQÿӅ trong cuӝFVӕQJYà trong khoa hӑF 61 -
GiҧLWKtFKÿѭӧF tҫPTXDQWUӑQJFӫDYLӋc [iFÿӏQKFKtQK[iFYҩQÿӅ và biӃWFiFK[iFÿӏQK chính xác vҩQÿӅ. -
BiӃWFiFKÿһWWên hay cho vҩQÿӅ mình quan tâm.
4.1. 3KѭѫQJSKiS phát hiӋQYҩQÿӅ
ĈӇ sӕng còn và phát triӇQFRQQJѭӡi luôn luôn phҧLÿӕi mһt vӟi nhӳQJNKyNKăQFҫn giҧi quyӃt.
Bҩt cӭ ai cǊQJFyQKӳng vҩQÿӅ cӫa riêng mình và phҧLÿӕi diӋn vӟi hàng loҥt vҩQÿӅ trong cuӝc
sӕng. Bên cҥQKÿyFRQQJѭӡi có khát vӑng muӕn làm chӫ thiên nhiên, làm chӫ xã hӝi và làm
chӫ bҧQWKkQ&RQQJѭӡi luôn tò mò muӕn biӃt nhiӅXKѫQVkXKѫQYӅ thӃ giӟi quanh mình. Con
QJѭӡi luôn ham muӕn phát hiӋn (discovery, découverte), khám phá các quy luұtÿӇ giҧi thích
thӃ giӟi. Nhӳng câu hӓi cái gì, tҥi sao,QKѭWKӃ nào ai, ӣÿkXNKLQào … OX{Qÿһt ra các vҩQÿӅ
cҫn phҧi giҧi quyӃt, cҫn làm sáng tӓ. Câu hӓLOX{QNtFK thích sӵVX\QJKƭ
4.1.1. XuWSKiWÿLPÿSKiWKLQYQÿ
XuҩWSKiWÿLӇPÿӇSKiWKLӋQYҩQÿӅOà phҧLWӵÿһWcác câu hӓLFKREҧQthân, cҫQNK{QJQJӯQJ
ÿһWFkX KӓLvà tìm kiӃPFiFK WUҧOӡL. NhӳQJFkX KӓLVӁ EXӝFÿҫX yFFK~QJWD SKҧLVX\QJKƭ
ÿӝQJQão và kích thích tìm kiӃPQKӳQJFkXWUҧOӡLWKӓDÿiQJ. Các câu hӓLFXQJFҩSFKRWkPWUt
chúng ta mөFWLrXÿӇEҳWÿҫXTXiWUình tìm và thҩ\Các câu hӓLOà chiӃFÿèn soi rӑLPӑLYҩQ
ÿӅ. ViӋFÿһWFkXKӓLFyYDLWUò quan trӑQJWURQJYLӋF[iFÿӏQKYҩQÿӅWKӵFFKҩWOà gì? giҧLTX\ӃW
vҩQÿӅQKҵPPөFÿtFKJì? -
Câu hӓL³$L´JL~SWìm ra nhӳQJQJѭӡLFyWKӇFyYҩQÿӅPình quan tâm, có thӃPҥQKYӅYҩQ
ÿӅÿyFyNKҧQăQJWLӃSFұQFiFWK{QJWLQKӳXtFKFyOӧLWURQJTXiWUình phân tích và giҧLTX\ӃW vҩQÿӅ -
Câu hӓL³&iLJì”: giúp nhұQUDQKӳQJVӵYұWKLӋQWѭӧQJFyWURQJWình huӕQJÿyYҩQÿӅÿy
nhӳQJQKXFҫXQKӳQJWKXұQOӧLNKyNKăQѭXÿLӇPQKѭӧFÿLӇP. -
Câu hӓL³ӢÿkX´JL~S[iFÿӏQKÿӏDÿLӇPYӏWUtÿLӇPFKtQK\ӃXÿLӇPWUXQJWkPFӫDYҩQÿӅ -
Câu hӓL³.KLQào”: giúp [iFÿӏQKWKӡLKҥQQJày tháng, thӡLÿLӇPWKtFKKӧSFӫDYҩQÿӅ -
Câu hӓL³7ҥLVDR´JL~S[iF ÿӏQKUõ mөF WLêu FѫEҧQ, mөFÿtFKchính, tìm ra các nguyên
nhân chӫ\ӃXQJX\ên nhân chính, phө. -
Câu hӓL³1KѭWKӃQào”: giúp nhұQWKӭFGLӉQELӃQWình hình, các cách làm khác nhau, nên
thӵFKLӋQWLӃSFiFEѭӟFUDVDR, tìm ra các giҧLSKiSELӋQSKiS…. -
Câu hӓL³ĈLӅXJì ÿDQJGLӉQUD"JL~SP{WҧKLӋQWUҥQJWKӵFWUҥQJPӝWFiFKNKiFKTXDQ -
Câu hӓL³ĈLӅXJì xҧ\UDQӃX«´JL~S tìm ra các phѭѫQJiQJLҧLSKiSELӋQSKiSNKiF nhau
và lӵDFKӑQSKѭѫQJiQJLҧLSKiSELӋQSKiSWӕLѭXNKҧWKL -
Câu hӓL³&yWKӇOàm gì?”, hoһF“ Nên làm gì”: giúp thӇKLӋQTXDQÿLӇPÿiQKJLiYӅJLiWUӏ và nhu cҫX -
Câu hӓL³1KӳQJJì không thӵFKLӋQÿѭӧF´KRһF³ĈLӅXJì là không thӇ´JL~S[iFÿӏQKJiӟL hҥQYà hҥQFKӃ
Chúng ta cҫQWұQGөQJKӃWNKҧQăQJFKҩWYҩQFӫD trí tuӋ, khҧQăQJOLên kӃWOLrQWѭӣQJFӫDQão
bӝ và kӃWQӕLtri thӭFvӕQFycӫDPình vӟLFiFVӵYұWYà hiӋQWѭӧQJÿDQJGLӉQUD:
- Mình quan tâm nhҩWÿӃQYҩQÿӅgì? vҩQÿӅÿyWKXӝFOƭQKvӵFQào: YăQKyDNLQKWӃWKѭѫQJ
mҥLxã hӝL…? nӃXQghiên cӭXvà giҧLTX\ӃWÿѭӧc vҩQÿӅ sӁÿem lҥLOӧLtFKJì cho thӵFWLӉQ
cuӝFVӕQJ cӫDFKtQKPình? cho công viӋFPình ÿDQJÿҧPQKLӋPÿem lҥLOӧLtFKJì cho xã hӝL"
- Ý nghƭDFӕWOõi cӫDYҩQÿӅOà gì? NӝLGXQJTXDQWUӑQJQKҩWOà gì? Có gì mӟLWURQJOƭQKYӵF
này? Vai trò cӫDQyOà gì trong xã hӝLWURQJFXӝFVӕQJ"
- GiӟLKҥQFӫDYҩQÿӅOà gì? Có thӇWiFKYҩQÿӅÿyUDWKành các bӝSKұQNKiFQKDXNK{QJ" MӕL
quan hӋJLӳDFiFEӝSKұQÿyOà gì? VҩQÿӅQày liêQTXDQÿӃQQKӳQJYҩQÿӅJì? 62
- Mình ÿã biӃWQKӳQJJì vӅYҩQÿӅQày? vӅNKiLQLӋPQày? ĈLӅXJì chѭDELӃW"&KѭDELӃWÿӃQ
mӭFÿӝQào? CҫQELӃWWKêm cái gì? TҥLVDR cҫQELӃW? biӃWbҵQJFiFKQào?ĈLӅXJì chѭDKLӇX" hӓL ai?
- Ĉã có nhӳQJWK{QJWLQJì? Thông tin cyÿҫ\ÿӫNK{QJ"NguӗQthông tin lҩ\ӣÿkXÿӇEҧRÿҧP
ÿӝWLQFұ\"Thông tin có mâu thuүQQKDXNK{QJ"Tìm kiӃPWài liӋXӣÿkX"
- Có thӇELӇXGLӉQYҩQÿӅEҵQJELӇXÿӗÿӗWKӏhình vӁNK{QJ"
- NhӳQJDLÿã quan tâm nghiên cӭXYӅYҩQÿӅQày? hӑQJKLên cӭXQKѭWhӃQjR"Ĉã ÿҥWÿѭӧFNӃW
quҧJì? Mình có thӇNӃWKӯDÿѭӧFQKӳQJJì?
- VҩQÿӅFyTXiNKӭYjWѭѫQJODLKD\NK{QJ"&yWKӇGӵÿRiQÿѭӧFYҩQÿӅNK{QJ"
- NhӳQJÿһFWUѭQJYjÿһFÿLӇPFKtQKFӫDYҩQÿӅOà gì?
Trong hoҥWÿӝng hàng ngày luôn luôn xuҩt hiӋn vҩQÿӅ nghiên cӭu (research problem) và trong
nghiên cӭu khoa hӑc luôn luôn xuҩt hiӋn "vҩQÿӅ khoa hӑc" (scientific problem).
VҩQÿӅ khoa hӑc là mӝt câu hӓLNKiLTXiWÿһWUDÿӭQJWUѭӟc mâu thuүn giӳa nhu cҫu hiӇu biӃt
vӅ thӃ giӟi tӵ nhiên, xã hӝLYjWѭGX\Yӟi sӵ hiӇu biӃt còn hҥn chӃ cӫDFRQQJѭӡi. VҩQÿӅ khoa
hӑc là khӣi nguӗn cӫa mӑi nghiên cӭu khoa hӑc. Tӯ viӋc quan sát thӃ giӟi tӵ nhiên, nhұn thӭc
xã hӝi, rút kinh nghiӋm và tìm cách hiӇu tӵ nhiên, hiӇu xã hӝi và hiӇu chính mình, coQQJѭӡLÿã
phát hiӋn ra nhӳng vҩQÿӅ khoa hӑc.
Thӵc chҩt vҩQÿӅ nghiên cӭu, vҩQÿӅ khoa hӑc là câu hӓLÿѭӧFÿһt ra, thӇ hiӋn sӵ mâu thuүn
giӳa tính hҥn chӃ cӫa tri thӭc hiӋn có vӟi yêu cҫu phát triӇn tri thӭFÿyӣ trình ÿӝFDRKѫQ
VҩQÿӅ khoa hӑc có thӇ xuҩt hiӋn vӟi nhӳng nӝi dung rҩt cө thӇ, gҳn vӟi nhӳng vҩQÿӅ nҧy sinh
do cuӝc sӕng sҧn xuҩt, kinh doanh hay hoҥWÿӝng xã hӝLNKiFÿһt raÿòi hӓi phҧi giҧi quyӃt.
VҩQÿӅ khoa hӑc cǊQJFyWKӇ là nhӳng vҩQÿӅ có tính bao quát, có tính khái quát ӣ tҫm rӝng
lӟn, liên quan tӟi nhiӅu lƭQKYӵc khoa hӑc mang tính liên ngành hoһc các chuyên ngành khoa hӑc rҩt hҽp và sâu.
Tӯ vҩQÿӅ khoa hӑc sӁ hình thành nhӳng ý tѭӣng khoa hӑF ÿӏQKKѭӟng nghiên cӭu mӝt nӝi
dung khoa hӑc nhҵm giҧi quyӃt mӝt vҩQÿӅ thӵc tiӉn hoһc lý luұQQjRÿyYӟi mӝt sӕ mөc tiêu,
mөFÿtFK nhҩWÿӏnh. Cҫn tìm hiӇu muӕn giҧi quyӃt vҩQÿӅ khoa hӑFÿyWKì sӁ dӵa trênFѫVӣ lý
thuyӃt nào và lӵa chӑn SKѭѫQJSKiStiӃp cұn nào thì có thӇ giҧi quyӃt ÿѭӧc vҩQÿӅÿһt ra.
NӃXFăQFӭYjRÿӕLWѭӧng nghiên cӭu, có thӇ phân chia các vҩQÿӅ khoa hӑc thành các nhóm chính:
- Nhóm 1. Các vҩQÿӅ cӫa khoa hӑc tӵ nhiên
- Nhóm 2. Các vҩQÿӅ cӫa khoa hӑc xã hӝiYjQKkQYăQ
- Nhóm 3. Các vҩQÿӅ cӫa khoa hӑc công nghӋ
- Nhóm 4. Các vҩQÿӅ cӫa khoa hӑc liên ngành
Trong thӵc tӃ, nhӳng vҩQÿӅ mang tính liên ngành phҧi giҧi quyӃt ngày càng nhiӅu và toán hӑc
thâm nhұp ngày càng mҥnh vào các lƭQKYӵc tӵ nhiên lүn các lƭQKYӵc xã hӝi. Các vҩQÿӅ khoa
hӑc kӻ thuұt, công nghӋ cǊQJ nhҵm ӭng dөng các thành tӵu nghiên cӭu trong khoa hӑc tӵ nhiên
vào thӵc tiӉQÿӡi sӕng xã hӝi vӟi mөFÿtFKSKөc vөFRQQJѭӡi. 1KѭYұy nhӳng vҩQÿӅ khoa hӑc
phҫn lӟn là nhҵm khám phá tӵ nhiên, xã hӝLYjWѭGX\ tìm ra bҧn chҩt và các quy luұt phát sinh,
phát triӇn, sӵ tӗn tҥi và diӋt vong cӫa các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng trên thӃ giӟi.
Làm thӃQjRÿӇ phát hiӋQÿѭӧc nhӳng vҩQÿӅ khoa hӑc?
4.1.2. 3K˱˯QJSKiS phát hiQvQÿ
Có thӇiSGөQJPӝWVӕSKѭѫQJSKiS phát hiӋQvҩQÿӅVDX: 63
4.1.2.1. ĈF sách, tài liX các công trình nghiên cͱX vFK ÿ Pình quan tâm
Khi ÿӑFkӻsách, tài liӋXFiFF{QJWUình nghiên cӭXcӫDQJѭӡLÿLWUѭӟF, tӯFiFGӳOLӋXQKӓ sӁ
xuҩWKLӋQFiFFkXKӓLYà phát hiӋQra nhiӅXYҩQÿӅ
- NhӳQJnӝLGXQJtrong chӫÿӅFKѭDÿѭӧFtác giҧgiҧLTX\ӃW.
- NhӳQJQӝLGXQJtrong chӫÿӅWiFJLҧÿѭӧFgiҧLTXyӃWFKѭDWKӓDÿiQJFKѭDWULӋWÿӇFKѭDKӧS lýFKѭDO{JLF.
- Cách giҧLTX\ӃWYҩQÿӅcӫDtác giҧkhông còn phù hӧSYӟLWKӡLÿLӇPOӏFKVӱKLӋQWҥL.
- Cách giҧLTX\ӃWYҩQÿӅcӫDtác giҧcòn phiӃQGLӋQmang tính cөFEӝFKѭDWRjQGLӋQ
Nói mӝWFiFKNKiF, kKLÿӑFsách, tài liӋXFiFF{QJWUình nghiên cӭXphҧL phát hiӋQra mһWmҥQK
trong lұSOXұQgiҧLTX\ӃWYҩQÿӅcӫDtác giҧÿӇNӃWKӯDWUtFKGүQO~FFҫQWKLӃWYà phát hiӋQra
mһWyӃXtrong các công trình cӫDQJѭӡLÿLWUѭӟF7ӯÿysuy nghƭWìm ra vҩQÿӅFҫQJiҧLTX\ӃWYà
có thӇchӑQÿѭӧFKѭӟQJ thích hӧSÿӇJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅPình ÿã phát hiӋQ
4.1.2.2. So sánh mWOêWKX\Wÿã có vLWK͹FWLQÿDQJFKͱQJNLQ:
CҫQWӵPình so sánh mӝWOêWKX\ӃWÿã có sҹQEҧQWKkQPình ÿã tiӃSQKұQOêWKX\ӃWQày trong
quá trìQKÿѭӧFÿào tҥRvӟLWKӵFWLӉQ cuӝFVӕQJSKRQJSK~ÿDQJGLӉQUD. ĈһFELӋWOѭXêÿӃQWìm
hiӇXPӕLTXDQKӋJLӳDOêWKX\ӃWYà thӵFWӃFiFNKiLQLӋPYà các con sӕ7URQJWUѭӡQJKӧSQKұQ
thҩ\JLӳDOêWKX\ӃWYà thӵFWLӉQcó nhiӅXmâu thuүQÿLӅXQày có nghƭD là:
- Lý thuyӃWÿDQJWӗQWҥLSKҧQiQKVDLOҫPÿӕLWѭӧQJKLӋQWKӵFNKiFKTXDQ.
- Lý thuyӃWÿDQJWӗQWҥLphҧQiQKÿӕLWѭӧQJYӅFѫEҧQOjÿ~QJQKѭQJFKѭDFKtQK[iF
Tӯÿysuy nghƭÿӃQQJX\ên nhân tҥLVDROêWKX\ӃWOҥLPkXWKXүQ vӟLWKӵFWLӉQQKѭYұ\, gӕFUӉ
vҩQÿӅOà ӣÿkX"7UrQFѫVӣQày có thӇFKӑQÿѭӧFvҩQÿӅcҫQnghiên cӭX giҧLTX\ӃW, thұPFKt
FyKѭӟQJWìm cách nghiên cӭXÿӇEәVXQJKRһFSKӫÿӏQKhoàn toàn lý thuyӃWFǊ
4.1.2.3. Quan sát th͹Ft và lQJQJKH
CҫQWtFK cӵFTuan sát thӵFtӃdiӉQUD[XQJTuanh hàng ngày, tӯÿyWìm mӝWvҩQÿӅ mình quan
tâm nhҩWvà tìm cách ÿӇJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ
MuӕQOjPÿѭӧFÿLӅXQày phҧLÿӇêTXDQViW nhӳQJJì ÿDQJGLӉQUDWURQJ[ã hӝLPjWUѭӟFÿk\
mình ít ÿӇêWӟLFKѭDWӯQJFҧPQKұQÿѭӧFFKѭDWӯQJÿһWUDFiFFkXKӓLYӅnó.
Quan sát thӵFWӃOà quá trình tri giác trӵFWLӃSÿӇWKXQKұQQKӳQJELӇXKLӋQÿang diӉQUDKhi
quan sát vӟL mөFÿtFKrõ ràng, có tính hӋWKӕQJWtQKNӃKoҥFK, có cách thӭFQKҩWÿӏQK sӁxác
ÿӏQKÿѭӧFÿ~QJthӵFWUҥQJYҩQÿӅ và tìm ra vҩQÿӅFҫQJLҧLTX\Ӄt. KhҧQăQJTXDQViWWӕWVӁJL~S
thu nhұQÿѭӧFFiFWK{QJWLQVLQKÿӝQJYӅcác vҩQÿӅPình quan tâm, lҩ\ÿѭӧFQKӳQJVӕOLӋX
thұWQKҩWFӫDNKiFKWKӇELӇXKLӋQ
Khi quan sát nên ghi chép lҥLJKLFKpSF{QJNKDL JKLFKpS KӗLWѭӣQJJKLFKpS YҳQWҳW JKL
chép trên phiӃXJKLFKpSEҵQJSKѭѫQJWLӋQNӻWKXұW và nên quan sát lһSÿLOһSOҥLQKLӅXOҫQ
thì kӃWTXҧPӟLFKtQK[iF
Trong quá trình quan sát thӵFWӃnên lҳQJQJKHêNLӃQQJX\ӋQYӑQJOӡLSKàn nàn, lӡLnhұQ[pW
ÿiQKJLi cӫDQKӳQJQJѭӡLWKѭӡQJ[X\ên tiӃS[~FYӟLWKӵFWӃÿyÿһFELӋWOà nhӳQJQJѭӡi không
am hiӇu khoa hӑc. ĈLӅXQày hӃWVӭFTXDQWUӑQJYì chính nhӳQJêNLӃQQJX\ӋQYӑQJOӡLSKàn
nàn, nhұQ[pWÿiQKJLiÿyJӧLPӣFiFYҩQÿӅQJKLên cӭXOàm phát sinh ý tѭӣQJQJKLên cӭXYҩQ
ÿӅ7URQJWUѭӡQJKӧp cҫQWKLӃWFyWKӇÿһWUDFiFFkX hӓLÿӇQKӳQJQJѭӡLWKѭӡQJ[X\ên tiӃS[~F
vӟLWKӵFWӃÿyWUҧOӡLQyLUDVX\QJKƭFӫDKӑ 64
Ví dөQJѭӡi công nhân không am hiӇu vӅ khoa hӑc lҳPQKѭQJOjQJѭӡi trӵc tiӃp làm viӋc vӟi
máy móc. NӃu sau mӝt ca làm viӋFQJѭӡi công nhân cҧm thҩy mӋt nhoài, thҫQNLQKFăQJWKҷng,
hӑ kêu ca phàn nàn nhiӅu chӭng tӓ thiӃt kӃ giao tiӃSQJѭӡi -Pi\NK{QJÿҥt yêu cҫu và cҫn thiӃt kӃ lҥi.
1KѭYұy chính nhӳng mong muӕn hay yêu cҫu cӫa nhӳng con QJѭӡi bình thѭӡng là mӝt nguӗn
vô tұn làm nҧy sinh các vҩQÿӅ khoa hӑFÿһc biӋt là các vҩQÿӅPDQJKѫLWKӣ cӫa thӵc tiӉn rҩt cҫn giҧi quyӃt.
4.1.2.4. Quan sát th͹FWYà phát hiQPkXWKXQ
Quan sát thӵFWӃYà phát hiӋQ PkXWKXүQWURQJFKtQK WKӵFWҥLFҫQ JLҧLTX\ӃWKRһF PkXWKXүQ
giӳDWKӵFWҥLYӟLWULWKӭFKLӋQFyFӫDmình vӅWKӵFWҥLÿyCác câu hӓLÿһWUDOà:
- Cái gì trong thӵFWӃFKӭQJPLQKFKRQKӳQJNLӃQWKӭFPà mình ÿã tích lǊ\ÿѭӧFOjÿ~QJ?.
- Có gì mâu thuүQJLӳDFiFTXDQÿLӇPYӟLWKӵFWӃÿDQJGLӉQUD". LiӋXFyFiFKJLҧLWKtFKQào khác không?
- TҥLVDRFyQKLӅXTXDQÿLӇPNKiFQKDXYӅFùng mӝWYҩQÿӅ"&ҫQÿһFELӋWOѭXêÿӃQFiFTXDQ
ÿLӇPWUiLQJѭӧFQKDXWKұPFKtÿӕLOұSQKDXNKLWLӃSFұQÿӇFùng giҧLTX\ӃWPӝWYҩQÿӅÿһWUD trong thӵFWӃ
Khi trҧOӡLFiFFkXKӓLWUên chúng ta có thӇÿã tìm ra hoһF ÿһWUD mӝWvҩQÿӅcҫQ giҧLTX\ӃW.
4.1.2.5. Nhn dng nhͷQJY˱ng mc trong hoWÿng th͹c t
Nhӳng biӃQÿәi kinh tӃ - xã hӝi diӉn ra hàng ngàyÿһt ra rҩt nhiӅXYѭӟng mҳc trong thӵc tӃ cҫn
giҧi quyӃt. Ví dө vѭӟng mҳc giӳa nhӳng vҩQÿӅ cӫa nӅn kinh tӃ thӏWUѭӡng (vӕn là nӅn kinh tӃ
ÿһFWUѭQJFӫDFiFQѭӟFWѭEҧn chӫ nghƭDvӟi ÿӏQKKѭӟng xã hӝi chӫ nghƭD ӣ ViӋW1DPYѭӟng
mҳc giӳa các chuҭn mӵc giá trӏ truyӅn thӕng vӟi các chuҭn mӵc giá trӏ xã hӝi hiӋn tҥi, giӳa lӕi
sӕng tiӃt kiӋm vӟi lӕi sӕng tiêu dùng Gѭӟi ҧQKKѭӣng cӫDFiFSKѭѫQJWLӋn truyӅQWK{QJÿLӋn tӱ v.v….
Rҩt nhiӅXYѭӟng mҳc trong hoҥWÿӝng thӵc tӃÿòi hӓi phҧi trҧ lӡi, tӭc là xuҩt hiӋn vҩQÿӅÿòi hӓi
phҧLÿӅ xuҩt các giҧi pháp mӟLÿӇ giҧi quyӃt.
4.1.2.6.Tích c͹FWham d͹các hLQJKhLWKRYà lQJQJKHWUDQKOXQ
Tích cӵFWKDPGӵFiFKӝLQJKӏKӝLWKҧRkhoa hӑFvà lҳQJQJKHWUDQKOXұQWURQJKӝLQJKӏKӝL
thҧR QKҵP Shát hiӋQ ÿLӇm mҥQK ÿLӇm yӃu cӫD ÿӗng nghiӋp. KӃt quҧ nghiên cӭu cӫD ÿӗng
nghiӋSWKѭӡng hay ÿѭӧc trình bày trong các hӝi nghӏ, hӝLWKҧR khoa hӑc. Hãy ÿӑc kӻ các bài
trong kӹ yӃXÿѭӧc cung cҩp tҥi hӝi nghӏ, hӝLWKҧRkhoa hӑc, lҳQJQJKHFiFKÿһt vҩQÿӅ cӫa ÿӗng
nghiӋp và xem vҩQÿӅ hӑQrXUDÿӇ giҧi quyӃWÿã ÿҫ\ÿӫFKѭD"7RjQGLӋQFKѭD"ÿã phҧn ánh
ÿҫ\ÿӫ các khía cҥnh cӫa thӵc tiӉQFKѭD"&òn cҫn bә sung khía cҥnh nào nӳa?. Thӵc chҩt là
phҧi tìm ra ÿLӇm yӃu,ÿLӇm mҥnh vӅ nӝi dung vҩQÿӅÿã ÿѭӧcÿӗng nghiӋp nghiên cӭu.
Phҧi [HPSKѭѫQJSKiSnghiên cӭu Pjÿӗng nghiӋSÿã dùng có gì tӕt, có gì còn chѭDphù hӧp,
ÿӝFKtQK[iFÿҥtÿѭӧcFKѭD ÿӝ tin cұ\QKѭWKӃ nào, có bҧRÿҧm tính hiӋQÿҥi cӫDSKѭѫQJSKiS không?
Lҳng nghe và suy nghƭYӅ sӵÿҫ\ÿӫ, ÿӝ chính xác, tính hӧp lý cӫDFiFFăQFӭ mà ÿӗng nghiӋp
ÿã sӱ dөQJÿӇ chӭng minh vҩQÿӅ ÿã ÿһt ra. Mһt mҥnh trong luұQÿӅ, luұn cӭ, luұn chӭng cӫa
ÿӗng nghiӋp sӁ kӃ thӯa và phát triӇQÿӇ làm luұn cӭ, luұn chӭng nhҵm chӭng minh luұQÿӅ cӫa
mình. Ĉӗng thӡi phát hiӋn vҩQ ÿӅ tӯ mһt yӃu trong luұQ ÿӅ, luұn cӭ, luұn chӭng cӫD ÿӗng
nghiӋp, tӯÿyÿһt vҩQÿӅ vào chính nhӳng chӛ yӃu ÿycó nghƭDOàÿã nhұn dҥng vҩQÿӅ, tìm ra
câu hӓi nghiên cӭu, vҩQÿӅ cҫn nghiên cӭu), suy nghƭxây dӵng luұQÿӅ cho nghiên cӭu cӫa
mình, tìm cách khҳc phөc nhӳng khiӃm khuyӃt. 65
4.1.2.7. Nhn dng nhͷng bWÿng trong tranh lun
Khi tranh luұn vӅ nhӳng vҩQÿӅ do thӵc tiӉn cuӝc sӕng hay nghiên cӭXÿһt ra mӛLQJѭӡi sӁÿѭD
ra các lý lӁÿӇ bҧo vӋ ý kiӃQTXDQÿLӇm cӫa mình. SӁ có rҩt nhiӅu vҩQÿӅFKѭDWKӇ thӕng nhҩt
ÿѭӧc. NhӳQJÿLӇP FKѭDWKӕng nhҩWÿyFyWKӇ là nhӳng lӛ hәng vӅ kiӃn thӭc cҫn nghiên cӭu
tiӃp, có thӇ là nhӳng vҩQÿӅ khoa hӑc tӗn tҥi cҫn phҧLÿѭӧc làm sáng tӓ, cҫn phҧi lý giҧi mӝt
FiFKFyFѫVӣÿӇÿLÿӃn thӕng nhҩt. Vì vұy sӁ nҧy sinh các vҩQÿӅ cҫn nghiên cӭu.
4.1.2.8. NghƭQJ˱c li vi cách nghƭWK{QJWK˱ng
Con nJѭӡi WKѭӡng có thói quen nghƭtheo nӃp nghƭWK{QJWKѭӡng, chӍ thҩy nhӳng gì ÿã ÿѭӧc
TX\ѭӟFWUѭӟc. &KtQKÿLӅu này làm hҥn chӃ khҧQăQJQKìn nhұn vҩQÿӅWKHRKѭӟng mӟi. Ví dө:
vҩQÿӅ gì ÿã ÿѭӧc viӃt trong tài liӋu, sách JLiRNKRDWKѭӡQJÿã ÿѭӧc nghiên cӭu kӻ rӗi, không
còn gì ÿӇ bә sung thêm nӳa hoһc cái gì ÿã ÿѭӧc nhiӅu thӃ hӋ công nhұQOjÿ~QJWKì thѭӡng là
chҳc chҳQÿ~QJ0һc dù xác suҩWÿ~QJWURQJcác WUѭӡng hӧp này có thӇ là cao, QKѭQJkhông có
nghƭDOà cái gì cǊQJEҧRÿҧPOjÿ~QJ.
Xã hӝi luôn luôn phát triӇn, nhӳQJÿLӅXOjÿ~QJWURQJQKӳng JLDLÿRҥQWUѭӟFÿk\Uҩt có thӇ trӣ
thành không phù hӧSNK{QJÿ~QJQӳa trong thӡLÿLӇm hiӋn tҥLYjWURQJWѭѫQJODLNӃXÿӑc kӻ
tài liӋu, sách báo, suy nghƭ YӟLWѭ GX\SKҧn biӋn vӟi ý thӭc thӵc sӵ cҫu thӏ, hӑc cái hay cӫa
QJѭӡi khácÿӗng thӡi có sӵ nhұn xét, phê phán chúng ta sӁ thҩ\ÿѭӧc nhӳng khiӃm khuyӃt cҫn
bәVXQJĈyFKtQKOjQKӳng vҩQÿӅ khoa hӑc cҫn tìm kiӃm. 7ѭѫQJtӵ khi xem xét, quan sát mӝt
sӵ vұt, hiӋQWѭӧng, nӃXÿһt vҩQÿӅQJѭӧc lҥi vӟi cách nghƭWK{QJWKѭӡng, sӁ có thӇ xuҩt hiӋn
nhӳng vҩQÿӅ thú vӏ. Các nhà khoa hӑFWKѭӡng có cách suy nghƭQàyÿӇ thu nhұQÿѭӧc nhӳng
hiӇu biӃt vӅ dҥng thӭc cӫa vҩQÿӅ, nhìn nhұn vҩQÿӅGѭӟLFiFJyFÿӝ khác nhau.
Ví dө,WUѭӡng hӧp nhà bác hӑc Niu-WѫQTXDQViWTXҧWiRUѫLQKjYұt lý này không nghƭQKѭPӑi
QJѭӡi nghƭTXҧWiRUѫLOjOӁ bình thѭӡQJQKѭPӑi vұWNKiFUѫLPjOҥLÿһt vҩQÿӅ tҥi sao quҧ táo
NK{QJUѫLOrQSKtDWUrQPjOҥLUѫL[Xӕng mһWÿҩW"QKѭYұy có sӵ hҩp dүn giӳa các vұt thӇ? và lý
thuyӃt vҥn vұt hҩp dүQUDÿӡi.
Ví dөNKiF%DQÿҫu bánh xe cӫa tàu hӓa không có vành vì ngѭӡi ta gҳQYjQKWUrQÿѭӡng ray.
VҩQÿӅ an toàn cӫDÿRjQWjXÿѭӧc mô tҧOj³ÿѭӡng ray phҧLÿѭӧc sҧn xuҩWQKѭWKӃQjRÿӇ an
WRjQKѫQFKRÿRjQWjXNKLGLFKX\Ӈn”. Khi nghƭQJѭӧc lҥi “Bánh xe phҧLÿѭӧc thiӃt kӃQKѭWKӃ
QjRÿӇ bҧRÿҧm chҥy trrQÿѭӡng ray chҳc chҳQKѫQ"´WKì bánh xe có vành ÿ~FUDÿӡi.
Các lý thuyӃt mӟLWKѭӡng xuҩt hiӋn khi các nhà khoa hӑc quan sát thҩy các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng
không tuân theo các quy luұt ÿã ÿѭӧc công nhұn, tӯÿyÿһt giҧ thuyӃt khoa hӑc và tiӃn hành nghiên cӭu.
1KѭYұy, muӕn phát hiӋn vҩQ ÿӅ cách suy nghƭcҫn phҧi linh hoҥt và nhiӅuWUѭӡng hӧp phҧi
nghƭNK{QJWKHRFiFKQJKƭWK{QJWKѭӡng, nghƭQKӳQJÿLӅu không ai nghƭWӟi.ĈyFKtQKOjW˱GX\
sáng tR. Sáng tҥRELӇXKLӋQVӵOӋFKKѭӟQJYӟLQKӳQJWUҧLQJKLӋPYà thói quen cǊBiӃWcách
nghƭNKiFQJѭӡLOjÿLӅXNK{QJGӉGàng. Tuy nhiên, nӃXNK{QJGiPQJKƭNKiFWKì sӁNK{QJEDR
giӡFyÿѭӧFVӵViQJWҥR7Kành quҧFӫDVӵViQJWҥRGù ӣEҩWFӭOƭQKYӵFQào, lúc nào cǊQJÿѭӧF ÿiQKJLiFDR
4.1.2.9. Ghi li nhͷng ý nghƭEt cht ny sinh, nhͷng câu hi bt cht
xut hin không ph thuc vào lý do nào
NhӳQJQJѭӡi FyWѭGX\ nghiên cӭu nhiӅu khi suy nghƭWUăQWUӣ rҩt nhiӅu vӟi mӝt vҩQÿӅ gì ÿy
PjFKѭDFyOӡi giҧLÿiS hoһc bҩt chӧt quan sát thҩy mӝt sӵ kiӋQQjRÿyYjWURQJÿҫu sӁ xuҩt 66
hiӋn câu hӓi nghiên cӭu. HiӋQWѭӧQJQj\ÿѭӧc gӑi là “chӧt nҧy ý tѭӣng”. Vӟi các thiên tài, ý
Wѭӣng và sӵ thҩu hiӇu, ý tѭӣng và giҧi pháp có thӇ xuҩt hiӋQÿӗng thӡLQKѭPӝt ánh chӟp chӧt
lóe sáng vào bҩt kǤ thӡLÿLӇm nào: WUrQÿѭӡQJÿLGҥo,NKLÿDQJ tҳPNKLÿDQJQJӫ và cҧ khi suy
nghƭÿӃn mӝt sӕ vҩQÿӅ chҷng liên quan gì ÿӃn ý tѭӣQJÿy
Kinh nghiӋm thӵc tӃ cho thҩy, khi bҩt thình lình có thӇ chӧt nghƭUD thì thѭӡng phҧi ghi lҥi ngay
vì saXÿyFyWKӇ sӁ quên, không thӇ nhӟ lҥi mìnhÿã nghƭUDÿLӅu gì. Nhӳng ý nghƭEҩt chӧt này
có thӇ tӵ nhiên xuҩt hiӋn trong mӝt bӕi cҧnh,ÿLӅu kiӋn nhҩWÿӏnh, cǊQJcó thӇ xuҩt hiӋn mӝt
cách ngүu nhiênYjWKѭӡng là nhӳng ý hay. ThӵFUDÿyOjNӃt quҧ cӫa mӝt quá trình ҩp ӫ, suy
nghƭGài, WK{QJWLQÿã ÿѭӧFOѭXYjRWUtnhӟ dài hҥn, vào phҫn vô thӭc và có thӇ có ý nghƭDTXDQ trӑng.
Nên ghi chép vào sәWD\Pi\WtQKGѭӟi dҥQJFiFFKX\rQÿӅ và sҳp xӃp theo ÿӕLWѭӧng. Ví dө:
FKX\rQÿӅ cҧi thiӋn kinh doanh sӁFyFiFÿӕLWѭӧng: khách hàng, công ty, nhà cung cҩp, môi
WUѭӡng…; FKX\rQÿӅ sҧn xuҩt sӁFyFiFÿӕLWѭӧQJFRQQJѭӡi, vӕn, công nghӋ, trang thiӃt bӏ,
nhӳQJѭXWLrQVҧn phҭm, quá trình, mөc tiêu….
4.2. KӻQăQJÿһWYҩQÿӅPӝWFiFKFKtQK[iF
Sau khiÿã phát hiӋQYҩQÿӅ, phҧL[iFÿӏQKFKtQK[iFYҩQÿӅWUѭӟFNKLEҳWWD\Yào tìm cách giҧL
quyӃWYҩQÿӅ MuӕQ[iFÿӏQKchính xác vҩQÿӅphҧLÿһWUDFiFFkXKӓL
- MөFÿtFKFӫDWDOà gì? TҥLVDRWDPXӕQÿLӅXÿy ?
- BҧQFKҩWFӫDYҩQÿӅOà gì ?
- CҫQÿҥWÿѭӧFÿLӅXJì? BҵQJQKӳQJFiFKQào ?
- ĈiӅXJì ngăQFҧQYLӋFWKӵFKLӋQPөFÿtFKÿy"Lý do vì sao? TҥLVDROҥLQKѭYұ\"
- Cái gì sӁ[ҧ\UDNKLYҩQÿӅÿѭӧFJLҧLTX\ӃW"Có thӇÿӏQKWtQKÿӏQKOѭӧQJ vҩQÿӅÿѭӧFNK{QJ"
7LrXFKtÿӏQKOѭӧQJOà gì?
- VӟLQKӳQJFiFKQào có thӇgiҧLTX\Ӄt vҩQÿӅ" có bao nhiêu cách/SKѭѫQJiQ-$OWHUQDWLYHVÿӇ ÿҥWPөFÿtFK?
- GiӟLhҥQ1DUURZ'RZQFӫDYҩQÿӅOà gì? GiӟLKҥQYӅNK{QJJLDQWKӡLJLDQSKҥPYLUDVDR"
- GiҧLSKiSQào có thӇÿiSӭQJWӕWQKҩWFiFWLrXFKtÿһWUD"
1KѭYұ\,ÿӇ[iFÿӏQKFKtQK[iFYҩQÿӅ, chúng ta cҫQ xem xét vҩQÿӅÿyWӯQKLӅXNKtDFҥQh khác
nhau, nhìn nhұQYҩQÿӅWӯEên trong cӫDQy, hiӇXWKҩXÿiRÿѭӧFVӵYұWWӯEên trongĈLӅXQày sӁ
tҥRWKXұQOӧLNKLWìm cách giҧLTX\ӃWYҩQÿӅ
Ví dө: vҩQÿӅSKiWKLӋQ là cҫQOàm cái mӣKӝSWKLӃF thì vҩQÿӅÿһWUD sӁOà “tìm cách mӣFiFKӝS
thiӃF mӝWcách dӉGàng nhҩW´&iFKÿһWYҩQÿӅNKiFQKDXWKì sӁUDFiFJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅNKiF
QKDX&yQJѭӡLWìm cách tác ÿӝQJWӯErQQJRjLYjRÿӇPӣKӝSQên dөQJFөÿөFQҳSKӝSUDÿӡL
FyQJѭӡLOҥLKình dung cái hӝSQKѭPӝWTXҧFKXӕLFҫQEyFYӓQyYà cái vòng kéo mӣKӝSUD ÿӡL
ViӋF[iFÿӏQKFKtQK[iFYҩQÿӅrҩWTXDQWUӑQJYì nó làm cho vҩQÿӅWUӣQên khát quát, rõ ràng
và liên quan chһWFKӁÿӃQFiFKJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅPӝWFiFKQKDQKFKyQJKD\NK{QJ .KLÿѭӧF
hӓLVӁOàm gì nӃXÿѭӧFWK{QJEiRUҵQJPӝWVDRFKәLOӟQVӁYDFKҥPYà phá hӫ\WRàn bӝWUiLÿҩW
trong mӝWJLӡQKà bác hӑF(LQVWHLQÿã trҧOӡL{QJVӁGành 55 phút cho viӋFWìm xem có thӇWUình
bày rõ ràng câu hӓLQKѭWKӃQào và 5 phút còn lҥLÿӇJLҧLTX\ӃWQy Vì vұ\ÿӇ[iFÿӏQKFKtQK
xác vҩQÿӅ nên sӱGөQJQKӳQg góc nhìn khác nhau, dùng nhӳQJWӯQJӳNKiFQKDXÿӇGLӉQWҧ
vҩQÿӅquan sát vҩQÿӅWӯFiFYӏWUtNKiFQKDXbóc tách vҩQÿӅWKành các phҫQQKӓVӱGөQJ
nhiӅXFkXKӓLkhác nhau, mô tҧYҩQÿӅWKHRQKLӅXFiFK….
Có 4 cách WѭGX\ÿӇ[iFÿӏQKFKtQK[iFYҩQÿӅ: 67
- 7˱GX\WͳWU˱FUDVDX:
Phát hiӋQYҩQÿӅbҳWÿҫXYӟLYҩQÿӅÿһWUDvà tӯQJEѭӟFWìm ra giҧLSKiS[iFÿӏQKYҩQÿӅVX\
nghƭYà tҥRFiFêWѭӣQJNKiFQKDXFKҳWOӑFêWѭӣQJFKӑQêWѭӣQJKD\QKҩWĈk\OjFiFKWѭGX\
WKѭӡQJgһSnhҩW VӟLFiFKWѭGX\Qày chúng ta sӁÿLOҫQOѭӧWWӯQJEѭӟFPӝW, tӯ$WӟL%WӟL&
tӟL'WӟLJLҧLSKiS(%ѭӟFWUѭӟFVLQKUDEѭӟFVDXWKHRPӝWÿѭӡQJWKҷQJ liên tөF. A B C D E
Ví dө phát hiӋQYҩQÿӅ “mӝWVҧQSKҭPPӟLFӫDF{QJW\FyOѭӧQJEiQUDWKҩS´ bҳWÿҫXEҵQJ
viӋFWìm nguyên nhân, vӟLPӛLQJX\ên nhân tìm ra ÿӅXÿһWFkXKӓL “TҥLVDR[ҧ\UDÿLӅXQày”:
“ ThiӃWkӃVҧQSKҭPNpPEӏSKiWKLӋQTXiPXӝQ - TҥLVDR[ҧ\UDÿLӅXQày?”, “Nhân sӵEiQKàng
quá mӓQJ, trình ÿӝWKҩS - TҥLVDR[ҧ\UDÿLӅXQày?”, “ThiӃXtiӅQ quҧQJFiR - “TҥLVDR xҧ\UD
ÿLӅXQày?”, ³&KѭD[iFÿӏQKUõ thӏWUѭӡQJPөFWLêu, thҩWEҥLWURQJYLӋFWìm kênh phân phӕL - TҥL
sao xҧ\UDÿLӅXQày”… tӯÿysuy nghƭcác giҧLSKiS, chӑQJLҧLSKiSWӕLѭXSKKӧS
- 7˱GX\WͳVDXUDWU˱F:
Phát hiӋQYҩQÿӅbҳWÿҫXYӟLJLҧLphápWѭѫQJODL rӗLTXD\QJѭӧFWUӣOҥLxem sӵYLӋFGLӉQELӃQ
ra saoÿӇÿһWra vҩQÿӅFҫQJLҧLTX\ӃW ViӋFWѭӣQJWѭӧQJUDYҩQÿӅÿã ÿѭӧFJLҧLTX\ӃWFKRSKpS
tiӃSFұQYҩQÿӅWӯPӝWNKtDFҥQKNKiFYà giҧLTX\ӃWYҩQÿӅÿyWKHRKѭӟQJÿӕLOұS Quay trӣOҥL
vҩQÿӅFKRSKpSWDVX\QJKƭOLQKKRҥWKѫQQKӡWKD\ÿәLFiF\ӃXWӕFҩXWKành vҩQÿӅÿy
Câu hӓLÿһWUDFӫDOoҥLWѭGX\Qj\OjFiLJì cҧQWUӣQӃXWKӵFKLӋQJLҧLSKiSÿy"&iFKÿѫQJLҧQ
nhҩWÿӇYѭӧWTXDFҧQWUӣÿyOà cách nào?. Cách WѭGX\Qj\NK{QJWKHRWUình tӵFiFEѭӟFPà có
thӇÿѭDQJD\UDJLҧLSKiS(VDXÿyTXD\WUӣOҥL$Yà tìm cách ÿLÿӃQ(bҵQJFiFKTXD%WӟL&
tӟL'«. HoһFtìm cách ÿLÿӃQ(không nhҩWWKLӃWSKҧLWKHRÿ~QJWUình tӵ$BC mà có thӇ là ABGH A E A B C D E …
Ví dө: Nikola Tesla - QJѭӡLPӣUa thӡLNǤQăQJOѭӧQJÿLӋQWKѭӡQJWѭGX\EҵQJFiFK“tӯVDXUD
WUѭӟF´ nhӡFyNKҧQăQJWѭӣQJWѭӧQJWѭѫQJODL.KLFҫQFKӃWҥRWXDELQTeslaWѭӣQJWѭӧQJtrong
ÿҫXÿã tҥRUDÿѭӧFmӝWFiLWXDELQYà khӣLÿӝQJQyWXҫQVDXÿy{QJWKiRUӡLFiFEӝSKұQPi\
trong tѭӣQJWѭӧQJYà ghi chú chính xác chi tiӃWKDRPòn trên các bӝSKұQ.KLWXDELQWKұWUDÿӡL
nhӳQJP{WҧFӫD{QJYӅFiFEӝSKұQEӏPòn khӟSKRàn toàn vӟLWKӵFWӃ9ӟLWѭGX\Qj\7HVOD
khám phá ra tӯWUѭӡQJTXD\ tҥRQӅQWҧQJFKRSKiWPLQKGòng ÿLӋQ[RD\FKLӅXJL~SQăQJOѭӧQJ
ÿLӋQÿѭӧFSKkQEӕUӝQJUãi hѫQ
- 7˱GX\WͳG˱LOên trên:
Xem xét vҩQÿӅWKHR chiӅXKѭӟQJQJѭӧFOҥL, coi thӱWKiFKOjFѫKӝLÿҧRQJѭӧFYҩQÿӅ. Ĉk\Oj
FiFKWѭGX\QKìn vào mһWNKiFFӫDYҩQÿӅ 68
Ví dөKDLQJѭӡLFùng bán mӝWPһWhàng giày dép tӯKDLF{QJW\FҥQKWUDQKÿѭӧFFӱÿLQJKLên
cӭXWKӏWUѭӡQJӣPӝWQѭӟFNpPSKiWWULӇQ0ӝWQJѭӡLJӑLÿLӋQYӅF{QJW\: “chҷQJFyFѫKӝLQào
cҧYì ӣÿk\NK{QJFyDLÿLJLҫ\´QJѭӡLNLDJӑLÿLӋQQyL³&ѫKӝLWX\ӋWYӡLӣÿk\FKҷQJFyDLÿL
giҫ\Fҧ´ KKL+HQU\)RUGÿLYjRFRQÿѭӡQJNLQKGRDQK{W{ӣ0ӻÿã theo tѭGX\Qj\WKD\Yì
“ÿѭDPӑLQJѭӡLWӟLF{QJYLӋF´)RUGÿã ÿҧRQJѭӧFWKjQK³ÿѭDF{QJYLӋFWӟLPӑLQJѭӡL´Yà phát
minh ra dây chuyӅQVҧQ[XҩW.KL$O6ORDQWUӣWKành TәQJJLiPÿӕFWұSÿRàn General Motor
WKHRWѭGX\WK{QJWKѭӡQJOà mӑLQJѭӡLSKҧLWKDQKWRiQWLӅQ[HWUѭӟFNKLOiLQy6ORDQÿãÿҧR
QJѭӧFWKành “bҥQFyWKӇOiL[HWUѭӟFNKLEҥQWKDQKWRiQWLӅQ´YӟLSKѭѫQJWKӭFmua trҧJyS Khi
muӕQPӣPӝWQKà hàng, vӟLWѭGX\“tӯWUѭӟFUDVDX” sӁÿӏQKVҹQ thӵFÿѫQYӟLWѭGX\³tӯGѭӟL
lên trên” có thӇmӣQKà hàng không có thӵFÿѫQEҵQJFiFKÿҫXEӃSJLӟLWKLӋXFKRNKiFKFiF
loҥLWKӏWFiUDXSKөJLDYjÿӅQJKӏNKiFKFKӑQQKӳQJWKӭKӑWKtFKUӗLOàm món có chӭDQKӳQJ
thӭÿyÿһFELӋWFKRPӛLkhách hàng.
- 7˱GX\WͳWUên xuQJ:
Nhìn nhұQYҩQÿӅPӝWFiFKNKiFKTXDQWRàn cҧQKNK{QJEӏSKөWKXӝFYào cҧP[~F cá nhân,
cҧPQKұQÿѭӧFFiFTXDQÿLӇPFӫDQJѭӡLNKiF, sҹQsàng[HP[pWFiFTXDQÿLӇPFӫDQJѭӡLNKiF
ÿӇFyEӭFWUDQKWRàn cҧQKYӅYҩQÿӅPình quan tâm7ѭ duy này tҥRUD khҧQăQJKình dung hai
ý kiӃQNKiLQLӋPKDLKình ҧQKÿӗQJWKӡLWUiLQJѭӧFKD\PkXWKXүQYӟLQKDX, khҧQăQJWѭӣQJ
WѭӧQJQKӳQJÿLӇPJLӕQJQKDXQKӳQJVRViQKKD\WKұPFKtFҧQKӳQJQpWNKiFELӋWGҩXKLӋX
WѭѫQJÿӗQJJLӳDFiFÿӕLWѭӧQJtrong các lƭQKYӵFNKiFQKDX.
TiӃQ Vƭ$OEHUW 5RWKHQEHUJ - nhà khoa hӑFQәL WLӃQJYӅ TXiWUình sáng tҥRJӑL WѭGX\tӯ WUên
xuӕQJ là “Tѭ duy Janusian” (tên Chúa cӫDQJѭӡL/D0ã vӟLKDLPһWQKìn vӅKDLKѭӟQJNKiF
QKDX7ѭGX\Qj\JL~SWìm ra nhanh chóng các mӕLliên hӋJLӳDFiFYҩQÿӅFөWKӇYӟLYҩQÿӅ
tәQJWKӇ, dung hòa ÿѭӧFFiFPkXWKXүQQKӳQJÿLӅXÿӕLOұS.
Khi nhұQELӃWFiFTXDQÿLӇPNKiFQKDXVӁWìm ra các giҧLSKiSWKành công, nhìn nhұQYҩQÿӅ
NKiFKTXDQKѫQ, thҩ\ÿѭӧFPӑLSKtD. NhӳQJQJѭӡLQәLWLӃQJFyWѭGX\Qj\Oj(LQVWHLQ0R]DUW
Edison, Van Gogh, Pasteur, Picasso, Bohr …. Einstein có khҧQăQJWѭӣQJWѭӧQJPӝWYұWYӯD
chuyӇQÿӝQJ YӯDÿӭQJ\ên cùng mӝW O~F trong vұWOê Yà xây dӵQJSKpSWѭѫQJÿӗQJ WKX\ӃW
WѭѫQJÿӕLÿӇ SKҧQiQK ÿLӅXQày; Louis Pasteur khám phá ra ÿӏQKOXұWPLӉQ GӏFK, Niels Bohr
phát hiӋQiQKViQJYӯDOà hҥWYӯDOà sóng ….
Trong nghiên cӭXNKRDKӑFNhi chӑQPӝWÿӅWài nghiên cӭXQJѭӡLQJKLên cӭXSKҧLWӵKӓLFy
vҩQÿӅQJKLên cӭXKD\NK{QJ"1ӃXFyYҩQÿӅWKì nghiên cӭXQӃXNK{QJFyYҩQÿӅWҩWQKLên
không thӇ QJKLên cӭX. BҩW kǤ PӝW ÿӅ Wài nào cǊQJ ÿѭӧF ÿһF WUѭQJ EӣL mөF WLêu, mөF ÿtFK
nghiên cӭXFiFnhiӋPYөQJKLên cӭXSKҥPYLQJKLên cӭX, có khách thӇQJKLên cӭXÿӕLWѭӧQJ
nghiên cӭXÿӕLWѭӧQJNKҧRViWFөWKӇFyý nghƭDULêngĈӗQJWhӡLQJѭӡLQJKLên cӭXFǊQJSKҧL
[iFÿӏQKYҩQÿӅQJKLên cӭXFòn mӟLKD\NK{QJ"9ҩQÿӅQJKLên cӭXFyYӯDWҫPYjÿ~QJFKX\rQ
môn cӫDPình ÿӇJLҧLTX\ӃWKD\NK{QJ"1ӃXYҩQÿӅQJKLên cӭXFyOLrQTXDQÿӃQQKӳQJFKX\ên
môn khác thì mӡLWKrPQJѭӡLFӝQJWiFFyFKX\ên môn trên lƭQKYӵFҩ\KRһFFyWKӇWKD\ÿәLÿӅ
tài khác, hoһFWKXKҽSÿӅWài lҥLFKRYӯDYӟLÿLӅXNLӋQYà khҧQăQJFKX\ên môn cӫDPình.
NӃX[iFÿӏQKÿѭӧFYҩQÿӅQJKLên cӭXUõ ràng sӁQҳPYӳQJÿѭӧFPөF WLêu, mөFÿtFKQJKLên
cӭXYà xácÿӏQKÿ~QJnhiӋPYөQghiên cӭXJL~SQJѭӡLQJKLên cӭXELӃWFҫQSKҧLOàm gì ÿӇÿҥW
ÿѭӧFPөFÿtFKWKXWKұSWѭOLӋXӣÿkXWKXWKұSWѭOLӋXQào cҫQWKLӃWFKRÿӅWài? TӯÿyQJѭӡL
nghiên cӭXWUiQKWUѭӡQJKӧSWKXWKұSWѭOLӋXQKLӅXQKѭQJNK{QJFyJLiWUӏOXұQFӭNK{QJViW
vӟLYҩQÿӅFӫDÿӅWài, vӯDSKtF{QJVӭF, vӯDNKy[ӱOê;iFÿӏQKÿѭӧFYҩQÿӅFҫQQJKLên cӭX
còn giúp ngѭӡLQJKLên cӭXKình thành nên giҧWKX\ӃWQJKLên cӭXÿ~QJKѭӟQJ
4.3. KӻQăQJ ÿһWWên hay cho vҩQÿӅ 69
ViӋc ÿһt tên cho vҩQÿӅ (ÿҫXÿӅ) hay ÿһt tên ÿӅ tài nghiên cӭu cҫn phҧi suy nghƭhӃt sӭc cҭn
thұn vì ÿҫXÿӅWrQÿӅ tài là phҫQWiFÿӝng mҥnh ÿӃn QJѭӡLÿӑFWUѭӟc tiên. Trong nhiӅu WUѭӡng
hӧp nguyên nhân khiӃQQJѭӡLWD ÿӑc là vì ÿҫXÿӅ/WrQÿӅWjLÿyÿ~QJOjYҩQÿӅQJѭӡLWDÿDQJ
quan tâm tӟi nó hoһFÿѫQJLҧn chӍ vì ÿҫXÿӅWrQÿӅ tài ÿyTXiKD\TXiKҩp dүn nên thu hút sӵ
chú ý. NӃXÿҫXÿӅ/WrQÿӅ tài ÿһt không hay sӁ không hҩp dүQQJѭӡLÿӑc và kӃt quҧ là bài viӃt,
công trình cӫa mình ÿã bӓ ra nhiӅu công sӭc dӉ bӏ bӓ qua hoһc có rҩWtWQJѭӡi quan tâm tӟi. Hãy
cӕ gҳng diӉn tҧ vҩQÿӅ bҵng ngôn ngӳ chuҭn mӵc.
.KLÿһWÿҫXÿӅWrQÿӅ tài phҧLÿҧm bҧo các yêu cҫu:
- Tính hp dn: lӵa chӑn ngôn tӯ sҳc sҧo, bҧRÿҧm tӯng tӯÿӅXÿiQJJLi, tránh dùng các câu
sáo rӛng không thӇ hiӋn nӝi dung thông tin hoһFFiFFkXÿã quá nhàm. Chӑn các tӯÿӝFÿiRWKӇ hiӋn nӝi dung thông tin.
- Tính khoa hc: ÿҫXÿӅWrQÿӅ tài phҧi có ý nghƭDUõ ràng, khúc chiӃt, chӍ có mӝt nghƭDWUiQK
ÿѭDQӝi dung phӭc tҥp và các con sӕ không cҫn thiӃt vào. Sӕ Oѭӧng tӯ cӫDÿҫXÿӅNK{QJÿѭӧc
phép nhiӅu, không ÿѭӧc dài quá, phҧi mҥch lҥc, ngҳn gӑn, xúc tích, phҧQiQKÿѭӧc nӝi dung
chính yӃu và mөc tiêu, mөFÿtFK chӫ yӃu cӫa vҩQÿӅÿӅ tài.
Không nên dùng nhӳng cөm tӯFyÿӝ bҩWÿӏnh cao vӅ thông tin (ví dө%ѭӟFÿҫu tìm hiӇu vӅ...;
Thӱ bàn vӅ…; Mӝt vài suy nghƭ vӅ…; v.v…). HӃt sӭc tránh dùng hai tӯ khi có thӇ dùng mӝt,
tránh dùng các tӯ viӃt tҳt.K{QJÿѭӧc dùng nhiӅu dҩu chҩm, phҭy trongÿҫXÿӅ vì có thӇ gây
rӕi mҳt và khó hiӇu. Nên dQJÿӝng tӯ chӫÿӝng chӭNK{QJQrQGQJÿӝng tӯ bӏÿӝQJÿӇÿҫu
ÿӅWrQÿӅ tài ngҳn gӑn và mҥnh.
Ngoài ra, trongÿҫXÿӅWrQÿӅ tài cӕ gҳng hҥn chӃ lҥm dөng, sӱ dөng tùy tiӋn dùng nhӳng cөm
tӯ chӍ mөFÿtFKWKѭӡng mӣÿҫu bҵng nhӳng tӯQKѭÿ, nhm, góp phn (ví dө: (…) nhm nâng
cao chWO˱ng…; (…) ÿ phát triQQăQJO͹c cnh tranh; (…) góp phn vào….) trong nhӳng
WUѭӡng hӧp không chӍUDÿѭӧc nӝi dung thӵc tӃ cҫn làm.
- Tính chính xác: ÿҫXÿӅWrQÿӅ tài phҧi bҧRÿҧm tính chính xác. Tính chính xác thӇ hiӋn ӣ chӛ
tuyӋWÿӕi không có lӛi ngӳ pháp, lӛi chính tҧ, không sai vӅ nӝi dung khoa hӑc.
- Tính hp lý: ÿҫXÿӅWrQÿӅ tài phҧi phҧQiQKF{ÿӑng nhҩt nӝi dung nghiên cӭu cӫDÿӅ tài.
Nên tránh dùng tӯ bóng bҭy khi có thӇ dùng tӯÿѫQJLҧn, dӉ hiӇu mà vүn hiӋu quҧ, không nên
dùng tӯ có ý nghƭDҭn dөVkX[Dÿk\OjVӵ khác biӋt vӟLFiFKÿһt tên tác phҭPYăQKӑc). Không
ÿѭӧc lҥm dөQJFiFKFKѫLFKӳ vì nӃu ngôn tӯGQJFKѭDWKұWÿҳWJLiFKѫLFKӳ sӁ phҧn tác dөng.
NӃXÿҫXÿӅ dài 2,3 dòng thì ngҳt dòng phҧLÿ~QJFKӛ[iFÿӏQKÿLӇm ngҳt dòng ÿ~QJÿӇ không
làm hӓng nӝi dung thông tin).
- Hình thͱcÿp: trình bày ÿҽp mҳt, vӯa vһn vӟi khoҧng trӕng.
6DXNKLÿһt tên cҫn hӓi ý kiӃn cӫa mӑLQJѭӡi và tiӃp thu ý kiӃn. NӃu có ý kiӃn cho rҵng “ÿҫu
ÿӅWrQÿӅ tài nghe rҩWNrXQKѭQJNK{QJUõ nghƭD´WKì phҧi suy nghƭYà sӱa lҥi.
Muӕn có mӝt ÿҫXÿӅWrQÿӅ tài hay phҧL[iFÿӏnh nhӳng tӯ nào là tӯ khóa (tӯ quan trӑng nhҩt)
YjWKD\ÿәi chúng nhiӅu lҫnÿӇ xem dùng tӯQjRKD\KѫQWìm xem có tӯ khác có thӇGQJÿѭӧc
không (nhҩt là nhӳng tӯÿӗng nghƭDWӯ nào gӧLOrQÿѭӧc sӵ xúc cҧm mҥnh mӁ cӫDQJѭӡLÿӑc
thì chӑn tӯ ÿyNgoài ra cǊng có thӇ bҵQJFiFKWKD\ÿәi trұt tӵ tӯÿӇ diӉQÿҥt tên ÿӅ tài cho hay KѫQ . 70
Tӯ ngӳ cӫDÿҫXÿӅWrQÿӅ tài nӃXÿѭӧc lӵa chӑn cҭn thұQÿҧm bҧo các yêu cҫu trên sӁ có sӭc
mҥnh lӟn lao, không chӍ giúp cho bài viӃt hҩp dүn, thu hút mà có tác dөQJOjPFKRQJѭӡLÿӑc
cҧm nhұn thҩy sӵ nghiêm túc cӫDQJѭӡi viӃWYjÿiQKJLiFDRYӅ mình.
Do mӝWÿӅ tài nghiên cӭu khoa hӑc phҧi bҧRÿҧm tính khoa hӑc, tính mӟi, tính thӵc tiӉn và tính
khҧ thi nên nӃXÿҫXÿӅWrQÿӅ tài mà phҧn ánh ÿѭӧc nhӳng vҩQÿӅ cҩp bách, ÿiSӭng nhӳQJÿòi
hӓi cҩp bách cӫa thӵc tӃ ViӋW1DPPjFKѭDWӯng có tác giҧ nào thӵc hiӋn thì sӁ rҩWÿѭӧc trân
trӑng và gӧi mӣÿѭӧc sӵ chú ý, quan tâm cӫa nhiӅXQJѭӡi. Câu h 4 ӓLFKѭѫQJ
1. XuҩWSKiWÿLӇPÿӇSKiWKLӋQPӝWYҩQÿӅOà gì? Anh (chӏKLӋQÿDQJTXDQWkPÿӃQYҩQÿӅJì? TҥLVDR"
2. VҩQÿӅ khoa hӑc là gì?. Tҥi sao vҩQÿӅ khoa hӑc luôn luôn là khӣi nguӗn cӫa mӑi nghiên cӭu khoa hӑc?.
3. Làm thӃQjRÿӇ phát hiӋQÿѭӧc nhӳng vҩQÿӅ khoa hӑc?
4. MuӕQ[iFÿӏQKFKtQK[iFYҩQÿӅSKҧLlàm gì? Có bao nhiêu cách WѭGX\ÿӇ[iFÿӏQKFKtQK
xác vҩQÿӅ" Cho mӝWVӕYtGөPLQKKӑD
5. Muӕn ÿһt tên mӝt vҩnÿӅ (tên mӝt ÿӅ tài) hay phҧLÿҧm bҧo nhӳng yêu cҫu nào?
Bài tұp thӵFKjQKFKѭѫQJ4
Bài tұp 1. Sӱ dөng các kӻQăQJSKiWKLӋn vҩQÿӅÿӇ phát hiӋn mӝt vҩQÿӅ bӭc xúc trong cuӝc
sӕng cҫn giҧi quyӃt. Lý giҧi tҥi sao lҥLTXDQWkPÿӃn vҩQÿӅÿy"
Bài tұp 2. Chӑn 3 vҩQÿӅ bҧn thân quan tâm nhҩt trong cuӝc sӕng hiӋn nay. Hãy ÿһt tên hay cho
3 vҩQÿӅQj\ÿӇWKXK~WQJѭӡi khác cùng quan tâm tӟi các vҩQÿӅÿy
Bài tұp 3. Tham khҧo WrQÿӅ tài (tài liӋu trong CSDL cӫDWKѭYLӋQÿLӋn tӱÿѭDUDQKұn xét
vӅFiFKÿһWWrQÿӅ tài cӫa các tác giҧ.
Tài liӋu tham khҧRFKѭѫQJ4
1.VǊ&DRĈjP3KѭѫQJSKiSOXұQQJKLên cӭXNKRDKӑF H.: NXB Khoa hӑFYà kӻWKXұW2002. - Tr. 43-48; Tr.145-147.
2. KӻQăQJYLӃt bài.-H.: NXB Thông tҩn, 2006.- Tr. 13-19.
3. NguyӉn Duy BҧR 3KѭѫQJSKiS OXұn nghiên cӭu khoa hӑc và thӵc hiӋQ ÿӅ tài nghiên cӭu
khoa hӑF+1;%%ѭXÿLӋn, 2007.- Tr.30-34.
0LFKDHO0LFKDONRĈӝWSKiVӭFViQJWҥR%tPұWFӫDQKӳQg thiên tài sáng tҥR-H.: NXB tri
thӭF- 402 tr. 71 &KѭѫQJ5
CÁC KӺ1Ă1**,ҦI QUYӂT VҨ1Ĉӄ
MөFWLêu nghiên cӭX -
BiӃWFiFKÿһWgiҧWKX\ӃW cho vҩQÿӅ mình quan tâm. -
NҳPYӳQJFKӭFQăQJWKXӝFWtQKFӫDJLҧWKX\ӃWSKkQORҥLÿѭӧFFiFJLҧWKX\ӃW -
NҳPÿѭӧFFiFSKѭѫQJSKiSWѭGX\VX\OXұQÿӇWLӃSFұQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ. -
%ѭӟFÿҫXWhành thҥRFiFSKѭѫQJSKiSWLӃSFұQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅQKѭcách thӭFOӑFWK{QJ
tin cӕWOõi trong các tài liӋXWKDPNKҧR cách thӭFSKkQWtFKWәQJKӧSWK{QJWLQcách thӭFSKӓQJ
vҩQ, TXDQViWÿLӅXWUDÿӇWKXWKұSWK{QJWLQ, cách xӱOêWK{QJWLQ nhҵPgiҧLTX\ӃWvҩQÿӅ.
5.1. ĈһWJLҧWKX\ӃWcho vҩQÿӅ
Sau khi tìm ra vҩQ ÿӅ TXDQWUӑQJ FҫQJLҧL TX\ӃW WURQJY{ Vӕ VӵYұW KLӋQ WѭӧQJ[XQJ TXDQK
nghƭDOj ÿã “làm ÿ~QJ YLӋF´FK~QJWD Fòn cҫQSKҧL Oàm viӋF ÿ~QJFiFKQӳD WKì sӁPDQJ OҥL thành công.
5.1.1. Khái niӋPJLҧWKX\ӃW ĈӏQKQJKƭD:
GiWKX\WOà nhͷQJSKiQÿRiQÿ˱FV͵GQJÿJLLWKtFKWPWKLPWYQÿFK˱DFyOuQ
cͱYjFK˱Dÿ˱FOXQFKͱQJ.
Trong nghiên cӭXNKRDKӑF, giҧWhuyӃWQJKLên cӭX(research hypothesis) là mӝt nhұQÿӏQKVѫ
bӝ, là chiӅXKѭӟQJJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅQJKLên cӭX, hoһc mӝt kӃt luұn mang tính giҧÿӏQKWUѭӟc
mӝt vҩQÿӅ khoa hӑc, mӝt câu hӓi vӅ bҧn chҩt cӫa sӵ vұt, hiӋQWѭӧQJKD\SKѭѫQJSKiSQKұn
biӃt chúng. Giҧ thuyӃt gҳn liӅn vӟi nghiên cӭu, giҧ thuyӃt cǊQJlà khӣLÿLӇm cӫa mӑi khoa hӑc.
Giҧ thuyӃWGRQJѭӡi nghiên cӭXÿѭDUDÿӇ chӭng minh hoһc bác bӓ.
Giҧ thuyӃt là mӝt trong nhӳng hình thӭc, nhӳQJNKkXWURQJWѭGX\O{JtFÿӇ nhұQÿѭӧc nhӳng tri thӭc mӟi.
Ĉt gi thuyWOjÿ˱DUDQKQÿnh v mc tiêu, vFRQÿ˱QJÿÿWÿ˱c mc tiêu ca mt
ÿ tài nghiên cͱu khoa hFWU˱FNKLE˱FYjRJLDLÿRn th͹c hin nhim v nghiên cͱu.
1KѭYұy, giҧ thuyӃt muӕQÿѭӧc công nhұn thì còn phҧLÿѭӧc chӭng minh. Nói mӝt cách khác,
khi ÿѭDUDPӝt vҩQÿӅ khoa hӑFÿѭDUDPӝt luұQÿӅ ÿӇFySKѭѫQJKѭӟQJKjQK ÿӝng,QJѭӡi
nghiên cӭXWKѭӡng phҧLÿѭDUDKD\Gӵ kiӃn vӅ kӃt quҧ nghiên cӭu phҧLQKѭWKӃQjRSKѭѫQJ
SKiSYjFRQ ÿѭӡQJÿӇ tiӃn hành nghiên cӭu là gì? ĈyFKtQK OjFiFJLҧ thuyӃt. Tӯ nhӳng giҧ
thuyӃWÿyQJѭӡi nghiên cӭX[iFÿӏnh cách thӭFYjFiFÿLӅu kiӋQÿӇÿҥWÿѭӧc mөc tiêu nghiên
cӭu, nhiӋm vө nghiên cӭu ÿã [iFÿӏnh.
Các giҧ thuyӃt có tác dөQJÿӏQKKѭӟng cho viӋc chuҭn bӏ mӑLÿLӅu kiӋQYjSKѭѫQJWKӭc tiӃn
hành nghiên cӭu. Trong cҩu trúc logic cӫa nghiên cӭu, giҧ thuyӃt nҵm trong luұQÿӅ.ĈӇ chӭng
minh hoһc bác bӓ giҧ thuyӃt cҫn phҧi có các luұn cӭ và luұn chӭng. 72
5.1.2. Mӕi quan hӋ giӳa vҩQÿӅ khoa hӑc và giҧ thuyӃt
Trong hoҥWÿӝng nghiên cӭu khoa hӑc giҧ thuyӃt luôn luôn gҳn liӅn vӟi nghiên cӭu. Tӯ mӝt vҩn
ÿӅ khoa hӑc - là mӝt câu hӓi có tính khái quát vӅ mӝt nӝi dung khoa hӑFPjQJѭӡi nghiên cӭu
TXDQWkPÿӃn, khoa hӑFFKѭDJLҧi quyӃWÿѭӧFQJѭӡi nghiên cӭu cҫQÿѭDUDPӝt ý tѭӣng nghiên
cӭu, có nghƭDOà cҫn hình dung ra trѭӟc nӝi dung cҫn thӵc hiӋn là gì, mөc tiêu, mөFÿtFKFҫQÿҥt
ÿѭӧc ra sao, nhiӋm vө nghiên cӭu cҫn thӵc hiӋn là nhӳng nhiӋm vөQjRSKѭѫQJSKiSFyWKӇ áp
dөQJÿӇ thӵc hiӋQÿѭӧc nhiӋm vө nghiên cӭXÿһt ra là gì?. Trên cѫVӣ ý tѭӣQJÿyKình thành
các luұQÿӅ YjÿѭDUDFiFJLҧ thuyӃt cho tӯng luұQÿӅ.
Mӕi liên hӋ giӳa vҩQÿӅ khoa hӑc và giҧ thuyӃt thӇ hiӋnQKѭVDX
Quan sát  phát hiӋn vҩQÿӅ khoa hӑc  Hình thành ýWѭӣng khoa hӑc  Giҧ thuyӃt khoa hӑc.
Câu hӓLNKiLTXiW ÿһt ra (phát hiӋn vҩQÿӅ) éÿӏnh vӅFiF SKѭѫQJiQ WUҧ lӡi câu hӓi, hình
dung nӝi dung, mөc tiêu, nhiӋm vөSKѭѫQJSKiSQJKLrQFӭu (ý tѭӣng)  Câu trҧ lӡi dӵ kiӃn (giҧ thuyӃt).
1KѭYұy, sau khi xuҩt hiӋn vҩQÿӅQJѭӡi nghiên cӭu cҫn có ý tѭӣng khoa hӑc (loҥLSKiQÿRiQ
mang tính trӵc cҧm, FKѭDFyÿҫ\ÿӫ luұn cӭ). NghƭDOà hình dung ra nӝi dung chính và thành
phҫn cӫa các nӝi dung, mөc tiêu cho tӯng nӝi dung cөc bӝ lүn nӝi dung tәng thӇ; hình dung ra
nhiӋm vөFiFSKѭѫQJSKiSFyWKӇ áp dөQJÿӇ thӵc hiӋn tӯng nӝi dung cӫDÿӅ tài.
Ý tѭӣng khoa hӑFOjJLDLÿRҥn tiӅn giҧ thuyӃWÿ{LNKL[Xҩt hiӋn rҩt nhanh và phҧi ghi lҥi mӝt
FiFKÿҫ\ÿӫ. TӯÿyQJѭӡi nghiên cӭu có thӇ hình thành luұQÿӅ tәng quát và các luұQÿӅ phө,
VDXÿyVӁ hình thành các giҧ thuyӃWWѭѫQJӭng, trҧ lӡLVѫEӝ vào câu hӓLÿã ÿһt ra và cҫn tiӃp tөc chӭng minh.
Tӯ vҩQÿӅ khoa hӑc tӟi giҧ thuyӃt khoa hӑc là mӝWJLDLÿRҥn lұp luұn liên tөc, vұn dөng kiӃn
thӭc mӝt cách tәng hӧSĈk\OjJLDLÿRҥQÿҫXWѭFKҩt xám quan trӑng.
5.1.3. ChӭFQăQJFӫa giҧ thuyӃt
Giҧ thuyӃt có hai chӭFQăQJ chính:
- ChӍ rõ bҧn thân giҧÿӏnh vӅ sӵ tӗn tҥi hay không tӗn tҥi cӫa mӝt sӵ vұt, hiӋQWѭӧQJQjRÿy
- ChӍ mӝt quá trình lôgíc dүQÿӃn giҧ thuyӃt và viӋc kiӇm tra, chӭng minh giҧ thuyӃt.
Ví dө: trong sinh hӑc, khi nghiên cӭu tính di truyӅn cӫa sinh vұt, ngѭӡiWDÿã ÿѭDUDJLҧ thuyӃt
là do có Gen di truyӅn. Giҧ thuyӃWQj\ÿã ÿӏQKKѭӟng cho các nhà khoa hӑFÿLVkXQJKLrQFӭu
vӅ cҩu trúc tӃ bào và tӯÿy Gҫn dҫQ [iFÿӏQK ÿѭӧc các Gen di truyӅn; Trong vǊ WUө hӑF ÿӇ
nghiên cӭu thành phҫn cҩu tҥo và các tính chҩt khác cӫa sao HӓaQJѭӡi ta cǊQJSKҧi ÿѭDUDFiF
giҧ thuyӃWWUѭӟc khi bҳt tay tiӃn hành nghiên cӭu cho tӯng vҩQÿӅ cө thӇ. Tӯ giҧ thuyӃt cho rҵng
trên sao hӓa có thӇFyQѭӟFQJѭӡi ta mӟi thiӃt lұSSKѭѫQJSKiS[iFÿӏQKQѭӟc trên các con tàu
WKăPGò sao hӓa và chuҭn bӏ các dөng cөYjSKѭѫQJWLӋQÿӇWKăPdò và khám phá thành phҫn
cӫDQѭӟc mӝt cách thích hӧp.
Trong sҧn xuҩt và kinh doanh muӕQ[iFÿӏnh chiӃQOѭӧc sҧn xuҩt, kinh doanh phù hӧSÿHPOҥi
lӧi nhuұn cao cho doanh nghiӋp phҧi tiӃn hành nghiên cӭu nhu cҫu xã hӝLÿӕi vӟi sҧn phҭm;
khҧQăQJFҥnh tranh cӫa sҧn phҭm trên các thӏWUѭӡng, các yӃu tӕOLrQTXDQÿӃn giá thành sҧn
phҭm, phҧi ÿѭD UD ÿѭӧc các giҧ thuyӃW ÿӏQK Kѭӟng cho hoҥW ÿӝng sҧn xuҩt kinh doanh cӫa doanh nghiӋp. 73
1KѭYұy viӋF ÿһt giҧ thuyӃW ÿóng vai trò quan trӑng trong nghiên cӭu,ÿӏQK Kѭӟng cho hoҥt
ÿӝng nghiên cӭu. GiҧWKX\ӃWQJKLên cӭXÿѭӧF[iFOұSWUrQFѫVӣWKDPNKҧRFySKê phán và
ÿiQKJLiQKLӅXF{QJWUình nghiên cӭXFyOLrQTXDQÿӃQFKӫÿӅQJKLên cӭX*LҧWKX\ӃWQJKLên
cӭXOà mӝWWURng nhӳQJFăQFӭKình thành các nӝLGXQJQJKLên cӭXOjFăQFӭÿӇ[iFÿӏQKFKLӅX
KѭӟQJWKXWKұSWK{QJWLQ
7K{QJWKѭӡQJ, thӵFKLӋQPӝWÿӅWài nghiên cӭXOà quá trình chӭQJPLQKPӝWKRһFPӝWVӕOXұQ
ÿLӇPNKRDKӑFJLҧWKX\ӃWÿѭӧFFRLOjEѭӟFNKӣLÿҫXWURQg quá trình ÿy
5.1.4. Các thuӝc tính cӫa giҧ thuyӃt
Giҧ thuyӃt có các thuӝFWtQKFѫEҧn sau:
a. Tính giÿnh
Giҧ thuyӃt là mӝt nhұQÿӏQKFKѭDFKҳc chҳn, muӕQÿѭӧc chҩp nhұn còn phҧLÿѭӧc chӭng minh
(choGWUѭӟFNKLÿѭDUDPӝt giҧ thuyӃWQJѭӡi nghiên cӭu ÿã có mӝWOѭӧng kiӃn thӭc, có sӵ hiӇu
biӃt nhҩWÿӏnh, ÿã thu thұSÿѭӧc FiFWK{QJWLQVѫEӝ và lұp luұn logic, liên kӃt các sӵ kiӋnÿӇ
ÿѭD UD JLҧ thuyӃt). Giҧ thuyӃt có thӇ ÿѭӧF ÿһWUD ÿ~QJ Yӟi bҧn chҩt sӵ vұt, hiӋQ Wѭӧng; Giҧ
thuyӃt cǊQJFyWKӇ sai và bӏ bác bӓ.
Nói mӝt cách khác giҧ thuyӃt mӟi chӍ là mӝt giҧÿӏnh. ChӭQJPLQKWtQKÿ~QJÿҳn cӫa mӝt giҧ
thuyӃt là mӝt viӋc làm phӭc tҥp, phҧi xem xét nhiӅu khía cҥnh và vұn dөng nhiӅu tri thӭc khác
nhau. Phҧi thu thұp luұn cӭ tӯ lý thuyӃt, tiӃn hành các pKѭѫQJSKiS QJKLrQFӭu. Trong quá
trình nghiên cӭu hoһc qua khҧo nghiӋm thӵc tӃ, giҧ thuyӃt có thӇ bӏÿә vӥ.
E7tQKÿDSK˱˯QJiQ
ĈӇ trҧ lӡi cho mӝt vҩQÿӅ khoa hӑc có thӇ ÿһt ra nhiӅu giҧ thuyӃt. Ví dө nghiên cӭu vӅ quá trình
tiӃn hoá cӫDORjLQJѭӡi, có các giҧ thuyӃt khác nhau: giҧ thuyӃt cӫa tôn giáo, thuyӃt tiӃn hoá cӫa
Darwin, thuyӃt di truyӅn; Nghiên cӭu vӅ cҩu tҥo cӫa vұt chҩt, có các giҧ thuyӃt khác nhau vӅ
cҩu tҥo cӫa nguyên tӱ hay cҩu tҥo cӫa phân tӱ; Nghiên cӭu vӅ thӏWUѭӡng dӏch vө tài chính có
các giҧ thuyӃt khác nhau vӅ chӫng loҥi sҧn phҭm, vӅ khách hàng cӫa dӏch vө; Nghiên cӭu vӅ
khu vӵc kinh tӃ phi chính thӭc có các giҧ thuyӃt khác nhau vӅ sӵ tӗn tҥLYj[XKѭӟng phát triӇn,
sӵ chuyӇQ ÿәi, hұu quҧ Yj WiF ÿӝng vӅ mһt kinh tӃ - xã hӝi cӫa khu vӵc kinh tӃ phi chính thӭc….
1KѭYұy, tUѭӟc mӝt vҩQÿӅ nghiên cӭu không phҧi chӍ có mӝt câu trҧ lӡi duy nhҩt.
c. Tính d bin
Do khoa hӑc và công nghӋ ngày càng phát triӇn, tri thӭc cӫDORjLQJѭӡi vӅ thӃ giӟi tӵ nhiên, xã
hӝLYjWѭGX\FǊQJQJày mӝt nhiӅuÿѭӧFÿәi mӟi. Vӟi các tri thӭc mӟi, mӝt giҧ thuyӃt hôm nay
ÿ~QJ, ngày mai có thӇ không còn thích hӧp nӳa. Vì vұy, mӝt giҧ thuyӃt luôn có tính dӏ biӃn, dӉ
bӏWKD\ÿәLWKHRÿLӅu kiӋn hoàn cҧnh cө thӇ. Giҧ thuyӃt có thӇ nhanh chóng bӏ xem xét lҥi do sӵ
phát triӇn cӫa nhұn thӭc.
5.1.5. Các tLrXFKtÿӇÿѭDUDJLҧ thuyӃt
ViӋFÿѭDUDPӝt giҧ thuyӃt không ÿѭӧc tùy tiӋn. Giҧ thuyӃt phҧi dӵa trên nhұn thӭc khoa hӑc,
bҧn thân giҧ thuyӃt cǊQJ Oà mӝt nhұn thӭc khoa hӑc QrQ NKL ÿһt giҧ thuyӃt phҧi tuân theo
nguyên lý cӫa nhұn thӭc luұn. NghƭDOà muӕnÿѭDUDPӝt giҧ thuyӃt cҫn phҧi dӵDWUrQFiFFăQ 74
cӭ khoa hӑc và thông qua lұp luұn lôgíc mӝt cách liên tөFÿӇÿLWӯ vҩQÿӅ khoa hӑc, tӯ mӝt luұn
ÿӅ tӟi giҧ thuyӃt. MuӕnÿѭDUDPӝt giҧ thuyӃt khoa hӑc phҧi theo các tiêu chí sau:
a. Gi thuyt phi d͹a WUrQF˯V quan sát
Theo quy luұt cӫa nhұn thӭc, "Tӯ trӵFTXDQVLQKÿӝQJÿӃQWѭGX\WUӯXWѭӧng, tӯWѭGX\WUӯu
Wѭӧng trӣ lҥi thӵc tiӉn", nhұn thӭc phҧLÿLWӯÿѫQJLҧQÿӃn phӭc tҥp, tӯ cөc bӝ tӟi toàn cөc, tӯ
FKѭDKRjQFKӍnh tӟi hoàn chӍnh. Vì vұy, mӑi giҧ thuyӃt phҧi dӵa trên quan sát, có thӇ là bҵng
bҩt cӭ hình thӭc quan sát nào: quan sát bҵng thӏ giác, thính giác, khӭu giác, xúc giác mӝt cách
trӵc tiӃSKD\ÿӑc và nghiên cӭu tài liӋu, làm thí nghiӋm, thӵc nghiӋm hay kӃt hӧp cӫa nhiӅu
hình thӭFNKiFQKDXÿӇ có thêm thông tin, bә sung cho nhӳng nhұn thӭFÿã có, làm giàu thêm
vӕn kiӃn thӭFÿã có,ÿӇ rӗi tӯÿyWK{QJTXDWѭGX\WUӯXWѭӧng, bҵng lұp luұQWtQKWRiQYjÿѭDUD
giҧ thuyӃt. Phҫn lӟn các giҧ thuyӃWÿѭӧc hình thành dӵa trên kӃt quҧ quan sát tӯ các sӵ kiӋn riêng biӋt.
b. Gi thuytNK{QJÿ˱c trái vi lý thuyt
Lý thuyӃt khoa hӑc là mӝt hӋ thӕng tri thӭc phҧQiQKGѭӟi dҥng trӯXWѭӧng và lý tѭӣng hoá mӝt
phҫn hiӋn thӵFNKiFKTXDQÿѭӧc nghiên cӭu có cҩu trúc, chӭFQăQJ[iFÿӏQKĈyOjQKӳng tri
thӭFÿã ÿѭӧc kiӇm nghiӋPYjÿѭӧc chҩp nhұQQKѭQKӳng chuҭn mӵFÿӇ áp dөng trong thӵc tӃ.
Vì vұy mӝt giҧ thuyӃWWUѭӟc hӃW NK{QJÿѭӧc trái vӟi nhӳng chuҭn mӵFÿy 7X\nhiên, quan
niӋm vӅ lý thuyӃt cǊQJFҫn mӅm dҿo vì trong các lƭQK vӵc khoa hӑc tӵ nhiên, khoa hӑc kӻ thuұt
và trong khoa hӑc xã hӝi &QKkQYăQTXDQQLӋm vӅ cách vұn dөng lý thuyӃt cǊQJNKiFQKDX
Trong khoa hӑc tӵ nhiên và khoa hӑc kӻ thuұt, lý thuyӃWÿѭӧc thӇ hiӋn bҵng các hӑc thuyӃt, các
ÿӏnh lý, quy tҳc, các nguyên lý, các công thӭc chuҭn mӵc. Mӝt khi các tri thӭc mӟLÿѭӧc hình
thành hay các tri thӭc cǊWӓ ra lӛi thӡi hay sai sót thì có thӇ bӓ ngay và thay thӃ bҵng cái mӟi, FiLÿ~QJKѫQ
Trong khoa hӑc xã hӝLYjQKkQYăQErQFҥnh các dҥng biӇu hiӋn trên, lý thuyӃt ÿѭӧc vұn dөng
trong thӵc tiӉn tҥRWKjQKFѫVӣSKiSOêÿӇ nghiên cӭXQKѭFiFÿѭӡng lӕi, chính sách, pháp luұt,
FiFTX\ÿӏnh cӫDQKjQѭӟc hay cӫa các tә chӭFÿDQJFyhiӋu lӵc thi hành. Mӑi lý thuyӃWÿӅu
ÿѭӧc dùng phөc vөFKRÿѭӡng lӕi chính trӏ và xây dӵng ÿҩWQѭӟc cӫa mӝt giai cҩp, mӝt tҫng lӟp
xã hӝiQjRÿy'RÿyPӝt sӕ dҥng lý thuyӃt gҳn liӅn vӟLTXDQÿLӇm cӫa giai cҩp thӕng trӏ xã
hӝi, vӟi giai cҩp lãnh ÿҥo và gҳn liӅn vӟi sӵ әQÿӏnh xã hӝi. Vì vұy, viӋc áp dөng các lý thuyӃt
mӟi, tiӃn bӝKѫQluôn luôn là mӝt viӋFNKyNKăQÿLӅXÿyNK{QJFKӍÿѫQJLҧn là vҩQÿӅ khoa hӑc
ÿѫQWKXҫnÿҵng sau nó là lӧi ích cӫa giai cҩp này hay giai cҩp khác, là vҩQÿӅ әQÿӏnh xã hӝi.
Bҩt kǤ mӝWWKD\ÿәi nào trong mӝt lƭQKYӵFÿӅu ҧQKKѭӣng tӟi các lƭQKYӵc hoҥWÿӝng khác cӫa
xã hӝi. Chính vì vұy cҫn hӃt sӭc thұn trӑng và xem xét mӝWFiFKÿӗng bӝ, có hӋ thӕngNKLÿѭD ra các giҧ thuyӃt.
Mһt khác cҫn phân biӋt lý thuyӃt vӟi nhӳQJÿLӅu bӏ ngӝ nhұn là lý thuyӃt. Sӵ ngӝ nhұn là lý
thuyӃt có thӇ xҧy ra trong nhӳQJÿLӅu kiӋn và hoàn cҧnh hҥn chӃ nhҩWÿӏnh. Trong WUѭӡng hӧp
ÿy, mӝt giҧ thuyӃt có thӇ phӫ nhұn mӝt "lý thuyӃWÿã có. Ngoài ra, cǊQJGRӣ mӝt sӕJLDLÿRҥn
tri thӭc khoa hӑc còn hҥn chӃ, các lý thuyӃt còn chѭDÿѭӧc hoàn chӍnh, nên mӝt giҧ thuyӃt có
thӇ bә sung cho lý thuyӃtÿã tӗn tҥi, mӣ rӝng lý thuyӃt trong các ÿiӅu kiӋn mӟLÿӇ hoàn thiӋn lý
thuyӃt, các lý thuyӃt thӵc tӃÿã không loҥi trӯ nhau mà còn bә sung cho nhau.
c. Mt gi thuyt phi luôn là có th kim chͱQJÿ˱c 75
Là mӝt nhұn thӭc khoa hӑc, giҧ thuyӃt phҧLÿѭӧc kiӇm chӭQJÿӇOѭXOҥi,ÿӇ truyӅn bá, phә biӃn
FKRÿӡi sau. NӃu mӝt giҧ thuyӃt mà không có cách nào kiӇm chӭQJÿѭӧc thì không ÿӫ ÿӝ tin cұ\ÿӇ chҩp nhұn.
ViӋc kiӇm chӭng mӝt giҧ thuyӃt có thӇ bҵng lý thuyӃt hay bҵng thӵc nghiӋm hay kӃt hӧp cҧ lý
thuyӃt vӟi thӵc nghiӋm. Quá trình kiӇm chӭng có thӇ ÿѭӧc tiӃn hành nhanh hay chұm. ViӋc
kiӇm chӭng các giҧ thuyӃt trong lƭQKYӵc khoa hӑc xã hӝLWKѭӡng mҩt nhiӅu thӡLJLDQYjÿòi hӓi
có nhӳQJÿiQKJLiWKұn trӑng.
5.1.6. Cách phân loҥi giҧ thuyӃt
Có mӝt sӕ cách phân loҥi giҧ thuyӃt, mӛi cách phân loҥi có ý nghƭDYà tác dөng riêng trong hoҥt
ÿӝng nghiên cӭu khoa hӑc và công nghӋ.
a. Phân loi theo tính ph bin ca gi thuyt
Theo tính phә biӃn có các loҥi giҧ thuyӃWVDXÿk\
- Gi thuyt ph bin: là loҥi giҧ thuyӃt khái quát, WKѭӡng ÿ~QJ FKR Wҩt cҧ mӑi sӵ vұt, hiӋn
Wѭӧng hay ít nhҩt cǊQJÿ~QJFKRPӝt lӟp các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng có nhӳQJÿLӇPWѭѫQJÿӗng. Ví
dө, vào WTO vӯa là mӝWFѫKӝi vӯa là mӝt thách thӭFÿӕi vӟi các loҥi hình doanh nghiӋp.
- Gi thuyt thng kê: là các giҧ thuyӃWÿѭӧFÿѭDUDVDXNKLTXDQViWPӝt sӕÿ{QJVӵ vұt hay
hiӋQWѭӧng. Giҧ thuyӃt thӕQJNrÿ~QJFKRWUѭӡng hӧp có sӕÿ{QJQKѭQJKӳu hҥn các sӵ vұt hay
hiӋQWѭӧQJÿѭӧc quan sát, có thӇ có giá trӏ trong mӝt phҥm vi giӟi hҥn các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng.
Ví dө, giҧ thuyӃt "Trong cuӝc khӫng hoҧng kinh tӃ toàn cҫu tҩt cҧFiFQѭӟFÿӅu bӏ ҧQKKѭӣng”.
Giҧ thuyӃt thӕng kê nàyÿ~QJNKL[HP[pWYӟi sӕOѭӧng lӟn. Vӟi sӕOѭӧng nhӓ có thӇ không còn ÿ~QJQӳa.
- Gi thuyW ÿc thù: là các giҧ thuyӃt chӍ ÿ~QJ FKR FiFWUѭӡng hӧp riêng, NK{QJ ÿ~QJ FKR
WUѭӡng hӧp chung, chӍGQJFKRWUѭӡng hӧp cá biӋt vӟi nӝi dung cǊQJFiELӋt. Giҧ thuyӃWÿһc
thù tӗn tҥi nhiӅu trong lƭQKYӵc nghiên cӭu khoa hӑc, WѭѫQJӭng vӟi các sӵ vұt, hiӋQ Wѭӧng riêng biӋt.
b. Phân loi theo chͱc năQJFa nghiên cͱu khoa hc
Theo chӭFQăQJFӫa nghiên cӭu khoa hӑc có các loҥi giҧ thuyӃt sau:
- Gi thuyt mô t: là giҧ thuyӃWWURQJÿyVӱ dөng mӝt tұp hӧp các khái niӋm liên kӃt chúng lҥi
theo mӝt quy luұt nhҩWÿӏQKÿӇ làm rõ sӵ vұt, hiӋQWѭӧng vӅ cҩXWU~Fÿӝng thái hay sӵWѭѫQJWiF
cӫDFK~QJ1KѭYұy giҧ thuyӃt mô tҧ có thӇ là giҧ thuyӃt mô tҧ cҩu trúc, giҧ thuyӃt mô tҧ ÿӝng
thái hay giҧ thuyӃt mô tҧ sӵWѭѫQJWiFJLӳa các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng.Ĉk\OjORҥi giҧ thuyӃt WKѭӡng
ÿһt ra trong các nghiên cӭu mô tҧ.
- Gi thuyt gii thích: là giҧ thuyӃt vӅ các nguyên nhân và kӃt quҧ cӫa sӵ vұQÿӝQJYjWKD\ÿәi
trҥng thái cӫa sӵ vұt, hiӋQWѭӧQJĈây chính là các giҧ thuyӃt nói vӅ mӕi quan hӋ nhân quҧ trong
quá trình phát sinh, phát triӇn, tӗn tҥi và suy vong cӫa mӑi sӵ vұt, hiӋQWѭӧng trong thӃ giӟi tӵ
nhiên, trong xã hӝi hay tѭ duy cӫDFRQQJѭӡi. Trong loҥi nghiên cӭu giҧi thích phҧLÿѭDUDÿѭӧc
giҧ thuyӃt vӅ nguyên nhân dүQÿӃn mӝt trҥQJWKiLQjRÿyFӫa sӵ vұt, hiӋQWѭӧng mà nhiӅXQJѭӡi
ÿã biӃWQKѭQJNKRDKӑcFKѭDJLҧLWKtFKÿѭӧc nguyên nhân tҥi sao.
- Gi thuyt d͹ báo: là giҧ thuyӃWWKѭӡQJÿѭӧc thӵc hiӋn trong các nghiên cӭu dӵ báo, là các
giҧ thuyӃWÿѭDUDFiFTXDQQLӋm, các nhұQÿӏQKYjÿiQKJLiYӅ trҥQJWKiLWѭѫQJ lai cӫa sӵ vұt và 76
hiӋQWѭӧQJFăQFӭ vào nhӳng thông tin trong quá khӭ, tình trҥng hiӋn tҥi và các nhu cҫXÿLӅu
kiӋQFyOLrQTXDQWURQJWѭѫQJODLÿӕi vӟi sӵ vұt, hiӋQWѭӧQJÿy
Các giҧ thuyӃt dӵ báo cǊQJFyWKӇ là các dӵ báo mang tính mô tҧ, giҧi thích hay sáng tҥo.
- Gi thuyt gii pháp: là các giҧ thuyӃt thӵc hiӋn trong lƭQK Yӵc nghiên cӭu ӭng dөng và
nghiên cӭu triӇn khai, mang tính sáng tҥo. Các giҧ thuyӃt này ÿѭDUDFiFQJX\rQOý mӟi, giҧi
pháp mӟi, các mô hình mӟi, ӭng dөng các thành tӵu nghiên cӭu trong lƭQK Yӵc khoa hӑc tӵ
nhiên vào phөc vөFKRÿӡi sӕng xã hӝi. Các giҧ thuyӃt này là cҫu nӕi nӕi liӅn các lƭQKYӵc khoa
hӑc tӵ nhiên vӟi nhu cҫu thӵc cӫa xã hӝLORjLQJѭӡi.
c. Phân loi theo mFÿtFKQJKLrQFͱu
Theo mөFÿtFKQJKLrQFӭu có các giҧ thuyӃt sau:
- Gi thuyt quy lut: là giҧ thuyӃt vӅ các quy luұt cӫa sӵ vұt, hiӋn tѭӧng. Quy luұt có thӇ là quy
luұt vӅ cҩu trúc, vӅ ÿӝng thái hay vӅ mӕi quan hӋ WѭѫQJWiFFӫa các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng. Giҧ
thuyӃt quy luұt cǊQJFy WKӇ có hình thӭc là giҧ thuyӃt mô tҧ, giҧi thích hay dӵ báo. Các giҧ
thuyӃt quy luұWWKѭӡQJÿѭӧc thӵc hiӋn trong nghiên cӭXFѫEҧn.
- Gi thuyt gii pháp: là các giҧ thuyӃt xuҩt hiӋn trong các nghiên cӭu ӭng dөQJĈyOjFiFJLҧ
thuyӃt vӅÿӅ xuҩt các nguyên lý, giҧi pháp mӟi nhҵm ӭng dөng các kiӃn thӭc cӫa các nghiên
cӭXFѫEҧQYjRÿӡi sӕng xã hӝi. Ví dө: tӯ giҧ thuyӃt nӃu con QJѭӡi bӏ nhiӉm mӝt ít vi trùng gây
bӋnh thì cѫWKӇ sӁ tӵ sҧn sinh ra mӝt kháng thӇ có khҧQăQJFKӕng lҥi viӋc lây nhiӉm các bӋnh
ÿyTӯ giҧ thuyӃt này QJѭӡi ta ÿã tiӃn hành nghiên cӭu các vacxin và kӃt quҧ nghiên cӭXÿã
khҷQJÿӏnh sӵÿ~QJÿҳn cӫa giҧ thuyӃt. Trên FѫVӣ này, viӋc tiêm chӫng phòng bӋnh ÿѭӧc tiӃn hành trên diӋn rӝng.
- Gi thuyt hình mu: là các giҧ thuyӃW ÿѭDUDFiF Kình mүu mӟi có hiӋu quҧ khҧ thi vӅ kӻ
thuұt và có khҧQăQJiSGөng vào thӵc tӃ phөc vө sҧn xuҩt, kinh doanh, quҧn lý. Các giҧ thuyӃt
Qj\ÿѭӧc thӵc hiӋn trong hoҥWÿӝng nghiên cӭu triӇn khai. Hình mүu cӫa giҧ thuyӃt có thӇ là
hình mүu trong kӻ thuұt, quҧn lý hay trong xã hӝi.
5.1.7. Cҩu trúc lôgíc cӫa giҧ thuyӃt
Giҧ thuyӃt là mӝWSKiQÿRiQFòn phҧLÿѭӧc chӭng minh. CǊQJFKtQKYì thӃ mӝt giҧ thuyӃt có
thӇOjÿ~QJQKѭQJFǊQJNK{QJORҥi trӯ mӝt giҧ thuyӃt là sai. Giҧ thuyӃt ÿúng hay sai tùy thuӝc
vào trình ÿӝ hӑc vҩn cӫDQJѭӡLÿѭDUDJLҧ thuyӃt,YjRÿӝ phӭc tҥp cӫa mӛi giҧ thuyӃt,YjRÿӝ tin
cұy và chҳc chҳn cӫDFiFFăQFӭÿѭӧc sӱ dөQJÿӇÿѭDUDJLҧ thuyӃt.
Mӝt giҧ thuyӃt có thӇ có dҥng cҩXWU~FO{JtFÿѫQJLҧn hay phӭc tҥp:
Dҥng cҩXWU~FO{JLFÿѫQJLҧn cӫa giҧ thuyӃt WKѭӡng là mӝWSKiQÿRiQÿѫQvӅ quan hӋ giӳa hai
sӵ kiӋn hay sӵ vұt, hiӋQWѭӧng mà không phө thuӝc vào các sӵ kiӋn hay sӵ vұt, hiӋQWѭӧngÿy.
Ví dө vӟi mӕi quan hӋ giӳa sӵ kiӋn A và sӵ kiӋn B có thӇ chӍ ra mӝt sӕ dҥng cҩu trúc lôgic giҧ
thuyӃWÿѫQJLҧQQKѭ:
- Giҧ thuyӃt mang tính khҷnJÿӏnh:
+ A là B: là giҧ thuyӃt khҷQJÿӏnh thuұnSKiQÿRiQNKҷQJÿӏnh)
+ A không là B: là giҧ thuyӃt khҷng ÿӏnh phӫÿӏnhSKiQÿRiQSKӫÿӏnh).
+ A chҳc chҳn là B; A nhҩWÿӏnh là B; A dӭt khoátOj%$ÿѭѫQJQKLrQOj%: giҧ thuyӃt khҷng
ÿӏnh vӟLÿӝWLQWѭӣng hoàn toànSKiQÿRiQWҩt nhiên). - KhҷQJÿӏnh xác suҩt: 77
+ A có thӇ là B; A có lӁ là B; A hình nhѭOj%: là dҥng giҧ thuyӃt xác suҩt vӟLÿӝWLQWѭӣQJFKѭD
hoàn toànSKiQÿRiQ[iFVXҩt).
Các khҷQJÿӏQKWUrQÿk\WKӇ hiӋn sӵWLQWѭӣQJÿӝ tin cұy khác nhau cӫa các giҧ thuyӃt vӅ mӕi quan hӋ giӳa A và B.
Dҥng cҩu trúc lôgic phӭc tҥp cӫa giҧ thuyӃt là mӝWSKiQÿRiQYӅ quan hӋ giӳa hai hay nhiӅu sӵ
kiӋn, sӵ vұt hay hiӋQWѭӧng, có thӇ có các mӕi liên hӋ vӟi nhau bҵng các liên tӯ lôgíc Hoһc, Và, Ĉӗng thӡL1KѭQJ« Ví dө:
- NhiӋm vө A có thӇ ÿѭӧc thӵc hiӋn bӣi bӝ phұn C hoһc bӝ phұn D cӫa công tySKiQÿRiQOӵa chӑn).
-Ĉӝ rӝng dҧi thông có hҥQYjOѭXOѭӧng thông tin lӟn cӫa hӋ thӕQJWK{QJWLQGLÿӝng là nguyên
nhân cӫa nhӳQJÿӧt tҳc nghӁn thông tin trong thӡi gian quaSKiQÿRiQOLrQNӃt).
Giҧ thuyӃt phӭc tҥp cǊQJFyGҥng giҧÿӏnh hay dҥQJNpRWKrPĈyOjPӝt sӕFiFSKiQÿRiQÿѫQ
giҧQÿѭӧc nӕi vӟi nhau bҵng các liên tӯQKѭ1Ӄu…; Thì…
Tóm lҥLPuӕQJLҧLTX\ӃWPӝWYҩQÿӅFyWKӇÿһWUD nhiӅXJLҧWKX\ӃW. Do giҧWKX\ӃWFyWtQKJLҧ
ÿӏQKWtQKÿDSKѭѫQJiQWtQKGӉELӃQÿәLJLҧWKX\ӃWFyWKӇÿ~QJFyWKӇVDLQên QJѭӡLQJKLên
cӭXSKҧLYұQGөQJNKҧQăQJSKiQÿRiQVX\OXұQYà trӵFJLiFQKҥ\EpQÿӇFKӑQJLҧWKX\ӃWQào
là giҧWKX\ӃWFyWKӇFKӭQJPLQKÿӇ[k\GӵQJÿѭӧFOXұQÿLӇPNKRDKӑF
Giҧ thuyӃt có thӇÿѭӧc khҷQJ ÿӏQKOj ÿ~QJKD\ OjVDL1ӃX Ojÿ~QJWKì giҧ thuyӃWÿѭӧc chҩp
nhұn, nӃXNK{QJÿ~QJQyEӏ loҥi bӓ. Khi bác bӓÿѭӧFmӝWJLҧWKX\ӃWFǊQJOà khi mӝWOXұQÿLӇP
khoa hӑFÿѭӧFFKӭQJPLQK9ì vұ\giӟLNKRDKӑFWKѭӡQJYtYRQ³cái chWFDPWJLWKuyWOà
cái chWYLQK TXDQJ”. Khi giҧ thuyӃt bӏ bác bӓ có nghƭDOà khoa hӑFÿã tiӃQWKrPÿѭӧc mӝt
EѭӟFWUrQFRQÿѭӡng dүn tӟi chân lý. Ví dө:
* ĈӅtài: “VҩQÿӅNLQKWӃWKӏWUѭӡQJYà sӵVX\WKRiLQKӳQJJLiWUӏWUX\ӅQWKӕQJӣ9LӋW1DPKLӋQ nay”.
VҩQÿӅQJhiên cӭXFӫDÿӅWài là: có hay không sӵWiFÿӝQJFӫDNLQKWӃWKӏWUѭӡQJÿӕLYӟLVӵVX\
thoái cӫD YăQ KRiWUX\ӅQ WKӕQJ" .LQK WӃ WKӏWUѭӡQJ ÿһW UD QKӳQJWKiFK WKӭF Jì cho văQ KRi truyӅQWKӕQJ"«
GiҧthuyӃWFKRÿӅWài có thӇOà:
- Kinh tӃWKӏWUѭӡQJWiFÿӝQJtiêu cӵFÿӃQQKӳQJJLiWUӏWUX\ӅQWKӕQJ
- Kinh tӃWKӏWUѭӡQJYӯDWiFÿӝQJWtFKFӵFYӯDWiFÿӝQJWLêu cӵFÿӃQFiFJLiWUӏWUX\ӅQWKӕQJ
- Kinh tӃWKӏWUѭӡQJÿѭӧFÿӏQKKѭӟQJ[ã hӝLFKӫQJKƭDYì vұ\NK{QJWiFÿӝQJWLêu cӵFÿӃQFiF giá trӏWUX\ӅQWKӕQJ.
Trong 3 giҧWKX\ӃW WUênQJѭӡL QJKLên cӭX Qên chӑQPӝW JLҧWKX\ӃW ÿӇWKӵF KLӋQ YLӋFFKӭQJ
minh luұQÿLӇPNKRDKӑFFӫDPình.
5.1.8. &iFEѭӟc hình thành giҧ thuyӃt
ViӋc hình thành mӝt giҧ thuyӃt bao giӡ cǊQJJҳn vӟi vҩQÿӅ khoa hӑFYjWKHRFiFEѭӟFVDXÿk\:
a. Phát hin mâu thun
1Jѭӡi nghiên cӭu cҫn phát hiӋn ra các sӵ kiӋn mà nguyên nhân xuҩt hiӋn cӫDFK~QJFKѭDWKӇ
giҧi thích bҵng các lý thuyӃWÿã có. Khi xem xét kӻ thҩy có mâu thuүn giӳa các lý thuyӃt hiӋn
tҥi vӟi các sӵ kiӋn mӟi xuҩt hiӋn. Mâu thuүn này chính là tình huӕng,OjÿLӇm xuҩt phát cӫa các
phát hiӋn mӟi cӫa khoa hӑc.
b. Nghiên cͱu tng thÿ tìm mi liên h 78
7URQJEѭӟFQj\QJѭӡi nghiên cӭu cӕ gҳng làm sáng tӓ mӕi liên hӋ giӳa các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng
cҫn nghiên cӭu vӟi các hiӋQWѭӧQJÿã biӃt trѭӟFÿyFQJYӟLQyYjVDXQy7UrQFѫVӣÿyYҥch
UDFiFNKX\QKKѭӟng khҧ dƭFKRJLҧ thuyӃt mӟi.
FĈ˱DUDJL thuyt
Khi ÿѭDUDJLҧ thuyӃt, ngoài viӋc dӵa trên các yӃu tӕ lôgíc còn có sӵ tham gia cӫa trӵc giác. Tӯ
trӵc giác, tӭc trӵFTXDQVLQKÿӝng, ngѭӡi nghiên cӭu bҵQJWѭGX\O{JtFFӫa mình liên kӃt các
khái niӋm, hoàn chӍnh nhұn thӭc vӅ sӵ vұt, hiӋQWѭӧng (ӣÿk\FyYDLWUò cӫDWѭGX\ViQJWҥo)ÿӇ
rӗLÿѭDUDJLҧ thuyӃt.
1KѭYұy, viӋFÿѭDUDJLҧ thuyӃt phҧLÿҧm bҧo các yêu cҫu sau:
- ĈySKҧi là sӵ giҧi thích duy nhҩWÿҫ\ÿӫ cӫa nguyên nhân xuҩt hiӋn cӫa các sӵ kiӋn nghiên cӭu.
- Phҧi giҧLWKtFKÿѭӧc sӵ kiӋn hay nhóm các sӵ kiӋn vӟi mӝt sӕOѭӧng tӕLÿDFiFKRjQFҧnh có liên quan.
-.K{QJÿѭӧc mâu thuүn vӅ mһt lôgíc vӟi nhӳng quy luұWFѫEҧn cӫa khoa hӑc, vӟi hӋ thӕng tri
thӭFÿã có, trӯWUѭӡng hӧp phӫÿӏnh chính các tri thӭc ÿy
Ĉӭng WUѭӟc mӝt vҩQÿӅ khoa hӑc có thӇ có nhiӅu sӵ lӵa chӑQNKiFQKDXĈyFKtQKOjWtQKÿD
SKѭѫQJiQFӫa giҧ thuyӃt.
Muӕn có các giҧ thuyӃt phҧi xuҩt phát tӯ quan sát, phát hiӋn vҩQÿӅ khoa hӑc, hình dung ra ý
Wѭӣng khoa hӑc và tìm câu trҧ lӡi. Ĉһt giҧ thuyӃt là mӝt quá trình tѭ GX\TXDQ WUӑng trong
nghiên cӭu khoa hӑFĈӇ hoàn thành quá trình nà\QJѭӡi nghiên cӭu phҧLWUrQFѫVӣ các thông
WLQTXDQViWÿѭӧc, suy luұn liên tөc, theo cách suy diӉn, quy nҥp hay loҥLVX\ÿӇ kӃt nӕi các
thông tin mӝt cách lôgíc và chính xác nhҵPÿLÿӃn kӃt luұQÿ~QJYjÿӅ xuҩt giҧ thuyӃt. Ví dө
- HiQW˱QJ: chӫWUѭѫQJ[ã hӝLKyDJLiRGөFOàm sӵFҥQKWUDQKJLӳDFiFWUѭӡQJÿҥLKӑFF{QJ
lұSGkQOұSWѭWKөFVӁQJày càng quyӃWOLӋWWURQJYLӋFWKXK~WVLQKYLên.&iFWUѭӡQJÿӅXÿDQJ
ÿӕLPһW YӟLVӵ NKӫQJKRҧQJ YӅWài chính, sӵJLDWăQJ FKLSKt QKӳQJFKӍ WUtFKFӫD [ã hӝLYӅ
FKѭѫQJWUình hӑFSKѭѫQJSKiSJLҧQJGҥ\QJKLên cӭXNKRDKӑF, thӵFOӵFÿӝLQJǊJLҧQg viên,
các dӏFKYөSKөFYөWURQJWUѭӡQJ v.v… mâu thuүQYӟLYLӋFphҧLQkQJFDRFKҩWOѭӧQJÿào tҥR,
ÿiSӭQJQKXFҫX[ã hӝL
- Ý t˱QJ: nӃXVLQKYLên hài lòng sӁJySSKҫQQkQJFDRX\WtQFӫDWUѭӡQJÿҥLKӑF trong cӝQJ
ÿӗQJ, nâng cao khҧQăQJWKXK~WVLQKYLên giӓLYà cҧLWKLӋQPһWEҵQJFKXQJFӫDÿҫXYào tuyӇQ
VLQKÿҫXYjRÿѭӧFQkQJFDRVӁJySSKҫQWҥRQên chҩWOѭӧQJÿҫXUDFӫDQKjWUѭӡQJ
- Câu hLÿWUD: nhӳQJ\ӃXWӕTXDQWUӑQJQào sӁWiFÿӝQJÿӃQVӵhài lòng cӫDVLQKYLên và mӭF
ÿӝWiFÿӝQJFӫDFK~QgQKѭthӃQào?
- Phát hiQ: có hai yӃXWӕquan trӑQJWiFÿӝQJÿӃQVӵhài lòng cӫDVLQKYLên là: giá trӏGӏFKYө
ÿjRWҥRYà chҩWOѭӧQJGӏFKYөÿào tҥR
- VQÿQJKLên cͱX: nghiên cӭXFiF\ӃXWӕҧQKKѭӣQJÿӃQVӵKài lòng cӫDVLQKYLên, ÿROѭӡQJ
ҧQKKѭӣQJFӫDJLi trӏGӏFKYөÿào tҥRYà chҩWOѭӧQJGӏFKYөÿào tҥRÿӃQPӭFÿӝKài lòng cӫD sinh viên.
-ĈWWrQÿWài: “Giá trӏGӏFKYөYà chҩWOѭӧQJGӏFKYөWURQJJLiRGөFÿҥLKӑFQKìn tӯJyFÿӝ sinh viên”.
-ĈWJLWKX\W:
+ Có mӕLTXDQKӋWKXұQFKLӅXJLӳDgiá trӏGӏFh vөYà sӵhài lòng cӫDVLQKYLên.
+ Có mӕLTXDQKӋWKXұQFKLӅXJLӳDchҩWOѭӧQJGӏFKYөYà sӵhài lòng cӫDVLQKYLên.
5&iFSKѭѫQJSKiSWLӃSFұQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ
5.2.1. 3K˱˯QJSKiSVX\OXQÿ giLTX\WYQÿ 79
Suy luұn là hình thӭFWѭGX\Wӯ mӝt hay mӝt sӕSKiQÿRiQÿã biӃt (tiӅQÿӅÿѭDUDPӝt phán
ÿoán mӟi (giҧ thuyӃt khoa hӑc). &iFSKѭѫQJSKiSVX\OXұn chӫ yӃu hiӋQÿDQJÿѭӧc áp dөQJÿӇ
tiӃSFұQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅlà suy luұn kiӇu diӉn dӏch, suy luұn kiӇu quy nҥp, suy luұn kiӇu loҥi
suy (tham khҧo bә sung mөc 3.2.4).
Suy lun kiu din dch
Suy luұn kiӇu diӉn dӏch là cách suy luұQÿLWӯ cái quy luұWFiLFyWtQKNKiLTXiWFKXQJÿӇÿLÿӃn
nhӳng cái cө thӇ, nhӳQJWUѭӡng hӧp cө thӇ. Suy luұn kiӇu diӉn dӏch còn ÿѭӧc gӑi là cách suy
luұQÿLWӯ cái FKXQJÿӃn cái riêng.
Ví dө: quan sát các cuӝc [XQJÿӝt có tính chҩt sҳc tӝc và tôn giáo có thӇÿLÿӃn suy luұn vӅ ҧnh
Kѭӣng cӫa chính sách dân tӝc và chính sách tôn giáo cӫa tӯQJQѭӟc, tӯÿyÿһt ra các giҧ thuyӃt
và tiӃSFұQ JLҧLTX\ӃW YҩQÿӅ [XQJÿӝt sҳc tӝc, tôn giáo; hoһF TXDQViWVӵSKiW WULӇQFӫDFiF
công ty cәSKҫQVӁWKҩ\VӵSKkQÿӏQKUõ rӋWJLӳDTX\ӅQVӣKӳXYà quyӅQTXҧQOêOàm phát sinh
vҩQÿӅFKLSKtÿҥLGLӋQWURQJTXiWUình thӵFKLӋQPөFWLêu tӕLÿDKyDWài sҧQFKRFiFFәÿ{QJWӯ
ÿyÿһt ra các giҧ thuyӃt và tiӃSFұQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ kiӇPVRiWFKLSKtÿҥLGLӋQQJKLên cӭX
nhӳQJP{Kình ÿӏQKOѭӧQJFKLSKtÿҥLGLӋQ….
Suy lun kiu quy np
Suy luұn kiӇu quy nҥp là cách suy luұQÿLWӯ nhiӅu kӃt quҧ quan sát, tӯ nhiӅu cái riêng lҿÿӇÿL
ÿӃn cái khái quát, các quy luұt, cái có tính chҩt chung.Trong hoҥWÿӝng nghiên cӭu khoa hӑc, tӯ
nhiӅu kinh nghiӋPÿ~FU~Wÿѭӧc tӯ thӵc tiӉQÿӡi sӕng xã hӝi hay tӯ nhiӅu thí nghiӋm riêng lҿ
tích lǊ\ÿѭӧc khái quát và quy luұWKRiÿӇ có tri thӭc khoa hӑc.
Trong triӃt hӑc gӑLÿylà hình thӭc suy luұn ÿLWӯFiLULrQJÿӃn cái chung. Cách suy luұn này
KD\ÿѭӧc áp dөng trong các nghiên cӭu cӫa xã hӝi hӑc, kinh tӃ hӑc.
Ví dө muӕn nghiên cӭu vӅ chҩWOѭӧQJÿjRWҥo chuyên ngành kӃ toán bұFÿҥi hӑc ӣ ViӋt Nam thì
phҧi nhұn diӋn nӝLGXQJFKѭѫQJWUình ÿjRWҥo, thӵc trҥng giҧng dҥy và hӑc tұp cӫa tӯQJWUѭӡng
ÿҥi hӑFFyÿjRWҥo chuyên ngành này, so sánh vӟLFiFWUѭӡQJÿҥi hӑc trong khu vӵc và quӕc tӃ,
tӯÿyÿѭDUDFiFQKұn xét, kӃt luұn; Nghiên cӭu vӅ thӏWUѭӡng xuҩt khҭu thӫy sҧn cӫa ViӋt Nam
thì phҧi nhұn diӋn nhӳng nhân tӕWiFÿӝQJÿӃn khҧQăQJWKkPQKұp thӏWUѭӡng và khҧQăQJGX\
trì tӕFÿӝWăQJWUѭӣng xuҩt khҭu cao trên tӯng thӏWUѭӡng cө thӇQKѭ1Kұt, Mӻ, Trung Quӕc và
Hӗng Công, EU, thӵc trҥng xuҩt khҭu thӫy sҧn vӅ tӕc ÿӝ phát triӇQ Fѫ Fҩu ngành hàng,
SKѭѫQJWKӭc xuҩt khҭu. 7UrQFѫVӣQj\ÿѭDUDFiFQKұQ[pWÿiQKJLiNKҧQăQJFҥnh tranh sҧn
phҭPYjFiFÿӕi thӫ cҥnh tranh….
Suy lun kiu loi suy
Suy luұn kiӇu loҥi suy là cách suy luұQÿLWӯ mӝWFiLQj\ÿӇ suy ngay ra mӝt cái khác. Trong
triӃt hӑc gӑi là hình thӭc suy luұn ÿLWӯFiLULrQJÿӃn cái riêng. Trong nghiên cӭu khoa hӑc, tӯ
mӝt kӃt quҧ nghiên cӭu này có thӇ suy ra mӝt kӃt quҧ khác. Ví dө tӯ viӋc thӱ thành công mӝt
thiӃt bӏ có thӇ suy ra ngay rҵng có thӇ sӱ dөng thiӃt bӏÿyYjRWKӵc tiӉQVDXNKLÿã hoàn thiӋn
nhӳQJÿLӅu cҫn bә sung. Hoһc tӯ viӋc thӱ nghiӋm thành công mӝt thӭ thuӕc QjRÿy trên chuӝt
ÿLÿӃn kӃt luұn có thӇ thӱWUrQQJѭӡi. Cách suy luұn này rҩt hay dùng trong nghiên cӭu khoa
hӑc vӅ lƭQKYӵc tӵ nhiên và kӻ thuұt công nghӋ. 80
53K˱˯QJSKiSWLp cn thông tin ÿ giLTX\WYQÿ
&iFSKѭѫQJSKiSWLӃp cұQWK{QJWLQÿӇ giҧi quyӃt vҩQÿӅ vӅ bҧn chҩt là cách thӭc xem xét, nhìn
nhұn mӝWFiFKNKiLTXiWWUѭӟc khi bҳt tay thӵc sӵ vào lҩy thông tin. Vì vұ\FiFSKѭѫQJSKiS
tiӃp cұn thông tin quyӃWÿӏnh ӣ cҩp vƭP{ÿӝ chính xác cӫa thông tin.
7URQJFiFSKѭѫQJSKiSWLӃp cұn thông tin, mӛLSKѭѫQJSKiSÿӅu có mӝt vai trò nhҩWÿӏnh. Có
SKѭѫQJSKiSWiFÿӝng rӝng lӟn tӟi mӑi hoҥWÿӝng thu thұSWK{QJWLQQKѭSKѭѫQJSKiSGX\Yұt -
biӋn chӭQJSKѭѫQJSKiSOӏch sӱ -O{JtFKD\SKѭѫQJSKiSKӋ thӕng - cҩXWU~F&ySKѭѫQJSKiS
mang tính chӍÿҥo hoҥWÿӝng theo mӝWKѭӟng nhҩWÿӏQKQKѭSKѭѫQJSKiSWLӃp cұn phân tích -
tәng hӧSSKѭѫQJSKiSWLӃp cұQÿӏnh tính -ÿӏQKOѭӧng hay tiӃp cұn cá biӋt - so sánh.
5.2.2.1. 3K˱˯QJSKiSWLp cn WK{QJWLQWKHRTXDQÿLm duy vt - bin chͱng
3KѭѫQJSKiSWLӃp cұn duy vұt - biӋn chӭng là cách nhìn nhұQ[HP[pWWK{QJWLQWKHRTXDQÿLӇm
duy vұt - biӋn chӭQJTXDQÿLӇP³ÿӝng”. Theo quan ÿLӇm này, thӃ giӟi vұt chҩt tӗn tҥi khách
quan vӟi ý thӭc cӫD FRQQJѭӡi và không ngӯng vұQÿӝng, chuyӇn hoá. Trong quá trình vұn
ÿӝQJÿyFiFPkXWKXүn nҧy sinh và viӋc giҧi quyӃt các mâu thuүn sӁ tҥo ra cái mӟi, làm cho sӵ
vұWWKD\ÿәi, phát triӇn không ngӯng. Mâu thuүn và giҧi quyӃt mâu thuүn trong thӃ giӟi tӵ nhiên
và xã hӝLOjÿӝng lӵc cӫa sӵ phát triӇn.
Trong hoҥWÿӝng thu thұp và xӱ lý thông tin phҧi luôn nhìn sӵ vұt, hiӋQWѭӧng vӟi con mҳWÿӝng,
phҧi thҩy rҵng sӵ vұt, hiӋQ Wѭӧng biӃQÿәi không ngӯng, hôm nay thӃ này, ngày mai có thӇ
khác. Mһt khác,ÿӇ sӱ dөng thông tin vào mӝt mөFÿtFKQKҩWÿӏnh, thông tin lҥi phҧi әQÿӏnh
trong mӝt phҥm vi cho phép và cҫn thiӃW1KѭYұy tính әQÿӏnh cӫa thông tin là tҥm thӡi, sӵ vұn
ÿӝQJYjWKD\ÿәi cӫa thông tin làFѫEҧn, là bҧn chҩt. Vì vұy, tùy theo tình hình thӵc tӃ mà lҩy
thông tin và sӱ dөQJWK{QJWLQFKRÿ~QJYjKӧp lý. Thông tin dӉ dàng bӏ lҥc hұu, lӛi thӡi. Theo
thӡi gian,FiFWK{QJWLQÿã có sӁ bӏ biӃQÿәi vӅ bҧn chҩWÿһc biӋWÿӕi vӟi các thông tin không
mang tính bҧn chҩt cӫa sӵ vұt, hiӋQWѭӧng. Nói mӝt cách khác, thông tin luôn phҧLÿѭӧc xem
xét, cұp nhұWÿӇ không bӏ lҥc hұu.
5.2.2.2. 3K˱˯QJSKiSWip cn WK{QJWLQWKHRTXDQÿLm h thng - cu trúc
HӋ thӕng là mӝt tұp hӧp các phҫn tӱ có tính ÿӝc lұp tѭѫQJÿӕLQKѭQJFyWiFÿӝng qua lҥi vӟi
nhauÿӇ thӵc hiӋn mӝt mөFWLrX[iFÿӏnh. Mӝt hӋ thӕng bao giӡ cǊQJFyPӝt giӟi hҥn nhҩWÿӏnh.
Bên ngoài giӟi hҥQOjP{LWUѭӡng cӫa hӋ thӕng. HӋ thӕng quan hӋ vӟLP{LWUѭӡng thông qua các
ÿҥLOѭӧQJÿҫXYjRYjÿҫu ra cӫa hӋ thӕng.
Cҩu trúc là kӃt cҩu, là sӵ sҳp xӃp bên trong cӫa hӋ thӕng vӟi các mӕi quan hӋWiFÿӝng qua lҥi
cө thӇ giӳa các thành phҫn cӫa hӋ thӕQJÿӇÿLÿӃn mӝt kӃt quҧ, mӝt mөFWLrX[iFÿӏnh cӫa hӋ thӕng.
HӋ thӕng - cҩu trúc là tұp hӧp các thành phҫQÿӝc lұSWѭѫQJÿӕi vӟi sӵ ràng buӝc lүn nhau và
các quy luұWWiFÿӝng qua lҥi giӳa các thành phҫn cӫa hӋ thӕng và mөc tiêu cӫa nó.
Mӝt hӋ thӕng - cҩXWU~FFyÿһFWUѭQJVDX:
- Mӝt hӋ thӕng luôn luôn có thӇ chia thành các hӋ thӕng con (các phân hӋ), các hӋ thӕng con có
tính ÿӝc lұSWѭѫQJÿӕi, nghƭDOà mӛi phân hӋÿѭӧFÿһFWUѭQJEӣi mӝt mөc tiêu bӝ phұnQKѭQJ
WѭѫQJWiFÿӇ thӵc hiӋn mөc tiêu tәng thӇ. 81
- Mӝt hӋ thӕng luôn phҧLOjÿLӅu khiӇQÿѭӧc, không chuyӇQÿӝng hӛn loҥn.
- HӋ thӕng luôn có tính trӗi. Tính trӗi là tính chҩt mà chӍ hӋ thӕng mӟi có, mӛi thành phҫn cӫa
hӋ thӕng, mӛi phân hӋNK{QJFyÿѭӧc tính chҩWÿy
- Hành vi cӫa hӋ thӕng mang bҧn chҩtÿDSKѭѫQJiQ&KtQKQKӡ khҧQăQJÿLӅu khiӇQÿѭӧc mà
hành vi cӫa mӝt hӋ thӕng có thӇ thӇ hiӋn theo nhiӅXSKѭѫQJ án khác nhau.
-Ĉӝng thái cӫa hӋ thӕQJOjÿDPөc tiêu. Tӯ nhiӅXSKѭѫQJiQFyWKӇ dүn tӟLÿDPөFWLrXĈӕi
vӟi mӝt hӋ thӕng, sӵ kӃt hӧp giӳDWtQKÿLӅu khiӇQÿѭӧc vӟLWtQKÿDSKѭѫQJiQYjÿDPөc tiêu
luôn có thӇ tìm ÿѭӧFSKѭѫQJiQWӕLѭXÿӇÿҥWÿѭӧc mөc tiêXÿӅ ra.
TiӃp cұn WK{QJWLQÿӇ giҧi quyӃt vҩQÿӅWKHRTXDQÿLӇm hӋ thӕng - cҩu trúc sӁJL~SFRQQJѭӡi
nhìn nhұn sӵ vұt, hiӋQWѭӧng Gѭӟi nhiӅXJyFÿӝ, khía cҥnh, mӝt cách toàn diӋn, mӑi mһt trong
mӛLWiFÿӝng qua lҥi giӳa các mһWÿy, WUiQKÿѭӧc cách nhìn phiӃn diӋn, mӝt chiӅu, tìm ra tính
trӗi cӫa hӋ thӕng,Oѭӡng hӃt nhӳng ҧQKKѭӣng lүn nhau giӳa các thành phҫn cӫa hӋ thӕng và
nhӳng ҧQKKѭӣng tӟi hoҥWÿӝng cӫa cҧ hӋ thӕQJQyLFKXQJNKLWiFÿӝng vào mӝt phân hӋ hay
mӝt khía cҥQKQjRÿyFӫa hӋ thӕng.
VӅ mһt cҩu trúc, hӋ thӕng có nhiӅu dҥng. Mӛi dҥQJFyÿһc thù riêng thӇ hiӋn các quy luұWÿLӅu
khiӇQYjWiFÿӝQJWѭѫQJKӛULrQJ'RÿyNKLVӱ dөng các hӋ thӕng - cҩu trúc khác nhau cǊQJ
cҫn hiӇu và tuân thӫ các tính chҩt khách quan cӫa chúng.
Các dҥng hӋ thӕng - cҩu trúc thông dөng là hӋ thӕng phân cҩp hình cây, hӋ thӕng hình sao, hӋ thӕng dҥng xa lӝ.
H thng phân cp hình cây (hình 5.1a):
HӋ thӕng phân cҩp hình cây là dҥng hӋ thӕQJÿLӇn hình trong hӋ thӕng quҧn lý hành chính.
Trong hӋ thӕng này các thành phҫn cҩu trúc cӫa hӋ thӕQJÿѭӧc phân chia thành các cҩp có thӭ
bұc. Bұc trên là bұc chӍ KX\ ÿLӅu khiӇn bұF Gѭӟi, nKѭQJ Pӛi bұc có nhiӋm vө, chӭc trách,
quyӅn hҥn rõ rӋt và riêng biӋWĈyOjKӋ thӕng tұp trung phân quyӅn.
Nguyên tҳFÿLӅu khiӇn cӫa hӋ thӕng này là cҩp trên chӍÿLӅu khiӇn cҩSGѭӟi trӵc tiӃp, cҩSGѭӟi
chӍ chӏu sӵÿLӅu khiӇn cӫa cҩp trên trӵc tiӃp. HiӋQWѭӧQJYѭӧt cҩp trong hӋ thӕng này là thӇ hiӋn
sӵ rӕi loҥQWURQJÿLӅu khiӇn.
ѬXÿLӇm lӟn nhҩt cӫa hӋ thӕng này là phân quyӅQGRÿyNK{QJKRҥWÿӝng quá nhiӅu trong mӛi cҩp.
1KѭӧFÿLӇm cӫa loҥi hӋ thӕng này là thiӃu bình ÿҷng do phân cҩp và phҧn ӭng chұm, mӑLÿLӅu
khiӇn tӯ cҩp cao nhҩWÿӃn cҩp thҩp nhҩWÿӅu phҧi qua các cҩp trung gian, vì vұy chұm và rҩt có thӇ bӏ méo mó, sai lҥc.
H thng hình sao (hình 5.l b):
HӋ thӕng hình sao là dҥng hӋ thӕng hai cҩp gӗm mӝt trung tâm và các thành phҫn là các vӋ tinh
[XQJTXDQKGR WUXQJWkPÿLӅu khiӇn. Mӑi quan hӋ qua lҥi giӳa các thành phҫQ ÿӅu phҧi qua
WUXQJWkP'RÿyWUXQJWkPOjQѫLEұn rӝn nhҩt.
ѬXÿLӇm cӫa hӋ thӕng này là hӋ thӕng phҧn ӭQJWѭѫQJÿӕi nhanh vì chӍ có hai cҩp. Vӟi trình ÿӝ
phát triӇn cӫa khoa hӑc và công nghӋ ngày nay, sӵ bұn rӝn cӫa trung tâm có thӇ tӯQJEѭӟc khҳc
phөc nhӡ áp dөng công nghӋ thông tin trong khâu thu thұp, xӱ lý và lѭXJLӳ tin.
H thng dng xa l (Bus) (hình 5.1c):
HӋ thӕng dҥng xa lӝ là dҥng hӋ thӕQJWURQJÿyPӑi thành phҫn cӫa hӋ thӕQJÿѭӧc dӵa vào nhұt
xa lӝ thông tin gӑi là Bus. Mӑi thành phҫn quan hӋ vӟi nhau cǊQJQKѭVӱ dөng Bus mӝt cách
hoàn toàn bình ÿҷng. Trong hӋ thӕng không có thành phҫQÿLӅu khiӇn và thành phҫn bӏ ÿLӅu 82
khiӇQĈyOjPӝWѭXÿLӇm lӟn cӫa hӋ thӕng dҥng Bus. Tuy vұ\ÿӇÿҧm bҧRÿѭӧc quyӅn bình
ÿҷng này, mӛi thành phҫQÿӅu phҧi tuân thӫ mӝt thӫ tөFÿLӅu khiӇn Bus chung. Thӫ tөc này vӯa
ÿҧm bҧo quyӅn bình ÿҷQJÿӕi vӟi mӝt thành phҫn, vӯa chӕQJÿѭӧc các va chҥm có thӇ có khi
các cһp thành phҫQWѭѫQJWiFWUDRÿәi vӟi nhau.
HӋ thӕng dҥng hình sao và hӋ thӕng dҥQJ%XVWKѭӡng dùng trong các hӋ thӕng thông tin liên lҥc. a) HӋWKӕQJKình cây b) HӋ thӕng hình sao A B C ĈҫXYào ĈҫXUD Bus ĈLӅXNKLӇQ D F ChӫWKӇ c) HӋWKӕQJKình Bus ÿLӅX khiӇQ PhҧQKӗL
d)6ѫÿӗÿLӅXNKLӇQKӑFFӫDKӋWKӕQJ
Hình 5.1: Các dҥQJKӋWKӕQJTXDQWUӑQg
5.2.2.3.3K˱˯QJSKiSWLp cn phân tích - tng hp
Khi tiӃp cұn sӵ vұt, hiӋQ Wѭӧng nhҵm thu thұp thông tin, có thӇ tiӃp cұn theo cách phân tích
hoһc theo cách tәng hӧp, tùy theo tӯng vҩQÿӅ và nӝi dung thông tin muӕn thu thұp.
Phân tích là quá trình phân giL WURQJ W˱ GX\ KRF WUên th͹F W PW WRàn th WKành
nhͷQJESKQKSWKjQKÿWͳÿyWKXQKQQKͷQJWULWKͱFPL
Thao tác phân tích là thao tác tách mӝWFKӍQKWKӇWKành các yӃXWӕFiFWKành phҫQÿӇ[iFÿӏQK
vӏWUtvà vai trò cӫDWӯQJ\ӃXWӕWURQJFKӍQKWKӇÿy Hay nói cách khác, phân tích là phân chia sӵ
vұWWKành nhӳQJEӝSKұQFyEҧQFKҩWNKiFELӋWQKDXMөFÿtFKFӫDSKkQWtFKOà nhұQWKӭFFiF
bӝSKұQYӟLWtQKFiFKOà nhӳQJ\ӃXWӕFӫDWRàn thӇSKӭFWҥS1ӃXNK{QJSKkQWtFKQJѭӡLQJKLên
cӭXNK{QJWKӇELӃWVӵYұWFөWKӇYà các yӃXWӕFӫDQy
Tùy theo tính chҩWFӫDÿӕLWѭӧQJÿѭӧFQJKLên cӭXSKkQWtFKPDQJQKӳQJKình thӭFNKiFQKDX
Phân tích mang tính nhiӅX PһW7tQKQKLӅXPһWFӫD SKkQWtFKOjÿLӅXNLӋQÿӇQKұQWKӭFtoàn
diӋQÿӕLWѭӧQJÿѭӧFQJKLên cӭX%LӇXKLӋQFөWKӇFӫDWtQKQKLӅXPһWOà:
- Khi tách cái toàn thӇWKành nhӳQJEӝSKұQKӧSWKành cho phép làm rõ cҩXWҥRNӃWFҩXFӫDÿӕL
WѭӧQJÿѭӧFQJKLên cӭX 83
- Khi bóc tách mӝWKLӋQWѭӧQJSKӭFWҥSWKành nhӳQJ\ӃXWӕÿѫQ giҧQKѫQFKRSKpSSKkQELӋW
FiLFѫEҧQYӟLFiLNK{QJFѫEҧQTXLFiLSKӭFWҥSYjRFiLÿѫQJLҧQ
- Phân tích mӝW TXi WUình ÿDQJ SKiW WULӇQ FKR SKpS Qêu bұW OrQ FiF JLDL ÿRҥQ NKiF QKDX Yà
nhӳQJNKX\QKKѭӟQJPkXWKXүQFӫDQy
Vì sӵSKkQWtFKÿLWӯSKӭFWҥSÿӃQÿѫQJLҧQWӯFKӍQKWKӇÿӃQFiF\ӃXWӕQên nó có công dөQJ
giҧLWKtFKViӋFSKkQORҥLFiFVӵYұWYà hiӋQWѭӧQJOà mӝWWURQJQKӳQJKình thӭFFӫDSKkQWtFK
Trong quá trình phân tích, tѭGX\YұQÿӝQJWӯFiLSKӭFWҥSÿӃQFiLÿѫQJLҧQWӯFiLQJүXQKLên
sang cái tҩW\ӃXWӯWtQKÿDGҥQJVDQJWtQKÿӗQJQKҩWYà tính thӕQJQKҩW.
TiӃp cұn phân tích JL~S[iFÿӏQKÿ~QJ vӏWUtYDLWUò, ÿLӇPPҥQKÿLӇP\ӃX«FӫDWӯQJ\ӃXWӕ
trong chӍQK WKӇ 7ӯ ÿy PXӕQ SKiW WULӇQ PӝW ÿӕL WѭӧQJ FKӍ FҫQ WiF ÿӝQJ Yào nhӳQJ \ӃX Wӕ
nhӳQJNKkXTX\ӃWÿӏQKQKҩWÿӗQJWKӡLPXӕQQJăQFKһQVӵEjQKWUѭӟQJODQUӝQJPӝWÿӕLWѭӧQJ
chӍFҫQWiFÿӝQJNìm hãm yӃXWӕQJX\ên nhân quyӃWÿӏQKQKҩWFӫDÿӕLWѭӧQJÿy
1KѭYұ\, tiӃSFұQSKkQWtFKJL~SQJѭӡLQJKLên cӭXFyFiLQKìn rõ ràng, thҩXÿiRKѫQvӅWRàn thӇ
nhӡ[HP[pWFiFPһWKRҥWÿӝQJFiFNKtDFҥQKNKiFQKDXFiFJyFÿӝNKiFQKDXFӫDÿӕLWѭӧQJ nghiên cӭX.
TiӃp cұn phân tích thӵFFKҩWlà bài toán mә xҿ vҩQÿӅ, ÿi tӯ cái chung, cái tәQJTXiWÿӃn cái chi
tiӃt. TiӃp cұn SKkQWtFKWKѭӡQJNӃWKӧSYӟi tiӃSFұQKӋWKӕQJ1JKƭDOà xuҩt phát tӯWtQKQăQJ
cҩu trúc hay nhiӋm vө, chӭFQăQJFKXQJFӫa cҧ hӋ thӕng rӗi phân tích làm rõ vai trò, vӏ trí tӯng
thành phҫn cӫa hӋ thӕng, làm rõ tính chҩt cӫa tӯng thành phҫn hay yêu cҫXÿӕi vӟi chúng; làm
rõ kӃt cҩu, tính chҩt cӫa hӋ thӕng hay các quy luұWWiFÿӝQJWѭѫQJKӛ giӳa các thành phҫn trong
hӋ thӕng. 1KѭYұy, tiӃp cұQWKHRKѭӟQJSKkQWtFKGQJWURQJWUѭӡng hӧp muӕn tìm hiӇu sâu vӅ
các chi tiӃt, các thành phҫn và các tính chҩt cӫa các thành phҫn cǊQJQKѭWӯng tính chҩt riêng lҿ cӫa hӋ thӕng.
TQJKSOà quá trình hSQKWWURQJWRàn thWKQJQKWFiFESKQFiFÿFWtQKFiF
quan hPà s͹SKkQWtFKÿã tách ra.
Nói mӝWFiFKNKiF, tәQJKӧSOà tӯQKӳQJEӝSKұQKӧSQKҩWOҥLWKành cái toàn thӇ
Thao tác tәQJKӧSFyÿһFÿLӇP
-ĈLWӯWtQKÿӗQJQKҩWFѫEҧQÿӃQWtQKNKiFELӋWVӵÿDGҥQJ
- KӃWKӧSFiLFKXQJYà cái riêng, tính thӕQJQKҩWYjWtQKÿDGҥQJYào mӝWWRàn thӇFөWKӇVLQK ÿӝQJ
- TәQJKӧSSKҧLGӵDWUên kӃWTXҧFӫDSKkQWtFKÿӇWӯÿyFyWKӇQKìn bao quáWÿѭӧFVӵYұWYà
hiӋQWѭӧQJWURQJFKӍQKWKӇFӫDQy
TәQJKӧSOjPQJѭӡLQJKLên cӭXKLӇXELӃWKRàn toàn vӅVӵYұWÿiQKJLiFKtQK[iFYӏWUt, vai trò
cӫDWӯQJEӝSKұQWURQJWәQJWKӇ7әQJKӧSWKӇKLӋQWѭGX\ViQJWҥRFӫDQJѭӡLQJKLên cӭX
TiӃp cұn tәng hӧp OjSKѭѫQJSKiSOLrQNӃWFiF\ӃXWӕFiFWKành phҫQWKành mӝWFKӍQKWKӇFy
tính chҩWOӟQKѫQWәQJFiFWtQKFKҩWFӫDFiF\ӃXWӕEDQÿҫX
TiӃp cұn tәQJKӧS NKL NӃWKӧS YӟL WLӃS FұQ KӋWKӕQJOj SKѭѫQJ SKiS ÿL Wӯ nhӳng cái riêng,
nhӳQJÿһc tính riêng cӫa các thành phҫn cҩu thành hӋ thӕQJÿӇ tҥo dӵng nên hӋ thӕng vӟi các
quy luұWWѭѫQJWiFQjRÿyQKҵPÿҥWÿѭӧc mӝt hӋ thӕng vӟi nhӳng tính chҩt mong muӕn. KӃt
quҧ cӫa tiӃp cұn tәng hӧp là tìm ra mӕi liên hӋ tҩt yӃu giӳa các bӝ phұQÿã ÿѭӧc phân tích, tӯ
ÿy[iFOұp cái nhìn khái quát ÿӕi vӟi sӵ vұt, hiӋQWѭӧng nghiên cӭu.
TiӃp cұn theo kiӇu tәng hӧSWKѭӡQJGQJWURQJWUѭӡng hӧp không thӇFyÿѭӧc thông tin mong
muӕn ngay mà phҧLTXDFiFWK{QJWLQNKiFÿӇ rӗi tәng hӧp lҥi cho ta thông tin mӟi. 84
1Jѭӡi nghiên cӭu có thӇ thu thұp thông tin tӯ cách tiӃp cұQSKkQWtFKWUѭӟc hoһFQJѭӧc lҥi, tiӃp
cұn theo cách tәng hӧSWUѭӟFQKѭQJFXӕi cùng vүn phҧi xác lұp mӝWÿiQKJLiWәng hӧSÿӕi vӟi
sӵ vұt, hiӋQWѭӧng nghiên cӭu.
5.2.2.4. 3K˱˯QJSKiStip cQÿQKWtQKYjÿQKO˱ng
Thông tin thu thұp luôn phҧi tӗn tҥL Gѭӟi dҥQJÿӏnh tính hoһFÿӏQK Oѭӧng ĈӕLWѭӧng nghiên
cӭXÿӕLWѭӧng khҧo sát phҧLÿѭӧc xem xét cҧ hai khía cҥQKÿӏQKWtQKYjÿӏQKOѭӧng.
TiӃp cұQWK{QJWLQÿӏnh tính là cách tiӃp cұQÿLYjREҧn chҩt cӫa sӵ vұt, hiӋn tѭӧng. Cách tiӃp
cұn này chú trӑQJÿӃn các thông tin phҧn ánh bҧn chҩWÿӏnh tính cӫa sӵ vұt, hiӋQWѭӧng, FKѭD
chú ý tӟi các thông tin phҧn ánh ÿӝ lӟn, mӭFÿӝWiFÿӝng ҧQKKѭӣng cӫa các sӵ vұt hay hiӋn
WѭӧQJÿy7LӃp cұQÿӏnh tính cҫn thiӃt cho nhӳng viӋFWѭѫQJWӵQKѭKRҥFKÿӏnh chiӃQOѭӧc, vҥch
SKѭѫQJKѭӟQJKjQKÿӝQJ7K{QJWLQÿӏnh tính mang tính chӍÿҥRKѭӟng dүn, rҩt quan trӑng vì
SKѭѫQJKѭӟng sai, chӍ dүn sai thì kéo theo mӑi thӭÿӅu sai.
TiӃp cұQÿӏQKOѭӧng là cách tiӃp cұn làm rõ ÿӝ lӟn, mӭFÿӝ ҧnh hѭӣQJWiFÿӝng cӫDFiFÿҥi
OѭӧQJ'RÿyÿӏQKOѭӧng bә sung và làm rõ thêm vai trò cӫa tӯng thông tin.
Khi tiӃp cұn thông tin có thӇ bҳW ÿҫX WUѭӟc bҵQJ ÿӏnh tính hoһc bҵQJ ÿӏQK OѭӧQJ ÿӅX ÿѭӧc
QKѭQJFXӕL FQJÿӅu phҧL ÿLÿӃn nhұn thӭF ÿѭӧc bҧn chҩW ÿӏnh tính cӫa sӵ vұt, hiӋQ Wѭӧng.
7URQJWUѭӡng hӧp không thӇ tìm ÿѭӧFFiFWK{QJWLQÿӏQKOѭӧng vì mӝt lý do nào ÿyWKì phҧi
chҩp nhұQWK{QJWLQÿӏnh tính là duy nhҩt.
5.2.2.5. 3K˱˯QJSKiSWLp cn lch s͵ và logic
3KѭѫQJSKiSWLӃp cұn lӏch sӱ - logic là cách nhìn nhұQWK{QJWLQWKHRTXDQÿLӇm lӏch sӱ. Mӛi
mӝt sӵ vұt, hiӋQWѭӧQJÿӅu có quá trình phát sinh, phát triӇn và vұQÿӝng cӫDQy1Jѭӡi thu
thұp thông tin cҫn tìm hiӇu, tham chiӃu quá trình lӏch sӱ cӫa nguӗn tin.7UrQFѫVӣ này có thӇ
U~WUDÿѭӧc quy luұt mang tính lôgíc tҩt yӃu cӫa sӵ phát triӇn và vұQÿӝng nói chung cӫa sӵ vұt, hiӋQWѭӧng.
Mӛi sӵ kiӋn riêng biӋt trong quá khӭ là ngүXQKLrQQKѭQJFKXӛi sӵ kiӋn trong quá khӭ thì luôn
bӏÿLӅu khiӇn bӣi mӝt quy luұt tҩt yӃu. Vì vұy, tiӃp cұn lӏch sӱ là xem xét sӵ vұt qua nhӳng sӵ
kiӋn xuҩt hiӋn trong quá khӭ, thu thұp thông tin vӅ các chuӛi sӵ kiӋn ÿӏQKWtQKYjÿӏQKOѭӧng
trong quá khӭ, sҳp xӃp các sӵ kiӋn theo mӝt trұt tӵ nhҩWÿӏnhÿӇ nhұn biӃt logic tҩt yӃu cӫa quá trình phát triӇn.
TiӃp cұn lӏch sӱ - lôgíc ÿòi hӓi khi nhìn nhұn, xem xét bҩt kǤ sӵ vұt, hiӋQWѭӧng nào cǊQJSKҧi
gҳn vӟLÿLӅu kiӋn và hoàn cҧnh cө thӇ cӫDQyĈLӅu kiӋn và hoàn cҧnh cө thӇ là cái nӅQÿӇ xem
[pWÿiQKJLiWK{QJWLQÿiQKJLiVӵ vұt, hiӋQWѭӧng.
5.2.2.6. 3K˱˯QJSKiSWLp cn cá bit và so sánh
TiӃp cұn cá biӋt là xem xét sӵ vұt, hiӋQWѭӧng trong tình trҥng cô lұp, không liên quan tӟi các sӵ
vұt, hiӋQWѭӧng khác. Cách tiӃp cұQÿһc biӋt này trái vӟLTXDQÿLӇm hӋ thӕng nên luôn phҧLÿL
ÿ{LYӟi tiӃp cұn so sánh do tiӃp cұn so sánh cho phép quan sát sӵ vұt, hiӋQ Wѭӧng trong mӕi WѭѫQJTXDQ 85
So sánh là so vӟi mӝt sӵ vұt hay hiӋQWѭӧQJÿѭӧc coi là chuҭn mӵFÿӇ[iFÿӏnh các thông tin
mà sӵ vұt, hiӋQWѭӧng mang lҥi. Áp dөQJSKѭѫQJSKiSQj\SKҧi chӑn các sӵ vұWÿӕi chӭng, sӵ
vұWÿѭӧc chӑn ÿѭӧc coi là chuҭQÿӇ so sánh, tӯÿyQKұn thӭc cái cá biӋt.
Ví dө: nӃu muӕn nghiên cӭu vӅ chҩWOѭӧQJÿjRWҥo chuyên ngành kӃ toán bұFÿҥi hӑc ӣ ViӋt
Nam, viӋc tiӃp cұQWK{QJWLQWKHRTXDQÿLӇm hӋ thӕng nghƭDOà phҧi nghiên cӭu lý luұn và thӵc
trҥng ÿjRWҥo chuyên ngành kӃ toán bұFÿҥi hӑcÿһt trong bӕi cҧnh không thӇ tách rӡi hӋ thӕng
ÿҥi hӑc ViӋW1DPYjP{LWUѭӡng kinh tӃ - xã hӝi cӫa ViӋW1DPYjP{LWUѭӡng quӕc tӃ.
TiӃp cұn phân tích và tәng hӧp sӁ ÿѭӧc sӱ dөQJÿӇ lӵa chӑn nӝi dung lý luұQÿiQKJLiWKӵc
trҥQJYjÿӅ ra giҧi pháp; TiӃp cұQÿӏQKWtQKYjÿӏQKOѭӧng sӁÿѭӧc thӵc hiӋn khi thu thұp thông
tin vӅ ÿiQKJLiWKӵc trҥng giҧng dҥy và hӑc tұp chuyên ngành kӃ toán bұFÿҥi hӑc; TiӃp cұn lӏch
sӱYjORJLFÿѭӧc sӱ dөQJÿӇÿiQKJLiJLҧng viên và giáo trình; TiӃp cұn cá biӋWYjVRViQKÿѭӧc
sӱ dөQJÿӇ nhұn diӋQFKѭѫQJWUình ÿjRWҥo kӃ toán cӫa tӯQJWUѭӡQJÿҥi hӑc trong khu vӵc và
quӕc tӃ, so sánh vӟLFKѭѫQJWUình các trѭӡQJÿҥi hӑc cӫa ViӋt Nam, tӯÿyU~WUDFiFQKұn xét, ÿiQKJLi.
5.3. Cách thӭc chӭng minh giҧ thuyӃt (KiӇm chӭng giҧ thuyӃt)
Giҧ thuyӃt mӟi chӍ là mӝt giҧÿӏnh, mӝWSKiQÿRiQ, mһFGÿyOjPӝWSKiQÿRiQÿѭӧc sinh ra tӯ
nhiӅu suy luұn có tính lôgíc dӵDWUrQFiFFăQFӭOjFiFWK{QJWLQFyÿѭӧc. Muӕn khҷQJÿӏnh giҧ
thuyӃWÿѭDUDÿã là chính xác ha\FKѭDÿ~QJ, cҫn phҧi tiӃn hành kiӇm chӭng. KiӇm chӭng là
xem xét mӝt cách khoa hӑc, toàn diӋn tӯ nӝi dung giҧ thuyӃWÿӃQFiFFăQFӭ và cách thӭc chӭng
minh giҧ thuyӃWÿyÿӇ khҷQJÿӏnh giҧ thuyӃWOjÿ~QJKD\VDLÿӇ rӗi quyӃWÿӏnh không bác bӓ hay bác bӓ giҧ thuyӃt.
1KѭYұy, nӝi dung cӫa kiӇm chӭng giҧ thuyӃt là chӭng minh hoһc bác bӓ giҧ thuyӃt. Chӭng
minh thӵc chҩt là mӝt hình thӭc suy luұn dӵa vào nhӳQJSKiQÿRiQPjWtQKFKkQ[iFÿã ÿѭӧc
công nhұn (luұn cӭÿӇ khҷQJÿӏnh tính chân xác cӫa mӝWSKiQÿRiQÿDQJFҫn phҧi chӭng minh.
Bác bӓ là mӝt hình thӭc chӭng minh nhҵm khҷQJÿӏnh tính phi chân xác cӫa mӝWSKiQÿRiQ
ĈӇ chӭng minh mӝt giҧ thuyӃWOjÿ~QJKD\VDLFyWKӇ có nhӳng cách chӭng minh khác nhau:
Chӭng minh trӵc tiӃp hay chӭng minh gián tiӃp.
a. Chͱng minh tr͹c tip
Chӭng minh trӵc tiӃp là chӭQJPLQKWtQKÿ~QJÿҳn cӫa giҧ thuyӃt bҵng cách sӱ dөng các luұn
cӭÿ~QJÿҳn, chính xác và sӱ dөQJÿ~QJFiFSKpSFKӭng minh. 1KѭYұy tính chân xác cӫa giҧ
thuyӃWÿѭӧc rút ra tӯ tính chân thӵc, chính xác cӫa các luұQÿӅ, luұn cӭ và các luұn chӭng dùng
chӭng minh giҧ thuyӃWÿy:
Giҧ thuyӃWÿ~QJ- VҩQÿӅ khoa hӑFÿ~QJ -&iFFăQFӭÿ~QJ- Cách chӭQJPLQKÿ~QJ.
Mӝt giҧ thuyӃWÿ~QJVӁ ÿѭӧc chҩp nhұn.
CǊQJWӯ ÿy, có thӇ thҩy ngay rҵng, mӝt giҧ thuyӃt sӁ là sai nӃu ít nhҩt mӝt trong ba yӃu tӕ: vҩn
ÿӅ khoa hӑFÿһt ra, các luұn cӭGQJÿӇ chӭng minh vҩQÿӅ khoa hӑFÿyhoһc cách chӭng minh là sai.
Giҧ thuyӃt sai - VҩQÿӅ khoa hӑc sai -&iFFăQFӭ chӭng minh sai - Cách chӭng minh sai.
Mӝt giҧ thuyӃt sai sӁ bӏ bác bӓ.
VҩQÿӅ khoa hӑFOjÿ~QJnӃu vҩQÿӅÿyOjUõ ràng và phҧi nhҩt quán. Tính rõ ràng cӫa vҩn
ÿӅ thӇ hiӋn ӣ chӛ ai cǊQJFyWKӇ hiӇu vҩQÿӅÿytheo cùng mӝt nghƭDTính nhҩt quán cӫa vҩQÿӅ
thӇ hiӋn trong suӕt quá trình chӭng minh, vҩQÿӅ khoa hӑc này luôn phҧi ÿѭӧc giӳ vӳng, không ÿѭӧFWKD\ÿәi. 86
&iFFăQFӭ dùng chӭng minh mӝt luұQÿӅOjÿ~QJQӃXÿyOjFiFFăQFӭ chân thӵc và chính
xác, có liên quan trӵc tiӃSÿӃn vҩQÿӅ khoa hӑc cҫn chӭng minh. Tính chân thӵc, tính chính xác
cӫa luұn cӭ nghƭDlà phҧi bҧRÿҧPÿӝ tin cұy caoYjÿѭӧc công nhұn. Sӵ công nhұn có thӇ thӵc
hiӋn thông qua chӭng minh bҵng lý thuyӃt hay chӭng minh bҵng thӵc nghiӋm và có liên hӋ trӵc
tiӃSÿӃn vҩQÿӅ khoa hӑFÿһt ra, nӝi dung cӫDFiFFăQFӭ này phҧi gҳn vӟi vҩQÿӅ cҫn chӭng minh.
Cách chӭng minh là ÿ~QJnӃuSKѭѫQJSKiSGQJÿӇ chӭng minh vҩQÿӅ khoa hӑFÿһt ra:
+ Không vi phҥm quy tҳc vӅ suy luұn và phҧLÿѫQWUӏ, duy nhҩt.
ĈѫQWUӏ và duy nhҩt nghƭDOà không thӇ mӝt phép chӭng minh vӟLFiFÿLӅu kiӋQQKѭQKDXOҥi
cho nhiӅu kӃt quҧNKiFQKDXĈѫQWUӏWUѭӟc hӃWOjÿѫQWUӏ vӅ nӝi dung và mөc tiêu.
Ví dөWURQJÿѫQJLҧn mӝWKjPO{JtFWtQKÿѫQWUӏ và duy nhҩWÿѭӧc thӇ hiӋQWUѭӟc hӃt vӅ nӝi
dung và mөc tiêu là mҥFKÿѫQJLҧn nhҩW1KѭQJWӯ mөFWLrXÿyYүn có thӇ có nhiӅu dҥng tӕi
thiӇu cӫDKjPÿҧm bҧo mҥch thӵc hiӋn hàm là tӕi thiӇu nhҩWQKѭQKDX. TӯÿyEҩt kǤSKѭѫQJ
SKiSÿѫQJLҧQKjPQjRÿӅu phҧLÿҧm bҧRWtQKÿѫQWUӏ, duy nhҩWÿyFӫa nӝi dung và mөc tiêu ÿѫQJLҧn.
+ Không vi phҥm quy tҳc vӅ lұp luұn: không dùng lұp luұn luҭn quҭn hay dùng nhӳng khái
niӋPÿDQJFҫQÿӏnh nghƭDÿӇÿӏnh nghƭDFKRFKtQKNKiLQLӋPÿy
Lұp luұn phҧLFyFăQFӭ, chính xác, khách quan, cө thӇ; có tính thuyӃt phөc.
b. Chͱng minh gián tip
Chӭng minh gián tiӃp là phép chӭQJPLQKWURQJÿytính chân thӵc và chính xác cӫa giҧ thuyӃt
ÿѭӧc khҷQJÿӏnh bҵng tính phi chân thӵc và chính xác cӫa phҧn giҧ thuyӃt.
Chӭng minh gián tiӃp có hai loҥi: chӭng minh phҧn chӭng và chӭng minh phân liӋt.
Chӭng minh phҧn chӭng là chӭQJPLQKWURQJÿyWtQKFKkQWKӵc và chính xác (tính chân xác
cӫa giҧ thuyӃt)ÿѭӧc chӭng minh bҵng tính phi chân thӵc và chính xác cӫa phҧn giҧ thuyӃt.
Ví dө,NKLFKѭDFKӭQJPLQKÿѭӧc có sӵ sӕQJQJRjLWUiLÿҩt thì lҥi chӭng minh rҵng thұt vô lý
khi nói chӍ duy nhҩt ӣ WUiLÿҩt là có sӵ sӕng, hoһc khi muӕn chӭng minh rҵQJÿҥLOѭӧng A bҵng
ÿҥLOѭӧng B (tӭc A = B) thì lҥi chӭng minh rҵng nӃu A khác B sӁ dүQÿӃn mӝWÿLӅu phi lý mà ai cǊQJSKҧi công nhұn.
Chӭng minh phân liӋt là cách chӭng minh bҵng cách loҥi bӓ mӝt sӕFăQFӭQj\ÿӇ khҷng
ÿӏQKFiFFăQFӭ khác.
Ví dө,ÿӇ chӭng minh vai trò cӫa khoa hӑc & công nghӋÿӕi vӟi sӵ phát triӇn cӫa nӅn kinh tӃ
quӕFGkQQJѭӡi ta chӭng minh rҵng ӣ mӝt sӕQѭӟc không có nhiӅu tài nguyên mà vүn phát triӇn
ÿӇ khҷng ÿӏnh không phҧi cӭ có tài nguyên mӟi phát triӇn kinh tӃÿѭӧc và dүn chӭng cө thӇ
bҵng mӝt sӕQѭӟc phát triӇn mà GDP cӫa hӑ phө thuӝc tӟi 60 - 70% vào yӃu tӕ khoa hӑc &
công nghӋ. TӯÿyNKҷQJÿӏnh vai trò cӫa khoa hӑc & công nghӋ ÿӕi vӟi nӅn kinh tӃ quӕc dân.
5.4. KӻQăQJlӑFthông tin cӕWOõi NKLÿӑF các tài liӋXWKDPNKҧR
HҫXKӃWWri thӭFFӫDQKkQORҥLÿӅXÿѭӧFJKLOҥLYjOѭXJLӳGѭӟLGҥQJYăQEҧQWài liӋXEҵQJFiF
ngôn ngӳNKiFQKDXFӫDFiFGkQWӝFWUên thӃJLӟL1JѭӡLQJKLên cӭXSKҧLÿӑFWKDPNKҧRFiFWài
liӋXÿӇELӃWFiLJì nhân loҥLÿã làm và cái gì còn cҫQNKiPSKi
MuӕQWìm ra thông tin mình cҫQWURQJPӝWÿҥLGѭѫQJWULWKӭFYà thông tin, muӕQOҩ\UDWK{QJ
tin cҫQWKLӃWWURQJUӯQJ tài liӋXWKDPNKҧR cҫQ SKҧLELӃW chӑQWài liӋXFҫQÿӑFELӃWFiFKÿӑF
cách lӑF WLQ0XӕQOӑFÿѭӧFFiFWK{QJWLQFҫQWKLӃWSKҧLKLӇXELӃWWKҩXÿiRYӅ vҩQÿӅQJKLên
cӭXSӵKLӇXELӃWWKҩXÿiRPӝWYҩQÿӅÿѭӧFFKLDWKành 3JLDLÿRҥQ 87
NhQEiWYQÿ:
Ĉk\OjJLDLÿRҥQthu nhұQthông tin, có thӇQKҳFOҥLthông WLQÿyEҵQJFiFKJKLQKӟPӝWFiFKFѫ
hӑFVí dө nhӟQăPWKiQJQKӟVӵNLӋQQKӟWên…. KӃWTXҧcӫDJLDLÿRҥQQày là “bӅQәL´FӫD
kiӃQWKӭFWDÿã thu thұSÿѭӧFhàng loҥWFiFGӳOLӋXliên TXDQÿӃQYҩQÿӅ
HiXUõ vQÿ:
HiӇXUõ vҩQÿӅWKӇKLӋQTXDYLӋF ÿã chuyӇQQKӳQJWK{QJWLQWKXQKұQÿѭӧFWKành thông tin có ý
nghƭDFӫDULêng mình. MuӕQKLӇXUõ vҩQÿӅEҳWEXӝFSKҧL[ӱOê thông tin, hiӇXUõ ý nghƭD, thӵF
chҩW cӫDQychӑQOӑFÿѭӧFQKӳQJGӳOLӋXWKtFKKӧSWӯFiFGӳOLӋXliênTXDQÿӃQYҩQÿӅOҩ\UD
ÿѭӧFQKӳQJ thông tin quan trӑQJQKҩWWәQJKӧSQKӳQJ thông WLQÿytҥRUDêQJKƭDthông tin
cӫDULêng mình. KӃWTXҧFӫDJLDLÿRҥQQày là “bӅVkX´FӫDNLӃQWKӭF
TruyQÿWOL thông tin:
TruyӅQÿҥWOҥLWK{QJWLQQJKƭDOà phҧL viӃWUDÿӇJLҧLWKtFKFKRQJѭӡLNKiFKLӇXYӅYҩQÿӅYӟL
ngôn ngӳFӫDPình. NӃXWKjQKF{QJWURQJJLDLÿRҥQQày tӭFOjÿã “sӣKӳX´ÿѭӧF thôngWLQÿy.
TӭFOjQJѭӡLYLӃWÿã thӵFVӵKLӇXUõ vӅYҩQÿӅÿy7URQJyFFӫDQJѭӡLYLӃW thôngWLQQj\ÿã
ÿѭӧFFKX\ӇQYào bӝQKӟQJӳQJKƭDKӑF6HPDQWLFOà bӝQKӟFyNKҧQăQJWӗQWҥLOkXGài, không thӇTXrQÿѭӧF
NhӳQJQJѭӡLYLӃWQKLӅXVӁWăQJFѭӡng khҧQăQJWtFKOǊ\OѭӧQJNLӃQWKӭFVkXGRFiF thông tin
sau khi lӑF ÿӅXÿѭӧFFKX\ӇQKyDWKành kiӃQWKӭFcӫDULêng hӑYà truyӅQ ÿҥWOҥL mӝWFiFKdӉ
hiӇX FKRQJѭӡLNKiFÿӑFYà hiӇXYӅYҩQÿӅKӑQJKLên cӭX
* Cách lF thông tin cWOõi trong tài liX tham khR:
MuӕQOӑF thông tin cӕWOõi trong mӝWtài liӋXphҧLqua nhiӅXJLDLÿRҥQ:
*LDLÿRҥQ1: ;iFÿQKO˱QJ thông tin
;iFÿӏQKOѭӧQJ thôngWLQOjJLDLÿRҥQUҩWTXDQWUӑQJFӫDYLӋF[ӱOê thông tin. MuӕQ[iFÿӏQK
OѭӧQJ thông tin chӭDWURQJPӝWWài liӋXSKҧLÿӑFWUӵFWLӃSWài liӋXÿy0өFWLêu cӫDYLӋFÿӑFOà
ÿӇ[iFÿӏQKQӝLGXQJFӫDWài liӋXWKHRWUình tӵWӯNKiLTXiWÿӃQFKLWLӃWWӯQ{QJÿӃQVkXWӯWKҩS
ÿӃQFDRFKXQJÿӃQULêng.
ĈӇ[iFÿӏQKOѭӧQJ thôngWLQÿҫ\ÿӫFKtQK[iFFҫQSKҧLWXkQWKHRba EѭӟFÿӑFVDX
1. ĈFO˱W:
MөFÿtFKFӫDÿӑFOѭӟWOà làm quen vӟLQӝLGXQJWài liӋXKLӇXNKiLTXiWFKӫÿӅFӫDWài liӋXYà
nhӳQJYҩQÿӅSKөFYөFKRFKӫÿӅÿy, nҳPÿѭӧFWәQJWKӇFҩXWU~FWài liӋX. ĈӑFOѭӟWcó thӇbҵQJ
FiFKÿӑFQKDQÿӅWài liӋXphөÿӅmөFOөFÿӇQҳPWLrXÿӅFӫDFiFFKѭѫQJSKҫQSKkQELӋWFiF
WLrXÿӅFKtQKYjWLrXÿӅSKөÿӑFOӡLQyLÿҫXOӡLJLӟLWKLӋX, kӃWOXұQWyPWҳWFӫDFKtQKWiFJLҧ,
tóm tҳWFiFFKѭѫQJ (nӃXFyxem qua các hình minh hӑDQӃXFyVDXÿyOѭӟWnhanh qua các
trang, chú ý nhӳQJWӯLQÿұPLQQJKLêng.
KӃWTXҧFӫDEѭӟFÿӑFOѭӟWOjQJѭӡL[ӱOê thông tin nҳPbҳWÿѭӧFNKiLTXiWFҩXWU~FQӝLGXQJWài liӋX ĈFKLX:
MөFÿtFK FӫDÿӑFKLӇX QKҵPSKkQ WtFKQӝL GXQJFӫD Wài liӋX[iF ÿӏQKOѭӧQJ thông tin chӭD
trong nó, tìm ý nghƭDFKtQKFӫD thông tin. 88
KӃWTXҧFӫDÿӑFKLӇXOjQJѭӡL[ӱOê thông tin hiӇXÿѭӧFQKӳQJYҩQÿӅFӫDFKӫÿӅWài liӋXÿѭӧF
trình bày nhѭ WKӃQjR YjFăQFӭ Yào nhӳQJ thông tin triӇQNKDL YҩQÿӅ ÿyÿӇ ÿiQKJLiÿѭӧF
nhӳQJ thông tin nào là trӑQJWkPQKӳQJ thông tin nào không phҧLOà trӑQJWkP
KӃWWK~FEѭӟFÿӑFKLӇXQJѭӡL[ӱOê thông tin ÿã ÿiQKGҩXÿѭӧFFiFYҩQÿӅchính mà nӝLGXQJ
tài liӋXÿӅFұSÿӃQYà nhӳQJ thông tin FKtQKÿӇtriӇQNKDLYҩQÿӅÿyÿiQKGҩXÿѭӧFFiF thông
tin cҫQWUtFKGүQ, nhӳQJêTXDQWUӑQJQhҩW.
ĈӑFÿӇYLӃW:
MөFÿtFKFӫDÿӑFÿӇYLӃWlà lӑFra nhӳQJ thông tin cҫQthiӃWWURQJVӕQKӳQJ thông tin ÿã ÿѭӧF
ÿiQKGҩXӣEѭӟFÿӑFKLӇX&ѫVӣÿӇFKӑQOӑFQKӳQJ thông tin này là nhұQWKӭFFӫDQJѭӡL[ӱOê
thông tin qua hai lҫQÿӑFWUѭӟFCân nhҳFÿӇTuyӃWÿӏQKFKӑQKD\EӓPӝW thôngWLQQjRÿyFăQ
cӭYào giá trӏ, ý nghƭD cӫD thôngWLQÿyÿӕLYӟLFKӫÿӅPà mình viӃW. 6DXÿyYLӃWUDQKӳQJê chính.
*LDLÿRҥQ2: Phân tích thông tin
ViӋFSKkQWtFK thôngWLQÿѭӧFWKӵFKLӋQWURQJTXiWUình ÿӑFÿӑFKLӇXYjÿӑFÿӇYLӃW). MөFWLêu
cӫDYLӋFSKkQWtFK thông tin Oj[iFÿӏQKOѭӧQJWK{QJWLQWULӇQNKDLFKӫÿӅYà nhӳQJYҩQÿӅPà
tài liӋXÿӅFұSÿӃQ
&iFSKѭѫQJSKiSWKѭӡQJÿѭӧFVӱGөQJÿӇSKkQWtFK thông tin trong tài liӋX là:
- 3KѭѫQJSKiSSKkQWtFKWKHRFҩXWU~Fhình thӭFFӫDEҧQYăQ:
Phân tích theo cҩXWU~FKình thӭFFӫDEҧQYăQOjSKѭѫQJSKiSSKkQWtFKWKHRWKӭWӵVҳS[ӃSFiF
thành phҫQFӫDEҧQYăQWài liӋXQKѭÿһWYҩQÿӅJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅNӃWOXұQYҩQÿӅ
ӢSKҫQÿһWYҩQÿӅQJѭӡL[ӱOê thông tin có thӇ[iFÿӏQKQKӳQJWK{QJWLQYӅFKӫÿӅWài liӋX
ӢSKҫQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅQJѭӡL[ӱOê thông tin có thӇ[iFÿӏQKQKӳQJ thông tin phөFYөFKR
viӋFWULӇQNKDLFKӫÿӅOà nhӳQJthông tin quan trӑQJQKҩWFӫDQӝLGXQJWài liӋX
ӢSKҫQNӃWOXұQQJѭӡL[ӱOê thông tin có thӇ[iFÿӏQKQKӳQJthông tin tәQJKӧSYӅFiFYҩQÿӅ
ÿã ÿѭӧFJLҧLTX\ӃWYjKѭӟQJSKiWWULӇQFӫDFK~QJ
-3KѭѫQJSKiSSKkQWtFKWKHRFҩXWU~F lôgíc cӫDEҧQYăQ:
Phân tích theo cҩXWU~FO{JtFFӫDEҧQYăQOjSKѭѫQJSKiSSKkQWtFKWKHRVӵSKiWWULӇQO{JtFcӫD
cách giҧLTX\ӃWYҩQÿӅÿѭӧFWài liӋXÿӅFұSÿӃQ3KѭѫQJSKiSQj\iSGөQJFKRFiFORҥLWài liӋX
mà nӝLGXQJEҧQYăQNK{QJSKkQÿӏQKUõ ràng ba thành phҫQ: ÿһWYҩQÿӅJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅNӃW
luұQYҩQÿӅNӝLGXQJYҩQÿӅWURQJWài liӋXÿѭӧFWULӇQNKDLWKHo các quan hӋO{JtFWUên -GѭӟL khái quát - cөWKӇ
7KHRSKѭѫQJSKiSQj\QJѭӡL[ӱOêVDXNKLÿã xác ÿӏQKÿѭӧFFKӫÿӅWài liӋXӣEѭӟFÿӑFÿҫX
tiên, sӁ[iFÿӏQKFiFYҩQÿӅWULӇQNKDLFKӫÿӅYà tiӃSWKHROà nhӳQJWK{QJWLQFѫEҧQWULӇQNKDL
các vҩQÿӅÿy ӣKDLOҫQÿӑFVDXÿy
CҫQOѭXý tên các ÿӅPөFFiFFkXÿRҥQFyFiFGҩXKLӋXQKѭLQQJKLrQJLQÿұPJҥFKGѭӟLNKL
[iFÿӏQKFiFWK{QJWLQFѫEҧQ
*LDLÿRҥQ3: ChQOFWQJKSWK{QJWLQ
* ChQOFWK{QJWLQ:
Sau khi hoàn thành qui trình ÿӑFYà phân tích nӝLGXQJQJѭӡL[ӱOêWK{QJWLQUà soát lҥLQKӳQJ
WK{QJWLQÿã ÿѭӧFÿiQKGҩXORҥLEӓQKӳQJWK{QJWLQWUùng lһSKRһFWK{QJWLQWKӯD&iFWK{QJWLQ
ÿѭӧFOӵDFKӑQSKҧLÿҥWWLêu chuҭQÿҫ\ÿӫWLêu chuҭQÿӏQKOѭӧQJYà chính xác (tiêu chuҭQ ÿӏQKWtQK. 89
Tiêu chuҭQÿӏQKOѭӧQJWK{QJWLQÿòi hӓLQKӳQJWK{QJWLQFѫEҧQÿѭӧFFKӑQUDSKҧLSKҧQiQK
ÿҫ\ÿӫQӝLGXQJWài liӋX
Tiêu chuҭQÿӏQKWtQKWK{QJWLQÿòi hӓLEҧRÿҧPVӵFKtQK[iFFӫDQKӳQJWK{QJWLQÿѭӧFU~WUDWӯ
tài liӋXVӱGөQJFKtQK[iFFiFNKiLQLӋPthuұWQJӳ
* TQJKSWK{QJWLQ:
-7UtFKÿRҥQWK{QJWLQFKX\ӇQQJX\ên vҽQFkXKRһFÿRҥQYăQFyFKӭDQKӳQJWK{QJWLQÿѭӧF
chӑQFӫDQӝLGXQJWài liӋXJӕFVDQJQӝLGXQJEài viӃW.
- ChӍQKVӱDQKӳQJFkXKRһFÿRҥQYăQFyFKӭDQKӳQJWK{QJWLQÿѭӧFFKӑQEҵQJ cách biӃQÿәL
câu có nhiӅXPӋQKÿӅWKành câu có mӝWPӋQKÿӅKRһFNӃWKӧSFiFFkXYăQWKành mӝWFkXQKѭQJ
vүQEҧRÿҧPJLӳQJX\ên giá trӏWK{QJWLQFӫDFK~QJ
- DiӉQJLҧLWK{QJWLQEҵQJNLӃQWKӭFWӯYӵQJYà kiӃQWKӭFYăQEҧQFӫDPình.
- HӋWKӕQJKyDVҳS[ӃSFiFWK{QJWLQÿã chӑQKRàn chӍQKQӝLGXQJFӫDEài viӃW.
- Hoàn chӍQKKình thӭFFӫDEài viӃWYăQSKRQJWUình bày mҥFKOҥFUõ ràng, dӉ hiӇX%ҧRÿҧP
qui tҳFYLӃWWҳWÿӕLYӟLQKӳQJWӯKRһFFөPWӯÿѭӧFOһSÿLOһSOҥLQKLӅXOҫQOҫQYLӃWWҳWÿҫXWLên
ÿѭӧFÿӇWURQJQJRһFÿѫQQJD\VDXOҫQYLӃWÿҫ\ÿӫFӫDWӯKRһFFөPWӯÿyVDXÿyFyWKӇVӱGөQJ
cách viӃWWҳWWURQJFKtQKYăQ
ChҩWOѭӧQJFӫDYLӋFOӑFthông tin cӕWOõi trong tài liӋXWùy thuӝFYjRFiFEѭӟFÿӑFWài liӋXYà
trình ÿӝFӫDQJѭӡL[ӱOêthông tin. 1JѭӡL[ӱOêthông tin phҧLFyWUình ÿӝNLӃQWKӭFQKҩWÿӏQKYӅ
chuyên môn, vӅQJ{QQJӳ
Các kiӃQWKӭFFKX\rQP{QJL~S[iFÿӏQKÿѭӧFFKӫÿӅFKtQKSKkQWtFKYà chӑQOӑFQKӳQJWK{QJ
tin quan trӑQJSKөFYөFKRFKӫÿӅÿy
KiӃQWKӭFYӅQJ{QQJӳJL~SFKRYLӋFShân tích kӃWFҩXQJӳQJKƭDFӫDFKtQKYăQÿӇFKӑQOӑFUD
nhӳQJthông tin cҫQWKLӃWYà kӻWKXұWVҳS[ӃSFkXFKӳÿӇWҥRWKành sҧQSKҭPÿѭӧFWUình bày mӝW
cách mҥFKOҥFUõ ràng, dӉKLӇX
5.5. KӻQăQJSKӓQJYҩQÿӇWKXWKұSWK{QJWLQ
PhӓQJYҩQOà mӝWSKѭѫQJtiӋQrҩWFyKLӋXquҧÿӇWKXWKұSWK{QJWLQ nhҵPJLҧLTX\ӃWPӝWYҩQÿӅ
nhҩWÿӏQK Ĉk\OjFXӝFQyLFKX\ӋQÿѭӧFFҩXWU~FÿһFELӋW, có mөFÿtFKÿã ÿѭӧF[iFÿӏQKWUѭӟF mӝWFiFKUõ ràng.
PhӓQJYҩQFyWKӇWKӵFKLӋQWUӵFWLӃSKRһFJLiQWLӃS
PhӓQJYҩQ WUӵFWLӃS Oà mӝW FXӝFJһS JӥWUӵFGLӋQ ÿѭӧFVҳS [ӃSWUѭӟF JLӳDKDL QJѭӡLQJѭӡL
phӓQJYҩQOj QJѭӡLÿһW FkXKӓL nhҵP PөFÿtFKWKXWKұS WK{QJWLQKRһF QKӳQJFkX WUtFK GүQ
phөFYөFKREài viӃWFӫDPình;QJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQOjQJѭӡLWUҧOӡL
PhӓQJYҩQWUӵFWLӃSFyWKӇÿѭӧFJKLkPKRһFNK{QJJKLkP
PhӓQJYҩQJLiQWLӃSFyWKӇWKӵFKLӋQTXDFiFSKѭѫQJWLӋQNӻWKXұWQKѭÿLӋQWKӑDL(PDLOFKDW
qua mҥQJ,QWHUQHW, qua bҧQJFkXKӓL….
PhӓQJYҩQOà mӝWQJKӋWKXұW1JѭӡLSKӓQJYҩQSKҧLFykiӃQWKӭFFKXQJUӝQJQăQJOӵFTXDQsát
sҳFEpQWѭGX\phҧLnhanh nhҥ\linh hoҥWFyóc phân tích, có khҧQăQJJLҩXFҧP[~F cá nhân.
MuӕQSKӓQJYҩQWKành công phҧLFyNӻQăQJSKӓQJYҩQ
7UѭӟFWLên QJѭӡLSKӓQJYҩQcҫQWUҧOӡLFkXKӓLÿӇELӃWUõ nhӳQJÿLӅXPình muӕQ: - PhӓQJYҩQai?
- PhӓQJYҩQ cái gì? (chӫÿӅFӫDSKӓQJYҩQ - PhӓQJYҩQkhi nào? - PhӓQJYҩQӣÿkX?
- TҥLsao cҫQSKӓQJYҩQ" 90
- PhӓQJYҩQQKѭWKӃQào? (Cách tiӃSFұQQJѭӡLSKӓQJYҩQ.
ViӋFWUҧOӡLFiFFkXKӓLQày thӇKLӋQWURQJYLӋFOên ÿѭӧFkӃKRҥFK chi tiӃWFKRFXӝFSKӓQJYҩQ.
Nên tìm hiӇXWUѭӟFYӅÿӕLWѭӧQJÿѭӧFphӓQJYҩQWUѭӟFNKLJһS, khi thӓDWKXұQFXӝFKҽQFҫQ
cҭQWKұQNLӇPWUDQJày, tháng, thӭPҩ\WURQJWXҫQ.ĈӏDÿLӇP, thӡLJLDQFөWKӇ QrQÿӇFKRÿӕL
WѭӧQJÿѭӧFphӓQJYҩQҩQÿӏQK
7UѭӟFNKL ÿLSKӓQJ YҩQFҫQ NLӇPWUDVә JKLFKpS NtFKWKѭӟF QKӓE~W Pi\JKL kPEăQJ
SLQ ÿLӋQWKRҥLGL ÿӝQJ, tiӅQOҿ ÿӇWUҧ WLӅQNKL FҫQWKLӃW ÿӏDFKӍ VӕÿLӋQWKRҥL FӫDÿӕLWѭӧQJ
ÿѭӧFphӓQJYҩQ…. ĈӃQÿ~QJJLӡKRһFVӟPKѫQPӝWFK~WFҫQSKòng hӡQKӳQJách tҳF trong
giao thông có thӇcҧQWUӣJLӡKҽQSKӓQJYҩQ
Lúc gһSJӥÿӕLWѭӧQJÿѭӧFphӓQJYҩQFҫQQKìn thҷQJYà mӍPFѭӡLPӝWFiFKWӵQKLên (không
ÿѭӧFEӝFOӝVӵKӗLKӝSKRһFOROҳQJbҳWWD\QӃXQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQWLӃQWӟLFKìa tay ra,
không ngӗLWUѭӟFNKLÿѭӧFPӡLQJӗLQyLOӡLFҧPѫQYì ÿã ÿѭӧFWLӃSÿyQ, trao danh thiӃS.
Trong quá trình phӓQJYҩQ cҫQ
- Nói rõ mөFÿtFKFӫDFXӝFSKӓQJYҩQ
- HӓLnhӳQJFkXKӓLngҳQJӑQrõ ràng, cөWKӇtheo mӝWWUұWWӵKӧSOê (các câu hӓLSKҧLÿѭӧF
chuҭQEӏNӻWUѭӟF.
- ĈһWra mӝWVӕ câu hӓLNKytrҧOӡL là nhӳQJFkXKӓLKD\EXӝFSKҧLVX\WѭÿӝQJQão ÿӇWìm ra câu trҧOӡL
-ĈѭDUDQKӳQJWK{QJWLQFҫQ[iFQKұQKRһFSKӫQKұQ
- LҳQJnghe các câu trҧOӡL, ghi chép và quan sát bҵQJPҳW ÿӇWUiQK KLӇXQKҫP, cӕJҳQJÿһW
mình vào vӏWUtFӫDQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQYà hình dung tác ÿӝQJFӫDFiFFkXKӓLGRPình ÿѭD
ra, khuyӃQNKtFKQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQQyLWKêm.
-ĂQPһFSKù hӧSYӟLKRàn cҧQKÿӕLWѭӧQJÿѭӧFphӓQJYҩQ.
- TҥRNK{QJNKtWKRҧLPiL, không tranh luұQNK{QJÿѭDUDý kiӃQnhұQ[pWÿiQKJLi cӫDPình,
giӑQJQyLPӅPPӓQJWKkQWKLӋQ. Khi cҫQWKLӃWFyWKӇGtGӓPKjLKѭӟF
- ThӡLJLDQSKӓQJYҩQWKѭӡQJOà 15-20 phút, tӕLÿDOà 40 phút. BiӃWNӃWWK~Fÿ~QJO~FOjKӃWVӭF
cҫQWKLӃW.KLNӃWWK~FphӓQJYҩQFҫQEày tӓVӵFҧPѫQÿӅQJKӏKӧSWiFWURQJWѭѫQJODL sӁWҥR
nên ҩQWѭӧQJWӕWÿҽS.
ĈLӅXFӕWOõi ÿӇSKӓQJYҩQWKành công là chuҭQEӏNӻFàng, [iFÿӏQKFKtQK[iFPình cҫQQKӳQJ
thông tin gì, lҳQJQJKHFKăPFK~kiӇPVRiWÿѭӧFFXӝFSKӓQJYҩQbiên tұSFKtQK[iF.
Trong kӻWKXұWSKӓQJYҩQ, kӻQăQJOҳQJQJKHYà khuyӃQNKtFKÿӕLWѭӧQJÿѭӧFphӓQJYҩQQyL
cҫQSKҧLÿһFELӋWOѭXý. Sӵ lҳQJQJKHÿòi hӓLSKҧLWұSWUXQJYjOjPFăQJWKҷQJWKҫQNLQKOҳQJ
QJKHÿòi hӓL VӵWKҩXFҧP VӵKLӇXELӃW VӵNLên nhүQ LҳQJQJKHmӝW FiFKFKăPFK~ sӁOàm
QJѭӡLSKӓQJYҩQKLӇXrõ vҩQÿӅ KѫQ, lҩ\ÿѭӧFFiFWK{QJWLQPình mong muӕQ và chính sӵ lҳQJ
nghe ÿyNKX\ӃQNKtFKQJѭӡLQyL%LӇXKLӋQFӫDOҳQJQJKHOà: thӍQKWKRҧQJJұWÿҫX QJKLrQJÿҫX
KѫLQKәPQJѭӡLYӅSKtDWUѭӟFPӍPFѭӡLJLӳLPOһQJ, tóm tҳW lҥLNKLQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQQyL
dài ÿӇ chӭQJWӓOà mình lҳQJQJKHYà hiӇXÿ~QJvà tiӃSWөFQJKH….
KͿQăQJÿWFkXKLtrong phQJYQ:
Các loҥLFkX KӓL Gùng trong phӓQJYҩQ QKҵP WKX WKұSWK{QJ WLQ cҫQ QJҳQ JӑQÿѫQ JLҧQ Uõ
ràng, chính xác. Các loҥLFkXKӓLbao gӗP câu hӓLÿyQJFkXKӓLPӣ, câu hӓLÿӏQKKѭӟQJ.
- Câu hӓLÿyQJlà loҥL câu hӓLFyWKӇWUҧOӡLÿ~QJKRһFNK{QJcâu hӓLJLҧÿӏQKWKѭӡQJÿѭӧFVӱ
dөQJÿӇOҩ\VӕOLӋXWKӕQJNê, các tên gӑLFKӭFGDQKÿӏDÿLӇP LoҥLFkXKӓLQày dӉJk\FKiQ
FKRQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQYì hӑEӏUѫLYjRWKӃSKҧLWUҧOӡLFKӭNK{QJSKҧLOà trò chuyӋQ 91
- Câu hӓLPӣ là loҥLFkXKӓLÿòi hӓLFkXWUҧOӡLGài, cһQNӁÿҫ\ÿӫ. 7KѭӡQJEҳWÿҫXEҵQJ³TҥL
sao…”, “ Cái gì là nguyên nhân …”, “ ĈLӅXJì quan trӑQJ´³QKѭWKӃQào…”…. LoҥLFkXKӓL
nj\WKѭӡQJWKXK~WVӵFKú ý cӫDQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQNKX\ӃQNKtFKKӑQyLPӝWFiFKWKRҧL
mái vì ÿѭӧFWKӇKLӋQTXDQÿLӇPFӫDPình. Câu hӓLPӣFyQKLӅXGҥQJ
+ Câu hӓLPӣGҥQJ“nhҳFOҥL” câu trҧOӡLFӫDQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQ/RҥLFkXKӓLQày ÿѭӧFVӱ
dөQJNKLFҧPWKҩ\QJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQFyWKӇPXӕQQyLWKrPQKѭQJhӓLWUӵFWLӃSOҥLNK{QJ
ÿѭӧFhӑcung cҩSWKông tin.
+ Câu hӓLPӣGҥQJ“mӣUӝQJ”ÿѭӧFVӱGөQJÿӇNKDLWKiFWKêm thông tin chi tiӃWÿӇQJѭӡLÿѭӧF
phӓQJYҩQÿѭDUDFiFYtGөFөWKӇ Ví dөFkXKӓLmang tính giҧWKX\ӃW“Anh sӁOàm gì, nӃX«´, “chҷQJKҥQ«´
+ Câu hӓLPӣGҥQJ“làm rõ”ÿѭӧFVӱGөQJÿӇNLӇPWUDWK{QJWLQ.
- Câu hӓLÿӏQKKѭӟQJ là loҥLFkXKӓLPDQJWtQKJӧLêKRһFFài bү\QKҵPWKXWKұSthông tin phҧQ
hӗLYӅPӝWYҩQÿӅÿã biӃW.
Khi thӵFKLӋQphӓQJYҩQcҫQphҧLKLӇXbiӃWmӝWVӕQJ{QQJӳELӇXFҧP cӫDFѫWKӇFRQQJѭӡL
QKѭ GLӋQ PҥR SKөFWUDQJ ÿӗ Gùng, kiӇX WyF…thӇ KLӋQ WtQKFiFK Vӵ FKX\ӇQÿӝQJ FӫD PҳW
(kiӇXQKìn: nhìn lên khi hӗLWѭӣQJKRһFKình dung, nhìn xuӕQJNKLÿӕLWKRҥLQӝLWkP«JѭѫQJ
mһWWKӇKLӋQFҧP[~FYXi, buӗQQJҥFQKLên…), cӱFKӍWD\FKkQWKӇKLӋQVӵWӵWLQVӵFK~ê,
sӵVX\QJKƭVӵFăQJWKҷQJ, sӵFKiQQJiQ …)WѭWKӃÿҫX ÿҫXQJKLêng thӇKLӋQVӵFK~êÿҫXF~L
- sӵNK{QJWiQWKành), v.v….
PhӓQJYҩQgián tiӃSTXDÿLӋQWKRҥL, qua Internet không phҧLOjSKѭѫQJSKiSWKXWKұSWK{QJWLQ
tӕWQKѭQJGӉWKӵFKLӋQWLӃWNLӋPWKӡLJLDQ.KLWKӵFKLӋQSKѭѫQJSKiSQj\ cҫQOѭXý kiӇPWUD
[HPO~FÿyFySKҧLOà thӡLJLDQWKXұQWLӋQÿӇSKӓQJYҩQKD\NK{QJYà cҫQFKXҭQEӏUҩWNӻcác
câu hӓLSKҧLNKX\ӃQNKtFKÿӕLWѭӧQJÿѭӧFphӓQJYҩQQyL
5.6. KӻQăQJTXDQViWÿӇWKXWKұSWK{QJWLQ
Quan sát là quá trình tri giác trӵFWLӃSFӫDFKӫWKӇWUѭӟFNKiFKWKӇÿӇWKXQKұQQKӳQJELӇXKLӋQ
cӫDNKiFKWKӇQKҵPPөFÿtFK[iFÿӏQKWKӵFWUҥQJYҩQÿӅFӫDNKiFKWKӇ4XDQViWNKRa hӑFcó
FiFÿһFWUѭQJOjWtQKhӋWKӕQJWtQKNӃKoҥFK, tính mөFÿtFKFyFiFKWKӭFQKҩWÿӏQKÿӇOҩ\Wѭ
liӋX. Quan sát khoa hӑFFXQJFҩSFiFWK{QJWLQVLQKÿӝQJYӅKoҥWÿӝQJKành vi cӫDÿӕLWѭӧQJ nghiên cӭX
Khi quan sát ÿӇWKXWKұSWK{QJWLQcó thӇquan sát theo cách FѫFҩXKRiYjNK{QJFѫFҩXKRi
4XDQViWÿ˱FF˯FXKRi là kiӇXTXDQViWPjQJѭӡLQJKLên cӭXÿã lên kӃKRҥFKPөFÿtFK
mөFWLêu rõ ràng. Các bѭӟFWLӃSFұQTXDQViWWKӡLJLDQÿӏDÿLӇPQKkQVӵFӝQJWiFFiFKWKӭF
tiӃSFұQ«ÿã ÿѭӧFOұSNӃKRҥFh hoàn chӍQK và triӇQNKDLWKӵFKLӋQWKHRÿ~QJNӃKRҥFKÿã vҥFK ra.
4XDQViWSKLF˯FXKRiTXDQViWW͹GR là kiӇXTXDQViWPjQJѭӡLQJKLên cӭXNK{QJOên sҹQ
mөFWLêu, hay chuҭQEӏPӝWFKѭѫQJWUình chi tiӃWFөWKӇPà chӍWLӃSFұQNKiFKWKӇÿӇTXDQViWYà
thu nhұQQKӳQJELӇXKLӋQFӫDNKiFKWKӇ
Khi quan sát có thӇiSGөQJKDLKình thӭF
+ Quan sát có s͹WKDP G͹FD FKWK QJKLên cͱX Ĉk\Oj Kình thӭFTXDQ ViW Pà chӫ WKӇ
nghiên cӭXtrӵFWLӃStham gia vào trong quá trình hoҥWÿӝQJFӫDNKiFKWKӇWURQJPӝWJLDLÿRҥQ
vӟLQKӳQJPӭFÿӝQKҩWÿӏQK+ình thӭFTXDQViWQày giúp tìm hiӇXVkXKѫQÿҫ\ÿӫKѫQQJX\rQ
QKkQÿӝQJFѫ, thӵF WUҥQJFӫD sӵYұW hiӋQWѭӧQJ. Trong tUѭӡQJKӧS chӫWKӇ QJKLên cӭXGҩX 92
mөFÿtFKFӫDPình (mөFÿtFKTXDQViWWKì gӑLOà quan sát tham dӵEtPұWHình thӭFTXDQViW
Qj\FKRQJѭӡLQJKLên cӭXOҩ\ÿѭӧFQKӳQJVӕOLӋXWKұWQKҩWFӫDNKiFKWKӇELӇXKLӋQ1ӃXFKӫ
thӇQJKLên cӭXF{QJNKDLYӟLNKiFKWKӇYӅPөFÿtFKWKDPGӵFӫDPình thì gӑLOà quan sát tham
dӵF{QJNKDLTrong quan sát tham dӵF{QJNKDLWK{QJWKѭӡQJNKiFKWKӇNK{QJKRàn toàn bӝF
lӝQKӳQJELӇXKLӋQWKұWYì vұ\QJѭӡLQJKLên cӭXFyWKӇkӃWKӧS vӟLSKѭѫQJSKiSphӓQJYҩQ ÿӇ
[iFÿӏQKUõ hѫQQKӳQJELӇXKLӋQFӫDNKiFKWKӇ
+ Quan sát không có s͹WKDPG͹FDFKWK: chӫWKӇQJKLên cӭXNKông tham gia vào trong
quá trình cӫDNKiFKWKӇPjÿӭQJEên ngoài quan sát và ghi lҥLWҩWcҧKLӋQWѭӧQJFӫDNKiFKWKӇ
Khi quan sát ÿӇWKXWKұSWK{QJWLQ phҧLJKLFKpSOҥLJKLFKpSF{QJNKDLJKLFKpSKӗLWѭӣQJJKL
chép vҳQWҳWJKLFKpSWUên phiӃXJKLchép bҵQJSKѭѫQJWLӋQNӻWKXұW và phҧLOһSÿLOһSOҥL
nhiӅXOҫQthông tin thu nhұQÿѭӧF mӟLFKtQK[iF
5.7. KӻQăQJxӱOêWK{QJWLQ
Toàn bӝ quá trình nghiên cӭu khoa hӑc là quá trình thu thұp và xӱ lý thông tin mӝt cách liên
tөc. Thông tin là cӕt lõi cӫa nghiên cӭu khoa hӑc. 6DXNKLÿã thu thұSÿѭӧc các thông tin cҫn
tiӃn hành xӱOêWK{QJWLQÿӇ xây dӵng các luұn cӭ, khái quát hóa, rút ra các quy luұt, phөc vө
cho viӋc chӭng minh hoһc bác bӓ giҧ thuyӃt khoa hӑc nhҵm giҧi quyӃt vҩQÿӅ.
Thông tin banÿҫXWKѭӡng tӗn tҥLGѭӟi dҥQJWK{QJWLQÿӏQKWtQKKD\WK{QJWLQÿӏQKOѭӧng. Dù là
WK{QJWLQÿӏQKWtQKKD\ÿӏQKOѭӧng, ӣ dҥQJVѫNKDLNKLPӟLÿѭӧc thu thұSFiFWK{QJWLQWKѭӡng
mang tính cөc bӝ tҧn mҥn, tӯng mһt và thұm chí có thӇ có nhӳQJVDLVyW'RÿyFҫn tiӃn hành
chӍnh lý thông tin nhѭÿiQKJLiOҥi thông tin, lӵa chӑn thông tin cҫn thiӃt, sҳp xӃp thông tin theo
nhӳng mөFÿtFKYjPөc tiêu, yêu cҫu cӫa nghiên cӭu; xӱ lý chúng bҵQJFiFKSKkQWtFKÿiQK
giá, biӃQÿәi chúng sang các dҥng cҫn thiӃt và tìm cách vұn dөng chúng vào công viӋc nghiên cӭu mӝt cách sáng tҥo.
Xӱ lý thông tin là mӝWEѭӟc quan trӑng nhҵm tìm ra các thông tin mӟi có giá trӏKѫQ, thұm chí
NK{QJFyWURQJFiFWK{QJWLQVѫNKDLEDQÿҫu.
X͵OêWK{QJWLQÿnh tính
Khi xӱOêWK{QJWLQÿӏnh tính cҫQOѭXý là tK{QJWLQÿӏnh tính không thӇ hiӋn giá trӏ cө thӇ mà chӍ
thӇ hiӋn bҧn chҩt cӫa sӵ vұt, hiӋQWѭӧng hoһc mӕi quan hӋ giӳa các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng, chiӅu
Kѭӟng hay xu thӃ vұQÿӝng, phát triӇn cӫa chúngĈk\ là loҥi thông tin mang tính khái quát và
các quy luұt vӅ cҩXWU~FKjQKYLKD\WѭѫQJWiFJLӳa các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng. Bҧn chҩWÿyOjFy
tӗn tҥi hay không tӗn tҥLWăQJKD\JLҧm theo thӡi gian, hay әQÿӏnh theo mӝt quy luұWQjRÿó;
lӟn hay nhӓ, mҥnh hay yӃu.
Trong nghiên cӭu kinh tӃ, thônJWLQÿӏnh tính có thӇ là các loҥi hình doanh nghiӋp, các thành
phҫn kinh tӃ, chӫng loҥi sҧn phҭPQăQJOӵc cҥnh tranh cӫa sҧn phҭm…. Ví dө nhұQÿӏnh “NӅn
kinh tӃ cӫa ViӋt Nam phát triӇn khá nhanh trong mҩ\QăPTXD´ -ÿk\OjWK{QJWLQÿӏnh tính.
Thông tin ÿӏnh tính bao giӡ cǊQJFҫn thiӃt, nó tӗn tҥi khách quan và lâu dài, viӋc vұn dөng
chúng vào nghiên cӭu vӅFѫEҧn sӁÿҧm bҧRWtQKÿ~QJÿҳn vӅÿӏQKKѭӟng.
Ĉӕi vӟLWK{QJWLQÿӏnh tính nênGQJFiFSKѭѫQJSKiSOұp luұQO{JtFQKѭOұp luұn diӉn dӏch, lұp
luұn quy nҥp, lұp luұn loҥi suy. Dù dùng cách lұp luұn nào cǊQJ ÿӅu phҧi liên kӃt các khái
niӋm, các sӵ kiӋn, dүn dҳt tӯ khái niӋPQj\ÿӃn khái niӋm khácÿѭDUDFiFSKiQÿRiQYӅ bҧn
chҩt các sӵ kiӋn và thӇ hiӋn nhӳng liên hӋ lôgic cӫa các sӵ kiӋn, các phân hӋ WKHRTXDQÿLӇm hӋ
thӕng và dҫn dҫQÿLÿӃn kӃt quҧ mong muӕn. Mӑi lұp luұn phҧi mang tính hӧp lý, rõ ràng, phҧi
tuân thӫ các quy tҳc cӫa lұp luұn. 93
Vӟi mӝt sӕ WK{QJWLQÿӏnh tính, công cө toán hӑc nói chung và toán lôgíc nói riêng cǊQJFyWKӇ
áp dөng trong lұp luұn. Bҵng công cө toán lôgíc có thӇ giҧi quyӃt mӝt vҩQÿӅ mӝt cách rõ ràng
và có thӇ ghi nhұn nhӳng quan hӋ phө thuӝc cӫDFiFÿҥLOѭӧQJÿӏQKWtQKGѭӟi dҥng mӝt biӇu
thӭc, liên kӃWFiFÿҥLOѭӧng bҵng các phép toán.
X͵ OêWK{QJWLQÿQKO˱ng:
Thông WLQÿӏQKOѭӧQJOjWK{QJWLQOѭӧQJKRiFiFWK{QJWLQÿӏnh tính, ny[iFÿӏQKÿӝ lӟn, tҫm cӥ,
trӑng sӕ và sӭc ҧQKKѭӣng cӫa nó tӟi các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng khác.
Trong nghiên cӭu kinh tӃWK{QJWLQÿӏQKOѭӧng có thӇ là sӕOѭӧng doanh nghiӋp, tӹ lӋ doanh
nghiӋp theo thành phҫn kinh tӃ, theo vӕQSKiSÿӏnh, theo doanh sӕ, sӕOѭӧng sҧn phҭm sҧn xuҩt ra v.v….
ĈӇ xӱOêWK{QJWLQÿӏQKOѭӧng có thӇ dùng các công cө toán hӑc khác nhau. Các công cө toán
hӑc có thӇGQJÿӇ thӵc hiӋn các phép xӱ lý nhѭFKӑn lӑc, biӃQÿәi, phân tích hay tәng hӧp, rút
ra các quy luұt mà các thông tin này thӇ hiӋn.
7K{QJWKѭӡng các bҧng sӕ liӋXWUѭӟFNKLÿѭӧc xӱ lý bҵng công cө toán hӑc, phҧi chuyӇn chúng
vӅ dҥng các biӇu thӭc toán hӑc, mô tҧ mӕi quan hӋ giӳDFiF ÿҥLOѭӧng. Cҫn sӱ dөng các mô
hình toán hӑc khác nhau, thích hӧp cho tӯQJWUѭӡng hӧp. Các mô hình toán hӑc có thӇ là toán
xác xuҩt thӕQJNrÿҥi sӕ tuyӃQWtQKFiFSKѭѫQJWUình hay các biӇu thӭc toán hӑc mô tҧ mӕi
quan hӋ giӳDFiFÿҥLOѭӧng,[iFÿӏQK[XKѭӟng diӉn biӃn cӫa tұp hӧp sӕ liӋu thu thұSÿѭӧc....
Mӛi công cө toán hӑc có tính chҩWYjÿһFÿLӇm riêng, thích hӧp cho viӋc xӱ lý nhӳng lӟp thông
tin nhҩWÿӏnh. Khi sӱ dөQJFK~QJQJѭӡi sӱ dөng cҫn hiӇu rõ khҧQăQJFӫa mӛi loҥi công cө và
ý nghƭDFӫa tӯQJÿҥLOѭӧng mà công cөÿyFó thӇ cung cҩp. Ví dө khi sӱ dөng công cө xác suҩt
thӕng kê cҫn hiӇu rõ ý nghƭDFӫa xác suҩt, ý nghƭDFӫa giá trӏ trung bình, phѭѫQJVDLKD\P{
men cӫDFiFÿҥLOѭӧng hay tham sӕ.
Khi xӱOêWK{QJWLQÿӏQKOѭӧng cҫQOѭXý là loҥi thông tin này luôn có sai sӕ và trên thӵc tӃ có
thӇFKkPFKѭӟc, chҩp nhұn mӝWÿӝ sai sӕ nhҩWÿӏQKQjRÿyW\WUѭӡng hӧp cө thӇ.
&iFSK˱˯QJSKiSELu din thông tinÿQKWtQKYjÿQKO˱ng
* Biu diQWK{QJWLQÿnh tính
&iFWK{QJWLQÿӏQKWtQKÿѫQOҿWKѭӡQJÿѭӧc diӉn tҧ bҵng lӡi hay ký hiӋu thӇ hiӋn bҧn chҩt cӫa
WK{QJWLQÿy.Ĉӕi vӟi mӝt chuӛLFiF WK{QJWLQÿӏnh tính cǊQJWKѭӡng có các mӕi liên hӋ nhҩt
ÿӏnh. Các mӕi liên hӋ này có thӇ biӇu diӉQGѭӟi dҥQJFiFVѫÿӗ quan hӋ, cho phép hình dung
mӝt cách trӵc quan các mӕi liên hӋ giӳa các yӃu tӕ trong cҩu trúc cӫa mӝt sӵ vұt mà không
TXDQWkPÿӃQNtFKWKѭӟc thӵc hoһc tӹ lӋ thӵc cӫa chúng, thӇ hiӋn rõ bҧn chҩt cӫa các mӕi quan hӋ giӳa chúng.
Có thӇ áp dөng mӝt sӕ Vѫÿӗ biӇu diӉn các mӕi quan hӋ QKѭVDX(hình 5.2): A B A B a) Quan hӋQӕLWLӃS 94 b) Quan hӋVRQJVRQJ N1 N2 P1 P2 K P3
c) Quan hӋWiFÿӝQJWѭѫQJKӛ
d) Quan hӋFySKҧQKӗL
- Mӕi quan hӋ nӕi tiӃp (hình 5.2 a): 7URQJVѫÿӗ quan hӋ này cho thҩy sӵ kiӋn hay hiӋQWѭӧng
A và B có quan hӋ nӕi tiӃp, A xҧ\UDWUѭӟc rӗi mӟLÿӃQ%%QKѭOjNӃt quҧ cӫa A, phө thuӝc
vào A.Ĉk\OjVѫÿӗ mô tҧ liên hӋ kӃ tөc nhau giӳa các yӃu tӕ trong cҩu trúc cӫa mӝt sӵ vұt.
- Mӕi quan hӋ song song (hình 5.2 b): Trong mӕi quan hӋQj\&Yj'Ojÿӝc lұp. Chúng có thӇ
xҧ\UDÿӗng thӡLKD\NK{QJÿӗng thӡi và không ҧQKKѭӣng lүn nhau.Ĉk\OjVѫÿӗ mô tҧ mӕi
liên hӋÿӗng thӡi giӳa mӝt yӃu tӕ vӟi mӝt sӕ yӃu tӕ khác trong mӝt hӋ thӕng sӵ vұt.
- Mӕi quan hӋWiFÿӝQJWѭѫQJKӛ (hình 5.2 c): Trong mӕi quan hӋ này, các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng
333WiFÿӝQJWѭѫQJKӛ lүn nhau. Chúng có quan hӋ chһt chӁ và bình ÿҷng. Ĉk\OjVѫÿӗ
mô tҧ mӕi liên hӋ qua lҥi giӳa sӵ vұt này vӟi sӵ vұt khác. Trong thӵc tӃ có nhiӅu kiӇu mӕi quan
hӋ bình ÿҷng, không bình ÿҷng. Trong quan hӋ không bình ÿҷng lҥi có mӕi quan hӋ theo thӭ bұc
hoһc không theo thӭ bұc....
- Mӕi quan hӋ phҧn hӗLÿLӅu khiӇn) (hình 5.2 G7URQJÿyWK{QJ tin tӯSKtDVDXÿѭӧFÿѭDWUӣ
lҥLSKtDWUѭӟFÿӇÿLӅu chӍQKFiFWiFÿӝQJSKtDWUѭӟc nhҵPÿҥWÿѭӧc mӝt quy luұWWKD\ÿәi mong
muӕn cӫDÿҥLOѭӧQJÿҫu ra. Các thành phҫn trong cҩu trúc có thӇ có nhӳng quan hӋQjRÿyW\
thuӝc vào các hӋ thӕng cө thӇÿѭӧc xem xét.Ĉk\OjVѫÿӗ mô tҧ các hӋ thӕQJWURQJÿy[Xҩt hiӋn
mӝt chӫ thӇÿLӅu khiӇQÿӕLWѭӧng bӏÿLӅu khiӇn, lӋQKÿLӅu khiӇn và thông tin phҧn hӗi vӅ kӃt quҧ.
* Biu diQWK{QJWLQÿQKO˱ng
&iFWK{QJWLQÿӏQKOѭӧng ӣ dҥQJEDQÿҫu có thӇ có nhiӅu hình thӭc tӗn tҥi và biӇu diӉn. Mӛi
dҥng biӇu diӉn khác nhau có ý nghƭDYà vai trò khác nhau. Các hình thӭc này có thӇ bә sung
FKRQKDXÿӇ làm rõ vӏ trí cӫDFiFÿҥLOѭӧng, làm dӉGjQJKѫQWURQJYLӋc nhұn thӭc chúng cǊQJ QKѭ[ӱ lý chúng.
Có mӝt sӕ cách biӇu diӉn cácWK{QJWLQÿӏQKOѭӧngQKѭVDX
- Con s ri rc:
Con sӕ rӡi rҥFÿѫQOҿ là mӝWÿҥLOѭӧng bҵng sӕ thӇ hiӋQÿӝ lӟn cӫa mӝWÿҥLOѭӧQJQjRÿy, liên
quan tӟi các vұt thӇ, sӵ vұt, hiӋQWѭӧng. Con sӕ rӡi rҥc chӍÿѫQWKXҫQQyLOrQÿӝ lӟn cӫa mӝWÿҥi 95
OѭӧQJQjRÿy không mang tính hӋ thӕng, không thành chuӛi theo thӡi gian. Con sӕ rӡi rҥc cung
cҩSWK{QJWLQÿӏQKOѭӧng ÿӇ có thӇVRViQKÿѭӧc các sӵ kiӋn vӟi nhau.
Ví dө: “vӟi 365 doanh nghiӋp niêm yӃt trên thӏ WUѭӡng chӭng khoán (WtQK ÿӃn hӃt tháng
5/2009), trên cҧ hai sӣ giao dӏch Hà Nӝi và TP Hӗ&Kt0LQKÿk\OjQJXӗn hàng hóa tiӅPQăQJ
cho thӏWUѭӡng mua bán và sát nhұp”; “Thanh khoҧQFӫDWKӏWUѭӡQJQăPFǊQJWăQJPҥQK
ÿһFELӋWOjWURQJJLDLÿRҥQQӱDFXӕLQăP.KӕLOѭӧQJNKӟSOӋQKWUXQJEình trên HoSE lên ÿӃn
44 triӋXÿѫQYӏSKLên, lӟQJҩSOҫQVRYӟLWUXQJEình cӫDQăP.KӕLOѭӧQJ JLDRGӏFK
vào nhӳQJSKLên cao nhҩWÿã lên tӟLWULӋXÿѫQYӏ7Uên sàn HNX, quy mô giao dӏFKPӛL
phiên cǊQJWăQJJҫQOҫQVRYӟLQăP.KӕLOѭӧQJJLDRGӏFKSKLên cao nhҩWOên tӟL
triӋXÿѫQYӏ´ “Các yӃu tӕ vӅP{LWUѭӡng là nguyên nhân gây nên 25% ca tӱ vong ӣFiFQѭӟc
ÿDQJSKiWWULӇn; ViӋc ô nhiӉm thӫy ngân trong quá trình khai thác vàng liên quan ÿӃn 15 triӋu
QJѭӡi làm viӋc trong các mӓ hoһc bãi khai thác trRQJÿyWULӋu phө nӳ và 600.000 trҿ em”….
- Bng s liu:
7K{QJWKѭӡng,WK{QJWLQQKѭVӕ liӋu thӕQJNrÿѭӧc sҳp xӃp thành bҧng các sӕ liӋu. Bҧng sӕ liӋu
bao giӡ cǊQJSKҧn ánh cùng mӝt lúc mӝt sӕÿҥLOѭӧng và theo mӝt sӕ tham sӕ nhҩWÿӏnh. Bҧng
sӕ liӋXÿѭӧc sӱ dөng khi sӕ liӋu mang tính hӋ thӕng, thӇ hiӋn mӝt cҩu trúc hoһc mӝt xu thӃ.
Tӯ bҧng sӕ liӋXÿӏQKOѭӧng có thӇ khái quát hoá, quy luұt hoá thông qua viӋc sӱ dөng các công
thӭc tìm các ÿҥLOѭӧQJ ÿһF WUѭQJQKѭ JLi WUӏ trung bình, phѭѫQJ VDLFӫa các chuӛi con sӕ
thӕQJNrÿӇFyWK{QJWLQÿӏnh tính, mang tính bҧn chҩt cӫa sӵ vұt, hiӋQWѭӧng. Ví dө:
- Các biXÿ:
Các dҥng biӇXÿӗÿѭӧc dQJÿӇ biӇu thӏFiFÿҥLOѭӧQJÿӏQKOѭӧQJWURQJWѭѫQJTXDQYӅ hình hӑc
làm trӵFTXDQKѫQFiFPӕi quan hӋ. Ĉӕi vӟi các sӕ liӋu so sánh nên chuyӇn tӯ bҧng sӕ liӋu sang
biӇXÿӗÿӇ cung cҩp mӝt hình ҧnh trӵc quan vӅWѭѫQJTXDQJLӳa hai hoһc nhiӅu sӵ vұt cҫn so
sánh. Các dҥng biӇu ÿӗ có thӇ là: dҥng cӝt, dҥng hình tròn, biӇXÿӗ dҥng tuyӃn tính, biӇX ÿӗ
phӕi hӧp, biӇXÿӗ không gian hay biӇXÿӗ bұc thang.
BiӇXÿӗ hình cӝt cho phép so sánh các sӵ vұt diӉn biӃn theo thӡi gian. Ví dө: 96 100 90 80 70 60 MIỀN TRUNG 50 MIỀN NAM 40 MIỀN BẮC 30 20 10 0 QUÝ I QUÝ II QUÝ III QUÝ IV
BiӇXÿӗ hình tròn cho phép quan sát tӹ lӋ các phҫn cӫa mӝt thӇ thӕng nhҩt. Ví dө: QUÝ I QUÝ II QUÝ III QUÝ IV
BiӇXÿӗ dҥng tuyӃQWtQKFKRSKpSTXDQViWÿӝng thái cӫa sӵ vұt theo thӡi gian. Ví dө: 97 100 90 80 70 60 MIỀN BẮC 50 MIỀN TRUNG 40 MIỀN NAM 30 20 10 0 QUÝ I QUÝ II QUÝ III QUÝ IV
BiӇXÿӗ không gian cho phép hình dung sӵ biӃQÿӝng cӫa nhӳng hӋ thӕng sӕ liӋu có tӑDÿӝ không gian. Ví dө: 200 150 100 a 50 MIỀN NAM 0 QUÝ I QUÝ II QUÝ III QU MIỀN TTRUNG MIỀN BẮC
BiӇXÿӗ bұc thangFKRSKpSTXDQViWWѭѫQJTXDQJLӳDFiFQKyPFyÿҷng cҩp. Ví dө: QUÝ IV QUÝ III MIỀN NAM MIỀN TRUNG QUÝ II MIỀN BẮC QUÝ I 0 50 100 98 BiӇXÿӗSKӕLKӧS 100 90 80 70 60 MIỀN BẮC 50 MIỀN TRUNG 40 MIỀN NAM 30 20 10 0 QUÝ I QUÝ II QUÝ III QUÝ IV
Biểu đồ VN-Index năm 2009
Biểu đồ HNX-Index năm 2009 99
- Các dQJÿ th:
Ĉӗ thӏ là dҥng mô tҧ mӕi quan hӋ phө thuӝc cӫa mӝWÿҥLOѭӧng vào mӝt hoһc nhiӅXÿҥLOѭӧng
NKiFWURQJÿyFyWKӇ và rҩt hay gһp là sӵ phө thuӝc cӫDFiFÿҥLOѭӧng này vào thӡLJLDQĈӗ thӏ
ÿѭӧc sӱ dөng khi quy mô cӫa tұp hӧp sӕ liӋXÿӫ lӟQÿӇ có thӇ tӯ các sӕ liӋu ngүu nhiên nhұn
biӃt nhӳng liên hӋ tҩt yӃu.
Khi các sӕ liӋXÿӏQKOѭӧng rӡi rҥc là lӟn cho phép chuyӇn các sӕ liӋu rӡi rҥc thành mӝt hàm, mô
tҧ sӵ phө thuӝc cӫa mӝWÿҥLOѭӧQJYjRFiFÿҥLOѭӧng khácQKѭPӝt hàm liên tөF.KLÿyÿӗ thӏ
có dҥng liên tөc và có thӇ có dҥng mӝt chiӅu (khi sӕ biӃn là 1. Ví dө biӃn thӡi gian hay mӝt biӃn
[QjRÿyPһt phҷng (khi sӕ biӃn là 2) hay không gian (khi sӕ biӃn là 3 trӣOrQ7K{QJWKѭӡng
nhҩt là dҥng mӝt chiӅu và dҥng mһt phҷng. 100
ĈWKWăQJWU˱QJFXQJWLQWtQGQJYà lPSKiWWURQJJLDLÿRQ- 2007.
NguQ:%,0)
(Đồ thị: so sánh giữa độ tăng cung tiền và độ tăng GDP) 101
(Các đồ thị: tỷ giá USD/JPY và USD/EUR trong nửa sau 2008. Nguồn: x-rate.com)
Nhìn chung, khi trình bày vҩQÿӅ nghiên cӭu, song song vӟi viӋc sӱ dөng ngôn tӯ nên sӱ dөng
ngôn ngӳ hình ҧnh trӵFTXDQÿӇ hình tѭӧng hóa suy nghƭFӫa mình. ĈLӅu này sӁ làm cho các
vҩQÿӅÿѭӧc giҧi quyӃt trӣ nên rõ ràng hѫQÿӗng thӡi chӭng minh rҵQJQJѭӡi nghiên cӭu hiӇu
sâu sҳc nhӳng gì ÿã biӃt. Ngoài ra rҩt có thӇ sӁ nhìn thҩy tӯFiFVѫÿӗ, biӇXÿӗÿӗ thӏ, hình vӁ,
bҧQÿӗ…biӇu diӉQWK{QJWLQÿyQKӳng ý tѭӣng mӟi, nhӳng chӍ dүn vӅ nhӳQJÿLӅXFKѭDELӃt cho nghiên cӭu tiӃp theo. Câu h 5 ӓLFKѭѫQJ
1. TҥLVDRPuӕQJLҧLTX\ӃWPӝWYҩQÿӅWUѭӟFKӃWFҫQSKҧLbiӃWFiFKÿһWUDFiFJLҧWKX\ӃWFKRYҩQ
ÿӅ? Các thuӝFWtQKFӫDJLҧWKX\ӃW" cho mӝWVӕYtGөFөWKӇ
2. NhӳQJSKѭѫQJSKiS WLӃp cұQWK{QJ WLQQjR WiFÿӝng rӝng lӟn tӟi mӑi hoҥWÿӝng thu thұp
WK{QJWLQÿӇ giҧi quyӃt vҩQÿӅ?
3. NhӳQJSKѭѫQJSKiSWLӃp cұn thông tin nào mang tính chӍÿҥo hoҥWÿӝng thu thұSWK{QJWLQÿӇ
giҧi quyӃt vҩQÿӅ theo mӝWKѭӟng nhҩWÿӏnh?
4. Có bao nhiêu cách chӭng minh giҧ thuyӃt?
5. MuӕQ lӑFWK{QJWLQFӕWOõi trong các tài liӋXWKDPNKҧR phҧLWUҧLTXDQKӳQJF{QJÿoҥQ nào?
6. Cách thӭFSKӓQJYҩQÿӇthu thұSWK{QJWLQ có hiӋXTXҧ"
7. Cách thӭFTXDQViWÿӇthu thұSWK{QJWLQ chính xác?
8. Cách xӱOêWK{QJWLQQKҵPJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ?
Bài tұp thӵFKjQKFKѭѫQJ5
1. Suy nghƭ01ÿӅWài thӇKLӋQYҩQÿӅEҧQWKâQÿDQJTXDQWkPQKҩWYjÿһWUDFiFJLҧWKX\ӃWFKR
ÿӅWài này.6DXÿyxây dӵng mô hình nghiên cӭu nhҵm giҧi quyӃWÿӅ tài.
Gӧi ý: có thӇ theo mô hình mүu sau: 102 ĈһWYҩQÿӅ MөFÿtFKQJKLên cӭX
Tìm hiӇXFѫVӣOý luұQYà
;iFÿӏQKQKkQWӕҧQK thӵFWLӉQ
KѭӣQJFҩXWU~FÿһFÿLӇP
Thu thұSYà xӱOêWK{QJWLQVѫFҩSÿӏQKOѭӧQJ–ÿӏQKWtQK
NhұQ[pWÿiQKJLiWKӵFWUҥQJ
TәQJNӃWQKӳQJYҩQÿӅÿһWUDFҫQJLҧLTX\ӃW
ĈӅ[XҩWJLҧLSKiSNLӃQQJKӏ
2. LӑFnhӳQJthông tin cӕWOõi trong mӝt tài liӋu tham khҧo tҥLWKѭYLӋn OLrQTXDQÿӃQÿӅ tài bҧn WKkQWkPÿҳc nhҩt.
3. Ĉһt các câu hӓi phӓng vҩnÿӇ thu thұSWK{QJWLQ khi thӵFKLӋQmӝWÿӅ tài bҧn thkQWkPÿҳc nhҩt.
Tài liӋu tham khҧRFKѭѫQJ5
1. NguyӉn Duy BҧR 3KѭѫQJSKiS OXұn nghiên cӭu khoa hӑc và thӵc hiӋQ ÿӅ tài nghiên cӭu
khoa hӑF+1;%%ѭXÿLӋn, 2007.- Tr. 36 - 56.
2. VǊ &DR ĈjP 3KѭѫQJSKiS OXұQ QJKLên cӭX NKRD KӑF- H.: NXB Khoa hӑF Yà kӻWKXұW 2002. - Tr. 51-113.
3. KӻQăQJSKӓng vҩn. H.: NXB Thông tҩn, 2006.- 92 tr.
4. H. Russel Bernard. Research Methods in Anthropology: Quanlitative and Quantitative
Approacches, Altamira Press, 1995. 103 ChѭѫQJ6
KӺ1Ă1*7+8<ӂ775ÌNH
MөFÿtFKQJKLên c : ӭX -
HiӇXÿѭӧFWҫPTXDQWUӑQJFӫDNӻQăQJWKX\ӃWWUình. -
BiӃWcác nӝLGXQJFҫQSKҧLFKXҭQEӏÿӇFyWKӇWKX\ӃWWUình thành công cǊQJQKѭFiFKWKӭFFө
thӇWLӃQKành thuyӃWWUình trѭӟFÿ{QJQJѭӡLQJKHQKѭ 9ѭӧWqua nӛLVӧ.
KiӇPsoát thӡLJLDQWKX\ӃWWUình. Thu K~WQJѭӡLQJKH.
ThuyӃWphөFQJѭӡLWUiLTXDQÿLӇP«
6.1. ThuyӃWWUình giӓL– MӣÿѭӡQJWӟLWKành công
Thuyết trình là nói chuyện, trình bày về một vấn đề nàRÿó cho người nghe nhằm cung cấp
thông tin, gây ảnh hưởng, thuyết phục hoặc thúFÿẩy hàQKÿộng.
ThuyӃWWUình ÿyQJPӝt vai trò vô cùng quan trӑQJWUrQFRQÿѭӡQJGүQWӟLWKành công.
ChuyӋQNӇUҵQJ7{7ҫQÿӃQJһSYXDQѭӟF7ULӋX33 là TriӋXW~FKҫXWkXUҵQJ
- Tôi nghe nói hiQVƭWURQJWKLên hÿXQJ˱QJPFiLÿͱFFD quân hXYà muQEày tWkP
phúc, chYì PhQJ'˱˯QJTXkQOjQJ˱LJKHQJKpWWjLQăQJFKRQrQQKͷQJGXVƭ ÿXGͳQJ
chân không tiQ FXQO˱LNK{QJ QyLQD\3KQJ'˱˯QJTXkQÿã mW Qên tôi mLGiP ÿQ
dâng tPQJX WUXQJ 7{L QJKH JLͷ Q˱F NK{QJ EQJ\ên dân, yên dân không gì bQJ FKQ
Q˱FPà giao hiXQD\FiFQ˱F6˯QĈ{QJFKFy7ULXOà mQKÿWUQJK˯QKDLQJKìn
dPTXkQOtQKFyYjLP˱˯LYQ[HQJKìn cQJ͹DYQFRQWKyFÿGQJWURQJYjLQăP7Q
ghét nhWOà TriXY\PjNK{QJGiPÿiQK7riXOà sFy+àn, Ng\ÿánh úp ÿQJVDX. Cho
nên làm phên giXSKtDQDPFKRQ˱F7ULXOà Hàn, Ng\QK˱QJKDLQ˱F\NK{QJFyQ~L
sông hiPWUPWQJày kia quân TQÿiQKOQ KDLQ˱FKDLQ˱FÿXKàng thì hDVÿQ
Q˱F7ULXQJD\7{LWK˱QJ[HP[pWÿDÿWK\ÿWÿDLFiFQXFK˯Q7QYQGPTXkQVƭ
FiFQ˱FFǊQJQKLXJSP˱L7QQXViXQ˱FKSOàm mWFùng nhPYSKtDWk\WKì phá
TQFKQJNKyJì. Nay n˱F7QKLSEiFKFiFQ˱FEWFiFQ˱FSKLFWÿWÿFXKRà.
Không có cJì mà cWÿW ÿyOà t͹Pình phá mình. Mình phá ng˱L Yà mình b QJ˱LSKi
WURQJKDLÿLXÿyÿLXQjROjK˯Q7KHRQK˱ý tôi, chi bQJ˱FYLYXDFiFQ˱FÿQKS
HQJ7KXͽFQJQKDXăQWKNWOàm anh em; TQÿiQKPWQ˱FWKì năPQ˱FFùng cͱXQX
Q˱FQào trái lLWKWKì các n˱FFQJÿiQK7QGXF˱QJERNKLQào lLGiPÿHPPW
Q˱FF{WKÿWUDQKÿ˱FWKXDYLFWKLên h"
TriX7~FKXQyL
- QuQKkQ WXL WU QKQYLF Q˱F FK˱D ÿ˱F P\QJj\ FK˱D K ÿ˱F QJKHGLX N QD\
WK˱QJ NKiFh muQ KS FK˱ KX ÿ F͹ 7Q TX QKkQ [LQ PW Oòng nghe theo.
RLJLDRQJD\QW˱QJFKRTô TQ, ban cho mWWRà nhà lQ OLFKRWUăPF[HQJKìn dW
hoànJNLPWUăPÿ{LEFKEtFKJPYyFQJKìn tPF͵OjP7XQJ˱FWU˱QJ
ĈRҥQWUrQ ÿk\Oҩ\WӯKӗL ViFK³Ĉ{QJ&KX OLӋWTXӕF´FӫD Phùng MӝQJ/RQJ, kӇUҵQJ7{
TҫQVDXNKLKӑFYӟL4Xӹ&ӕF7Lên Sinh thành tài, muӕQFyÿѭӧFF{QJGDQKEqQÿӃQGXWKX\ӃW
ViXQѭӟF7ULӋX1JXӷ+àn, Sӣ<ên, TӅÿӇKӧSWXQJFKӕQJ7ҫQ1KӡWài biӋQWKX\ӃWWӭFOà
33 MӝWWURQJEҧ\QѭӟFWUDQKKùng thӡLĈ{QJ&KXӣ7UXQJ4XӕF. 104
thuyӃWWUình, mà tӯPӝWQJѭӡLVӕQJӣQѫLOjQJ[yP{QJWUӣWKjQKWXQJѭӟFWUѭӣQJOjPWѭӟQJ ViXQѭӟF
9j ÿk\ Oj PӝW FkX FKX\ӋQ KLӋQ ÿҥL 7ҥL ÿҥL KӝL ÿҧQJ 'kQ FKӫ Mӻ WKiQJ 07/2004 Barack
2EDPDNKLÿyOjPӝWQKà chính trӏGDÿHQWUҿWXәLtWQJѭӡLELӃWÿӃQÿã ÿӑFPӝWEài thuyӃWWUình
hӃWVӭF[XҩWVҳFÐQJFKҩWYҩQFKtQKSKӫ%XVKYӅFXӝFFKLӃQӣ,UDTSKê phán chính sách vӅ
kinh tӃYà xã hӝLFӫDFKtQKSKӫ%XVKÐQJFǊQJSKê phán sӵSKkQUӁWURQJFӱWULYà yêu cҫX
QJѭӡL0ӻKãy tìm thҩ\ÿRàn kӃWWURQJNKiFELӋWÐQJÿѭDUDtuyên bӕVDXQj\ÿѭӧFFiFSKѭѫQJ
tiӋQWUX\ӅQWK{QJWUrQWRjQQѭӟF0ӻQKҳFÿLQKҳFOҥL³.K{QJFy+RD.ǤWӵGRKD\+RD.ǤEҧR
thӫFKӍFyPӝW+LӋSFKӫQJTXӕF+RD.Ǥ´1KӡEài thuyӃWWUình này, 2EDPDÿã trӣQên rҩWQәL
tiӃQJWKành mӝWK\YӑQJFKRWKӃKӋWѭѫQJODL6DXÿҥLKӝLEҫXJKӃ7KѭӧQJYLӋQFKR,OOLQRLV34,
Obama thҳQJFӱYӟLSKLӃXEҫX1yFǊQJPӣÿѭӡQJFKR{QJWUӣWKành TәQJ7KӕQJ0ӻӣ
kǤEҫXFӱVDXÿy
ĈӃQÿk\FyQJѭӡLFKRUҵQJWURQJOƭnh vӵFFKtQKWUӏÿӇFyWKӇWUӣWKành lãnh tөKD\QJѭӡLOãnh
ÿҥo, thì mӟLFҫQÿӃQNKҧQăQJWKX\ӃWWUình. NhѭQJWKұWUDNKҧQăQJWKX\ӃWWUình, nói chuyӋQYӟL
công chúng, vӟLÿiPÿ{QJKD\ÿѫQJLҧQOà nói chuyӋQYӟLÿӗQJQJKLӋSWUình bày ý kiӃQYӟL
QJѭӡLTXҧQOêJLDRF{QJYLӋFFKRQKkQYLên, hoһFQyLFKX\ӋQYӟLEҥQEè mӝWFiFKJãy gӑQUõ
ràng, có tính thuyӃWSKөFFDRYà lôi cuӕQҧQKKѭӣQJUҩWQKLӅXÿӃQVӵWKành công hay thҩWEҥL
cӫDPӛLFK~QJWDҧQKKѭӣQJÿӃQFXӝFVӕQJFӫDFK~QJWD
NӃX EҥQ Oà nhà kinh doanh, bҥQ SKҧL WKX\ӃW SKөF ÿѭӧF NKiFK Kàng cӫD Pình. Barbara
Corcoran, sáng lұSYLên cӫD&RUFRUDQ*URXSWKӯDQKұQ³WKành công cӫDW{LOà nhӡJLDR
tiӃSYjÿyOjPӝWVӵWKұW´35. Còn Haward Schultz, chӫWӏFKKãng Starbucks, thì nói: “Tôi may
mҳQÿѭӧFWUӡLSK~FKRNKҧQăQJJLDRWLӃSYӟLWҩWFҧFiFWXêSQJѭӡLYà tҥRQên mӝWPӕLWK{QJ
hiӇXFKXQJ´5. ĈҫXQăPFiF chuyên gia kinh tӃKӑFÿã xӃS6WHYH-REVQJѭӡLÿӗQJViQJOұS
và là tәQJJLiPÿӕFFӫDKãng Apple) ÿӭQJÿҫXFiFJLiPÿӕFNLQKGRDQK&(2WjLQăQJQKҩW
thӃJLӟL. MӝWWURQJQKӳQJÿLӅXÿѭD6WHYH-REVÿӃQWKành c{QJÿyOjNKҧQăQJWKX\ӃWWUình xuҩW chúng cӫD{QJ
NӃXEҥQFKӍOà mӝWQKkQYLên bình thѭӡQJWURQJPӝWÿѫQ YӏQjRÿyWK{LWKì khҧQăQJQyLWӕW
cǊQJUҩWTXDQWUӑQJĈLӅXQày thӇKLӋQUõ nhҩWNKLEҥQPXӕQWUình bày cho ngѭӡLSKөWUiFKê
WѭӣQJÿӝFÿiRPà bҥQPӟLQJKƭUDQyFǊQJWKӇKLӋQUõ khi bҥQPXӕQÿӅQJKӏWăQJOѭѫQJKD\
WKD\ÿәLF{QJYLӋFYY5õ ràng là nӃXEҥQҩS~QJQӃXEҥQWUình bày vҩQÿӅPѫKӗOӝQ[ӝQ«
thì ý tѭӣQJÿӝFÿiRFӫDEҥQÿã không ÿӃQÿѭӧFWDLQJѭӡLQJKHYjQKѭWKӃWKì làm sao thuyӃW
phөFÿѭӧFQJѭӡLWD"
Chúng ta sӁ[HP [pWYLӋF WKX\ӃWWUunh TXDEDJLDL ÿRҥQ(1) chuҭQEӏ WKX\ӃWWUình, (2) thuyӃW
trình, và (3) hұXWKX\ӃWWUình.
6.2. ChuҭQEӏWKX\ӃWWUình
MuӕQ WKX\ӃW WUình thành công, ta phҧL FKXҭQ Eӏ Nӻ OѭӥQJ YӅ QKLӅX PһW WӯYLӋc chӑQ ÿӅ Wài
(ngoҥLWUӯWUѭӡQJKӧSÿѭӧFSKkQF{QJKRһFÿһWKjQJFKRÿӃQYLӋFWұSWKX\ӃWWUình mӝWPình, hay WUѭӟFEҥQEè.
6.2.1. XáFÿịQKÿối tượng nghe, ÿịDÿLểm thuyết trình
34 MӛLEDQJFӫD0ӻÿѭӧFJKӃÿҥLGLӋQWҥL7KѭӧQJYLӋQWRjQQѭӟF0ӻ
3510 bí quyW thành công cDQKͷQJGLQJL0&WjLQăQJQKWWKJLL/ Carmine Gallo.- TP HCM, NXB Trҿ.- tr.9. 105
Mӛi Eji thuyӃt WUunh ÿӅu Gjnh cho mӝWÿӕi tѭӧng nghe FөthӇ. &ng mӝt Eji thuyӃt WUuQKQKѭQJ
vӟLÿӕi tѭӧng nghe Qjy WKuWKjnh công, còn vӟLÿӕi tѭӧng nghe NKic WKuthҩt Eҥi. Ngѭӡi nghe
thuyӃt WUunh FythӇNKic nhau vӅtuәi Wic, vӅWUuQKÿӝ; KӑFǊng FythӇNKic nhau vӅnghӅnghiӋp,
vӅ vai WUz trong [m hӝi, hay NKic nhau vӅ Oƭnh vӵc quan tâm. NӃu ngѭӡi thuyӃt WUunh Qyi vӅ
nhӳQJÿLӅu ngѭӡi nghe muӕn nghe YjSKhӧp vӟi tâm OêFӫa KӑWKuFyrҩt nhiӅXFѫVӣÿӇWKjnh
công. Ngѭӧc Oҥi, nӃu Qyi vӅnhӳQJÿLӅu ngѭӡi nghe không muӕn nghe, hoһc không SKhӧp vӟi
tâm OêFӫa KӑWKuNKҧQăQJWKҩt Eҥi rҩt cao.
1KѭYұ\ÿӕi tѭӧng nghe thuyӃt WUunh Jyp phҫn rҩt lӟn Yjo sӵWKjnh công hay thҩt Eҥi Fӫa buәi
thuyӃt WUunh. &Ktnh vuthӃnên viӋc [iFÿӏQK[HPÿӕi tѭӧng nghe Ojai, sӕlѭӧQJQKѭWKӃQjo, Kӑ
muӕn nghe JuOjÿLӅu không thӇEӓqua. Cҫn [iFÿӏnh xem ngѭӡi nghe WUҿtuәi hay nhiӅu tuәi,
WUuQKÿӝchuyên môn Fӫa KӑQKѭWKӃQjo, Kӑthuӝc QJjnh nghӅJu, … .
ĈӏDÿLӇm thuyӃt WUunh FǊng cҫQÿѭӧc [iFÿӏnh U}trѭӟFNKLÿLYjo chuҭn EӏFic phҫn NKic. +my
[iFÿӏnh U} VӁthuyӃt WUunh QJRji trӡi (công viên, TXҧng trѭӡng, sân khҩu QJRji trӡi, …) hay
trong QKj. 7um hiӇu xem ӣÿӏDÿLӇm thuyӃt WUuQKQKѭYұy FythӇsӱGөng Fic công FөhӛtrӧQKѭ
Piy Wtnh, ÿqn chiӃXÿѭӧc hay không? &ythӇbӕWUtchӛtreo biӇXÿӗ, tranh ҧnh không, …
6.2.2. ChӑQÿӅWài thuyӃWWUình
NӃXEҥQÿѭӧFÿһWKàng hoһFSKkn công thuyӃWWUình mӝWÿӅWài cөWKӇWKì bҥQNK{QJSKҧLFKӑQ
ÿӅWài. Trong nhӳQJWUѭӡQJKӧSFòn lҥLWKì chӑQÿӅWài thuyӃWWUình là mӝWF{QJYLӋFNK{QJÿѫQ
giҧQ1ên chӑQÿӅWjLÿҥWÿѭӧFEDÿLӅXVDXÿk\
ThͱQKW bҥQSKҧLÿDPPê, phҧLFyKӭQJWK~YӟLÿӅWjLÿyKhi có hӭQJWK~YӟLÿӅWài ta sӁ
nói vӅQyYӟLVӵQӗQJQKLӋW YӟLQKLӅX Wình cҧPYjÿLӅX ÿyVӁJk\ÿѭӧFFҧP Wình nѫLQJѭӡL
nghe, dӉWUX\ӅQFҧPKӭQJÿӃQQJѭӡLQJKHNӃXNK{QJFyÿDPPê, không có sӵKӭQJWK~YӟLÿӅ
tài, ta dӉWKX\ӃWWUình ÿӅXÿӅX buӗQWҿ Oàm vӟLPRQJPXӕQVDR FKRFKyQJ[RQJYLӋF Yà tҩW
nhiên là chҷQJFyFҧPKӭQJQjRÿӇWUX\ӅQFKRthính giҧ. Vì thӃ, nӃXFyWKӇWKì bҥQKãy tӯFKӕL
sӵSKkQF{QJKD\ÿһWKjQJÿӅWài mà bҥQWKҩ\WKLӃXKӭQJWK~
ThͱKDL, bҥQSKҧL FyKLӇXELӃWWӕW YӅÿӅWài thuyӃWWUình. ThұWVӵOà thiӃXW{Q WUӑQJQJѭӡL
nghe, và cҧEҧQWKkQNKLWKX\ӃWWUình vӅYҩQÿӅPà mình không hiӇXUõ. VӟLÿӅWài mình không
hiӇXUõ, ngѭӡLWKX\ӃWWUình sӁO~QJW~QJNK{QJELӃWVҳS[ӃSQKӳQJÿLӅXFҫQQyLQyLOҥFÿӅWUҧ
lӡLNK{QJÿ~ng trӑQJWkPFkXKӓLFӫDNKiQJLҧ«
ThͱEDÿӅWài phҧLSKù hӧSYӟLQJѭӡLQJKH1ӃXFK~QJWDWKX\ӃWWUình ÿӅWài “nhӳQJWKiFK
thӭFFӫDWRàn cҫX hóa” cho sinh viên thì rҩWSKù hӧS7X\QKLrQQyLÿӅWji ÿyYӟLKӑFVLQKSKә
thông thì sӁWKҩWEҥL&ùng mӝWÿӕLWѭӧQJ QKѭQJKRjQFҧQKNKiF QKDu cǊQJOàm cho vҩQÿӅ
quan tâm khác nhau. Vì vұ\NKLFKӑQÿӅWài còn phҧLFăQFӭYào hoàn cҧQKFөWKӇ&KҷQJKҥQ
NKLVLQKYLrQÿDQJÿLFҳPWUҥLPà nói vӅYҩQÿӅPDQJWtQKKӑFWKXұWFDRVӁNK{QJSKù hӧSPà
nhӳQJÿӅWjLQKѭ tình bҥQWình yêu, thӇWKDRYY… lҥLÿѭӧFTXDQWkP
6.2.3. XáFÿịnh rõ mụFÿích thuyết trình
Cҫn SKҧi hiӇu U}PөFÿtch thuyӃt WUunh WKumӟi chuҭn EӏtiӃp Fic phҫn viӋc vӅVDXÿѭӧc. 0өc
ÿtch thuyӃt WUunh WUҧlӡi cho câu Kӓi: ThuyӃt WUunh ÿӇOjm Ju? Hay FөthӇKѫQ: 7DPRQJÿҥWÿѭӧc
ÿLӅu Ju, hay mong ngѭӡi nghe Ojm Juhoһc FyTXDQÿLӇm Qjo sau khi nghe thuyӃt WUunh? 0өc
ÿtch SKҧLÿѭӧc [iFÿӏnh U}Ujng, không dӯng Oҥi ӣmӭc nêu chung chung. 106
Chҷng Kҥn, Fic PөFÿtFKQrXVDXÿk\OjU}Ujng:
ĈӇÿӕi WiFNK{QJWăQJJLiFic Kjng KRi, Gӏch YөEin cho FK~ng ta.
ĈӇngѭӡi nghe mua Kjng Fӫa công ty A.
ĈӇngѭӡi nghe hiӇu FKtnh [ic vӅvҩn ÿӅngө\ biӋn.
&ic PөFÿtFKVDXÿk\Ojkhông U}Ujng:
*L~p cho Fic công ty vӯa YjQKӓkinh doanh hiӋu TXҧKѫQ
HiӇu U}KѫQYӅmӝt sӕFѫKӝi OjPăQYӟi mӝt sӕÿӕi Wic nѭӟc QJRji.
6.2.4. ChuҭQEӏQӝLGXQJWKX\ӃWWUình
Ĉk\OjSKҫQTXDQWUӑQJQKҩWtrong toàn bӝF{QJWiF chuҭn bӏYà cǊQJOà phҫQYLӋFFKLӃPQKLӅX thӡLJLDQQKҩW
Công viFWU˱FKWWURQJYLFFKXQEQLGXQJWKX\WWUình là phải tìm hiểu kỹ lưỡng về đề
tài thuyết trình.
PhҧLÿӑFFiFViFKEiRF{QJWUình nghiên cӭX, tài liӋX, êkiӃn liêQTXDQÿӃQÿӅWài thuyӃWtrình.
NӃXWKX\ӃWWUình vӅÿӅWài khoa hӑF, QJѭӡLWKX\ӃWWUình phҧLnҳm vӳng: Fic NKii niӋm liên quan,
Fic luұQÿLӇm, luұn chӭng, Fic Fich tiӃp cұn, FiFSKѭѫQJSKip nghiên cӭXÿmÿѭӧc ip Gөng cho
ÿӅWji. &Ǌng cҫn nҳm vӳng nhӳng Fii mӟi PjÿӅWjLÿѭDUD, Fic vҩn ÿӅFzn tӗQWҥL, cҫn nghiên
cӭXVkXKѫQ. NӃu thuyӃt WUunh vӅVҧn phҭm mӟi, ngѭӡi thuyӃt WUunh SKҧi hiӇu thұt U}WtQKQăQJ,
công Gөng, ÿһFÿLӇm Fӫa Qy. 3Kҧi biӃt Vҧn phҭm mӟi FynhӳQJѭXÿLӇm Juso vӟi Fic Vҧn phҭm
NKic Fng công Gөng, SKҧi biӃt vӅFic Vҧn phҭm Fng ORҥLÿyÿӇkhi cҫn FythӇso Vinh hoһc WUҧ
lӡi cho nhӳng ngѭӡi quan tâm. &Ǌng cҫn nҳm chҳc thông tin vӅcông ty, doanh nghiӋp Vҧn xuҩt,
thӡLÿLӇm Vҧn xuҩt, kӃKRҥch SKit triӇQWURQJWѭѫQJODL, ÿLӅu kiӋn hұu Pmi, …
Vạch kKRFKWKX\WWUình
.KLÿã bao quát36ÿѭӧFQӝLGXQJFiFYҩQÿӅWKX\ӃWWUình, bҥQFҫQYҥFKNӃKRҥFKWUìnhEjy nӝi
dung. Trong kӃKRҥFh này phҧLJKLUõ:
Nhӳng ngѭӡi Qjo VӁtham gia thuyӃt WUunh. NӃu OjnhiӅu ngѭӡi WKucông viӋc FөthӇFӫa tӯng ngѭӡi OjJu.
Thӡi gian thuyӃt WUunh Ojbao nhiêu: tәng thӡi gian, thӡi gian cho tӯng phҫn.
MӣÿҫXEài thuyӃWWUình nhѭWKӃQào.
Dùng thêm phim ҧQKQKҥFKD\NK{QJGùng cho nhӳQJSKҫQQào, vào thӡLÿLӇPQào.
NӝLGXQJWKX\ӃW WUình ÿѭӧFWUình chiӃX EҵQJSRZHUSRLQWKD\ FKӍÿӇQyLQKLӅXÿӏDÿLӇP
thuyӃW WUình không dùng máy tính và ÿqQFKLӃX NӃXÿѭӧc WUunh chiӃu WKu ai (ngѭӡi Qyi hay
ngѭӡi NKic) VӁÿLӅu khiӇn Piy Wtnh.
&ynhӳng KRҥWÿӝng NKic (diӉn Nӏch, WUѭQJEjy mүu Vҧn phҭm, thao Wic Ojm mүu, …) hay không.
KӃ KRҥFK WUình bày nӝL GXQJQrQ ÿѭӧF VRҥQ WKҧR FKL WLӃW &àng chi tiӃWWKì càng tӕW. .KL ÿy
QJѭӡL(nhӳQJQJѭӡL) thuyӃWWUình sӁELӃWFKLWLӃWPình cҫQFKXҭQEӏQKӳQJJì, và trong tiӃQWUình
thuyӃWWUình mình cҫQOàm nhӳQJJì. KӃKRҥFKÿyFǊQJJL~SQJѭӡLWKX\ӃWWUình quҧQOêthӡLJLDQ tӕWKѫQ
Ví dөÿӇ WKX\ӃWWUình vӅÿӅWài ngө\ELӋQ PӝWQKyPVLQKYLên KKRDĈӏDOê TrѭӡQJĈҥi Kӑc
Khoa Kӑc Xã hӝLYj1KkQYăQ73+&037 ÿã vҥFKUDNӃKRҥFKQJҳQVDXÿk\
36 Mӟi hiӇXÿѭӧc ӣmӭc NKii TXit, FKѭDSKҧi OjFөthӇ.
37 GӗP/ê Thӏ+RjLKѭѫQJĈӛ7Kӏ3KѭѫQJ7Kӫ\+XǤQK<ӃQ1KL1Jө\9ăQ7kP 107
1. Xây d͹QJPWYNFKYLFiFWình huQJWURQJÿyFiFQKkQYWQ\VLQKPkXWKXQWUDQK
luQYLQKDX7URQJWUDQKOXQKÿã dùng ng\ELQÿERYệ TXDQÿLPFDPình. KFK
ÿ˱FFKLDWKành nhiXSKkQFQKPLSKkQFQKVFKX\QWLFKRQJ˱LQJKHPWWình huQJ
ng\ELQ&yPWQJ˱LWKX\WPLQKJLLWKtFKWͳQJWình huQJÿQJ˱LQJKHKLXÿ˱FÿyOà
loLQJ\ELQJì.
2. ThLJLDQWUình bày: khoQJSK~W
CǊQJYӅÿӅWjLÿy, mӝWQKym sinh viên lӟSFKҩWOѭӧQJFDR7UѭӡQJĈҥLKӑF1JRҥLWKѭѫQJOҥL
ÿѭDUDNӃKRҥFKchi tiӃt Yjÿҫ\ÿӫKѫQQKѭVDX:
Ĉ&˰ˮ1*7+8<775ÌNH NG<%,1
I. 3K˱˯QJSKiSWKX\WWUình: -
BQJSRZHUSRLQWV͵GQJYLGHRTXD\WU˱FFiFYtGYà lQJJKpSYào) -
SQJ˱LthuyWWUình: 2
 3K˱˯QJSKiSQK˱PWEXLWKROXQP(chú trọng đến thROXQYLFiFEQWKDPJLD
nghe thuyWWUình) II. NLGXQJ
II.1. Khái niPYQJ\ELQ -
D͹DYào sách giáo trình nhSP{Q/ogic hF -
Nêu 2 ví dÿSKkQELWQJELQYà ng\ELQ
II.2. MWVORLQJ\ELQWK˱QJJS
II.2.1. Ng\ELQYào uy tín các nhân: -
Ĉ˱DUDKDLYtG
+ Ví dWURQJNKRDKFW͹QKLên (Newton)
+ Ví dWURQJ[ã hL&KWFK+&Kt0LQKÿ˱DUDFiFYtGÿLển hình vLFiFOLNKQJÿQK
cDQKͷQJQKà khoa hFFyX\WtQOQ
II.2.2. Ng\ELQG͹DYjRÿiPÿ{QJG͹DYjRG˱OXQ -
Ĉ˱DUDPWYQÿWKROXQWU˱FOS -
MLÿLPLÿLQJ˱LOên khQJÿQKYà ng\ELQ -
HLêNLQOSFK~êO\NKQJÿQKÿQJ\ELQ
II.2.3. Ng\ELQG͹DYào sͱFPQK -
Ĉ˱DUDGQWUtFKWKHRJLiRWUình. -
Ví dchiX video).
II.2.4. ng\ELQGựa vào tình cP -
Ví dchiX video)
II.2.5. Ng\ELQÿiQKWUiROXQÿ -
Ĉk\OjNLXQJ\ELQSKELQ -
Ĉem ví dUDWU˱c lSWKROXQ (chú ý phLOiLVDQJPWOXQÿPL
II.2.6. Ng\ELQQJXQKLên: -
Ví dchiX video. Cho lSWKROXQ
II.2.7. Ng\ELQÿHQ-trQJ - Ví d
KӃ KRҥch WUunh Ejy nӝi dung ngө\ biӋn thӭ nhҩW WUrQÿk\ U}Ujng Oj Fzn rҩW Vѫ Vji. Theo kӃ
KRҥFKÿyWKungѭӡi (nhӳng ngѭӡi) thuyӃt WUuQKFKѭDWѭӣng tѭӧQJÿѭӧc Punh VӁSKҧi Ojm nhӳng
Jumӝt Fich FөthӇ, YuthӃFythӇ[ҧy ra nhiӅu NKyNKăQNKLWLӃn Kjnh thuyӃt WUunh.
KӃKRҥch thӭhai chi tiӃWKѫQQKӡWKӃFҧF{QJYLӋFFKXҭQEӏQӝLGXQJFөWKӇOүQYLӋFWLӃQKành
thuyӃWWUình sau này sӁGӉWKӵFKLӋQKѫQ7KӃQKѭQJEҧQNӃKRҥFKWKӭKDLQày cǊQJFòn nhiӅX
khiӃPNKX\ӃW7UѭӟFKӃWOà nhӳQJQJѭӡLVRҥQWKҧRÿã không xác ÿӏQKWKӡLJLDQFKRWRàn bӝEài
thuyӃWWrình cǊQJQKѭWKӡLJLDQFKRFiFSKҫQ. ĈLӅu Qjy VӁOjm KӑO~ng W~ng không biӃt ӣFic
phҫn WKҧo luұn Fynên tiӃp Wөc nӳa hay không; Fzn thӡi gian cho YtGөmӟi hay không; PhҫQ
phân công công viӋFFǊQJFKѭDQyLUõ, chӍJKL³KDLQJѭӡLWKXyӃWWUình”, FKѭDJKLFөWKӇDLQyL 108
phҫQQào, ai dүQGҳWWUDQKOXұQ, ai sӱGөQJPi\WtQK, … 9uthӃ, khi bѭӟc Yjo chuҭn Eӏnӝi dung
FөthӇ, Kӑ SKҧi bәsung nhӳng phҫn Qjy, nӃu không WKuVӁFy QJX\Fѫ Gүm chân nhau trong công viӋc.
ĈӇchuҭn Eӏnӝi dung Eji thuyӃt WUunh FǊng cҫn VRҥn sҹn Gjn Eji (cҩu WU~c) Fӫa Qy.
Bài thuyết trình, cũQJQK˱các bàLYăQkhác, có ba phần chính là mở ÿầu, thân bài và kết luận.
Phần mở ÿầu
Phần mở ÿầu rҩt quan WUӑng, mһc GFKӍÿѭӧc WUunh Ejy trong mӝt thӡi gian ngҳn – thѭӡng Oj2-
4SK~t. Phҫn Qjy FynhiӋm YөWҥRÿѭӧc sӵhӭng WK~, lôi Npo sӵFK~êQѫLQJѭӡi nghe. Mӝt sӕ
Wic JLҧÿӅxuҩt FiFSKѭѫQJSKip mӣÿҫXVDXÿk\
ĈѭDUDPӝt tunh huӕng gây sӕc. KӇmӝt mҭu chuyӋn.
Chia VҿWunh Fҧm vӅviӋc ÿӃn buәi thuyӃt WUunh mӝt Fich chân WKjnh.
ĈѭDUDQKӳng con sӕthӕng kê.
Nêu câu Kӓi cho ngѭӡi nghe.
KӃt hӧp FiFSKѭѫQJSKiSWUrQÿk\.
Trong giӡ KӑF7ѭ GX\SKҧn biӋn, mӝt QKyP VLQKYLrQĈҥi Kӑc Hoa Sen bҳWÿҫu buәi thuyӃt
WUunh vӅvҩn ÿӅchӧYjsiêu WKӏ, ÿmchuҭn Eӏmӝt tӋp tiӅn mӋnh JLi5.000 ÿӗng cho mӝt sӕsinh
viên –WKtnh JLҧ - trong lӟp. 6DXÿyKӑKӓi xem Fic Eҥn Fyÿѭӧc NKRҧn tiӅQQKѭYұy WKuVӁFKӑn
mua sҳm ӣÿkX, chӧhay siêu WKӏ. &ich nhұp ÿӅQKѭYұy Ojm cho lӟSV{Lÿӝng hҷn lên, YjPӑi
ngѭӡi Kjo hӭng chӡxem QKym VӁQyi Ju. 5}Ujng, vӟi KjQKÿӝng gây sӕFQKѭYұy, QKym thuyӃt
WUunhÿmrҩt WKjnh công vӟi phҫn mӣÿҫu Fӫa Punh.
9jR ÿҫu bҵng mӝt câu chuyӋn, Fy thӇ OjchuyӋn vui, chuyӋn QJө ngôn, FǊng OjmӝW SKѭѫQJ
SKip tӕt. 6iFK ³Ĉ{QJFKXOLӋt quӕc” viӃt rҵng ÿӇ khuyên HuӋ 9ѭѫQJQѭӟc TriӋX ÿӯQJÿinh
nѭӟc Yên, Tô Tҫn bҳWÿҫu bҵng viӋc kӇcho QKjvua nghe câu chuyӋn “trai Fzÿinh nhau, QJѭ
{QJÿҳc lӧi”38. RӗLVDXÿymӟi phân Wtch lӧi Kҥi cho HuӋ9ѭѫQJQJKH. KӃt Fөc, HuӋ9ѭѫQJWK{L NK{QJÿinh nѭӟc Yên.
Mӝt YtGөNKic:ĈӇthuyӃt WUunh vӅvai WUzFӫa triӃt KӑFÿӕi vӟi khoa Kӑc tӵnhiên, FythӇmӣ
ÿҫu bҵng câu chuyӋn sau. 1Kjvұt Oê Kӑc Yƭÿҥi ngѭӡi Ĉӭc Marx Plank SKit minh ra thuyӃt
lѭӧng tӱtӯlâu, QKѭQJNK{QJ Gim công bӕ ĈLGҥo vӟi con trai, ông Qyi “hoһc ba Ojmӝt Nҿ
ÿLrQ, hoһFEDÿmÿҧo lӝn khoa Kӑc”. Ông Qyi vұy YuSKit minh FӫD{QJNK{QJWѭѫQJWKtch vӟi
hӋthӕng tri thӭc triӃt Kӑc Pj{QJÿDQJFyO~c bҩy giӡ.
Chia VҿWunh Fҧm Fӫa Punh FǊng FythӇchiӃPÿѭӧc Fҧm Wunh Fӫa ngѭӡi nghe. 1yi mӝt FiFKÿҫy
Wunh Fҧm vӅviӋc Punh ÿӃn vӟi buәi thuyӃt WUunh FKtnh OjviӋc chia VҿWunh Fҧm vӟi ngѭӡi nghe
vӅbuәi thuyӃt WUunh sҳp bҳWÿҫu. “%ji JLҧng cuӕi Fng” Fӫa Randy Pausch, mӝt JLiRVѭĈҥi Kӑc
Carnegie Mellon, Ojmӝt YtGөrҩt WKjnh công cho kiӇu bҳWÿҫu Qjy39. ViӋc chia VҿQjy FythӇ
38 …, QѭӟF 7ULӋX WRDQ ÿiQK QѭӟF <ên. Tô TҫQ Yì nѭӟF <ên, sang nói vӟL YXD QѭӟF 7ULӋX Oà HuӋ 9ѭѫQJ UҵQJ
- VӯDUӗLTXDV{QJ'ӏFK7KXӹW{LWKҩ\WUên bӡPӝWFRQWUDLÿDQJKiPLӋQJSKѫLPình trên cát. ChӧWPӝWFRQFò bay
ÿӃQPәYào thӏWFRQWUDL7UDLOLӅQQJұPPLӋQJNҽSOҩ\PӓFò. Cò giãy không ra, liӅQQJKƭEөQJ+{PQD\Qҳng,
ngày mai nҳQJWKӃQào trai cǊQJFKӃWNK{7UDLFǊQJQJKƭ+{PQD\NK{QJU~WPӓÿѭӧFQJày mai không rút mӓ
ÿѭӧFWKӃQào rӗLFò cǊQJFKӃWÿyL+DLErQJăQJQKDXNK{QJErQQjRFKӏXQKӏQ%ӛQJÿkXFyQJѭӡLÿiQKFiÿLTXD
trông thҩ\EҳWÿѭӧFFҧÿ{LWKtFKFKtFѭӡLKDKҧ1D\QѭӟF7ULӋXÿHPTXkQVDQJÿiQKQѭӟFchӕQJOҥL+DLErQWUDQKÿҩXYӟLQKDXOkXQJj\QJѭӡLWҩWEӏKҥLFӫDWҩWEӏWӕQ&ҧKDLÿӅXSKҧLQJKèo yӃX7{LHQѭӟF
TҫQWKӯDFѫÿHPTXkQFKөSFҧKDLQѭӟFQKѭQJѭӡLÿiQKFiFKөSFҧWUDLFò, thì lúc bҩ\JLӡFyKӕLFǊQJNK{QJNӏS'iP
xin nhà vua thӱQJKƭOҥL[HP
Vua HuӋ9ѭѫQJFKROjQyLSKҧLEqQÿình viӋFÿiQK<ên.
39 Xem Randy Pausch YjJeffrey Zaslow Bài giảng cuối cùng, NXB 7Uҿ, 2009. 109
thӵc hiӋn bҵng Fich WKӫWKӍWUzchuyӋn, QKѭQJFǊng FythӇkӇvӅPunh YjviӋc thuyӃt WUunh Fӫa
Punh mӝt FiFKVLQKÿӝng. Randy Pausch, mӝt ngѭӡLÿDQJEӏXQJWKѭJLDLÿRҥn cuӕi, ÿmbiӇu
diӉn chӕng tay KtWÿҩt trên sân khҩu ÿӇQyi cho ngѭӡi nghe vӅWunh WUҥng sӭc khӓH hiӋn Wҥi Fӫa Punh.
Ngѭӡi nghe, ÿһc biӋt Ojgiӟi khoa Kӑc, hay kinh doanh, thѭӡng Fyҩn tѭӧng rҩt mҥQKYӟi Fic
con sӕthӕng kê. Mӣÿҫu thuyӃt WUunh vӟi Fic con sӕthӕng kê hӭa Kҽn vӟi Kӑrҵng Eji thuyӃt
WUunh chӭa nhiӅu thông tin rҩWÿing nghe. Ngѭӡi thuyӃt WUunh mӣÿҫu bҵng Fic con sӕdoanh thu
Yjlӧi nhuұn Fӫa công ty Punh VӁOjm cho Fic QKjkinh doanh thҩy Punh không SKҧi chӡÿӧi ÿӇ
ÿѭӧc nghe thông tin cҫn thiӃt cho viӋc quyӃWÿӏnh FyQrQÿҫXWѭ, hay bҳt tay OjPăQYӟi công ty
hay không. &ic con sӕVӁOjm cho QKjkhoa Kӑc theo G}i xem FK~ng dүn ÿӃn Fii Ju, hoһc FK~ng
ÿѭӧc lҩy tӯÿkX, WKHRSKѭѫQJSKip Qjo, YjliӋu FK~ng Fyÿing tin cұy hay không, …
&ic câu Kӓi gӧi sӵWzPz, Ntch WKtch ngѭӡi nghe suy QJKƭ, Wum kiӃm thông tin ÿӇJLҧLÿip, Yj
quan tâm ÿӃn nӝi dung thuyӃt WUunh ÿӇlҩy thông tin. Chҷng Kҥn, ÿӇgiӟi thiӋu FKӫQJKƭa 0ic,
QKjthuyӃt WUunh nêu câu Kӓi: 4XêYӏFybiӃt EҥQQJKHÿji BBC bҫu FKӑn ai OjQKjWѭWѭӣng lӟn
nhҩt thiên niên Nӹthӭhai không? Câu WUҧlӡL&DUO0DU[ÿѭӧFÿѭDUDVDXÿy(nӃu do ngѭӡi nghe
ÿѭDUDWKuFjng tӕt) Ojmӝt sӵkhӣLÿҫu tuyӋt vӡi cho Eji thuyӃt WUunh.
'mӣÿҫu bҵng Fich Qjo WKuphҫn mӣÿҫu FǊng SKҧi thông EiRÿѭӧc cho ngѭӡi nghe biӃt KӑVӁ
ÿѭӧc nghe vӅvҩn ÿӅJu, buәi thuyӃt WUunh VӁFynhӳng phҫn Qjo.
Phần thân bài
Phҫn thân EjLÿѭӧc Gng ÿӇWUunh Ejy nӝi dung Eji thuyӃt WUunh. NӃu nӝLGXQJÿyGji, cҫn chia Qyra WKjnh nhiӅu mөc.
Nội dung trình bày phải có logic chặt chẽ, hợp lý
&ng nhӳng quân cӡYjquy tҳFÿLQKѭQKDXPjtrong hai ngѭӡLÿinh cӡvӟi nhau Fyngѭӡi
thҳng YjFyngѭӡi thua. Thҳng hay thua ӣÿk\SKөthuӝc Yjo chӛngѭӡLFKѫLÿmsӱGөng nhӳng
quân cӡQjo YjthӭtӵnѭӟFÿLFӫa anh ta ra sao. Khi thuyӃt WUunh FǊng vұy, Eji Qyi hay, lôi cuӕn
ÿѭӧc ngѭӡi nghe, hay dӣ, Ojm ngѭӡi nghe FKin QJin, SKөthuӝc Yjo viӋc ngѭӡi thuyӃt WUuQKÿm
sӱGөng nhӳng thông tin Qjo Yjsҳp xӃp FK~ng theo thӭtӵQjo.
&ic phҫn Fӫa Eji thuyӃt WUunh FythӇsҳp xӃp theo WUunh tӵthӡi gian, viӋc Juxuҩt hiӋn trѭӟc WKu
Qyi trѭӟc, xuҩt hiӋn sau WKuQyi sau. &ythӇsҳp xӃp theo mӭFÿӝquan WUӑQJWăQJGҫn hoһc JLҧm
dҫn. &ythӇsҳp xӃp Fic phҫn theo logic Fӫa sӵkiӋn. NӃu sӵkiӋn A dүn ÿӃn (hay sinh ra) sӵ
kiӋn B WKuWUunh Ejy vӅsӵkiӋn A trѭӟc, sӵkiӋn B sau. &Ǌng FythӇsҳp xӃp theo FiFKÿmGng
ÿӇxem [pt vҩn ÿӅQKѭSKkQWtch SWOT (ÿLӇm Pҥnh, ÿLӇm yӃu, FѫKӝi, WKich thӭc), WUҧlӡi Fic câu Kӓi 5 W, 1 H, ...
NLGXQJWUình bày phLQJQJQV~FWtFK
SӁOà sai lҫPQӃXEҥQQJKƭUҵQJFҫQSKҧLQyLFKRQJѭӡLQJKHFàng nhiӅXFàng tӕW7KұWUDQӃu
bҥQQyLQKLӅXWKì nӝLGXQJVӁGàn trҧLQJѭӡLQJKHVӁPӋWWKLӃXWұSWUXQJYà buәLWKX\ӃWWUình
sӁWKҩWEҥL7KӫWѭӟQJ$QKKӗLWUѭӟF&KLӃQWUDQKWKӃJLӟLWKӭ,,Oà W.Churchild, trong mӝWOҫQ
khi chiӃQWUDQKEҳWÿҫXQyLFKX\ӋQYӟLVLQKYLrQÿã chӍQyLÿ~QJPӝWFkX³&K~ng ta không
bao giӡ, không bao giӡ, không bao giӡF~Lÿҫu trѭӟc sӭc Pҥnh, FKӍF~Lÿҫu trѭӟFOѭѫQJWkPYj
OӁSKҧi!”. TәQJWKӕQJ0ӻ-.HQHG\FǊQJFKӍQyLÿ~QJPӝWFkXYӟLQKӳQJQJѭӡLFKӡÿӧL “HӥL
nhӳQJF{QJGkQ0ӻEҥQFӫD tôi, các bҥQÿӯQJKӓLQѭӟF0ӻÿѭDOҥLJì cho bҥn, hãy hӓLPình có
thӇ Oàm gì cho nѭӟF 0ӻ´ NhӳQJSKҫQ QKӳQJ ÿRҥQNK{QJWKӵF Vӵ FҫQWKLӃWFy FǊQJÿѭӧF
không có cǊQJÿѭӧF, cҫQSKҧLORҥLEӓ&K~ng ta thѭӡng tiӃc nuӕi nhӳng câu, nhӳQJÿRҥQYăQ 110
WK~YӏPjPunh –ÿmtӕn NKinhiӅu công sӭc –WuPÿѭӧc, nên thѭӡng muӕn giӳFK~ng Oҥi trong
Eji, Gnӝi dung Fӫa FK~ng không thұt sӵliên quan ÿӃQÿLӅXÿDQJÿѭӧc WUunh Ejy. Ĉk\OjÿLӅu
cҫn SKҧi vѭӧt qua. Theo Wic JLҧNguyên Anh Fӫa trang web Sӭc 7UҿViӋt Nam WKu“Các chuyên
gia khuyên bҥQ UҵQJNKLEҥQEӓÿLQKӳQJWK{QJWLQWK~YӏQKѭQJNK{QJSKKӧS UDNKӓLEài
thuyӃWWUình, bҥQVӁWăQJNKҧQăQJJKLQKӟFӫDQJѭӡLQJKHOrQYjWăQJNKҧQăQJiSGөQJ cӫDKӑOên 109%”40.
Phải nóLÿúng trọng tâm
Nhӳng ngѭӡi nghe thuyӃt WUunh quan tâm trѭӟc hӃt ÿӃn ÿӅWji thuyӃt WUunh, YuthӃKӑluôn muӕn
ÿѭӧc nghe ngay nhӳQJÿLӅu liên quan ÿӃn ÿӅWjLÿy. 9uvұy, nӃu ngѭӡi thuyӃt WUunh WUunh Ejy
Fic vҩQÿӅNKic, không liên quan trӵc tiӃp ÿӃn ÿӅWji WKungѭӡi nghe VӁthҩt Yӑng, thҩy Punh SKt
thӡi gian dӵbuәi thuyӃt WUunh.
ĈӇQyLÿ~QJWUӑQJWkPEҥQFҫQOӑFNӻFiFêWѭӣQJFyWKӇÿiQKVӕFK~QJWKHRWKӭWӵ quan WUӑng
JLҧm dҫn. +my cKӑn Qyi nhӳng êtѭӣng quan WUӑng nhҩt, lӟn nhҩt. Nhӳng êQKӓKѫQ, hay tt quan
WUӑQJKѫQQrQEӓÿL. NӃu ngѭӡi nghe muӕn nghe thêm vӅFK~ng WKuVӁWUunh Ejy FK~ng trong
phҫn WUҧlӡi Fic câu Kӓi, hoһc bên QJRji buәi thuyӃt trunh.
KӻWKXұW ³Qão công bҵQJOLӋW Nê” có thӇ UҩWFy tFKcho viӋc FKӑn lӵa êtѭӣng quan WUӑng ÿӇ
thuyӃt WUunh. KӻWKXұWÿyQKѭVDX
7UѭӟFKӃWJKLOrQÿҫXWUDQJJLҩ\YҩQÿӅÿDQJTXDQWkP
Thӭ KDL Fӕ JҳQJ QJKƭYӅ YҩQ ÿӅ ÿy Yà viӃW UD WҩW FҧQKӳQg gì xuҩW KLӋQ WURQJÿҫX EҥQ
NhӳQJÿLӅu Qjy FythӇOjmӝWÿRҥQYăQ, FythӇOjmӝt câu, FǊng FythӇFKӍOjmӝt tӯ. +my ghi ra
hӃt. ĈӯQJTXDQWkPÿӃQFKX\ӋQQKӳQJJì bҥQYLӃWUDFyKD\KD\NK{QJFyOLrQTXDQÿӃQÿӅWài
KD\NK{QJFy ÿ~ng chính tҧYà ngӳ SKiSNK{QJ+ãy cӭYLӃWUDWURQJPӝW NKRҧQJWKӡLJLDQ
ngҳQNKRҧQJ-3 phút). ViӋFYLӃWWURQJWKӡLJLDQQJҳQQKѭYұ\Oàm cho các ý tѭӣQJ³Gính” vӟL
nhau, theo nhau xuҩWKLӋQ&òn nӃXYLӃWWURQJWKӡLJLDQOkXKѫQKRһFÿӇFKRFiFYҩQÿӅNKác
xen vào thì các ý tѭӣQJVӁWiFKUӡLQKDXNK{QJ[XҩWKLӋQOLên tөFQӳD
6DXNKLÿã viӃWUDFiFêWѭӣQJEҥQVӁOӑFOҥLFK~QJEӓÿLQKӳQJêNK{QJOLrQTXDQÿӃQÿӅ
tài, bӓEӟWQKӳQJêWUùng lһS&ǊQJFҫQVӱDOҥLQKӳQJOӛLFKtQKWҧQJӳSKiSQӃXFy
BѭӟFWLӃSWKHROà phân nhóm các ý tѭӣQJ&KӑQêFKtQKWURQJFiFQKyPÿy&iFêFKtQK
này có thӇGQJOjPWLrXÿӅFKRFiFSKҫQWѭѫQJӭQJKRһFOàm ý trung tâm cho các phҫQÿy
MӝWSKѭѫQJWLӋQNKiFUҩWWKtFKKӧSFKRYLӋFFKXҭQEӏQӝLGXQJWUình bày Qyi chung YjWUunh Ejy
ÿ~ng WUӑng tâm Qyi riêng OjVѫÿӗWѭGX\PLQGPDS6ѫÿӗWѭGX\FzQÿѭӧc GQJQKѭF{QJFө trӧJL~p cho thuyӃt WUunh.
Nội dung phải mới
NӃu Eji thuyӃt WUunh không Fynӝi dung mӟi WKukhông thӇthuyӃt WUunh thjQKF{QJÿѭӧc. Ngѭӡi
nghe VӁFKin QJin ngay khi thҩy KӑNK{QJQJKHÿѭӧFÿLӅu Jumӟi tӯbuәi thuyӃt WUunh. Muӕn Fy
ÿѭӧc Fii mӟi, ngѭӡi thuyӃt WUunh SKҧi EӓnhiӅu công sӭFÿӑc Wji liӋu, tәchӭc SKӓng vҩn, ÿLӅu tra, v.v.
Nội dung phải lôi cuốn
NӃXQJѭӡLWKX\ӃW WUình nêu hӃWêQj\ÿӃQêNKiFWKì ngѭӡLQJKHFyWKӇNK{QJWKHRNӏSKRһF
chán ngán, hoһFTXiFăQJWKҷQJĈӇWUiQKQKӳQJÿLӅXÿyQӝLGXQJFҫQSKҧLÿѭӧFPLQKKӑD
Các nӝLGXQJWKX\ӃWWUình có thӇÿѭӧFPLQKKӑDEҵQJYtGөEҵQJKình ҧQKSKLPYY….
40 http://www.suctrevietnam.com/Web/TinTuc 111
Hãy chӑQFiFYtGөVLQKÿӝQJJҳQYӟLÿӡLVӕQJYà càng dí dӓPFàng tӕWWUӯWUѭӡQJKӧSWKX\ӃW
trình ÿӅWài khoa hӑFFKRKӝLÿӗQJ[pWGX\ӋWKD\KӝLÿӗQJFKҩPOXұQYăQOXұQiQKRһFQKӳQJ
WUѭӡQJKӧSQJKLêm trang khác.)
ChҷQJKҥQNKL QyLUҵQJYLӋc mӝWQѭӟFOà thành viên TәFKӭF7KѭѫQJPҥL 7KӃJLӟL Oàm cho
nguӗQYӕQQѭӟFQJRjLÿҫXWѭYjRQѭӟFÿyFyWKӇào ҥWFKҧ\UDNKӓLQѭӟFÿyYà gây nên khӫQJ
hoҧQJEҥQFyWKӇQêu ví dө7KiL/DQWURQJFXӝFNKӫQJKRҧQJWjLFKtQKQăP7UrQNLDÿã
nói, các ví dөFàng dí dӓPFàng tӕWQKѭQJNK{QJÿѭӧFVDÿà vào các ví dөÿy7Uên thӵFWӃNKL
QJѭӡL WKX\ӃWWUình sӱGөQJ QKӳQJYt Gө QKѭYұ\ WKì ngѭӡL QJKH VӁ WӓUD FKăP FK~ KѫQYj
QJѭӡLWKX\ӃWWUình còn có thӇQKұQÿѭӧFQKӳQJWLӃQJYӛWay hay tiӃQJFѭӡLWiQWKѭӣQJĈLӅXÿy
có thӇOjPFKRQJѭӡLWKX\ӃWWUình nêu thêm ví dөNKiFWѭѫQJWӵKD\NӇWKêm câu chuyӋQYXL
NKiF1KѭQJQKѭYұ\QJѭӡLWKX\ӃWWUình ÿã sa ÿjOҥFÿӅ
Các luậQÿLểm phải có ÿủ F˯Vở
TҩWFҧFiFQKұQÿӏQKÿѭDUDWrong bài thuyӃWWUình ÿӅXSKҧLÿѭӧFFKӭQJPLQKJLҧLWKtFKÿҫ\ÿӫ
ChҷQJKҥQNKLNKҷQJÿӏQKUҵQJKLӋQQD\YLӋFÿҫXWѭFKRWKѭѫQJKLӋXÿyQJPӝWYDLWUò quan
trӑQJWURQJNLQKGRDQKQJѭӡLWKX\ӃWWUình phҧLOàm hai viӋF7KӭQKҩWSKҧLJLҧLWKtFKOêGRWҥL
sao lҥLQKѭYұ\Yà thӭKDLGүQUDPӝWVӕYtGөFөWKӇGRDQKQJKLӋSJһSEҩWOӧLNKLNK{QJÿҫX
WѭWKӓDÿiQJFKRWKѭѫQJKLӋXFӫDPình. ViӋFÿѭDUDFKӭQJFӭFKӭQJPLQKJLҧLWKtFKQKѭYұ\
OjPFKRÿLӅXNKҷQJÿӏQKFyWtQKFѫVӣÿiQJWLQFұ\KѫQYjYì thӃFó tính thuyӃWSKөFFDRKѫQ
&ymӝWÿһFÿLӇPWѭGX\Fӫa ngѭӡi ViӋt Nam PjFK~QJWDQrQOѭXêkhi thuyӃt WUunh. ĈyOjsӵ
ÿӅcao kinh nghiӋPKѫQOêluұn, ÿӅcao “Fii WuQK´KѫQ³Fii Oê”. 9uthӃkhi chuҭn EӏYtGөcho
thuyӃt WUunh ta không nên FKӍdӯng Oҥi ӣFic con sӕthӕng kê, không FKӍdӯng Oҥi ӣFic suy luұn
diӉn Gӏch,G[pt vӅmһt logic FK~ng KRjn WRjQÿӫcho lұp luұn. Ta nên nêu thêm Fic YtGөFө
thӇtӯthӵc tӃ, nên Gng thêm suy luұQWѭѫQJ tӵ.
Nội dung thuyết trình phải phù hợp với người nghe
Ӣphҫn [iFÿӏQKÿӕi tѭӧng nghe thuyӃt WUunh FK~QJWDÿmbiӃt rҵng cҫn thuyӃt WUunh sao cho SK
hӧp vӟi ngѭӡi nghe, SKҧi Qyi nhӳQJÿLӅu Kӑquan tâm YjSKhӧp vӟi tâm OêFӫa KӑWKumӟi
mong WKjQKF{QJÿѭӧc. “Các giáo viên thích nhӳQJEҧQÿӅFѭѫQJUõ ràng, trong khi các nhân
YLrQEiQKjQJFyNKX\QKKѭӟQJWKtFKVӵWkQWKӡLYà mang tính ngүXKӭQJQKLӅXKѫQ´41. “Các
chính trӏJLDPXӕQQJKHYӅFiFFRQVӕFiFQKà khoa hӑFPXӕQQJKHYӅFiFOұSOXұQÿã ÿѭӧF
chӭQJPLQKFiFWKành viên cӫDPӝWFӝQJÿӗQJPXӕn nghe vӅYDLWUò và trách nhiӋPYà mӭFÿӝ
tham gia cӫDKӑYào mӝWGӵiQYY«´42. NӃu Ojngѭӡi WUҿtuәi WKuthông tin vui nhӝn, YtGөKji
hѭӟc rҩt dӉÿѭӧc chҩp nhұn. NӃu Ojngѭӡi nhiӅu tuәi, ngѭӡi JLjWKuthông tin SKҧi trҫPKѫQ, Kҥn
chӃFic YtGөKji hѭӟc, Kunh ҧnh tt Pju sҳc, NK{QJQrQÿѭDQKLӅu hiӋu ӭng KRҥt Kunh.
Phần kết luận
Trong phҫn Qjy nên Wym Jӑn Oҥi nhӳng nӝLGXQJÿmQyi. ĈLӅu Qjy JL~p cho ngѭӡi nghe dӉnhӟ
Fic nӝLGXQJÿy. &KӍcҫn QyLÿѫQJLҧn, ngҳn Jӑn, U}Ujng. NӃXÿѭӧc, QrQÿinh sӕnhӳQJÿLӅu Wym tҳt.
9tGөVDXÿk\Oҩy tӯEji Kӑc thuyӃt WUuQKWURQJFKѭѫQJWUunh tiӃng Anh WKѭѫQJPҥi Fӫa Radio
Australia. “Qua mһWKàng tiêu biӇXOjÿұXSKө6XNLFK~QJW{Lÿã trình bày vӟLTXêYӏYӅKRҥW
41 Kim Dower, tác giҧFXӕQ/LIH,VD6HULHVRI3UHVHQWDWLRQV&XӝFVӕQJOà mӝWFKXӛLFiFEài diӉQWKX\ӃWYà là chӫVӣ
hӳXKãng dӏFKYөWUX\ӅQWK{QJ.LP-From-L.A
427UѭӡQJĈҥLKӑF4XҧQOêHanley và ViӋQF{QJQJKӋ0DVVFDFKXVVHWVGүn lҥLTXDWài liӋXSKәELӃQWULWKӭFFӫD'ӵiQ
phát triӇQÿ{WKӏĈӗQJ+ӟL 112
ÿӝQJWLӃSWKӏYà doanh sӕEiQFӫD&{QJW\+DOHDQG+HDUW\)RRGV9à bây giӡTXêYӏÿã biӃW
&{QJW\+DOHDQG+HDUW\YjÿӕLWiFVӁSKҧLOjPăQQKѭWKӃQào rӗL.”43
Mӝt YtGөkhác: “Tóm lҥLKãy nhӟUҵQJFyQăPFiFKFKtQKÿӇFҧLWKLӋQÿLӇPVӕFӫDEҥQĈҫX
tiên, hãy ÿӃQOӟS7KӭQKì, ghi chép có hiӋXTXҧ7KӭEDKãy xem lҥLPӛLQJày. ThӭWѭOrQNӃ
hoҥFKFKRWKӡLJLDQFӫD bҥQ9à cuӕLFùng, hãy ngӫWKұWÿҫ\ÿӫWUѭӟFPӝWNì thi.”44
Một số ÿLềXO˱Xý khi chuẩn bị nội dung thuyết trình về một đề tài khoa học
Sau khi thӵFKLӋQxong mӝWÿӅWài khoa hӑFQJѭӡLWDFҫQSKҧLWKX\ӃWWUình vӅÿӅ tài ҩ\WUѭӟc
mӝWKӝLÿӗQJQJKLӋP thu, hoһFPӝWKӝLWKҧRNKRDKӑF7URQJWUѭӡQJKӧSQày cҫQFKXҭQEӏQӝL
dung thuyӃWWUình (tӭFlà nӝLGXQJEjLEiRFiRQKѭWKӃQào? NӝLGXQJEài thuyӃWWUình khoa hӑF
này chӫ\ӃXÿѭӧFOҩ\WӯSKҫQPӣÿҫXYà phҫQNӃWOXұQFӫDF{QJWUình nghiên cӭXÿã thӵFKiӋQ
Trong báo cáo này cҫQQêu rõ nhӳQJQӝLGXQJVDXÿk\
Công trình nghiên cӭuÿӅWài nào? TҥLVDROҥLQJKLên cӭXÿӅWjLÿy"1ӃXFyJLӟLKҥQSKҥPYL
nghiên cӭXWKì cǊQJFҫQQêu rõ.
3KѭѫQJSKiSPjWiFJLҧÿã nghiên cӭXOà gì? CҫQWUình bày rõ ÿLӇPQj\ÿӇQJѭӡLQJKHFy
FѫVӣ[pWÿRiQYӅÿӝWLQcұ\FӫDFiFNӃWOXұQEҥQÿѭDUD
ĈӅWài khai thác dӳOLӋXWӯQJXӗQQào?
Công trình ÿã có ÿѭӧFQKӳQJNӃWOXұQQào? Khi trình bày các kӃWOXұQFǊQJQên trình bày
vҳQWҳWFiFEѭӟFÿLÿӃQNӃWOXұQÿyFiFGӳOLӋXWtQKWRiQWѭѫQJӭQJ
NhӳQJNLӃQQJKӏJLҧLSKiSFKRFiFYҩQÿӅQrXWURQJÿӅWài.
ThӵFKLӋQPӝWF{QJWUình nghiên cӭXNKRDKӑFOà mӝWYLӋFOӟQNKyNKăQ&hính vì thӃNKLEiR
cáo vӅF{QJWUình cӫDPình, nhiӅXWiFJLҧFy[XKѭӟQJÿѭDUDUҩWQKLӅXWK{QJWLQYì sӧQJѭӡL
nghe không hiӇXKӃWF{QJWUình cӫDPình. ThӵFUDYӟLNKRҧQJWKӡLJLDQUҩWQJҳQWKѭӡQJOà 10
phút) dành cho báo cáo (các luұQYăQWKҥFVƭWKѭӡQJÿѭӧFGành cho 15 phút, bҧRYӋOXұQiQWLӃQ
sƭWKѭӡQJÿѭӧc nói trong 30 phút), các tác giҧNK{QJWKӇbáo cáo chi tiӃWWҩWFҧQӝLGXQJF{QJ
trình cӫDPình ÿѭӧF9ì vұ\FҫQQêu khái quát vӅF{QJWUình và các kӃWTXҧFKӫ \ӃXFӫDQy
NhӳQJQӝLGXQJFK~QJWDÿӅFұSWUrQÿk\ÿiSӭQJ\êu cҫXÿy
Lường trước các câu hỏi của người nghe và chuẩn bị câu trả lời
PhҫQFKXҭQEӏQӝLGXQJWKX\ӃWWUình còn bao hàm viӋFFKXҭQEӏFiFFkXWUҧOӡLFKRcác câu hӓL
Fӫa khán giҧWURQJYà sau khi thuyӃWWUình.
7K{QJWKѭӡQJNKiQJLҧÿѭDUDFkXKӓLFKRQKӳQJWUѭӡQJKӧSVDXÿk\
ThͱQKW là muӕQKLӇXUõ hѫQSKҫQQào ÿyPjQJѭӡLWKX\ӃWWUình lѭӟWTXD7UҧOӡLFiFFkX
hӓLORҥL Qj\WѭѫQJÿӕL ÿѫQJLҧQ FKӍFҫQ WUình bày kӻOѭӥQJKѫQ FKL WLӃWKѫQ SKҫQQӝL GXQJ WѭѫQJӭQJ
ThͱKDL là loҥLFkXKӓLÿӇPӣUӝQJQӝLGXQJÿѭӧFQJKHĈӇWUҧOӡLORҥLFkXKӓLQj\QJѭӡL
thuyӃWWUình phҧLKLӇXUõ ÿLӅXPình nói. Ӣÿk\QJX\ên tҳFELӃWPѭӡLQyLPӝWSKiWKX\WiFGөQJ
Chín phҫQFKѭDGQJWURQJWKX\ӃWWUình sӁJL~SWUҧOӡLORҥLFkXKӓLQày. Tuy vұ\FǊQJFyWUѭӡQJ
hӧSQJѭӡLQJKHÿһWUDYҩQÿӅPjQJѭӡLWKX\ӃWWUình chѭDQJKLrQFӭXNӻ7URQJWUѭӡQJKӧSÿy
bҥQ Kãy mҥQK GҥQ WKӯD QKұQ Oà bҥQ FKѭD JLҧL TX\ӃW ÿѭӧF YҩQ ÿӅ ÿy NK{QJÿѭӧF ÿiQK OҥF
KѭӟQJKD\WUҧOӡLODQPDQNK{QJÿ~QJFkXKӓL. 43 Efb_toanvan_16
44 http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang dien dat thuyet trinh 113
ThͱEDOjQJѭӡLÿһWFkXKӓLPXӕQWUDQKOXұQYӅQKӳQJQӝLGXQJÿѭӧFWUình bày. ViӋFFKXҭn
bӏNӻFӫDQJѭӡi thuyӃWWUình – nҳPÿѭӧFFiFêNLӃQNKiFQKDXYӅYҩQÿӅVX\QJKƭNӻOѭӥQJFiF
khҧQăQJJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ- sӁJL~SWUҧOӡLFkXKӓLORҥLQày. Ӣÿk\FҫQÿһFELӋWOѭXý là bҥQ
không nhҩWWKLӃWSKҧLEiFEӓKRàn toàn ý kiӃQSKҧQELӋQFӫDQJѭӡLNKiF0ӝWYҩQÿӅFyWKӇFy
nhiӅXFiFK JLҧLTX\ӃW NKiFQKDX &yWKӇ EҥQÿã nêu mӝWsӕFiFK JLҧLTX\ӃWQJѭӡLQJKHQêu
thêm cách giҧLTX\ӃW NKiF.KLÿyWKD\ Yì phҧQEiF EҥQKãy thӯD QKұQFiFK JLҧLTX\ӃWFӫD
khán giҧYà giҧLWKtFKUõ rҵQJQyNK{QJORҥLEӓFiFKJLҧLTX\Ӄt cӫDEҥQ
9ăQSKRQJWKX\ết trình
9ăQSKRQJFӫDEài thuyӃWWUình phҧLÿѫQJLҧQUõ ràng. ĈӯQJFӕ gҳQJGùng nhӳQJWӯSKӭFWҥS
nӃXFyWKӇGùng tӯÿѫQJLҧQÿӇWUình bày vҩQÿӅWKì hãy dùng nó. Là văQQyLYì thӃNK{QJQên
sӱGөQJFkXGài, câu có nhiӅXthành phҫQSKөWURQJEài thuyӃWWUình. Các câu nên có nhiӅXKình
ҧQKkPWKDQKÿӇVӕQJÿӝQJO{LFXӕQQJѭӡLQJKH NӃu cҫn nhҩn Pҥnh FythӇlһp tӯ, câu nhiӅu
lҫn (QKѭFkXQyi Fӫa cӵu WKӫtѭӟng Anh PjFK~ng tôi dүn trên kia). Nên GQJÿӝng tӯӣGҥng
FKӫÿӝng, Kҥn chӃGng ӣGҥng WKөÿӝng.
Khi thuyӃt WUunh, FǊQJQKѭNKLYLӃt, nên Gng tӯngӳFKtnh [ic, dӉhiӇu, U}Ujng. ĈӇFKtnh [ic,
nӃu FythӇÿѭӧc WKuKmy Gng Fic tӯFKӍsӕlѭӧng, mӭFÿӝ, tӕFÿӝ,… khi FythӇthay thӃnhӳng
tӯѭӟc lѭӧng vӅchҩt chung chung. 9tGө: Đừng nói Hãy nói
1. Xuҩt khҭu Fӫa ViӋW1DPWăQJUҩt nhanh
Xuҩt khҭu Fӫa ViӋW 1DP WURQJ JLDL ÿRҥn
WURQJJLDLÿRҥn 2000-2008.
2000-2008 WăQJÿӃQKѫQ5.17 lҫn45.
2. 1ăP 2008 sӕ ngѭӡi Ojm viӋc trong
1ăP2008 sӕngѭӡi Ojm viӋc trong QJjnh
QJjnh nông nghiӋp YjQJѭQJKLӋp vүn Fzn
nông nghiӋp Yj QJѭ QJKLӋp chiӃm ÿӃn
rҩt lӟn, vѭӧt xa Fic QJjnh NKic.
38.87% tәng sӕ ODR ÿӝng Fҧ nѭӟc, trong
khi QJjnh chiӃm nhiӇXODRÿӝng thӭhai Oj
công nghiӋp chӃbiӃn FKӍFy14.04%46.
3. Rҩt nhiӅu sinh viên nhұn thӭFÿѭӧc sӵ
70% sinh viên nhұn thӭFÿѭӧc sӵcҫn thiӃt
cҫn thiӃt Kӑc Fic NӻQăQJPӅm Kӑc Fic NӻQăQJPӅm.
Nguồn: Niên giám thống kê (tóm tắt) 2008, tr.138, tr.23.
Khi Gng Fic con sӕcҫQOѭXêrҵng tӵthân Fic con sӕFythӇkhông cho ngѭӡi nghe biӃt nhiӅu,
Yuvұy nên thêm, nӃu FythӇ, so Vinh vӟi FiFÿӕi tѭӧng NKic ÿӇOjm U}KѫQêQJKƭa Fӫa con sӕ.
Chҷng Kҥn, nӃu FKӍ Qyi: ³1ăP 2007 WӍlӋ thҩt nghiӋp Fӫa ViӋt Nam Oj 4.6%” WKu ngѭӡi nghe
FKѭDKLӇu hӃt ê QJKƭa Fӫa con sӕÿy. &zn nӃu Qyi thêm rҵng: “Con sӕWѭѫQJӭng trung Eunh
chung Fӫa khu vӵc ASEAN Oj 4.5%” WKungѭӡi nghe hiӇu U}KѫQ
+my Gng tӯdӉhiӇXKѫQ. Chҷng Kҥn, câu “Wic JLҧÿmGng nhiӅu biӋn SKip tu tӯOjm cho câu
YăQÿӑc rҩt WK~Yӏ” nên thay bҵng “Wic JLҧÿmGng tӯOiy, lһp tӯ, so Vinh, ÿӕi, ... Ojm cho câu
YăQÿӑc rҩt WK~Yӏ”.
+my FөthӇKѫQ. %ji thuyӃt WUunh OjthӇYăQQyi, Fymӝt sӕNKic biӋt so vӟLYăQYLӃt. 9ăQYLӃt
cho SKpp ngѭӡLWDÿӑFÿLÿӑc Oҥi, FzQYăQQyi FKӍÿѭӧc nghe mӝt lҫn. ĈѭDUDWK{QJWLQNKii TXit,
45 7tnh theo sӕliӋu Fӫa Niên giám thống kê (tóm tắt) 2008, tr.138.
46 Nguồn: Niên giám thống kê (tóm tắt) 2008, tr.23. 114
chung chung WKungѭӡi nghe không Nӏp tѭӣng tѭӧQJÿѭӧFÿLӅu ngѭӡi Qyi muӕn truyӅQÿҥt. 9u
thӃnên WUunh Ejy FөthӇ, nӃu cҫn WKuKmy thêm chi tiӃt.
9tGө:ÿӯng Qyi “7Kjnh phӕ SKҧi xây dӵQJFѫVӣ Kҥtҫng cho Fic Yng nông thôn”, Kmy Qyi
“7Kjnh phӕSKҧi xây dӵQJÿѭӡng giao thông nông thôn, FiFÿѭӡng ӕng cҩp nѭӟc, ÿѭӡQJÿLӋn,
WUҥm y tӃ, trѭӡng Kӑc cho Fic Yng nông thôn”.
9tGөNKic: Ĉӯng Qyi: “1Kjtrѭӡng cҫn FyFic biӋn SKip khuyӃn NKtch sinh viên nghiên cӭu
khoa Kӑc”. +my thêm chi tiӃt Yjo, YjQyi “1Kjtrѭӡng cҫn tuyên truyӅn vӅlӧi tch Fӫa nghiên
cӭu khoa Kӑc cho sinh viên. Mһt NKic, QKjtrѭӡng FǊng cҫn WtQKÿLӇm Uqn luyӋn cho nhӳng sinh
viên nghiên cӭu khoa Kӑc, ÿӗng thӡi hӛtrӧFic em Qjy Wum viӋc Ojm sau khi tӕt nghiӋp.”
1yi chung, khi thuyӃt WUunh nӃu FythӇÿѭDYjo nhӳng câu ca dao, Wөc ngӳ, nhӳQJFkXWKѫKD\
hoһc danh ngôn WKuEji thuyӃt WUunh VӁFysӭc lôi cuӕQKѫQ. Chҷng Kҥn, khi Qyi vӅvҩn ÿӅWUҿem
dӉEӏEҥn Eqxҩu lôi Npo Yjo nhӳng viӋc Ojm sai WUii, ta FythӇdүn câu “gҫn mӵc WKuÿHQ, gҫn
ÿqn WKuUҥng”; Qyi vӅYҿÿҽp Fӫa mӝt WKjnh phӕFythӇGng câu KiӅX³ORQJODQKÿiy nѭӟc in
trӡi, WKjnh xây NKyi biӃFQRQSKѫLEyng Yjng”; thuyӃt WUunh vӅsӵcҫn thiӃt SKҧi Kӑc Kjnh, FythӇ
dүn câu Fӫa Khәng Tӱ: “Nhân bҩt Kӑc bҩt tri Oê”. ĈӑFYăQWKѫ, ÿӑc Fic câu danh ngôn, Yuvұy,
rҩt Fytch cho viӋc thuyӃt WUunh.
ĈӇgӧi hӭng cho ngѭӡi nghe, ÿ{LNKLWDFzn Gng Fic câu chuyӋn vui, Kji hѭӟc. Tuy nhiên Fy
mӝWÿLӅu cҫn nhӟOj: “Kji hѭӟFQKѭPXӕi, Gng SKҧi cҭn thұn”. NӃu Gng TXinhiӅu WKuFKtnh
ngѭӡi thuyӃt WUunh trӣWKjnh sӵkhôi Kji.
7ym Oҥi Ojngѭӡi thuyӃt WUunh nên luôn luôn “lұQOѭQJ´Pӝt sӕcâu Wөc ngӳ, WKѫFD, danh ngôn,
câu chuyӋn Kji hѭӟc, ÿӇFythӇsӱGөng khi cҫn.
Tuy nhiên, cҫQOѭXêOjkhi thuyӃt WUunh Fic vҩn ÿӅkhoa Kӑc WKuFic câuYăQ, FkXWKѫ, danh ngôn
Qyi trên Oҥi tt khi GQJÿѭӧc. Khoa KӑFÿzi Kӓi SKҧLÿѭӧc WUunh Ejy ngҳn Jӑn, F{ÿӑng, không
SKҧL ÿinh Yjo Wunh Fҧm, Pj cҫQ ÿinh Yjo Oê WUt. &iF FkX WKѫ, Wөc ngӳ,… ӣ ÿk\ VӁOҥc O}ng, NK{QJÿѭӧFÿyn FKjo.
DiễQÿạt các dữ liệu số
&ic dӳliӋu sӕkhông nên diӉQÿҥt bҵQJFkXYăQ, Yuvӯa Gji Gzng vӯa NKynҳm bҳt. Nên diӉQÿҥt
Qybҵng Eҧng biӇu, Yjtӕt nhҩt OjbҵQJÿӗWKӏ.
Chҷng Kҥn, Kmy so Vinh Fic Fich diӉQÿҥt Fng mӝt thông tin vӅFѫFҩu JLiWUӏVҧn xuҩt công
nghiӋp Wtnh theo JLithӵc tӃphân theo WKjnh phҫn kinh tӃVDX ÿk\ÿӇthҩ\ÿѭӧF ѭXÿLӇm Fӫa
Fich biӇu diӉn bҵQJÿӗWKӏ.
&ich 1: FѫFҩu JLiWUӏVҧn xuҩt công nghiӋp Wtnh theo JLithӵc tӃphân theo WKjnh phҫn kinh tӃ
trong FiFQăPWӯ2004 ÿӃn 2007 QKѭVDX: 1ăP2004 khӕi QKjnѭӟc chiӃm 27.4%, khӕi QJRji
QKjnѭӟc chiӃm 28.9%, khӕLÿҫXWѭQѭӟc QJRji chiӃm 43.7%; 1ăP2005 khӕi QKjnѭӟc chiӃm
25.1%, khӕi QJRji QKjnѭӟc chiӃm 31.2%, khӕL ÿҫXWѭ Qѭӟc QJRji chiӃm 43.7%; 1ăP 2006
khӕi QKjnѭӟc chiӃm 22.4%, khӕi QJRji QKjnѭӟc chiӃm 33.4%, khӕLÿҫXWѭQѭӟc QJRji chiӃm
44.2%; 1ăP2007 khӕi QKjnѭӟc chiӃm 20.0%, khӕi QJRji QKjnѭӟc chiӃm 35.4%, khӕLÿҫXWѭ nѭӟc QJRji chiӃm 44.6%.47
&ich 2 (Gng Eҧng sӕliӋu).
47 Theo Niên JLim thӕng kê 2008 (%ҧn Wym tҳt). 115
CѪ CҨU *,È75ӎ6ҦN XUҨT CÔNG NGHIӊP THEO *,ÈTHӴC Tӂ
PHÂN THEO 7+¬NH PHҪN KINH Tӂ(%) NĂM 2004 2005 2006 2007 THÀNH PHẦN NHÀ NƯỚC 27.4 25.1 22.4 20 NGOÀI NHÀ NƯỚC 28.9 31.2 33.4 35.4 ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI 43.7 43.7 44.2 44.6
&ich 3 (Gng nhiӅXÿӗWKӏÿӝc lұp)
CѪ CẤU GIÁ TRỊ SẢN XUẤT CÔNG NGHIỆP THEO GIÁ THỰC TẾ
PHÂN THEO THÀNH PHẦN KINH TẾ (%) 2004 2005 25.1 27.4 43.7 43.7 28.9 31.2 2006 2007 22.4 44.2 20 44.6 33.4 35.4 NHA NƯƠ C NGOA I NHA NƯƠ C ĐÂ U TƯ NƯƠ C NGOA I
&ich 4 ('ng mӝWÿӗWKӏchung cho tҩt FҧsӕliӋu) 116
CƠ CÂ U GIA TRI SA N XUÂ T CÔNG NGHIÊ P
THEO GIA THƯ C TÊ PHÂN THEO THA NH PHÂ N KINH TÊ (%) 50 40 30 % 20 10 0 2004 2005 2006 2007 NĂM NHA NƯƠ C NGOA I NHA NƯƠ C ĐÂ U TƯ NƯƠ C NGOA I
Nguồn: Niên giám thống kê 2008 (bản tóm tắt)
So Vinh Fic Fich WUunh Ejy dӳliӋu sӕÿmdүQWUrQÿk\, FK~ng ta dӉGjng nhұn thҩy rҵng GQJÿӗ
WKӏFyWtnh trӵc quanFDRKѫQKҷn, QyFzn JL~p ngѭӡi xem so Vinh Fic dӳliӋu vӟi nhau Yjqua
ÿydӉU~t ra Fic kӃt luұn cҫn thiӃWKѫQ
6.2.5. Chuẩn bị SKѭѫQJWLện, máy móc, ÿịDÿLểm, …
ĈӇbuәi thuyӃt WUunh WKjnh công, ngѭӡi thuyӃt WUunh cҫn phҧi QJKƭÿӃn nhiӅu vҩn ÿӅNKic. Ngѭӡi
thuyӃt WUunh SKҧi xem [pt NӻFiFSKѭѫQJWLӋn hӛtrӧ, ÿӗGng PjPunh cҫn cho thuyӃt WUuQKQKѭ
Piy Wtnh, Piy chiӃu, micro, Ejn ghӃ….
Ngѭӡi thuyӃt WUunh SKҧi WKjnh WKҥo trong viӋFÿҩu nӕi Piy Pyc, khӣLÿӝng Piy. NhiӅu ngѭӡi
thiӃu kinh nghiӋm rҩt O~ng W~ng vӟLYҩn ÿӅgӱi Wtn hiӋu tӯPiy Wtnh sang Piy chiӃu ÿӇOjm Pjn
Kunh. ĈLӅu Qjy gây ra mӝt sӕbҩt lӧi. Thӭnhҩt OjQyi Ojm cho buәi thuyӃt WUunh chұm Oҥi, khiӃn
cho ngѭӡi nghe SKҧi chӡÿӧi. Thӭhai OjOjm cho ngѭӡi thuyӃt WUunh thêm lo lҳng, mҩt Eunh Wƭnh.
9uthӃ, nӃu không tӵtin khi thao Wic vӟi Piy Pyc WKuFK~ng ta nên nhӡngѭӡi thao Wic JL~p.
Nhӡngѭӡi JL~p FKҥy Piy Wtnh, Piy chiӃu trong thӡi gian thuyӃt WUunh Fzn rҩt Fytch ӣmӝt mһt
NKic. .KLÿyngѭӡi thuyӃt WUunh tӵdo, WKRҧi PiLKѫQWURQJGLFKX\Ӈn Yjgiao tiӃp vӟi NKin JLҧ.
Ngѭӡi thuyӃt WUuQKNKLÿysӁkhông cҫn SKҧi liên Wөc QKun lên Pjn Kunh hoһc Piy Wtnh ÿӇbiӃt ÿDQJGӯng ӣslide Qjo.
Ngѭӡi tәchӭc thuyӃt WUunh Fzn SKҧi bӕWUtEjn ghӃ, ngѭӡi SKөc Yө, v.v….
6.3. Thực hiện thuyết nh trì
6.3.1. Vượt qua nỗi sợ
Rҩt nhiӅu ngѭӡi e QJҥi, thұm FKtsӧKmi khi SKҧi thuyӃt WUunh trѭӟFÿ{QJQJѭӡi. Nӛi sӧQjy Ojm
cho ngѭӡi Qyi EӏOҥc JLӑng (thông thѭӡng OjJLӑng trӣQrQFDRKѫQEunh thѭӡng), cӱFKӍmҩt tӵ
nhiên, Yjÿ{LNKLFzn EӏOtu lѭӥi không Qyi lên lӡi. Sӵ sӧKmi FǊng FythӇOjm cho ngѭӡi thuyӃt 117
WUunh quên mҩt nhӳng nӝLGXQJÿmÿѭӧc chuҭn EӏNӻ, FythӇOjm cho KӑO~ng W~ng, WUunh Ejy vҩn
ÿӅlӝn xӝn, không theo WUunh tӵÿӏnh trѭӟc. 7ym Oҥi, nӛi sӧ Kmi khi thuyӃt WUunh Ojmӝt trong
nhӳng NҿWKtӋKҥi nhҩt Fӫa ngѭӡi thuyӃt WUunh. ĈӇvѭӧt qua nӛi sӧKmi Qjy cҫn Ojm Ju? 6DXÿk\ Ojmӝt sӕFich.
3Kҧi nhұn thӭc rҵng sӧthuyӃt WUunh OjÿLӅu Eunh thѭӡng. %ҥn không SKҧi OjngѭӡLÿҫu tiên, Yj
FǊng không SKҧi Ojngѭӡi cuӕi Fng sӧQKѭYұy.
3Kҧi chuҭn Eӏthұt Nӻtrѭӟc khi thuyӃt WUunh. Chuҭn EӏFjng Nӻlѭӥng, Eҥn Fjng tӵtin YjFjQJÿӥ
sӧKmi, lo lҳng khi thuyӃt WUunh. Tұp Qyi trѭӟc Fic cӱtӑDNKic nhau trѭӟc khi thӵc sӵ thuyӃt
WUunh OjFich vѭӧt qua nӛi sӧ rҩt tӕt. Trѭӟc hӃt Kmy thuyӃt WUunh mӝt Punh (VӁrҩt tӕt nӃu Qyi
trѭӟFJѭѫQJ). 6DXÿyQyi trѭӟc Eҥn Eq, ngѭӡi thân. TұSQKѭYұy VӁquen dҫn, Yjnhӳng ngѭӡi
tham dӵFzn FKӍJL~p Fic thiӃu Vyt ÿӇkhҳc SKөc. Khi tұp thuyӃt WUunh cҫQÿһt Punh Yjo WUҥng
WKii Fjng giӕng thuyӃt WUunh thұt sӵFjng tӕt. Khi tұp cҫn quan tâm ÿӃn Fҧnӝi dung, Fҧ Fich
thӭc Qyi, Fich di chuyӇn, Fich giao tiӃp vӟi ngѭӡi nghe.
7um kiӃm trong sӕ WKtnh JLҧ nhӳng inh mҳt, cӱ FKӍ khuyӃn NKtch. Trong sӕ Fic WKtnh JLҧ
thѭӡng Fynhӳng ngѭӡi Eҥn, ngѭӡi thân, thҫy cô JLio, Yj FythӇ Ojnhӳng ngѭӡi NKic mong
muӕn Eҥn thuyӃt WUunh tӕt. Ènh mҳt, cӱFKӍ Fӫa Kӑ O~F ÿyFy Wic Gөng trҩn aQÿӕi vӟi ngѭӡi thuyӃt WUunh.
Thӣvào thұt sâu Yjthӣra thұt chұm. Hoһc dӯng Oҥi uӕng Yji QJөm nѭӟc.
Trang web nwlink.comÿѭDUDKDLFich WKҧOӓng trѭӟc buәi thuyӃt WUunh ÿӇJLҧPFăQJWKҷng rҩt hiӋu TXҧ:
“- NPQJ͵DWUrQVjQQKjFRÿXJLOLYjWK˱JLãn. NhPPWÿFPQKQWRàn bWUQJ
O˱QJF˯WKWULÿXOrQO˱QJYjFÿ˱FGXLUD+ãy ÿF˯WKWK˱JLãn ÿQWͳQJQJyQWD\
bàn chân, cánh tay... SaXÿyWͳWͳÿͱQJG\Yà cJQJGX\WUì trQJWKiLWK˱JLãn kFNKLÿã ÿͱQJOên”.
”-ĈͱQJWKQJKDLFKkQFKRãi ra, thOQJFiQKWD\Yà các ngón tay. KhOFQJ˱LEàn tay,
rLFiQKWD\YDLWKkQQJ˱LYj FKkQ6DXÿyWͳWͳ[RD\YDLVDQJKDLEên. Kh[oay cWKHR
chiXNLPÿQJKULQJ˱FOL. Nằm xuống sàn, FRÿầu gối lên, thả lỏng toàn bộ F˯WKể.”
6.3.2. Cách nói
Nói với tốFÿộ bình thường, không nhanh TXiFǊng không chұm TXi.
Rҩt nhiӅu QKym sinh viên khi thuyӃt WUunh hay tranh luұn kiӇm VRit thӡi gian không tӕt nên
nhӳng phҫn WUunh Ejy trѭӟc Eӏvѭӧt thӡi gian dӵÿӏnh. CӕU~t ngҳn thӡi gian cho Fic phҫn Fzn
Oҥi, KӑEqn Qyi rҩt nhanh. KӃt TXҧOjWunh Kunh Fjng tӗi tӋKѫQ, Yungѭӡi nghe không Nӏp hiӇu
nhӳng phҫn WUunh Ejy vӝi YjQJÿyFӫa Kӑ. NӃXUѫLYjo trѭӡng hӧp “FKiy EjL´QKѭYұy Eҥn Kmy
Eunh Wƭnh QJKƭFich lѭӧc bӟWÿLPӝt sӕnӝi dung không quan WUӑng lҳm trong Fic phҫn Fzn Oҥi Yj
WUunh Ejy phҫnFzn OҥLÿyvӟi tӕFÿӝvӯa SKҧi.
Nên nói một cách sôi nổi, hào hứng (trong phҫn FKӑn ÿӅWjLWDÿmbiӃt FKӍnên FKӑn ÿӅWji Punh say mê Pjthôi).
Hai QKyPVLQKYLrQĈҥi Kӑc Hoa sen tranh luұn vӟi nhau vӅviӋc siêu WKӏliӋu Fythay thӃchӧӣ
nѭӟc ta hay không. 1Kym Eҧo vӋTXDQÿLӇm siêu WKӏVӁthay thӃchӧÿmÿѭDUDUҩt nhiӅu luұn
ÿLӇm sҳc Epn, vӟi nhiӅu con sӕchӭQJPLQKFKRѭXÿLӇm Fӫa siêu WKӏYjtӯÿyU~t ra Fic kӃt luұn
Fysӭc nһng chӭQJPLQKFKRTXDQÿLӇm Fӫa Punh. /~c bҩy giӡnhӳng ngѭӡLQJKHÿmQJKƭrҵng
QKym SKҧn biӋn NKyPjFythӇthҳng thӃÿѭӧc. Tuy nhiên, thӵc tӃOjQKym SKҧn biӋQÿmthuyӃt
SKөFÿѭӧc ngѭӡi nghe tӕWKѫQ, Yjÿmthҳng trong cuӝc tranh luұn Qjy. &ic luұQÿLӇm Fӫa Kӑ 118
không Wӓra sҳc EpQKѫQ, êkiӃn Fӫa KӑFǊQJNK{QJÿӝFÿiRKѫQFӫDÿӕLSKѭѫQJ. 1KѭQJFiLKѫQ
hҷn Fӫa KӑOjsӵÿDPPr, niӅm hӭng khӣi thӇhiӋn trong JLӑng Qyi, trong cӱFKӍFӫa Kӑ.
Một trong nhữQJÿLều cần tránh nhất lúc thuyết trình là người thuyết trình không nói, mà
ÿọFYăQbản có sẵn, hoặFÿọc những dòng chữ trên màn hình.
Nên mang theo Eji viӃt sҹn ÿӇtӵWLQKѫQ, YjÿӇWKӍnh WKRҧng QKun vjo ÿӇkiӇm VRit thӡi gian
thuyӃt WUunh FǊQJQKѭWUiQKÿLTXixa ÿӅWji do TXiVD\VѭDYӟi viӋc SKit triӇn mӝt luұQÿLӇm
QjRÿykhông chuҭn Eӏtrѭӟc Pjvӯa Qҧy sinh trong khi Qyi. 1KѭQJNK{QJÿѭӧc QKun YjRYăQ
Eҧn chuҭn Eӏ sҹQÿyPjÿӑc. BӣLNKLÿyngѭӡi nghe sӁQKұn thҩy rҵng ngѭӡi thuyӃt WUunh chuҭn
Eӏkhông kӻ. 9jviӋFÿӑFQKѭYұy nghe rҩt QKjm FKin, YuWURQJÿykhông FyWunh Fҧm, không
chӭD ÿӵng sӵ ÿDP Pr Fӫa ngѭӡi thuyӃt WUunh. &ǊQJ ÿӯQJ ÿӑc nhӳQJ ÿLӅu viӃt trên slides.
Nhӳng GzQJÿytӵngѭӡi nghe thuyӃt WUuQKÿӑFÿѭӧc, Kӑchӡnghe thӭNKic, nghe nhӳng diӉn
JLҧi Fic Kunh ҧnh, Fic tӯNKRitrên FiFVOLGHVÿy.
.K{QJÿược nói giọng đều đều.
ViӋc Qjy VӁ ru ngѭӡi nghe QJӫ. Cҫn Qyi O~c lên JLӑng O~c xuӕng JLӑng, NKLKѫLQKDQK, khi chұm
Umi. NӃu thҩy ngѭӡi nghe mҩt tұp trung, nên Qyi lӟQ KѫQPӝt FK~t, cao JLӑQJKѫQ Pӝt FK~t.
ĈLӅXÿyVӁJL~p Ojm cho ngѭӡi nghe tұp trung trӣOҥi. 6.3.3. Cử chỉ
Khi thuyӃt WUunh cҫn FycӱFKӍtӵnhiên, không cѭӡQJÿLӋu, JLҧWҥo. CӱFKӍ, ÿӝng Wic SKҧi SK
hӧp vӟi nӝLGXQJÿDQJQyi. Khi Qyi vӅnhӳng vҩn ÿӅbuӗn nên Wӓra trҫm Wƭnh, khi Qyi vҩn ÿӅ
vui WKu nên Fy cӱFKӍsôi nәi, KRҥt Eit. Nhӳng ngѭӡi “QyL´ ÿѭӧc bҵng FҧFѫ WKӇFӫa Punh Oj
nhӳng ngѭӡi rҩt WKjnh công khi thuyӃt WUunh.
Ngѭӡi nghe không FKӍQJKHÿLӅu Eҥn Qyi, PjFzn quan Vit Eҥn. %ҥQNK{QJQrQÿӭng yên mӝt
chӛ, hoһc dӵa Yjo Eөc SKit biӇu, YuQKѭWKӃdӉOjm ngѭӡi nghe FKin. 1rQÿLOҥi khi Qyi, viӋc
tiӃn ÿӃn gҫn ngѭӡi nghe Ojm cho KӑFK~êKѫQ. .KLÿӭng, Km\ÿӭng vӳng chҳc, chân mӣrӝng bҵng vai.
Ĉӝng Wic tay khi Qyi rҩt quan WUӑng.Ĉӯng buông WK}ng tay khi Qyi. &ǊQJÿӯQJÿ~t hai tay Yjo
W~i hay bҳWWD\VDXOѭQJ. &Ǌng cҫn Kҥn chӃÿӝng Wic khoanh hai tay trѭӟc ngӵc. Nên Gng Fic
ÿӝng Wic tay ÿӇWăQJWKrPKLӋu TXҧFӫa lӡi Qyi Yjgây ҩn tѭӧng, Ojm cho ngѭӡi nghe dӉnhӟ
KѫQ. Chҷng Kҥn, FKpm Ejn tay Yjo không NKtÿӇWӓU}sӵdӭt NKRit, JLѫQҳPÿҩm lên trѭӟc mһt
ÿӇWӓU}quyӃt tâm, JLѫKDLWD\OrQWUӡi ÿӇbiӇu WKӏsӵthua cuӝc. Hay khi Qyi vӅsӵlên xuӕng thҩt
thѭӡng Fӫa WKӏ trѭӡng chӭng NKRin FythӇÿѭDWD\ELӇu diӉQÿѭӡng lѭӧn Vyng Fӫa Qy,…
6.3.4. Giao tiӃSYӟLQJѭӡLQJKH
7URQJO~FÿDQJÿӑFEҧQ7X\rQQJ{QĈӝFOұSWҥL4XҧQJWUѭӡQJ%DĈình ngày 02/09/1945, Hӗ
ChӫtӏFKEӛQJGӯQJOҥLYà hӓL³ĈӗQJEào nghe rõ tiӃQJW{LNK{QJ"´48 Và câu trҧOӡL³&y´
QKѭWLӃQJVҩPUӅQYDQJ9ӟLFkXKӓLÿy, Bác Hӗÿã trӣQên gҫQJǊLKѫQKҷQYӟLQJѭӡLQJKHWҥR
QrQÿѭӧFVӵÿӗQJFҧPOӟQ
NhiӅXQJKLên cӭXÿã chӍUDUҵQJFKӍFyWK{QJWLQÿѭӧFFKX\ӇQÿӃQFKRQJѭӡLQJKHTXDQӝL
dung các tӯ QJӳ Pà bҥQ QyL  QKӡ kP WKDQK OX\ӃQ Oi\ QKDQK FKұP Oên bәQJ [XӕQJ
48 Câu này thѭӡQJÿѭӧFGүQOà: ³7{LQyLÿӗQJEào nghe rõ không?”. Chúng tôi lҩ\EҧQVӱDÿәLFӫDÿӗQg chí VǊ.Ǥ
QJX\rQWKѭNý riêng cӫD+ӗ&KӫWӏFKÿăQJWURQJ%iR7KӇWKDR9LӋW1DPVӕQJày 31/08/2002. 119
trҫP«9ұ\SKҫQOӟQFòn lҥLQKӡYào cái gì? NhӡYào hình ҧQKWUӵFTXDQWӭFOà ngôn ngӳFѫ
thӇQpWPһWÿLӋXEӝFiFKÿLFiFKÿӭQJÿӝQJWiFWD\YLӋFWLӃS[~FYӟLNKiQJLҧ bҵQJPҳW
Trong rҩWQKLӅXFXӝFWUDQKOXұQPà các nhóm sinh viên thӵFKLӋQWҥLFiFOӟShӑF, nhóm thua
cuӝFWKXÿѭӧFtWSKLӃXӫQJKӝFӫDFiFEҥQWURQJOӟSKѫQlҥLlà nhóm lұSOXұQFKһWFKӁQêu
ÿѭӧFQKLӅXFKӭQJFӭKѫQ1KyPWKҳQJÿã nhӡYào cái gì ÿӇWKҳQJ"0һFGù hӑOұSOXұQNK{QJ
bҵQJQKyPNLDQKѭQJFiFKWKӇKLӋQFӫDKӑVLQKÿӝQJKѫQÿӇêÿӃQNKiQJLҧJLDRWLӃSYӟLKӑ
bҵQJPҳW&KҷQJKҥQQKѭWURQJNKLWKX\ӃWWUình, trҧOӡLFkXKӓLKӑOҥLKѭӟQJÿӃQNKiQJLҧPà
hӓL³SKҧLNK{QJFiFEҥQ"´Yà có nhӳQJÿӝQJWiFWѭѫQJWӵNKiFOàm cho bҥQEè trong lӟSWKҩ\
mình ÿѭӧFWKDPJLDWUDQKOXұQFùng hӑFKӭNK{QJÿѫQWKXҫQOjQJѭӡLnghe7URQJNKLÿyUҩW
nhiӅXVLQKYLrQNKLÿӭQJWKX\ӃWWUình trѭӟFOӟSWKì chӍFKăPFK~ÿӑFEài viӃWFKXҭQEӏVҹQKRһF
ÿӑFOҥLQKӳQJÿLӅXÿDQJFKLӃXWUên các slide.
Mӝt nhѭӧFÿLӇm lӟn thѭӡng gһp ӣnhӳng ngѭӡi thuyӃt WUunh tt kinh nghiӋm OjKӑkhông quan
Vit ngѭӡi nghe. ViӋc quan Vit ngѭӡi nghe JL~p ngѭӡi thuyӃt WUunh Fyÿѭӧc thông tin SKҧn hӗi
(tӯinh mҳt, ÿLӋu bӝFӫa ngѭӡi nghe), YjnhӡÿyFythӇÿLӅu FKӍnh Eji Qyi Fӫa Punh. Chҷng Kҥn,
khi Qyi, Eҥn thҩy nhiӅu ngѭӡi nghe QKtu WUin, hoһc Fy inh mҳW QJѫ QJic, QKun nhau không
hiӇu,… WKuEҥn FythӇdӯng Oҥi bәsung thông tin, hoһc JLҧi WKtch FөthӇKѫQ. Trong khi thuyӃt
WUunh nên QKun bao TXit NKin SKzng, không nên QKun chҵm chҵm Yjo mӝt hoһc mӝt Yji ngѭӡi
nghe QjRÿy, YjFǊQJNK{QJÿѭӧc QKun lên trҫn QKjhay QKun ra cӱa sәKD\TXD\OѭQJOҥi vӟi ngѭӡi nghe.
Giao tiӃp vӟi ngѭӡi nghe Fzn thӇhiӋn qua viӋc Gjnh thӡi gian tranh luұn vӟi Kӑhoһc WUҧlӡi Fic
câu Kӓi Fӫa Kӑ. &yêkiӃn cho rҵng nên chia tәng thӡi gian thuyӃt WUunh ra Ojm bӕn phҫn. Mӝt
phҫn trong sӕÿyGjnh cho dӵtrӳ. Mӝt phҫn ÿӇthuyӃt WUunh. Hai phҫn Fzn Oҥi ÿӇWUDRÿәi vӟi
ngѭӡi nghe. Lѭӧng thӡi gian FөthӇFӫa Fic phҫn ӣÿk\FyOӁcҫQÿѭӧc [iFÿӏnh dӵa Yjo Fic
ÿLӅu kiӋn thuyӃt WUunh FөthӇ, QKѭQJê tѭӣng chia thӡi gian WKjnh ba phҫn lӟn: dӵtrӳ, thuyӃt
WUunh Yjtranh luұn, WUҧlӡi câu Kӓi theo FK~ng tôi OjrҩWÿ~ng.
6.3.5. Thu hút sự chú ý
NӝLGXQJÿѭӧc chuҭn Eӏtӕt, SKhӧp vӟi ngѭӡi nghe, Fich thuyӃt WUuQKVLQKÿӝng, ÿҫy sӵsay
mê OjnhӳQJÿLӅu thu K~t ngѭӡi nghe. ThӃQKѭQJYүn Fykhi mӝt sӕngѭӡi nghe quay sang Qyi
chuyӋn, Ojm viӋc riêng, không FK~ êÿӃn nӝi dung thuyӃt WUunh. Trong nhӳng trѭӡng hӧS ÿy
ngѭӡi thuyӃt WUunh SKҧi cӕgҳng thu K~t trӣOҥi sӵFK~êFӫa ngѭӡi nghe. &ythӇ OjP ÿLӅX ÿy
bҵng nhiӅu Fich. &ythӇWKD\ÿәi ngӳÿLӋu, FythӇcao JLӑng, QyLWRKѫQ. &ythӇWKD\ÿәi trұt tӵ
nӝi dung WUunh Ejy (QKѭQJOѭXêÿӇkhông lүn lӝn, ÿinh mҩt logic Fӫa Eji Qyi). &ythӇkӇchêm
Yjo mӝt câu chuyӋn FyWtnh Kji hѭӟc (QKѭQJSKҧi liên quan ÿӃn nӝi dung WUunh Ejy), hoһFÿѭD
ra YjLFkXE{QJÿa QKҽQKjng.
6.3.6. Thuyết phục người tráLTXDQÿLểm
MӝWFiLNKyWKѭӡQJ[ҧ\UDYӟLQJѭӡLWKX\ӃWWUình là ý kiӃQEDQÿҫXFӫDQJѭӡLQJKHÿã khác,
thұPFKtPkXWKXүQYӟLÿLӅXQJѭӡLWKX\ӃWWUình ÿӏQKQyL%ҥQÿLFKjRKjQJQKѭQJNKiFKKjQJ
ÿã chӑQKàng cӫDÿӕLWKӫFҥQKWUDQKFӫDEҥQKRһFWӋKѫQÿã tӯQJGùng thӱKàng cӫDEҥQYà có
ác cҧP vӟL Qy%ҥQPXӕQWKX\ӃW WUình ÿӇ QJѭӡLQJKHWӯEӓ PӝWÿӏQKNLӃQ WKyLTXHQ WUX\ӅQ
thӕQJQjRÿyYY… là nhӳQJWUѭӡQJKӧSQKѭYұ\(LQVWHLQÿã tӯQJSKҧLWKӕWOên rҵQJSKiEӓ
mӝWWKyLTXHQFzQNKyKѫQFҧSKiYӥQJX\ên tӱ
Làm thӃ Qào trong nhӳQJWUѭӡQJ KӧS này? Canergie là mӝW QKà giáo nәL WLӃQJ WҥL 0ӻ ÐQJ
WKѭӡQJWәFKӭFQKӳQJEXәLWKX\ӃWWUình thu hút rҩWQKLӅXQKà quҧQOêÿӃQQJKH&yOҫQVҳSÿӃQ 120
ngày thuyӃWWUình, khi mӑLF{QJYLӋFÿã chuҭQEӏ[RQJJLҩ\PӡLÿã ÿѭӧFJӱLÿLKӃWWKì giám
ÿӕFNKiFKVҥQQѫLEXәLWKX\ӃWWUình dӵNLӃQGLӉQUDWK{QJEiRWăQJPӭFSKtWKXê phòng thuyӃW
trình. CanergieFKRQKkQYLrQÿӃQWKX\ӃWSKөF{QJJLiPÿӕFQӑQKѭQJNK{QJÿҥWNӃWTXҧ7KӃ
là ông tӵPình ÿӃQJһSJLiPÿӕFNKiFKVҥQ
6DXÿk\OjFXӝFQyLFKX\ӋQJLӳDKӑ
“Canergie: - NhậQÿược thông báo của ngài, W{LK˯Lngạc nhiên. 1K˱QJNK{QJWKể trách ngài.
Nếu tôi ở ÿịa vị ngài, có lẽ tôi cũng sẽ làPQK˱Yậy. Là giáPÿốc của khách sạn, trách nhiệm
của ngài là ra sứFÿHPYề nhiều lợi nhuận cho khách sạn. Ngài không thế, chức giáPÿốc của
ngài cũng khó mà giữ vững, và cũng không nên níu giữ nó. Ĉúng vậy không nào?
GiáPÿốc: -Ĉúng vậy.
Canergie: - Giả sử ngàLÿòLWăQJWLền thuê, chúng ta hãy cùng tính thử xem, ngài có lợi hay
không có lợi. Xin nói về mặt lợi trước: Nếu hội trường không cho chúng tôi thuê để giảng bài,
mà cho người khác thuê để tổ chức khiêu vũ, ngài có thể WKXÿược nhiều tiềQK˯Q. Vì thời gian
tổ chức các hoạWÿộQJÿó không dài lắm, họ có thể thuê với giá rất cao cho một lần, K˯QUất
nhiều tiền thuê của chúng tôi. Cho chúng tôi thuê, rõ ràng là chịu thiệt. Bây giờ ta hãy phân
tích mặt không lợi: Trước tiên ngàLWăQJWLền cho tKXrÿối với chúng tôi, nhìn lâu dài, ÿó quả là
giảm bớt thu nhập, bởi vì thực tế ngàLÿã ÿXổi chúng tôi. 7{LNK{QJÿủ tiền thuê trả cho ngài,
tất phảLÿLtìPQ˯Lkhác. Còn mộWÿLều bất lợi nữDÿối với ngài, lớp huấn luyện này thu hút cả
ngàn cán bộ quản lý trung cao cấp đến nghe giảng bài tại khách sạn của ngài, ÿối với ngài mà
nói, ÿó chẳng phải là một cách quảng cáo sốQJÿộng không mất tiềQ˱? Thực tế, nếu ngài bỏ ra
QăPnghìQÿô-la quảng cáo trên báo chí, chắc gì mờLÿược nhiều ngườLQK˱WKế tới tham quan
khách sạn của ngài, lớp huấn luyện củDW{Lÿã giúp ngài mời họ đến, lẽ nào không có lợi?
GiáPÿốc: -ĈúQJQK˱Yậy. 1K˱QJmà …
Canergie: - Xin suy nghĩ cho kỹ rồi trả lời tôi sau, ÿược không?
(Kết quả giáPÿốFÿồng ý không tăng tiền thuê)”49
Trong câu chuyӋQWUên chúng ta thҩ\UҵQJFyWKӇWKD\ÿәLTXDQÿLӇPTX\ӃWÿӏQKFӫDQJѭӡLQJKH
bҵQJFiFKKLӇXOӧLtFKFӫDKӑYà tiӃQKành phân tích vҩQÿӅWӯTXDQÿLӇPOӧLtFKÿyÿӇUӗLYҥFK
ra cho hӑWKҩ\Oà hӑFyOӧLKѫQQӃXQJKHWKHRFK~QJWD
.KLWDÿӥPӝWYұWUѫLWӯWUên cao xuӕQJFKҷQJKҥQPӝWTXҧEyQJQKӓWKì viӋFÿѭDWD\WӯGѭӟL
OrQQJѭӧFFKLӅXUѫLFӫDQyÿӇÿyQQyFyWKӇFKRNӃWTXҧUҩW[ҩX– quҧEyQJVӁQҭ\UD[D1JѭӡL
WD WKѭӡQJ ÿӇ TXҧ EyQJ [XӕQJ JҫQ WD\ Pình rӗL ÿѭD WD\ [XӕQJ GѭӟL Fùng chiӅX UѫL YӟL Qy
QKѭQJKѫLFKұPKѫQPӝWFK~WUӗLPӟLEҳWÿѭӧFTXҧEyQJ
ThuyӃWWUình cho ngѭӡLFyêNLӃQÿӕLOұSFǊQJQrQOjPWKHRFiFKÿy9jRÿҫXFK~QJWDNK{QJ
nên “tҩQF{QJSKӫÿҫX´QJѭӡLQJKHPjQrQViQKEѭӟFFùng hӑPӝWÿRҥQÿѭӡQJVDXÿyPӟL
tiӃQKành phân tích cho hӑWKҩ\FiLVDLFiLGӣWURQJTXDQÿLӇPFӫDKӑ
6.3.7. Các công tr cụ ợ giúp
Trong thӡL ÿҥi QJjy nay, trӯ nhӳng trѭӡng hӧp không Fy ÿLӅu kiӋn, Fzn Eunh thѭӡng ngѭӡi
thuyӃt WUunh không FKӍ Qyi, Pj Fzn Gng nhiӅu công Fөhӛ trӧ ÿӇWăQJ WKrPKLӋu TXҧthuyӃt
WUunh. &ic công FөhӛtrӧphәbiӃn nhҩWOjFic video clip YjFiFFKѭѫQJWUunh WUunh chiӃXQKѭ
powerpoint, VѫÿӗWѭGX\7URQJSKҫQQày chúng tôi trình bày vӅYLӋFVӱGөQJVѫÿӗWѭGX\Yj
FKѭѫQJWUình PowerPoint ÿӇWKX\ӃWWUình.
6ѫÿồ WѭGX\0LQGPDS
Ĉk\OjPӝWF{QJFөWѭGX\ÿѭӧF7RQ\%X]DQÿӅ[XҩW3KѭѫQJWLӋQQày giúp chúng ta phát huy
khҧQăQJFӫDFҧKDLEiQFҫXÿҥLQão, ÿӗQJWKӡLphát huy khҧQăQJWѭGX\WUӯXWѭӧQJVX\OXұQ
49 Những cuộFÿối thoại tinh tế SK˱˯QJ7k\và lời bình/ HӗVӋ Hӗng.-H.: NXB Lao Ĉӝng, 2004, tr.24-25. 121
logic, và khҧQăQJWѭӣQJWѭӧQJFҧPQKұQWUtQKӟKình ҧQKCông cөQày giúp thuyӃWWUình rҩW
tӕWYì các thông tin ÿѭӧFWUình bày dѭӟLGҥQJKình vӁ nên rҩWWUӵFTXDQ, VLQKÿӝQJ. 6ѫÿӗWѭGX\
nhiӅXPàu sҳFQên cǊQJFXӕQK~WQJѭӡLQJKH, QJѭӡL[HP. 7KrPYjRÿy, viӋFGùng các tӯNKRi
giúp biӇXÿҥWWK{QJWLQQJҳQJӑQ, F{ÿӑQJ. 6ѫÿӗWѭGX\JL~SQJѭӡLQJKH, QJѭӡL[HPQҳPEҳW
dӉGàng các  chính, và ghi nhӟ chúng dӉGàng.
ThӵFKLӋQVѫÿӗWѭGX\QKѭVDX
Lҩ\JLҩ\WUҳQJÿһWnҵm ngang, vӁPӝWKình vӁKD\ELӇXWѭӧQJQjRÿyWKӇKLӋQÿӅWài vào trung
tâm tӡJLҩ\0ӛLQӝLGXQJFKtQKFӫDÿӅWài sӁÿѭӧFELӇXGLӉQEҵQJPӝWQKiQKEҳWÿҫXWӯKình vӁ
WUXQJWkPÿy&iFQKiQKÿyÿѭӧFYӁEҵQJFiFPàu khác nhau. Trên nhánh ghi tӯNKyDKRһFYӁ
biӇXWѭӧQJKình ҧQKWѭѫQJӭQJYӟLQӝLGXQJPà nó biӇXÿҥW&XӕLFiFQKiQKOӟQEҳWÿҫXYӁFiF
nhánh con, biӇXGLӉQFiFQӝLGXQJQKӓFӫDQӝLGXQJOӟQWѭѫQJӭQJѬXWLrQGQJKình vӁthay
cho tӯQJӳÿӇELӇXÿҥWYҩQÿӅ
Khi vӁVѫÿӗWѭGX\FҫQOѭXý nhӳQJÿLӅXVDXÿk\
CҩXWU~FVѫÿӗSKҧLUõ ràng, có thӇÿiQKVӕWKӭWӵÿӇELӃWQӝLGXQJQào sӁWKX\ӃWWUình trѭӟF
nӝLGXQJQào sau. Các nhánh không lӗQJYào nhau. Nhánh và chӳӣWUXQJWkP vӁWRÿұPFàng
ra xa trung tâm càng nhӓKѫQQKҥWKѫQ
ĈӝGjLFiFQKiQKYjÿӝGài tӯNKyDKRһFKình vӁWUên nhánh phҧLJҫQEҵQJQKDXÿӇWҥRVӵ OLrQWѭӣQJ
Các nhánh nên vӁFRQJWӵQKLên, chӳWUên nhánh không nghiêng quá 450 vì nhѭWKӃNKyÿӑF
ChӳYLӃW nên rõ ràng, tӕWQKҩWOà viӃWFKӳLQKRD
MӛLQKiQKWӯKình vӁWUXQJWkPÿӃQQJӑQQKiQKFRQFXӕLFùng phҧLÿѭӧFYӁFùng mӝWPàu.
1KѭYұ\PӛLQӝLGXQJFKtQKÿѭӧFPã hóa bҵQJPӝWPjXJL~SFKRQJѭӡL[HPGӉWKHRGõi50.
6ѫÿӗWѭGX\NK{QJFKӍGng ÿӇchuҭn Eӏnӝi dung thuyӃt WUunh. 1yFzQÿѭӧc Gng ÿӇthuyӃt
WUunh. MӝWVѫÿӗWѭGX\ÿҽp, U}Ujng, ÿҫy Pju sҳc VӁOjm cho ngѭӡi nghe Eӏthu K~t Yjo nӝi
dung thuyӃt WUunh. 1yJL~p ngѭӡi nghe chҷng nhӳng nghe, PjFzn “thҩy” Fic êtѭӣng, dӉnҳm
bҳt logic Fӫa buәi thuyӃt WUunh. +unh ҧnh YjPju sҳc FӫDVѫÿӗWѭGX\Ojm cho ngѭӡi nghe dӉ
nhӟ, dӉFҧm nӝi dung thuyӃt WUuQKKѫQ. 6ѫÿӗWѭGX\JL~p ngѭӡi thuyӃt WUunh rҩt nhiӅu. VӟLVѫ
ÿӗWѭGX\, ngѭӡi thuyӃt WUunh FyFҧmӝt Nӏch Eҧn trѭӟc mһt. Ngѭӡi thuyӃt WUunh VӁkhông lүn lӝn
thӭtӵhay nӝi dung WUunh Ejy, FǊng VӁthҩy tӵWLQKѫQ, YuthӃQyLQăQJOѭXORit, cӱFKӍKRҥt Eit
KѫQ. NhӳQJѭXÿLӇPÿmnêu cho thҩy FK~ng ta rҩt nên YӁVѫÿӗWѭGX\ÿӇthuyӃt WUunh.
NhiӅu ngѭӡi gһp SKҧi NKyNKăQNKLYӁVѫÿӗWѭGX\Yukhông FyQăQJNKLӃu YӁ. .KLÿyFK~ng ta
FythӇsӱGөng Fic phҫn mӅm chuyên Gөng ÿӇYӁVѫÿӗWѭGX\. &ic phҫn mӅm Qjy, QJRji Fic
chӭFQăQJYӁQKinh, viӃt chӳ, YӁÿѭӡng bao, tô Pju, Fzn cung cҩp thêm rҩt nhiӅu biӇu tѭӧng,
Kunh ҧnh Fysҹn. &ic phҫn mӅPKD\ÿѭӧc sӱGөng hiӋn nay OjFreeMindmap, Mind Manager, ConceptDraw MINDMAP.
+unh 6.1. VDXÿk\OjVѫÿӗWѭGX\YӅviӋc YӁVѫÿӗWѭGX\Fӫa Tony Buzan
50 MӝWVӕQJѭӡLYӁFiFQKiQKFKtQh cùng mӝWPàu, các nhánh con cùng cҩSFùng màu. Cách vӁQày cho thҩ\Uõ cҩSÿӝ
cӫDêWѭӣQJQKѭQJNK{QJFKRWKҩ\VӵOLên tөFWURQJSKiWWULӇQêWѭӣQJNKyWiFKFiFQӝLGXQJ 122
+unh 6.2. OjVѫ ÿӗWѭ GX\SKkQ Wtch EjL WKѫ4Xr+ѭѫQJFӫa Wic JLҧĈӛ Trung Quân, do mӝt
QKyPVLQKYLrQWUѭӡQJĈҥLKӑF.LQK7Ӄ- LuұW, thuӝFĈҥi Kӑc Quӕc gia TP. HCM, YӁ.
Khi dùng VѫÿӗWѭGX\ÿӇWKX\ӃWWUình bҥQFyWKӇGùng bҧQYӁWUên giҩ\FǊQJFyWKӇGùng bҧQ
ÿLӋQWӱVFDQOҥLEҧQYӁWUên giҩ\KRһFILOHEҧQYӁQӃXGQJFiFFKѭѫQJWUình vӁVѫÿӗWѭGX\
BҧQÿLӋQWӱWKѭӡQJÿѭӧFSKyQJOrQ NtFKWKѭӟF WRKѫQVӱGөQJÿѭӧFFKRFҧ FiFEXәLWKX\ӃW
trình ÿ{QJQJѭӡLWKDPGӵYjNK{QJÿòi hӓLSKҧLWUHRGiQWUѭӟFQên dùng thuұQWLӋQKѫQ
'QJVѫÿӗWѭGX\EҥQFKӍFҫQWUình bày theo logic thiӃWNӃVѫÿӗÿyOjÿҧPEҧRWUình tӵYà nӝL
dung thuyӃWWUình hӧSOê. 123 PowerPoint
Powerpoint OjmӝWFKѭѫQJWUunh tiӋn tch trong bӝoffice Fӫa công ty Microsoft, YuthӃQyFymһt
trong Pӑi Piy Wtnh Fy Gng hӋÿLӅu Kjnh windows. HiӋn nay hҫXQKѭQJѭӡi thuyӃt WUunh Qjo
FǊng sӱ GөQJFKѭѫQJ WUunh Qjy ÿӇthiӃt kӃ YjchiӃu Fic phiên WUunh chiӃu (presentation) gӗm
nhiӅu slides JL~p thuyӃt WUunh.
ĈӇthiӃt kӃpresentation, Eҥn Km\FăQFӭYjo nӝi dung Eji thuyӃt WUuQKÿmÿѭӧc chuҭn Eӏsҹn ÿӇ
ÿѭDUDFic êtѭӣng chuyӇn Wҧi nӝLGXQJÿybҵng Fic slides. Tuy FiFVOLGHÿѭӧc thiӃt kӃFăQFӭ
Yjo Fic nӝLGXQJÿmchuҭn Eӏ, QKѭQJOѭXêrҵQJYăQEҧn viӃt Yjslide Ojhai thӭKRjn WRjn NKic
nhau. Không bao giӡÿѭӧc FKpp nguyrQYăQYăQEҧn viӃt ÿӇGin Yjo slide. Cҫn Wum kiӃm thêm
Fic Kunh ҧnh WKtch hӧp ÿӇthay thӃhoһc bәsung thêm cho nӝi dung tӯngӳ. +unh ҧnh rҩt quan
WUӑng, Yumӛi Kunh chuyӇn Wҧi thông tin bҵng 10.000 tӯ. &Ǌng cҫn Wum ra Fic tӯNKRiÿӇthay thӃ
cho Fic câu, FiFÿRҥQYăQGji.
&ic slide FKӍGng tt tӯ. Mӛi slide nên Fykhông TXi6 Gzng. Theo Richard Hal WKuFic JLiPÿӕc
Ving Wҥo nhҩt trong Oƭnh vӵc TXҧng Fio tӯng khҷQJÿӏnh rҵng nhӳng tҩm ip SKtch TXҧng Fio
không nên FyTXimѭӡi tӯ. Chҷng Kҥn, slide trong Kunh 6.3. VDXÿk\FKӭa TXinhiӅu chӳ:
I.2. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU
- Những phát hiệQÿầu tiên vào nhữQJQăP20 của thế kỉ X –
những công cụÿ á ÿѭ ợF ÿăQJ WURQJ FXốn Ecole Francaise
d’Extreme Orient tập XXX xuất bảQQăP1930.
-ĈếQQăP1958, L. Malleret công bố thông tin về “Những công
trìQK ÿấW ÿắp hình tròn ở1DPĈ{QJ'˱˯QJ ” (tạp chí BEFFEO- 59).
- NhữQJ QăP80 của thế kỉ XX, nhiều nhà nghiên cứXÿmFó
nhữQJFKѭѫQJWUình tại vùng này.,
-1ăP 1999 – 2000, Trung tâm Nghiên cứu Khảo cổ học tại
Tp. Hồ Chí Minh và Bảo tàng BìQK3KѭớFÿmWLến hành nhiềXÿợt
ÿLều tra nghiên cứu có quy mô lớn nhất từWUѭớFÿến nay.
- Kết hợp với những kết quả nghiên cứu gầQÿk\, ÿặc biệt là
khai quật di tíFK$Q.KѭѫQJYà Lộc TấQ,,ÿmÿHPOại nhiều thông
tin có giá trị góp phần làm sáng tỏ một số vấQÿềFѫEản nhất liên
TXDQÿến loạ i hì nh di tích này.
Hình 6.3. Slide giới thiệu di tíFKÿấWÿắp hình tròn Bình Phước của sinh viên ngành lịch sử
+my cӕgҳng U~t Jӑn sӕtӯxuӕng. Trong slide không cҫn viӃWÿӫFkXYăQ, nhӳng tӯnӕi FythӇ
ORҥi Eӓ, thay bҵng Fich WUunh Ejy hoһc NêhiӋu. 9tGө &kXEDQÿầu
&kXÿổi lại
ThuyӃt WUunh Oj sân khҩu… Fy nhӳng TXmng ThuyӃt WUunh = sân khҩu
ngҳt…. &yÿRҥn thҩp YjÿRҥn cao, FyÿRҥn nhanh YjÿRҥn chұm. TXmng ngҳt &y: ĈRҥn thҩp 124 ĈRҥn cao ĈRҥn nhanh ĈRҥn chұm
Khi Eҥn thuyӃt WUunh, WiFÿӝng trӵc quan FythӇÿѭD ThuyӃt WUunh:
Eҥn lên nhӳng tҫm cao YjnӃu buӗn Wҿ, QyVӁgiӕng Trӵc quan  tҫm cao
QKѭVӭc Fҧn Fӫa Pӓneo trên biӇn.
Buӗn WҿPӓneo = WUutrӋ
Nhӳng ngѭӡi bӝc trӵc, thҷng thҳn thѭӡQJ ÿѭӧc
Bӝc trӵc, thҷng thҳn ÿѭӧc yêu mӃn nhiӅu ngѭӡi yêu mӃn
(/ѭXê: Fic YtGөtrên mӟi FKӍQyi ÿӃn NKҧQăQJU~t Jӑn tӯ, FKѭDSKҧi OjKunh mүu Fic slide. &ic
slide Fzn FythӇGng Kunh ҧnh YjVӁFyWtnh trӵc quan tӕWKѫQ
0ju sҳc YjKunh ҧnh trên Fic slide nên chӑn SKhӧp vӟi ngѭӡi nghe. NӃu ngѭӡi nghe Ojngѭӡi
WUҿtuәi WKuKunh ҧnh FythӇnhiӅu Pju sҳc, FythӇvui nhӝn, QKѭQJSKҧi gҳn vӟi nӝi dung, nên
Gng hiӋu ӭng KRҥt Kunh. NӃu ngѭӡi nghe nhiӅu tuәi WKuKunh ҧnh YjPju sҳc SKҧi chuҭn mӵc,
trang WUӑng, U}Ujng, ngay ngҳn, không lòeORҽt, không cҫn nhiӅu hiӋu ӭQJKRҥt Kunh.
7Uunh Ejy Fic ÿӅWji khoa Kӑc FǊng nên Gng Kunh ҧnh theo kiӇu chuҭn mӵc, nghiêm W~c, không
vui nhӝn, không TXi nhiӅu mju. &ic slide nên Gng mӝt Pju nӅn, KѫLWӕi (tӕt nhҩt Ojxanh
ÿұm), chӳviӃt Pju Ving ÿӇFyÿӝWѭѫQJSKҧn tӕt.
&ic slides trong Fng mӝt presentation nên Fychung mӝt Pju nӅn. Trӯtrѭӡng hӧp thӡi gian
thuyӃt WUunh nӝi dunJWѭѫQJӭng vӟi Fic slide Gji bҵng nhau Yjngѭӡi thuyӃt WUuQKÿmnhiӅu lҫn
tұp dѭӧt thuyӃt WUunh vӟi Fic slide, Fzn Fic trѭӡng hӧp NKic không nên ÿӇpresentation FKҥy tӵ
ÿӝng, Pjnên ÿӇngѭӡLÿLӅu khiӇn viӋc chuyӇn slide bҵng Ejn SKtm hoһc/Yjchuӝt Piy Wtnh.
Hai Kunh 6.4, 6.5 VDXÿk\OjFic slide Fӫa Steve JobsYjBill Gates.
Slide FӫD6WHYH-REVÿѫQJLҧQKѫQ, tt chӳKѫQ, QKѭQJÿѭӧFÿinh JLiFDRKѫQ
Hình 6.4. Mӝt trong nhӳng slide Fӫa Steve Jobs 125
Hình 6.5. Mӝt trong nhӳng slide Fӫa Bill Gates
7ym Oҥi, khi sӱGөng powerpoint ÿӇOjm Eji thuyӃt WUunh cҫQOѭXêmӝt sӕÿLӅXVDXÿk\
- &iFVOLGHNK{QJÿѭӧc Ojm ra ÿӇÿӑc, YuthӃnên Gng Kunh ҧnh, ÿӗWKӏ, Eҧng biӇu, Pjtt Gng tӯ ngӳ.
- &ic slide không thay thӃcho lӡi thuyӃt WUunh, YuthӃÿӯng cӕgҳQJÿѭDWҩt Fҧ, hay hҫXQKѭWҩt
Fҧnӝi dung thuyӃt WUunh Yjo Fic slide. &KӍ nên FKӑn nhӳng nӝi dung cҫn thiӃt nhҩt, viӃt Oҥi
FK~ng thұt ngҳn Jӑn ÿӇÿѭDYjo Fic slide.
- &KӍnên sӱGөng Fic kiӇu (font) chӳquen thuӝFQKѭ7LPH1HZ5RPDQ, Arial,… ÿӇWUunh Ejy
trong Fic slide. 'ng Fic font chӳOҥFythӇWҥo ra hiӋu ӭQJÿҽp, tuy nhiên Eҥn FyQJX\FѫJһp
NKyNKăQYuPiy WtQKQѫLEҥn WUunh chiӃu FythӇkhông Fyfont chӳÿy.
- NӃu Eio Fio vӅFic vҩn ÿӅkhoa Kӑc WKukhông nên Gng nhiӅu hiӋu ӭng KRҥt Kunh, nhiӅu Pju
sҳc, Pjnên WUunh Ejy JLҧn Gӏ, F{ÿӑng.
- Cҫn FKӑn cӥchӭ(size) ÿӫ lӟn ÿӇNKin JLҧdӉtheo G}i, Qyi chung không Gng Fic cӥchӳQKӓ
KѫQ28 (trӯchӳtrong Fic Eҧng dӳliӋu). Cӥchӳto Gng cho Fic êFKtnh, Fic tiêu ÿӅ. &ic phҫn
NKic Gng chӳQKӓKѫQ. Nên sӱGөng Pju sҳc ÿӇnhҩn Pҥnh thay cho Fic dҩu Jҥch chân hay in nghiêng.
- Tұp Qyi trѭӟc nhiӅu lҫn ÿӇÿҧm Eҧo nӝi dung Qyi Yjphҫn WUunh chiӃu bҵng PowerPoint SK hӧp vӟi nhau.
6.4. Hậu thuyết nh trì
Sau khi kӃt WK~c Eji thuyӃt WUunh cҫn cung cҩp cho ngѭӡLQJKHÿӏa FKӍemail, sӕÿLӋn WKRҥi liên
Oҥc, Yjghi OҥLÿӏa FKӍemail YjsӕÿiӋn WKRҥi Fӫa Kӑ (nӃXFyWKӇ. Ngѭӡi thuyӃt WUunh FǊng cҫn WUҧ
lӡi Fic câu KӓLÿmhӭa vӟi ngѭӡi nghe FǊQJQKѭFic câu Kӓi NKic Fӫa Kӑ, nӃu Fy. &ic cuӝc gһp
gӥEjn luұn vӅÿӅWji vӟi ngѭӡi nghe VӁrҩt Fytch. Nhӳng buәLWUDRÿәLQKѭYұy WҥRFѫKӝi Ojm
U}thêm Fic êFKѭDNӏp WUunh Ejy trong buәi thuyӃt WUunh, JLҧi tӓDFic thҳc mҳc Fӫa ngѭӡi nghe
YjJL~p thҳt chһt quan hӋ.
Công viӋc Fzn Oҥi Oj U~t kinh nghiӋm tӯbuәi thuyӃt WUuQKÿmthӵc hiӋn. ViӋc U~t kinh nghiӋm
QKѭYұy thӵc hiӋn theo QKym VӁFykӃt TXҧKѫQOjm mӝt Punh, YjOjm Fjng sӟm sau buәi thuyӃt
WUunh WKuFjng tӕt, YuO~FÿyFzn nhӟÿѭӧc nhiӅu diӉn biӃn YjFҧm [~c.
Cҫn kiӇPÿLӇm FөthӇnhӳng vҩn ÿӅsau:
1. Buәi thuyӃt WUunh FydiӉn ra theo kӃKRҥch không (vӅÿӏDÿLӇm, thӡi gian, ngѭӡi tham dӵ, SKѭѫQJWLӋn sӱGөng)? 126
2. Ngѭӡi nghe tiӃp nhұn Eji thuyӃt WUuQKQKѭWKӃQjo?
3. Cӱ FKӍ, ÿLӋu bӝ Fӫa ngѭӡi thuyӃt WUuQK QKѭ WKӃ Qjo? *k\ ÿѭӧc thiӋn Fҧm, hӭng WK~ QѫL ngѭӡi nghe không?
4. &y QyLÿѭӧF ÿ~ng nӝL GXQJÿm ÿӏnh không? Thӡi gian thuyӃt WUunh Fy WKHR ÿ~ng dӵ Wtnh không?
5. Nhӳng diӉn biӃn Qjo bҩt ngӡ?
Dӵa Yjo viӋc kiӇPÿLӇPQKѭYұy ta VӁWum Fich SKit huy nhӳQJÿLӇm tӕt Yjkhҳc SKөc Fic thiӃu
Vyt ÿӇlҫn sau Ojm tӕWKѫQ
Câu hӓLYà bài tұSFKѭѫQJ6
1. +my lӵa FKӑn mӝt ÿӅWji thuyӃt WUunh cho Fic Eҥn trong lӟp YjQyi U}Wҥi sao Oҥi FKӑn ÿӅWjLÿy.
2. +my lұp kӃKRҥch thuyӃt WUunh ÿӅWjLÿmFKӑn ӣEji tұp 1 hoһc mӝt ÿӅWji NKic tùyFKӑn.
3. +my phân Wtch NӻlѭӥQJKѫQYjKRjn thiӋn Eҧn kӃKRҥch thuyӃt WUunh vӅÿӅWji ngө\ biӋQÿm dүQWURQJFKѭѫQJQjy.
4. (Theo QKym) Lӵa FKӑn mӝt ÿӅWji Yjchuҭn EӏthuyӃt WUunh trong thӡi gian 10SK~t trѭӟc lӟp.
Tài liӋXWKDPNKҧR FKѭѫQJ6
1. Angela Murray.Thuyết trình chuyên nghiệp trong kinh doanh. NXB Thanh +Ri, 2007.
2. HӗVӋHӗng. Những cuộFÿối thoại tinh tế SK˱˯QJ7k\và lời bình. NXB Lao Ĉӝng 2004.
3. Phong LiӉu. Diễn thuyết trước công chúng. NXB Thanh +Ri, 2007
4. Richard Hal. Thuyết trình thậWÿ˯Qgiản. NXB Lao Ĉӝng, 2009.
5. Tony & barry Buzan. 6˯ÿồ W˱GX\. NXB Tәng hӧp TP.HCM, 2008.
6. Microsoft ViӋt Nam. Giáo Trình E-learning PowerPoint 2007 TiӃQJ9LӋW.
7. http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang dien dat thuyet trinh
8. Ebook Kỹ QăQJWKX\ết trình http://www.ebook.edu.vn 127

Giáo trình môn Kỹ năng mềm | Đại học Gia Định

Kỹ năng mềm (GĐ) 1 tài liệu

Đại học Gia Định 112 tài liệu

Bình luận

Giáo trình môn Kỹ năng mềm | Đại học Gia Định