Giáo trình môn Kỹ năng mềm | Đại học Gia Định
Giáo trình môn Kỹ năng mềm | Đại học Gia Định. Tài liệu được biên soạn dưới dạng file PDF gồm 127 trang, giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao trong kì thi sắp tới. Mời bạn đọc đón xem!
Preview text:
PGS, TSKH Bùi Loan Thùy
PGS, TS PhҥPĈình NghiӋP
Kӻ năng mӅm
73+&0QăP10 1
LӠ,1Ï,ĈҪU
KӻQăQJPӅPOà thuұWQJӳGQJÿӇFKӍFiFNӻQăQJWKXӝFYӅtính cách FRQQJѭӡLNK{QJPDQJ
tính chuyên môn, không thӇVӡQҳPÿѭӧF. Ĉk\OjPӝWNKiLQLӋPUӝQJ. KӻQăQJPӅP bao hàm
trong nó rҩWQKLӅXNӻQăQJQKѭNӻQăQJOàm viӋFnhóm, kӻQăQJWѭGX\ sáng tҥRkӻQăQJWѭ
duy phҧQELӋQ, kӻQăQJJLDRWLӃSNӻQăQJWKX\ӃWWUình, kӻQăQJJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ, kӻQăQJTXҧQ
lý thӡLJLDQ, tәFKӭFF{QJYLӋF v.v….
KӃWTXҧ QJKLên cӭXFӫD9LӋQ 1JKLên cӭX JLiRGөF 9LӋW1DP F{QJEӕ WUên báo Sài gòn giҧL
phóng ngày 14/12/2009 cho thҩ\FӭWURQJVLQKYLên tӕWQJKLӋSFyWUѭӡQJKӧSEӏÿiQK
giá thiӃXNӻQăQJPӅPVLQKYLên không tìm ÿѭӧFYLӋFOàm thích hӧSYì nguyên nhân thiӃX
kӻQăQJPӅPTheo Bӝ/DRÿӝQJ - 7KѭѫQJELQK - Xã hӝLFӭKӗVѫ[LQYLӋFFKӍFyKӗ
VѫÿҥW\êu cҫXYӅFKX\ên môn và kӻQăQJPà doanh nghiӋSFҫQ
Ĉk\OjFRQVӕEiRÿӝQJÿӓYӅVӵNKLӃPNKX\ӃWWURQJQӅQ giáo dөFÿҥLKӑFӣ9LӋW1DPKLӋQQD\
Giáo trình “KӻQăQJ mӅP”ÿѭӧFELên soҥQ nhҵPJySSKҫQ NKҳFSKөFFiF KҥQFKӃ FKtQKFӫD
sinh viên ViӋW1DPKLӋQQD\Oà thiӃX kӻQăQJWKӵFKành xã hӝL. Do bӏJLӟLKҥQYӅWKӡLOѭӧQJ
WURQJFKѭѫQJWUình hӑFQên chúng tôi lӵDFKӑQFiFNӻQăQJFѫEҧQsinh viên cҫQSKҧLÿһFELӋW
chú trӑQJWUDXGӗLYà rèn luyӋQWURQJTXiWUình hӑFÿҥLKӑF ÿӇWUình bày trong giáo trình. Ĉylà
các kӻQăQJOàm viӋFQKyPNӻQăQJWѭGX\SKҧQELӋQ, kӻQăQJSKiWKLӋQYà giҧLTX\ӃWYҩQÿӅ
khoa hӑFNӻQăQJthuyӃWWUình.
NӝLGXQJJiáo trình bao gӗP6FKѭѫQJ:
&KѭѫQJ Khái quát vӅNӻQăQJPӅP:FKѭѫQJQj\làm rõ khái niӋPNӻQăQJYà kӻQăQJPӅP,
ÿѭDUDFѫVӣNKRDKӑF cӫDYLӋFKXҩQOX\ӋQNӻQăQJ, các loҥLNӻQăQJ và tҫPTXDQWUӑQJFӫDNӻ
QăQJPӅPWURQJ cuӝFVӕQJYà sӵQJKLӋSÿӕLYӟLVLQKYLên.
&KѭѫQJ2. KӻQăQJOàm viӋFQKyPtrình bày các vҩQÿӅFKXQJYӅQKyPbҧQFKҩW, vai trò cӫD
nhóm, cách thӭFtәFKӭFQKyPOàm viӋFKLӋXTXҧFiFNKyNKăQWKѭӡQJJһSNKLOàm viӋFQKyP
và cách nâng cao hiӋXTXҧOàm viӋFQKyP, cách giҧLTX\ӃWFiF [XQJÿӝW JLӳDFiFWKành viên trong nhóm.
&KѭѫQJ3. KӻQăQJWѭGX\SKҧQELӋQ: trình bày bҧQFKҩWFiF\êu cҫXFӫDWѭGX\SKҧQELӋQ, tinh
thҫQSKҧQELӋQ, cách thӭFlұSOXұQKӧSORJLF, cách chӕQJQJө\ELӋQ, cách xem xét vҩQÿӅPӝt
cách khách quan, toàn diӋQ
&KѭѫQJ4. KӻQăQJSKiWKLӋQYҩQÿӅYjÿһWYҩQÿӅPӝWFiFKFKtQK[iF:ÿӅFұScách thӭF phát
hiӋQYҩQÿӅ, ÿһWYҩQÿӅkhoa hӑFmӝWFiFKFKtQK[iF, cách thӭFÿһWWên hay cho vҩQÿӅ.
&KѭѫQJ5. Các kӻQăQJ JLҧLTX\ӃW YҩQÿӅ: trình bj\FiFK ÿһWFiF JLҧWKX\ӃW FKRYҩQÿӅFiF
SKѭѫQJSKiSWLӃSFұQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅFách thӭc chӭng minh giҧ thuyӃt, kӻQăQJOӑFWK{QJWLQ
cӕWOõi khi ÿӑFFiFWài liӋXWKDPNKҧRNӻQăQJSKӓQJYҩQÿӇWKXWKұSWK{QJWLQNӻQăQJTXDQ
ViWÿӇWKXWKұSWK{QJWLn, kӻQăQJSKkQWtFKYà tәQJKӧSYҩQÿӅ
&KѭѫQJ6. KӻQăQJWKX\ӃWWUình: trình bày vӅEDJLDLÿRҥQFӫDkӻQăQg thuyӃWWUình trѭӟFF{QJ
chúng: chuҭQEӏWKX\ӃWWUình, thuyӃWWUình và hұXWKX\ӃWWUình.
Trong tӯQJFKѭѫQJFyPөFWLêu nghiên cӭXFXӕLFKѭѫQJFy các câu hӓL, bài tұSWKӵFKành và
tài liӋXWKDPNKҧRÿӇJL~SVLQKYLên có thӇWӵWUҧOӡLYà chuҭQEӏFiFEài thuyӃWWUình, thҧROXұQ, thӵFKành.
&iFFKѭѫQJ 4, 5 do PGS, TSKH Bùi Loan Thùy biên soҥQcác FKѭѫQJ2, 3, 6 do PGS, TS
PhҥPĈình NghiӋPELên soҥQ
NhӳQJNӻQăQJWKӵFKành xã hӝLTX\ӃWÿӏQKUҩWOӟQÿӃQWKành công trong sӵQJKLӋSYjWѭѫQJODL
cӫDVLQKYLên sau khi tӕWQJKLӋSChính vì vұ\, chúng tôi hy vӑQJUҵQJ, giáo trình KӻQăQJPӅP
sӁFXQJFҩSFiFNLӃQWKӭFEәtFKFKRVLQKYLên vӅFiFNӻQăQg mӅPkhông thӇWKLӃXWURQJFXӝF
sӕQJQyLFKXQJYà trong nghiên cӭXNKRDKӑFQyLULêng, giúp hӑFyWKӇGӉGjQJKѫQtrong viӋF 2
phát hiӋQYҩQÿӅÿһWYҩQÿӅJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅWUình bày vҩQÿӅkhi hӑFWұSQJKLên cӭX, tham
gia các hoҥWÿӝQJ [ã hӝL KRҥWÿӝQg ngoҥL NKyD và có kӻ QăQJWѭ GX\WӕW NӻQăQJOàm viӋF
nhóm hiӋXTXҧ theo yêu cҫXFӫDFiFQKà tuyӇQGөQJ.
ViӋFQҳPYӳQJNLӃQWKӭFWKӵFKành tӕWFiFNӻQăQJmӅP sӁhӛWUӧ sinh viên khҧ năng làm chӫ
cuӝc sӕng, hiӇX ÿѭӧc bҧQ thân mình và nhu cҫXFӫD[ã hӝL, tҥRFҫXQӕLU~WQJҳQNKRҧQJFiFK
giӳDYLӋFKӑFWұSWҥLWUѭӡQJÿҥLKӑFYà thӵFWӃF{QJYLӋFQJRjLÿӡLJL~SFKRYLӋFFKX\ӇQWLӃSGӉ
GjQJQKDQKFKyQJKѫQ Sinh viên sӁ biӃWcách thích nghi vӟi xã hӝL, chӑQOӵDÿѭӧFcách ӭng
xӱ cá nhân phù hӧStrong cӝng ÿӗng.
Do khái niӋP kӻQăQJmӅP khá rӝQJ trong khuôn khәPӝWJLiRWUình không thӇFKӭDÿӵQJÿҫ\
ÿӫKӃWYì vұ\ nhӳQJNKLӃPNKX\ӃWOà không thӇtránh khӓLFҧYӅQӝLGXQJYà hình thӭF&K~QJ
tôi rҩWPRQJQKұQÿѭӧFVӵJySêSKê bình cӫDFiFJLҧQJYLên và các bҥQVLQKYLrQÿӇVӱDFKӳD
bәVXQJWURQJOҫQ[XҩWEҧQVDX
Xin chân thành cҧPѫQYӅQKӳQJêNLӃQÿyQJJySTXêEiX
Ý kiӃQÿyQJJyS[LQJӱLYӅÿӏDFKӍHPDLO thuybl@uef.edu.vn Nhóm biên soҥQ 3 &KѭѫQJ1
KHÁI QUÁT Vӄ KӺ1Ă1*0ӄM
MөFÿtFK nghiên cӭX -
NҳPYӳQJkhái niӋPNӻQăQJYà kӻQăQJPӅP -
NhұQELӃWÿѭӧFFѫVӣNKRDKӑF cӫDYLӋFKXҩQOX\ӋQNӻQăQJ -
Phân biӋWUõ ràng các loҥLNӻQăQJ -
GiҧLWKtFKÿѭӧFWҫPTXDQWUӑQJFӫDNӻQăQJPӅPWURQJFXӝFVӕQJYà sӵQJKLӋS
1.1. Khái niӋPNӻQăQJ
KӻQăQJWLӃQJ$QKOà skill, tiӃQJ3KiSOà capacité. &KRÿӃQQD\có nhiӅX quan niӋP khác nhau vӅkӻQăng.
- “KӻQăQJOà khҧQăQJYұQGөQJQKӳQJNLӃQWKӭFthu nhұQÿѭӧFtrong mӝWOƭQKYӵFQàoÿyYjR thӵFWӃ”1.
- “KӻQăQJYӅFѫEҧQOà mӝWGҩXKLӋXFKXQJYà bao quát cӫDVӵVҹQVjQJÿҥWÿѭӧFPӝWWKành
tích vӟLWUình ÿӝYjFѭӡQJÿӝSKù hӧSӣPӝWWKӡLÿLӇPQKҩWÿӏQKWURQJQKӳQJÿLӅXNLӋQQKҩW
ÿӏQKKRһFOà cӫDVӵVҹQVàng hӑFÿѭӧFFiFNLӃQWKӭF và hành ÿӝQJFҫQWKLӃWFKRYLӋFÿҥWÿѭӧF
WKjQKWtFKÿy. MӭFÿӝÿҥWWKjQKWtFKFyFѫVӣӣKRһFOà giáo dөFYà luyӋQWұSKRһFӣFiF\ӃXWӕ
bҭPVLQKӣFiFWӕFKҩWFѫEҧQNK{QJSKөWKXӝFYào kinh nghiӋP1KѭYұ\NӻQăQJÿѭӧFhiӇX
là sӵVҹQVàng hӑFWұSYjÿҥWWhành tích và cҫQGүQWӟLYLӋFJLҧL quyӃWÿѭӧFcác vҩQÿӅthông
TXDODRÿӝQJFyVX\QJKƭ´2.
- “KӻQăQJOjQăQJOӵFYұQGөQJFyNӃWTXҧQKӳQJWULWKӭFYӅSKѭѫQJWKӭFKjQKÿӝQJÿã ÿѭӧF
chӫWKӇOƭQKKӝLÿӇWKӵFKLӋQQKӳQJQKLӋPYөWѭѫQJӭQJ´3.
- “KӻQăQJOà hoҥWÿӝQJTXDQViWÿѭӧFYà nhӳQJSKҧQӭQJPà mӝWQJѭӡLWKӵFKLӋQQKҵPÿҥW
ÿѭӧFPөFÿtFK.ӻQăQJOà khҧQăQJWKӵFKLӋQF{QJYLӋFPӝWFiFKFyKLӋXTXҧWUrQFѫVӣWtQK
ÿӃQÿLӅXNLӋQWKӡLJLDQQKҩWÿӏQKGӵDYào tri thӭFYà kӻ[ҧRÿã có”4.
Các quan niӋP trên WX\NKiFQKDXQKѭQJFyFQJmӝWÿLӇPFKXQJ: kӻQăQJOà khҧQăQJYұQ
dөQJNLӃQWKӭFYào viӋFJLҧLTX\ӃWFiFYҩQÿӅWKӵFWӃ. ӢPӭFÿӝNӻQăQJFRQQJѭӡLFyWKӇKRàn
WKjQKÿѭӧFF{QJYLӋF vӟLQKӳQJWKDRWiFQKҩWÿӏQKWKӵFKLӋQPӝWFiFKWKXҫQWKөFKRһFcó thӇ
cKѭDÿѭӧFWKXҫQWKөFOҳPWùy thuӝFYào sӵWұSWUXQJFK~êFӫDtӯQJQJѭӡL.
1.2. &ѫVӣNKRDKӑF cӫDYLӋFKXҩQOX\ӋQNӻQăQJ
TҥLFiFWUѭӡQJKӑFvӟLFiFP{QKӑFPDQJWtQKWKӵFKành, hӑFVLQKVLQKYLên chӍFyWKӇÿҧP
bҧRWKӵF Kành tӕWWUrQ FѫVӣ ÿѭӧFWUDQJbӏVӵ KLӇXELӃWFѫ EҧQYӅ OêWKX\ӃW Yà kӻQăQJ thӵF hành.
Khi bӓF{QJVӭFUDÿӇKӑFWұSPӝWOƭQKYӵFQjRÿyFRQQJѭӡLWKѭӡQJcó nhӳQJÿӝQJFѫNKiF
QKDXFyQJѭӡLKӑFÿѫQJLҧQFKӍÿӇ³ELӃW´ÿӇWӵQkQJFDRWUình ÿӝFKRPình, có ngѭӡLKӑFYì
hӭQJWK~VD\Pê lƭQKYӵFÿyFyQJѭӡLKӑFÿӇYұQGөQJYào giҧLTX\ӃWFiFYҩQÿӅWKӵFWӃ«
ĈӕLYӟLQKӳQJQJѭӡLKӑFÿӇYұQGөQJYào giҧLTX\ӃWFiFYҩQÿӅWKӵFWӃ, ngoài kiӃQWKӭF, bҳW
buӝFSKҧLÿѭӧFKXҩQOX\ӋQNӻQăQJ
1 TӯÿLӇn tiӃng ViӋt. ViӋn ngôn ngӳ hӑFĈjQҹQJ1;%Ĉj1ҹng, 1998.- Tr. 501.
2 NguyӉQ7LӃQĈҥW.KiLQLӋPNӻQăQJYà khái niӋPNӻ[ҧRWURQJÿào tҥRNӻWKXұWYà nghӅQJKLӋS7ҥSFKtSKiWWULӇQ
giáo dөF6ӕ- Tr.18-20.
3 Mai HӳX.KXê. KӻQăQJJLDRWLӃSWURQJKành chính/KӃWTXҧQJKLên cӭXNKRDKӑF++ӑFYLӋQKành chính quӕF gia,1997.- Tr. 21. 4 http://baigiang.violet.vn 4
ViӋFKXҩQOX\ӋQNӻQăQJWURQJÿào tҥRFRQQJѭӡLFyFѫ sӣNKRDKӑFWURQJFiFQJKLên cӭXFӫD
khoa hӑFWkP OêNhà tâm lý hӑF QJѭӡL0ӻ Benjamin Bloom và nhà tâm lý hӑFQJѭӡL $QK
'DYHNKLÿӅFұSÿӃQPөFÿtFKKӑFWұSÿã chӍUDEDOƭQKYӵFFӫDPөFÿtFKKӑFWұSYӟLFiFPӭF
ÿӝFDRWKҩSNKiFQKDX
- LƭQKYӵFQKұQWKӭc: mөFÿtFKKӑFWұSOLrQTXDQÿӃQNLӃQWKӭF.
- LƭQKYӵFFҧP[~FPөFÿtFKKӑFWұSOLrQTXDQÿӃQKӭQJWK~FiFWKiLÿӝYà giá trӏ.
- LƭQKYӵFWkPYұQPөFÿtFKKӑFWұSOLrQTXDQÿӃQ các kӻQăQJWKӵFKành.
LƭQKYӵFWkPYұQOLêQTXDQÿӃQFiFNӻQăQJWKDRWic chân tay dùQJÿӃQFѫEҳSKRһFQKӳQJVӵ
ÿiSӭQJYұQÿӝQJKRһFÿòi hӓLFyVӵSKӕLKӧSJLӳDFѫEҳSYà hӋWKҫQNLQKEDRJӗPPӭFÿӝ sau:
- BҳWFKѭӟFOàm theo mӝWKjQKÿӝQJÿã ÿѭӧFTXDQViWQKѭQJWKLӃXVӵSKӕLKӧSJLӳDFѫEҳSYà hӋWKҫQNLQK
- Thao tác: làm theo mӝWKjQKÿӝQJÿã ÿѭӧFTXDQViWWKѭӡQJWKHRVӵFKӍGүQWKӇKLӋQPӝWVӕ
sӵSKӕLKӧSJLӳDFѫEҳSYà hӋWKҫQNLQK
- Làm chuҭQ[iFWKӵFKLӋQPӝWKành ÿӝQJWKӇOӵFYӟLVӵFKXҭQ[iF nghƭDOjOjPÿ~QJFkQÿӕL
YjFKtQK[iFQKѭQJFKѭDQKDQK;
- Liên kӃWthӵFKLӋQWKành thҥRPӝWKjQKÿӝQJWKӇOӵFFyVӵSKӕLKӧSFӫDPӝWORҥWFiFKành
ÿӝQJNKiF nghƭDOjOjPÿ~QJFkQÿӕLYà chính xác, nhanh, thҥR
- TӵQKLên hóa: biӃQPӝWKjQKÿӝQJWKӇOӵFthành công viӋFWKѭӡQJOjPÿӇPӣUӝQJQyUDYà
làm cho nó trӣWKành mӝWVӵÿiSӭQJWӵÿӝQJNK{QJJò bó và cuӕLFùng thành mӝWVӵÿiSӭQJ
thuӝFYӅWLӅPWKӭFKD\EҧQQăQJ, nghƭDOjÿã trӣWKành thói quen nên có thӇOjPQKDQKÿ~QJ chuҭQ[iF
Cách thӭFGҥ\NӻQăQJWkPYұQlà cung cҩSFiFNLӃQWKӭFFҫQWKLӃWOLên quan tӟLYLӋFWKӵFKLӋQ
kӻQăQJ6LQKYLên thӵFKành các bài tұSTX\WUình thӵFKLӋQNӻQăQJvӟLcác bài tұSWUình bày
và giҧLTX\ӃWYҩQÿӅÿӇiSGөQJFiFNӻQăQJÿã hӑF
NӝLGXQJGҥ\NӻQăQJWkPYұQ bao gӗP:
- BӕLFҧQKKRһFÿLӅXNLӋQWKӵFKLӋQNӻQăQJ
- Quy trìnhFiFEѭӟFWKӵFKLӋQNӻQăQJ
- Tín hiӋXKRһFGҩXKLӋXFKRELӃWNKLQào cҫQWKӵFKLӋQNӻQăQJ
- Tiêu chí và tiêu chuҭQWKӵFKLӋQWURQJWӯQJEѭӟFFNJQJQKѭWRjQEӝNӻQăQJ
- NhӳQJYҩQÿӅYӅDQWRjQODRÿӝQJYà an toàn kӻWKXұWNKLWKӵFKLӋQNӻQăQJ
- Các lӛLWKѭӡQJJһSYà biӋQSKiSNKҳFSKөF
- NhӳQJSKҭPFKҩWFҫQFyNKLWKӵFKLӋQNӻQăQJ
1.3. Các loҥLNӻQăQJ
MuӕQWKtFKQJKLQKDQKYӟLcuӝFVӕQJ, trӣWKành ngѭӡLFyQăQJOӵF, ӭQJ[ӱPӝWFiFKYăQKyD
và làm viӋFcó hiӋXTXҧÿҥWQKLӅXWKành tích cao, cRQQJѭӡL cҫQhӑFWұSYà rèn luyӋQrҩWQKLӅX
kӻQăQJWURQJÿyTXDQWUӑQJQKҩWOà các kӻQăQJ³FӭQJ´Yà kӻQăQJ³PӅP´.
KӻQăQJ³FӭQJ´Oà khҧQăQJKӑFYҩQNLQKQJKLӋPYà sӵWKành thҥRYӅFKX\ên môn. KӻQăQJ
“cӭQJ´ÿѭӧFWtFKONJ\, rèn luyӋQ tӯnhóm các kӻQăQJ trí tuӋ, kӻQăQJJLDRWLӃSFăQEҧQ(nghe,
QyLÿӑFYLӃW), kӻQăQJWӵKӑF,…. Ví dө
- KӻQăQJ QJKH Oà khҧ QăQJ WLӃSQKұQ ³WK{QJ ÿLӋS´ WK{QJTXD WKtQK JLiF Yà hiӇX QӝL GXQJ
³WK{QJÿLӋS´ÿyTXDFiFWӯFKӫFKӕWQKҩWTXDFiFêFKtQK
- KӻQăQJQyLOjkhҧQăQJGQJkPWKDQKQJ{QQJӳÿӇFKX\ӇQWҧLPӝWQӝLGXQJ³WKôQJÿLӋS´
ÿӃQQJѭӡLQJKHFyFùng mӝWWtQKLӋXkPWKDQK - ngôn ngӳWURQJKoҥWÿӝQJJLDRWLӃS. KӻQăQJ 5
QyLÿòi hӓLNKҧQăQJSKҧQӭQJWӭFWKӡL dӵDWUên vӕQNLӃQWKӭFFyWiFÿӝQJWtFKFӵFÿӃQQJѭӡL
nghe, có thӇJk\UDVӵELӃQÿәLWkPOêQKұQWKӭc, tình cҧPUҩWQKDQK
- KӻQăQJÿӑFOà khҧQăQJYұQGөQJNKҧQăQJWKӏJLiFÿӗQJWKӡLSKiWUDkPWKDQK- ngôn ngӳ
WѭѫQJӭQJYӟLWӯQJӳFkXFyWUrQYăQEҧQ
- KӻQăQJYLӃWOà khҧQăQJlӵDFKӑQWӯQJӳÿ~Qg khuôn mүXQJӳSKiSdùng tӯÿһWFkXÿӇELӇX
ÿҥWÿ~QJFKtQK[iFnӝLGXQJ³WK{QJÿLӋS´WKHRPӝWPөFÿtFKQKҩWÿӏQK
CҧNӻQăQJWUrQÿӅXKình thành trên cѫVӣKLӇXQӝLGXQJWK{QJÿLӋS.
- KӻQăQJWӵKӑFOà khҧQăQJELӃWFiFKWӵWìm kiӃPNLӃQWKӭFFҫQWKLӃWWӵSKiWKLӋQYҩQÿӅYà
giҧLTX\ӃWYҩQÿӅÿһWUDELӃWӭQJGөQJQKӳQJNLӃQWKӭFÿã hӑFYào giҧLTX\ӃWFiFWình huӕQJFө thӇ
- KӻQăQJtrí tuӋOà khҧQăQJWѭGX\ViQJWҥR, khҧQăQJVX\OXұQkhҧQăQJdiӉQÿҥWWUình bày
kiӃQWKӭFNLQKQJKLӋP
Bên cҥQh nhӳQJNӻQăQJ³FӭQJ´FiFNӻQăQJ³PӅP” là nhӳQJQKkQWӕTXDQWUӑQJÿӕLYӟLVӵ
thành công trong cuӝFVӕQJYà nghӅQJKLӋS
KӻQăQJ PӅP là mӝW NKiLQLӋP UӝQJ Ĉk\Oà nhӳQJ NӻQăQJ WKXӝF YӅWtQK FiFK FRQ QJѭӡL
không mang tính chuyên môn, không thӇVӡQҳP ÿѭӧF. Ví dө: sӵWұQWkPVӵGӉFKӏXWtQKOҥF
quan, khҧQăQJKjL KѭӟFkhҧQăQJJLDRWLӃSKLӋXTXҧNKҧQăQJӭQJ[ӱWUѭӟFQKӳQJOӡLSKê bình….
KӻQăQJPӅPcNJQJlà khҧQăQJOà cách thӭFWLӃSFұQYà phҧQӭQJYӟLP{LWUѭӡQJ[XQJTXDQK
không phөWKXӝFYào trình ÿӝFKX\ên môn.
Có thӇYtGөPӝWVӕNӻQăQJPӅPTXDQWUӑQJQKѭ
- KӻQăQJ KӧSWiF: là khҧQăQJhòa ÿӗQJYӟL WұSWKӇ sҹQVàng hӧS WiFWURQJF{QJ YLӋFFKӫ
ÿӝQJGàn xӃSVӵ[XQJÿӝW[XҩWKLӋQWURQJWұSWKӇ, khҧQăQJ[RD\FKX\ӇQWình huӕQJFăQJWKҷQJ
thành tình huӕQJEӟWFăQJWKҷQJKRһFGӉFKӏX
- KӻQăQJOjPYLӋFQKyP: là khҧQăQJ biӃWFiFKFKXQJVӭFFQJQJѭӡLNKiFKRàn thành mӝW
công viӋFFùng phӕLKӧSKjQKÿӝQJQKҵPPӝWPөFÿtFKFKXQJ BiӃWFiFK[k\GӵQJPөFWLêu
và hoҥWÿӝQJQKyP[k\GӵQJYà phát triӇQWLQKWKҫQQKyPJLҧLTX\ӃWFiF[XQJÿӝWWURQJQKyP
lãnh ÿҥRnhóm. KӃWKӧSYӟLQKDXÿӇSKiWKX\WKӃPҥQKYà khҳFSKөFÿLӇP\ӃXFӫDWӯQJQJѭӡL,
tҥRWKành mӝWVӭFPҥQKWұSWKӇ
- KӻQăQJ ÿӗQJFҧP: là khҧQăQJbiӃWFiFK TXDQWkP WUkQWUӑQJWình cҧPê kiӃQ FӫDQJѭӡL
khác, biӃWFiFKOҳQJQJKHchia sҿWkPWѭWình cҧPYӟLKӑ
- KӻQăQJNLӅPFKӃWӵNLӇPVoát bҧQWKkQ: là khҧQăQJ biӃWFiFKNLӅPFKӃWURQJFiFWình huӕQJ
[XQJÿӝW, kiӅPFKӃÿѭӧF[~FFҧPFӫDPình, không ÿӇQJѭӡLNKiFFKLSKӕLWӵOàm chӫÿѭӧc tình cҧP, xúc cҧP.
Các kӻQăQJFӭQJYà kӻQăQJPӅPnӃXÿѭӧFNӃWKӧSYӟLQKDXsӁJL~SFRQQJѭӡL kӻQăQJsӕQJ
có hiӋXTXҧ và là bí quyӃWWKành công cӫDQKLӅXQJѭӡLWKjQKÿҥWĈó chínhOjQăQJOӵFFӫDPӛL
QJѭӡL, giúp hӑlӵDFKӑQÿѭӧFQKӳQJSKѭѫQJiQWӕLѭXÿӇgiҧLTX\ӃWQKӳQJQKXFҫXYà thách
thӭF FӫDFXӝF VӕQJPӝW FiFKFy KLӋXTXҧ nhҩW, tӵWLQ Yào bҧQ WKkQ QKѭQJ không kiêu ngҥR
không nҧQFKtWUѭӟFWKҩWEҥLNK{QJÿҫXKjQJWUѭӟFQKӳQJNKyNKăQWKӱWKiFK.
1.4. TҫPTXDQWUӑQJFӫDNӻQăQJPӅPWURQJFXӝFVӕng và sӵQJKLӋS
Theo TәFKӭF<WӃWKӃJLӟLWHO, năQJOӵFWkPOê[ã hӝLOà khҧQăQJӭQJSKyPӝWFiFKFyKLӋX
quҧYӟLQKӳQJ\êu cҫXYà thách thӭFFӫDFXӝFVӕQJĈyFNJQJOà khҧQăQJFӫDPӝWFiQKkQÿӇ
duy trì mӝWWUҥQJWKiLNKRҿPҥQKYӅPһWWLQKWKҫQELӇXKiӋQTXDKành vi phù hӧSYà tích cӵF
NKLWѭѫQJWiFYӟLQJѭӡLNKiFYӟLQӅQYăQKyDYjP{LWUѭӡQJ[XQJTXDQK1ăQJOӵFWkPOê[ã
hӝLFyYDLWUò quan trӑQJWURQJYLӋFSKiWKX\VӭFNKRҿWKHRQJKƭDUӝQJQKҩW YӅPһWWKӇFKҩW
tinh thҫQYà xã hӝL.ӻQăQJVӕQJOà khҧQăQJWKӇKLӋQWKӵFWKLQăQJOӵFWkPOê[ã hӝLQày. 6
Theo Quӻ1KLÿӗQJ/Lên hӧSTXӕFUNICEF, kӻQăQJVӕQJOà khҧQăQJFKX\ӇQÿәLNLӃQWKӭF
(phҧLOàm gì) và thái ÿӝWDÿDQJQJKƭJì, cҧP[~FQKѭWKӃQjRKD\WLQWѭӣQJYào giá trӏQào)
WKjQKKjQKÿӝQJ(làm gì và làm nhѭWKӃQào).
MuӕQthành công trong công viӋFYà cuӝFVӕQJFRQQJѭӡLFҫQÿѭӧFWUDQJEӏkiӃQWKӭFYà rҩW
nhiӅXNӻQăQJ.KLÿiQKJLiQăQJOӵFFӫDQJѭӡLODRÿӝQJQJѭӡLVӱGөQJODRÿӝQJFNJQJWKѭӡQJ
FăQFӭYjRFiFWLrXFKtOLrQTXDQÿӃQNLӃQ thӭFNӻQăQJYjWKiLÿӝÿӕLYӟLF{QJYLӋF
ӢQѭӟFQJRài, ví dөWҥLÒFNӻ QăQJKjQKQJKӅHPSOR\DELOLW\VNLOOVÿѭӧFTXDQQLӋPOà các kӻ
QăQJFҫQWKLӃWNK{QJFKӍÿӇFyÿѭӧFYLӋFOàm mà còn ÿӇWLӃQEӝWURQJWәFKӭFWK{QJTXDYLӋF
phát huy tiӅPQăQJFiQKkQYjÿyQJJySYjRÿӏQKKѭӟQJFKLӃQOѭӧFFӫDWәFKӭF&iFNӻQăQJ
này bao gӗPNӻQăQJJLDRWLӃSNӻQăQJOàm viӋFÿӗQJÿӝLNӻQăQJJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅNӻQăQJ
sáng tҥRYà mҥRKLӇPNӻQăQJOұSNӃKRҥFKYà tәFKӭFF{QJYLӋFNӻQăQJTXҧQOêEҧQWKkQNӻ
Qăng hӑFWұSNӻQăQJF{QJQJKӋ
TҥL&DQDGDYjRQăPWәFKӭF&RQIHUHQFH%RDUGRI&DQDGDFKX\ên nghiên cӭXYà phân
WtFKFiF[XKѭӟQJNLQKWӃÿã ÿѭDUDGDQKViFKFiFNӻQăQJKành nghӅFKRWKӃNӹ;;,EDRJӗP
các kӻQăQJJLDRWLӃSNӻQăQJJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ, kӻQăQJWѭGX\YjKjQKYLWtFKFӵFNӻQăQJ
thích ӭQJNӻQăQJOàm viӋFYӟLFRQQJѭӡLNӻQăQJQJKLên cӭXNKRDKӑFF{QJQJKӋYà toán.
KӹQJX\ên thông tin và tri thӭFKLӋQQD\ÿòi hӓLWӯQJWKành viên trong xã hӝLSKҧLWӵKӑFVXӕW
ÿӡLWUDXGӗLNKҧQăQJWѭGX\ÿӝFOұSYà thích ӭQJQKDQKYӟLQKӳQJELӃQÿӝQJWKѭӡQJ[X\rQÿD
dҥQJSKӭFWҥSFӫD[ã hӝL0XӕQOjPÿѭӧFÿLӅXQày cҫQSKҧLKӑFWұSYà rèn luyӋQFiFNӻQăQJ
mӅPÿӇcó thӇWUӣWKành nhӳQJFRQQJѭӡLvӯDFyQăQJOӵFFKX\ên môn vӯDFy kӻQăQJWӕWĈӕL
vӟLVLQKYLên, ÿѭӧFWUDQJEӏFiFkӻQăQJPӅPWURQJP{LWUѭӡQJKӑFWұS sinh viên sӁ tham gia
chӫÿӝQJWtFKFӵFKѫQcic KRҥWÿӝng xã hӝLbiӃWFiFKtәchӭc chuyên nghiӋp YjVing Wҥo cic
KRҥWÿӝng ngoҥLNKyD, sӁFyNӃWTXҧhӑFWұScác môn hӑFtӕWKѫQbiӃWFiFKWKLӃWOұSFiFPӕL
quan hӋWKkQWKLӋQYӟLPӑLÿӕLWѭӧQJcó nhiӅXKѫQFiFFѫhӝLQJKӅQJKLӋS và chҳFFKҳQUҵQJ
sӁJLҧLTX\ӃWPӑLYҩQÿӅSKiWVLQKWURQJFXӝFVӕQJFӫDPình hiӋXTXҧKѫQ.
NhӳQJQJѭӡLVӱGөQJODRÿӝQJFRLWUӑQJFiFNӻQăQJPӅPvì ÿk\OjPӝWQKkQWӕÿiQKJLicon
QJѭӡLrҩWKLӋXTXҧEên cҥQKNӻQăQJFӭQJ1JѭӡLFyFiFNӻQăQJPӅPVӁGүQGҳWÿѭӧFQKӳQJ
QJѭӡLNKiFWKHRFùng mӝWKѭӟQJÿӇÿҥWPӝWPөFÿtFKFKXQJ. 1KѭYұ\kӻQăQJPӅP là hành
trang không thӇWKLӃXcӫD sinh viên ÿӇphát triӇQQJKӅQJKLӋSWURQJWѭѫQJODL
Câu hӓLFKѭѫQJ 1. KӻQăQJPӅP là gì?
2. LiӋWNê tên các loҥLNӻQăQJPӅPFҫQWKLӃWWURQJFXӝFVӕQJ
3. TҥLVDRSKҧLNӃWKӧSNӻQăQJFӭQJYà kӻQăQJPӅP"
4. TҫPTXDQWUӑQJFӫDNӻQăQJPӅPWURQJFXӝFVӕQJYà sӵQJKLӋS
Tài liӋu tham khҧRFKѭѫQJ
1. NguyӉQ7LӃQĈҥW.KiLQLӋPNӻQăQJYà khái niӋPNӻ[ҧRWURQJÿào tҥRNӻWKXұWYà nghӅ
nghiӋS7ҥSFKtSKiWWULӇQJLiRGөF6ӕ- Tr.18-20.
2. Mai HӳX.KXê. KӻQăQJJLDRWLӃSWURQJKành chính/KӃWTXҧQJKLên cӭXNKRDKӑF++ӑF
viӋQKành chính quӕFJLD- Tr. 21. 3. http://baigiang.violet.vn 4. http://www.kynang.edu.vn
5. http://foreman.nexo.com/kynang 7 CKѭѫQJ 2
KӺ1Ă1*/¬09,ӊC NHÓM
MөFÿtFKQJKLrQFӭX -
HiӇXÿѭӧFEҧQFKҩWYà vai trò cӫDQKyP -
BiӃWFiFKWәFKӭFKRҥWÿӝQJQKyPFyNӻQăQJ[iFÿӏQKPөFÿtFKFKXҭQPӵFQKyP -
BiӃWFiFKJLҧLTX\ӃWFiF[XQJÿӝWJLӳDFiFWKành viên trong nhóm.
2.1. Nhóm – Vai trò và các ÿһFÿLӇP
ĈӏQKnghƭDQKyP
Nhóm là mWWSKSQJ˱LOàm viFFùng nhau, có cùng cách tiSFQF{QJYLFYà có cùng mFÿtFK
Chúng ta gһSQKyPNKҳSPӑLQѫLWURQJWҩWFҧFiFOƭQKYӵFFӫDFXӝFVӕQJ
MӝWÿӝLEyQJÿiFKҷQJKҥQOà mӝWQKyP1KyPQày có nhiӅXQJѭӡLKXҩQluyӋQYLên, bác sƭ
các cҫXWKӫ«+ӑOàm viӋFFùng nhau, phӕLKӧSYӟLQKDXYjÿӅXWKHRÿXәLFùng mӝWPөFÿtFK
là chiӃQWKҳQJWURQJFiFWUұQÿҩXPà hӑWKDPJLD.KLOàm viӋFQKѭYұ\KӑFyFùng mӝWFiFK
tiӃSFұQF{QJYLӋF&KҷQJKҥQWURQJPӝWWUұQÿҩXFөthӇKӑWXkQWKӫFùng mӝWFKLӃQWKXұWYà
nӃXVѫÿӗFKLӃQWKXұWÿyNK{QJPDQJOҥLNӃWTXҧPRQJPXӕQWKì cҧÿӝL- chӭNK{QJSKҧLFKӍ
mӝWVӕFiQKkQWURQJÿӝL- cùng chuyӇQVDQJWKLÿҩXWKHRPӝWFKLӃQWKXұWNKiF
Các bác sƭYà nhân viên y tӃFùng thӵFKLӋQmӝWFDSKүXWKXұW[ѫYӳDÿӝQJPҥFKYành cNJQJWҥR
thành mӝWQKyP. Trong sӕKӑFyEiFVƭJk\Pê, có bác sƭSKүXWKXұWFKtQK, có bác sƭSKөPә, …
Trong công viӋc Kӑphӕi hӧp vӟi nhau rҩt chһt FKӁ. HӑFyPөFÿtFKFKXQJOà giҧLTX\ӃWÿѭӧF
ÿRҥQÿӝQJPҥFK vành bӏKҽSGR[ѫYӳDFXӕLFùng là cӭXVӕQJEӋQKQKkQ
MӝWYtGөNKiFFӫDQKyPOà nhóm sinh viên thӵFKLӋQPӝWÿӅWài nghiên cӭXNKRDKӑF&iFVLQK
YLrQQj\ÿӅXFyPөFÿtFKOà hoàn thành tӕWF{QJWUình nghiên cӭXFӫDPình. HӑSKӕLKӧSF{QJ
viӋF YӟL QKDu, phân công nhau làm các phҫQ YLӋF FKҷQJ KҥQ QKѭÿL SKӓQJ YҩQ VkX PӝW Vӕ
QJѭӡLQjRÿy KD\WKLӃWNӃEҧQJKӓLYà tiӃQ KjQKÿLӅXWUD«+ӑFyFùng cách tiӃSFұQF{QJ
viӋFQKѭQKDXWKӇKLӋQTXDYLӋFWKӕQJQKҩWYӟLQKDXNӃKRҥFKOàm viӋFYà cách phӕLKӧSYӟi
nhau khi thӵFKLӋQÿӅWài.
Không phҧLPӝWWұSKӧSQJѭӡLEҩWNǤFùng làm viӋFYӟLQKDXQào cNJQJOà mӝWQKyP0ӝWYài
QJѭӡLEiQKàng và mӝWYjLQJѭӡLPXDKjQJÿDQJKӑSEàn mӝWWKѭѫQJYөQKҩWÿӏQKQjRÿyFNJQJ
không phҧLOà mӝWQKyP+ӑÿDQJFùng làm mӝWF{ng viӋF–ÿyOjWKӵFKLӋQWKѭѫQJYөÿã nói.
1KѭQJPөFÿtFKFӫDKӑNKiFQKDX
Mҩ\QJѭӡLEҥQQJӗLÿiQKEài vӟLQKDXFNJQJNK{QJSKҧLOà mӝWQKyP. Ӣÿk\Uõ ràng là hӑ³Oàm
viӋF´Fùng nhau. +ӑFNJng có sӵSKӕLKӧSWKHRPӝWQJKƭDQKҩWÿӏQK. 1KѭQJ Vӵphӕi hӧp Qjy
không SKҧi Ojphӕi hӧp theo QJKƭa Fӫa QKym. Sӵphӕi hӧp Fӫa Fic WKjnh viên QKym JL~p cho
công viӋc Fӫa QKym Yjcho công viӋc Fӫa tӯng WKjnh viên, Fzn sӵphӕi hӧSWURQJÿinh Eji FKӍ
JL~p cho WUzFKѫLÿѭӧc tiӃp Wөc, chӭkhông JL~p cho tӯng WKjQKYLrQFKѫLWӕWKѫQ. 1JRji ra rõ
ràng mӛLQJѭӡLWURQJKӑFyPөFÿtFKULêng, hӑNK{QJFyFùng mӝWPөFÿtFK
Trong Fic [tnghiӋp may ngѭӡi ta thѭӡng tәchӭc công viӋc theo dây chuyӅn. Mӛi chuyӅQQKѭ
vұy FythӇFyÿӃn 33 công nhân. &ic công nhân trong Fng mӝt dây chuyӅn thӵc hiӋn Fic công
ÿRҥn NKiFQKDXQKѭPD\Fәio, may tay io, Ojm khuy, ÿѫPQ~t io, … ÿӇFyÿѭӧc Vҧn phҭm
may mһc cuӕi Fng. &ic công nhân Qjy FNJng không Wҥo WKjnh mӝt QKym. Trên thӵc tӃFic công 8
nhân Qjy FKӍlo OjPF{QJÿRҥn Fӫa Punh, không quan tâm ÿӃn Vҧn phҭm cuӕi Fng Fӫa Fҧdây
chuyӅn (YjKӑÿѭӧc WUҧOѭѫQJWKHRVӕlѭӧng Vҧn phҭm PjKӑOjPÿѭӧc).
Ngay Fҧkhi mӝt sӕngѭӡi FngOjm mӝt công viӋc, Fng nhҳm ÿӃn mӝt PөFÿtch chung, QKѭQJ
ngѭӡi TXҧn OêFӫa Kӑgiao công viӋc YjkӃKRҥch Ojm tӯng phҫn công viӋc cho tӯng ngѭӡi rҩt WӍ
PӍ, YuthӃai trong sӕKӑFNJng FKӍlo Ojm phҫn viӋc Fӫa Punh, không phӕi hӧp vӟi nhӳng ngѭӡi
Fzn Oҥi, Yjkhông JL~Sÿӥnhӳng ngѭӡi Fzn Oҥi, WKuÿyFNJng không SKҧi Ojmӝt QKym.
2.1.2. Vai trò cӫDQKyP
“MӝWFk\Oàm chҷQJQên non.
Ba cây chөPOҥLWKành hòn núi cao”
&kXFDGDRQj\[ѭDÿã có giá trӏ và nay lҥLFàng có giá trӏ. /jm viӋc QKym FKtnh Ojtrѭӡng hӧp
“FKөm cây” Oҥi ÿӇnên Kzn Q~i cao.
&iFFiQKkQÿѫQOҿQyLFKXQJOà không thӇFKLӃQWKҳQJFiFFRQWK~WROӟQQKѭVѭWӱKәEiR
hay voi rӯQJ7X\QKLên mӝWQKyPWKӧVăQWKì, - ngay cҧNKLKӑFKӍGùng các dөQJFөWK{Vѫ
QKѭFKD{QJFK~QJWDÿã dùng tӯWKӡL[D[ѭD- cNJQJFyWKӇNKӕng chӃFiFFRQWK~ÿy
MӛLQJѭӡLFyPӝWNKҧQăQJQKҩWÿӏQKPӝWVӕQLӅPÿDPPê nhҩWÿӏQKPӝWVӕOƭQKYӵFTXDQ
tâm nhҩWÿӏQK9à vì thӃPà có thӇKRàn thành tӕWPӝWVӕORҥLF{QJYLӋFQKҩWÿӏQK.K{QJDL-
kӇFҧQKӳQJQJѭӡL[XҩWFK~QJ-FyÿѭӧFNKҧQăQJOàm tӕWPӑLORҥLF{QJYLӋF+ӧSQKDXOҥLOàm
viӋFFKXQJWѭѫQJWUӧFKRQKDXWURQJF{QJYLӋFYì thӃJL~SPӑLQJѭӡLPӝWPһWEәVXQJFKR
nhau, mһW NKiFWҥRÿiӅXNLӋQFKRQKDXSKiWKX\ÿѭӧFVӣWUѭӡQJFӫDPình. ĈѭӧFQKѭYұy Oj
nhӡvӟi QKym, ai JLӓi viӋc JuWKuVӁOjm viӋc ҩy, trong khi nӃu FiQKkQÿѫQOҿOjm WUӑn Yҽn mӝt
công viӋc WKuanh ta SKҧi Ojm Fҧnhӳng phҫn viӋc anh ta không gLӓi. Chҷng KҥQQKѭ NKLPӝt
ngѭӡi JLӓi câu FiÿLFҳm WUҥi mӝt Punh, anh ta muӕQăQFi, liӅn xuӕng suӕi câu - viӋc anh ta
Ojm rҩt JLӓi -, VDXÿySKҧi tӵnҩu nѭӟng sӕFiFkXÿѭӧc ÿӇăQ. Rҩt tiӃc, nҩu nѭӟng Oҥi OjviӋc
anh ta Ojm rҩt dӣ. KӃt TXҧOjanh ta chҷng Kji Ozng vӟi Pyn FiWѭѫLFӫa Punh. 7URQJNKLÿy, nӃu
Ojmӝt QKym FQJÿLYӟi nhau, ngѭӡi JLӓi câu VӁÿLFkX, ngѭӡi JLӓi Wum nҩm VӁWum nҩm, ngѭӡi
JLӓi nҩu nѭӟng VӁnҩu,... WKukӃtTXҧcuӕi Fng OjbӳDăQVӁFychҩt lѭӧng rҩt cao.
Trong công viӋc, không SKҧi O~c Qjo Pӑi chuyӋn FNJng diӉn ra dӉGjng. &ynhiӅu khi FK~ng ta
gһp nhӳng NKyNKăQOӟn. NӃu Ojm viӋFÿѫQOҿWKunhiӅu khi ta Fҧm thҩy FKin Qҧn, Eӓdӣ. NӃu
Ojm viӋc QKym WKuFҧQKym VӁFng nhau JLҧi quyӃt, hoһc Fyngѭӡi chia VҿWunh Fҧm, khuyên
QKӫ, ... nên ta dӉvѭӧt qua NKyNKăQKѫQ
Sinh viên ViӋW1DPÿһFELӋWOà sinh viên các ngành kinh tӃÿã hiӇXYjÿiQKJLiUҩWFao vai trò
cӫDOàm viӋFQKyP&KҷQJKҥQÿLӅXWUDFӫDPӝWQKyPVLQKYLên khoá 48, lӟSFKҩWOѭӧQJFDR
ĈҥLKӑF1JRҥLWKѭѫQJFѫVӣ,,WKӵFKLӋQYjRWKiQJQăPFKRWKҩ\WURQJVLQKYLên
cӫDWUѭӡQJFy ÿӃQKѫQÿiQK JLiNӻQăQJPӅP WURQJÿyFyNӻQăQJOàm viӋFQKyP Oà
quan trӑQJYà rҩWTXDQWUӑQJYà chӍFyJҫQWUҧOӡLOà không quan trӑQJ5.
Ĉk\OjPӝWÿLӅXGӉKLӇXYì ngay khi ÿDQJKӑFÿҥLKӑF, VLQKYLrQÿã phҧLOLên tөFOàm viӋFQKyP
ÿӇWKӵFKLӋQFiFEài tұSFiFF{QJWUình nghiên cӭXNKRDhӑF
ĈLӅXWUDFӫDQKyPVLQKYLên KT28 khoa Kinh TӃĈҥLKӑF4XӕFJLD7Kành Phӕ+ӗ&Kt0LQK,
thӵFKLӋQYào tháng 12/2009, cho thҩ\WURQJVӕ190VLQKYLrQNKRDQj\ÿѭӧFKӓLý kiӃQWKì “có
ÿQK˯QVLQKYLrQ.KRD.LQK7-LuWWK˱QJ[X\ên và liên tFOàm viFQKyPWURQJKF
tSWURQJNKLFKFyFK˱DWLVLQKYLên là ít và không làm viFQKyPWURQJKFWS´6.
5 KͿQăQJPPFDVLQKYLên Thành ph+&Kt0LQK– thFWUQJYà giLSKiSTiӇXOXұQP{QKӑF3KѭѫQJSKiS
nghiên cӭXNKRDKӑF1JX\ӉQ/ê ThҧR1JX\ên, Chiêm Hoàng Long …và nhӳQJQJѭӡLNKiF-TP HCM, 2009.- tr 24.
6 VQÿOàm viFQKyPFDVLQKYLên khoa Kinh t- LuW(TiӇXOXұQP{QKӑF3KѭѫQJSKiSQJKLrQFӭXNKRDKӑF/ê
NgӑF+ҥQKĈRàn QuӕF+X\Yà nhӳQJQJѭӡLNKiF«-TP HCM, 2009.- tr.25 9
2.1.3. Các loҥLQKyP
Ta FythӇchia QKym theo nhiӅu tiêu FKtNKic nhau.
Mӝt tiêu FKtthѭӡQJÿѭӧc FKӑn ÿӇphân chia QKym OjFich WKjnh lұp QKym. Theo tiêu FKtQjy ta
FyQKym chính thӭFYà nhóm phi chính thӭF
Nhóm chính thứcOjQKym do mӝt tәchӭc QjRÿy, chҷng KҥQQKѭPӝt doanh nghiӋp, lұp ÿӇthӵc
hiӋn nhӳng công viӋc QjRÿyYuPөFÿtch Fӫa tә chӭc. 1Kym FKtnh thӭc, YuthӃthѭӡng FyPөc
ÿtch WUng vӟi PөFÿtch Fӫa tәchӭc lұp ra Qy. 1Kym trѭӣng trong Fic QKym kiӇu Qjy thѭӡng
FNJQJÿѭӧc tәchӭc lӵa FKӑn tӯtrѭӟc, Pjkhông do Fic WKjnh viên QKym bҫu ra. &ic WKjnh viên
QKym FythӇÿѭӧc tәchӭc FKӍÿӏnh Fng vӟi quyӃWÿӏnh WKjnh lұp QKym, FythӇdo QKym trѭӣng
lӵa FKӑn. Vӟi YӏWUtthѭӡQJÿѭӧc [iFÿӏnh ngay tӯÿҫXQKѭYұy, Fic WKjnh viên QKym thѭӡng
không thұt sӵ EuQKÿҷng vӟi nhau. ĈLӅn Qjy Jyp phҫQTX\ÿӏQKSKѭѫQJ Fich Ojm viӋc, Fich
giao tiӃp trong QKym. 1Kym FKtnh thӭc thѭӡng FyÿӝәQÿӏnh cao YjbӅn vӳng. 1Kym do mӝt
F{QJW\WKѭѫQJPҥi lұp ra ÿӇWum Fich SKit triӇn mӝt WKӏtrѭӡng mӟiOjmӝt QKym FKtnh thӭc.
1Kym Fic QKjJLio YjQKjkhoa Kӑc do mӝt trѭӡQJÿҥi Kӑc lұp ra ÿӇnghiên cӭu mӝt vҩn ÿӅÿӡi
sӕng Fӫa ngѭӡi dân Fic Yng mӟLÿ{WKӏKRiFNJng Ojmӝt QKym FKtnh thӭc.
Nhóm không chính thứcOjQKym không do mӝt tәchӭc QjRÿylұp ra, Pjmӝt sӕngѭӡi, vӟi mӝt
sӕÿLӇPFKXQJQKѭTXDQ ÿLӇm sӕng, niӅPÿDP Pr, nghӅnghiӋp ... Fng nhau lұp ra ÿӇthӵc
hiӋn mӝt công viӋc QjRÿy, hoһc ÿӇFng tәchӭc mӝt KRҥWÿӝng, mӝt sӵkiӋn QjRÿy. 1Kym
ÿѭӧc lұp theo kiӇu Qjy thѭӡng tӵbҫu ra QKym trѭӣng. Sӵtham gia QKym Fӫa Fic WKjnh viên Oj
KRjn WRjn tӵnguyӋn YjKӑWѭѫQJÿӕi EuQKÿҷng vӟi nhau. ĈһFÿLӇm Qjy Fӫa QKym phi FKtnh
thӭc JL~p cho viӋc giao tiӃp trong QKym FynhiӅu thuұn lӧi Yjo thӡLJLDQÿҫu. 1Kym ORҥi Qjy
thiӃu әQÿӏQKKѫQQKym FKtnh thӭc. Mӝt sӕngѭӡi Eҥn FQJÿDPPrUREӕt Kӑp Oҥi Fng nhau ÿӇ
nghiên cӭu chӃWҥo robot Ojmӝt QKym phi FKtnh thӭc. Mӝt sӕngѭӡi Kӑp vӟi nhau ÿӇthӵc hiӋn
mӝt dӵin QjRÿyFNJng Ojmӝt QKym phi FKtnh thӭc.
Dӵa Yjo Fich tӗn Wҥi Fӫa QKym trong thӡi gian ta FythӇchia QKym WKjnh QKyPWKѭӡQJ[X\ên
Yj QKyP NK{QJ WKѭӡQJ [X\ên. 1Kym thѭӡng xuyên tӗn Wҥi liên Wөc trong thӡi gian, Kӑ JLҧi
quyӃt hӃt công viӋc Qjy WKuchuyӇn qua công viӋc NKic. /Rҥi QKym Qjy thѭӡng әQÿӏnh. &ic
WKjnh viên QKym hiӇu biӃt nhau rҩt tӕt, Fic quy tҳc, chuҭn mӵc Fӫa QKym FNJQJÿѭӧc Fic WKjnh
viên hiӇu U}YjWKjnh WKҥo trong viӋc chҩp Kjnh, tuân WKӫ. 1Kym do mӝt công ty lӳKjnh WKjnh
lұp ÿӇSKit triӇn Fic tour mӟi Ojmӝt QKym thѭӡng xuyên. 1Kym không thѭӡng xuyên WKu, QKѭ
tên Jӑi Fӫa Qyÿmcho thҩy, tӗn Wҥi không liên Wөc trong thӡi gian. 1Kym thѭӡng JLҧi Win sau khi
thӵc hiӋn xong mӝt, hoһc mӝt sӕcông viӋc QjRÿy, Yjkhi Fynhu cҫu QKym VӁWii hӧp Oҥi. 7tnh
әQ ÿӏnh Fӫa ORҥi QKym Qjy không cao, WKjnh phҫn QKym Fy thӇWKD\ ÿәi tӱ ÿӧt Qj\ TXD ÿӧt NKic.
2.1.4. Các vai trò trong nhóm
Trong mӝt QKym KRҥWÿӝng FynhiӅu vai WUzNKic nhau. Mӛi WKjnh viên QKym FythӇFymӝt hoһc nhiӅu vai WUz.
1J˱LOãnh ÿR
Ngѭӡi OmQKÿҥo QKym FynhiӋPYө tìm kiӃPEәsung các thành viên mӟL, WKD\ÿәi WKjnh viên
QKym, ÿӏnh hѭӟng SKit triӇn QKym, hѭӟng dүn giao tiӃp trong QKym, nâng cao tinh thҫQOàm
viӋFFӫa Fic WKjnh viên. Ngѭӡi OmQKÿҥo QKym SKҧi Ojngѭӡi hiӇu U}nhҩt nhiӋm Yө,PөFÿtch
Fӫa QKym, hѭӟng SKit triӇn QKym. Ngѭӡi Qjy FNJng SKҧi FykhҧQăQJSKiQÿRiQQKӳQJQăQJOӵF 10
và cá tính cӫDFiFWKành viên trong nhóm, FyWtnh quyӃWÿRin, biӃt lҳng nghe, NK{QJÿӝFÿRin,
biӃWÿӝng viên, NKtch lӋngѭӡi NKic, biӃt tҥREҫXNK{QJNKtKѭQJSKҩQYà lҥFTXDQWURQJQKyP
Thông thѭӡng vai WUzQjy do QKym trѭӣQJÿҧm nhұn. NӃu vai WUzOmQKÿҥo QKym không thuӝc
vӅQKym trѭӣng WKuQKym trѭӣng trên thӵc tӃUѫLYjo Wunh WUҥng “Fydanh Pjkhông Fy thӵc”.
ĈLӅu Qjy gây ra nhiӅu NKyNKăQFKRKRҥWÿӝng Fӫa QKym. 1J˱LÿLXSKL
1JѭӡLÿLӅXSKӕL ljngѭӡi sҳp xӃp, phân công Fic công viӋc cho Fic WKjnh viên, tәchӭc cho Fic
WKjQKYLrQÿyphӕi hӧp vӟi nhau. NgѭӡLÿLӅu phӕi SKҧi hiӇu U}NKҧQăQJFKX\rQP{QFӫa Fic
WKjnh viên. Anh ta FNJng SKҧi hiӇu U}quan hӋtrong nӝi bӝQKym: nhӳng ai WKtch Ojm viӋc vӟi
nhau, nhӳng ai không hӭng WK~lҳm khi Ojm viӋc vӟi nhau, nhӳng ngѭӡi Qjo bәsung cho nhau
tӕt nhҩt, ... NgѭӡLÿLӅu phӕi FNJng cҫn nҳm chҳc tҩt FҧFic phҫn công viӋc Fӫa QKym YjFic yêu
cҫu Fӫa FK~ng. NgѭӡLÿLӅu phӕi FNJng SKҧi Ojngѭӡi JLӓi lұp kӃKRҥch, FyNKҧQăQJӭng biӃn tӕt,
FyNKҧQăQJJLҧi quyӃt Fic NKyNKăQ
Trong Fic QKym QKӓthông thѭӡng vai WUzQjy do QKym trѭӣQJÿҧm nhiӋm. Chҷng Kҥn trong
Fic QKym sinh viên thӵc hiӋn ÿӅWji nghiên cӭu khoa Kӑc, hay QKym Kӑc tұp Fӫa sinh viên WKu
vai WUzQjy thѭӡng do trѭӣng QKyPÿҧm nhiӋm. 1KѭQJWURQJFic QKym lӟn vai WUzQjy FythӇ
ÿѭӧc mӝt ngѭӡi, vӟi chӭc danh [iFÿӏnh U}trong QKym –YtGө³WKѭNêQKym”, KD\³ÿLӅu phӕi
viên” –ÿҧm nhiӋm. &NJng Fynhӳng trѭӡng hӧp vai WUzQjy không do mӝt ngѭӡi Qjo cӕ ÿӏnh
ÿҧm nhiӋm, Pjluân chuyӇn tӯWKjnh viên Qjy sang WKjnh viên NKic trong suӕt thӡi gian KRҥt
ÿӝng Fӫa QKym. ĈLӅu Qjy FNJng giӕQJQKѭYDLWUztiӅQÿҥo trong mӝWÿӝi Eyng Qyi chung Ojәn
ÿӏnh, tuy nhiên ngѭӡi ta FNJng Fy thӇthay cҫu WKӫQjy bҵng cҫu WKӫNKic bҵng Fich KRin chuyӇn
YӏWUtFӫa Kӑtrên sân Eyng. &ytrѭӡng hӧp NKic nӳa Ojkhi vai WUzÿLӅu phӕLÿѭӧc mӝt sӕWKjnh
viên Fng nhau thӵc hiӋn, YjsӕWKjnh viên Qjy FNJng không cӕÿӏnh, PjWKD\ÿәi theo thӡi gian,
theo KRҥWÿӝng FөthӇFӫa QKym trong Fic thӡLÿLӇm NKic nhau. 1J˱LJLiPViW
1JѭӡLJLiP ViW Oj ngѭӡL ÿҧP Eҧo cho QKym giӳ YӳQJPөF ÿtch Fӫa QKym, ÿҧm Eҧo ÿӇ Fic
WKjnh viên KRjn WKjnh công viӋFÿ~ng thӡi Kҥn YjFychҩt lѭӧng tӕt. Ngѭӡi JLim Vit FNJQJÿҧm
Eҧo ÿӇsӵgiao tiӃp, phӕi hӧp, giӳa Fic WKjnh viên QKym SKhӧp vӟLYăQKRiQKym, vӟi Fic
quy tҳc, chuҭn mӵc Fӫa QKym. Ngѭӡi JLimVit SKҧLQJKLrPW~Fÿôi khi còn cҫQWӓUDP{SKҥP,
chuҭQPӵF, thҷng thҳn, không Uөt Uq. Ngѭӡi Qjy SKҧi FyNKҧQăQJSKit hiӋn vҩn ÿӅ, SKit hiӋn
nhӳQJÿLӅu lӋch chuҭn, chӋch hѭӟng, tìm ra sai sót, ... Yjkhông chҫQFKӯÿѭDYҩQÿӅUD. 1yi
ngҳn Jӑn, vai trzQj\ÿzi Kӓi NKҧQăQJFӫa mӝt quan ngӵsӱ. 1J˱LJySê
1JѭӡLJySêOjchuyên gia Ving kiӃn, Ving Wҥo Fӫa QKym. Ngѭӡi Qjy không bao giӡWKRҧPmn
vӟi nhӳng Fich Ojm Npm hiӋu TXҧ, Ojngѭӡi FyNKҧQăQJÿѭDUDFic ÿӅQJKӏtKD\ÿәi, FKӍnh sӱa.
Ngѭӡi Qjy SKҧi FyNKҧ QăQJQKұn biӃWÿѭӧc Fic nhѭӧF ÿLӇm, khiӃm khuyӃt trong công viӋc.
1KѭQJÿLӅu quan WUӑng nhҩt Ojngѭӡi Qjy SKҧi FyNKҧQăQJÿѭDUDÿѭӧc Fich Ojm mӟi, hiӋu TXҧ
KѫQ. Bҩt cӭai trong nKym FNJng FythӇÿҧm nhiӋm vai WUzQjy. 1Kym Fjng FynhiӅu ngѭӡi Fy
NKҧQăQJÿyng vai WUzngѭӡi Jyp êWKuKRҥWÿӝng Fjng FyhiӋu TXҧ. 1J˱LJLDRGFK
1JѭӡL JLDR GӏFK Oj “bӝ trѭӣng QJRҥi giao” Fӫa QKym. NhiӋP Yө Fӫa ngѭӡi giao Gӏch Oj tҥR
dӵng Yjduy WUu, SKit triӇn Fic mӕi quan hӋFӫa nhóm vӟi bên ngoài. Ngѭӡi giao Gӏch SKҧi hiӇu
U}nhu cҫu YjNKҧQăQJFӫa QKym vӅmһt quan hӋvӟi Fic tәchӭc, Fi nhân NKic. Ngѭӡi Qjy
SKҧi FyNKҧQăQJJLDo tiӃp tӕt, FyNKҧQăQJQJRҥi giao, FyNKҧQăQJQҳm bҳt, SKiQÿRin nhu cҫu 11
Fӫa ngѭӡi NKic. Ĉk\SKҧi Ojngѭӡi FKtn chҳn, ÿing tin cұy, không thӇOjngѭӡi bӝp chӝp, Qyi
QăQJ thiӃu suy QJKƭFKtn chҳn.
Ai FNJng FythӇÿyng vai WUzQjy, QKѭQJQKym trѭӣng nên Ojmӝt trong nhӳng ngѭӡLÿyng vai WUz Qjy.
1J˱Lkhích lệ, ÿộng viên
1JѭӡLNKtch lӋ, ÿӝng viênOjngѭӡi giӳYӳQJVӵOҥc quan, khích lӋVing Wҥo Fӫa nhóm. Ĉk\SKҧi
Ojngѭӡi Fytinh thҫn Oҥc quan, FyFich QKun, WѭGX\Wtch cӵc, Fyphong FiFKVLQKÿӝng, FyNKҧ
QăQJO{LFXӕn, ҧnh hѭӣng ÿӃn ngѭӡi NKic. Ngѭӡi Qjy cҫn FyNKҧQăQJÿѭDUDêkiӃn WK~Yӏ, Yj
nӃu FykhiӃu Kji hѭӟc WKu rҩt tӕt. Ĉk\FNJng SKҧi Ojngѭӡi biӃt lҳng nghe ngѭӡi NKic. Ĉk\Oj
ngѭӡi FyWѭGX\Wtch cӵc, nhìn các vҩQÿӅQKѭQKӳQJFѫKӝLÿәi mӟLÿҫ\WULӇQYӑQJFKӭNK{QJ
là nhӳQJWDLKRҥ. 6Ӂrҩt tӕt cho QKym nӃu QKym trѭӣng Ojmӝt trong nhӳng ngѭӡi FythӇÿҧm
nhұn vai WUzngѭӡLÿӝng viên, NKtch lӋ.
2.1.5.&iFJLDLÿRҥQKình thành nhóm
Theo Don Hellriegel và John W.Slocum, cic QKym SKit triӇQTXDQăPJLDLÿRҥn: +unh WKjnh,
[XQJÿӝt, Fӫng cӕ, KRҥWÿӝng, kӃt WK~c7.
Hình thành:
1Kym FythӇKunh WKjnh theo Fic Fich rҩt NKic nhau. &ic QKym FKtnh thӭc thѭӡQJÿѭӧc Kunh
WKjQKWUrQFѫVӣnhӳng quyӃWÿӏnh QjRÿyFӫa nhӳng ngѭӡi FyWUich nhiӋm trong tәchӭc Pj QKyPÿySKөc Yө.
7URQJJLDLÿRҥn Qjy Fic WKjnh viên QKym Fzn FKѭDTXHQELӃt nhau, FKѭDKLӇu U}Wtnh Fich Yj
NKҧQăQJFӫa nhau. +ӑFzn Uөt Uq, WKăPGznhau, YuthӃthѭӡng OjKӑNKpp Ntn, Fic mâu thuүn,
YuthӃ, FNJng tt khi bӝc lӝ. ;XQJÿột:
ӢJLDLÿRҥn Qjy Fic WKjnh viên QKyPÿmhiӇu nhau nhiӅXKѫQ, biӃWÿѭӧc Wtnh Fich YjNKҧQăQJ
Fӫa nhau, Kӑcӕgҳng tӵkhҷQJÿӏnh Punh trong QKym. +ӑFNJng bҳWÿҫu thӇhiӋn YjEҧo vӋFic
TXDQÿLӇm, PөFÿtch, SKѭѫQJSKip Ojm viӋc, WKyi quen ӭng xӱ, ... Fӫa Punh. Ngѭӡi ta FNJng Fy
thӇWҥo lұp Fic EqSKii.
Ĉk\OjJLDLÿRҥn nәra Fic mâu thuүn trong QKym.
&ic mâu thuүn Qjy FythӇFynhiӅu nguyên nhân NKic nhau. Ngѭӡi ta FythӇ[XQJÿӝt vӅlӧi tch,
vӅWtnh Fich, vӅÿӏa Yӏ, vӅvai WUzOmQK ÿҥo, vӅҧnh hѭӣng lên Fic WKjnh viên NKic. Ngѭӡi ta
FNJng FythӇmâu thuүn vӟi nhau vӅSKѭѫQJSKip Ojm viӋc.
Không FKӍnhӳng vҩn ÿӅbên trong QKym Ojm SKit sinh mâu thuүn giӳa Fic WKjnh viên, PjFҧ
nhӳng vҩn ÿӅbên QJRji QKym FNJng FythӇgây mâu thuүn giӳa Kӑ. Trong trѭӡng hӧp Qjy thұt ra
QKym FKӍOjQѫLPkXWKXүQÿy, vӕn Fytӯtrѭӟc, bӝc lӝra hoһFWăQJFѭӡQJKѫQPjthôi. Chҷng
Kҥn, hai ngѭӡi A YjB trong mӝWF{QJW\ÿDQJFng nhҳm ÿӃn mӝt chӭc Yөtrong công ty Yjcӕ
gҳng ORҥi trӯnhau. Khi công ty lұp mӝt QKym Ojm viӋc - không liên quan ÿӃn viӋc lӵa FKӑn
ngѭӡi cho chӭc Yөÿmnêu -WKuFҧA YjB ÿӅu tham gia QKym Qjy. .KLÿymâu thuүn Fӫa Kӑbӝc lӝ ra trong QKym. Củng cố:
ӢJLDLÿRҥn Qjy QKyPÿmÿӅUDÿѭӧc Fic chuҭn mӵc Fӫa Punh. &ic YӏWUt, vai WUztrong QKyPÿm
ÿѭӧc [iFÿӏnh. &ic WKjQKYLrQÿm, FythӇvӟi nhiӅu nhѭӧng bӝlүn nhau, WKRҧthuұQÿѭӧc Fic
vҩn ÿӅ liên quan ÿӃn lӧi tch, ҧnh hѭӣng, SKѭѫQJSKip Ojm viӋc, ... Giao tiӃp trong QKym trӣnên
7 NhiӅu Wic JLҧFKӍQyi ÿӃn bӕQJLDLÿRҥQÿҫu, WX\QKLrQÿmQyi ÿӃQJLDLÿRҥn Kunh WKjnh WKuFNJng cҫn Qyi ÿӃQJLDLÿRҥn
kӃt WK~c, hay tan UmFӫa QKym. 12
dӉGjng, hiӋu TXҧKѫQ. +ӑcӣi mӣKѫQWURQJYLӋc chia VҿêkiӃn. +ӑtôn WUӑng nhau Yjsҹn Vjng hӧp WiFKѫQ
HoạWÿộng trôi chảy:
Ĉk\OjJLDLÿRҥn QKym Ojm viӋc hiӋu TXҧnhҩt. /~c Qjy Fic WKjnh viên QKyPÿmKRjn WRjn chҩp
nhұn YӏWUt, vai WUzFӫa Punh YjFӫa Fic WKjnh viên NKic. 9ăQKRiQKyPÿmÿѭӧc Kunh WKjnh, Fic
êkiӃn, Ving kiӃn dӉGjQJÿѭӧcÿѭDUD, Fic WKjnh viên QKym không Fzn e Gq, giӳNӁvӟi nhau,
giao tiӃp trong QKym hiӋu TXҧ, QKym hӛtrӧnhau hiӋu TXҧtrong công viӋc.
Kết thúc:
Ĉk\OjJLDLÿRҥn kӃt WK~c sӵtӗn Wҥi Fӫa QKym. Thông thѭӡng QKym kӃt WK~c sӵtӗn Wҥi Fӫa Punh
khi KRjn WKjnh Fic công viӋc PjQyÿѭӧc lұp nên ÿӇthӵc hiӋn. 1Kym FNJng FythӇkӃt WK~c sӵ
tӗn Wҥi Fӫa Punh khi Qykhông vѭӧWTXDÿѭӧc nhӳng NKӫng KRҧng QjRÿy, chҷng KҥQQKѭPkX
thuүn không thӇJLҧi quyӃt giӳa Fic WKjnh viên, hoһc KRҥWÿӝng không hiӋu TXҧtrong thӡi gian Gji.
&ic Wic JLҧDon Hellriegel và John W.SlocumÿѭDUDVѫÿӗVDXÿk\YӅsӵSKit triӇn Fӫa QKym qua FiFJLDLÿRҥn8. ThҩWEҥL ӗLFӫD nhóm ThҩWEҥL ӵFKtQPX S ThҩWEҥL &KѭDFKtQPXӗL
Hình thành HӛQORҥQĈӏQKKình HoҥWÿӝQJ.ӃWWK~F không hiӋXTXҧ
Hình 1. Các giai ÿRҥQSKiWWULӇQFӫDQKyP
2.2. TәFKӭFQKyPOàm viӋFKLӋXTXҧ
2.2.1. LӵDFKӑQWKành viên nhóm
7Kjnh viên QKym cҫQÿѭӧc lӵa FKӑn theo nhӳng tiêu FKtnhҩWÿӏnh.
Tiêu chuẩQ ÿầu tiên OjSKҧi Fynhӳng NKҧ QăQJ WKӵc hiӋn nhiӋm Yө, hoһc Fic nhiӋm YөFӫa
QKym. ViӋc nhұn nhӳng ngѭӡi không FyNKҧQăQJWKӵc hiӋn Fic nhiӋm Yө, hoһc Fic phҫn Qjo
ÿyFӫa Fic nhiӋm YөFӫa QKym chҷng nhӳng không JL~p QKym trong công viӋc Fӫa Punh, Pj
Fzn Wҥo ra Jinh nһng không cҫn thiӃt. 1Kym Fic kiӃn WU~FVѭ, NӻthuұWYLrQÿӗhӑD, NӻVѭ[k\
dӵng vӟi nhiӋm YөthiӃt kӃmӝt khu QKjcao tҫng VӁkhông thӇnhұn Yjo QKym Punh Fic cҫu WKӫ
8 Organizational behavior/Don Hellriegel và John W.Slocum. 1Kym sinh viên KT28 khoa Kinh TӃĈ+4*73.HCM
Gӏch.- Thomsom - South - Western, 2004, tr.203. 13
EyngÿiYuFic cҫu WKӫQjy không JL~Sÿѭӧc QKym, KѫQWKӃnӳa, sӵtham gia Fӫa anh ta FythӇ
OjPWăQJWKrPWKӡi gian hӝi Kӑp, Fҧn trӣcông viӋc Fӫa Fic WKjnh viên NKic Fӫa QKym.
NӃXÿѭӧc lӵa FKӑn mӝt sӕtrong mӝt tұp hӧp ngѭӡi FөthӇQjRÿyYjo QKym WKucҫQѭXWLrQNKҧ
QăQJ FKX\rQP{Q SKhӧp. Không nên Yuthҩy Wtnh Fich, TXDQ ÿLӇm sӕng Fӫa ngѭӡi QjR ÿy
không SKhӧp vӟi Punh (ngѭӡi tuyӇn FKӑn) PjJҥt anh ta ra, FKӑn ngѭӡi NKic. Trong trѭӡng
hӧp Qjy ngѭӡi tuyӇn FKӑn SKҧi biӃt vѭӧt qua FKtnh Punh. Câu Qyi Fӫa ngѭӡL[ѭD³QJӵa hay WUii
chӭng” FKtnh OjGng cho nhӳng trѭӡng hӧp Qjy. &ic ông vua, hay rӝng ra OjFic QKjTXҧn Oê,
Fic QKjtuyӇn FKӑn SKҧi êthӭc ÿѭӧc rҵng nhӳng ngѭӡi JLӓi chuyên môn nhiӅu khi FyWtnh NKt
không Eunh thѭӡng -ÿyFythӇFKӍOjtheo con mҳt Fӫa ngѭӡi Eunh thѭӡng. 1KѭQJFKӑn KӑWKu
VӁFylӧLFKRÿҩt nѭӟc, cho công viӋc. &zn ngѭӧc Oҥi, nӃu FKӍÿLWum nhӳng ngѭӡi hӧp vӟi Punh
theo kiӇu WKөÿӝng, Eҧo Junghe nҩy, thұm FKthay Qӏnh nӑW, ... WKuFythӇOjm Kӓng công viӋc.
Tiêu chuẩn thứ haiOjFytinh thҫn hӧp Wic vӟi Fic WKjnh viên NKic trong công viӋc.
Mӝt ngѭӡi FykKҧQăQJOjm viӋc tӕW QKѭQJNK{QJFytinh thҫn hӧp Wic vӟi ngѭӡi NKic trong
công viӋc không thӇOjWKjnh viên tӕt Fӫa QKyPÿѭӧc, YuQKѭÿmQyi ӣtrên, công viӋc Fӫa QKym
không SKҧi OjSKpp cӝng Fic công viӋc Fӫa Fic WKjnh viên Fӫa Qy, PjOjmӝt tәhӧp hӳXFѫFic
công viӋFÿy. &ic huҩn luyӋn viên EyQJÿiVӁORҥi nhӳng cҫu WKӫJLӓLQKѭQJNK{QJELӃt Fich
hoһc không muӕn phӕi hӧp vӟi Fic cҫu WKӫ NKiFWURQJ ÿӝi. &y nhӳng sinh viên JLӓL QKѭQJ
không FKӏu hӧp Wic vӟi Fic Eҥn NKic FNJng thѭӡng EӏFic sinh viên NKic WUinh không mӡi Yjo QKym Kӑc tұp Fӫa Punh.
Các tiêu chuҭQÿiQKJLiNKҧQăQJOàm viӋFQKyPPjtiӃn VƭM.Ballot thuӝFWUXQJWkPWѭYҩQ
viӋFOàm ӣ0DVVDFKXVHWÿѭDUDVDXÿk\JL~p ta hiӇu thêm vӅnhӳQJÿzi KӓLÿӕi vӟi WKjnh viên QKym.
“Có 15 tiêu chuҭQÿӇÿiQKJLiNKҧQăQJOàm viӋFWKHRQKyP
1. Lòng tin: BҥQFyWLQWѭӣQJYào khҧQăQJKRàn thành công viӋFFӫDÿӗQJQJKLӋSNK{QJ"
2. Bình tƭQK Trong thӡL JLDQ Y{Fùng gҩSU~W EҥQFy NKҧ QăQJJLҧL TX\ӃWWình huӕQJPӝW cách bình tƭQKNK{QJ"
3. Tôn trӑQJ Ý kiӃQ FӫD ÿӗQJ QJKLӋS Fy ÿѭӧF EҥQ TXDQ WkP NK{QJ" %ҥQ Fy U~W UD ÿѭӧF
nhӳQJêWѭӣQJFӫDEҧQWKkQWӯQKӳQJêNLӃQÿy"
4. HӧSWiF KhҧQăQJKRà nhұSFӫDEҥQQKѭWKӃQào vӟLÿӗng nghiӋSWӯQKӳQJOƭQKYӵFNKҧ
QăQJWKұPFKtTXӕFWӏFKNKiFQKDX"
5. Tә FKӭF Bàn làm viӋF FӫD EҥQFy JӑQ Jàng không? BҥQ Fy Oàm viӋF WKHR NӃKRҥFK ÿã vҥFK"
6. KhҧQăQJOàm viӋFGѭӟLiSOӵFBҥQFySKiWKX\ÿѭӧFWӕWQKҩWNKҧQăQJNKLOàm viӋFGѭӟL áp lӵFNK{Qg?
7. KhҧQăQJJLDRWLӃSBҥQWKtFKWLӃS[~FYӟLQKLӅXQJѭӡL"%ҥQOX{QOX{QWKXK~WÿѭӧFVӵ
chú ý cӫDPӑLQJѭӡLWURQJPӑLFkXFKX\ӋQ
8. KhҧQăQJNLӇPVRiWWình huӕQJKhi mӝWWình huӕQJQJRài dӵNLӃQ[ҧ\UDEҥQOX{QOX{Q
ÿѭDUDÿѭӧFQKӳQJEѭӟFFҫQWKLӃWÿӇJLҧi quyӃW
9. KhҧQăQJWKX\ӃWSKөFBҥQFyÿѭDUDÿѭӧFQKӳQJOêOӁ WKtFKKӧS ÿӇEҧRYӋêNLӃQFӫD mình?
10. LҥFTXDQBҥQFyOX{QWLQUҵQJPình có khҧQăQJWìm ra giҧLSKiSNKL³EӏGӗQÿӃQFKkQ WѭӡQJ´"
11. Trách nhiӋPBҥQOX{QVҹQVàng tiên phong cho viӋFFKXQJ"
12. Kiên trì: Khi công viӋFÿình trӋEҥQVӁFӕJҳQJWLӃSWөFÿѭӧFEDROkX"
13. QuyӃWWkPBҥQVӁSKҧQӭQJQKѭWKӃQào khi kӃWTXҧNK{QJÿѭӧFQKѭPRQJPXӕQ"TӯEӓ
hay tìm mӝWKѭӟQJJLҧLTX\ӃWNKiF
14. Nhҥ\EpQBҥQFyGӵWtQKÿѭӧFQKӳQJWình huӕQJNKiFQKDXFyWKӇ[ҧ\UDtrong công viӋF"
BҥQFyNKҧQăQJJLҧLTX\ӃWOLQKKRҥWQKӳQJWình huӕQJÿyNK{QJ" 14
15. LҳQJQJKHBҥQNK{QJQJҳWOӡLÿӗQJQJKLӋSNKLKӑÿDQJPXӕQÿѭDUDý kiӃQ"%ҥQFyOX{Q
khuyӃQNKtFKPӑLQJѭӡLÿѭDUDý kiӃQFӫDULêng mình?”9
2.2.2. ChӑQQKyPWUѭӣQJ
1Kym trѭӣng FythӇdo tәchӭc WKjnh lұp QKym FKӍÿӏnh, FythӇdo Fic WKjnh viên trong QKym
bҫu FKӑn. 1KѭQJGQKym trѭӣQJÿѭӧc FKӑn bҵng Fich Qjo WKuFNJng SKҧi WKRҧPmQÿѭӧc mӝt sӕyêu cҫu.
&NJng Ojmӝt WKjnh viên QKym, nên nhӳQJÿLӅXÿmQyi trong Pөc 2.2.1 FNJQJÿ~QJÿӕi viӋc FKӑn
QKym trѭӣng. 1JRji ra, QKym trѭӣng Oj ngѭӡi OmQK ÿҥo QKym trӵc tiӃp (trӯ SKL ÿy Oj QKym
trѭӣng FKӍtrên danh QJKƭa), YuthӃSKҧi Ojngѭӡi Fytӕchҩt OmQKÿҥo.1Kym trѭӣng SKҧi FyWtnh
Fich quyӃWÿRin, NKҧQăQJUD TX\Ӄtÿӏnh nhanh, Fy tinh thҫn FKӏu WUich nhiӋm vӟi Fic quyӃt
ÿӏnh Fӫa Punh. 1Kym trѭӣng SKҧi biӃt lҳng nghe, không Fyphong FiFKÿӝFÿRin. 1Kym trѭӣng
SKҧi OjngѭӡiFyWUich nhiӋm cao. Rҩt nhiӅu QKym sinh viên KRҥWÿӝng không hiӋu TXҧYuOêdo
QKym trѭӣng Fӫa Kӑkhông Fytinh thҫn WUich nhiӋm cao.
1KyPWUѭӣQJFҫQOãnh ÿҥRQKyPPӝWFiFKGkQFKӫ1KyPWUѭӣQJFҫQWҥRÿLӅXNLӋQÿӇFҧQKyP
tham gia phát biӇXê NLӃQEàn bҥF FiFYҩQÿӅQJKHê NLӃQFiF WKành viên khác trong nhóm
(ngay cҧNKLêNLӃQÿyWUiLêPình).
Phong cách lãnh ÿҥRÿӝFÿRiQFKӍFyOӧLFKRF{QJYLӋFWURQJPӝWVӕWUѭӡQJKӧSKãn hӳXYà khi
QKyPWUѭӣQJFyNKҧQăQJFNJQJQKѭNLQKQJKLӋPYѭӧW[DVRYӟLFiFWKành viên khác cӫDQKyP
Tuy nhiên ngay cҧWURQJWUѭӡQJKӧSQày thì cách lãnh ÿҥRÿyFNJQJNK{QJOàm cho nhóm phát
triӇQWӕWYì các thành viên khác sӁNK{QJÿѭӧFWKӱWKiFK³NK{QJÿѭӧFKӑF´Yà vì thӃNK{QJ
QkQJFDRÿѭӧFWUình ÿӝ
NhómWUѭӣQJSKҧLJLDRF{QJYLӋFFKRFiFQKyPYLên mӝWFiFKUõ ràng: công viӋFFөWKӇWKӡL
hҥQKRàn thành, nguӗQOӵFÿӇJLҧLTX\ӃWF{QJYLӋFÿySKӕLKӧSYӟLDLÿӇJLҧLTX\ӃWFKӃÿӝEiR
cáo tiӃQÿӝ.
Khi giao công viӋFFKRFiFQKyPYLrQQKyPWUѭӣQJFyWhӇOàm theo mӝWWURQJFiFWLêu chí sau: Xung phong nhұQ.
Phù hӧSYӟLNKҧQăQJ.
ĈӇWKӱWKiFKÿào tҥRKXҩQOX\ӋQWKêm.
1JѭӡLWDWKѭӡQJ[XQJSKRQJQKұQOàm mӝWYLӋFQjRÿyYì nhӳQJOêGRQKѭthͱQKW, có hӭQJ
thú vӟLF{QJYLӋFÿythͱKDL, có tinh thҫQWUich nhiӋPFDRVҹQVàng nhұQF{QJYLӋFNKyNKăQ
QKѭӡQJ YLӋF GӉ KѫQ FKR EҥQ Eq ÿӗQJQJKLӋS thͱ ED muӕQWKӱ WKiFK Pình, muӕQ KӑF KӓL
thêm, rèn luyӋQWKêm; thͱW˱ nhұQ Yì ÿyOjF{QJYLӋFGӉOàm so vӟLFiFF{QJYLӋFNKiFthͱ
QăP vì nhӳQJOӧLtFKYұWFKҩW gҳQOLӅQYӟLF{QJYLӋFÿy
1KyPWUѭӣQJFKӍQên giao viӋFFKRQJѭӡL[XQJSKRQJYì lý do thӭQKҩWKRһFWKӭEDQêu trên
ÿk\.KLQJѭӡLWDKӭQJWK~YӟLF{QJYLӋFWKì ngѭӡLWDFyNKҧQăQJYѭӧWTXDQKLӅXNKyNKăQ
thұPFKtYѭӧWTXDFKtQKPình, nhӡWKӃKRàn thành tӕWF{QJYLӋF7X\QKLên, cNJQJFҫQOѭuêÿӃQ
khҧ QăQJJLҧL TX\ӃWQKLӋP Yө FӫDQJѭӡL [XQJSKRQJ 1JѭӡLWD Fy KӭQJWK~ QJѭӡL WD VӁFӕ
gҳQJQKѭQJQӃXPӭFÿӝNKyNKăQFӫDF{QJYLӋFYѭӧWTXi[DNKҧQăQJFӫDQJѭӡLWDWKì cNJQJ không nên giao viӋF
NӃXѭXWiên lӟQQKҩWOà hoàn thành tӕWF{QJYLӋFWKì giao viӋFFKRQJѭӡLFyNKҧQăQJSKù hӧSOà
FiFKOjPÿ~QJQKҩW, QrQÿѭӧFѭXWLrQ. Chҷng Kҥn, mӝt QKym sinh viên thӵc hiӋn ÿӅWji nghiên
cӭu khoa Kӑc nên phân công WKjnh viên FyNKҧQăQJJLDRWLӃp tӕt, Fyxe Piy ÿӇÿLOҥi, tiӃn Kjnh
SKӓng vҩQVkXDLÿyPjQKym cҫn. Nên phân công nhӳng ngѭӡi cҭn thұn FKӏu WUich nhiӋm nhұp
9 http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang lam viec nhom/78549 cac tieu chuan danh gia kha nang lam viec nhom.html 15
dӳliӋu Yjo Piy Wtnh, ... Tuy nhiên, vì khҧQăQJFӫDFiFWKành viên trong nhóm là khác nhau, có
QJѭӡL JLӓL, có kinh nghiӋP KѫQ Yj Fy QJѭӡLNKiF NK{QJ JLӓL EҵQJ NK{QJ Fy NLQKQJKLӋP
bҵQJQên nӃXOX{QOX{QJLDRYLӋFWKHRFiFKQày thì sӁWKLӃXF{QJEҵQJ7URQJWKӵFWӃFyQKLӅX
QJѭӡLOãnh ÿҥRJLDRYLӋFWKHRNLӇXQj\VDXNKLQJѭӡLQjRÿyNK{QJKRjQWKjQKWӕWF{ng viӋF
ÿѭӧFJLDRYài lҫQWKì không giao viӋFFKRQJѭӡLÿyQӳDFKӍJLDRFKRQKӳQJDL³ÿѭӧFYLӋF´
hұX TXҧOà tҥRUD KLӋX ӭQJ ³QѭӟFFKҧ\ FKӛ WUNJQJ´ DLFjQJOjP ÿѭӧF YLӋF WKì càng phҧLOàm nhiӅXYLӋF
MөFÿtFKÿào tҥRUèn luyӋQWKêm cho các thành viên trong nhóm cNJQJÿòi hӓLSKҧLJLDRYLӋF
cho nhӳQJWKành viên có khҧQăQJFKѭDSKKӧSYӟLF{QJYLӋF&iFKOàm tӕWQKҩWӣÿk\Oà giao
cho hӑOàm viӋFYӟLVӵNèm cһSKѭӟQJGүQJL~SÿӥFӫDPӝWKRһFPӝWVӕWKành viên khác có
kinh nghiӋPNKҧQăQJKѫQ 1ӃXÿLӅXNLӋQQKkQOӵFNK{QJFKRSKpSEҳWEXӝFSKҧLJLDRFKR
WKjQKYLrQÿDQJFҫQKXҩQOX\ӋQOàm viӋFPӝWFiFKÿӝFOұSWKì nhóm trѭӣQJWUӵFWLӃSKRһFJLDR
cho thành viên khác có khҧQăQJYà kinh nghiӋPWURQJQKyPSKҧLWKѭӡQJ[X\ên kiӇPWUDJL~S
tháo gӥNKyNKăQFKRKӑ
1KyPWUѭӣQJSKҧLJLDRF{QJYLӋFFKRFiFQKyPYLên mӝWFiFKF{QJEҵQJ&ҫQWUiQKWình trҥQJ
FyQJѭӡLÿѭӧFEӏJLDRUҩWQKLӅXF{QJYLӋFFyQJѭӡLNKiFOҥLÿѭӧFEӏJLDRUҩWtWF{QJYLӋF*LDR
công viӋFQKѭYұ\Oàm lãng phí nguӗQQKkQOӵFOãng phí thӡLJLDQFӫDQKyPGRQKӳQJQJѭӡL
ít viӋFSKҧLFKӡQKӳQJQJѭӡLQKLӅXYLӋFNpRGài thӡLJLDQKRàn thành công viӋF9LӋFWKLӃX
công bҵQJQKѭYұ\Fòn khiӃQFKRFiFWKành viên nhóm so bì, tӏQҥQKQKDXOLên kӃWQKyPNKy
ÿҧPEҧRÿѭӧFYà gây nên hұXTXҧOӟn cho công viӋFFӫDQKyP
1KyPWUѭӣQJ- và cҧFiFWKành viên có khҧQăQJNLQKQJKLӋPFDRQKҩWWURQJQKyP-, không
ÿѭӧFEDRELӋQOàm thay công viӋFFӫDFiFWKjQKYLrQNKiF/jPQKѭYұ\FyQKLӅXKұXTXҧWDL
hҥL+ұXTXҧÿҫXWLên là công viӋFWKӵFKLӋQFhұPNpPFKҩWOѭӧQJYì không sӱGөQJKӃWQJXӗQ
lӵF+ұXTXҧWKӭKDLOà làm nҭ\VLQKWkPOêӹOҥLӣQKӳQJQJѭӡLÿѭӧFOàm hӝ+ұXTXҧWKӭEDOà
làm cho nhӳQJQJѭӡLQKyPWUѭӣQJKD\QKyPYLên có khҧQăQJNLQKQJKLӋPQêu trên bӏTXi
tҧLPӋWPӓLYà còn sinh ra so bì. Và còn hұXTXҧNKiFQӳDOà nhӳQJWKjQKYLrQÿѭӧFKD\Eӏ
làm hӝF{QJYLӋFVӁNK{QJFyFѫKӝLKӑFKӓLUèn luyӋQWKêm.
Trong ÿӅWài nghiên cӭX³VQÿOàm viFQKyPFDVLQKYLên khoa Kinh t- LuW” WUѭӡQJĈҥL
hӑF4XӕFJLD73+ӗ&Kt0LQK FyÿѭD ra mӝWVӕPLQKKӑDYӅFiFKOàm viӋFFӫDWUѭӣQJQKyP
³+ѭѫQJ Ĉ+ .+;+19 FҧP WKҩ\ WKұW [XL [ҿRNKL SKҧL Fùng nhóm vӟL PӝW QKyP WUѭӣQJ
“quá giӓL´ 1KyPWUѭӣQJFӫD +ѭѫQJYӯDKӑF YӯDOàm nên có kinh nghiӋPWKӵF WӃYӅ QJành
ÿDQJKӑF.KLSKkQQKyPPһFFKRFác thành viên khác gӱLH-mail, gӑLÿLӋQÿӇELӃWNӃKRҥFK
làm viӋFF{WUѭӣQJQKyPFKҷQJQyLPӝWOӡLĈӃQQJày nӝSEài, chӍQJKHWUѭӣQJQKyPQyLQJҳQ
gӑQ%ài này chҧFyJì nên tӟOjPOX{QFKRÿӥPҩWWKӡLJLDQ
“CҧKӑFNǤOàm viӋFQKyPFQJQKDXQKѭQJFiFWKjQKYLrQNKiFFKѭDEDRJLӡOLên lҥFÿѭӧFYӟL
bҥQҩ\ĈӃQQJày cuӕLFùng bұQTXiNK{QJFyWKӡLJLDQOàm mӟLFKLDYLӋFFKRQJѭӡLNKiF7ҩW
cҧGREҥQҩ\VҳS[ӃSYà quyӃWÿӏQKFKҷQJW{QWUӑQJêNLӃQFӫDDLFҧ&yWKӇEҥQҩ\TXiJLӓLUӗL
QKѭQJFiFWKjQKYiên khác cҫQSKҧLKӑFFKӭ´-+ѭѫQJNK{QJJLҩXQәLVӵEӵFPình”10.
³9kQ.KDQKPDQJGDQKQKyPWUѭӣQJWURQJVXӕWQKӳQJQăPQJӗLWUên giҧQJÿѭӡQJF{NKi³ÿҳW
hàng” vì ai cNJQJPXӕQOàm viӋFWURQJQKyPFӫD.KDQKĈѫQJLҧQKӑFKӍFҫQ³QpP´Eài cho
Khanh, cô sӁ lo biên tұSWӯ$ - =QKѭWKӃ WKì ai chҧPXӕQOjPFQJ1KѭQJÿӃQNKLÿLOàm,
Khanh mӟL³Yӥ´UDUҵQJ³{P´KӃWSKҫQYLӋFFӫDQJѭӡLNKiFOà “dҥL´9ì ÿ{LNKLFyQKӳQJYҩQ
ÿӅWKXӝFYӅFKX\ên môn, mình muӕQ³{P´QKѭQJOҥLNK{QJKLӇXÿDQJ³{P´FiLJì, tҩWGүQÿӃQ
10 http://eva.vn/oai oam/teamwork sinh vien lam noi oai oam.html 16
hӓQJYLӋF³WKұPFKtQJѭӡLWDWKҩ\Pình nhiӋWWình thì lҥLFàng hӳQJKӡWUѭӟFQKLӋPYөÿѭӧF
phân”, Khanh bӭF[~F´11
Kinh nghiӋPFӫDQKӳQJQJѭӡLWKDPJLDKRҥWÿӝQJQKyPQKLӅXFKRELӃWÿӕLYӟLQKyPWUѭӣQJWKì
ÿLӅXTXDQWUӑQJQKҩWOà biӃWFiFKÿLӅXKòa các quan hӋWURQJQKyPĈӇOjPÿѭӧFÿLӅXQày thì
QKyPWUѭӣQJNK{QJQKҩWWKLӃWOjQJѭӡLJLӓLFKX\ên môn nhҩWQKѭQJSKҧLOjQJѭӡLF{QJEҵQJ
chính trӵFFyEҧQOƭQKYà hiӇXELӃWYӅWUình ÿӝWtQKFiFKWkPOêFӫDWҩWFҧFiFWKành viên khác.
Ngoài viӋFNiӇPWUDÿӕFWK~FFiFQKyPYLên làm viӋFQKyPWUѭӣQJFòn phҧLELӃWFiFKNKtFKOӋ
ÿӝQJYLên các nhóm viên trong các thӡLÿLӇPNKyNKăQFӫDULêng hӑKRһFWKӡLÿLӇPNKyNKăQ
cӫDFҧQKyP1ӃXQKyPWUѭӣQJWӓWKiLÿӝELTXDQEX{QJ[X{LNKLJһSNKyNKăQWKì sӁFKҷQJFy
ai trong nhóm có thӇYӵFGұ\WLQKWKҫQFӫDQKyPÿѭӧF
+Rjn WKjnh tӕt công viӋc Fӫa mӝt QKym trѭӣng OjviӋc rҩt NKy. KӃWTXҧQghiên cӭu vӅvҩn ÿӅ
Ojm viӋc QKym Fӫa sinh viên khoa Kinh tӃĈ+4*73+&0FKRthҩ\ rҵng FKӍFygҫn 50% sinh
viên khoa Qjy Kji Ozng vӟi QKym trѭӣng Fӫa Punh12. &yOӁFNJng FKtnh YuÿLӅu Qjy nên FKӍFy
18% sinh viên khoa Kinh tӃĈ+4*73.HCM muӕn Ojm QKym trѭӣng trong Fic QKym Kӑc tұp
Fӫa Punh, mһc GFyÿӃn 65% muӕn OjmWKjnh viên Wtch cӵc.13
NӃu QKym WuPÿѭӧc ngѭӡi FythӇÿҧm nhұQÿѭӧc nhiӅu vai WUztrong sӕFic vai WUzÿmphân Wtch
ӣPөc 2.1.4WKuQKym VӁgһp rҩt nhiӅu thuұn lӧi trong công viӋc.
2.2.3. ;iFÿӏQKmụFÿích cӫDQKyP
&ic WKjnh viên QKym SKҧi biӃt U}PөFÿtch Fӫa QKym Punh. Không biӃt U}PөFÿtch WKuQKym
Ojm viӋc FNJng giӕQJQKѭQJѭӡLÿLÿѭӡng không biӃt PuQKÿDQJÿӏQKÿLÿkX. 0өFÿtch FKtnh Oj
FiLÿӏnh hѭӟng cho WRjn bӝKRҥWÿӝng Fӫa nhym, TX\ÿӏnh Fic nhiӋm YөPjQKym VӁthӵc hiӋn.
1yFNJng OjFii liên kӃt Fic WKjnh viên Oҥi WKjnh QKym.
0өFÿtch Fӫa QKym FythӇÿѭӧc tәchӭc hay Finhân lұp ra QKym [iFÿӏnh sҹn tӯtrѭӟc. Trѭӡng
hӧp Qjy hay [ҧy ra vӟi Fic QKym FKtnh thӭc. 0өFÿtch Fӫa QKym FNJng FythӇdo mӝt sӕhoһc
WRjn bӝFic WKjnh viên QKym [iFÿӏnh. Trѭӡng hӧp Qjy thѭӡng [ҧy ra vӟi Fic QKym phi FKtnh thӭc.
0өFÿtch SKҧi U}Ujng YjNKҧthi.
Các thành viên nhóm cҫQELӃWPөFÿtFKFӫDQKyPQJD\NKLWKDPJLDYào nhóm, hoһFFKұPQKҩW
là tҥLEXәLKӑSÿҫXWLên cӫDQKyP
2.2.4. ;iFÿӏQKFiFFKXҭQPӵFFӫDQKyP
ĈӇQKym FythӇOjm viӋc hiӋu TXҧWKunhҩWÿӏnh nhóm SKҧi ÿӅra Fic chuҭn mӵc Fӫa Punh.
ChuҭQPӵFFӫDQKyPOà hӋWKӕQJFiFTX\WҳFOjm viӋc, ӭng xӱ, hay khuôn mүu Kjnh vi Pj
QKyPÿzi KӓLÿӕLYӟLPӛLWKành viên. Chuҭn mӵc QKyPÿyQJYDLWUò phѭѫQJWLӋQTXDQWUӑQJ
nhҩWÿLӅXFKӍQKKành vi cӫDFiFWKành viên trong quan hӋWiFÿӝQJWѭѫQJKӛJLDRWLӃSQKyP.
Chҷng Kҥn QKyPTX\ÿӏnh mӝt quy WUunh bҳt buӝc trong viӋc thông Eio tin tӭc cho nhau Fӫa Fic
WKjnh viên QKym. .KLÿyquy WUunh Qjy Ojmӝt chuҭn mӵc Fӫa QKym. &NJng vұy, TX\ÿӏnh vӅ
khen thѭӣng YjNӹluұt Fӫa QKym FNJng Ojmӝt chuҭn mӵc Fӫa QKym. 11 Theo ViӋW1DP1HW
12 VQÿOàm viFQKyPFDVLQKYLên khoa Kinh t- LuW(TiӇXOXұQP{QKӑF3KѭѫQJSKiSQJKLrQFӭXNKRDKӑF/ê
NgӑF+ҥQKĈRàn QuӕF+X\Yà nhӳQJQJѭӡLNKiF….-TP HCM, 2009.- tr 45. 13 Theo ViӋW1DP1HW. 17
1Kym VӁOjm viӋc tӕt nӃu Fic chuҭn mӵc U}Ujng, dӉhiӇXÿӕi vӟi tҩt FҧFic WKjnh viên.
Các chuҭQPӵFQKyPÿѭӧFÿӅUDWKLӃWOұSEҵQJPӝWWURQJFiFFRQÿѭӡQJVDXÿk\
ĈѭӧFÿҥLGLӋQFѫTXDQTXҧQOêYà cNJQJOà tәFKӭFWKành lұSQKyPOұSUD
Ĉk\OjWUѭӡQJKӧSUҩWKD\JһSYӟLFiFQKyPF{QJYLӋFGRFiFFѫTXDQtәFKӭFdoanh nghiӋS
lұSQên. Ӣÿk\FKXҭQPӵFÿѭӧFFҩSWUên ban hành, vì thӃFiFQKyPYLrQFy[XKѭӟQJW{QWUӑQJ
tuân thӫ WӕW1KӳQJFKXҭQPӵF Qày rҩW SKù hӧSYӟLKӋ WKӕQJTXҧQ OêFKXQJFӫD FѫTXDQWә
chӭFcông ty, vì thӃQKyPVӁWKXұQWLӋQKѫQNKLJLDRWLӃSYӟLFiFQKyPKRһFÿѫQYӏNKiFWKXӝF
cùng FѫTXDQtәFKӭFGRDQKQJKLӋS7X\QKLên loҥLFKXҭQPӵFQày có thӇNK{QJKRàn toàn
thích hӧSYӟLWtQKFKҩWÿòi hӓLFӫDF{QJYLӋFFӫDQKyPYjÿһFELӋWOà nhiӅXNKLNK{QJSKù hӧS
vӟLWtQKFiFKWKyLTXHQFӫDFiFWKjQKYLrQWURQJQKyPĈLӅXQày làm cho các thành viên nhóm
có thӇWKҩ\EӏWUyLEXӝF
1KyPWUѭӣQJÿӅUDFiFFKXҭQPӵF
ĈLӅXQj\WKѭӡQJFKӍ[ҧ\UDYӟLFiFQKyPFKtQKWKӭF1ӃXQKyPWUѭӣQJOjQJѭӡLFyX\WtQFy
khҧQăQJFKX\ên môn và kinh nghiӋPOàm viӋFYѭӧWWUӝLKѫQKҷQVRYӟLFiFWKành viên khác
cӫDQKyPWKì các chuҭQPӵFQày sӁÿѭӧFWXkQWKӫWӕW7URQJFiFWUѭӡQJKӧSkhác, chuҭQPӵF
ÿѭӧFÿӅUDQKѭWKӃQày sӁNK{QJÿѭӧFWXkQWKӫQJKLrPW~F+ѫQQӳDQyFNJQJJk\Qên cҧPJLiF
trói buӝFÿӕLYӟLFiFWKành viên khác trong nhóm và có thӇWҥRQên tâm lý phҧQÿӕLQJҫP
1KyPWUѭӣQJFùng mӝWVӕWKành viên bàn bҥFÿӅUD
Uy tín cӫDFiF FKXҭQPӵFQày cNJQJ JLӕQJQKѭ WUѭӡQJKӧSWUên, nӃXQKѭVӕOѭӧQJFiF WKành
viên cùng bàn bҥFYӟLQKyPWUѭӣQJFKӍFKLӃPPӝWWKLӇXVӕtWӓLWURQJQKyP7URQJWUѭӡQJKӧS
sӕWKành viên này chiӃPÿDVӕWURQJQKyPWKì nó giӕQJQKѭFáFKÿӅUDFKXҭQPӵFGѭӟiÿk\
ChuҭQPӵFGRWҩWFҧFiFWKành viên bàn bҥFWKҧROXұQYjÿӅUD
&ic WKjnh viên không nhӳng Win WKjnh Fic chuҭn mӵF ÿy Pj FzQ ÿѭӧc tham gia xây dӵng
chuҭn mӵc FNJQJQKѭJyp êkiӃQÿLӅu FKӍnh Qy. Sӵtham gia Fӫa Fic WKjnh viên Yjo viӋc [ic
ÿӏnh Fic chuҭn mӵc QKym ҧnh hѭӣng rҩt lӟn ÿӃn sӵtuân WKӫFic chuҭn mӵFÿy. .KLÿѭӧc tham
gia xây dӵng hoһc/YjJyp êkiӃQÿLӅu FKӍnh chuҭn mӵc, Fic WKjnh viên VӁFҧm thҩy Fic chuҭn
mӵFÿyOjFӫa FKtnh Kӑ, không SKҧi do ngѭӡi NKic iSÿһt. ĈLӅu Qjy Ojm cho Kӑtuân WKӫchuҭn mӵc mӝt Fich tӵJLic.
&ic WKjnh viên bҳt buӝc SKҧi tuân WKӫFic chuҭn mӵc QKym. SӵSKөFWùng các chuҭQPӵFFӫD
nhóm phөWKXӝFvào các yӃXWӕ
* Sӵhӧp OêFӫa Fic chuҭn mӵc. * SӭFpSFӫDQKyP.
* SӵNLӇPWUDYà bҳWEXӝFSKҧLWKLKành cӫDQKyP.
* Sӵtham gia [iFÿӏnh chuҭn mӵc QKym Fӫa Fic WKjnh viên.
ViӋFÿӅUDFKXҭQPӵFUõ ràng, hӧSOêÿҫ\ÿӫҧQKKѭӣQJUҩWOӟQÿӃQKLӋXTXҧKRҥWÿӝQJQKyP
&K~QJWDWKѭӡQJQJKHÿӃQKLӋXTXҧOàm viӋFQKyPUҩWFDRFӫDQJѭӡL1KұW%ҧQĈLӅXQày là sӵ
thұW4XDNLQKQJKLӋPFӫDQKӳQJQJѭӡLÿã tӯQJOàm viӋFQKyPYӟLQJѭӡL1KұWYjQJѭӡLFiF
QѭӟFNKiFQӳDWDWKҩ\YLӋFÿѭDUDFiFFKXҭQPӵFÿҫ\ÿӫYà tuân thӫFK~QJFӝQJYӟLYLӋFJLDR
tiӃSKLӋXTXҧFKtQKOà cái tҥRQên sӵNKiFELӋW7URQJVӕFiFFKXҭQPӵFQJѭӡLWDÿһFELӋWFK~ê
ÿӃQ TX\WUình làm viӋFFKӃ ÿӝ EiRFiR OLên lҥF Eàn bҥF ĈLӅX Qày thӇKLӋQ Uõ qua quy tҳF
HouRenSou cӫDQJѭӡL1KұW
Quy tF+RX5HQ6RXOà gì ?
7UѭӟFKӃWFyWKӇKLӇX+RXUHQ6RXOà quy tҳFJLDRWLӃSFѫ
bҧQJLӳDFiFWKành viên trong nhóm.
Hou ( ) là viӃWWҳWFӫD Houkoku ( ) : có nghƭDOà báo cáo. 18
Ren ( ) là viӃWWҳWFӫD Renraku ( ) : có nghƭDOà liên lҥF
Sou ( ) là viӃWWҳWFӫD6RXGDQ ( ): có nghƭDOà bàn bҥF
Có thӇWKҩ\+RXUHQ6RXÿѫQJLҧQOà : Báo cáo – Liên LҥF– Bàn BҥF
+RXUHQ6RXQK˱WKQào ?
Báo cáo (Houkoku - ):
Khi gһSWình huӕQJNKyNKăQQJD\OұSWӭFEiRFiRFKRQJѭӡLOãnh ÿҥRFyTXDQKӋJҫQQKҩW
(trong nhóm thì trӵFWLӃSOãnh ÿҥROjQKyPWUѭӣng).
Báo cáo ngҳQJӑQWình huӕQJÿDQJJһSSKҧL tình trҥQJFӫDYҩQÿӅ
+ѭӟQJJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅÿDQJJһSSKҧLÿang xӱOêQKѭWKӃQào, xӱOêÿӃQÿkX«1ӃXFy
nhiӅXKѭӟQJ JLҧLTX\ӃWWKì báo cáo lҥLÿӇ FҩSWUên lӵDFKӑQ KѭӟQJJLҧLTX\Ӄt tӕWQKҩW Yà cҧ
nhóm sӁWKHRKѭӟQJJLҧLTX\ӃWÿy
Liên lҥF5HQUDNX - )
Khi bҥQ gһSSKҧLYҩQÿӅÿӗQJWKӡLYӟLYLӋFEiRFiRYӟLFҩSWUên, bҥQFNJQJSKҧLOLên lҥFYӟL
FiFErQOLrQTXDQÿӇKӑFyWKӇQҳPÿѭӧFWình hình công viӋFEҥQÿDQJOàm.
ViӋFOLên lҥFӣÿk\FyQӝLGXQJWѭѫQJWӵYӟLYLӋFEiRFiR
NӃXWURQJTXiWUình giҧLTX\ӃWYҩQÿӅYLӋFOLên lҥFFiQKkQJLӳDQJѭӡLOLên lҥF-1) và
giӳDFiQKkQYӟLQKӳQJQJѭӡLNKiFWURQJQKyP-n), có thӇOà nhӳQJWUDRÿәLYӟLQKӳQJQӝL dung chi tiӃWKѫQ
Bàn bҥF(Soudan - )
.KLÿã báo cáo tình huӕQJOLên lҥFYӟLFiFEên liên quan, vҩQÿӅFKѭDÿѭӧFJLҧLTX\ӃWKD\
FKѭDFyFiFKJLҧLTX\ӃWәQWKӓD&ҧQKyPO~FQày sӁKӑSQKDXOҥL trӵFWLӃSEàn bҥFYjÿѭDUD
SKѭѫQJiQWӕWQKҩWÿӇJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅYà tiӃSWөc hoàn thành công viӋFFKXQJ
Báo Cáo – Liên LҥF– Bàn bҥFNK{QJSKҧLO~FQào cNJQJSKҧLKRàn thành tҩWFҧFiFEѭӟFKD\
theo trình tӵFӭQJQKҳFPà có thӇOLQKKRҥWiSGөQJ&yWKӇÿѫQJLҧQNKLJһSYҩQÿӅEҥQEiR
FiR QJD\ FKR QKyP WUѭӣQJ ÿѭD FiFK JLҧL quyӃW QӃX KӧS Oê QKyP WUXӣQJ ÿӗQJ ê EҥQ JLҧL
quyӃWYҩQÿӅÿyOX{Q+D\FKtQKWURQJNKLEiRFiREҥQYjQKyPWUѭӣQJWUDRÿәLÿyFNJQJFKtQK
là bàn bҥF9à có thӇQJD\WURQJNKLEiRFiREҥQÿã ÿӗQJWKӡLFKRFiFEên liên quan biӃWTXD
báo cáo cӫDEҥQYӟLQKyPWUѭӣQJY{Kình chung bҥQÿã liên lҥFYӟLQKӳQJQJѭӡLÿӗQJÿӝLFӫD bҥQWURQJQKyP
MWVÿLXO˱Xý v+RXUHQ6RX
ĈLӅXOàm nên tính hiӋXTXҧFӫDTX\WҳF+RX5HQ6RXFKtQKOà viӋFEҥQEiRFiRYҩQÿӅPӝW
cách nhanh chóng, và cҧQKyPELӃWÿѭӧFF{QJYiӋFEҥQÿDQJOàm. Vұ\Qên, khi làm viӋFQKyP
cùng nhau, có lӁÿLӅXWLên quyӃWÿyOà viӋFEҥQWK{QJEiRFKRQKyPWUѭӣQJFNJQJQKѭFiFWKjQK
viên khác vӅYҩQÿӅEҥQJһSSKҧLWURQJWKӡLJLDQVӟPQKҩW
Chính viӋF FҧQKyP ÿӅXELӃWWLӃQ WUình công viӋFÿDQJOàm, dүQWӟL YLӋFFҧ QKyPFy WKӇ
FQJQKDXÿәLKѭӟQJÿѭDUDQKӳQJSKѭѫQJSKiSJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅWӕWKѫQPӝWFiFKGӉGàng và ăQNKӟS
ViӋFEiRFiROLên lҥFWURQJQKyPQên ngҳQJӑQYà tuân theo quy tҳF:+ÿyOà : cái gì
(What), ӣÿkXZKHUHNKLQào (when), vì sao (why), ai (who) và nhѭWKӃQjR+RZ1KѭWKӃ
các thành viên cӫDQKyPVӁGӉGàng bao quát vҩQÿӅYjKѭӟQJÿLPӝWFiFKQKDQKFKyQJQKҩW 19
Trong nhóm có thӇWKӕQJQKҩWTX\WҳFJKLFKpSFKXQJKD\F{QJFөJKLFKpSFKXQJYtGө
VѫÿӗWѭGX\– MindMap chҷQJKҥQÿӇFyWKӇWKXұQWLӋQWURQJWUDRÿәL14.
2.2.5. Có kế hoạch làm việc
&yDLÿyÿmQyi rҩWÿ~ng rҵng WKjkhông Ojm viӋc FzQKѫQOjm Pjkhông FykӃKRҥch. ĈLӅu Qjy
ÿһc biӋWÿ~ng vӟi QKym. 1Kym SKҧi FykӃKRҥch U}Ujng YjFөthӇkhi thӵc hiӋn công viӋc. KӃ
KRҥch Qjy SKҧi bao Kjm kӃKRҥch tiӃQÿӝ– công viӋc QjRÿѭӧc Ojm Yjo thӡi gian Qjo, kӃKRҥch
nhân sӵ– ai Ojm viӋc Ju, QJKƭa Ojsӵphân công công viӋc Yjvai WUztrong QKym, kӃKRҥch Wji
FKtnh – phân bәkinh SKtcho Fic công viӋc FөthӇQKѭWKӃQjo.
Mһc GFic WKjnh viên QKym SKөWUich Fic phҫn công viӋc NKic nhau chӭkhông SKҧi WRjn bӝ
Fic công viӋc Fӫa QKym, QKѭQJKӑcҫn nҳm vӳng WRjn bӝkӃKRҥch Fӫa QKym. &KӍNKLÿyKӑ
mӟi FyNKҧQăQJÿinh JLitiӃn WUunh công viӋc Fӫa FҧQKym, Fӫa Fic WKjnh viên NKic Yjnhӡÿy
mӟi phӕi hӧp tӕt vӟi Fic WKjnh viên NKic, mӟLWѭѫQJWUӧlүQQKDXÿѭӧc.
Ví dө$QK&ѭӡQJPӝW hӑFYLên cao hӑFWҥLWUѭӡQJĈҥLKӑFQJRҥLWKѭѫQJFѫVӣ,,WҥL73+ӗ
Chí Minh) có rҩWQKLӅXNLQKQJKLӋPOàm viӋFQKyPӣPӝWF{QJW\EҧRKLӇPSKLQKkQWKӑQѭӟF
QJRjLÿDQJKRҥWÿӝQJWҥL9LӋW1DPFKRELӃWDQKUҩWҩQWѭӧQJYӟLYLӋFFKLDVҿWK{QJWLQYӅNӃ
hoҥFKOàm viӋFFӫDFҧQKyPYà tҩWFҧFiFWKjQKYLrQWURQJQKyPQѫLDQKOjPYLӋF7KHRDQK
ÿLӅXQj\ÿѭDOҥLOӧLtFKUҩWOӟQFKRF{QJW\FӫDDQKYì các thành viên trong nhóm ngay lұSWӭF
có thӇJL~SÿӥFiFWKành viên khác khi hӑJһSNKyNKăQVӭFNKӓHNK{QJ tӕWÿӝW[XҩWEұQYLӋF
riêng, quá tҧLFөFEӝNKLFùng lúc có nhiӅXNKiFKKàng yêu cҫX
Trong thӵc tӃthông thѭӡng QKym trѭӣng hoһc QKym trѭӣng Fng mӝt sӕWKjnh viên QKym VRҥn
WKҧo ra kӃKRҥch. 1KѭQJYLӋc tham gia xây dӵng kӃKRҥch Fӫa Fic WKjnh viên QKym rҩWÿing
khuyӃn NKtch, YuO~FÿyFic WKjnh viên am hiӇu kӃKRҥch Fӫa QKym mӝt Fich tӕt nhҩt YjKӑFy
tinh thҫn Ojm viӋc tӕt nhҩt.
ViӋc phân công công viӋc Ojmӝt trong nhӳng nguyên nhân tiӅm Wjng Fӫa mâu thuүn giӳa Fic
WKjnh viên trong QKym, FKtnh YuthӃSKҧi phân công thұt sӵcông bҵng.
2.2.6. Sinh hoҥWQKyP
Các buәLVLQKKRҥWQKyPҧQKKѭӣQJQKLӅXÿӃQKLӋXTXҧOàm viӋFQKyPQên cҫQÿѭӧFFRLWUӑQJ
Nhóm cҫQFyOӏFKVLQKKRҥWÿӅXÿһQYà thӵFKLӋQVLQKKRҥWWKHROӏFKÿy0һFGù nhóm có lӏFK
sinh hoҥWWKѭӡQJ[X\rQQKѭQJNKLFyYҩQÿӅÿӝW[XҩWFҫQFҧQKyPKӑSOҥLÿӇJLҧLTX\ӃWWKì
nhóm cҫQOLQKÿӝQJWKD\ÿәLOӏFKVLQKKRҥWÿӇJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅÿã nêu, không nên cӭQJQKҳF
chӡÿӃn ngày sinh hoҥWÿӏQKNǤ
Có thӇFKLDVLQKKRҥWQKyPWKành hai loҥL/RҥLWKӭQKҩWÿӇJLҧLTX\ӃWF{QJYLӋFORҥLWKӭKDLÿӇ
WăQJFѭӡQJJLDROѭXKLӇXELӃWOүQQKDXJLӳDFiFWKành viên nhóm. Cách tiӃQKành hai loҥLVLQK hoҥWQày nên khác nhau.
VӟLORҥL thӭQKҩWFiFEXәLVLQKKRҥWFҫQWәFKӭFQJKLêm túc:
Yêu cҫXFiFWKjQKYLrQQKyPWKDPJLDÿҫ\ÿӫYjÿ~QJJLӡĈӇÿҧPEҧRÿLӅXQày, nhóm nên
làm cho mӛLWKành viên hiӇXUõ ý nghƭDWҫPTXDQWUӑQJFӫDYLӋFWKDPJLDÿ~QJJLӡQj\+ѫQ
nӳDQKyPFҫQÿӅUDFKӃÿӝWKѭӣQJSKҥWÿӕLYӟLWKành viên trong viӋFQày.
14 http://ittip.co.cc/teamwork quy tac hourensou trong lam viec nhom 20
BuәLVLQKKRҥWFyPөFÿtFKUõ ràng, nghƭDOà các thành viên biӃWJһSQKDXÿӇOàm gì, buәL
sinh hoҥWSKҧLFyNӃWTXҧJì. NӃXQKyPWLӃQKành buәLVLQKKRҥWFKӍYì ÿӃQWKӡLÿLӇPTX\ÿӏQK
phҧLVLQKKRҥWFhӭNK{QJFyF{QJYLӋFOàm nào cөWKӇWKì buәLVLQKKRҥWÿyY{tFKWKұPFKt
còn có hҥLYì nhiӅXOҫQQKѭYұ\NKLӃQFKRQJѭӡLGӵVLQKKRҥWWKҩ\Oãng phí thӡLJLDQYjVDXÿy
không tôn trӑQJFiFEXәLVLQKKRҥWQKyP
NӝLGXQJEXәLVLQKKRҥWSKҧLWKLӃWWKӵF vҩQÿӅÿѭDUDJLҧLTX\ӃWWURQJEXәLKӑSÿySKҧLWKұW
sӵFҫQÿӃQVӵEàn bҥFFӫDFiFWKành viên nhóm. ChҷQJKҥQKӑSÿӇJLҧLTX\ӃWNKyNKăQWURQJ
công viӋFPà mӝWKRһFPӝWVӕWKjQKYLrQQjRÿyJһSSKҧL+D\Oà hӑSÿӇEàn vӅPӝWêWѭӣQJ
mӟLPjDLÿyPӟLÿѭDUa, hoһFVLQKKRҥWEàn vӅPӝWQKLӋPYөPӟLÿѭӧFJLDRSKy1ӃXVLQK
hoҥWFKӍÿӇQKyPWUѭӣQJKRһFWKjQKYLrQQjRÿyWK{QJEiRPӝWVӕWK{QJWLQWKì không nên tә
chӭFFXӝFVLQKKRҥWYì thông tin ÿyFyWKӇÿѭӧFJӱLWӟLFiFWKành viên nhóm bҵQJFiFKNKiFÿӥ
tӕQ WKӡL JLDQ KѫQ QKѭ Vӱ GөQJ HPDLO ÿLӋQ WKRҥL &NJQJ NK{QJ Qên hӑS FKӍ ÿӇ QJKH QKyP
WUѭӣQJÿLӇPOҥLPӝWVӕF{QJYLӋFÿã làm, nӃXQKѭÿyFKѭDSKҧLOà cuӝFKӑSWәQJNӃWPӝWJLDL
ÿRҥQWKӵFKLӋQF{QJYLӋFKRһFWRàn bӝF{QJYLӋFQJKƭDOà nӃXQKѭQyNK{QJEDo hàm viӋFU~W
kinh nghiӋPKRһFYjÿiQKJLiF{QJYLӋFFӫDWӯQJQJѭӡL9LӋFWKѭӡQJNǤÿLӇPOҥLFiFF{QJYLӋF
ÿã làm này là có ích, nhѭQJQKyPWUѭӣQJFyWKӇ WLӃQKành rӗLJӱLFKR FiFWKành viên nhóm.
HӑSnhóm chӍÿѫQJLҧQlà thông báo lӏFKlàm viӋF tuҫQWӟL thì hoàn toàn không nên tiӃQKành.
Khi sinh hoҥWQKyPFiFWKành viên phҧLOàm viӋFQJKLêm túc và tôn trӑQJOүQQKDXCác
WKjQKYLrQNK{QJÿѭӧFFѭӡLÿùa, làm viӋFULrQJOѫÿãng không ÿӇ êÿӃQêNLӃQQJѭӡLNKiF
hoһFEàn sang nhӳQJFKX\ӋQNKiFNK{QJWKXӝF chӫÿӅEXәLVLQKKRҥW
Khi tranh luұQFҫQOѭXý là mình ÿDQJ[HP[pWêNLӃQQJѭӡLNKiFFKӭNK{QJSKҧLÿDQJ[HP
[pWWѭFiFKQJѭӡLҩ\9ì thӃNKLQyLQên cҭQWKұQWUiQKGùng nhӳQJFkXWӯFyKàm ý ÿiQKJLiFi
nhân. Ví dөNK{QJQên nói: “chӍQKӳQJQJѭӡL không am hiӇXWKӵFWӃPӟLFyWKӇÿѭDUDÿӅQJKӏ
QKѭEҥQ´KRһF³êWѭӣQJFӫDDQKUõ ràng là mӝWVӵQJө\ELӋQ´1JѭӡLFyêNLӃQÿDQJEӏSKê
phán cNJQJFҫQKLӇXUҵQJFiFWKjQKYLrQNKiFÿDQJSKrSKiQý kiӃQFӫDPình, chӭNK{QJSKҧL
ÿDQJSKrSKiQEҧQWKkQFRQQJѭӡLPình.
Các thành viên nhóm không nên vӝLYàng phê phán ý kiӃQFiFWKành viên khác. Có thӇPӝWVӕê
kiӃQQjRÿyO~FPӟLQJKHWKҩ\UҩWY{OêQKѭQJWKұWUDFK~QJUҩWÿ~QJÿҳQ &yJLDLWKRҥLQyL
rҵQJNKLSKiWELӇXYӅOXұQiQWLӃQVƭFӫD/RXL'H%Uoglie – công trình ÿã ÿѭDOҥLFKR/RXL'H
Broglie giҧL1REHOYұWOê-, A. Einstein nói rҵQJQy³UҩWÿLrQNKQJQKѭQJPjÿ~QJÿҳQ´9ì
vұ\FKӍSKê phán ý tѭӣQJFӫDQJѭӡLNKiFVDXNKLÿã xem xét kӻOѭӥQJQy[HP[pWFiFFѫVӣ
cӫDQy.KLEàn bҥFFiFWKành viên cҫQêWKӭFUҵQJPөFÿtFKWUDQKOXұQOjÿӇJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ
giҧLTX\ӃWÿѭӧFYҩQÿӅWKì nhóm thҳQJWӭFOà tҩWFҧFiFWKành viên trong nhóm cùng thҳQJFKӭ
không phҧLQJѭӡLFyêNLӃQÿѭӧFFKҩSWKXұQOjQJѭӡLWKҳQJFòn ngѭӡLFyêNLӃQEӏEiFEӓOà ngѭӡLWKXD
LoҥLVLQKKRҥWWKӭKDLFyWKӇWәFKӭFWKRҧLPiLKѫQ&yWKӇFKӑQTXiQFDIHF{QJYLên, nhà riêng
cӫDPӝWWKjQKYLrQQjRÿyKRһFPӝWQѫLNKiFWKXұQWLӋQÿӇWLӃQKành sinh hoҥW7URQJQKӳQJ
buәLVLQKKRҥWQày nhóm không xem xét công viӋFPà tәchӭFFiFKRҥWÿӝQJFKXQJÿӇWăQJ
FѭӡQJPӕLOLên hӋJLӳDFiFWKành viên, chҷQJKҥQQKѭFKѫLWKӇWKDRFKѫLWUò chѫLNKiF
Trong buәLVLQKKRҥWÿҫXWLên, nhóm nên làm các công viӋFQKѭFKӑQQKyPWUѭӣQJQӃXFKѭD
Fy QKyP WUѭӣQJ ÿӅ UD FiF FKXҭQ PӵF WKӓa thuұQ WKӡL JLDQ VLQK KRҥW QKyP WK{QJ TXD NӃ
hoҥFKOàm viӋF7URQJEXәLQày các thành viên cNJQJFҫQWìm hiӇXYӅFiFEҥQFùng nhóm, trao
ÿәLFKRQKDXÿӏDFKӍVӕÿLӋQWKRҥLÿӏDFKӍHPDLO 21
ĈӇWLӃWNLӋPWKӡLJLDQYjFKLSKtÿLOҥLQKyPFyWKӇVӱGөng công nghӋWLQKӑFÿӇWәFKӭFVLQK
hoҥWQKyP&yWKӇVӱGөQJFiFGLӉQÿàn trӵFWX\ӃQ\DKRRPHVVHQJHUFiFSKҫQPӅPWLQKӑF
NKiFÿӇWLӃQKjQKWUDRÿәLEàn bҥFF{QJYLӋFYӟLQKDXĈk\Oà cách mà nhiӅXQKyPVLQKYLên
sӱGөQJKLӋQQD\7KӃQKѭQJFiFQKyPNhông nên lҥPGөQJFiFKOàm này, vì gһSPһWWUӵFWLӃS
vүQWӕWKѫQFKRYLӋFWUDRÿәLWK{QJWLQFNJQJQKѭNKtFKOӋOүQQKDX
2.2.7.7UDRÿәLWK{QJWLQWURQJQKyP
HuҩQOX\ӋQYLrQÿӝLWX\ӇQEyQJÿiTXӕFJLD9LӋW1DP&DOLVWRQKұQWKҩ\PӝWQKѭӧFÿLӇPFӫD
ÿӝLWX\ӇQOjWURQJNKLWKLÿҩXFiFWX\ӇQWKӫUҩWtWJӑLQKDXÐQJFKӍÿҥRKӑJӑLQKDXQKLӅXKѫQ
kӃWTXҧOjÿӝLWX\ӇQWKLÿҩXWKjQKF{QJKѫQ9tGөQày cho ta thҩ\WҫPTXDQWUӑQJFӫDYLӋFWUDR
ÿәLWK{QJWLQJLӳDFiFWKành viên trong nhóm.
Trong phҫQ TX\WҳF +RX5enSou ӣ WUên chúng ta cNJQJÿã thҩ\QJѭӡL 1KұW– nhӳQJQJѭӡL Fy
cách làm viӋFQKyPUҩWWӕW–ÿã rҩWFRLWUӑQJYLӋFWUDRÿәLWK{QJWLQ
Là thành viên trong nhóm, bҥQSKҧL FyÿѭӧF WK{QJWLQ ÿҫ\ÿӫUõ ràng vӅWRàn bӝF{QJYLӋF
cNJQJQKѭYӅF{QJYLӋFFNJQJQKѭ tiӃQÿӝFӫDWӯQJQJѭӡLWURQJQKyP&ҫQWUiQKWình trҥQJFKӍ
TXDQWkPÿӃQSKҫQYLӋFFӫDPình mà bӓTXDWK{QJWLQYӅSKҫQFӫDQKӳQJQJѭӡLNKiFYì lúc ÿy
bҥQ NK{QJFy NKҧ QăQJSKӕL KӧSYӟL FiFWKành viên khác. NӃX NK{QJKLӇX Uõ công viӋFQyL
chung, hoһFSKҫn viӋFFӫDDLÿyEҥQQên hӓLOҥLFKRUõ, không nên e ngҥLWUiQKQp.KLQJKHDL
ÿyWUình bày ý kiӃQFӫDKӑEҥQFNJQJQên chҩWYҩQ&yWKӇKӓLÿӇKLӇXUõ hѫQý kiӃQFӫDKӑ
CNJQJFyWKӇGùng câu hӓLÿӇPӣUӝQJYҩQÿӅ&kXKӓLFòn giúp ngѭӡLÿѭDUDý kiӃQEiӃWWKêm
các vҩQÿӅOLên quan, chҷQJKҥQQKӳQJKұXTXҧFӫDYLӋFiSGөQJêNLӃQFӫDDQKWDÿӇWìm cách giҧLTX\ӃW
Ví dө, mӝWWKành viên nhóm bҥQ – mӝWQKyPEiQKàng –ÿѭDUDÿӅ[XҩWNK{QJEiQ PӝWORҥL
hàng tӗQNKRQӳDPjÿHPtһQJFKRQJѭӡLNKiF/~Fÿy bҥQFyWKӇKӓLOҥLÿӇELӃWDQKWDÿӏQK
làm gì cөWKӇ$QKWDWUình bày rõ hѫQOjÿHPKjQJWӗQNKR– vӕQUҩWNKyEiQFKLSKtEiQKàng
quá lӟQQên lӧLQKXұQVӁUҩWWKҩS–ÿLOjPWӯWKLӋQFөWKӇ Oà phát không cho trҿHPFyKRàn
cҧQKNKyNKăQ.KLÿyFyWKӇ hӓLWKrPOjDQKWDÿӏQKOàm cөWKӇQKѭWKӃQjR"/jPVDRÿӇJLҧL
trình vӟLOãnh ÿҥRF{QJW\YӅFKX\ӋQÿã không thu ÿѭӧFWLӅQEiQKàng lҥLFòn phҧLORFiFWKӫ
tөFWLӅQFKX\ên chӣYà mӝWÿӝLQJNJQKkQYLrQÿLSKiWTXjWһQJ"ĈLӅXQj\JL~SQJѭӡLÿѭDUDý
kiӃQ và các thành viên khác phát triӇQWKêm ý tѭӣQJUҵQJFҫQNӃWKӧSYӟLFiFWәFKӭFWӯWKLӋQ
hoһFFiFWәFKӭF[ã hӝLKLӋQÿDQJTXDQWkPJL~SÿӥWUҿFyKRàn cҧQKNKyNKăQÿӇKӑKӑSWiF
trong công viӋFQày. Và viӋFOjPQKѭYұ\WKӇKLӋQYDLWUò xã hӝLFӫDF{QJ ty, nâng cao uy tín cӫDF{QJW\
&iFNKyNKăQWKѭӡQJJһSNKLOàm viӋFQKyPYà cách khҳFSKөF
2.3.1. Mâu thuүQJLӳDFiFWKành viên trong nhóm
Các thành viên nhóm có khҧQăQJNLQKQJKLӋPOàm viӋFNKiFQKDX+ӑFòn khác nhau vӅWXәL
tác, vӅWtQKFich, vӅWkPVLQKOê+ӑFNJQJNKiFQKDXYӅWKXQKұSYà mong muӕQOӧLtFKNKLOàm
viӋFQKyP«9ì thӃJLӳDKӑ[ҧ\UDFiFPkXWKXүQOà chuyӋQEình thѭӡQJWURQJQKyP
NӃX[pWYӅPһWҧQKKѭӣQJWӟLQKyPWKì ta có thӇFKLDFiFPkXWKXүQQày thành ba loҥL
1. LoҥL mâu thuүQkhông ҧQKKѭӣQJÿӃQVӵWӗQWҥLYà hoҥWÿӝQJFӫDQKyP
LoҥLQj\WKѭӡQJEDRJӗPQKӳQJPkXWKXүQQKӓOLrQTXDQÿӃQWtQKFiFKOӕLVӕQJWKyLTXHQ
cӫDFiFWKành viên nhóm. Nó cNJQJFyWKӇOà các mâu thuүQOLrQTXDQÿӃQTXDQÿLӇPFiFKWKӭF
giҧLTX\ӃWF{QJYLӋF1JѭӡLWDFyWKӇEӵFPình, công kích nhau, … nhѭQJWKѭӡQJÿѭӧFFiFEên 22
bӓTXDGӉGjQJNKLÿѭӧFFiFWKành viên khác can gián, khuyên nhӫYà không ҧQKKѭӣQJÿӃQ
nhóm và hoҥWÿӝQJFӫDQy
2. LoҥLmâu thuүQҧQKKѭӣQJÿӃQKLӋXTXҧKRҥWÿӝQJQKyPQKѭQJNK{QJÿHGӑDÿӃQVӵWӗQWҥL cӫDQKyP
LoҥLQj\EDRKjPWUѭӟFKӃWQKӳQJPkXWKXүQQKѭORҥLWKӭQKҩWQKѭQJFҩSÿӝFDRKѫQFăQJ
thҷQJKѫQ/RҥLQày còn có thӇEDRKàm nhӳQJVӵWӏ nҥQKQKDXYӅF{QJYLӋFYӅQJXӗQOӵFÿѭӧF
phân chia, vӅOӧLtFK/RҥL mâu thuүQQj\WKѭӡQJҧQKKѭӣQJ[ҩXÿӃQKRҥWÿӝQJQKyPYì chúng
làm cho các thành viên nhóm ít giao tiӃSYӟLQKDXtWWKұPFKtNK{QJEàn bҥFYӟLQKDXNKLOàm
viӋFÿһFELӋWFK~QJFòn làm cho các thành viên nhóm không sҹQVàQJJL~SÿӥQKDX
3. LoҥLWKӭ ba bao gӗPFiFPkXWKXүQÿã nêu, nhѭQJӣFҩSÿӝUҩWQJKLêm trӑQJÿӃQPӭFFiF
thành viên không thӇOàm viӋFYӟLQKDXGүQÿӃQYLӋFQKyPWDQUã, hoһFEӏJLҧLWKӇ
Khi thҩy Fymâu thuүn giӳa Fic WKjnh viên trong QKym WKu trѭӟc hӃt cҫn Wum hiӇu xem mâu
thuүQÿyWKXӝFORҥLQào trong ba loҥLÿã nêu. NӃXPkXWKXүQÿyWKXӝFORҥLWKӭQKҩWWKì có thӇ
cho quaÿLYì sӵWӗQWҥLFӫDQyNK{QJҧQKKѭӣQJWLêu cӵFÿӃQKRҥWÿӝQJQKyPPà thұPFKt
còn làm tăQJWKrPWtQKQăQJÿӝQJVӵÿDGҥQJWtQKFҥQKWUDQKWrong nhóm. Các nghiên cӭXÿã
chӍUDUҵQJQKyPOàm viӋFWӕWQKҩWQӃXEên trong nó có nhӳQJPkXWKXүQQKѭQJӣPӭFÿӝYӯD
phҧLQKyPOàm viӋFNpPNKLWURQJQyNK{QJFyPkXWKXүQKRһFPkXWKXүQTXiOӟQ15. Các mâu
thuүQWKXӝFKDLORҥLFòn lҥLFҫQSKҧLÿѭӧFJLҧi quyӃW
ĈӇ JLҧLTX\ӃW PkXWKXүQ WUѭӟFKӃW FҫQWìm hiӇXNӻOѭӥQJ YӅPkX WKXүQ 3KҧLWìm hiӇX[HP
QJѭӡLWDÿDQJEҩWÿӗQJYӅFiLJì, nhӳQJKjQKÿӝQJQào gây nên bҩWKòa. CӕJҳQJNK{QJOàm
trҫPWUӑQJWKêm mâu thuүQYjFKtQK[iFKѫQOjJLҧPWKLӇXFiF\ӃXWӕPkXWKXүQUӫLFӫLGѭӟL
ÿi\QӗLEҵQJFiFKP{WҧPkXWKXүQQKѭOjPӝWYҩQÿӅFӫDQKyPJLҧLTX\ӃWQyOà làm lӧLFKR
cҧQKyP&KӍQêu lҥLQKӳQJOӡLQyLKjQKÿӝQJFӫDFiFEên, không suy diӉQUDêÿӗFăQQJX\ên
nhӳQJFkXQyLKD\KjQKÿӝQJÿy&ӕJҳQJWìm hiӇX Nӻlѭӥng xem nguyên nhân Fӫa mâu thuүQ
OjJu. 6DXÿyxem [pt Oҥi quy WUunh KRҥWÿӝng Fӫa QKym, sӵphân công trong QKym xem Fycҫn
SKҧLWKD\ÿәi ÿӇtriӋt tiêu mâu thuүn Qjy Yjnhӳng mâu thuүn NKiFWѭѫQJWӵWURQJWѭѫQJODLKay không.
NӃu mâu thuүn Fynguyên nhân Ojsӵphân chia lӧi tch trong QKym WKucҫn JLҧi WKtch U}Ujng cho
Pӑi WKjnh viên trong QKym U}vӅsӵSKkQFKLDÿy. HiӇn nhiên OjnӃu nhұn thҩy sӵSKkQFKLDÿy
OjthiӃu công bҵng WKucҫQÿLӅu FKӍnh Oҥi. CNJQJYұ\QӃXWKҩ\QJX\ên nhân là sӵWӏQҥQKQKDX
trong viӋFÿѭӧFSKkQF{QJF{QJYLӋFWKì nӃXQKѭVӵSKkQF{QJÿyWKӵFVӵKӧSOêWKì giҧLWKtFK
rõ ràng cho các bên mâu thuүQQJKH&òn nӃXVӵSKkQFKLDÿyFySKҫQPҩWF{QJEҵQJWKì nó
cҫQÿѭӧFÿLӅXFKӍQK. ĈӗQJWKӡLQKӳQJOӡL[LQOӛLFӫDQKӳQJQJѭӡLFKӏXWUiFKQKLӋPSKkQFKLD
công viӋFFNJQJSKҧLÿѭӧFÿѭDUDF{QJNKDL. TiӃp theo OjJLҧi WKtch U}cho Fic bên mâu thuүn
PөFÿtch YjnhiӋm YөhiӋn thӡi Fӫa QKym, Yҥch cho Kӑthҩy mâu thuүn giӳa KӑVӁҧnh hѭӣng
xҩXQKѭWKӃQjo ÿӃn viӋc thӵc hiӋn nhiӋm Yөÿy, YjYuthӃҧnh hѭӣng ÿӃn chuyӋQÿҥt PөFÿtch QKѭWKӃQjo.
Mӝt trong nhӳng nguyên nhân mâu thuүn giӳa Fic WKjnh viên trong QKym OjsӵthiӃu tôn WUӑng
lүn nhau. 1Kѭ ÿm Qyi, mӛi ngѭӡi Fy nhӳng mһt Pҥnh, mһt yӃu Fӫa riêng Punh. Nhӳng mһt
Pҥnh FKӍFythӇbiӇu hiӋn trong mӝt sӕtrѭӡng hӧp Pjthôi. Khi mӝt sӕWKjnh viên QKym thҩy
mӝt, hoһc mӝt sӕWKjnh viênNKiFFKѭDWKӇhiӋQÿѭӧc mһt Pҥnh Fӫa Kӑ–FythӇGRFKѭDFyFѫ
hӝi – WKu Fy thӇ Fy nhӳng lӡi Qyi, viӋc Ojm thiӃu tôn WUӑng. Ĉk\ Oj ÿLӅu rҩt nên WUinh. Câu
chuyӋn vӅFic môn NKich Fӫa 0ҥnh Thѭӡng Quân thӡLĈ{QJ&KXErQ7Uung Quӕc cho thҩy
không thӇYuthҩ\DLÿyFKѭDWKӇhiӋn WjLQăQJ, ѭXWKӃFӫa KӑÿӇthiӃu tôn WUӑng Kӑ.
15 Xem Hành vi tFKͱF/NguyӉQ+ӳX/DP. H.: NXB ThӕQJ.ê, 2007, tr. 210-211. 23
ChuyӋQĈ{QJ&KX/LӋt Quӕc, hӗi 93, kӇrҵQJNKLUѫLYjo Wunh thӃnguy cҩp ӣÿҩt Tҫn, 0ҥnh
Thѭӡng Quân rҩt cҫn mӝt chiӃc io lông Fio trҳng ÿӇdâng QjQJTҫn cho vӅnѭӟc, WKRit hiӇm, Eqn “hӓLNKҳSWkQNKiFK[HPFyDLNLӃPÿѭӧFWKӭiRFҫXWUҳQJ
không, ai nҩ\ÿӅXLPNK{QJÿiS. CuӕLFùng có mӝWQJѭӡLNhách tӵQyLOà có thӇNLӃPÿѭӧF.
MҥQK7KѭӡQJTXkQQyL-1KjQJѭѫLFó kӃJì kiӃPÿѭӧFWKӭiRFҫXҩ\".KiFKQyL: - Tôi có thӇ
giҧOjPFKyÿLăQWUӝPÿѭӧF! MҥQK7KѭӡQJTXkQFѭӡLUӗLFKRÿL. ĈӃQÿrPQJѭӡLNKiFKҩ\PһF
quҫQiRQKѭFRQFKy, chui qua cәQJQKӓOҿQYào trong kho, làm tiӃQJFKyVӫD, kҿOҥLJLӳNKR
WѭӣQJOà chó giӳVӫDNK{QJQJKLQJӡJì. 1JѭӡLNKiFKUình lúc kҿOҥLNLDQJӫVD\, lҩ\FKìa khoá
giҳWVҹQWURQJPình, mӣWӫNKRUD, quҧQKLên thҩ\FiLiRFҫXWUҳQJ, bèn lҩ\WUӝPÿHPUD, dâng
MҥQK7KѭӡQJTXkQ´. Khi vua TҫQÿmÿӗng êchoÿLUӗi 0ҥnh Thѭӡng Quân Oҥi lo vua Tҫn
QJKƭOҥi, Eqn QJKƭkӃÿLQKDQK FKRWKRit. 1KѭQJ NKLÿӃn cӱa quan WKuÿm YjRÿrP, cӱa quan
ÿyng tӯlâu, O~c ҩy Oҥi Fyngѭӡi NKich JLҧOjm tiӃng JjJiy ÿӇFic con JjJiy theo, quân coi cӱa
YuthӃtѭӣng trӡi gҫn Ving Eqn mӣcӱa WKjQKFKRÿL
“0ҥnh Thѭӡng Quân bҧRKDLQJѭӡLNKiFKNLDUҵQJ
- Ta nay nhӡNKӓLPLӋQJKùm là nhӡVӭFFKyVӫDJjJi\ÿy
Các tân khách tӵWKҽQOà không có công gì, tӯÿyNK{QJGiPNKLQKQKӡQEӑQKҥkhách nӳD´
Chính vì ÿLӅXQày nên nhóm cҫQOàm cho mӛLWKành viên biӃWW{QWUӑQJQKDXNK{QJÿәOӛLFKR
QJѭӡLNKiF.KLJһSNKyNKăQWKì cҧQKyPFùng tìm cách giҧLTX\ӃWFKӭNK{QJSKҧLFӕJҳQJ tìm xem ai có lӛL
&KѭѫQJWUình “Chìa khóa thành công”ÿѭӧc phát trên sóng VTV1 cӫD Ĉài TruyӅQKình ViӋW
Nam lúc 21h15’ tӕLWKӭ7ѭKjQJWXҫQÿѭDUDPӝt Wunh huӕQJQKѭVDX:
³Ĉk\OjWình huӕQJFӫDPӝWWUѭӣQJQKyPEiQKàng. Trong nhóm cӫDDQKWDFyKLӋQWѭӧQJFҥQK
tranh không lành mҥQK YӟL QKDX ÿӇ FKҥ\ ÿXD YӅ GRDnh sӕ ĈLӅX Qày rҩW ҧQK KѭӣQJÿӃQ Fҧ
nhóm. Anh ta phҧLOàm thӃQào?”16
&ich JLҧi quyӃt FӫD/r9ăQ7~– Chuyên viên VөWәQJKӧS.LQKWӃ, Bӝ1JRҥLJLDRÿӃQWӯ+à
NӝL- mӝt ngѭӡLWKDPJLDFKѭѫQJWUunh -ÿѭӧc FiFFKX\rQJLDÿinh JLicao:
³7UѭӟF WLên, bҥQ VӁ QJD\ OұS WӭF JӑL DQK 7kP (ngѭӡi Fy KjQK ÿӝng Fҥnh tranh không Ojnh
Pҥnh) vào trong phòng làm viӋFJһSULrQJÿӇKӓLUõ xem lý do vì sao anh Tâm lҥLFyQKӳQJ
KjQKÿӝQJQKѭWKӃ
6DXÿyQJD\OұSWӭFEҥQVӁWәFKӭFPӝWFXӝFKӑSNKҭQFҩSQJD\WURQJQJj\K{PÿyYӟLWҩWFҧ
các thành viên. Trong cuӝFKӑSÿyEҥQVӁWUình bày rõ thӵFWUҥQJNLQKGRDQKFӫDFҧQKyPWURQJ
WKiQJQj\ÿDQJUҩWWKҩSYjFyQJX\FѫNK{QJWKӇKRàn thành chӍWLêu vào cuӕLWKiQJĈӗQJWKӡL
vӟL YLӋF SKê bình và khiӇQ WUiFK WRàn nhóm, vӟL Wѭ FiFK OjWUѭӣQJ QKyP EҥQ FNJQJWӵ QKұQ
khuyӃWÿLӇPFӫDPình ÿã không hoàn thành tӕWYDLWUò, nhiӋPYөFӫDPình.
Sau khi phê bình, khiӇQWUiFKQKyPYà tӵNLӇPÿLӇPEҧQthân, bҥQVӁÿѭDUDPӝWVӕQJX\ên tҳF
nhҩWÿӏQKÿӇFKҩQFKӍQKOҥLNӹOXұWFӫDQKyP7KӭQKҩWOà vӅ[ӱOêWtQKFKҩWFKX\ên môn, bҥQVӁ
ngay lұSWӭFSKkQFKLDOҥLWKӏWUѭӡQJYì viӋFÿyVӁWUiQKFKRFiFQKkQYLên bán hàng cӫDPình giүPFKkQOên nhau.
ThӭKDLÿӕLYӟLNKiFKKàng là nguyên nhân dүQÿӃQKDLQKkQYLên cӫDEҥQÿDQJWUDnh giành
nhau thì khi ÿyEҥQVӁFKX\ӇQÿѫQKjQJÿyFKRPӝWQKkQYLên khác trong nhóm. TiӃSÿyEҥQVӁ
khiӇQWUiFKWUѭӟFWRàn nhóm cҧKDLQKkQYLrQQj\ÿӗQJWKӡL\êu cҫXFҧKDLQKkQYLrQÿySKҧL
nӛOӵFOàm viӋFÿӇFùng nhóm kӏSKRàn thành chӍWLrXEDQÿҫXÿã ÿһWUD
TrҧOӡLFkXKӓLFӫDJLiPNKҧR6KHNKDU0XQGOD\³%ҥQVӁFѭ[ӱQKѭWKӃQào vӟLQJѭӡLNKiFK
KjQJPjKDLWKjQKYLrQWURQJQKyPÿDQJWUDQKFKҩS"´EҥQ9ăQ7~FKRUҵQJ9ӟLWUiFKQKLӋP
là mӝWWUѭӣQJQKyPWKì trong lҫQJһSÿҫXWLên khi dүQQKkQYLên mӟLÿӃQOàm viӋFYӟLYӏNKiFK
16 http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang lam viec nhom/5977 xu ly mau thuan trong nhom.html 24
KjQJÿyWKì bҥQVӁSKҧLÿL Fùng và bҥQVӁ [LQOӛLNKiFK Kàng rҵQJYLӋF mҩWÿRjQNӃW QӝLEӝ
WURQJQKyPÿã ҧQKKѭӣQJÿӃQYLӋFÿàm phán cNJQJQKѭNý kӃWKӧSÿӗQJFӫDQKyP6DXÿyJLӟL
thiӋXQKkQYLên mà bҥQÿӅFӱVӁWKD\WKӃFKRKDL bҥQNLDYjÿӇOҥLÿӏDFKӍFӫDPình ÿӇWURQJ
WUѭӡQJKӧSQjRÿyWKì khách hàng ÿyFyWKӇOLên lҥFQJD\ÿѭӧFYӟLEҥQ´17
Cҫn SKҧi xây dӵQJYăQKRiQKym sao cho Pӑi ngѭӡi ÿӅu thân thiӋn Yjtôn WUӑng nhau.
2.3.2. Mâu thuүQJLӳDFKXҭQPӵFYà sӵViQg tҥR
ĈӇcho công viӋc tiӃn triӇn tӕt, YjÿӇFic WKjnh viên Fӫa QKym phӕi hӧp vӟi nhau, hӛtrӧnhau
hiӋu TXҧ, Pӑi WKjnh viên trongQKym ÿӅu SKҧi tôn WUӑng Fic chuҭn mӵc Fӫa QKym. &ic chuҭn
mӵc, YuthӃ, Fymӝt vai WUzrҩt quan WUӑng trong KRҥWÿӝng Fӫa QKym.
Mӝt trѭӡng hӧp hay [ҧy ra OjVing kiӃn QjR ÿy, Fich Ojm QjR ÿyFӫa mӝt WKjnh viên trong
QKym mâu thuүn vӟi Fic chuҭn mӵc Fӫa QKym. &ich JLҧi quyӃt cho trѭӡng hӧp Qjy Ojngѭӡi cy
Ving kiӃQFKѭDYӝi Ojm theo Ving kiӃQÿy, PjÿѭDUDFKRFҧQKym biӃt, Ejn luұn vӅQyYjÿLÿӃn
sӵÿӗng thuұn FyOjm theo Ving kiӃQÿyhay không. &ic WKjnh viên QKym NKic FNJng không nên
vӝi Eic Eӓ Ving kiӃQÿmnêu, Pj SKҧi xem [pt Nӻlѭӥng FҧVing kiӃn, FҧFic chuҭn mӵc Fӫa QKym.
Chuҭn mӵc FyWtnh Wƭnh, NK{QJWKD\ÿәi, WURQJNKLÿyKRҥWÿӝng Fӫa QKyPWKD\ÿәi theo thӡi
gian, YuthӃFic chuҭn mӵc, cho GtrѭӟFÿyrҩt SKhӧp vӟi nKym, ÿmnhiӅu khi trӣnên cӭng
nhҳc, lӛi thӡi, YjFҧn trӣsӵVing Wҥo Fӫa Fic WKjnh viên QKym. Khi xem [pt vҩn ÿӅQKѭ Yұy
QKym FythӇnhұQUDÿѭӧc nhӳng chuҭn mӵc QjRÿmtrӣnên lӛi thӡi, Fҧn trӣsӵVing Wҥo, YjYu
thӃcҫn thay bҵng nhӳng chuҭn mӵc mӟi.
Mӝt trѭӡng hӧp NKic Ojkhi Ving kiӃn QjRÿymâu thuүn vӟi chuҭn mӵc, QKѭQJYLӋc xem [pt Nӻ
lѭӥng cho thҩy rҵng Fic chuҭn mӵF ÿmFy vүn hӧp Oê, ÿip ӭQJÿѭӧc Fic yêu cҫu chung cӫa
công viӋc, Fzn trѭӡng hӧp Ving kiӃn kia FKӍOjQJRҥi lӋ, WKuNKLÿyvүn nên giӳnguyên chuҭn
mӵc, QKѭQJFKRSKpp Ving kiӃQÿmQyLÿѭӧc ӭng Gөng.
2.3.3. ThiӃXWLQFұ\OүQQKDX
Nghi ngӡÿӅSKòng các thành viên khác, ít chӏXFKia sҿF{QJYLӋFtWNKLQKӡQJѭӡLNKiFJL~S
ÿӥOà nhӳQJELӇXKLӋQFӫDQJѭӡLNK{QJWLQFұ\Yào khҧQăQJKRһFWtQKFiFKFiFWKành viên
khác. Cách khҳFSKөFNKyNKăQQày là nhóm cҫQFKLDVҿWK{QJWLQQKLӅXKѫQWәFKӭFFiFKRҥW
ÿӝQJFKXQJEên ngoài công viӋFÿӇ WăQJWKrP FѫKӝL KLӇXELӃW OүQQKDXFKRFiF WKành viên.
ĈLӅXQày cҫQWKDPNKҧRNӻtrong mөF
2.3.4. ThiӃXWLQKWKҫQWUiFKQKLӋP
Tinh thҫQWUiFK QKLӋPOà yӃXWӕPà các sinh viên khoa Kinh tӃĈ+4*73+&0ÿӅ FDRQKҩW
trong các yӃXWӕTX\ӃWÿӏQKhiӋXTXҧOàm viӋFQKyP18. ThiӃXWLQKWKҫQWUiFKQKLӋPFyELӇXKLӋQ
rҩWÿDGҥQJ&iFWKành viên có thӇNK{QJTXDQWkPÿӃQNӃWTXҧOàm viӋFFӫDQKyPFyWKӇWUӉ
hҥQOҭQWUiQKWUiFKQKLӋPÿQÿҭ\F{QJYLӋF«9ӟLUҩWQKLӅXQKyPVLQKYLên, sӵWKLӃXWLQK
thҫQtrách nhiӋPÿã dүQÿӃQNӃWTXҧOà sҧQSKҭPFӫDKӑÿѫQWKXҫQOà sӵVDRFKpSWӯFiFViFK
vӣNK{QJKӅFyJLiWUӏNKRDKӑFQjR.KyNKăQ Qj\ÿѭӧFJLҧLTX\ӃWEҵQJFiFK Oàm cho mӑL
QJѭӡLKLӇXUõ mөFÿtFKFӫDQKyPSKkQF{QJF{QJYLӋFUõ ràng, cөWKӇĈiQKJLiPӭFÿӝKRàn
17 http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang lam viec nhom/5977 xu ly mau thuan trong nhom.html
18 Xem nghiên c u c a nhóm KT28 đã nêu. 25
thành công viӋFFӫDFiFWKành viên mӝWFiFKWKѭӡQJ[X\ên và chính xác. GҳQF{QJYLӋFWUiFK nhiӋPYӟLOӧLtFK
2.3.5. Sӧ[XQJÿӝW
Các thành viên nhóm không dám nhҳFQKӣ, góp êvӟLQKDX, e QJҥi trong viӋc nêu lên Yjphân
Wtch khuyӃWÿLӇm Fӫa nhau, «ĈLӅu Qjy ҧnh hѭӣng ÿӃn sӵphӕi hӧp QKym. &ich JLҧi quyӃt Oj
WăQJ Fѭӡng sӵ hiӇu biӃt nhau trong QKym, nâng cao ê thӭc WUich nhiӋm Fӫa Fic WKjnh viên
QKym, JLҧi WKtch cho Fic WKjnh viên hiӇu U}sӵcҫn thiӃtFӫa viӋc Jyp êkiӃn, phê Eunh lүn nhau.
2.4. Nâng cao hiӋXTXҧOàm viӋFQKyP
Mӝt trong nhӳQJSKѭѫQJSKip JL~p QKym Ojm viӋc hiӋu TXҧkhi JLҧi quyӃt vҩn ÿӅQjRÿyOjsӱ
GөQJSKѭѫQJSKip Viu chiӃc PNJWѭGX\. Ĉk\OjSKѭѫQJSKip do QKjkhoa Kӑc 3Kip Edward de
BonoÿӅ[XҩW. %ҧn chҩt FӫDSKѭѫQJSKip Qjy OjSKkQÿӏnh thӡi gian U}Ujng cho FiFJLDLÿRҥn
trong khi Ejn luұn vӅcông viӋc, JL~p cho viӋc Ejn luұn Qjy tiӃt kiӋPÿѭӧc thӡi gian, YjJL~p
xem xpt vҩn ÿӅÿѭӧc WRjn diӋn, cһn NӁ, ÿӗng thӡi NKtch lӋÿѭӧc sӵVing Wҥo. 3KѭѫQJSKip Qjy
Qyi rҵng khi Ejn luұn công viӋc FK~QJWDÿӝi, hoһc tѭӣng tѭӧng rҵQJÿDQJÿӝi, Viu chiӃc PNJFy
Pju trҳng, ÿӓ, Yjng, ÿHQ, xanh Oicây, xanh da trӡi. Mӛi thӡLÿLӇm FKӍÿӝi PNJmӝt Pju, YjFKӍ
KjQKÿӝQJWKHRTX\ÿӏnh Fӫa Pju PNJҩy.
Mũ trắng:
.KLÿӝi PNJQjy ngѭӡi ta VӁcung cҩp thông tin. &KӍcung cҩp thông tin Pjkhông Eunh luұn,
NK{QJQrXTXDQÿLӇm, ÿinhJLi, ... Thông tin SKҧi FKtnh [ic YjFjQJÿҫ\ÿӫFjng tӕt. Mũ ÿỏ:
Ĉk\OjthӡLÿLӇm bӝc lӝWunh Fҧm. Ngѭӡi ta FythӇbӝc lӝbҩt cӭWunh Fҧm Qjo Fӫa Punh vӅvҩn
ÿӅ. Ngѭӡi ta FythӇbӝc lӝWunh Fҧm yêu, JKpt, WKtch, không WKtch, ... Pjkhông cҫn JLҧi WKtch Oê
do, không cҫn lұp luұn, nêu chӭng cӭ, ....
TrѭӟFÿk\ QJѭӡi ta cho rҵng khi Ejn vӅcông viӋc WKucҫn FyFiL ÿҫu Oҥnh Pjthôi. 7Uii tim
chҷng nhӳng không JL~p tch Jucho công viӋc, mjngѭӧc Oҥi, Fzn Fҧn trӣcông viӋc YuOjm tӕn
thӡi gian Yjthұm FKtFzn gây nên Fic mâu thuүn giӳa nhӳng ngѭӡLÿDQJWKDP JLDOjm công
viӋFÿy. 1Jjy nay,Fic QKjtâm OêKӑFÿmchӭQJPLQKÿѭӧc rҵng sӵtham gia Fӫa WUii tim, tӭc Oj
Fӫa Wunh Fҧm khi xem [pt JLҧi quyӃt Fic vҩn ÿӅOjrҩt cҫn thiӃt, YjFytch cho công viӋc. Mũ vàng:
.KLÿӝi PNJQjy ngѭӡi ta nêu lên nhӳng lӧi tch, nhӳng triӇn Yӑng. 1rXÿѭӧc Fjng nhiӅu, Fjng
chi tiӃt Fic kӃt quҧWURQJWѭѫQJODLFjng tӕt, YuNKLÿyQyNKtch lӋtinh thҫn Fӫa Pӑi ngѭӡi. Mũ ÿHQ:
0ju Fӫa sӵbi quan. .KLÿӝi PNJQjy không cҫn dүn chӭng, không cҫn lұp luұn, ngѭӡi ta nêu lên
nhӳQJEăQNKRăQ, nhӳng lo QJҥi, nhӳQJÿLӅu Fҧn trӣ. &yYҿQKѭVӵtӗn Wҥi Fӫa PNJQjy Ojkhông
tӕt, YuQyҧnh hѭӣng tiêu cӵc ÿӃn tâm OêFӫa Pӑi ngѭӡi, QyOjm JLҧm sӵKѭQJSKҩn, sӵKăQJ
Kii, quyӃt tâm Fӫa QKym. 1yÿyng vai NҿEjn Oi. 1KѭQJWKұt ra sӵFymһt Fӫa PNJQjy Ojrҩt cҫn
thiӃt, rҩt Fytch. 1yÿzi Kӓi ngѭӡi ta SKҧi xem [pt vҩn ÿӅmӝt Fich Nӻlѭӥng, ÿzi Kӓi ngѭӡi ta
Wtnh hӃt Fic NKyNKăQÿӇFySKѭѫQJin ӭng SKy. 1yJL~p WUiQKÿѭӧc tâm WUҥng Oҥc quan thiӃXFѫ sӣ- “Oҥc quan tӃu”.
Màu xanh lá cây:
0ju Fӫa chӗi non, Fӫa sӵsӕng, Fӫa hy Yӑng. Ĉk\Ojthӡi NǤnêu Ving kiӃn. /jthӡLÿLӇm Ving
Wҥo. Tҩt FҧFic Ving kiӃn ÿӅXÿѭӧc hoan nghênh trong thӡi NǤQjy. 26
Màu xanh da trời:
0ju Fӫa bҫu trӡi lӗng lӝng, bao TXit hӃt Pӑi vұt. Ĉk\OjPNJÿLӅu khiӇn, NKii TXit vҩn ÿӅÿѭa ra kӃt luұn,....
ViӋc sӱGөng Fic PNJkhông nhҩWWKLӃWSKҧLWKHRÿ~ng WUunh tӵQKѭÿmWUunh Ej\WUrQÿk\QKyP
có thӇOӵDFKӑQQKӳQJFiFKVҳS[ӃS khác. 1KѭQJWURQJPӝt cuӝc Ejn luұn ӣmӛi thӡLÿLӇm tҩt
FҧFic ngѭӡi tham dӵSKҧLÿӝi PNJFng Pju. 7Uinh Wunh WUҥng FyngѭӡLÿӝi PNJÿӓxen ngang
Yjo bӝc lӝsӵphҩn NKtch Fӫa Punh khi phҫn cung cҩp thông tin Fӫa PNJtrҳng FzQ FKѭDOjm xong.
9t GөVDX ÿk\QyLYӅFiFKvұn Gөng Viu chiӃc PNJWѭ GX\WURQJӭQJ[ӱ JLDRGӏFK YӟLNKiFK
KjQJÿӕLWiFGR(GZDUGGH%RQRÿѭDUD(tham khҧRWҥLÿӏDFKӍKWWSYLHWOLRQFRP
Mũ trQJ Màu trҳQJWKӇKLӋQVӵNKiFKTXDQWUXQg tính.
Làm viӋFYӟLNKiFKKàng, ÿӕLWiFFK~QJWDFҫQQҳPUõ nhӳQJWK{QJWLQYӅQKXFҫXYӅVҧQSKҭP
hoһFGӏFKYөFӫDNKiFKKàng, nhҩWOà nhu cҫXFyNKҧQăQJWKDQKWRiQ. 0NJtrҳQJQKҳFQKӣFK~QJ
ta nhӟ ÿӃQWK{QJ WLQOLên lҥFF{QJW\ FKӭFYөÿiӋQ WKRҥLemail). Trong mӝWVӕWUѭӡQJ KӧS
quan trӑQJWK{QJWLQYӅWtQKFiFKVӣWKtFK ngày sinh hoһFYӅJLDÿình cӫDNKiFKKjQJÿӕLWiF
cNJQJFҫQÿѭӧFTXDQWkPNK{QJFKӍÿӇWҥRWKLӋQFҧPWURQJJLDRWLӃSPà còn làm cѫVӣÿӇ[k\
dӵQJVӵKӧSWiFOkXGài.
MuӕQFyÿѭӧc thông tin khách quan trong quá trình giao tiӃSÿòi hӓLSKҧLOҳQJQJKHWӕW7KӵFWӃ
cho thҩ\QKLӅXWUѭӡQJKӧSQKkQYLên kinh doanh nҳPEҳWNK{QJÿҫ\ÿӫWKұPFKtNK{QJFKtQK
xác yêu cҫXFӫDNKiFKKàng nhҩWOjÿӕLYӟLQKӳQJVҧQSKҭPOӟQKRһF Y{Kình nhѭFic phҫQ
mӅPGӏFKYөEҧRKLӇPÿào tҥR'RPRQJPXӕQEiQKàng hoһFNêKӧSÿӗQJFK~QJWDWKѭӡQJ
nghe “chӑQOӑF´QKӳQJWK{QJWLQFyOӧLFKRYLӋFEiQKàng cӫDPình. ĈLӅXQày có thӇGүQÿӃQ
hұXTXҧOjQJKHNK{QJÿҫ\ÿӫYà chính xác nhu cҫXFӫDNKiFKKàng.
Mũÿ0jXÿӓOà màu cӫDPiXPàu nóng nên biӇXWUѭQJFKRFҧP[~F
7UѭӟFKӃW, chiӃFPNJÿӓQKҳFQKӣFK~QJWDTXDQWkPÿӃQFҧP[~FWkPWUҥQJFӫDNKiFKKàng.
.KiFKKjQJÿã rҩWKiRKӭFYà quyӃWWkPmua bҵQJÿѭӧFKD\Fòn có ý muӕQWìm hiӇXWKăPGò.
Khách hàngÿã thұWVӵWLQWѭӣQJKD\YүQFòn hoài nghi, lo lҳQJYӅFKҩWVҧQSKҭPGӏFKYө9ì
quyӃWÿӏQKPXDKàng trong nhiӅXWUѭӡQJKӧSSKөWKXӝFYào cҧP[~FFӫDQJѭӡLPXDQên nghӋ
thuұWEiQKàng nҵPWURQJNKҧQăQJÿiSӭQJWiFÿӝQJYào cҧP[~FFӫDQJѭӡLPXDKàng.
MһWNKiF, chiӃFPNJÿӓFNJQJQKҳFQKӣFK~QJWDFK~êÿӃQNKtDFҥQKFҧP[~FOLQKFҧPWUӵF
giác trong quá trình giao dӏFK0ӝWQJѭӡLEiQKàng kinh nghiӋPFyWKӇ³ELӃW´ÿѭӧFQJѭӡLÿӃQ
cӱDKàng sӁPXDKàng hay không. MӝWQKà quҧQOêWӯQJWUҧLFyWKӇ³FҧPQKұQ´ÿѭӧFVӵWLQFұ\
khҧQăQJWLӃQWӟLÿӕLYӟLÿӕLWiFFKӍWURQJYòng vài phút ban ÿҫXWLӃS[~F7URQJQKӳQJWUѭӡQJ
hӧSQày, trӵFJLiFÿyQJYDLWUò chi phӕL, quyӃWÿӏQK
Mũ ÿHQ0jXÿHQWURQJQKLӅXQӅQYăQKyDWKӇKLӋQFKRQKӳQJÿLӅX[XL[ҿR
Trong giao dӏFKQyQÿHQQKҳFQKӣFK~QJWDQKӟÿӃQQKӳQJUӫLURWLӅPҭQQKӳQJEҩWOӧLFyWKӇ
xҧ\UDWURQJTXiWUình phөFYөNKiFKKàng, hay làm viӋFYӟLÿӕLWiF0ӝWF{QJWUình xây dӵQJ
kéo dài trong mӝWQăPSKҧLÿӕLGLӋQYӟLNKҧQăQJWăQJFKLSKtYұWOLӋX[k\GӵQJNhҧQăQJKDR
tәQQKkQVӵ4XiWUình triӇQNKDLPӝWSKҫQPӅPTXҧQWUӏQJXӗQQKkQOӵFVӁJһSEҩWOӧLQӃXWUình
ÿӝWLQKӑFFӫDQKkQYLên quҧQWUӏQKkQVӵWKҩSKRһFFyWKiLÿӝNK{QJPXӕQKӧSWiF1Kìn thҩ\
WUѭӟFQKӳQJUӫL UREҩW OӧLSKiW VLQKVӁJL~SFK~QJWDsuy nghƭ YjWUDRÿәL YӅQKӳQJSKѭѫQJ
pháp dӵSKòng phù hӧS
Mũ vàng: Màu vàng là màu cӫDFKLӃQWKҳQJKX\KRàng (cúp vàng, long bào cӫDYXD
0NJ vàng nhҳF QKӣ FK~QJ WD SKҧL FXQJ FҩS FKR NKiFK Kàng nhӳQJ OӧL tFK QӃX Vӱ GөQJ VҧQ
phҭPGӏFKYө0ӝWEӭFWUanh chi tiӃWYjVLQKÿӝQJYӅNӃWTXҧJLDRGӏFKVӁOàm cho khách hàng
thêm “cҧPKӭQJ´ÿӇPXDKàng. 27
Mũ xanh lá cây:Ĉk\OjPjXFӫDFk\FӓQên mang ý nghƭDVLQKV{LQҧ\Qӣ
VұQGөQJWURQJJLDRWLӃSӭQJ[ӱÿk\Oà thӡLÿLӇPFK~QJWDJLӟLWKLӋXYӟLNKiFKKànJÿӕLWiF
các giҧLSKiSNKiFQKDXÿӇFXQJFҩSVҧQSKҭPKRһFGӏFKYө.KiFKKjQJWKѭӡQJFҧPWKҩ\Kài
lòng hѫQNKLFK~QJWDFyWKӇJLӟLWKLӋXPӝWVӕVҧQSKҭPKRһFJLҧLSKiSSKù hӧSYӟLQKXFҫX cӫDNKiFKKàng.
Mũ PjX[DQKG˱˯QJ0jX[DQKGѭѫQJOjPjXFӫDEҫXWUӡLEDRSKӫYҥQYұW
Ĉk\OjWKӡLÿLӇPFK~QJWDWyPWҳWOҥLQKӳQJJì ÿã trao ÿәL, thӓDWKXұQ. NhӳQJYLӋFÿã ÿӗQJê,
FKѭDWKӕQJQKҩW, còn phҧLWUDRÿәLWKêm. TӯÿyFK~QJWDFyWKӇ[iFÿӏQKFiFEѭӟFOàm viӋFWLӃS
theo sau buәLOàm viӋFWUDRÿәL19
Nhӳng KRҥWÿӝng chung bên QJRji công viӋc Fӫa QKym FNJng JL~p tFKÿing kӇcho sӵcӕkӃt Fӫa
QKym YjnhӡÿyPjQKym Ojm viӋc hiӋu TXҧKѫQ. Trong Fic phim +jn Quӕc FK~ng ta FythӇ
thҩy Fic QKym Ojm viӋc trong Fic công ty Fӫa nѭӟc Qjy hay NpRQKDXÿLSLFQLF, ÿLăQWӕi chung
vӟi nhau. &ic công ty ӣ3KѭѫQJ7k\FNJng thѭӡng OjPQKѭYұy.
Tәchӭc Fic cuӝc Kӑp, Fic hӝi QJKӏmӝt FiFKVLQKÿӝng, OX{QOX{Qÿәi mӟi FNJng OjmӝWSKѭѫQJ
SKiSÿing quan tâm. NӃu Fic cuӝc Kӑp, hӝi QJKӏFӫa QKym bao giӡFNJng diӉn ra Wҥi mӝt YjLÿӏa
ÿLӇm QjRÿy, vӟi quy WUuQKNK{QJÿәi WKunhӳng ngѭӡi tham dӵVӁFҧm thҩy FKin QJin, mҩt tұp
trung, YjYuthӃkhông nҳPÿѭӧc nӝi dung cҫn thiӃt. &ic cuӝc Kӑp, ÿһc biӋt OjFӫa Fic QKym tt
WKjnh viên, không nhҩt thiӃt SKҧi tәchӭc WҥLYăQSKzng Ojm viӋc. &ythӇtәchӭc FK~ng ӣFic
khu QJKӍPit, kӃt hӧp vӟi viӋc sinh KRҥt tұp thӇ. KiӇu du Oӏch kӃt hӧp vӟi hӝi Kӑp Qjy QJjy nay
NKiphәbiӃn. &ic cuӝc Kӑp FNJng FythӇtәchӭc ӣTXin café, thұm FKtӣcông viên YjFiFÿӏa
ÿLӇm QJRji trӡi NKic. 3Kҧi Ojm sao ÿӇmӛi WKjnh viên dӵKӑp thҩy Kӑ³ÿѭӧc” mӝt Fii Juÿykhi ÿLKӑp QKym.
Ĉӕi vӟi ngѭӡi ViӋt Nam, ÿһc biӋt Ojsinh viên, WKuvҩn ÿӅtôn WUӑng thӡi gian Ojm viӋc, hay U}
KѫQOjÿLKӑp, ÿLOjPÿ~ng giӡ, ÿҧm Eҧo Ojm hӃt thӡLJLDQTX\ÿӏnh, cҫQÿѭӧc quan tâm. Mӝt
ngѭӡLÿLKӑp muӝn VӁOjm FҧQKym mҩt thӡi gian chӡÿӧi, hoһc SKҧi nhҳc Oҥi nhӳQJÿLӅXÿmEjn
khi ngѭӡL ÿyFKѭD ÿӃn. ViӋF NK{QJÿҧm Eҧo thӡi gian Ojm viӋc khiӃn cho WKjnh viên không
ÿҧm EҧRÿѭӧc tiӃQÿӝhoһc chҩt lѭӧng phҫn công viӋc anh ta thӵc hiӋn, quaÿyҧnh hѭӣng xҩu
ÿӃn WRjn bӝcông viӋc Fӫa QKym.
Tұn Gөng FiFSKѭѫQJWLӋn thông tin hiӋQÿҥi trong công viӋc Fӫa QKym FNJng Jyp phҫn OjPWăQJ
hiӋu TXҧKRҥWÿӝng QKym. Chҷng KҥQQKѭFythӇsӱGөng FiFFKDWURRPQKѭÿӇWUDRÿәi công viӋc. 1Kym FNJng FythӇlұp nên diӉQÿjn trӵc tuyӃn riêng Fӫa Punh ÿӇEjn luұn
công viӋc, ÿLӅu Qjy JL~p tiӃt kiӋm thӡLJLDQÿLOҥi YjFic chi SKtSKit sinh NKic.
TiӃQÿӝOjm viӋc Fӫa Fic WKjnh viên, YunhiӅu Oêdo NKic nhau, FythӇdiӉn ra không ÿӅu, gây
ҧnh hѭӣng ÿӃn công viӋc chung Fӫa QKym. &NJng FythӇWKjnh viên QjRÿygһp SKҧi NKyNKăQ
TXi lӟn. Trong trѭӡng hӧS ÿyQKym trѭӣng Yj Fic WKjnh viên NKic SKҧi JL~S ÿӥWKjnh viên
chұm trӉdo gһp NKyNKăQ. Tuy nhiên không thӇÿӇ[ҧy ra trѭӡng hӧp QKym trѭӣng hoһc Fic
WKjnh viên Wtch cӵc bao biӋn, Ojm thay Fic WKjnh viên thiӃu Wtch cӵc. /jm Fng, chӭkhông Ojm
thay Ojquy tҳc ӣÿk\
Câu hӓLvà bài tұSFKѭѫQJ 2
1. Khi cҫQFKLDVLQKYLên thành các nhóm hӑFWұSPӝWVӕJLҧQJYLrQÿҥLKӑFFăQFӭWKHRGDQK
ViFKVLQKYLrQÿӇFKLDFKҷQJKҥQWӯVLQKYLên có sӕWKӭWӵWKӭQKҩWÿӃQQJѭӡLFyVӕWKӭWӵWKӭ
19 http://vietlion.com/ebk/download ebook sau chiec mu tu duy.html 28
trong danh sách là mӝWQKyPWӯQJѭӡi có sӕWKӭWӵÿӃQQJѭӡLFyVӕWKӭWӵOà mӝWQKyP
GiҧQJ YLên khác ghép các sinh viên có trình ÿӝ KӑF OӵF NKiFQKDX Yào cùng nhóm. MӝW Vӕ
giҧQJYLên khác nӳDÿӇFKRVLQKYLên tùy chӑQOұSQKyPYӟLQKDX7KHREҥQFiFKOұSQKyP
QjRWUrQÿk\SKKӧp nhҩW"
2. Thҫ\WUò ĈѭӡQJ7DP7ҥQJWUrQÿѭӡQJÿL7k\3KѭѫQJOҩ\NLQKQKѭP{WҧWURQJWLӇXWKX\ӃW
“Tây Du Kê” FySKҧi Ojmӝt QKym không?
3. &ic QKym sinh viên thӵc hiӋn Fic Eji tұp nghiên cӭu khoa Kӑc thѭӡng gһp NKyNKăQJu?
4. ;pWWUѭӡQJKӧS QKóm do bҥQ9kQ.KDQKOjPQKyPWUѭӣQJQyLÿӃQWURQJPөF 2.2.2. trên ÿk\ Câu hL
a. Nhóm cӫD9kQ.KDQKÿã thұWVӵOàm viӋFQKѭPӝWQKyPFKѭD"
b. BҥQPXӕQOàm thành viên trong nhóm có nhóm trѭӣQJQKѭ9kQ.KDQKkhông? TҥLVDR"
5. TӃWYà Noel là dӏSPà ai cNJQJEұQUӝQFông viӋFWҥLF{QJVӣFNJQJQKѭJLDÿình. ĈѫQKjQJӣ
F{QJW\WăQJOrQÿiQJNӇPà các thành viên trong nhóm lҥLUѫLYjRWkPOý vui chѫL+ӑFKӍKRàn
thành công viӋFPӝWFiFKKình thӭFYà ӹOҥLYjRWUѭӣQJQKyPNKLӃQF{WDWKѭӡQJ[X\ên phҧLWӵ
mình hoàn tҩWQKӳng phҫQYLӋFFòn dang dӣKD\FKѭDÿҥW\êu cҫX1JѭӡLWUѭӣQJQKyPQày sӁ
phҧLOàm gì ÿӇJLҧLTX\ӃWWình trҥQJQày?20
6. Tình huӕQJOàm viӋFQKyPĈҥLKӑF0HWURSROLWDQ21
ĈҥLKӑF0HWURSROLWDQOjÿҥLKӑFÿào tҥRFӱQKkQQăPYӅFiFFKX\rQQJjQKÿLӅXGѭӥQJNKRD
hӑc tӵQKLên (sinh hӑFNKRDKӑFPi\WtQKKyDKӑFYұWOêQJKӋWKXұWYjYăQKӑF7UѭӡQJQҵP
ӣYùng nông thôn thuӝFEDQJ1HYDGD/à mӝWWUѭӡQJKӑFWѭWKөFӣQ{QJWK{QQên ngân sách
cӫDQyUҩWKҥQKҽSYì vұ\QKjWUѭӡQJYүQFKѭDÿѭDPi\WtQKYjRKRҥWÿӝQJMӝWWURQJQKӳQJ
WUXQJWkPÿӇKӑWKӵFKành công viӋFEҵQJWD\OjWUXQJWkP$OXPQL1KjWUѭӡQJFXQJFҩSEҧQ
tin vӅ$OXPQLKàng tháng và cҫQÿѭӧFVӵJySVӭFFӫDQKLӅXQJѭӡL*LiPÿӕFWUXQJWkP$OXPQL
ÿã tӯQJPXӕQFyPӝWKӋWKӕQJPi\WtQKOҳSÿһWӣ$OXPQLÿӇJiӳFiFÿƭDWKXkPFӫDKӑWURQJ
mӝWKӋWKӕQJGӳOLӋX
GҫQÿk\PӝWWKѭѫQJQKkQWURQJYQJÿã hiӃQWһQJQJjQÿ{ODFKRWUѭӡQJKӑF%DQJLiP
hiӋXWUѭӡQJÿã quyӃWÿӏQKVӱGөQJKӃWKRһFSKҫQOӟQVӕWLӅQÿyÿӇOҳSÿһWKӋWKӕQJPi\WtQKWҥL
Alumni. Mark Monard - JLiPÿӕFWUXQJWkPFKӏXWUiFKQKLӋPÿLӅXKành công viӋFQày. Mark
ÿã liên lҥFYӟLSKòng IIT (Information and Instructional Technology) triӇQNKDLGӵiQQày. Sau
mӝWYjLÿiQKJLi{QJÿã quyӃWÿӏQKSKkQF{QJFKR-XOLD+DQVHQYà Kelly Woo tiӃQKành phân
tích hӋWKӕQJWKLӃWNӃYà trình bày tәQJWKӇGӵiQEDRJӗPYLӋFѭӟFOѭӧQJWKӡLJLDQYà kinh phí.
Julia và Kelly nhanh chóng liên hӋYӟL0DUNFNJQJQKѭFiQEӝÿào tҥRYà sҳS[ӃSFiFWK{QJWLQ
cho buәLSKӓQJYҩQ-XOLDYj.HOO\ÿã quyӃWÿӏQKPӛLQJѭӡLVӁFKXҭQEӏPӝWEӝFkXKӓLJӗP
câu. Vào ngày phӓQJYҩQ-XOLDÿã có trên tay tҩWFҧEӝFkXKӓLÿã ÿѭӧFLQUDYà sҹQVjQJÿӇ
tham gia phӓQJYҩQ.HOO\FNJQJFyEӝFkXKӓLFӫDPình và ÿѭӧFOѭXWURQJÿƭDF{ÿӏQKVӁLQUD
chúng vào ngày phӓQJYҩQ&KӍQӱDJLӡWUѭӟFEXәLSKӓQJYҩQ.HOO\FӕÿӇLQWài liӋXFӫDPình
QKѭQJÿiQJWLӃFOà máy tính không mӣÿѭӧFWұSWLQÿy&KҳFFKҳQOà tұSWLQFӫDF{ҩ\ÿã bӏKѭ
Vì không còn thӡLJLDQÿӇOàm bӝFkXKӓLPӟLO~FQày hӑFKӍFyVӵOӵDFKӑQWKӭQKҩWOà hoãn
buәLSKӓQJYҩn sang lҫQVDXWKӭKDLOà vүQWLӃSWөFSKӓQJYҩQPà không cҫQQKӳQJFkXKӓLFӫD
Kelly. Vì hoãn buәLSKӓQJYҩQFyWKӇÿӇOҥLҩQWѭӧQJ[ҩXQên hӑTX\ӃWÿӏQKWLӃSWөFÿӃQEXәL phӓQJYҩQ
Sau buәLSKӓQJYҩQK{Pÿy-XOLDYà Kelly tiӃSWөFYӟLF{QJYLӋFSKkQWích hӋWKӕQJYà lên kӃ
hoҥFKFKXҭQEӏJLӟLWKLӋXKӋWKӕQJ$OXPQLPӟLYӟLÿLӇPQәLEұWOà khҧQăQJFұSnhұWYà chҩW
vҩQWUӵFWX\ӃQ+ӑÿã trao ÿәLêNLӃQFӫDPình vӟL{QJFKӫYjYjLÿӗQJQJKLӋSNKiFWҩWFҧPӑL
QJѭӡLÿã ÿiQKJLiêWѭӣQJFӫDKӑUҩWKD\-XOLDYj.HOO\ÿã chuҭQEӏNӻOѭӥQJFiFÿòi hӓLFKR
hӋWKӕQJYà gӱLEҧQVDRÿӃQFiQEӝÿào tҥRYà 1 bҧQQӳDÿӃQFKR0DUNÿӇKӑ[HP[pWWUѭӟF
20%ji tұp Qjy U~t tӯFKѭѫQJWUình Chìa khóa thành côngÿѭӧFSKiWWUên sóng VTV1 cӫDĈài TruyӅQKình ViӋW1DPO~F
21h15’ tӕLWKӭ7ѭKjQJWXҫQ, FythӇxem tӯtrang web http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang lam viec nhom/5977 xu ly mau thuan trong nhom.html.
21 CERIAS, Purdue University / Recitation Building/656 Oval Drive/West Lafayette IN 47907-2086. BҧQGӏFKWӯWLӃQJ
Anh cӫD1JX\ӉQ7Kӏ+RjQJ7UkPVLQKYLrQĈҥLKӑF.LQK7Ӄ- LuұWWKXӝFĈ+4*73Hӗ&Kt0LQK 29
0DUNÿã thҧROXұQGӵiQYӟLFiQEӝÿào tҥRYà xin ý kiӃQDQKҩ\YӅKӋWKӕQJQày. HӑÿӗQJê
mӡLFKӫ WӏFKEDQJLiPKLӋX KLӋXWUѭӣQJFӫD FiFWUѭӡQJÿӃQ[HP EXәLJLӟLWKLӋX Qày. Mark
muӕQFKҳFUҵQJ{QJҩ\VӁQKұQÿѭӧFVӵӫQJKӝWӯSKtDEDQJLiPKLӋXYà gây quӻFKRKӋWKӕQJ Alumni.
Không may là xe cӫD-XOLDKӃW[ăQJWUrQÿѭӡQJÿӃQWUѭӡQJQJD\ViQJFӫDQJày giӟLWKLӋX'R
ÿó cô ҩ\ÿã ÿӃQWUӉQӱDWLӃQJYà thҩ\PӝWVӕNKiFKPӡLÿã bӓYӅ&{YӝL[LQOӛLPӑLQJѭӡLYà
bҳWÿҫXEài giӟLWKLӋXYӟL.HOO\+ӑFyÿҫ\ÿӫPàn chiӃXPi\FKLӃXYà sӁEҳWÿҫXEXәLWKX\ӃW
trình bҵQJYLӋFFKLӃXVOLGHYà mô tҧKӋWKӕQJFKRQJѭӡL[HP5ҩWWLӃFOjÿqQFKLӃXÿã bӏKѭYj
Kelly vӝLFKҥ\ÿӃQSKòng thѭNý tìm mӝWFiLEyQJNKiFWKD\WKӃ.KLF{ҩ\WUӣOҥLYӟLFKLӃFÿèn
mӟLWKì mӝWQӱDNKiQJLҧÿã vӅ+ӑÿã kӃWWK~FEXәLJLӟLWKLӋXFӫDPình mà không còn nhiӋW
tình nhѭWUѭӟFÿk\QӳD Câu hL
a) BҥQQhұQUD nhӳQJYҩQÿӅgì trong tình huӕQJQày?.
b) ThҧROXұQYӅQKӳQJUҳFUӕLVҳSÿӃQYӟL-XOLD.HOO\0DUNYjQJѭӡLFiQEӝÿào tҥRVӁJһS phҧL
c) Julia và Kelly lӁUDQrQÿã làm gì ÿӇWUiQKQKӳQJUҳFUӕL[ҧ\UDWURQJWình huӕQJWUên?
d) -XOLDÿã làm viӋFFyWUiFKQKLӋP hay không? GiҧLWKtFKFkXWUҧOӡLFӫDEҥQ
e) .HOO\ÿã làm viӋFFyWUiFKQKLӋPKD\NK{QJ"*LҧLWKtFKFkXWUҧOӡLFӫDEҥQ
f) BҥQQJKƭKӑQên làm gì bây giӡÿӇFӭXYãn dӵiQ$OXPQL"
g) BҥQFyQJKƭOà hӑOӁUDÿã ÿѭӧFJLDRGӵiQ$OXPQLNK{QJ"
7. Tác giҧ7UҫQĈình Hoành22 cho rҵQJNKLOàm viӋFQKyPQJѭӡL9LӋWQêu lên nhӳQJOêGRVDX
ÿk\ÿӇSKàn nàn (mӝWFiFKVDLOҫPҧQKKѭӣQJÿӃQFKҩWOѭӧQJOàm viӋFQKyP
1KyPWUѭӣQJNK{QJQJKHWKHROӡLPình.
1KyPWUѭӣQJNK{QJKӓLý kiӃQPình trѭӟFNKLTX\ӃWÿӏQK
1KyPWUѭӣQJQJKHWKeo ý kiӃQQJѭӡLNKiFWURQJQKyP
1KyPWUѭӣQJKD\WHDPPDWHFKӍQKPình.
1KyPWUѭӣQJQyLQăQJNK{QJOӉÿӝYӟLPình.
1KyPWUѭӣQJNLrXFăQJ
HӑSWUѭӟF FҧQKyPWKì chàng/nàng không nói gì; vӅ QKjNrXÿLӋQ WKRҥLQyL FKX\ӋQOҿ ÿӇ ÿjPWLӃXVDXOѭQJ
.K{QJÿӗQJê vӟLTX\ӃWÿӏQKFӫDQKyPWUѭӣQJKRһFFӫDFҧQKyP
1KyPWUѭӣQJKD\QKyPYLên khác nói mӝWFkXJì ÿyFKjQJQjQJOLӅQGLӉQJLҧLWKHRFiFK
cӫDPình (dù là câu nói cӫDQJѭӡLNLDUҩWUõ).
1KyPWUѭӣQJQJӗLPiWăQEiWYàng.
Mình làm gҫQFKӃWQKѭQJFKҷQJFyF{QJFán gì cҧ
+ѭӟQJPình hay hѫQQrQYұQÿӝQJPӑLQJѭӡLkPWKҫPÿӇQKyPÿLWKHRKѭӟQJPình.
Trong nhóm này mình không phát huy ÿѭӧFJì hӃW
Làm âm thҫPNK{QJFKRDLELӃWPình ÿDQJOjPJì, vұ\WӵGRKѫQ
.K{QJWKtFKFRS\FFFKRQKyPWUѭӣQJFiFHPDLOPình gӣLQJѭӡLNKiF Thích tranh cãi.
Và còn cҧWUăPYҩQÿӅNKiFQӳD Câu hL:
a. BҥQFyÿӗQJêYӟLWiFJLҧQày không?
b. BҥQFyQJKƭUҵQJÿӇFҧLWKLӋQNKҧQăQJOàm viӋFQKyPFӫDQJѭӡL9LӋWWDQên nghiên cӭX
danh sách trên, cái nào sai ta bӓÿLFyWKӇWKêm nhӳQJFiLNhác, nghiên cӭXPӛLYҩQÿӅYà tìm
ra giҧLSKiSFKRWӯQJYҩQÿӅPӝW"
c. Theo bҥQQKѭӧFÿLӇPOӟQQKҩWFӫDQJѭӡL9LӋWNKLOàm viӋFQKyPOà gì?
22 http://dotchuoinon.com/2010/01/19/teamwork 30
Tài liӋXWKDPNKҧRFKѭѫQJ
1. Don Hellriegel và John W.Slocum, Organizational behavior. Thomsom – South – Western, 2004.
2. Harvard Business School Press, Lãnh ÿRQKyPNXB Thông TҩQ
3. NguyӉQ+ӳX/DPHành vi tFKͱF, NXB ThӕQJ.ê 2007.
4. Võ VăQ+X\Hành vi tFKͱF, Tài liӋXOѭXKjQKQӝLEӝĈҥL+ӑF.LQK7Ӄ7ài Chính Tp. Hӗ Chí Minh, 2010.
5. http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang lam viec nhom
6. http://tailieu.vn/tag/tai lieu/ làm viӋFQKyPKLӋXTuҧKWPO &KѭѫQJ
KӺ1Ă1*7Ѭ'8<3+ҦN BIӊ1
MөFÿtFKQJKLên cӭX
HiӇXÿѭӧFEҧQFKҩWFiF\êu cҫXFӫDWѭGX\SKҧQELӋQ.
Hình thành ÿѭӧFWLQKWKҫQSKҧQELӋQ.
BiӃWFiFKOұSOXұQKӧSORJLF. 31
Phân biӋWÿѭӧFQJө\ELӋQELӃWFiFKFKӕQJQJө\ELӋQ
Có khҧQăQJ[HP[pWYҩQÿӅPӝWFiFKNKiFKTXDQWRàn diӋQ
3.1. BҧQFKҩW à vai trò c Y
ӫDWѭGX\SKҧQELӋQ 3.1.1. BҧQFKҩW
7˱GX\SKQELQOà kiXW˱GX\WKHRÿyYLFÿ˱DUDý kiQYLFFKSQKQKD\SKQÿLFiFê
kiQNKiFYLFÿUDFiFJLLSKiSÿJLLTX\WYQÿTX\WÿQKKjQKÿQJKD\NK{QJhành
ÿQJFKÿ˱FWKFKLQVDXNKLYQÿÿ˱F[HP[pWUWNͿO˱QJ23.
Các vҩQÿӅPà chúng ta gһSSKҧLWURQJFXӝFVӕQJWURQJF{QJYLӋFWURQJKӑFWұS«ÿ{LNKL
nhìn qua rҩWÿѫQJLҧQYì thӃFK~QJWDQKDQKFKyQJÿѭDUDFiFKJLҧLTX\ӃWWX\QKLên cách giҧL
quyӃWÿyNK{QJSKù hӧSÿѭDOҥLFKRFK~QJWDNӃWTXҧNK{QJQKѭý muӕQ.KL[HP[pWOҥLNӻ
OѭӥQJKѫQYҩQÿӅWDPӟLQKұQWKҩ\Oà nhiӅX\ӃXWӕQKLӅXPһWFӫDQyÿã bӏEӓTXDWURQJOҫQ
[HP[pWÿҫX0XӕQKjQKÿӝQJFyNӃWTXҧWӕWWDTXDQViWÿӕLWѭӧQJxem xét nhiӅXPһWFӫDYҩQ
ÿӅSKkQWtFKFKLWLӃWFiFWKành phҫQ\ӃXWӕFӫDYҩQÿӅWәQJKӧSFiFWK{QJWLQÿã thu ÿѭӧFWӯ
tҩWFҧFiFQJXӗQUӗLPӟLÿѭDUDFiFKJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ/jPQKѭYұ\OjWDÿã ӭQJGөQJWѭGX\ phҧQELӋQ
Khi nghe mӝWê NLӃQQjR ÿyWUiLQJѭӧF YӟLQKӳQJÿLӅXPà ta quen thuӝFKD\WUiL QJѭӧFYӟL
truyӅQWKӕQJFK~QJWDUҩWGӉEiFEӓQy7X\QKLên, nӃXFK~QJWDJҥWtình cҧPthói quen, truyӅQ
thӕQJTXDQÿLӇPÿã có, … sang mӝWErQYj[HP[pWFiFFѫVӣFӫDêNLӃQÿѭӧFQJKHFӕJҳQJ
ÿiQKJLi nó mӝWFiFKNKiFKTXDQYà nӃXWKҩ\QyKӧSOêWKì chҩSQKұQQyWKì khi ÿyFK~QJWD
ÿã tѭGX\SKҧQELӋQ
Khi chúng ta tích cӵFPӣUӝQJKLӇXELӃWFӫDPình vӅYҩQÿӅNKLӭQJGөQJFiFKình thӭFORJLF
thích hӧSÿӇWӯFiFWK{QJWLQÿã có tìm ra các kӃWOXұQKӧp lý là khi ta ÿã WѭGX\SKҧQELӋQ
Khi chúng ta nâng cao khҧQăQJVX\OXұQORJLFFӫDPình, lӵDFKӑQFiFSKѭѫQJSKiSFiFKình
thӭFWUình bày vҩQÿӅ, ý tѭӣQJ, rõ ràng, chһWFKӁFyWtQKWKX\ӃWSKөFFDROjNKLWDWѭGX\SKҧQ biӋQ
7ѭGX\SKҧQELӋQEDRKàm tinh thҫQSKҧQELӋQYà khҧQăQJSKҧQELӋQ Vì giӟLKҥQFӫDFKѭѫQJ
trình hӑF, trong giáo trình này chúng tôi chӍQêu lên mӝWVӕÿLӇPFөWKӇKyDWLQKWKҫQYà khҧ
QăQJSKҧQELӋQVDXÿk\
Tinh thQSKQELQ
Có tinh thҫQW{QWUӑQJPӑLêNLӃQYҩQÿӅVҹQVàng xem xét chúng mӝWFiFKNӻOѭӥQJ
23 Có rҩWQKLӅXSKiWELӇXNKiFQKDXYӅWѭGX\SKҧQELӋQM. Lipman (2003) tóm OѭӧFPӝWVӕSKiWELӇXFӫDFiFWiFJLҧ
khác vӅWѭGX\SKҧQELӋQQKѭVDX
-7ѭGX\ÿӇJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅYà ra quyӃWÿӏQK6WHUQEHUJ.
-7ѭGX\QӛOӵFÿӇÿѭDUDPӝWSKiQÿRiQVDXNKLÿã tìm cách thӭFÿiQJWLQFұ\ÿӇÿiQKJLiWKӵFFKҩWYӅPӑLSKѭѫQJ
diӋQFӫDFác bҵQJFKӭQJYà các luұQFӭ+DWFKHU.
- Là khҧQăQJFӫDQJѭӡLWѭGX\SKiWWULӇQFiFWLêu chuҭQQăQJOӵFKRҥWÿӝQJWUtWXӋYà vұQGөQJYào quá trình tѭGX\
cӫDFKtQKKӑ3DXO.
- SӵQӛOӵFWìm kiӃPPӝWFiFKFyKӋWKӕQJQKӳQJQJX\ên nhân và lý lӁJLҧLWKtFh nhӳQJÿLӅXPà có thӇÿã ÿѭӧFQJѭӡL NKiFFKROjÿ~QJ.
- Là loҥLWѭGX\EҧRYӋFK~QJWDNK{QJEӏQJѭӡLNKiFOӯDSKӍQKYà không tӵOӯDSKӍQKFKtQKPình (Paul).
- Là sӵÿiQKJLiÿ~QJFiFSKiWELӇX(QQLV.
- Là sӵYұQGөQJFiFOêWKX\ӃWYӅWѭGX\YjRWKӵFWiӉQYà các tình huӕQJFyYҩQÿӅ.
- HiӇXÿѭӧFQJX\ên nhân và tiӃQWUình cӫDFiFVӵNLӋQ.
- Xem xét các cách giҧLWKtFKNKiFQKDXYӅNӃWTXҧNKҧRViWWӯFiFWình huӕQJOêWKX\ӃWYjTXDQÿLӇPNKiFQKDX.
(dүQWKHRLê TҩQ+XǤQK&ҭP*LDQJ “HiXELWYW˱GX\phQELQ´http://cher.ier.edu.vn/tin tuc) 32
Có tinh thҫQW{QWUӑQJQJѭӡLNKiFWURQJNKLWUDQKOXұQ
SҹQVjQJYѭӧWOên khӓLQKӳQJUàng buӝFFӫDTX\ӅQOӧLWình cҧPWKyLTXHQ
'iPYѭӧWUDNKӓLNKX{QNKәFӫDWUX\ӅQWKӕQJFӫDFiFTXDQQLӋPKLӋQWKӡL
Tích cӵFWìm hiӇXFiFSKѭѫQJSKiSWKXWKұS[ӱOêWK{QJWLQVX\OXұQWUình bày vҩQÿӅKLӋX quҧ
KhQăQJSKQELQ
BiӃW[HP[pWYҩQÿӅPӝWFiFKWRàn diӋQNKiFKTXDQ
SӱGөQJWKành thҥRFiFKình thӭFTX\OXұWORJLFFiFSKѭѫQJSKiSFKӭQJPLQKEiFEӓ
Có kӻQăQJWKX thұSYà xӱOêWK{QJWLQ
NhұQELӃWÿѭӧFFiFQJө\ELӋQWUiQKÿѭӧFQJө\ELӋQ
Có khҧQăQJWUình bày vҩQÿӅUõ ràng, ngҳQJӑQFyWtQKWKX\ӃWSKөF
&iFWUѭӡQJKӧSWKӇKLӋQYLӋFFyKRһFWKLӃXWѭGX\SKҧQELӋQVDXÿk\JySSKҫQJL~SWDthҩ\Uõ
KѫQEҧQFKҩWFӫDWѭGX\SKҧQELӋn.
MWVWU˱QJKSFyW˱GX\SKQELQ:
7KiQJ QăP&KtQKphӫWUình QuӕFhӝL[HP[pWGӵiQÿѭӡQJVҳWFDRWӕF+à NӝL–
Thành phӕ+ӗ Chí Minh vӟLWәQJNLQKSKtÿҫXWѭWӍ86''ӵiQQj\ÿã ÿѭӧFGѭOXұQTXDQ
WkPÿһFELӋW5ҩWQKLӅu ý kiӃQÿã ÿѭӧFQêu lên cҧWUên diӉQÿàn QuӕFhӝLFҧWUrQFiFSKѭѫQJ
tiӋQWK{QJWLQÿҥLFK~QJ&iFêNLӃQQày do nhӳQJQJѭӡLFyQJKӅQJKLӋSNKiFQKDXFyÿӏDYӏ[ã
hӝLNKiFQKDXFyTXDQÿLӇPNKiFQKDX«ÿѭDUD1JѭӡLWDÿã xem xét vӅVӵFҫQWKLӃWFӫDGӵ
iQÿã xét ÿӃQNKҧQăQJNLQKWӃYà kӻWKXұWÿӇWKӵFKLӋQGӵiQWtQKÿӃQKLӋXTXҧ hay hұXTXҧ
mà dӵiQPDQJOҥL«&XӕLFùng, ngày 19/06/2010 QuӕFhӝLÿã bác bӓGӵiQ
VjRWKiQJQăP, tURQJÿӧWNKDLTXұWGLFKӍ7Kành DӅQFyQLrQÿҥLWӯÿӃQ00
QăPWUѭӟF, nhóm các nhà khҧRFәKӑFGR3*676/kP7Kӏ0ӻ'XQJSKөWUiFKÿã phát hiӋQ
nhӳQJKҥWWKyF Yà gҥRPjX ÿHQ%j /kP7Kӏ0ӻ'XQJÿHP QJkPQKӳQJKҥWWKyFQày trong
QѭӟFWKì khoҧQJQJày sau có nhӳQJKҥWWKyFÿã nҧ\PҫP9ұ\FySKҧLÿk\Oà nhӳQJhҥWWKyF
FyKѫQQăPWXәLNK{QJ"1ӃXFyWKì ÿk\OjPӝWKLӋQWѭӧQJY{Fùng kǤOҥ&iFQKà khoa
hӑFQJKLên cӭXYӅO~DFiFQKà di truyӅQKӑFYà các nhà khҧRFәKӑFNK{QJYӝLYjQJÿѭDUD
nhұQÿӏQKFӫDPình. MӝWPһW, hӑÿHPJLHRWUӗQJFiFKҥWWKyFWKXÿѭӧFFKăPVyFYjWKHRGõi
rҩWNӻOѭӥQJFiFFk\O~Dÿã mӑFOên, nghiên cӭXYӅKình thái cӫDFK~QJQJKLên cӭXVRViQK
AND cӫDFK~QJYӟL$1'FӫDFiFJLӕQJO~Dÿã biӃW0һWNKiFKӑÿHPFiFKҥWFòn lҥLYà vӓ
trҩXFӫDQKӳQJKҥWWKyFÿã nҭ\PҫPJӱLÿLFiFSKòng thí nghiӋPWLên tiӃQÿӇ[iFÿӏQKFKtQK[iF
QLrQÿҥLFӫDFK~QJ1Jày 31/08/2010, mӝWKӝLWKҧRJӗPFiFQKà khoa hӑFÿҫXQJành vӅO~D
khҧRFәF{QJQJKӋVLQKKӑF«ÿã ÿѭӧFWәFKӭFWҥL9LӋQ'LWUX\ӅQ1{QJQJKLӋSEàn tiӃSYӅYҩQ
ÿӅQày. TҥLÿk\FiFQKà khoa hӑFdi truyӅQKӑFFKRELӃWFk\O~DÿDQJÿѭӧF[HP[pWvà giӕQJ
Khang Dân có phә$'1KRàn toàn giӕQJQKDX1KѭQJÿӇÿLÿӃQNӃWOXұQFXӕLFùng, các nhà
khoa hӑFYүQTX\ӃWÿӏQKVӁFKӡNӃWTXҧ[iFÿӏQKQLrQÿҥLFiFKҥWWKyFÿã gӱLÿLJLiPÿӏQK
MWVELXKLQcDYLFWKLXW˱GX\SKQELQ:
Khi nghe mӝWQJѭӡLPjWDNK{QJѭDWUình bày ý kiӃQFӫDDQKWDWDNK{QJFKӏXFKҩSQKұQê
kiӃQÿyPһFGNK{QJQrXUDÿѭӧFFăQFӭQjRÿӇSKҧQEiF. 33
Vì lӧLtFKKD\Yì tình cҧPYì truyӅQWKӕQJYì niӅPWLQW{QJLiRKD\Yì lý tѭӣQJFKtQKWUӏ
ÿѫQWKXҫQPjÿLÿӃQFKҩSQKұQKD\SKҧQEiFêNLӃQFӫDQJѭӡLNKiFFNJQJOà biӇXKLӋQFӫDWKLӃX
WѭGX\SKҧQELӋQ9tGөVDXÿk\Oà mӝWWUѭӡQJKӧSQKѭYұ\
1ăPQKjEiR+RjQJ+ҧL9kQÿã ÿăQJtҧLtrên báo Thanh Niên mӝWORҥWEài báo có tên
“ThiӅQVѭ/r0ҥQK7KiWYà nhӳQJSKiWKLӋQOӏFKVӱJk\FKҩQÿӝQJ´QyLYӅPӝWVӕêNLӃQFӫD
thiӅQVѭ/r0ҥQK7KiWYӅFәVӱ9LӋW1DP24. Hoàng HҧL9kQNKҷQJÿӏQK³VӟLQKӳQJNKiPSKi
cӫD {QJFK~QJWD Fy ÿӫWѭ OLӋXÿӇ GӵQJOҥL OӏFKVӱ YҿYDQJ FӫDGkQ WӝFWa tӯKDL QJjQQăP WUѭӟF´25.
QuҧWKұWQKLӅXÿLӅXPà Lê MҥQK7KiWNKҷQJÿӏQKQkQJFDROòng tӵKào dân tӝFFӫDQJѭӡL9LӋW
Nam chúng ta, biӇXKLӋn lòQJ\rXQѭӟFVkXVҳFFӫDWiFJLҧ1KLӅXQJѭӡLÿã vì thiӋQFҧPYӟL
lòng yêu nѭӟFÿyYì lòng tӵKào dân tӝFÿó mà cho rҵQJQKӳQJÿLӅXWKLӅQVѭ/r0ҥQK7KiW
QrXOjÿ~QJÿҳQYà các nhà sӱKӑFFҫQ[HP[pWVӱDÿәLOҥLQKLӅXÿLӅXWURQJSKҫQFәVӱ9LӋW
Nam26Ĉk\OjPӝWELӇXKLӋQFӫDYLӋFWKLӃXWѭGX\SKҧQELӋQĈӇFyWKӇSKkQÿӏQK[HPFiFê
kiӃQFӫDWKLӅQVѭ/r0ҥQK7KiWFyÿ~QJKD\NK{QJWKì cҫQSKҧL[HP[pWNӻOѭӥQJFiFFѫVӣPà
{QJÿѭDUDÿӇFKӭQJPLQKFKRFK~QJÿӗQJWKӡLFNJQJFҫQ[pWWKêm các ý kiӃQVӵNLӋQEҵQJ
chӭQJOӏFKVӱNKiFFҧORҥLFKӭQJPLQKYà loҥLSKҧQEiFQKӳQJÿLӅXÿyQӳDWKì mӟLÿӫ
.KLQJKHÿӑc ý kiӃQFӫDPӝWQKà khoa hӑFPà dӉGàng chҩSQKұQYì nhà khoa hӑFÿyFyX\
tín lӟQOjNKLNK{QJFyWѭGX\SKҧQELӋQӢSKҫQVDXWDVӁELӃWUҵQJNKLÿyWDÿã phҥPYào ngө\
biӋQGӵDYào uy tín. Còn ӣÿk\FyWKӇJLҧLWKtFKQJҳQQKѭVDX:
Các nhà khoa hӑFOӟQÿһFELӋWOà nhӳQJQJѭӡLWҥRGӵQJQӅQPyQJFӫDQKӳQJOêWKX\ӃWQKӳQJ
WUѭӡQJSKiLQKӳQJ[XKѭӟQJNKRDKӑFQjRÿyOjQKӳQJQJѭӡLFyX\WtQUҩWOӟQ7X\QKLên, cҫQ
OѭXý là viӋFOàm cӫDKӑFiFF{QJWUình có giá trӏFӫDKӑFiFêNLӃQÿ~QJÿҳQFӫDKӑOàm nên
uy tín cho hӑFKӭNK{QJSKҧLQJѭӧFOҥLX\WtQFӫDKӑOàm cho ý kiӃQFӫDKӑWUӣQrQÿ~QJÿҳQ
không phҧLX\WtQFӫDKӑWҥRQên công trình khoa hӑFFyJLiWUӏ
7UѭӡQJKӧSFӫD $(LQVWHLQOà mӝWYtGө UҩWUõ ràng cho ÿLӅXQày. Khi còn là nhân viên mӝW
phòng cҩSEҵQJViQJFKӃY{GDQKFKѭDKӅFyX\WtQNKRDKӑF$(LQVWHLQÿã sáng tҥRQên lý
thuyӃWWѭѫQJÿӕLOjPWKD\ÿәLGLӋQPҥRYұWOêKӑFKLӋQÿҥL&òn khi ÿã trӣWKành nhà vұWOêQәL
tiӃQJÿѭӧFJLҧL1REHOYұWOêFyX\WtQUҩWOӟQWKì các ý kiӃQFӫDA. Einstein vӅYҩQÿӅWKӕQJ
nhҩWFiFWUѭӡQJOӵFOҥLNK{QJÿ~QJYjNK{QJÿѭӧFFKҩSQKұQ
1KѭYұ\FK~QJWDNK{QJWKӇGӵDWUên uy tín cӫDFiFQKà khoa hӑFOӟQKD\X\WtQFӫDEҩWFӭWә
chӭFFiQKkQQào khác khi chӭQJPLQKOXұQÿLӇPNKRDKӑFKD\NKLF{QJEӕ kӃWTXҧQJKLên
cӭXFӫDPình ÿѭӧF
ӢOӟSKӑFVLQKYLên, hӑFVLQKKӑFPӝWFiFKWKөÿӝQJQKҩWQKҩWQJKHWKHRQKӳQJÿLӅXWKҫ\
cô truyӅQÿҥWJLҧQJGҥ\FKӍYì nghƭUҵQJWKҫ\F{ÿã nói thì chҳFFKҳQSKҧLÿ~QJWLQWѭӣQJWX\ӋW
ÿӕLYào sách giáo khoa, chӍYìÿyOjViFKJLiRNKRDNK{QJQrXOrQWKҳFPҳFNK{QJOұWQJѭӧF
lҥLYҩQÿӅNK{QJÿòi hӓLSKҧLJLҧLWKtFKFKӭQJPLQKFKһWFKӁFKӍWKөÿӝQJWLӃSQKұQWULWKӭF
… chính là nhӳQJELӇXKLӋQFӫDYLӋFKӑWKLӃXWѭGX\SKҧQELӋQ
6iFKJLiRNKRDWKѭӡQJWUình bày mӝWFiFKFKӑQOӑFFiFQӝLGXQJFѫEҧQFӫDFiFP{QKӑF&iF
nӝLGXQJÿѭӧFWUình bày ÿyÿã ÿѭӧF[HP[pWUҩWNӻOѭӥQJYì vұ\ÿӝWLQFұ\UҩWFDR7X\QKLên,
sách giáo khoa trình bày các tri thӭFNKRDKӑFPà các tri thӭFNKRDKӑFFNJQJQKѭFiFWULWKӭF
24 Xem, Báo Thanh Niên, tӯQJj\ÿӃQ
25 ThiQV˱/r0QK7KiWYà nhͷQJSKiWKLQOFKV͵Jk\FKQÿQJ/ Hoàng HҧL9kQ.- Báo Thanh Niên, sӕUDQJày 26/02/2008.
26 Xem các bài tranh luұQYӅFiFEài báo cӫD+Ràng HҧL9kQÿã nêu trên các phѭѫQJWLӋQWK{QJWLQÿҥLFK~QJÿһFELӋW là trên Internet. 34
khác,WURQJWUѭӡQJKӧSWӕWQKҩWFNJQJFKӍOà chân lý tѭѫQJÿӕLPà thôi. NghƭDOà các tri thӭFÿy
NK{QJ ÿҧP EҧR ÿ~QJÿҳQ KRàn toàn, và có thӇ PkX WKXүQ YӟL QKӳQJ Vӵ NLӋQ PӟL %ӣL Yұ\
không nhҩW QKҩW QJKH WKHR; ÿһWUD câu hӓL SKҧQ ELӋQ [HP [pW OҥL kӻ OѭӥQJFiF SKép chӭQJ
PLQKFiFFѫVӣFӫDêNLӃQQêu trong sách giáo khoa mӟLOjFyWѭGX\SKҧQELӋQ
Thҫ\F{JLiRWK{QJWKѭӡQJOà nhӳQJQJѭӡLFyWUình ÿӝNKRDKӑFFDRKѫQQKLӅXVRYӟLVLQKYLên,
hӑFVLQKĈLӅXQj\ÿҧPEҧRUҵQJQKӳQJÿLӅXKӑJLҧQJGҥ\WUX\ӅQÿҥWFNJQg rҩWÿiQJWLQFұ\7ҩW
nhiên thҫ\F{JLiRFKӍQyLQKӳQJÿLӅXPà hӑWLQOjÿ~QJ1KѭQJUҩWWLӃFOà thҫ\F{JLiRWLQPӝW
ÿLӅXJì ÿyOjÿ~QJFNJQJFKѭDÿҧPEҧRFKҳFFKҳQÿLӅXÿyÿ~QJWUên thӵFWӃYì hӑFyWKӇVDLOҫP
ĈLӅXQj\ÿһFELӋWÿiQJFK~êӣEұFÿҥLKӑFӢEұFSKәWK{QJWKҫ\F{JLiRWKѭӡQJFKӍJLҧQJGҥ\
nhӳQJWULWKӭFYLӃWWURQJViFKJLiRNKRDOà nhӳQJWULWKӭFÿã ÿѭӧF[HP[pWUҩWNӻOѭӥQJ7URQJ
NKLÿyӣEұFÿҥLKӑF, thҫ\F{JLiRFyWKӇEәVXQJWKêm nhiӅXWULWKӭFSKiWNLӃQPӟLYӕQFKѭD
ÿѭӧF[HP[ét kӻOѭӥQJQKѭFiFWULWKӭFFyWURQJFiFViFKJLiRNKRDYà vì thӃNKҧQăQJVDLVyW lӟQKѫQ
CNJQJKRjQWRjQWѭѫQJWӵQKѭYұ\NKLPһFGù không bӏEҳWEXӝF27QKѭQJYүQQJKHWKHR
ÿӗQJêOàm theo ý kiӃQFӫDQKӳQJQJѭӡLQKLӅXWXәLKѫQKD\FyYӏWUt[ã hӝLFDRKѫQKD\FiF
nhà lãnh ÿҥR«Pà không dӵDWUên viӋF[HP[pWNӻOѭӥQJFiFêNLӃQÿyOà biӇXKLӋQWKLӃXWѭ duy phҧQELӋQ
Chҥ\WKHRÿiPÿ{QJQJKHWKHRêNLӃQFӫDÿiPÿ{QJKjQKÿӝQJFQJÿiPÿ{QJPjNK{QJ
suy xét kӻêNLӃQPjÿiPÿ{QJÿDQJQJKHWKHRTXDQÿLӇPÿDQJKѭӟQJGүQKjQKÿӝQJFӫDÿiP
ÿ{QJÿyFyÿ~QJNK{QJFyFѫVӣNK{QJFyÿiQJWLQFұ\NK{QJ«FNJQJOà biӇXKLӋQFӫDYLӋF
thiӃXWѭGX\SKҧQELӋQ/RJLFKӑFFNJQJÿã nghiên cӭXNӻOѭӥQJYӅORҥLQJө\ELӋQOLrQTXDQÿӃQ
sai lҫPQày và gӑLQyOà ngө\ELӋQGӵDYjRÿiPÿ{QJGӵDYjRGѭOXұQ
Không chӏXQJKHNK{QJ[HP[pWêNLӃQNK{QJFKӏXFKҩSQKұQÿӅ[Xҩt cӫDQKӳQJQJѭӡLtW
tuәLtWNLQKQJKLӋPKѫQYӏWKӃ[ã hӝLWKҩSKѫQ«OjELӇXKLӋQWKLӃXWѭGX\SKҧQELӋQ.K{QJ
cho cҩSGѭӟLQJѭӡLWUҿWXәLKѫQ«FKҩWYҩQ, phҧQEiF; không tôn trӑQJêNLӃQFӫDKӑNK{QJ
bàn bҥFFùng hӑFNJQJOà biӇXKLӋQWKLӃXWѭGX\SKҧQELӋQ&KҷQJKҥQQӃX WKҫ\F{JLiRPà
không muӕQQJKHêNLӃQSKҧQELӋQFӫDVLQKYLên, hӑFVLQKWKì thҫ\F{JLiRÿyWKLӃXWѭGX\SKҧQ
biӋQ*LiPÿӕF NK{QJÿӃP[ӍD ÿӃQêNLӃQ FӫDQKkQ YLên cNJQJOj JLiPÿӕFNK{QJFy WѭGX\ phҧQELӋQ
7ѭ GX\SKҧQ ELӋQ UҩWFy tFK FKRYLӋF QKұQ WKӭFYҩQ ÿӅ YjÿѭD UD FiF TX\ӃW ÿӏQKÿ~QJ ÿҳQ
QKѭQJFҫQWUiQKÿӗQJQKҩWWѭGX\SKҧQELӋQYӟLWѭGX\ÿ~QJÿҳQ7ѭGX\SKҧQbiӋQNK{QJQKҩW
thiӃWOjWѭGX\ÿ~QJÿҳQQKѭQJWѭGX\ÿ~QJÿҳQFKҳFFKҳQSKҧLFyWtQKSKҧQELӋQSKҧLOjWѭ
duy phҧQELӋQéNLӃQFӫDQJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQNK{QJQKҩWWKLӃWOà bao giӡFNJQJÿ~QJ
MӝWYtGөUҩWUõ ràng cho ÿLӅXÿyOà ý kiӃQEiFEӓKӋWKӭFEҩWÿӏQK+HL]HQEHUJFӫD$(LQVWHLQ
A. Einstein là mӝWQKà bác hӑFWKLrQWjLWѭGX\FӫD{QJFyWtQKSKҧQELӋQUҩWFDRPһFGù vұ\
nhiӅXêNLӃQFӫD{QJYүQVDLOҫPYà bӏFiFQKà vұWOêEiFEӓWURQJVӕÿyFyêNLӃQYӅKӋWKӭF bҩWÿӏQKQêu trên.
NӃXKiӇXSKê phán theo nghƭDOà chӍUDQKӳQJÿLӇPFKѭD ÿҥW\êu cҫXQKӳQJFKӛ VDLQKѭӧF
ÿLӇPQKӳQJÿLӇPFòn thiӃXVyW«WKì phҧQELӋQNK{QJÿӗQJQJKƭDYӟLSKê phán. PhҧQELӋQ
bao hàm phê phán hiӇXWKHR QJKƭD ÿã nêu. NhѭQJQJRjL UD SKҧQELӋQ Fòn chӍUD QKӳQJ mһW
mҥQKQKӳQJѭXÿLӇPQKӳQJFiLKD\FiLWӕW«.
27 Có trѭӡQJKӧSEӏEҳWEXӝFWXkQWKӫYtGөQKѭQKkQYLrQSKҧLFKҩSKành sӵSKkQF{QJFӫDnhà quҧQWUӏ, binh lính phҧL
theo lӋQKFӫDFKӍKX\« 35
7ѭGX\SKҧQELӋQNK{QJÿӗQJQJKƭDYӟLSKҧQEiF. NJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQNK{QJQKҩWWKLӃW
phҧLOjQJѭӡLKD\SKҧQEiF9jQJѭӧFOҥLQJѭӡLKD\SKҧQEiFFNJQJNK{QJFKҳFFKҳQOjQJѭӡL
FyWѭGX\SKҧQELӋQMӝWQJѭӡLOX{QOX{QEiFEӓêWѭӣQJFӫDQKӳQJQJѭӡLNKiFFKӍYì các ý
WѭӣQJÿyNK{QJSKҧLOà cӫDFKtQKDQKWDthì không phҧLOjQJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQ1JѭӡL
phҧQEiFêWѭӣQJFӫDQJѭӡLNKiFPjNK{QJQrXÿѭӧFFѫVӣFKRFKtQKVӵSKҧQEiFFӫDPình,
không lұSOXұQFKһWFKӁFNJQJNK{QJSKҧLOjQJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQ
7ѭGX\SKҧQELӋQFNJQJNK{QJSKҧLOà chӫQJKƭDKRài nghi. ChӫQJKƭDKRài nghi nghi ngӡNKҧ
QăQJQKұQWKӭFQJKLQJӡPӑLSKѭѫQJSKiSYjNӃWTXҧQKұQWKӭF&KӫQJKƭDKRài nghi không
ÿһWFKRPình nhiӋPYө[iFÿӏQKêNLӃQÿ~QJNK{QJFӕJҳQJWìm hiӇXYҩQÿӅ7URQJNKLÿyWѭ
duy phҧQELӋQNK{QJSKӫQKұQNKҧQăQJQKұQWKӭFYà cӕJҳQJÿLWìm câu trҧOӡLÿ~QJKD\tW
nhҩWOà có tính thuyӃWSKөFFKRYҩQÿӅ7URQJWѭGX\SKҧQELӋQFy\ӃXWӕKRài nghi.
1JѭӡLFyWLQK WKҫQSKҧQELӋQSKҧL KRài nghi mӑLêNLӃQO~F PӟLEҳWÿҫX[HP [pWêNLӃQÿy
1KѭQJQӃXPөFÿtFKFӫDFKӫQJKƭDKRjLQJKLOjÿӇEiFEӓNKҧQăQJQKұQWKӭFYҩQÿӅWKì tѭGX\
phҧQELӋQQJѭӧFOҥLFӕJҳQJQKұQWKӭFYà giҧLTX\ӃWYҩQÿӅ1ӃXÿӕLYӟL chӫQJKƭDKRài nghi
hoài nghi là tҩWFҧWKì ÿӕLYӟLWѭGX\SKҧQELӋQKRài nghi chӍOà mӝWWURQJVӕQKLӅX\ӃXWӕPà thôi.
7ѭGX\SKҧQELӋQOLên quan rҩWFKһWFKӁYӟLORJLFKӑF6ӣGƭQKѭYұ\Oà vì khi ÿiQKJLiPӝWOұS
luұQPӝWTXDQÿLӇPQjRÿyQJѭӡLWDShҧLGӵDWUên logic, phҧL[HP[pWOұSOXұQÿy[HP[pWFiF
FѫVӣFiFOұSOXұQGүQÿӃQTXDQÿLӇPÿyFyWXkQWKӫcác quy tҳFTX\OXұWORJLFKD\NK{QJ
ĈLӅXQày giҧLWKtFKWҥLVDRÿӇFyWѭGX\SKҧQELӋQWӕWFK~QJWDOҥLFҫQKLӇXELӃWWӕWYӅORJLFKӑF
CNJQJKRjQWRjQWѭѫQJWӵQKѭYұ\YӅPӕLTXDQKӋJLӳDWѭGX\SKҧQELӋQYjP{QSKѭѫQJSKiS nghiên cӭXNKRDKӑF
3.1.2. Vai trò cӫDWѭGX\SKҧQELӋQ
&K~QJWDGQJWѭGX\SKҧQELӋQÿӇ
Xem xét giҧLTX\ӃWcác vҩQÿӅ trong cuӝFVӕQJ
Xem xét ý tѭӣQJJLҧLSKiSFKtQKViFKFKѭѫQJWUình, công trình khoa hӑFNӃKRҥFKNLQK doanh, …
;HP[pWÿӅQJKӏWX\ӇQGөQJVDWKҧLNKHQWKѭӣQJNӹOXұWQJѭӡLQjRÿy«.
&yÿѭӧFQKӳQJêNLӃQPӟLYӅFKҩWFyWtQKViQJWҥRFDR …
7ѭGX\SKҧQELӋQJL~Sta YѭӧWUDNKӓLFiFNKX{QPүXFyVҹQ.7URQJWѭGX\FNJQJQKѭWURQJFiF
lƭQKYӵF NKiF WKyLTXHQ WUX\ӅQWKӕQJFy VҹQ FyPӝW YDLWUò rҩWTXDQ WUӑQJ 1JѭӡLWD Fy [X
KѭӟQJVX\QJKƭWKHRFiFNKX{QPүXÿã có sҹQ7ѭGX\SKҧQELӋQYӟLWLQKWKҫQSKҧQELӋQFӫD
QyJL~SQJѭӡLWDWKRiWNKӓLҧQKKѭӣQJ cӫDNKX{QPүXFyVҹQGӉGjQJKѫQYì nó không sҹQ
sàng chҩSQKұQNKX{QPүXQyNK{QJKài lòng vӟLFiFNKX{QPүXPà cӕJҳQJWìm cái mӟLFӕ
gҳQJtìm cách tiӃSFұQPӟL
CNJQJKRjQWRjQWѭѫQJWӵQKѭYұ\WѭGX\SKҧQELӋQJL~SYѭӧWNKӓLWUX\ӅQWKӕQJÿӏQKNLӃQ 7ѭ
duy phҧQELӋQJL~SSKiWKX\WtQKViQJWҥR7ѭGX\SKҧQELӋQJL~SQKìn vҩQÿӅGѭӟLJyFQKìn
mӟLÿѭDOҥLQKӳQJNӃWTXҧNKiFPӟLOҥFyWtQKViQJWҥRFDR
3.2. ĈӇFyWѭGX\SKҧQELӋQ
3.2.1. Xem xét vҩQÿӅÿӕLWѭӧQJPӝWFiFKNKiFKTXDQ 36
Xem xét vҩQÿӅÿӕLWѭӧQJPӝWFiFKNKiFKTXDQFyQJKƭDOà không gán ghép vào cho vҩQÿӅ
ÿӕLWѭӧQJQKӳQJWtQKFKҩWPà nó không có trên thӵFWӃ;NK{QJÿӇêFKtWình cҧPOӧLtFKÿӏQK
kiӃQ«FӫDPình ҧQKKѭӣQJÿӃQYLӋF[HP[pWYҩQÿӅÿӕLWѭӧQJ
Ai trong chúng ta cNJQJFyWình cҧPFyQKӳQJOӧLtFKTX\ӅQOӧLPjFK~QJWDWKHRÿXәL+ѫQWKӃ
nӳDFK~QJWDOX{QFKӏXWiFÿӝQJFӫDQKӳQJÿӏQKNLӃQQKҩWÿӏQKFK~QJWDWKѭӡQJKjQKÿӝQJ
theo nhӳQJFiFKWKӭFTXHQWKXӝFWKHRWUX\ӅQWKӕQJ«. SӁOà rҩWPD\PҳQYà thuұQOӧLQӃX
nhӳQJWình cҧPOӧLtFKÿӏQKNLӃQ«YӯDQêu không cҧQWUӣFK~QJWDQKìn nhұQYҩQÿӅÿӕL
WѭӧQJQKѭQyYӕQFy7X\QKLên, có rҩWQKLӅXWUѭӡQJKӧSFiFWình cҧPOӧLtFKÿy«Oàm cho
chúng ta nhìn nhұQÿӕLWѭӧQJPӝWFiFKVDLOӋFK
ChҷQJKҥQWDWKѭӡQJQhìn thҩ\ӣÿӕLWѭӧQJQKӳQJWtQKFKҩWPà ta muӕQFK~QJFyYì vұ\NKL
ÿӕLWѭӧQJFyQKӳQJGҩXKLӋXQjRÿyFKѭDUõ ràng, dҩXKLӋXÿyFyWKӇOà biӇXKLӋQFӫDWtQKFKҩW
A, cNJQJFyWKӇOà biӇXKLӋQFӫDWtQKFKҩW%QKѭQJYì ta muӕQÿӕLWѭӧQJFyWtQKFKҩW$Qên ta
kӃWOXұQUҵQJFiFGҩXKLӋXÿã nêu ÿ~QJOjELӇXKLӋQFӫDWtQKFKҩW$9tGөPӝWVӕQJѭӡL ì Y lòng
tӵKào dân tӝFGӉGàng cho rҵQJFiFêNLӃQFӫD7KLӅQVѭ/r0ҥQK7KiWYӅWKӡLNǤ%ҳF7KXӝF
vӅ$Q'ѭѫQJ9ѭѫQJ28Ojÿ~QJÿҳQOà mӝWWUѭӡQJKӧSQKѭYұ\
ĈӇ[HP[pWÿӕLWѭӧQJPӝWFiFKNKiFKTXDQWDFҫQ
TҥPJҥWVDQJPӝWEên các tình cҧPOӧLtFKÿӏQKNLӃQWUX\ӅQWKӕQJ«
ĈһWPình vào vӏWUtFӫDQKӳQJQJѭӡLFyOӧLtFKNKiFTX\ӅQOӧLNKiFWình cҧPNKiFÿӏQK
kiӃQNKiFWUX\ӅQWKӕQJNKiF«ÿӇ[HP[pWYҩQÿӅ.
Tôn trӑQJFiFGӳOLӋXÿã thu thұSÿѭӧFGù dӳOLӋXÿyFyQJXӗQJӕFWӯÿkX&ҫQWX\ӋWÿӕL
tránh viӋFFKӍFKӑQOҩ\QKӳQJGӳOLӋXQào phù hӧSYӟLTXDQÿLӇPVҹQFyFӫDPình, dӳOLӋXQào
không phù hӧSWKì loҥLEӓÿL&ҫQWUiQKYLӋFFKӍFKӑQQKӳQJGӳOLӋXGRFác nguӗQFyFҧPWình
vӟLFK~QJWDFXQJFҩSORҥLEӓPjFKѭD[HP[pWNӻOѭӥQJFiFGӳOLӋXGRQKӳQJQJѭӡLWUiLTXDQ
ÿLӇP GRÿӕL WKӫFҥQK WUDQK GRQKӳQJQJѭӡL WD NK{QJѭD WD WKJKpW «ÿѭD UD 7X\ӋWÿӕL
NK{QJÿѭӧFVӱDÿәLGӳOLӋX
ThӵFKLӋQFiF TXDQViWPӝWFiFKKӋWKӕQJOһSOҥLQKLӅXOҫQ7KӵFKLӋQFiFFXӝFÿLӅXWUD
WKHRÿ~QJFiF\rXFҫXNKRDKӑF
3.2.2. Tuân thӫQJX\ên tҳFWRàn diӋQ
Nguyên tҳFWRàn diӋQÿòi hӓLNKL[HP[pWYҩQÿӅÿӕLWѭӧQJ, cҫQ[HP[pWQyWӯQKLӅXPһWWӯ
nhiӅXNKtDFҥQKGѭӟLQKLӅXJyFÿӝSKҧLÿһWQyWURQJQKLӅXPӕLOLên hӋTXDQKӋYӟLFiFYҩQ
ÿӅÿӕLWѭӧQJNKiFÿӇ[HP[pW
VҩQ ÿӅÿӕL WѭӧQJJӑL WҳW OjÿӕL WѭӧQJWUên thӵF WӃFy UҩWQKLӅX PһWQKLӅX NKtDFҥnh khác
nhau, có liên hӋKD\TXDQKӋYӟLUҩWQKLӅXÿӕLWѭӧQJNKiF.KLWD[em xét nó tӯPӝWPһWWӯPӝW
khía cҥQKWURQJPӝW PӕLTXDQKӋ KD\OLên hӋQjRÿyWKì ta chӍWKҩ\ÿѭӧFPӝWVӕQKӳQJWtQK
chҩWPӝWVӕQKӳQJÿһFWUѭQJQKҩWÿӏQKQjRÿyFӫDQyPà thôi. NӃXFK~QJWDGӯQJOҥLӣFKӛFKӍ
xem xét mӝWKRһFPӝWYài mһWQKѭYұ\FӫDÿӕLWѭӧQJWKì thông tin ta thu ÿѭӧFFKӍOà thông tin
mӝWFKLӅXSKLӃQGLӋQNK{QJÿҫ\ÿӫYӅÿӕLWѭӧQJ
ĈӕLWѭӧQJWURQJWKӵFWӃFyY{VӕNKtDFҥQKY{VӕPһWFyPӕLOLên hӋTXDQKӋYӟLY{VӕFiFÿӕL
WѭӧQJNKiF 9ì vұ\NK{QJ WKӇ Qào xem xét hӃWWҩW FҧFiF mһW FiFNKtD FҥQK FӫDÿӕL WѭӧQJ
không thӇQjR[HP[pWÿӕLWѭӧQJWURQJWҩWFҧFiFPӕLOLên hӋKD\TXDQKӋFӫDQyYӟLFiFÿӕL
WѭӧQJNKiF&KӍFҫQ[HP[pWÿӕLWѭӧQJWURQJFiFPӕLOLên hӋFѫEҧQ&KӍFҫQ[pWÿӕLWѭӧQJWӯ
nhӳQJPһWQKӳQJNKtDFҥQKTXDQWUӑQg mà thôi. MһWQào, khía cҥQKQào cӫDÿӕLWѭӧQJOà quan
28 ThiӅQVѭ/r0ҥQK7KiWFKRUҵQJNK{QJSKҧLQѭӟFWDFKӏXiFKWKӕQJWUӏFӫDSKRQJNLӃQ3KѭѫQJ%ҳFKѫQQăP
Ông cNJQJFKRUҵQJNK{QJFy$Q'ѭѫQJ9ѭѫQJWUrQWKӵFWӃ 37
trӑQJ"0ӕLOLên hӋQào cӫDÿӕLWѭӧQJYӟLFiFÿӕLWѭӧQJNKiFOà quan trӑQJ"&iFFkXKӓLQày
ÿѭӧFWUҧOӡLWùy thuӝFYào mөFÿtFK[HP[pWÿӕLWѭӧQJFӫDFK~QJWD&KҷQJKҥQQӃXWD[HP[pW
mӝWQJѭӡLÿӇWXyӇQGөQJDQKWDYào làm mӝWF{QJYLӋFQKҩWÿӏQKQjRÿyFKRÿѫQYӏFK~QJWDWKì
viӋFDQKWDFyTXê quán ӣÿkXNK{QJTXDQWUӑQJQKѭQJVӭF NKӓHFӫDDQKWDQKѭWKӃQào lҥL
ÿiQJÿѭӧFTXDQWkP
ĈӇ[HP[pWÿӕLWѭӧQJPӝWFiFKtoàn diӋQ, ta cҫQ
;iFÿӏQKUõ ràng mөFÿtFK[HP[pWÿӕLWѭӧQJWӯÿy[iFÿӏQKFiFNKtDFҥQKFiFPһWFiF
mӕLOLên hӋTXDQWUӑQJFӫDÿӕLWѭӧQJĈӇOjPÿLӅXQày, hãy ÿһWUDFiFFkXKӓL7UѭӟFKӃWOà các
câu hӓLNLӇX:+ (what?, when?, where?, who?, why?, how? – cái gì?, khi nào?, ӣÿkX"ai?,
tҥL VDR" QKѭ WKӃ Qào?). Có thӇ Gùng kiӇX SKkQ WtFK 6:27 Strengths, Weaknesses,
Opportunities, Threats -ÿLӇPPҥQKÿLӇP\ӃXFѫKӝLWKiFKWKӭF.
;HP [pWÿӕLWѭӧQJ WӯWӯQJPһW WURQJWӯQJ PӕLTXDQ KӋOLên hӋ TXDQWUӑQJ ÿã xác ÿӏQK ÿѭӧF
TәQJKӧSFic kӃWTXҧÿã thu ÿѭӧF
3.2.3. Tuân thӫFiFTX\OXұWORJLF
Không chӍWѭGX\SKҧQELӋQPà mӑLORҥLWѭGX\QyLFKXQJÿӅXSKҧLWXkQWKӫFiFTX\OXұWORJLF
WUѭӟFKӃWOà các quy luұW FѫEҧQ 7URQJphҥP YLJLiRWUình này chúng tôi chӍJLӟLKҥQӣ YLӋF
trình bày các quy luұWORJLFFѫEҧQ&yEӕQTX\OXұWQKѭYұ\ÿyOà luұWÿӗQJQKҩWOXұWNK{QJ
mâu thuүQOXұWWULӋWWDPYà lý do ÿҫ\ÿӫ LuұWÿӗQJQKҩW
NӝLGXQJMW W˱W˱QJNKLÿã ÿQKKình, phLOX{QOX{QOà chính nó. Nói vҳQWҳWA là A.
Quy luұWQj\ÿòi hӓLWѭWѭӣQJSKҧLFyWtQKәQÿӏQK
Yêu cҫXFөWKӇ7URQJWѭGX\WURQJFiFFXӝFWUDQKOXұQNKLWUình bày mӝWWѭWѭӣQJPӝWêNLӃQ
mӝWNӃKRҥFKNLQKGRDQK«WDNK{QJÿѭӧFWùy tiӋQWKD\ÿәLQӝLGXQJFӫDWѭWѭӣQJêNLӃQNӃ
hoҥFK«ÿy1ӃXWDWKD\ÿәLQӝL dung cӫDWѭWѭӣQJWKì ngѭӡLQJKHQJѭӡLFùng tranh luұQVӁ
không hiӇXêNLӃQWKұWVӵFӫDWDOjQKѭWKӃQào, và vì thӃKӑNK{QJWKӇ[HP[pWêNLӃQFӫDWD ÿѭӧF
Ví dө.KLÿѭӧFKӓLêNLӃQ;XkQQyLF{UҩWWKtFKEӝSKLPTriXSK~NKXFKXW1KѭQJJҫQ
QKѭQJD\VDXÿy;XkQOҥLQyLUҵQJF{NK{QJWKtFKEӝSKLPÿã nêu lҳPӢÿk\;XkQÿã không
tuân thӫTX\OXұWÿӗQJQKҩWYjQJѭӡLNKiFNK{QJELӃWF{WDWKtFKSKLPTriXSK~NKXFKXW hay không.
ĈӇÿҧPEҧRWKӓDPãn ÿѭӧF\êu cҫXFӫDOXұWÿӗQJQKҩWSKҧL
Không tùy tiӋQWKD\ÿәLQӝLGXQJFӫDWӯQJӳFkXÿRҥQYăQ
.K{QJÿӗQJQKҩWFiFWӯQJӳJLӕQJQKDXQKѭQJQJKƭDNKiFQKDX
CҫQÿӗQJQKҩWWӯQJӳNKiFQKDXQKѭQJQӝLGXQJQKѭQKDX
Ví dө6ӁOà vi phҥPOXұWÿӗQJQKҩWQӃXFKRUҵQJêNLӃQFӫDKDLQJѭӡLYӅPӝWYөYDTuӋWYào
QKDXWUrQÿѭӡQJSKӕOjQKѭQKDXYì cҧKDLErQÿӅXQyLOà hӑ³VRUU\´YӅVӵNLӋQÿy7Uên thӵFWӃ
có thӇPӝWEên nói vӟLQJKƭD³Oҩ\Oàm tiӃF´Yà bên kia nói theo nghƭD³W{L[LQOӛL´YӅVӵNLӋQ ÿã xҧ\UD
LuұWNK{QJPkXWKXүQ 38
NӝLGXQJ+DLW˱W˱ng, hai ý kiQWUiLQJ˱FPkXWKXQQKDXNK{QJWKQjRFQJÿ~QJ.
Quy luұWQày nói rҵQJNKLDLÿyÿѭDUDPӝWêNLӃQJӗPFiFSKҫQPkXWKXүQYӟLQKDXWKì ý kiӃQ
ÿyNK{QJWKӇQjRÿ~QJÿѭӧFtWQKҩWPӝWWURQJFiFSKҫQFӫDêNLӃQÿyVDLYà có thӇWҩWFҧFiF
phҫQFӫDêNLӃQÿyÿӅXVDL
Yêu cҫXFөWKӇ.K{QJÿѭDUDý kiӃQFyFiFSKҫQWUiLQJѭӧFPkXWKXүQYӟLQKDXNK{QJFKҩS
nhұQFiFêNLӃQWѭWѭӣQJQKѭYұ\FӫDQJѭӡLNKiF
ĈӇÿҧPEҧRWKӓDPãn ÿѭӧF\êu cҫXFӫDOXұWkhông mâu thuүQ, phҧL
;iFÿӏQK[HPFiFWKành phҫQFӫDêNLӃQWѭWѭӣQJFyPkXWKXүQWUӵFWLӃSYӟLQKDXFyEiF
bӓQKDXKD\NK{QJ 1ӃXFyWKì phҧLORҥLEӓtWQKҩWPӝW WURQJFiF SKҫQJk\PkX WKXүQFӫD ê
kiӃQWѭWѭӣQJÿy
CӕJҳQJU~WUDFiF KӋTXҧORJLFFӫDFiFSKҫQNKiFQKDXFӫDêNLӃQWѭWѭӣQJUӗL so sánh
chúng vӟLQKDX[HPFK~QJFyORҥLEӓOүQQKDXNK{QJFyPkXWKXүQWUӵFWLӃSYӟLQKDXNK{QJ
NӃXFyWKì phҧLORҥLEӓtWQKҩWPӝWWURQJFiFSKҫQJk\PkXWKXүQFӫDêNLӃQWѭWѭӣQJÿy
Ví dU~WWͳPWSKLP0Ϳ MӝWSKөQӳEӏEXӝFWӝLJLӃWFKӗQJPình – mӝWWӹSK~1JѭӡLWDFKR
rҵQJEӏFiRÿã bҳQFKӗQJPình rӗLJLҩXYNJNKtÿL
1JѭӡLOàm chӭQJ- là con gái cӫDWӍSK~YӟLQJѭӡLYӧWUѭӟF–NKDLÿã thҩ\EӏFiREên xác chӃW
không nhìn thҩ\YNJNKtYì bӏFiRÿã giҩXÿLSKӓQJÿRiQFӫDQJѭӡLOàm chӭQJ
BӏFiRFòn bӏFKRUҵQJQJRҥLWình vӟLQJѭӡLGӑQEӇEѫLFӫDWӍSK~
MӝWOҫQ, luұWVѭPӝWVLQKYLên luұWĈ++DUYDUGWKҩ\QJѭӡLGӑQEӇEѫLQj\PһFPӝWFKLӃFiR
ÿҫ\FKLPFò lòe loҽt. Cô ta nhìn rҩWFKăPFK~NKLӃQQJѭӡLNLDEӵFPình và kêu lên rҵQJÿӯQJ
có mà chê áo anh ta, vì nó là mүXFӫDQKà tҥRPүXQәLWLӃQJ$/XұWVѭKLӇXUҵQJQJѭӡLQày
phҧLOà “gay”, vì ÿjQ{QJWKì không quan tâm ÿӃQFiFQKà tҥRPүX
7UѭӟFWòa, luұWVѭKӓLQJѭӡLGӑQEӇEѫL -
Anh có quan hӋYӟLEà S (tên bӏFiROkXFKѭD" - KhoҧQJEDWKing nay. -
$QKWKѭӡQJKҽQJһSEà ҩ\ӣÿkX" -
ӢPӝWQѫLPjNK{QJDLQKұQUDFK~QJW{L -
Tên bҥQWUDLER\IULHQGFӫDDQKOà gì ? - Jack.
Lúc này, nhұQUDPình nói hӟQKkQFKӭQJYӝLYàng khӓDOҩS -
KK{QJNK{QJÿyFKӍOà bҥQWK{L!
Bҩ\JLӡ, bҥQWình cӫDDQKWDÿDQJOjQJѭӡLGӵNKiQWURQJSKòng, bҩWEình ÿӭQJGұ\Yà la lӕL -
A, chӍOà bҥQWKѭӡQJWK{Lÿҩ\
TҩWFҧQKӳQJÿLӅXQày làm cho mӑLQJѭӡLÿӅXKLӇXUҵQJOӡLNKDLEà S ngoҥLWình vӟLQJѭӡLGӑQ
bӇEѫLOjEӏDÿһWQJѭӡLOàm chӭQJOjQJѭӡLÿӗQJWtQKOX\ӃQiLPkXWKXүQYӟLYLӋFDQKWDOà nhân tình cӫDEà S.
LuұWWULӋWWDPORҥLWUӯFiLWKӭED
NӝLGXQJMWW˱W˱QJêNLQÿ[XWNKRFK«FKFyWKÿ~QJKRFVDLNK{QJWK
có giá trWKͱEDQào khác.
Quy luұWQày thӇKLӋQVӵGӭWNKRiWUõ ràng cӫDWѭWѭӣng.
Yêu cҫX cөWKӇĈӕLYӟLPӛLWѭWѭӣQJÿӅXSKҧLFyWKiLÿӝGӭWNKRiWUõ ràng: hoһFOà chҩSQKұQ
thӯDQKұQQyÿ~QJKD\FKRUҵQJQyFytFKWӕW; hoһFQJѭӧFOҥLEiFEӓQyFKRUҵQJQyOà sai
lҫPKD\FyKҥL[ҩX 39
Ví dө.KLPӝWVLQKYLrQÿҥLKӑFSKҧL trҧOӡLFkXKӓL³Môn hӑFNӻQăQJPӅPFytFKFKRPình
KD\NK{QJ"´ÿӇOӵDFKӑQÿăQJNêKӑFP{QKӑFQày hay không, thì câu trҧOӡLFӫDVLQKYLrQÿy
phҧLKRһFOà “có”, hoһFOj³NK{QJ´6LQKYLrQÿyNK{QJWKӇWUҧOӡLOӳQJOӡQѭӟFÿ{LWKHRNLӇX
“Môn hӑF Qày vӯD có ích vӯD NK{QJ Fy tFK FKR Pình (vӟL Wӯ ³Fy tFK´ KLӇX WKHR Fùng mӝW
nghƭDKD\QKӳQJFkXWUҧOӡLNK{QJUõ ràng khác.
LuұWOêGRÿҫ\ÿӫOXұWW~FOê
NӝLGXQJ7˱W˱QJêNLQFKFyJLiWUNKLQyFyÿ\ÿF˯V.
Quy luұWQày nói rҵQJEҩWFӭêNLӃQnào cNJQJSKҧLFyFѫVӣ&ѫVӣFӫDPӝWWѭWѭӣQJFӫDPӝWê
kiӃQ«SKҧLOà nhӳQJWK{QJWLQGӳOLӋXÿã ÿѭӧFNLӇPFKӭQJQKӳQJTX\OXұWWULWKӭFNKRD
hӑF ÿã ÿѭӧF FKӭQJ PLQK QKӳQJ Vӵ NLӋQ WKӵF WӃ « .K{QJ WKӇ GQJ OjP Fѫ Vӣ FKR FiF Wѭ
WѭӣQJêNLӃQQKӳQJÿiӅXFKѭDÿiQJWLQFұ\QKѭX\WtQFӫDWәFKӭFFiQKkQQjRÿyQLӅPWLQ
tôn giáo, lý tѭӣQJFKtQKWUӏQKӳQJOӡLÿӗQÿҥLGѭOXұQFiFWK{QJWLQFKѭDÿѭӧFNLӇPFKӭQJ …
Yêu cҫXFөWKӇ&KӍÿѭDUDQKӳQJWѭWѭӣQJêNLӃQFyFѫVӣYà chӍFKҩSQKұQWLQWѭӣQJnhӳQJ
ý kiӃQFyÿӫFѫVӣ
ĈӇWKӓDPãn ÿѭӧFOXұWOêGRÿҫ\ÿӫFҫQSKҧL:
ChuҭQEӏPӝWFiFKÿҫ\ÿӫFiFFѫVӣFKRêNLӃQFӫDPình. MuӕQYұ\FҫQQJKLên cӭXUҩWNӻ
OѭӥQJÿӕLWѭӧQJ
Khi mӟL[HP[pWêNLӃQQJѭӡLNKiFFҫQFyWKiLÿӝKRài nghi ý kiӃQÿy6DXÿyxem xét kӻ
mӕLOLên hӋORJLFJLӳDQKӳQJÿLӅXQJѭӡLWDÿѭDUDOjPFѫVӣFKRNӃWOXұQFӫDKӑ[HPFK~QJFy
chһWFKӁNK{QJ[pW[HPFiFWK{QJWLQKӑGQJOjPFѫVӣFyÿ~QJFyÿiQJWLQFұ\NK{QJ
Ví dө.K{QJFKҩSQKұQTXDQÿLӇPFKRUҵQJQJѭӡLQào cNJQJFyVӕ phұQÿѭӧFÿӏQKWUѭӟFYì
TXDQÿLӇPQày FKѭDFyFѫVӣNKRDKӑF vӳQJFKҳF; viӋFWKӕQJNê các chӍVӕOLên quan khҧGƭ
giúp chӭQJPLQKTXDQÿLӇPQày cNJQJFKѭDEDRJLӡÿѭӧFWKӵFKLӋQFiFOұSOXұQFKӭQJPLQK
FKRTXDQÿLӇPQày còn chӭDFiF\ӃXWӕPê tín.
3.2.4. SӱGөQJWKành thҥRFiFGҥQJWKӭFORJLFNKLVX\OXұQ
Suy luұQOà hình thӭFFӫDWѭGX\WURQJÿyWӯPӝWVӕWLӅQÿӅOà tri thӭFWKôQJWLQÿã biӃWWDUút
ra kӃWOXұQOà tri thӭFWKông tin mӟL
Suy luұQ EDRJLӡ FNJQJFó ba phҫQ3KҫQWKӭQKҩW Oà tiQÿ, nó có thӇ EDRJӗP QKLӅXWKành
phҫQQKӓFNJQJÿѭӧF JӑLOà các tiӅQ ÿӅ3KҫQWKӭKDLOà kW OXQ, cNJQJFó thӇEDR JӗPQKLӅX
phҫQYà cNJQJÿѭӧFJӑLOà các kӃWOXұQ3KҫQWKӭEDOà các tͳFKWKWLQÿ hoһFchWKNWOXQ,
hoһFFҧKDLORҥLWӯFKӍWKӏQày.
Trong tiӃQJ9LӋWFác tӯFKӍWKӏWLӅQÿӅWKѭӡQJOà các tӯVDXÿk\bLYì, bLOGR, và mӝWVӕWӯ
khác. TӯFKӍWKӏNӃWOXұQWURQJWLӃQJ9LӋWUҩWSKRQJSKú, mӝWVӕWӯWKѭӡQJdùng nhҩW là: nên,
FKRQrQGRÿyWͳÿyYì thVX\UDUút ra, v\ELY\ bLYì, bLOdo v\QK˱Y\QK˱ th«
Ví dөVX\OXұQ³+LӋQQD\7UiLĈҩWÿDQJҩPGҫQOên. NӃX7UiLĈҩWҩPGҫQOên thì nѭӟFELӇQVӁ
tiӃSWөFGkQJFDR.KLQѭӟFELӇQGâng cao thì các vùQJÿҩWWKҩSYHQELӇQVӁEӏQJұSOөWQKLӉP
mһQ9LӋW1DPOjQѭӟFYHn biӇQQên nӃXFiFYQJÿҩWWKҩSYHQELӇQQKѭÿӗQJEҵQJsông CӱX
/RQJÿӗQJEҵQJYHQELӇQ7UXQJ%ӝEӏQJұSOөWQKLӉPPһQWKì sӁҧQKKѭӣQJOӟQWLêu cӵFÿӃQ
sӵSKát triӇQÿҩWQѭӟF1KѭYұ\9LӋW1DPVӁEӏQKӳQJҧQKKѭӣQJOӟQWLêu cӵFÿӃQVӵSKát triӇQ
ÿҩWQѭӟFGRKLӋQWѭӧQJ7Uái ĈҩW ҩPGҫQOên)”.
Trong suy luұQWUrQÿk\ÿRҥQWӯÿҫXÿӃQFKӳ³QKѭYұ\´Oà tiӅQÿӅ,ÿRҥQWӯVDXFKӳ³QKѭYұ\´
là kӃWOXұQ³QKѭYұ\´Oà tӯFKӍWKӏNӃWOXұQ 40
Trong các suy luұQWUên thӵFWӃQJѭӡLWDFy thӇÿҧROӝQWKӭWӵFác tiӅQÿӅYà kӃWOXұQĈӇSKân
biӋWÿkXOà tiӅQÿӅÿkXOà kӃWOXұQWDFҫQWìm tӯFKӍWKӏWLӅQÿӅKD\NӃWOXұQUӗLWӯÿy[iFÿӏQK
các phҫQFòn lҥL&ác tiӅQÿӅWURQJVX\OXұQFNJQJUҩWKD\EӏOѭӧFEӓÿӇFKRQJҳQJӑQYì vұ\NKL
xem xét suy luұQFKúng ta cҫQSKөc hӗLOҥLFK~QJÿӇFKRUõ chúng. ChҷQJKҥQVX\OXұQYӯD
QrXWUrQÿk\FyWKӇÿѭӧFGLӉQÿҥWQJҳQKѫQQKѭVDX³1ѭӟFWDVӁFKӏXQKӳQJҧQKKѭӣQJWLêu
cӵc lӟQWӯKLӋQWѭӧQJ7UiLĈҩWÿDQJҩPGҫQOên, vì chúng ta có nhiӅXYQJÿҩt thҩSYHQELӇQ
QKѭÿӗQJEҵQJsông CӱX/RQJÿӗQJEҵQJYHQELӇQ7UXQJ%ӝOà nhӳQJYQJÿҩWVӁEӏQJұSOөW
nhiӉPPһQNKLQѭӟFELӇQGâng cao”.
Suy luұQFy nhiӅXORҥLYӟLQKLӅXGҥQJWKӭFNKác nhau, nhiӅXSKѭѫQJSKiSNKiFQKDX9ì giӟL
hҥQWKӡLJLDQFӫDFKѭѫQJWUình hӑF, ӣÿk\FKúng tôi chӍJLӟLWKLӋXPӝWVӕGҥQJWKӭFVX\OXұQ
quan trӑQJQKҩWWKѭӡQJdùng trong cuӝFVӕQJYjFiFSKѭѫQJSKiS0LOOÿӇ[iFÿӏQKPӕLquan
hӋQKkQTXҧJLӳDFiFKLӋQWѭӧQJ
MӝWVӕGҥQJWKӭFVX\OXұQTXDQWUӑQJWKѭӡQJdùng
DҥQJWKӭF7DPÿRҥQOXұQÿLӅXNLӋQ
NX$WKì B, NX%WKì C, v\QX$WKì C. ViӃWGѭӟLGҥQJFông thӭF A B B C A C
Ví dө1ӃXNKông tìm hiӇXNӻWKӏWUѭӡQJWKì kinh doanh sӁWKXDOӛ. NӃXNLQKGRDQKWKXDOӛWKì
không thu hӗL ÿѭӧFYӕQÿҫX Wѭ9ұ\ QӃXNK{ng tìm hiӇXNӻWKӏWUѭӡQJWKì sӁ NK{ng thu hӗL
ÿѭӧFYӕQÿҫXWѭ
DҥQJWKӭF.KiLTXiWKyDWDPÿRҥQOXұQÿLӅXNLӋQcòn gӑLOà liên châu luұQ
NX$1 thì A2, nX$2 thì A3, … nX$n thì An+1 . TͳÿyVX\UDQX$1 thì An+1
ViӃWGѭӟLGҥQJFông thӭF A1 A2 A2 A3 … An An+1 A1 An+1
WURQJÿyn là sӕWӵQKLên, n .
Ví dө1ӃXSKiUӯQJWKì sӁEӏ[yLPòn. NӃXEӏ[yLPòn thì ÿҩWVӁEӏEҥFPàu. NӃXÿҩWEӏEҥF
màu thì năQJVXҩWFk\WUӗQJJLҧP9ұ\QӃXSKiUӯQJWKì năQJVXҩWFk\WUӗQJVӁJLҧP
DҥQJWKӭF0RGXV3RQHQV
NXFy A thì có B. Có A, v\Fy%ViӃWGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF A B, A B 41
Ví dNӃXWUӡLPѭDWKì ÿѭӡQJѭӟWWUӡLK{PQD\PѭDYұ\ÿѭӡQJK{PQD\ѭӟW
Ví dNӃXDQKEҳQYào quá khӭEҵQJV~QJOөFWKì tѭѫQJODLVӁEҳQYào anh bҵQJÿҥLEiF
AnKÿã bҳQYào quá khӭEҵQJV~QJOөFYұ\WѭѫQJODLVӁEҳQYào anh bҵQJÿҥLEiF
Chú ý: Suy luұQ“NX$WKì B. Không A, v\NK{QJ%´ là suy luұQVDL
Ví dSuy luұQ³1ӃX0DLJLӓLWLQKӑFWKì Mai dӉ[LQÿѭӧFYLӋFOàm. Trên thӵFWӃ0DLNK{QJ
giӓLWLQKӑF9ұ\0DLNK{QJGӉ[LQÿѭӧFYLӋFOàm” là suy luұQVDLYì trên thӵFWӃFyWKӇ0DL
vүQGӉ[LQYLӋFOàm (vì Mai giӓLFKX\ên môn và giӓLQJRҥLQJӳJLDRWLӃSWӕW
DҥQJWKӭF0RGXV7ROOHQV
NX$WKì B. Không B, v\NK{QJ$ViӃWGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF A B, B A
Ví d NӃX WUѭӟFQăP hӋ WKӕQJQJkQ hàng cӫD QѭӟFWD ÿã hӝL QKұSVkX UӝQJYào hӋ
thӕQg ngân hàng thӃJLӟLWKì trong ÿӧWNKӫQJKRҧQJtài chính tiӅQWӋWKӃJLӟLEҳWÿҫXWӯ QăP
2008 nӅQNLQKWӃQѭӟFWDFNJQJFKӏXҧQKKѭӣQJUҩWQһQJnӅ7Uên thӵFWӃ,QѭӟFWDÿã phҧLFKӏX
ҧQK KѭӣQJ FӫD FXӝF NKӫQJ KRҧQJ nói trên QKѭQJ NKông nһQJ QӅ OҳP 1Kѭ Yұ\ WUѭӟF QăP
2008 hӋWKӕQJQJkQKàng cӫDQѭӟFWDFKѭDKӝLQKұSVkXUӝQJYào hӋWKӕQJQJkQKàng thӃJLӟL
Ví d NӃXQJѭӡL$L&ұSFәÿҥLNK{QJcó nӅQYăQPLQKSKiWWULӇQFDRWKì hӑNK{QJ[k\GӵQJ
ÿѭӧFQKӳQJF{QJWUình vƭÿҥLQKѭFiF.LPWӵWKiS1JѭӡL$L&ұSFәÿҥLÿã xây dӵQJÿѭӧFFiF
công trình vƭÿҥLQKѭFiF.LPWӵWKiSYұ\KӑFyQӅQYăQPLQKSKiWWULӇQFDR
Chú ý: Suy luұQ“NX$WKì B. Có B, v\$´ là suy luұQVDL
Ví dSuy luұQ³1ӃXFRQFKLPQày là chim hӑDPLWKì nó hót hay. Con chim này hót hay. Vұ\
nó là chim hӑDPL´Oà suy luұQVDL7KұWYұ\FKLPYjQJDQKKyWKD\QKѭQJFKLPYjQJDQK
không phҧLOà chim hӑDPL
DҥQJWKӭF7DPÿRҥQOXұQOӵDFKӑQ
A hoFKD\%.K{QJ$Y\%. ChӳKRһFKD\ӣÿk\ÿѭӧFKLӇXWKHRKDLQJKƭDNK{QJQJKLêm
ngһWYà nghiêm ngһW$KRһFKD\%QJKLêm ngһWOà khi A và B loҥLWUӯOүQQKDX&òn nӃX$Yà
B không loҥLWUӯOүQQKDXWKì ta có hoһFKD\NK{QJQghiêm ngһW BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF: A B, A A B , A B B
Ví dĈӇWӕWQJKLӋSÿѭӧFÿҥLKӑFEҥQSKҧLKӑFWLӃQJ$QKKRһFWLӃQJ3KiS%ҥQNK{QJKӑF
tiӃQJ $QKVX\UD ÿӇWӕW QJKLӋSÿѭӧF ÿҥL KӑFEҥQSKҧL KӑFWLӃQJ 3KiS. Trong ví dө Qày chӳ
“hoһF´KLӇXWKHo nghƭDQào, nghiêm ngһWKD\NK{QJQJKLêm ngһWÿӅXÿѭӧF 42
DҥQJWKӭFVDXÿk\FNJQJOjWDPÿRҥQOXұQOӵDFKӑQFKӳKRһFӣÿk\SKҧLKLӇXWKHRQJKƭDQJKLêm ngһW
DҥQJWKӭF7DPÿRҥQOXұQOӵDFKӑQ
A hoF%$Y\NK{QJ%BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF A B , A B
Ví dHoһF1DPKӑFÿҥLKӑFKRһFDQKWDÿDQJWKLKành nghƭDYөTXkQVӵ%LӃWUҵQJ1DPÿDQJ
hӑFÿҥLKӑFYұ\NK{QJSKҧL1DPÿDQJWKLKành nghƭDYөTXkQVӵ
TәQJTXiWKyDGҥQJWKӭFYӯDNKҧRViWWDFyGҥQJWKӭFVDXÿk\
DҥQJ thӭF
A1, hoF$2, hoF$3, … , hoF$n. A1, v\NK{QJ$2, không A3, …, không An.
BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF
A1 A2 A3 … An, A1
A2 & A3 & … & An
/˱Xý: Chӳ³KRһF´WURQJGҥQJWKӭFQày phҧLÿѭӧFKLӇXQJKLêm ngһW
DҥQJWKӭF6RQJTXDQOXұQ
NX$WKì B. NXNK{QJ$WKì B. Vұ\%%LӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF : A B , A B B
Ví d(Suy luұQFӫD2PDKU1ӃXViFKFӫDFiFQJài phù hӧSYӟL.LQK.RUDQWKì sách cӫDFiF
ngài thӯDQên cҫQÿӕWEӓ1ӃXViFKFӫDFiFQJài không phù hӧSYӟL.LQK.RUDQWKì sách cӫD
các ngài có hҥLQên cҫQÿӕWEӓ9ұ\FKҳFFKҳQQrQÿӕWEӓViFKFӫDFiFQJài.
DҥQJWKӭF6RQJTXDQOXұQ
A hoF%1X$WKì C. NX%WKì C. V\&. BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF : A B A C B C C
Ví d: Ông ҩ\Oà nhà toán hӑFKay vұWOêJì ÿy1ӃX{QJWDOà nhà toán hӑFWKì tҩWQKLên ông ta
rҩWKLӇXWRiQKӑF1ӃX{QJWDOà nhà vұWOêWKì ông ta cNJQJUҩWKLӇXWRiQKӑF9ұ\{QJWDUҩWKLӇX toán hӑF
DҥQJWKӭF6X\OXұQ0RGXV7ROOHQV– De Moorgan 1 43
NX$KD\%WKì C. Không C, V\NK{QJ$FNJQJNK{QJ%.
BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF: (A B) C, C A & B
Ví d NӃXELӃWWLӃQJ$QKKD\WLӃQJ3KiSWKì anh ҩ\ÿã ÿӑFÿѭӧFthôngWLQÿҫ\ÿӫYӅYҩQÿӅ
công nghӋF{QJW\ÿDQJTXDQWkP1KѭQJWUrQWKӵFWӃDQKҩ\NK{QJÿӑFÿѭӧFthông WLQÿҫ\ÿӫ
vӅYҩQÿӅF{QJQJKӋF{QJW\ÿDQJTXDQWkP1KѭYұ\DQKҩ\YӯDNK{QJELӃW WLӃQJ$QKYӯD
không biӃWWLӃQJ3KiS
DҥQJWKӭF6X\OXұQ0RGXV7ROOHQV– De Moorgan 2
NX$Yà B thì C. Không C, V\NK{QJ$KRFNK{QJ%. BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJ thӭF: (A & B) C, C A B
Ví dVӯDJLӓLQJRҥLQJӳYӯDJLӓLWLQKӑFWKì dӉWìm ÿѭӧFYLӋFOàm. Anh ta tìm mãi không
ÿѭӧFYLӋFOàm. Vұ\DQKWD KRһFNK{QJJLӓLQJRҥL QJӳKRһF NK{QJJLӓLWLQKӑF/ѭX ý, chӳ
hoһFӣÿk\KLӇXWKHRQJKƭDNK{QJQJhiêm ngһW
Ví dNӃX ÿӫYӕQYà kinh nghiӋPWURQJkinh doanh thì doanh nhân ViӋW 1am không thua
kém gì doanh nhân các nѭӟFNKiF7KӃQKѭQJGӉQKұQWKҩ\Oà hiӋQQD\FiFQKà kinh doanh cӫD
chúng ta vүQWKXDNpPGRDQKQKkQQѭӟFQJRjLNKi[DĈLӅXÿyFKӭQJ tӓKRһFOà các nhà kinh
doanh cӫDWDWKLӃXYӕQKRһFOà hӑFKѭDWtFKONJ\ÿӫNLQKQJKLӋP
DҥQJWKӭF6X\OXұQ0RGXV7ROOHQV– De Moorgan 3
NX&WKì A và B. Không A, hoFNK{QJ%. V\NK{QJ& BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF C (A & B), A B C
NӃXDQKWDWKұWVӵOà doanh nhân giӓLWKì anh ta vӯDELӃWOӵDFKӑQFKLӃQOѭӧFNLQKGRDQKÿ~QJ
vӯDELӃW[iFÿӏQKWKӡLFѫWӕW1KѭQJWUrQWKӵFWӃKRһFDQKWDNK{QJFKӑQÿѭӧFFKLӃQOѭӧFNLQK
doanh tӕWKRһFNK{QJQҳP bҳWÿѭӧFWKӡLFѫKRһFDQKWDNK{QJOàmÿѭӧFFҧKDLÿLӅXÿy1Kѭ
vұ\FyWKӇNKҷQJÿӏQKFKҳFFKҳQUҵQJDQKWDNK{QJSKҧLOà doanh nhân giӓL
DҥQJWKӭF6X\OXұQ0RGXV7ROOHQV– De Moorgan 4
NX&WKì A hoF%.K{QJ$Yà không B. V\NK{QJ& BiӇXWKӏGѭӟLGҥQJF{QJWKӭF C (A B), A & B C
NӃXWDOX{QFӕJҳQJWKì hoһFWDVӁWKành công, hoһFWDVӁKӑFÿѭӧFNLQKQJKLӋP7KӃQKѭQJWD
FKѭDWKjQKF{QJFNJQJFKѭDÿ~FU~WÿѭӧFNLQKQJKLӋPQào. Vұ\NK{QJSKҧLWDÿã luôn luôn cӕ gҳQJ
Các dҥQJWKӭFVX\OXұQÿã xét trên ÿk\OjQKӳQJTX\ tҳFUҩWKD\VӱGөQJWURQJWKӵFWLӉQVX\
luұQ0XӕQVX\OXұQWӕWWDSKҧLVӱGөQJhàng loҥWFiFTX\WҳFQKѭYұ\NӃWLӃSQKDX&iFVX\
luұQFӫDFK~QJWDWKѭӡQJÿѭӧFWҥRWKành tӯYLӋFiSGөQJQKLӅXTX\WҳFWURQJÿyPӝWVӕTX\WҳF
có thӇÿѭӧFiSGөQJQKLӅXOҫQ 44
Khi tiӃQKành suy luұQFùng vӟLSKѭѫQJSKiSU~WUDNӃWOXұQWӯFiFWLӅQÿӅEҵQJFiFKOҫQOѭӧW
áp dөQJFiFGҥQJWKӭFVX\OXұQQJѭӡLWDFòn có thӇÿѭDUDFiFJLҧÿӏQKUӗLWӯÿyÿLÿӃQmӝW
nghӏFK Oê YjQKѭ Yұ\Fy QJKƭD OjÿLӅX JLҧ ÿӏQKVDL PӋQK ÿӅmâu thuүQ YӟL JLҧÿӏQK ÿ~QJ
MӋQKÿӅÿ~QJQj\VDXÿyFyWKӇVӱGөQJÿӇU~WUDNӃWOXұQFҫQWKLӃW7URQJQKLӅXWUѭӡQJKӧS
viӋFVӱGөQJJLҧÿӏQKOàm cho suy luұQWUӣQên dӉGjQJKѫQ1JѭӡLWDFNJQJWKѭӡQJVӱGөQJJLҧ
ÿӏQKNKLFҫQU~WUDNӃWOXұQGҥQJPӋQKÿӅkéo theo.
Trong các ví dөӭQJGөQJGѭӟLÿk\FK~QJWDVӁWKҩ\PӝWVӕWUѭӡQJKӧSVӱGөQJFiFJLҧÿӏQK QKѭYұ\ Ví dөӭQJGөQJ
Ví dөCho các tiQÿS q, p r. Hãy rút ra kWOXQS (q & r). GiҧL Ta có : 1. p q tiQÿ 2. p r tiQÿ 3. p giÿQK 4. q 1, 3, Modus Ponens 5. r 2, 3, Modus Ponens 6. q & r tӯ 7. p (q & r) tӯ
ӢYtGөJLҧÿӏQKÿѭӧFVӱGөQJÿӇU~WUDNӃWOXұQGҥQJNpRWKHR7Dÿã biӃWUҵQJSKiQÿRiQ
dҥQJ$ B chӍVDLWURQJWUѭӡQJKӧS$ÿ~QJ%VDL9ұ\Ek\JLӡWDVӁchӭQJPLQKÿѭӧFEҵQJ
cách giҧÿӏQK$ÿ~QJWӭFFy$.KLÿyQӃXFKӍUDÿѭӧF%FNJQJÿ~QJWKì có nghƭDOà A B
ÿ~QJYì ta ÿã chӍUDÿѭӧFQӃX$ÿ~QJWKì B ÿ~QJ
Ví d Theo truyӅQWKX\ӃW QJѭӡLÿӕW WKѭYLӋQ$OHF[DQGUHOà Omahr rút ra kӃWOXұQFҫQ ÿӕW
sách tӯFiFWLӅQÿӅQKѭVDX³1ӃXViFKFӫDFiFQJjLÿ~QJYӟLKinh Koran thì sách cӫDFiFQJài
thӯD1ӃXViFKFӫDFiFQJjLNK{QJÿ~QJYӟLKinh Koran thì sách cӫDFiFQJài có hҥL6iFKWKӯD
hoһFFyKҥLWKì cҫQSKҧLÿӕWEӓ´2PDUFyVX\OXұQÿ~QJNK{QJ"
GiL. GӑL³ViFKÿ~QJYӟLKinh Koran”, “sách thӯD´³ViFKFyKҥL´³ViFKFҫQSKҧLÿӕWEӓ´OҫQ
OѭӧWOà p, q, r, s. Ta có: 1. p q tiӅQÿӅ 2. p r tiӅQÿӅ 3. (q r) s tiӅQÿӅ 4. s
giҧÿӏQKUҵQJNK{QJFҫQSKҧLÿӕWViFK 5. q & r
tӯWKHRGҥQJWKӭF 6. q tӯWiFKUD 7. p
tӯWKHRGҥQJWKӭF0RGXV7ROOHQV 8. r tӯWiFKUD 9. p
tӯWKHRGҥQJWKӭF0RGXV7ROOHQV 10. s
tӯYì 7 và 9 mâu thuүQYӟLQKDXQên giҧÿӏQKVDL Ĉk\FKtQKOjNӃW luұQFҫQWìm.
GiҧÿӏQK s ӣEѭӟFGүQÿӃQQJKӏFKOêYӯDFy SEѭӟFOҥLYӯDFySEѭӟFQrQÿLӅX
QJѭӧFOҥLYӟLJLҧÿӏQKÿyPӟLÿ~QJQJKƭDOà có s – cҫQÿӕWViFK Trong suy luQQày suy luQ
phWUÿ˱DOLFKtQKNWOXQPà suy luQFKtQKFQ 45
1KѭYұ\VX\OXұQFӫD2PDKUKӧSORJLF
&iFSKѭѫQJSKiS0LOO
&iFSKѭѫQJSKiS0LOOOjFiFSKѭѫQJSKiSJL~S[iFÿӏQKPӕLquan hӋQKkQTXҧJLӳDFiFKLӋQ
WѭӧQJFK~QJPDQJWên cӫDQKà logic hӑFQJѭӡL$QK60LOOQJѭӡLÿҫXWLrQQrXOrQFiFSKѭѫQJ
pháp này mӝWFiFKUõ ràng và có hӋWKӕQJ&iFSKѭѫQJSKiSQj\WKѭӡQJÿѭӧFWURQJVX\OXұQ
quy nҥSOà loҥLVX\OXұQWURQJÿyQJѭӡLWDU~WUDNӃWOXұQFKXQJYӅWҩWFҧFiFÿӕLWѭӧQJWKXӝF
mӝWOӟSÿӕLWѭӧQJQKҩWÿӏQKWӯPӝWVӕWLӅQÿӅOà các tri thӭFULêng lҿYӅPӝWVӕÿӕLWѭӧQJWKXӝF lӟSÿã nêu.
3KѭѫQJSKiSWѭѫQJÿӗQJ
NӃXKLӋQWѭӧQJ;[XҩWKLӋQWURQJWҩWFҧFiFWUѭӡQJKӧSTXDQViWÿӗQJWKӡLWҩWFҧFiFWUѭӡQJ
hӧSTXDQViWҩ\ÿӅXFy\ӃXWӕFKXQJGX\QKҩWOà yӃXWӕ$WKì A có lӁOà nguyên nhân cӫD;
Trong phҫQWUình bày sau ÿk\WDNêKLӋX³A, B, C X” có nghƭDOjWURQJWUѭӡQJKӧSFyFiF\ӃX
tӕ$%&WKì hiӋQWѭӧQJ;[ҧ\UDYà ký hiӋX³A, B, C X” có nghƭDOjWURQJWUѭӡQJKӧS
có các yӃXWӕ$%&WKì hiӋQWѭӧQJ;NK{QJ[ҧ\UD 6ѫÿӗ A, B, C X A, C, E, F X A, E, D X … A, B, D, F X
Vұ\$FylӁOà nguyên nhân cӫD; Ví d
Mai hӑFFiFP{QWRiQOêKyDKӑF0DLWѭGX\WӕW
HҧLKӑFFiFP{QWRiQÿӏDOêYăQKӑF+ҧLWѭGX\WӕW
Bình hӑFFiFP{QWRiQKyDKӑFVLQKYұW%ình tѭGX\WӕW
Quang hӑFFiFP{QWLӃQJ$QKWRiQYăQ4XDQJWѭGX\WӕW.
Quyên hӑFFiFP{QVӱWLӃQJ3KiSWRiQ4X\rQWѭGX\WӕW
1KѭYұ\FyFѫVӣÿӇNӃWOXұQYLӋFKӑFP{QWRiQJL~SKӑFVLQKWѭGX\WӕW 3KѭѫQJSKiSGӏELӋW
;pWKDLWUѭӡQJKӧSWURQJWUѭӡQJKӧSKLӋQWѭӧQJ;[ҧ\UDWURQJWUѭӡQJKӧSKLӋQWѭӧQJ;
không xҧ\ ra. NӃXKDLWUѭӡQJKӧSQày chӍNKiFQKDXGX\QKҩWӣ\ӃXWӕ$WURQJPӝWWUѭӡQJKӧS
Fy$WUѭӡQJKӧSNLDNK{QJFyWKì A có lӁOà nguyên nhân cӫD; 6ѫÿӗ A, C, E, F X C, E, F X
Vұ\$FyOӁOà nguyên nhân cӫD;
Ví d Bình là sinh viên năPWKӭÿҥLKӑF%ình hӑFQJành sinh hӑF%ình không có ý ÿӏQKVDX
này sӁWKành lұSGRDQKQJKLӋSULrQJÿӇNLQKGRDQK
TiӃQOjVLQKYLrQQăPWKӭÿҥLKӑF7LӃQKӑFQJành quҧQWUӏNLQKGRDQK7LӃQFyêÿӏQKVDXQày
sӁWKành lұSGRDQKQJKLӋSULrQJÿӇNLQKGRDQK
1Kѭ vұ\UҩWFyNKҧQăQJYLӋFKӑFQJành quҧQWUӏNLQKGRDQKOà nguyên nhân cӫDYLӋFFyêÿӏQK
sau này sӁWKành lұSGRDQKQJKLӋSULrQJÿӇNLQKGRDQK 46
3KѭѫQJSKiSNӃWKӧSWѭѫQJÿӗQJYà dӏELӋW
;pW KDLQKyP WUѭӡQJKӧS7URQJ FiFWUѭӡQJ KӧS WKXӝFQKyP PӝW KLӋQWѭӧQJ ;ÿӅX [ҧ\ UD
WURQJFiFWUѭӡQJKӧSWKXӝFQKyPKDLKLӋQWѭӧQJ;ÿӅXNK{QJ[ҧ\UD%ҩ\JLӡQӃXFy\ӃXWӕ$
sao cho tҩWFҧFiFWUѭӡQJKӧSQKyPPӝWÿӅXFKӭD$Yà tҩWFҧFiFWUѭӡQJKӧSWKXӝFQKyPKDL
ÿӅXNK{QJFKӭD$WKì A chính là nguyên nhân cӫDKLӋQWѭӧQJ; 6ѫÿӗ A, B, C X A, C, E, F X A, E, D X A, B, D, F X D, C, E X B, E, F X E, F, G, H X …
Vұ\$FyOӁOà nguyên nhân cӫD;
Ví d&iF{QJ+kQ/XkQ7UXQJ&KtQK7KiL4XkQÿӅXOà nhӳQJQJѭӡLkinh doanh bҩWÿӝQJ
sҧQ1JRài kinh doanh bҩWÿӝQJVҧQFiF{QJ4XkQ&KtQKYà Trung, Hân còn kinh doanh các
mһWKàng khác nӳDĈӇNLQKGRDQKEҩWÿӝQJVҧQFiF{QJ/XkQ7KiL4XkQYD\WLӅQQJkQKàng,
còn nhӳQJQJѭӡLFòn lҥLNLQKGRDQKEҵQJYӕQULêng cӫDPình, không vay ngân hàng. HiӋQQD\
viӋFNLQKGRDQKFӫDFiF{QJ/XkQ7KiL4XkQÿDQJJһSSKҧLNKyNKăQOӟQ9LӋFNLQKGRDQK
cӫDQKӳQJQJѭӡLFòn lҥLYүQEình thѭӡQJNK{QJJһSNKyNKăQJì. Tӯÿk\FyWKӇNӃWOXұQFKtQK
viӋFYD\YӕQQJkQKjQJÿӇNLQKGRDQKEҩWÿӝQJVҧQOàm cho các ông Luân, Thái, Quân gһS
phҧLNKyNKăQOӟQWURQJNLQKGRDQK
3KѭѫQJSKiSFQJELӃQÿәL
BҵQJFiFQJKLên cӭXWUѭӟFÿyWDÿã biӃWQJX\ên nhân cӫDKLӋQWѭӧQJ;Oà mӝWWURQJFiF\ӃXWӕ
A1, A2, …, An (n là mӝWVӕWӵQKLên, n > 0) . Ta cho yӃXWӕ$i (i {1,.Q`WKD\ÿәL1ӃXNKLÿy
hiӋQWѭӧQJ;FNJQJWKD\ÿәLWKHRWKì Ai có lӁOà nguyên nhân cӫD;&òn nӃXNKLÿyKLӋQWѭӧQJ
;NK{QJWKD\ÿәLWKHRWKì Ai không phҧLOà nguyên nhân cӫD; 6ѫÿӗ A1, A2, …, An X AiWKD\ÿәL ;WKD\ÿәL
Vұ\$i có lӁOà nguyên nhân cӫD; Ví d
1JѭӡLWDÿã biӃWUõ tӯWUѭӟFOà sӭFNKӓHFӫDÿàn nai trong mӝWF{QJYLên quӕFJLDSKөWKXӝF
vào các yӃXWӕKRҥWÿӝQJWK~\FӫDQKӳQJQJѭӡLOàm viӋFWURQJF{QJYLên ÿy, mӭFÿӝGӗLGào
cӫDQJXӗQWKӭFăQFKRQDLWURQJFông viên, sӕOѭӧQJFӫDÿàn chó sói trong công viên, hoҥWÿӝQJ
du lӏFKWKDPTXDQFӫDGXNKiFKWURQJF{QJYLrQ.KLWKD\ÿәLVӕOѭӧQJFӫDÿàn sói trong công
YLrQQJѭӡLWDWKҩ\VӭFNKӓHFӫDÿjQQDLWKD\ÿәLWKHR1KѭYұ\PӝWWURQJFiF QJX\ên nhân
ÿҧPEҧRVӭc khӓHFKRQDLFKtQKOà sӕOѭӧQJFӫDÿàn sói. 3KѭѫQJSKiSSKҫQGѭ
BҵQJFiFQJKLên cӭXWUѭӟFÿyWDÿã biӃWQJX\ên nhân cӫDFiFKLӋQWѭӧQJ;1, X2, …, Xn là yӃX
tӕ$1, A2, …, An (n là mӝWVӕWӵQKLrQQ!KѫQQӳDELӃWUҵQJPӛL\ӃXWӕFKӍOà nguyên nhân 47
cӫDGX\QKҩWPӝWKLӋQWѭӧQJ1ӃXWDOҫQOѭӧW[iF ÿӏQKÿѭӧFQ-1 cһS\ӃX Wӕ– hiӋQWѭӧQJOà
nguyên nhân – kӃWTXҧFӫDQKDX WKì yӃX WӕFòn lҥLFXӕL Fùng có lӁOà nguyên nhân cӫDKLӋQ WѭӧQJFòn lҥL 6ѫÿӗ A1, A2, …, An X1, X2, …, Xn A1 X1 A2 X2 … An-1 Xn-1
Vұ\$n có lӁOà nguyên nhân cӫD;n.
Ví dQuang tìm ÿѭӧFPã nguӗQFӫDPӝWFKѭѫQJWUình máy tính thú vӏJӗPEDPRGXOÿӝFOұS
vӟLQKDXWҥRUDFiFKLӋXӭQJkPWKDQKKRҥWKình và tính toán thú vӏ7ìm hiӇXNӻKѫQ4XDQJ
[iFÿӏQKÿѭӧFUҵQJPRGXOWKӭQKҩWWҥRQên hiӋXӭQJkPWKDQKPRGXOWKӭEDJL~SWtQKWRiQ7ӯ
ÿy4XDQJKLӇXUҵQJPRGXOWKӭKDLFKtQKOà modul tҥRUDKLӋXӭQJKRҥWKình thú vӏQӑ
3.2.5. Tuân thӫFiFTX\WҳFORJLFNKLFKӭQJPLQK
ChͱQg minh mWPQKÿêNLQW˱W˱QJ«Oà chͱQJWVÿ~QJÿQFDPQKÿêNLQW˱
W˱QJ«ÿyEQJFiFKGDYào các tri thͱFVNLQFKͱQJFͱÿã biW
Phép chӭQJPLQKEDRJӗPEDWKành phҫQOXұQÿӅOXұQFӭYà luұQFKӭQJ
LuұQÿӅOà mӋQKÿӅPXӕQFKӭQJPLQK
LuұQFӭOà các sӵNLӋQTX\OXұWOêWKX\ӃW«PjQJѭӡLWDGӵDYjRÿӇOàm rõ tính ÿ~QJÿҳQFӫD
luұQÿӅWURQJTXiWUình chӭQJPLQK
LұSOXұQOà viӋFVӱGөQJFiFTX\WҳFORJLFYà trình tӵVҳS[ӃSFiFOXұQFӭWURQJTXiWUình chӭQJ
minh. Nói cách khác, luұQFKӭQJOà cách tiӃQKành chӭQJPLQK
Các quy tFFKͱQJPLQK
Các chӭQJPLQKFKӍFKһWFKӁYà có giá trӏNKLFK~QJWXkQWKӫQKӳQJ\êu cҫXQKҩWÿӏQK9ì phép
chӭQJPLQKFyEDWKành phҫQQên ta có thӇFKLDFiF\êu cҫXQày thành ba loҥLFiF\êu cҫXÿӕL
vӟLOXұQÿӅFiF\êu cҫXÿӕLYӟLOXұQFӭFiF\êu cҫXÿӕLYӟLOXұQFKӭQJ
Các quy tFÿLYLOXQÿ
Quy tҳFLuQÿSKLUõ ràng, xác ÿQK.
1Kѭÿã biӃWFkXYjÿRҥQYăQEҵQJQJ{QQJӳWӵ QKLên mà chúng ta sӱGөQJWURQJFXӝF VӕQJ
WKѭӡQJQJày, và cҧWURQJNKRDKӑFQKLӅXNKLNK{QJUõ ràng. Các tӯQJӳFyWKӇFyQKLӅXQJKƭD
khác nhau, nghƭDFӫDFkXFNJQJFyWKӇKLӇXNKiFQKDX«&KtQKYì vұ\NKLQêu lên mӝWOXұQÿӅ
bҵQJQJ{QQJӳWӵQKLên có thӇQӝLGXQJFӫDOXұQÿӅÿyÿѭӧFQKӳQJQJѭӡLNKiFQKDX hiӇXNKiF
nhau, hoһFWKұPFKtFùng mӝWQJѭӡLFNJQJKLӇXQyNKiFQKDXNK{QJQKҩWTXiQWURQJFiFJLDL
ÿRҥQNKiF QKDXNKLFKӭQJPLQK 7Uên thӵF WӃO~FQj\ QJѭӡLWD NK{QJELӃW Pình ÿDQJFKӭQJ
minh cái gì. VӟLQJ{QQJӳNKRDKӑFYLӋFQKҫPOүQêQJKƭDFӫDQJ{Qtӯ[ҧ\UDtWKѫQWX\QKLrQ
không phҧLÿѭӧF ORҥLWUӯKRàn toàn. Vì vұ\NKLFKӭQJPLQKQKҩWWKLӃW SKҧLQêu luұQ ÿӅPӝW cách rõ ràng.
Quy tҳFLuQÿNK{QJÿ˱FWPkXWKXQ. 48
NӃXOXұQÿӅOà mӝWPӋQKÿӅWӵPkXWKXүQWKì không thӇFKӭQJPLQKÿѭӧFĈѭDUa mӝWOXұQÿӅ
mâu thuүQFyYҿQKѭOjPӝWÿLӅXNK{QJEDRJLӡFyWKӇ[ҧ\UDWUên thӵFWӃWX\QKLên lҥLNK{QJ
hҷQQKѭYұ\Yì viӋF[iFÿӏQKWtQKPkXWKXүQFӫDPӝWWұSKӧSPӋQKÿӅQyLFKXQJOà mӝWYҩQÿӅ
NK{QJÿѫQJLҧQQên trên thӵFWӃWDFyWKӇJһSQKӳQJFӕ gҳQJFKӭQJPLQKOXұQÿӅFyFiFSKҫQ
là nhӳQJPӋQKÿӅPkXWKXүQYӟLQKDX
Quy tҳFLuQÿSKLJLͷQJX\ên trong suWTXiWUình chͱQJPLQK.
NӃXOXұQÿӅWKD\ÿәLWURQJTXiWUình chӭQJPLQKWKì ÿLӅXFKӭQJPLQKÿѭӧFNK{QJSKҧLOà luұQ
ÿӅEDQÿҫX7URQJFác quá trình chӭQJPLQKOXұQÿӅFyWKӇEӏWKD\ÿәLYì ý nghƭDFӫDWӯQJӳ
cӫDFkXEӏOүQOӝQĈLӅXQày rҩWGӉ[ҧ\UDNKLVӱGөQJQJ{QQJӳWӵQKLrQÿӇWLӃQKành chӭQJ
minh, vì, nhѭ ÿã biӃW WӯQJӳ WURQJQJ{Q QJӳWӵ QKLên có thӇFy QKLӅXQJKƭD NKiFQKDX Qên
QJѭӡLFKӭQJPLQKFyWKӇQKҫPOүQVӱGөQJFK~QJO~FWKì vӟLQJKƭDQày khi thì vӟLQJKƭDNKiF
ngay trong cùng mӝWTXiWUình chӭQJPLQK
Các quy tFÿLYLOXQFͱ
Quy tҳFLuQFͱSKL[iFWKF.
Không phҧLVӵNLӋQTX\OXұWKD\OêWKX\ӃWNKRDKӑFQào cNJQJFyWKӇVӱGөQJOàm luұQFӭWURQJ
phép chӭQJPLQK6ӵNLӋQFKӍFyWKӇGùng làm luұQFӭNKLQyÿã ÿѭӧFWKҭPÿӏQKQJKƭDOà khi
sӵKLӋQGLӋQYà nӝLGXQJFӫDQyÿã ÿѭӧFNLӇPWUDWUên thӵFWӃ
ChҷQJKҥQNK{QJWKӇNKҷQJÿӏQKUҵQJWӗQWҥLFiFQӅQYăQPLQKErQQJRjL7UiLĈҩWYjÿҥLGLӋQ
cӫDFiFQӅQYăQPLQKÿyÿã ÿӃQ7UiLĈҩWEҵQJFiFKGӵDYào các chӭQJFӭOà có nhiӅXQJѭӡL
cho biӃWKӑÿã trông thҩ\FiFÿƭDED\YӟLFiFVLQKYұWQJRjLKjQKWLQKQKѭYұ\6ӵNLӋQWU{QJ
thҩ\ÿƭDED\Yà sinh vұWQJRài hành tinh mà nhiӅXQJѭӡLFKRELӃWKLӋQQD\YүQFKѭDÿѭӧFNLӇP
chӭQJÿҫ\ÿӫQJKƭDOjFKѭDÿҧPEҧRFKҳFFKҳQÿ~QJӢÿk\FyWKӇFyQKҫPOүQYӟLFiFKLӋQ
WѭӧQJNӻWKXұWQKѭSKyQJWrQOӱDWKӱQJKLӋPWKLӃWEӏED\PӟLFyWKӇFyҧRJLiFWұSWKӇJk\UD
bӣLFiFKLӋQWѭӧng thӡLWLӃWFNJQJFyWKӇÿѫQWKXҫQOà câu chuyӋQEӏDÿһW7URQJKRҥWÿӝQJWѭ
pháp, không thӇVӱGөQJQKӳQJOӡLÿӗQÿҥLQKӳQJFKӭQJFӭPà quá trình thu thұSNK{QJWXkQ
thӫQJKLêm ngһWTX\ÿӏQKFӫDSKiSOXұW«ÿӇOàm chӭQJFӭEXӝFWӝLKRһFEào chӳDFKREӏ cáo.
Các quy luұWKD\OêWKX\ӃWNKRDKӑFFNJQJFKӍFyWKӇGùng làm luұQFӭNKLWtQKÿ~QJÿҳQFӫD
FK~QJÿã ÿѭӧFNLӇPFKӭQJ&KҷQJKҥQKLӋQQD\FKѭDWKӇVӱGөQJOXұQÿLӇPFKRUҵQJVӵVӕQJ
WUrQ7UiLĈҩWFKӍFòn tӗQWҥLÿѭӧFNKRҧQJPӝWWӍQăPQӳDÿӇFKӭQJPinh cho các luұQÿLӇP
khác. VҩQÿӅQҵP ӣFKӛPһFGù hiӋQ QD\ÿã có các công trình nghiên cӭXNKRDKӑF ÿѭDUD
khҷQJÿӏQKÿã nêu, tuy nhiên tính ÿ~QJÿҳQWtQKKӧSOêFӫDQyYүQFòn ÿòi hӓLÿѭӧFNLӇPWUD lҥLFһQNӁ
Quy tҳFLuQFͱSKLÿFOSYLOXQÿ.
Yêu cҫXQj\ÿòi hӓLWtQKFKkQWKӵFFӫDOXұQFӭSKҧLÿѭӧF[iFOұSÿӝFOұSYӟLOXұQÿӅ&KҷQJ
hҥQFyQJѭӡLFӕJҳQJFKӭQJPLQKWLrQÿӅYӅKDLÿѭӡQJWKҷQJVRQJVRQJWURQJKình hӑF(XFOLG QKѭVDX
GiV͵KDLÿ˱QJWKQJVRQJVRQJGYà d2 cWQKDXWLmWÿLP7DVJLÿLPÿyOà A. Ta
kÿ˱QJWKQJGYX{QJJyFYLFKDLÿ˱QJWKQJGYjG*LDRÿLPFDGYLGYà d2
ta ký hiXOQO˱WOj%Yj&.KLÿyUõ ràng tam giác ABC có tQJEDJyFWURQJOQK˯QKDL
JyFYX{QJĈLXQày vô lý. V\KDLÿ˱QJWKQJVRQJVRQJNK{QJWKFWQKDX
Trong cӕJҳQJFKӭQJPLQKYӯDQêu, tác giҧÿã sӱGөQJFiFOXұQFӭcó thNÿ˱FPWÿ˱QJ
thQJYX{QJJyFYLFKDLÿ˱QJWKQJVRQJVRQJFKRWU˱F, và tQJEDJyFWURQJFDPW
WDPJLiFÿ~QJEQJKDLJyFYX{QJ. Tuy nhiên các mӋQKÿӅQày lҥLOà hӋTXҧFӫDWLӅQÿӅYӅKDL 49
ÿѭӡQJWKҷQJVRQJVRQJQӃXNK{QJFyWLӅQÿӅQày thì không thӇFKӭQJPLQKÿѭӧFFK~QJ&KtQK
vì vұ\SKpSFKӭQJPLQKÿã nêu không ÿ~QJ
MӝWWURQJQKӳQJYLSKҥPTX\WҳFQày là dùng luұQÿӅÿӇOàm luұQ cӭ.KLFKӭQJPLQKFҫQSKҧL
tránh không dùng chính luұQÿӅKRһFPӝWPӋQKÿӅQjRÿyWѭѫQJÿѭѫQJYӟLQy KRһFPӝWVӕ
thành phҫQQjRÿyFӫDQyÿӇOàm luұQFӭ1yLFiFKNKiFNK{QJWKӇGùng cái cҫQFKӭQJPLQK
ÿӇFKӭQJPLQKFKRFKtQKQy1Kìn qua ta ngӥUҵQJÿòi hӓLQày không cҫQWKLӃWSKҧLQêu lên, vì
không ai vi phҥP7X\QKLên, trong thӵFWӃWình hình lҥLNKiFKҷQ.KLFKӭQJPLQKQKӳQJOXұQ
ÿӅSKӭFWҥSNKyNKăQVDLOҫPQj\WKѭӡQJ[ҧ\UD
Quy tҳFLuQFͱSKLOLrQTXDQÿQOXQÿ.
Các sӵNLӋQGQJÿӇ chӭQJPLQKPӝWOXұQÿӅSKҧLOLrQTXDQÿӃQOXұQÿӅÿy 1yLFiFK NKiF
chúng phҧLWKұWVӵFҫQWKLӃWFKRYLӋFFKӭQJPLQKOXұQÿӅ1ӃXVӱGөQJFiFVӵNLӋQNK{QJOLên
TXDQÿӃQOXұQÿӅWURQJSKpSFKӭQJPLQKWKì phép chӭQJPLQKÿyWUӣQên dài dòng, không liӅQ
mҥch, khó hiӇX1ӃX[pWQJKLêm ngһWYӅPһWORJLFWKì viӋFVӱGөQJOXұQFӭQKѭYұ\NK{QJVDL tuy nhiên nó thӯD
Trong thӵFWӃQKLӅXQJѭӡLYì vô tình, không hiӇXÿѭӧFPӕLOLên hӋJLӳDFiFVӵNLӋQY{êPà vi
phҥP\êu cҫXQj\ 1KѭQJFNJQJFy NK{QJtWWUѭӡQJKӧS WURQJÿyQJѭӡL FKӭQJPLQK Fӕê YL
phҥP\êu cҫXQày. HӑOjPQKѭYұ\ÿӇSKpSFKӭQJPLQKWUӣQên rӕLUҳPYà nhӡYұ\PjÿiQK
lӯDÿѭӧFQJѭӡLQJKHQJѭӡLÿӑF
Trong các cuӝFWUDQKOXұQFNJQJQKѭWURQJKRҥWÿӝQJWѭSKiSQKLӅXNKLQKӳQJQJѭӡLWKDPGӵ
cӕênêu lên các sӵNLӋQNK{QJOLrQTXDQÿӃQYҩQÿӅÿDQJWUDQKOXұQÿӇWUDQKWKӫFҧPWình cӫD
nhӳQJQJѭӡLQJKHKRһFÿӇOàm mҩWFҧPWình cӫDKӑÿӕLYӟLÿӕLWKӫFӫDPình. Ví dөÿӇEào
chӳDFKRWKkQFKӫFӫDPình, bӏEXӝFWӝLOӯDÿҧRFKLӃPÿRҥWWài sҧQQKjQѭӟFluұWVѭQyLUҵQJ
thân chӫFӫD{QJWDUҩWTXDQWkPJL~SÿӥPӝWVӕJLDÿình có công vӟLQѭӟF6ӵNLӋQEӏFiRTXDQ
WkPJL~SÿӥPӝWVӕJLDÿình có công vӟLQѭӟFWX\ӋWQKLên không hӅOLên quan tӟLYҩQÿӅÿDQJ
tranh luұQQKѭQJOXұWVѭQrXOrQÿӇWUDQKWKӫFҧPWình cӫDQJѭӡLQJKH
Các yêu cXÿLYLOXQFKͱQJ
Quy tҳFLSOXQSKLWXkQWKFiFTX\WFORJLF.
NӃXNK{QJWXkQWKӫFiFTX\WҳFORJLFWKì phép chӭQJPLQKNK{QJFKһWFKӁYì chính sӵWXkQWKӫ
quy tҳFORJLFOjÿҧPEҧRFKRWtQKÿ~QJÿҳQKRһFtWQhҩWOà khҧQăQJÿ~QJÿҳQFӫDOXұQÿӅNKL
các luұQFӭÿ~QJ.K{QJWXkQWKӫTX\WҳFORJLFWKì muӕQU~WUDNӃWOXұQQào tӯFiFWLӅQÿӅÿã có
cNJQJÿѭӧFNKLÿyFiFNӃWOXұQVӁWùy tiӋQYà không có giá trӏ
Quy tҳF.K{QJÿ˱FFKͱQJPLQKYòng quanh.
KhôngÿѭӧFFKӭQJPLQKYòng quanh nghƭDOjNK{QJÿѭӧFGQJ$ÿӇFKӭQJPLQKFKR%UӗLOҥL
GQJ%ÿӇFKӭQJPLQKFKR$
Quy tҳFLuQFKͱQJSKLUõ ràng, ngQJQ.
Khi tiӃQKành chӭQJPLQKNK{QJÿѭӧFSKpSGùng nhӳQJWӯQJӳFyêQJKƭDFKѭDÿѭӧF[iFÿӏQK
rõ. NӃXWӯFyQKLӅXQJKƭDWKì nên xác ÿӏQKWUѭӟFQJKƭDQào sӁÿѭӧFVӱGөQJYà trong suӕWTXi
trình chӭQJPLQKVӁFKӍVӱGөQJQJKƭDÿã xác ÿӏQKÿy3KpSFKӭQJPLQKSKҧLQJҳQJӑQQJKƭD
OjNK{QJÿѭӧF OһSÿLOһSOҥL PӝWVӕWѭWѭӣQJQjR ÿyNK{QJÿѭӧFÿѭD YjRSKpp chӭQJPLQK
nhӳQJVӵNLӋQNK{QJFyOLên quan, không bàn luұQYӅQKӳQJYҩQÿӅNKiFNK{QJFyTXDQKӋÿӃQ
vҩQÿӅÿDQJFKӭQJPLQK 50
Trong thӵFWӃWѭGX\WUDQKOXұQQӃXYLSKҥPFiFTX\WҳFFKӭQJPLQKPӝWFiFKFӕêWKì ngѭӡL ta gӑLOà ngө\ELӋQ
3.2.6. Tránh ngө\ELӋQ
Khái niӋP ngө\ELӋQ
Trong thc t, nhiu khi chúng ta nghe nhͷng lp lun có v rt cht ch, rt có tính thuyt
phFQK˱QJWKt ra li là nhͷng lp lun sai lm. S dƭQK˱Yy là vì trong nhͷng lp luQÿy
có nhͷng thành phn vi phm quy tcORJLF1J˱i ta gi nhͷng sai lm không c ý là s ng
bin, còn nhͷng sai lm c ý thì ÿ˱c gi là s ngy bin.
Ngөy biӋn là sӵ cӕ ý vi phҥm các quy tҳc logic trong suy luұn nhҵm mөFÿtFKÿiQKOҥFKѭӟng
QJѭӡLQJKHQJѭӡLÿӑFOjPFKRQJѭӡi khác nhҫPWѭӣQJFiLVDLOjÿ~QJYjFiLÿ~QJOjVDL
Ngө\ELӋQOLrQTXDQÿӃQVX\OXұQOұSOXұQFKӭNK{QJSKҧLOLrQTXDQÿӃQNӃWOXұQFӫDVX\OXұQ
lұSOXұQҩ\9ì thӃ, mӝWVX\OXұQFyNӃWOXұQVDLFNJQJFyWKӇNK{QJSKҧLOà ngө\ELӋQ;QJѭӧFOҥL
bҥQFyWKӇVDYào ngө\ELӋQQJD\FҧNKLêNLӃQFӫDEҥQOjKRjQWRjQÿ~QJÿҳQ. ChҷQJKҥQVX\
luұQVDXÿk\FyNӃWOXұQVDLQKѭQJKRjQWRjQNK{QJFKӭDÿӵQJQJө\ELӋQ³0ӑLW{QJLiRÿӅX
tӗQWҥLYƭQKYLӉQ1KR*LiROà tôn giáo, vұ\1KR*LiRWӗQWҥLYƭQKYLӉQ´7URQJNKLÿyOұSOuұQ
có kӃWOXұQÿ~QJÿҳQQKѭVDXÿk\OҥLFKӭDQJө\ELӋQ7KX\ӃWWLӃQKyDFKҳFFKҳQÿ~QJYì các
nhà khoa hӑFÿӅXWLQQKѭWKӃ´
MӝWVӕORҥLQJө\ELӋQWKѭӡQJJһS
Có thӇ FKLD QJө\ ELӋQ WKành rҩW QKLӅX NLӇX NKáF QKDX FăQ Fӭ Yào các tiêu chí khác nhau.
1KѭQJÿӇWKXұQWLӋQFKRYLӋFWUiQKYà chӕQJQJө\ELӋQӣÿk\FK~QJW{LSKkQFKLDQJө\ELӋQ
thành các loҥLFăQFӭYào các thӫSKiSPà nhà ngө\ELӋQVӱGөQJ6DXÿk\WDVӁ[pWPӝWVӕNLӇX
ngө\ELӋQWKHRFiFKSKkQFKLDQày.
a. Ng\ELQGDYào uy tín
Theo quy luұWOêGRÿҫ\ÿӫWKì khi nêu ra mӝWêNLӃQPӝWTXDQÿLӇPFK~QJWDSKҧLQêu lên các
FѫVӣFӫDêNLӃQTXDQÿLӇPÿy&ѫVӣFӫDêNLӃQTXDQÿLӇPFyWKӇOà mӝWOêWKX\ӃWNKRDKӑF
QjRÿyÿã ÿѭӧFFKӭQJPLQKQKӳQJVӵNLӋQQjRÿyFiFTX\ÿӏQKFӫDSKiSOXұW«.
NhӳQJÿLӅXPjWtQKÿ~QJVDLFKѭDUõ ràng không thӇGQJOjPFѫVӣFKRêNLӃQOұSOXұQÿѭӧF
Trong kiӇXQJө\ELӋQGӵDYjRX\WtQÿiQJOӁSKҧLÿѭDUDGүQFKӭQJÿѭDUDFKӭQJFӭFKROұS
luұQFӫDPình, thì nhà ngө\ELӋQOҥLGӵDYào uy tín cӫDQJѭӡLNKiFKay tәFKӭFNKiFÿӇWKD\
thӃ/jPQKѭYұ\Oà ngө\ELӋQEӣLYì uy tín cӫDPӝWQJѭӡLKD\PӝWWәFKӭFNK{QJÿҧPEҧR
chҳFFKҳQUҵQJWҩWFҧQKӳQJÿLӅXPjQJѭӡLÿyKD\WәFKӭFÿyQyLÿӅXÿ~QJ
Không phҧLX\WtQOàm cho câu nói cӫDQJѭӡLWDÿ~QJPjQJѭӧFOҥLFKtQKFiLÿ~QJFӫDQKӳQJ
câu nói cӫDPӝWQJѭӡLWҥRQrQX\WtQFKRQJѭӡLÿy
LұSOXұQ QKѭVDX OjQJө\ELӋQ GӵDYào uy tín: “ThuyӃW ViQJWҥR WK{QJPLQK WKX\ӃWWKHRÿy
cuӝFVӕQJOà quá phӭFWҥSÿӇFyWKӇJLҧLWKtFKEҵQJWKX\ӃWWLӃQKyDPà phҧLWKӯDQKұQFó tác
ÿӝQJFӫDPӝWTX\ӅQOӵFVLrXQKLrQOjÿ~QJYì cӵX7әQJ7KӕQJ0ӻ*%XVKÿã tin tѭӣQJQKѭ
thӃ´29. Ӣ ÿk\QJѭӡL WD ÿã sӱGөQJ X\ WtQFӫD FӵX7әQJ 7KӕQJ0ӻ *%XVK ÿӇ WKD\WKӃ FKR chӭQJFӭ
29 Theo BBC, dүQOҥLWӯKWWSYLHWEDRYQ7KiQJ/2005 TәQJ ThӕQJ0ӻKӗLEҩ\JLӡOà G. Bush nói lý thuyӃWFyWên
“KhҧQăQJViQJWҥRWK{QJPLQK´FҫQÿѭӧFJLҧQJGҥ\ 51
MӝWYtGөNKiF³3KөQӳOà mӝWSKҫQFӫDQJѭӡLÿàn ông, vì hӑÿѭӧc làm ra tӯPӝW[ѭѫQJVѭӡQ
cӫDÿjQ{QJ.LQKWKiQKÿã viӃWUõQKѭYұ\´Ӣÿk\WDÿã phҥPOӛLQJө\ELӋQGӵDYào uy tín, vì
NK{QJÿѭDUDEҩWFӭFѫVӣQào cho sӵNKҷQJÿӏQKFӫDPình, mà chӍGӵDYào uy tín cӫDPӝWWә
chӭFFөWKӇOà Thiên Chúa Giáo, thông qua Kinh Thánh cӫDQy
b. Ng\ELQGDYjRÿiPÿ{QJGDYjRG˱OXQ
Trong kiӇXQJө\ELӋQQày, thay cho viӋFÿѭDUDOXұQFӭYà chӭQJPLQKOXұQÿLӇPQJѭӡLQyLOҥL
cho rҵQJOXұQÿLӇPOjÿ~QJYì có nhiӅXQJѭӡLF{QJQKұQQKѭYұ\7KӃQKѭQJWUrQWKӵFWӃQKLӅX
nJѭӡLFKROjÿ~QJFKѭDÿҧPEҧRWtQKÿ~QJÿҳQFӫDOXұQÿLӇPQJѭӧFOҥLQKLӅXQJѭӡLFKROà sai
cNJQJNK{QJFyQJKƭDOà luұQÿLӇPFKҳFFKҳQVDL
Ví dөHҧL và Ninh nói chuyӋQYӟLQKDX
HҧL: PhѭѫQJ1JDYӟL%ình sҳSFѭӟLQKDXUӗLÿҩ\!
Ninh: ThӃKҧ"/àm sao bҥQELӃW"
HҧL: CҧWUѭӡQJQyLҫPOên rӗLPà!
7URQJÿRҥQÿӕLWKRҥLWUên HҧLÿã dӵDYào sӵNLӋQFyQKLӅXQJѭӡLQyLOà PhѭѫQJ1JDYӟL%ình
sҳSFѭӟLQKDXÿӇNKҷQJÿӏQKOà hӑVҳSFѭӟLQKDXPà không hӅÿѭDUDFKӭQJFӭQào khác cho lұSOXұQFӫDPình.
Ví dө Ngày tұQWKӃVӁÿӃQYjRQăPYì lӏFKFӫDQJѭӡL0D\Dÿã nói nhѭWKӃ30, và hàng
QJjQQJѭӡLÿãWLQQKѭWKӃ
Ӣÿk\QJѭӡLWDÿã dӵDvào “sӵWLQWѭӣQJFӫD hàng ngàn nJѭӡL´ÿӇOұSOXұQ7X\QKLên, hàng
QJjQQJѭӡLÿyFNJQJFyWKӇVDLYì thӃVӵWLQWѭӣQJFӫDKӑNhông thӇGùQJOjPFѫVӣWӭFOà luұQ
cӭFKROұSOXұQ
c. Ng\ELQGDYào sͱFPQK
Khi ngѭӡLWDNK{QJÿѭDUDÿѭӧFFiFFKӭQJFӭFiFOêOӁWKtFKKӧSÿӇWKX\ӃWSKөFQJѭӡLNKiF
OjPFKRQJѭӡLNKiFWLQWѭӣQJYào sӵÿ~QJÿҳQFӫDÿLӅXPình nói, vàQJѭӡLWDsӱ dөQJYNJOӵF
hoһFÿHGӑDVӱGөQJYNJOӵFÿӇpSQJѭӡLNKiFWLQYào và chҩSQKұQOXұQÿLӇPFӫDPình thì khi
ÿyQJѭӡLWDÿDng ngө\ELӋQWKHRNLӇXGӵDYào sӭFPҥQKӢÿk\VӭFPҥQKFKӭNK{QJSKҧLOà
tính chân lý cӫDOXұQÿLӇPEҳWQJѭӡLQJKHSKҧLWLQWKHR
Ví dө1Kà thӡ7KLrQ&K~D*LiR ÿã rѫLYjRGҥQJQJө\ELӋQQj\NKLÿHGӑDVӁWKLêu sӕQJ*
Galile trên giàn lӱDÿӇbҳW{QJSKҧLWӯEӓTXDQÿLӇP7rái ĈҩWTXD\TXDQKMһWTrӡLFӫDPình.
Ví dөNKiF+DLDQKHPӣQKà vӟLQKDX1JѭӡLDQKNK{QJKӑFEài theo lӡLPҽGһQPjFKѫLWUò
FKѫLÿLӋQWӱĈӗQJWKӡLDQKGһQHPOà khi mҽYӅWKì nói vӟLPҽOjDQKÿã hӑFEài. Khi em phҧQ
ÿӕLYì nhѭYұ\Oà nói dӕLWKì ngѭӡLDQKKăPUҵQJQӃXHPNK{QJQyLQKѭYұ\DQKVӁÿiQK
SӭFPҥQKÿѭӧFVӱGөQJWURQJNLӇXQJө\ELӋQQày rҩWÿDdҥQJ1yFyWKӇOà sӭFPҥQKNLQKWӃ
hoһFVӭFPҥQKTXkQVӵKRһFQJRҥLJLDRFӫDFiFTXӕFJLDQyFNJQJFyWKӇOà sӭFPҥQKFѫEҳS
quyӅQOӵFKành chính, vӏWKӃFӫDFiQKkQYà nhiӅXVӭFPҥQKNKiF
301JѭӡL0D\D- mӝWGkQWӝFWӯQJVӕQJӣ0H[LFRWKӡLFәÿҥLQәLWLӃQJYӅVӵWK{QJWKiLWURQJFiFOƭQKYӵFWRiQKӑFYà
WKLrQYăQKӑF'ӵDWKHRFKLӃF FӝWvӕQOà lӏFKFӫD QJѭӡL0D\DÿѭӧFFiF QKà khҧRFәWìm thҩ\WҥL 0H[LFRWKì ngѭӡL
0D\Dÿã tính toán và xây dӵQJOӏFKFKRWәQJFӝQJ«QăPĈLӅXÿһFELӋWӣFKӛQJày cuӕLFùng cӫDEӝOӏFKFәQày
chính là ngày 21-12-9jRÿ~QJQJj\Qj\WKì phҫQWUXQJWkm cӫDGҧL1JkQ+à chӭD7UiLĈҩWFӫDFK~QJWDVӁWҥR
vӟL0һW7UӡLPӝWÿѭӡQJWKҷQJOҫQÿҫXWLên trong 26 nghìn năPĈLӅXQày sӁOàm xáo trӝQQJXӗQQăQJOѭӧQJWӯ0һW
TrӡLFKX\ӇQÿӃQ7UiLĈҩW1JXӗQQKLӋWFӫD0һW TrӡLYào thӡLÿLӇPQKѭYұ\VӁSKyQJUDFDRKѫQbình thѭӡQJFyWKӇ
ҧQKKѭӣQJPҥQKÿӃQP{LWUѭӡQJ sӕQJWUrQ7UiLĈҩW(Theo http://my.opera.com/sanyasins/blog/ngay tan the theo lich co cua nguoi maya). 52
MӝWFһSWình nhân bàn nhau trong tѭѫQJODLVӁVӕQJӣÿkX1JѭӡLÿàn ông muӕQVӕQJӣQ{QJ
thôn, vì theo ngѭӡLÿyӣQ{QJWK{QNK{QJJLDQUӝQJUãi nên con ngѭӡLWKѭWKiLPҥQKNKӓHKѫQ
1JѭӡLSKөQӳOҥLWKtFKVӕQJӣWKành thӏYì tiӋQOӧLKѫQFKҷQJKҥQFKӍFҫQÿLYài chөFPpWOjÿã
ÿӃQ FKӧ0ãi không ai chӏX DLQJѭӡi phөQӳ EұW NKyF. KKLÿy VӧQѭӟF PҳW QJѭӡL\êu nên
QJѭӡLÿjQ{QJÿjQKFKӏXQJKHWKHRF{WD
7URQJWUѭӡQJKӧSQj\QJѭӡLSKөQӳFNJQJÿã ngө\ELӋQGӵDYào vNJOӵF6ӭFPҥQKFӫDF{WDOà
vӏWKӃFӫDPình trong tình yêu, còn vNJNKtFKtQKOjQѭӟFPҳW
d. Công kích cá nhân
Trong tranh luұQFiLÿѭӧF[HP[pWFKӭQJPLQKKD\EiFEӓOà ý kiӃQFӫDQKӳQJQJѭӡLWKDPJLD
tranh luұQ FKӭNK{QJSKҧL EҧQWKkQQJѭӡL WUDQKOXұQ KD\Wѭ FiFKFӫD Kӑ7X\QKLên mӝW Vӕ
QJѭӡLOҥLF{QJNtFKÿӕLSKѭѫQJWKD\FKRF{QJNtFKý kiӃQFӫDÿӕLSKѭѫQJÿy1KѭWKӃOjÿã
phҥPSKҧLNLӇXQJө\ELӋQF{QJNtFKFiQKkQĈk\Oà kiӇXQJө\ELӋQUҩWWKѭӡQJ[ҧ\UDNKLFiF
ӭQJFӱYLên cho mӝWFKӭFYөQjRÿyYұQÿӝQJWUDQKFӱFKRPình. Nó ÿһFELӋWKD\[ҧ\UDYӟL
nhӳQJQJѭӡLWtQKNKtQyQJQҧ\NK{QJELӃWFiFK tӵNLӅPFKӃ
Ví dө+DLQJѭӡLWUDQKOXұQYӟLQKDXYӅYҩQÿӅNK{QJJLDQYà thӡLJLDQ+ӗLOkXFKѭDQJã ngNJ
mӝWWURQJKDLQJѭӡLQyLÔng sai rӗL{QJFyELӃWJì vӅYұWOêKD\WULӃWKӑFÿkXPà cӭNKҷQJ
ÿӏQKêNLӃQFӫDPình, ông chӍELӃWOjPWKѫYӟYҭQWK{L!
Ví dөNKiFĈDQJEàn vӅPӝWYҩQÿӅNKRDKӑFêNLӃQFӫDPӝWGLӉQJLҧFyYҿÿDQJWKX\ӃWSKөF
ÿѭӧFPӑLQJѭӡLĈӕLWKӫFӫDQJѭӡLÿyQyL³MӑLQJѭӡLÿӯQJWLQ{QJWD{QJWDFKҷQJSKҧLOà
nhà khoa hӑFJì ÿkXFKӍOà mӝWÿӭDFRQEҩWKLӃXWK{LĈҩ\{QJWDVӕng sung túc ӣWKành phӕ
mà vүQÿӇFKRFKDPҽPình sӕQJNKәFӵFӣTXê nhà”.
e. Ng\ELQEQJFiFKÿiQKYào tình cP Ví dө:
MӝWF{QJW\VҧQ[XҩWVӳDFKRWUҿHPEӏSKiWKLӋQOjPăQJLDQGӕLVҧQ[XҩWUDVӳDQKLӉPÿӝF
gây bӋQKFKRQKLӅXWUҿHPGùng sҧQSKҭPcӫDKӑ+ӑEӏFKtQKTX\ӅQ[ӱSKҥWEXӝFGӯQJVҧQ
xuҩWYà khҳFSKөFKұXTXҧ+ӑFNJQJEӏQKLӅXQҥQQKkQFӫDYөYLӋFNLӋQÿòi bӗLWKѭӡQJ7UѭӟF
tòa, thay vì ÿѭDUDFiFFKӭQJFӭOұSOXұQUҵQJF{QJW\FNJQJOà nҥQQKkQFӫDQKӳQJNҿY{OѭѫQJ
tâm, hoһFGRWUình ÿӝF{QJQJKӋFӫDF{QJW\WKҩSNpPQên không phát hiӋQÿѭӧFÿӝFWӕ«ÿӇ
gӥWӝL OXұWVѭFӫDF{QJW\ÿyOҥL QyLUҵQJWURQJ WKӡLJLDQKRҥWÿӝQJFӫDPình công ty ÿã có
nhiӅXÿyQJJySFKRQKjQѭӟFYjÿӏDSKѭѫQJUҵQJKӑKLӋQFyKàng chөFQJàn công nhân, nӃX
Tòa buӝFEӗLWKѭӡQJFKRQҥQQKkQWKì hӑVӁEӏSKiVҧQF{QJQKkQFӫDKӑVӁPҩWYLӋFOàm, gia
ÿình hӑVӁNK{QJDLORFKRYà mӝWF{QJW\FyEӅGày truyӅQWKӕQJVӁEӏ[yDVә9ì thӃÿӅQJKӏ
Tòa xem xét giҧPQKҽKình phҥWJLҧPEӟWVӕWLӅQEӗLWKѭӡQJ
Ĉk\OjQgө\ELӋQÿiQKYào tình cҧP7URQJNLӇXQJө\ELӋQQày, thay vì ÿѭDUDFiFOXұQFӭYà
lұSOXұQÿӇFKӭQJWӓOXұQÿLӇPFӫDPình ÿ~QJQKjQJө\ELӋQWìm cách tác ÿӝQJYào tâm lý,
tình cҧPFӫDQJѭӡLQJKHÿӇJӧLOên lòng thông cҧPKRһFWKѭѫQJKҥLÿӇÿѭӧFWKӯDQKұQOjÿ~QJ
f. Ng\ELQÿiQKWUiROXQÿ
Ĉk\OjNLӇXQJө\ELӋQUҩWSKәELӃQ7URQJNLӇXQJө\ELӋQQj\WUѭӟFKӃWQKà ngө\ELӋQWKD\WKӃ
luұQÿӅEDQÿҫXEҵQJPӝWOXұQÿӅPӟLWURQJTXiWUình tranh luұQ/XұQÿӅPӟLQj\NK{QJWѭѫQJ
ÿѭѫQJYӟLOXұQÿӅEDQÿҫX6DXÿy{QJWDFKӭQJPLQKOXұQÿӅPӟLPӝWFiFKUҩWFKһWFKӁYà
cuӕLFùng tuyên bӕOà mình ÿã chӭQJPLQKÿѭӧFOXұQÿӅEDQÿҫX9ì hai luұQÿӅOjNK{QJWѭѫQJ
ÿѭѫQJYӟLQKDXQên tính chҩWQJө\ELӋQOӝUõ. ĈӇWKӵFKLӋQNLӇXQJө\ELӋQQày, nhà ngө\ELӋQ 53
hay sӱdөQJQKӳQJKLӋQWѭӧQJQJ{QQJӳÿӗQJkPNKiFQJKƭDPӝWWӯFyQKLӅXQJKƭD«KRһF
ÿHPÿӗQJQKҩWFiLEӝSKұQYӟLFiLWRàn thӇÿӗQJQKҩWFiLWRàn thӇYӟLFiLEӝSKұQKRһFGLӉQWҧ
PѫKӗÿӇPXӕQKLӇXWKHRFiFKQào cNJQJÿѭӧF«
Ví dө: ĈӇchӭQJPLQKUҵQJNKLQJѭӡLWDJLjXFyQRÿӫWKì ngѭӡLWDTXDQWkPÿӃQQJKӋWKXұW
nhà ngө\ELӋQGүQUDFiFGүQFKӭQJUҵQJNKLQJѭӡLWDÿyLNKәWKì ngѭӡLWDSKҧLORÿLWìm cái ăQ
cái mһFFKӭNK{QJTXDQWkPÿӃQQJKӋWKXұW+ѫQQӳDWURQJOӏFKVӱQKkQORҥLFiFF{QJWUình
kiӃQWUúc hoһFQJKӋWKXұWOӟQÿӅXGRFiFYXDFK~DKRһFFiFJLDÿình giàu có ÿһWOàm.
Trong ví dөQày ta thҩ\QKà ngө\ELӋQ WKD\OXұQÿӅEDQÿҫXEҵQJOXұQÿӅPӟL.KLQJѭӡLWD
QJKqRÿyLWKì ngѭӡLWDNK{QJTXDQWkPÿӃQQJKӋWKXұW
g. ĈiQKOFK˱QJ
KiӇXQJө\ELӋQ này rҩWJLӕQJYӟLNLӇXQJө\ELӋQÿiQKWUiROXұQÿӅ1KѭQJWURQJÿiQKWUiROXұQ
ÿӅWKì nhà ngө\ELӋQSKҧLFKӭQJPLQKOұSOXұQFKROXұQÿӅPӟLFòn trong kiӇXÿiQKOҥFKѭӟQJ
thì nhà ngө\ELӋQFKӍFӕJҳQJÿѭDFXӝFWUDQKOXұQUD[DYҩQÿӅEDQÿҫXNK{QJFҫQchӭQJPLQK
luұQÿӅPӟLQào. Nhà ngө\ELӋQFNJQJWKѭӡQJWKӵFKLӋQÿLӅXQày nhӡVӵDPKLӇXÿӕLSKѭѫQJ
cӫDPình, chҷQJKҥQQKѭELӃWUõ nhӳQJOƭQKYӵFTXDQWkPFӫDKӑÿӇWKD\ÿӅWjLÿDQJWUDQKOXұQ
bҵQJYҩQÿӅKD\FkXFKX\ӋQJì ÿyPjQKӳQJQJѭӡLNKiFFNJQJTXDQtâm.
Ví dө: Hai sinh viên tranh luұQYӟLQKDXYӅYҩQÿӅKӑFSKtEұFÿҥLKӑF1JѭӡLWKӭQKҩWQyLUҵQJ
hӑFSKtÿҥLKӑFWURQJFiFWUѭӡQJF{QJOұSEk\JLӡTXiWKҩSQrQFiFWUѭӡQJÿҥLKӑFNK{QJFyÿӫ
NLQKSKtÿӇWәFKӭFÿào tҥRWӕW9ì thӃFҫQWăQJKӑFSKtOên thì chҩWOѭӧQJÿào tҥRPӟLFyWKӇFҧL
thiӋQÿѭӧF1JѭӡLWKӭKDLFKRUҵQJNK{QJQrQWăQJKӑFSKtӣEұFÿҥLKӑFYjWăQJKӑFSKtFNJQJ
FKѭDFyJì chҳFFKҳQOà chҩWOѭӧQJÿào tҥRVӁWăQJWѭѫQJӭQJ6DXPӝWO~FWUDQKOXұQWKҩ\OêOӁ
cӫDPình tӓUD\ӃXWKӃnJѭӡLWKӭKDL hӓLEҥQNhà bҥQӣQ{QJWK{QFKҳFFNJQJJһSQKLӅXNKy
NKăQGREão giá bây giӡSKҧLNK{QJ"6DXNKLQJKHEҥQWUҧOӡLÿ~QJYұ\DQKWDQyLWLӃSYӅFiF
NKyNKăQFӫDQ{QJGkQQKѭJLiSKkQEyQYұWWѭQ{QJQJKLӋSWăQJFDRJLiO~DWKì phұSSKù khi
lên khi xuӕQJ«%ҥQDQKWDWӭFOjQJѭӡLWKӭQKҩW, ngay lұSWӭFEàn luұQYӅFiFYҩQÿӅPӟLÿy
YjÿӅWài bàn luұQEDQÿҫXEӏEӓTXD
h. Ng\ELQQJXQKLên
Ngày 12/10/2006 mӝWÿRàn cӭXWrӧFKRÿӗQJEào MiӅQ7UXQJbӏEão lөWOrQÿѭӡQJWӯ73+ӗ
Chí Minh. Ngj\K{PVDXÿRjQEӏWDLQҥQJLDRWK{QJWKҧPNKӕFӣ.KiQK+òa, 12 ngѭӡLEӏFKӃW
mӝWQJѭӡLEӏWKѭѫQJ1KLӅXQJѭӡLFKRUҵng vì ÿRjQFӭXWUӧQj\ÿLYjRQJj\ âm lӏFK nên bӏ
tai nҥQ0ӝWVӵWUùng hӧSQJүXQKLên ӣÿk\ÿã ÿѭӧFQkQJOên thành quy luұW1JX\ên nhân cӫD
tai nҥQWKұWUDNK{QJSKҧLQJày xuҩWSKiWOjQJj\QjRPjOjÿѭӡQJViNpPFKҩWOѭӧQJYà nҥn
FRLWKѭӡng an toàn giao thông cӫDFiFWài xӃ
i. Ng\ELQÿHQ– trQJ
Ngө\ELӋQÿHQ– trҳQJ[ҧ\UDNKLWURQJOұSOXұQFKӍQKìn thҩ\Yà nêu lên các khҧQăQJÿӕLOұS
nhau, các thái cӵFWӯÿk\FKRUҵQJNK{QJSKҧLOà cӵFQày thì là cӵFNLDORҥLEӓWҩWFҧFiFNKҧ QăQJNKiF
Ví dө &y QJѭӡLNKҷQJ ÿӏQK UҵQJ NKL UăQJ QDQK FӫD WUҿHP PӑF FKrQK UD ErQ QJRjL UăQJ
khӇQKWKì nên nhәEӓYì nӃXÿӇQJX\rQQKѭYұ\Whì “cái duyên” do nó mang lҥLNK{QJEÿѭӧF
sӵNKyNKăQNKLOàm vӋVLQKUăQJPLӋQJYà vì thӃPà dӉEӏVkXUăQJ
Trong lұSOXұQQj\QJѭӡLQyLFKӍQêu lên hai thái cӵF: hoһFÿӇQJX\rQUăQJPӑFOӋFKQKѭYұ\
hoһFQKәEӓUăQJÿy7URQJNKLÿyWKì trên thӵFWӃFòn có khҧQăQJWKӭEDÿyOà tiӃQKành chӍQK
nha cho trҿQKӓÿӇUăQJvӅÿ~QJ vӏWUt.
j. Ng\ELQEQJFiFKGDYào nhân quVDL 54
Ĉk\Oj ORҥL Qgө\ELӋQ EҵQJFiFK Vӱ GөQJOұS OXұQWURQJÿy TXDQ KӋQKkQ TXҧJLӳD FiFKLӋQ
WѭӧQJÿѭӧFKLӇXVDL. Có thӇ phân loҥLQKѭVDX
- ĈiQKÿQJQJX\ên nhân vLQJX\ên c:
Sau cuӝFFKLӃQ5 ngày giӳD1JDYà Gruzia, MӻYà NATO cho nhiӅXWàu chiӃQÿӃQYùng BiӇQ
ĈHQYӟLOұSOXұQUҵQJKӑFKX\ӇQYLӋQWUӧQKkQÿҥRÿӃQFKR*UX]LD1KѭQJÿk\OjQJө\ELӋQ
bӣLFKX\ӇQKàng cӭXWUӧFhӍOà cái cӟYLӋFFKX\ӇQKàng cӭXWUӧQKѭYұ\WKӵFKLӋQEҵQJWàu dân
sӵKLӋXTXҧKѫQQKLӅXVRYӟLGùng tàu chiӃQ1JX\ên nhân thұWVӵӣÿk\Oà MӻYà NATO muӕQ
thӇKLӋQFKR1JDWKҩ\TX\ӃWWkPEҧRYӋ*UX]LDPà thӵFFKҩWOà bҧRYӋÿѭӡQJӕQJGүQGҫXFӫD hӑ
NghӏVƭ0ӻ5RQ3DXONKҷQJÿӏQK³9LӋF0ӻKұXWKXүQFKR*UX]LDOjKjQKÿӝQJNK{QJSKҧLYì
dân chӫ&K~QJWDFyPһWӣ*UX]LDÿӇEҧRYӋÿѭӡQJӕQJGүQGҫX´311KѭYұ\WKHRQJKӏVƭQày
thì lұSOXұQYì dân chӫYà luұWSKiSTXӕFWӃÿӇKұXWKXүQFKR*UX]LDFKӕQJ lҥL1JDFӫD0ӻOà
mӝWVӵQJө\ELӋQ%ҧRYӋGkQFKӫYà luұWSKiSTXӕFWӃFKӍOà cái cӟPà thôi, nguyên nhân là
bҧRYӋӕQJGүQGҫX
Ví dөNKiF: MӝWQDPVLQKYLên thҫP\êu trӝPQKӟPӝWQӳVLQKYLên. Anh ta rҩWKD\ÿӃQWKăP
nӳ VLQKYLrQ QyL WUrQÿӇ PѭӧQViFh vӣ 1KѭQJWKұW UD FKX\ӋQPѭӧQ ViFKFKӍ Oà cái cӟ Fòn
nguyên nhân thұWOà anh ta muӕQJһSPһWF{JiLÿy
-6DXFiLÿyY\OjGRFiLÿy:
1ăPWURQJNKRҧQJWKӡLJLDQWӯ/0ÿӃQ/05 bӕQEpVѫVLQKÿәEӋQKYjVDXÿyEDEp
tӱYRQJVDXNKLÿѭӧFWLêm phòng viêm gan siêu vi B. ThӃOà nhiӅXQJѭӡLYӝLFKRQJX\ên nhân
trҿFKӃWOà do tiêm phòng viêm gan siêu vi B. Tuy nhiên, có rҩWQKLӅXQJX\ên nhân có thӇOàm
trҿFKӃWNKLPӟLVLQK9à nghiên cӭXVDXÿyFӫD%ӝ<WӃYà TәFKӭF<WӃWKӃJLӟLÿã xác nhұQ
rҵQJ tiêm phòng viêm gan siêu vi B không phҧLOà nguyên nhân cái chӃWFӫDFiFEpVѫVLQKQyL trên.
BҩWFӭKLӋQWѭӧQJKD\VӵNLӋQQào cNJQJFyQJX\ên nhân, và nguyên nhân bao giӡFNJQJ[ҧ\UD
WUѭӟF NӃW TXҧ FӫD Qy 7X\ QKLên, không phҧL KLӋQ WѭӧQJ Vӵ NLӋQ [ҧ\ UD WUѭӟF Qào cNJQJ Oà
nguyên nhân cӫDKLӋQWѭӧQJVӵNLӋQ[ҧ\UDVDX1ӃXFKӍFăQFӭYào thӭWӵ thӡLJLDQÿӇ[iF
ÿӏQKTXDQKӋQKkQTXҧQKѭWURQJYtGөWUên thì ta mҳFSKҧLQJө\ELӋQ³6DXFiLÿyYұ\Oà do cái ÿy´
k. DDYào sNpPFL$UJXPHQWXPDG,JQRUHQWLXP)
Ĉk\OjNLӇXQJө\ELӋQWURQJÿyQJѭӡLQJө\ELӋQFăQFӭYào viӋFDLÿyNK{QJFKӭQJPLQKÿѭӧF
mӝWPӋQKÿӅKRһFOêWKX\ӃWJLҧWKX\ӃW«KRһFNK{QJWìm thҩ\ÿѭӧFPӝWÿӕLWѭӧQJQjRÿy
ÿӇNKҷQJÿӏQKUҵQJPӋQKÿӅWUên sai, hoһFÿӕLWѭӧQJÿyNK{QJWӗQWҥL
Ví dөFyQJѭӡLNKҷQJÿӏQKUҵQJNK{QJWKӇFyVLQKYұWFyWUtWXӋQào khác trong vNJWUөQJRài
FRQQJѭӡLYì nӃXFyWKì khoa hӑFÿã phát hiӋQUDFiFVLQKYұWÿyUӗLĈk\Oà khҷQJÿӏQKVDLOҫP
vì ngay cҧNKRDKӑFӣWKӡLÿҥLFK~QJWDFNJQJFòn có rҩWQKLӅXKҥn chӃQên có thӇFiFVLQKYұW
có trí tuӋNKiFWӗQWҥLWURQJYNJWUөQKѭQJYì sӵKҥQFKӃVӵNpPFӓLFӫDPình mà khoa hӑFKLӋQ
nay FKѭD phát hiӋQÿѭӧF
l. LSOXQYòng quanh (Petitio princippi) 31 Vinfor 19/08/2008. 55
LoҥLQJө\ELӋQQày xҧ\UDNKLQJѭӡLWDYLSKҥPTX\WҳFÿӕLYӟL luұQFӭWURQJFKӭQJPLQK&ө
thӇOà ӣÿk\FiFOXұQFӭNK{QJÿѭӧFFKӭQJPLQKÿӝFOұSYӟLOXұQÿӅ
Ví dө: Bình nhұQÿѭӧFJLҩ\EiRQKұQWLӅQGRFKDPҽJӱLÿӃQ%ình rӫ4XDQJFQJÿLӢEѭX
ÿLӋQNKLQKkQYLrQEѭXÿLӋQÿӅQJKӏ%ình ÿѭDUDJLҩ\WӡÿӇFKӭQJPLnh Bình chính là Bình thì
Bình không mang theo bҩWFӭJLҩ\WӡJì. Nhân viên bѭuÿLӋQKӓL%ình xem có ai có thӇ Oàm
chӭQJFKRDQKWDNK{QJYà Bình ÿӅQJKӏ4XDQJOàm chӭQJFKRPình. Tuy nhiên Quang cNJQJ
chҷQJPDQJWKHRJLҩ\WӡQào cҧ9à Quang cho rҵQJ%ình có thӇOàm chӭQJFKR4XDQJ
m. Khái quát hóa vLYã
Ĉk\OjNLӇXQJө\ELӋQ[ҧ\UDNKLQJѭӡLWDVӱGөQJVX\OXұQ TX\QҥSWURQJOұSOXұQWURQJÿy
QJѭӡLWDÿLÿӃQNӃWOXұQWәQJTXiWVDXNKLNKҧRViWUҩWtWWUѭӡQJKӧSULêng.
Ví dөThҩ\WUѭӟFÿk\NK{QJOkXPӝt sӕÿӗFKѫLFKRWUҿHPGRTrung QuӕFVҧQ[XҩWFyFKҩW
OѭӧQJNpPQJX\KLӇPFKRWUҿYà hiӋQQD\QJѭӡLWDOҥLSKiWKLӋQUDQKLӅXPһWKàng sӳDGRFiF
doanh nghiӋS7UXQJ4XӕFVҧQ[XҩWQKLӉPPHODPLQJk\VҥQWKұQFKRWUҿHPXӕQJFiFORҥLVӳD
ÿyQJѭӡLWDÿLÿӃQNӃWOXұQUҵQJWҩt cҧKàng hóa do các doanh nghiӋS7UXQJ4XӕFVҧQ[XҩWFy
hҥLFKRWUҿHPNK{QJWKӇFKRWUҿGùng.
Ĉk\OjVӵNKiLTXiWKyDYӝLYã, vì không phҧLQKӳQJKjQJKyDÿӝFKҥLQyLWUrQÿã là mӑLKàng
hóa do các doanh nghiӋS 7UXQJ 4XӕFVҧQ [XҩW; ngoài nhӳQJ KjQJ KyD ÿyFiF GRDQK QJKLӋS
Trung QuӕFFòn sҧQ[XҩWQKLӅXVҧQSKҭPKjQJKyDNKiFWURQJÿyFyQKLӅXKàng hóa không
gây hҥLFKRWUҿHP
Ví dөNKiF: HҵQJFyPӝWFӱDKàng nhӓYjÿDQJEiQKjQJ0DLJKpÿӃQFKѫLKӓLWKăP -
Kinh doanh thӃQào, tӕt chӭ" -
ĈDQJӃҭPÿk\,EjѫL -
Sao vұ\WKҩ\NKiFKPXDKjQJNKiÿ{QJPj" -
ӮQKѭQJQJѭӡLWDPXDUӗLOҥLÿӃQÿәLOҥLWUҧOҥLQKLӅXOҳP0RQJFKRPDXKӃWQăPQD\
QăPWӟLPD\UDWXLPӟLOjPăQNKҩPNKiOrQÿѭӧF -
1ăPQD\YӟLEjOjQăPWXәLà? -
ĈkXFy1KѭQJKӗLtӃW{QJ+RjQJ[{QJÿҩWQKà tôi. Vía ông ҩ\QһQJOҳPEiRKҥLtôi cҧQăP
chҷQJOjPăQJì ÿѭӧF! -
Bà thì cӭQyLRDQFKRQJѭӡLWDWK{L! Có thӇOà do lý do khác nên làm ăQNKyNKăQFKӭ -
7XLÿkXFyQyLRDQFKR{QJҩ\1ăPQJRiL{QJҩ\[{QJÿҩWQKà bà Tám và cҧQăPÿyEj
Tám thua lӛVXӕWÿyWK{L
n. Câu hLSKͱFKS
LoҥLQJө\ELӋQQày xҧ\UDNKLQJѭӡLWDÿѭDUDPӝWFkXKӓLErQWURQJÿyFKӭDKDLFkXKӓLYà
mӝWFkXWUҧOӡLGX\QKҩWÿѭӧFFRLOà câu trҧOӡLFKRFҧKDLFkXKӓL
Ví dө&kXKӓL³&ySKҧLDQKJKpWcô ҩ\Yjÿã giӃWF{ҩ\NK{QJ"´&kXWUҧOӡL³Fy´ÿѭӧFFRL
là câu trҧOӡLFKRFҧKDLFkXKӓL³$QKFyJKpWF{ҩ\NK{QJ"´Yà “Anh có giӃWF{ҩ\NK{QJ"´
CҫQOѭXý rҵQJQKà ngө\ELӋQFyWKӇNӃWKӧSFiFFkXKӓLYào trong mӝWFkXKӓLPӝWFiFKUҩW
tinh vi, và nhiӅXNKLQJѭӡLWUҧOӡLNK{QJELӃWOà mình ÿã trҧOӡLFKRQKLӅXFkXKӓLFùng mӝWO~F
ĈLӅXQày sӁEӏQKà ngө\ELӋQOӧLGөQJYào mөFÿtFKFӫDPình.
o. Ng\ELQEQJFiFKV͵GQJQKͷQJSK˱˯QJSKiSVX\OXQFyWtQK[iFVXW
Trong nhӳQJVX\OXұQNLӇXQày nhà ngө\ELӋQVӱGөQJFiFSKѭѫQJSKiSVX\OXұQFKRNӃWquҧ
ÿ~QJYӟLPӝW[iFVXҩWQKҩWÿӏQKYtGөQKѭVX\OXұQWѭѫQJWӵVX\OXұQTX\QҥSQKѭQJOҥLFRL 56
các kӃWOXұQÿyQKѭOjQKӳQJÿLӅXNKҷQJÿӏQKFKҳFFKҳQ Ví dөQJѭӡLWDFKӭQJPLQKUҵQJPӑL
sӕWӵQKLrQÿӅX nhӓKѫQPӝWWUăPQKѭVDX 1 nhӓKѫQ 2 nhӓKѫQ 3 nhӓKѫQ . . . . . . . . . . . . . . 98 nhӓKѫQ 99 nhӓKѫQ
«ÿӅXOà các sӕWӵQKLên;
Vұ\PӑLVӕWӵQKLrQÿӅXQKӓKѫQ
p. Ng\ELQEQJFiFKGLQÿWPSP
Trong WUѭӡQJKӧSQày nhà ngө\ELӋQFӕWình hành văQPӝWFiFKPұSPӡÿӇVDXÿyJLҧLWKtFK theo ý mình.
Ví dө*iQK[LӃF%DFQXPÿӅQJKӏ;DPO{L - chuyên gia vӅWRiQÿӕYXLFӫD0ӻӣFXӕLWKӃNӹ
XIX,ÿѭDUDFKRPӝWEjLWRiQÿӕ$LJLҧLÿѭӧFVӁÿѭӧFWKѭӣQJ%ài toán QKѭVDX
“MӝWFRQFKyYà mӝWFRQPèo chҥ\WKLI~WOѭӧWÿLYjOѭӧWYӅ&RQFKyFKҥ\PӛLEѭӟFI~W
con mèo chҥ\PӛLEѭӟFI~WQKѭQJQyQKҧ\ÿѭӧFEѭӟFWKì ÿӕLWKӫFӫDQyPӟLQKҧ\ÿѭӧF
EѭӟF&RQQào vӅWUѭӟF"´
Vì quãng ÿѭӡQJFҧÿLOүQYӅOà 200 fút, nên mèo phҧLQKҧ\ÿ~QJEѭӟF&KyQKҧ\PӛLEѭӟF
3 fút, vұ\QySKҧLQKҧ\EѭӟFӣOѭӧWÿLQӃXQKҧ\EѭӟFWKì mӟLÿѭӧF I~WYà 34
EѭӟFӣOѭӧWYӅ1KѭYұ\FKySKҧLQKҧ\WәQJFӝQJEѭӟF0èo nhҧ\EѭӟFWKì chó mӟLQKҧ\
ÿѭӧFEѭӟFYұ\ mèo nhҧ\ÿѭӧFEѭӟFWKì chó mӟLQKҧ\ÿѭӧF EѭӟF EѭӟF
1KѭYұ\Pèo vӅÿtFKWUѭӟF
1KѭQJ%DFQXPOҥLWUҧOӡLUҵQJFKyWKҳQJFXӝFYì, ông ta giҧLWKtFKUҵQJFkX³QyQKҧ\ÿѭӧF
EѭӟFWKì ÿӕLWKӫFӫDQyPӟLQKҧ\ÿѭӧFEѭӟF´FyQghƭDOà chó nhҧ\ÿѭӧFEѭӟFWKì mèo mӟL
nhҧ\ÿѭӧFKDLEѭӟFWӯ³Qy´ӣÿk\ÿѭӧFhiӇXOà chó!32
3KѭѫQJSKiSEiFEӓQJө\ELӋQ
3KѭѫQJSKiSFKXQJEiFEӓQJө\ELӋQOjOjPQJѭӧFOҥLQKӳQJWKӫSKiSPà nhà ngө\ELӋQÿã sӱ
dөQJ9tGөQKà ngө\ELӋQKjQKYăQPұSPӡWKì ta ÿòi hӓLSKҧLKjQKYăQUõ ràng; nhà ngө\
biӋQÿiQKWUiROXұQÿӅÿiQKWUiRNKiLQLӋPWKì ta ÿòi hӓL[iFÿӏQKOҥLÿӏQKQJKƭDOҥLNKiLQLӋP
khi tranh luұQQKà ngө\ELӋQGùng luұQFӭNK{QJFKkQWKӵFWKì ta chӍUõ ra ÿLӅXÿy«
Nói chung, nҳPÿѭӧFFic quy tҳFORJLFWKì ta dӉGàng vҥFKUDÿѭӧFVӵQJө\ELӋQWURQJVX\OXұQ
Câu hӓLYà bài tұSFKѭѫQJ
1. Hãy cho biӃWWKHRêEҥQWѭGX\SKҧQELӋQOà gì và nó có vai trò nhѭWKӃQjRÿӕLYӟLKӑFVLQK sinh viên.
2. BҥQU~WUDÿѭӧFÿLӅXJì khi ÿӑFÿRҥQYăQVDXÿk\"
“NӃXPXӕQNLQKGRDQKSKiWWài trong thӃNӹXXI, các lãnh ÿҥRSKҧLFyWѭGX\SKҧQELӋQ5RJHU
Martin thuӝF7UѭӡQJTXҧQ Oê5RWPDQQJӝUD ÿLӅXQày mӝW WKұSNӹWUѭӟF 9ӟLYDLWUò trѭӣQJ
NKRD{QJÿã thay ÿәLFKѭѫQJWUình giҧQJGҥ\P{QNLQKGRDQKQKҩn mҥQKFiFNӻQăQJWѭGX\ phҧQELӋQ
32 Giai thoLWRiQKF. T.1 / Phan Thanh Quang .-H.: NXB Giáo dөFWU 57
1Kѭ/DQH:DOODFHQyLWUrQWӡ1HZcӕJҳQJOàm là tiӃSFұQFiFKKӑFYà giҧLTX\ӃWFiFYҩQÿӅWӯQKӳQJQӅQWҧQJYăQKyDNKiFQKDX
ÿѭӧFYD\PѭӧQWӯQKӳQJKӑFYLӋQJLӟLNLQKGRDQKQJKӋWKXұWYà thұPFKtOà cҧOӏFKVӱ
7ѭGX\SKҧQELӋQOX{QOà mӝWWKXӝFWtQKÿѭӧFÿiQKJLiFDRFKRFiFQKà quҧQOê1KѭQJWKHR
thӡLJLDQÿһFELӋWNKLFiFWUѭӡQJJLҧQJGҥ\YӅNLQKGRDQKWұSWUXQJYào các kӻQăQJÿӏQKOѭӧQJ
nhiӅXKѫQOjÿӏQh tính, khҧQăQJWѭGX\SKҧQELӋQGҫQ\ӃXÿL+LӋQQD\WӍOӋQKӳQJYҩQÿӅSKӭF
tҥSQJj\FjQJWăQJÿã ÿòi hӓLVӵWUӣOҥLFӫDYLӋFWѭGX\SKҧQELӋQ
David A. Garvin cӫDĈ++DYDUGQyLYӟLWӡ1HZ"Tôi cho rQJPLQJ˱LFQFy
nhͷQJNͿQăQJVX\QJhƭVFEpQK˯QFKRGYQÿOà mWFkXKLJLÿQKKD\QKìn mWYQ
ÿG˱LFiLQKìn ÿDFKLX. VӟLFkXQyLQj\*DUYLQÿӗQJWiFJLҧFӫDRe-Thinking the M.B.A.:
Business Education at a Crossroadsÿã tóm tҳWOҥLPӝWFiFKJӑQJàng cách thӭFÿӇWKҩPGҫQWѭ
duy phҧQELӋQYào trong trí óc.
ĈһW câu hӓLJLҧÿӏQK
NhӳQJQJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQOX{QWò mò và tìm kiӃPFiLJì" và "tҥLVDRÿҵQJVDXPӛL
vҩQÿӅ &K~QJWDQKìn thҩ\VӵFҫQWKLӃWFӫDÿLӅXQày khi thӏWUѭӡQJWjLFKtQKÿәYӥYjRQăP
2008. CuӝFNKӫng hoҧQJÿã gӧLUDQKӳQJWѭGX\SKҧQELӋQ[XҩWVҳFQKҩWEӣLQyEXӝFFK~QJWD
phҧLÿһWUDFkXKӓLQKѭWKӃQào và tҥLVDRFK~QJWDJһSSKҧLWình trҥQJQày.
Áp dөQJQKӳQJTXDQÿLӇPNKiFQKDX
TұQGөQJQKӳQJѭXÿLӇPFӫDJLӟLWtQKYjYăQKyDOjÿҥLGLӋQFKRSKѭѫQJWKӭFTXҧQOêÿDGҥQJ
ngày nay. MӝWNӻVѭҨQĈӝFyWKӇNK{QJQKìn vҩQÿӅWKHRFiFKFӫDPӝWQJѭӡLӣ,RZD&yWKӇ
cҧKDLÿӅXFyQKӳQJGөQJFөVӱDFKӳDQKѭQKDXQKѭQJQKӳQJNLQKQJKLӋPNKiFQKDXFӫDKӑ
có thӇWҥRUDQKӳQJJLiWUӏNKiFQKDX
Nhìn thҩ\WiӅPQăQJ
Liên tөFÿѭDUDQKӳQJJLҧÿӏQKYà khai thác nhiӅXTXDQÿLӇPNKiFQKDXOà nhӳQJNӻQăQJVX\
luұQ1KӳQJQJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQFNJQJSKҧLFyNKX\QKKѭӟQJViQJWҥRJL~SKӑQKìn thҩ\
FѫKӝLNKLÿӕLWKӫFKӍQKìn thҩ\QKӳQJWUӣQJҥL9tGөPӝWQKà quҧQOêFKRUҵQJKӓQJKyFWURQJ
dây chuyӅQVҧQ[XҩWOà mӝWYҩQÿӅQKѭQJPӝWQJѭӡLFyWѭGX\SKҧQELӋQOҥLFKRÿyOà mӝWFѫ
hӝLÿӇVӱDFKӳDOҥLYà sҧQ[XҩWPӝWORҥLPһWKàng mӟL
MӝW NKtD FҥQK QӳD FӫD WѭGX\ SKҧQ ELӋQ NKi TXDQ WUӑQJ ÿӕL YӟLFiF QKà quҧQ Oý hiӋQ QD\
QuҧQOêPѫKӗ TӕFÿӝNLQKGRDQKÿDQ[HQYӟLQKӳQJ\ӃXWӕWRàn cҫXYà nhӳQJFKXӛLFXQJ
ӭQJSKӭFWҥSNKLӃQEҥQNK{QJWKӇELӃWKӃWÿѭӧFWҩWFҧFiFELӃQÿӝQJ9ì thӃEҥQFҫQVӵWKRҧL
PiLNKLÿLӅXKành trong mӝWP{LWUѭӡQJFyQKӳQJVӵWKD\ÿәLOLên tөFYjÿòi hӓLQKӳQJTX\ӃW ÿӏQKQKDQKFKyQJ
Trong mӝWWKӃJLӟLÿDQJSKiWWULӇQNK{QJFKҳFFKҳQQKѭKLӋQQD\OҥLFyPӝWÿLӅXFKҳFFKҳQ
chúng ta cҫQNKҧQăQJWѭGX\SKҧQELӋQVҳFEpQÿӇÿiQKJLiÿѭӧFYҩQÿӅQKұQUDQKӳQJWLӅP
QăQJPjÿӕLWKӫNK{QJWKҩy, và chӟSOҩ\QKӳQJFѫKӝLWK{QJTXDQKӳQJTX\ӃWÿӏQKÿ~QJÿҳQ”
(Bài viW FD -RKQ %DOGRQL WUên Harvard Business Publishing – QuӕF 'NJQJ dFK. NguQ www.tuanvietnam.net)
3. Hãy cho biӃWVX\OXұQVDXFyKӧSORJLFNK{QJ"³NXFJQJKFWSWKì sWUWKành ng˱L
tài giL7UWKành ng˱LWài giLQK˱QJNK{QJFyÿRÿͱFWKì sQJX\KLPFKR[ã hL'Rÿy
nXNK{QJFJQJKFWSWKì sNK{QJJk\QJX\KLPFKR[ã hL´
4. Cô gái MӻOҩ\Wên giҧOà Natalie Dylan, ӣWKành phӕ6DQ'LHJRÿҩXJLiWULQKWLӃWFӫDPình ÿӇ
ÿyQJKӑFSKt&{FKRELӃWF{NK{QJKӅWKҩ\Jì trái ÿҥRÿӭFWURQJTX\ӃWÿӏQKQày. “Tôi không
nghƭÿҩXJLiFii ngàn vàng có thӇJL~SJLҧLTX\ӃWWҩWFҧFiFUҳFUӕLFӫDPình”. “Tuy nhiên, nhӡ
nó tình hình tài chính cӫDW{LVӁәQÿӏQKKѫQ7{LVҹQsàngÿyQQKұQFKX\ӋQEӏÿàm tiӃXW{LELӃW 58
ÿLӅXÿyVӁÿӃQ”. “7DÿDQJVӕQJWURQJPӝW[ã hӝLWѭEҧQ7ҥLVDRW{LOҥLNK{QJÿѭӧFSKpSNLӃP
tiӅQQKӡYӕQWӵFyFKӭ"”, cô nói.
Hãy xét xem lұSOXұQFӫD1DWDOLH'\ODQFyQJө\ELӋQNK{QJ"
5. 1JѭӡLEiQ Uùa nói vӟL QJѭӡLPXD UҵQJUùa anh ta bán sӕQJ ÿѭӧFKjQJ WUăP QăP1KѭQJ
QJѭӡLPXDUùa thҩ\FKӍYài ngày sau khi mua vӅUDÿã chӃWbèn hӓLOҥLWKì ngѭӡLEiQKàng giҧL
thích rҵQJO~FUùa chӃWFKtQKOjNKLQyÿã sӕQJKjQJWUăPQăPUӗLÿҩ\/ӡLJLҧLWKtFKFӫDQJѭӡL
bán rùa ӣÿk\Oà hӧSOêWK{QJPLQKKD\QJө\ELӋQ"
6. Có ngѭӡLkhҷQJÿӏQKUҵQJKLӋQQD\Qên cho công khai hóa hoҥWÿӝQJPҥLdâm ӣQѭӟFWD/ұS
luұQFӫDQJѭӡLÿyQKѭVDX:
HoҥWÿӝQJPҥLGkPӣQѭӟFWDEӏÿһWUDQJRài vòng pháp luұWWӯKӗLWKành lұSQѭӟF&iFELӋQ
pháp phòng chӕQJKRҥWÿӝQJPҥLGkPÿã ÿѭӧFWKLKành rҩWNLên quyӃWYà liên tөF1KjQѭӟFÿã
bӓUDPӝWNKRҧQNLQKSKtkhông nhӓFKRFXӝFÿҩXWUDQKFKӕQJQҥQPҥLGkP7X\QKLên, hoҥW
ÿӝQJPҥLGkPYүQWӗQWҥLKѫQWKӃQӳDQyFyYҿFKҷQJKӅVX\JLҧPÿLFK~WQào.
MһWNKiFQKXFҫX PXDGkPWURQJ[ã hӝLOà có thӵFYjÿ~QJWKHRTX\OXұWFXQJFҫXFӫDWKӏ
WUѭӡQJÿã có cung thì sӁFyFҫX1JKӅPҥLGkPÿã tӗQWҥLWӯQJjQ[ѭDӣWҩWFҧFiFQѭӟFYà nó
sӁWӗQWҥLPãi. ViӋFFKӕQJKRҥWÿӝQJQày bҵQJFiFKFҩPFKҳFFKҳQNK{QJKLӋXTXҧ
MӝWVӕQѭӟFFKҷQJKҥQQKѭĈӭF+j/DQ7KiL/DQ«ÿã cho phép hoҥWÿӝQJPҥLGkP.ӃW
quҧOà hoҥWÿӝQJQj\NK{QJWăQJWKrPPjQKjQѭӟFTXҧQOêÿѭӧFWӕWKѫQOjPJLҧPFiFWӋQҥQ
ÿLNqPPҥLGkPQKѭPDF{EҧRNê, dҳWPӕLPҥLGkPEX{QEiQSKөQӳOk\ODQFiFEӋQKQJX\
hiӇPTXDÿѭӡQJWình dөF«
Vì vұ\ÿã ÿӃQO~FÿӇKҥQFKӃKRҥWÿӝQJPҥLGkPYà nhӳQJKӋOө\FӫDQyQKѭQҥQEX{QEiQ
phөQӳQҥQEҧRNê, dҳWPӕLPҥLGkPPDF{«WDQên chuyӇQWӯYLӋFFҩPKRҥWÿӝQJPҥLGkP
sang cho phép hoҥWÿӝQJF{QJNKDL&iFFѫVӣFiFFiQKkQPXӕQNLQKGRDQKKRҥWÿӝQJQày
phҧLÿăQJNêKRҥWÿӝQJYӟLFKtQKTX\ӅQYjÿѭӧFFhính quyӅQEҧRWUӧ&iFFѫVӣQày sӁÿѭӧF
dӗQYào mӝWKRһFPӝWYài khu vӵFQKҩWÿӏQKWURQJFiFWKành phӕWKӏ[ã. NhӳQJSKөQӳKành
nghӅPҥL GkPÿѭӧFSKpSKRҥWÿӝQJQKѭQJSKҧLWKѭӡQJ[X\ên khám sӭFNKӓH1KjQѭӟFVӁ
ÿiQKWKXӃFiFWәFKӭFYà cá nhân hành nghӅPҥLGkPYjGQJNLQKSKtWKXÿѭӧFÿӇWәFKӭF
quҧQOêKRҥWÿӝQJQày cNJQJQKѭÿӇWәFKӭFNKiPFKӳDEӋQKFKRQJѭӡLKành nghӅPҥLGkP
/jPQKѭYұ\FK~QJWDFNJQJVӁWKXÿѭӧFNӃWTXҧWӕWQKѭFiFQѭӟFÿã nêu trên ÿk\ Câu hL
a) LұSOXұQWUrQÿk\Fyÿ~QJNK{Qg?
b) BҥQÿiQKJLiQKѭWKӃQào vӅêWѭӣQJFKRSKpSKRҥWÿӝQJPҥLGkPӣQѭӟFWD"
7. Theo bҥQQJѭӡL9LӋW1DPFK~QJWDFyQKӳQJÿһFWtQKQào thuұQOӧLYà nhӳQJWtQKFiFKQào
cҧQWUӣYLӋFSKiWWULӇQWѭGX\SKҧQELӋQ"
8. Hãy xem xét giҧLTX\ӃWWình huӕQJVDXÿây: Cánh cӱDUҳFUӕL
Lê Khánh cҭQ WKұQ QKpW PҭX JLҩ\ ÿã gҩS QӃS Yào giӳD NKH FiQK FӱD FKtQK FӫD SKòng thí
nghiӋP.KRDKӑFWӵQKLrQÿӇQyNK{QJÿyQJVұSKRjQWRjQQKѭQJFNJQJOàm cánh cӱDNK{QJEӏ
mӣWRDQJ1ӃXPӝWQJѭӡLEình thѭӡQJÿLQJDQJTXDWKì hӑVӁFҧPWKҩ\Oà cánh cӱDFӫDSKòng
thí nghiӋPÿã ÿyQJ.KiQKWKѭӡQJOàm nhӳQJEài tұSWKӵFKành rҩWNKX\DYjWKѭӡQJÿӃQTXi
10h tӕLPӟLUӡLNKӓLSKòng. 59
HӑFNǤQj\.KiQKÿã chӑQWKDPJLDYào nhóm nghiên cӭXWUҿWURQJÿӅWài nghiên cӭXYLӋFӭQJ
dөQJWKӵFSKҭPELӃQÿәLJHQPӝWÿӅWjLÿѭӧFÿiQKJLiOà rҩWNKyÿӕLYӟLVLQKYLrQQăPWKӭ
QKѭ.KiQKYjFұXOX{QSKҧLOàm viӋFFұWOӵFKѫQQJѭӡLKѭӟQJGүQFӫDFұXUҩWQKLӅXQJѭӡL
luôn rӡLSKòng thí nghiӋPQJD\WUѭӟFJLӡăQWӕL1KѭQJ.KiQKNK{QJFҧPWKҩ\SKLӅQNKXWKt
nghiӋPÿһFELӋWUҩWWLӋQQJKLYӟLOҥLEDQÿêm trong khu vӵFSKòng thí nghiӋPUҩW\ên tƭQK– rҩW
thích hӧSFKRYLӋFQJKLên cӭXQKҩWOà tӯNKL.KiQKFKӧWQKұQUDFұXOàm viӋFWӕWKѫQNKLӣ mӝWPình.
1KѭQJVDXPӝWWKӡLJLDQKhánh cҧPWKҩ\Pình làm viӋFKLӋXTXҧKѫQNKLFӝQJWiFFKXQJYӟL
QuǤQK/à bҥQFùng lӟSYӟL.KiQKWURQJJLӡF{QJQJKӋVLQKKӑF4XǤQKNK{QJSKҧLOà thành
viên cӫDQKyPQJKLên cӭXWUҿQKѭQJF{FNJQJEӏFXӕQK~WYjRÿӅWjLQj\QKѭ.KiQK9LӋFFӝQJ
tác cӫDKDLQJѭӡLUҩWWK~YӏYà cNJQJÿHPOҥLKLӋXTXҧUҩWFDR.KiQKPӡL4XǤQKFùng làm thí
nghiӋPYào buәLWӕLYà cô vui vҿQKұQOӡL1KѭQJNKyNKăQOjӣFKӛOjPVDRÿѭDÿѭӧF4XǤQK vào phòng thí nghiӋP
Khu phòng thí nghiӋPÿһFELӋWYӟLQKӳQJWUDQJWKLӃWEӏUҩWÿҳWWLӅQOX{QÿyQJFӱDO~FJLӡ
chiӅX /à thành viên cӫD QKyP QJKLên cӭX Qên Khánh có chìa khóa riêng nhѭQJ 4XǤQK WKì
NK{QJ+ѫQQӳD4XǤQKFNJQJNK{QJWKӇYào phòng thí nghiӋPFùng lúc vӟL.KiQKYì cô không
muӕQEӓOӟSÿLêu khҳFYjRÿҫXEXәLWӕLOӟSKӑFÿăQJNêQJRjLFKѭѫQJWUình mà cô rҩWWKtFK
trong khi Khánh luôn muӕQTXD\WUӣOҥLSKòng thí nghiӋPQJD\VDXEӳDWӕL
Phòng thí nghiӋP ÿѭӧF WUDQJEӏ KӋ WKӕQJ OLên lҥF QӝL Eӝ EҩW Fӭ DL QJRài nhóm nghiên cӭX
muӕQYào phòng thí nghiӋPWKì phҧLOLên lҥFYӟLQJѭӡLEên trong phòng và ÿѭӧFQJѭӡLÿyÿѭD
YjRĈk\OjFiFKPj.KiQKYj4XǤQKYүQVӱGөQJFKRÿӃQWӕLWKӭViXYӯDUӗLNKL.KiQKÿL
lên cҫXWKDQJÿӃQFӱDFKtQKÿӇPӣFӱDFKR4XǤQKFұX WKҩ\F{ÿDQJEӏKDLJã sinh viên say
UѭӧXTXҩ\UӕL7ӯO~Fÿy.KiQKOX{QNҽSPLӃQJJLҩ\JҩSYào kҽWFӱDÿӇQyNKӓLEӏÿyQJVұSYà
QuǤQKFyWKӇYào mà không phҧLÿӭQJFKӡӣQJRjLÿLӅXPà Khánh cҧPWKҩ\NK{QJ\ên tâm.
Tuy nhiên, tӕL QD\ DL ÿyÿã nghe trӝP Yà biӃWYӅ FKX\ӋQ FiQK FӱD .KiQK ÿã chèn sҹQ FKR
QuǤQKDLÿyELӃWUõ giá trӏFӫDQKӳQJWUDQg thiӃWEӏÿҳWWLӅQWURQJSKòng thí nghiӋPYjÿã quyӃW
ÿӏQKăQFҳSFK~QJ0ӝWQJѭӡLNKiWK{QJWKXӝFSKòng thí nghiӋPYì không kҿWUӝPYһWQào lҥL
PDQJJăQJWD\PһFiRÿHQOiFKPình nhanh nhҽQTXDFӱDFKtQKYjÿLUҩWNKӁWURQJNKXYӵF
hành lang rҩWGӉJk\WLӃQJÿӝQg.
Khi kҿOҥPһWÿLYào phòng thí nghiӋPPLӃQJJLҩ\JҩSUѫL[XӕQJYà cánh cӱDÿyQJVұSOҥL9ài
phút sau, QuǤQKÿӃQQѫLYjFӕJҳQJPӣFӱD.KLFiQKFӱDNK{QJWKӇPӣÿѭӧFF{JӑL.KiQK
qua hӋWKӕQJOLên lҥFQӝLEӝ.KiQKWKҩ\UҩWNKyKLӇXOLӅQFKҥ\QJD\Ua cӱDFKtQKÿӇ[HPÿLӅX
gì ÿã xҧ\UDFKRPLӃQJJLҩ\JҩSFұXÿã cҭQWKұQFKèn vào kҽSFӱD&ұXPӣFӱDFKR4XǤQKFҧ
KDLFQJYjRÿӝWQKLên, Khánh chӧWFҧPWKҩ\ӟQOҥQK[ѭѫQJVӕQJNKLQJKHkPWKDQKWӯQKӳQJ
chuyӇQ ÿӝQJOҥ Wӯ KjQKODQJ GѭӟL &ұX ELӃWUҵQJShҧL FyDL ÿy ÿDQJӣ WURQJ NKXSKòng thí
nghiӋPVӵQJKLQJӡFjQJÿѭӧFNKҷQJÿӏQKNKLFұXQKұQUDkPWKDQKNK{QJOүQYjRÿkXÿѭӧF
cӫDQKӳQJEѭӟFFKkQ
Tim cӫD.KiQKÿұSWKình thӏFK$LÿDQJӣWURQJSKòng thí nghiӋP"– Khánh tӵKӓL– Mình ÿã
làm gì thӃQày? Mình chèn cánh cӱDFKӍPXӕQEҧRYӋ4XǤQKNKӓLEӏTXҩ\UӕLNKLÿӧLӣQJRài.
Bây giӡ.KiQKÿDQJJһSUҳFUӕLWRYà càng nguy hiӇPKѫQÿӕLYӟL4XǤQK.KiQKWӵKӓLOLӋX
mình có phҧLFKӏXWUiFKQKLӋPYӅQKӳQJYLӋFÿDQJOàm và cҧQKӳQJYLӋFVӁOàm hay không? Câu hL:
1. NӃXEҥQOà Khánh trong tình huӕQJWUên, bҥQVӁOàm gì?
ĈһWJLҧÿӏQKOà Khánh và QuǤQKYӅNêW~F[iDQWRjQQKѭQJViQJK{PVDXJLiRVѭWUѭӣQJ
khoa phát hiӋQPӝWVӕWUDQJWKLӃWEӏWURQJSKòng thí nghiӋPÿã biӃQPҩWYj.KiQKOjQJѭӡLEӏ
nghi ngӡQKLӅXQKҩWQӃXEҥQOà Khánh, bҥQVӁSKҧLOàm gì?
3. Hãy ÿһWEҥQYào vai trò giáo sѭWUѭӣQJNKRDEҥQVӁ[ӱOêWình huӕQJUDVDR" 60
1J˱LGFK Ĉ.Lên Trung, Tͳ&ULWLFDO 7KLQNLQJ $FDVHERRN FD 0DGHOHLQH3LFFLRWWR.Tên
nhân vWYjÿDGDQKÿã ÿ˱FQJ˱LdFK9LWKyD &KѭѫQJ4
KӺ1Ă1*3+È7+,ӊN VҨ1Ĉӄ
9¬ĈҺT VҨ1ĈӄMӜT CÁCH CHÍNH XÁC
MөFWLêu nghiên cӭX -
NҳPYӳQJcác pKѭѫQJSKiSSKiWKLӋQYҩQÿӅ trong cuӝFVӕQJYà trong khoa hӑF 61 -
GiҧLWKtFKÿѭӧF tҫPTXDQWUӑQJFӫDYLӋc [iFÿӏQKFKtQK[iFYҩQÿӅ và biӃWFiFK[iFÿӏQK chính xác vҩQÿӅ. -
BiӃWFiFKÿһWWên hay cho vҩQÿӅ mình quan tâm.
4.1. 3KѭѫQJSKiS phát hiӋQYҩQÿӅ
ĈӇ sӕng còn và phát triӇQFRQQJѭӡi luôn luôn phҧLÿӕi mһt vӟi nhӳQJNKyNKăQFҫn giҧi quyӃt.
Bҩt cӭ ai cNJQJFyQKӳng vҩQÿӅ cӫa riêng mình và phҧLÿӕi diӋn vӟi hàng loҥt vҩQÿӅ trong cuӝc
sӕng. Bên cҥQKÿyFRQQJѭӡi có khát vӑng muӕn làm chӫ thiên nhiên, làm chӫ xã hӝi và làm
chӫ bҧQWKkQ&RQQJѭӡi luôn tò mò muӕn biӃt nhiӅXKѫQVkXKѫQYӅ thӃ giӟi quanh mình. Con
QJѭӡi luôn ham muӕn phát hiӋn (discovery, découverte), khám phá các quy luұtÿӇ giҧi thích
thӃ giӟi. Nhӳng câu hӓi cái gì, tҥi sao,QKѭWKӃ nào ai, ӣÿkXNKLQào … OX{Qÿһt ra các vҩQÿӅ
cҫn phҧi giҧi quyӃt, cҫn làm sáng tӓ. Câu hӓLOX{QNtFK thích sӵVX\QJKƭ
4.1.1. XuWSKiWÿLPÿSKiWKLQYQÿ
XuҩWSKiWÿLӇPÿӇSKiWKLӋQYҩQÿӅOà phҧLWӵÿһWcác câu hӓLFKREҧQthân, cҫQNK{QJQJӯQJ
ÿһWFkX KӓLvà tìm kiӃPFiFK WUҧOӡL. NhӳQJFkX KӓLVӁ EXӝFÿҫX yFFK~QJWD SKҧLVX\QJKƭ
ÿӝQJQão và kích thích tìm kiӃPQKӳQJFkXWUҧOӡLWKӓDÿiQJ. Các câu hӓLFXQJFҩSFKRWkPWUt
chúng ta mөFWLrXÿӇEҳWÿҫXTXiWUình tìm và thҩ\Các câu hӓLOà chiӃFÿèn soi rӑLPӑLYҩQ
ÿӅ. ViӋFÿһWFkXKӓLFyYDLWUò quan trӑQJWURQJYLӋF[iFÿӏQKYҩQÿӅWKӵFFKҩWOà gì? giҧLTX\ӃW
vҩQÿӅQKҵPPөFÿtFKJì? -
Câu hӓL³$L´JL~SWìm ra nhӳQJQJѭӡLFyWKӇFyYҩQÿӅPình quan tâm, có thӃPҥQKYӅYҩQ
ÿӅÿyFyNKҧQăQJWLӃSFұQFiFWK{QJWLQKӳXtFKFyOӧLWURQJTXiWUình phân tích và giҧLTX\ӃW vҩQÿӅ -
Câu hӓL³&iLJì”: giúp nhұQUDQKӳQJVӵYұWKLӋQWѭӧQJFyWURQJWình huӕQJÿyYҩQÿӅÿy
nhӳQJQKXFҫXQKӳQJWKXұQOӧLNKyNKăQѭXÿLӇPQKѭӧFÿLӇP. -
Câu hӓL³ӢÿkX´JL~S[iFÿӏQKÿӏDÿLӇPYӏWUtÿLӇPFKtQK\ӃXÿLӇPWUXQJWkPFӫDYҩQÿӅ -
Câu hӓL³.KLQào”: giúp [iFÿӏQKWKӡLKҥQQJày tháng, thӡLÿLӇPWKtFKKӧSFӫDYҩQÿӅ -
Câu hӓL³7ҥLVDR´JL~S[iF ÿӏQKUõ mөF WLêu FѫEҧQ, mөFÿtFKchính, tìm ra các nguyên
nhân chӫ\ӃXQJX\ên nhân chính, phө. -
Câu hӓL³1KѭWKӃQào”: giúp nhұQWKӭFGLӉQELӃQWình hình, các cách làm khác nhau, nên
thӵFKLӋQWLӃSFiFEѭӟFUDVDR, tìm ra các giҧLSKiSELӋQSKiS…. -
Câu hӓL³ĈLӅXJì ÿDQJGLӉQUD"JL~SP{WҧKLӋQWUҥQJWKӵFWUҥQJPӝWFiFKNKiFKTXDQ -
Câu hӓL³ĈLӅXJì xҧ\UDQӃX«´JL~S tìm ra các phѭѫQJiQJLҧLSKiSELӋQSKiSNKiF nhau
và lӵDFKӑQSKѭѫQJiQJLҧLSKiSELӋQSKiSWӕLѭXNKҧWKL -
Câu hӓL³&yWKӇOàm gì?”, hoһF“ Nên làm gì”: giúp thӇKLӋQTXDQÿLӇPÿiQKJLiYӅJLiWUӏ và nhu cҫX -
Câu hӓL³1KӳQJJì không thӵFKLӋQÿѭӧF´KRһF³ĈLӅXJì là không thӇ´JL~S[iFÿӏQKJiӟL hҥQYà hҥQFKӃ
Chúng ta cҫQWұQGөQJKӃWNKҧQăQJFKҩWYҩQFӫD trí tuӋ, khҧQăQJOLên kӃWOLrQWѭӣQJFӫDQão
bӝ và kӃWQӕLtri thӭFvӕQFycӫDPình vӟLFiFVӵYұWYà hiӋQWѭӧQJÿDQJGLӉQUD:
- Mình quan tâm nhҩWÿӃQYҩQÿӅgì? vҩQÿӅÿyWKXӝFOƭQKvӵFQào: YăQKyDNLQKWӃWKѭѫQJ
mҥLxã hӝL…? nӃXQghiên cӭXvà giҧLTX\ӃWÿѭӧc vҩQÿӅ sӁÿem lҥLOӧLtFKJì cho thӵFWLӉQ
cuӝFVӕQJ cӫDFKtQKPình? cho công viӋFPình ÿDQJÿҧPQKLӋPÿem lҥLOӧLtFKJì cho xã hӝL"
- Ý nghƭDFӕWOõi cӫDYҩQÿӅOà gì? NӝLGXQJTXDQWUӑQJQKҩWOà gì? Có gì mӟLWURQJOƭQKYӵF
này? Vai trò cӫDQyOà gì trong xã hӝLWURQJFXӝFVӕQJ"
- GiӟLKҥQFӫDYҩQÿӅOà gì? Có thӇWiFKYҩQÿӅÿyUDWKành các bӝSKұQNKiFQKDXNK{QJ" MӕL
quan hӋJLӳDFiFEӝSKұQÿyOà gì? VҩQÿӅQày liêQTXDQÿӃQQKӳQJYҩQÿӅJì? 62
- Mình ÿã biӃWQKӳQJJì vӅYҩQÿӅQày? vӅNKiLQLӋPQày? ĈLӅXJì chѭDELӃW"&KѭDELӃWÿӃQ
mӭFÿӝQào? CҫQELӃWWKêm cái gì? TҥLVDR cҫQELӃW? biӃWbҵQJFiFKQào?ĈLӅXJì chѭDKLӇX" hӓL ai?
- Ĉã có nhӳQJWK{QJWLQJì? Thông tin cyÿҫ\ÿӫNK{QJ"NguӗQthông tin lҩ\ӣÿkXÿӇEҧRÿҧP
ÿӝWLQFұ\"Thông tin có mâu thuүQQKDXNK{QJ"Tìm kiӃPWài liӋXӣÿkX"
- Có thӇELӇXGLӉQYҩQÿӅEҵQJELӇXÿӗÿӗWKӏhình vӁNK{QJ"
- NhӳQJDLÿã quan tâm nghiên cӭXYӅYҩQÿӅQày? hӑQJKLên cӭXQKѭWhӃQjR"Ĉã ÿҥWÿѭӧFNӃW
quҧJì? Mình có thӇNӃWKӯDÿѭӧFQKӳQJJì?
- VҩQÿӅFyTXiNKӭYjWѭѫQJODLKD\NK{QJ"&yWKӇGӵÿRiQÿѭӧFYҩQÿӅNK{QJ"
- NhӳQJÿһFWUѭQJYjÿһFÿLӇPFKtQKFӫDYҩQÿӅOà gì?
Trong hoҥWÿӝng hàng ngày luôn luôn xuҩt hiӋn vҩQÿӅ nghiên cӭu (research problem) và trong
nghiên cӭu khoa hӑc luôn luôn xuҩt hiӋn "vҩQÿӅ khoa hӑc" (scientific problem).
VҩQÿӅ khoa hӑc là mӝt câu hӓLNKiLTXiWÿһWUDÿӭQJWUѭӟc mâu thuүn giӳa nhu cҫu hiӇu biӃt
vӅ thӃ giӟi tӵ nhiên, xã hӝLYjWѭGX\Yӟi sӵ hiӇu biӃt còn hҥn chӃ cӫDFRQQJѭӡi. VҩQÿӅ khoa
hӑc là khӣi nguӗn cӫa mӑi nghiên cӭu khoa hӑc. Tӯ viӋc quan sát thӃ giӟi tӵ nhiên, nhұn thӭc
xã hӝi, rút kinh nghiӋm và tìm cách hiӇu tӵ nhiên, hiӇu xã hӝi và hiӇu chính mình, coQQJѭӡLÿã
phát hiӋn ra nhӳng vҩQÿӅ khoa hӑc.
Thӵc chҩt vҩQÿӅ nghiên cӭu, vҩQÿӅ khoa hӑc là câu hӓLÿѭӧFÿһt ra, thӇ hiӋn sӵ mâu thuүn
giӳa tính hҥn chӃ cӫa tri thӭc hiӋn có vӟi yêu cҫu phát triӇn tri thӭFÿyӣ trình ÿӝFDRKѫQ
VҩQÿӅ khoa hӑc có thӇ xuҩt hiӋn vӟi nhӳng nӝi dung rҩt cө thӇ, gҳn vӟi nhӳng vҩQÿӅ nҧy sinh
do cuӝc sӕng sҧn xuҩt, kinh doanh hay hoҥWÿӝng xã hӝLNKiFÿһt raÿòi hӓi phҧi giҧi quyӃt.
VҩQÿӅ khoa hӑc cNJQJFyWKӇ là nhӳng vҩQÿӅ có tính bao quát, có tính khái quát ӣ tҫm rӝng
lӟn, liên quan tӟi nhiӅu lƭQKYӵc khoa hӑc mang tính liên ngành hoһc các chuyên ngành khoa hӑc rҩt hҽp và sâu.
Tӯ vҩQÿӅ khoa hӑc sӁ hình thành nhӳng ý tѭӣng khoa hӑF ÿӏQKKѭӟng nghiên cӭu mӝt nӝi
dung khoa hӑc nhҵm giҧi quyӃt mӝt vҩQÿӅ thӵc tiӉn hoһc lý luұQQjRÿyYӟi mӝt sӕ mөc tiêu,
mөFÿtFK nhҩWÿӏnh. Cҫn tìm hiӇu muӕn giҧi quyӃt vҩQÿӅ khoa hӑFÿyWKì sӁ dӵa trênFѫVӣ lý
thuyӃt nào và lӵa chӑn SKѭѫQJSKiStiӃp cұn nào thì có thӇ giҧi quyӃt ÿѭӧc vҩQÿӅÿһt ra.
NӃXFăQFӭYjRÿӕLWѭӧng nghiên cӭu, có thӇ phân chia các vҩQÿӅ khoa hӑc thành các nhóm chính:
- Nhóm 1. Các vҩQÿӅ cӫa khoa hӑc tӵ nhiên
- Nhóm 2. Các vҩQÿӅ cӫa khoa hӑc xã hӝiYjQKkQYăQ
- Nhóm 3. Các vҩQÿӅ cӫa khoa hӑc công nghӋ
- Nhóm 4. Các vҩQÿӅ cӫa khoa hӑc liên ngành
Trong thӵc tӃ, nhӳng vҩQÿӅ mang tính liên ngành phҧi giҧi quyӃt ngày càng nhiӅu và toán hӑc
thâm nhұp ngày càng mҥnh vào các lƭQKYӵc tӵ nhiên lүn các lƭQKYӵc xã hӝi. Các vҩQÿӅ khoa
hӑc kӻ thuұt, công nghӋ cNJQJ nhҵm ӭng dөng các thành tӵu nghiên cӭu trong khoa hӑc tӵ nhiên
vào thӵc tiӉQÿӡi sӕng xã hӝi vӟi mөFÿtFKSKөc vөFRQQJѭӡi. 1KѭYұy nhӳng vҩQÿӅ khoa hӑc
phҫn lӟn là nhҵm khám phá tӵ nhiên, xã hӝLYjWѭGX\ tìm ra bҧn chҩt và các quy luұt phát sinh,
phát triӇn, sӵ tӗn tҥi và diӋt vong cӫa các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng trên thӃ giӟi.
Làm thӃQjRÿӇ phát hiӋQÿѭӧc nhӳng vҩQÿӅ khoa hӑc?
4.1.2. 3K˱˯QJSKiS phát hiQvQÿ
Có thӇiSGөQJPӝWVӕSKѭѫQJSKiS phát hiӋQvҩQÿӅVDX: 63
4.1.2.1. ĈF sách, tài liX các công trình nghiên cͱX vFK ÿ Pình quan tâm
Khi ÿӑFkӻsách, tài liӋXFiFF{QJWUình nghiên cӭXcӫDQJѭӡLÿLWUѭӟF, tӯFiFGӳOLӋXQKӓ sӁ
xuҩWKLӋQFiFFkXKӓLYà phát hiӋQra nhiӅXYҩQÿӅ
- NhӳQJnӝLGXQJtrong chӫÿӅFKѭDÿѭӧFtác giҧgiҧLTX\ӃW.
- NhӳQJQӝLGXQJtrong chӫÿӅWiFJLҧÿѭӧFgiҧLTXyӃWFKѭDWKӓDÿiQJFKѭDWULӋWÿӇFKѭDKӧS lýFKѭDO{JLF.
- Cách giҧLTX\ӃWYҩQÿӅcӫDtác giҧkhông còn phù hӧSYӟLWKӡLÿLӇPOӏFKVӱKLӋQWҥL.
- Cách giҧLTX\ӃWYҩQÿӅcӫDtác giҧcòn phiӃQGLӋQmang tính cөFEӝFKѭDWRjQGLӋQ
Nói mӝWFiFKNKiF, kKLÿӑFsách, tài liӋXFiFF{QJWUình nghiên cӭXphҧL phát hiӋQra mһWmҥQK
trong lұSOXұQgiҧLTX\ӃWYҩQÿӅcӫDtác giҧÿӇNӃWKӯDWUtFKGүQO~FFҫQWKLӃWYà phát hiӋQra
mһWyӃXtrong các công trình cӫDQJѭӡLÿLWUѭӟF7ӯÿysuy nghƭWìm ra vҩQÿӅFҫQJiҧLTX\ӃWYà
có thӇchӑQÿѭӧFKѭӟQJ thích hӧSÿӇJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅPình ÿã phát hiӋQ
4.1.2.2. So sánh mWOêWKX\Wÿã có vLWKFWLQÿDQJFKͱQJNLQ:
CҫQWӵPình so sánh mӝWOêWKX\ӃWÿã có sҹQEҧQWKkQPình ÿã tiӃSQKұQOêWKX\ӃWQày trong
quá trìQKÿѭӧFÿào tҥRvӟLWKӵFWLӉQ cuӝFVӕQJSKRQJSK~ÿDQJGLӉQUD. ĈһFELӋWOѭXêÿӃQWìm
hiӇXPӕLTXDQKӋJLӳDOêWKX\ӃWYà thӵFWӃFiFNKiLQLӋPYà các con sӕ7URQJWUѭӡQJKӧSQKұQ
thҩ\JLӳDOêWKX\ӃWYà thӵFWLӉQcó nhiӅXmâu thuүQÿLӅXQày có nghƭD là:
- Lý thuyӃWÿDQJWӗQWҥLSKҧQiQKVDLOҫPÿӕLWѭӧQJKLӋQWKӵFNKiFKTXDQ.
- Lý thuyӃWÿDQJWӗQWҥLphҧQiQKÿӕLWѭӧQJYӅFѫEҧQOjÿ~QJQKѭQJFKѭDFKtQK[iF
Tӯÿysuy nghƭÿӃQQJX\ên nhân tҥLVDROêWKX\ӃWOҥLPkXWKXүQ vӟLWKӵFWLӉQQKѭYұ\, gӕFUӉ
vҩQÿӅOà ӣÿkX"7UrQFѫVӣQày có thӇFKӑQÿѭӧFvҩQÿӅcҫQnghiên cӭX giҧLTX\ӃW, thұPFKt
FyKѭӟQJWìm cách nghiên cӭXÿӇEәVXQJKRһFSKӫÿӏQKhoàn toàn lý thuyӃWFNJ
4.1.2.3. Quan sát thFt và lQJQJKH
CҫQWtFK cӵFTuan sát thӵFtӃdiӉQUD[XQJTuanh hàng ngày, tӯÿyWìm mӝWvҩQÿӅ mình quan
tâm nhҩWvà tìm cách ÿӇJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ
MuӕQOjPÿѭӧFÿLӅXQày phҧLÿӇêTXDQViW nhӳQJJì ÿDQJGLӉQUDWURQJ[ã hӝLPjWUѭӟFÿk\
mình ít ÿӇêWӟLFKѭDWӯQJFҧPQKұQÿѭӧFFKѭDWӯQJÿһWUDFiFFkXKӓLYӅnó.
Quan sát thӵFWӃOà quá trình tri giác trӵFWLӃSÿӇWKXQKұQQKӳQJELӇXKLӋQÿang diӉQUDKhi
quan sát vӟL mөFÿtFKrõ ràng, có tính hӋWKӕQJWtQKNӃKoҥFK, có cách thӭFQKҩWÿӏQK sӁxác
ÿӏQKÿѭӧFÿ~QJthӵFWUҥQJYҩQÿӅ và tìm ra vҩQÿӅFҫQJLҧLTX\Ӄt. KhҧQăQJTXDQViWWӕWVӁJL~S
thu nhұQÿѭӧFFiFWK{QJWLQVLQKÿӝQJYӅcác vҩQÿӅPình quan tâm, lҩ\ÿѭӧFQKӳQJVӕOLӋX
thұWQKҩWFӫDNKiFKWKӇELӇXKLӋQ
Khi quan sát nên ghi chép lҥLJKLFKpSF{QJNKDL JKLFKpS KӗLWѭӣQJJKLFKpS YҳQWҳW JKL
chép trên phiӃXJKLFKpSEҵQJSKѭѫQJWLӋQNӻWKXұW và nên quan sát lһSÿLOһSOҥLQKLӅXOҫQ
thì kӃWTXҧPӟLFKtQK[iF
Trong quá trình quan sát thӵFWӃnên lҳQJQJKHêNLӃQQJX\ӋQYӑQJOӡLSKàn nàn, lӡLnhұQ[pW
ÿiQKJLi cӫDQKӳQJQJѭӡLWKѭӡQJ[X\ên tiӃS[~FYӟLWKӵFWӃÿyÿһFELӋWOà nhӳQJQJѭӡi không
am hiӇu khoa hӑc. ĈLӅXQày hӃWVӭFTXDQWUӑQJYì chính nhӳQJêNLӃQQJX\ӋQYӑQJOӡLSKàn
nàn, nhұQ[pWÿiQKJLiÿyJӧLPӣFiFYҩQÿӅQJKLên cӭXOàm phát sinh ý tѭӣQJQJKLên cӭXYҩQ
ÿӅ7URQJWUѭӡQJKӧp cҫQWKLӃWFyWKӇÿһWUDFiFFkX hӓLÿӇQKӳQJQJѭӡLWKѭӡQJ[X\ên tiӃS[~F
vӟLWKӵFWӃÿyWUҧOӡLQyLUDVX\QJKƭFӫDKӑ 64
Ví dөQJѭӡi công nhân không am hiӇu vӅ khoa hӑc lҳPQKѭQJOjQJѭӡi trӵc tiӃp làm viӋc vӟi
máy móc. NӃu sau mӝt ca làm viӋFQJѭӡi công nhân cҧm thҩy mӋt nhoài, thҫQNLQKFăQJWKҷng,
hӑ kêu ca phàn nàn nhiӅu chӭng tӓ thiӃt kӃ giao tiӃSQJѭӡi -Pi\NK{QJÿҥt yêu cҫu và cҫn thiӃt kӃ lҥi.
1KѭYұy chính nhӳng mong muӕn hay yêu cҫu cӫa nhӳng con QJѭӡi bình thѭӡng là mӝt nguӗn
vô tұn làm nҧy sinh các vҩQÿӅ khoa hӑFÿһc biӋt là các vҩQÿӅPDQJKѫLWKӣ cӫa thӵc tiӉn rҩt cҫn giҧi quyӃt.
4.1.2.4. Quan sát thFWYà phát hiQPkXWKXQ
Quan sát thӵFWӃYà phát hiӋQ PkXWKXүQWURQJFKtQK WKӵFWҥLFҫQ JLҧLTX\ӃWKRһF PkXWKXүQ
giӳDWKӵFWҥLYӟLWULWKӭFKLӋQFyFӫDmình vӅWKӵFWҥLÿyCác câu hӓLÿһWUDOà:
- Cái gì trong thӵFWӃFKӭQJPLQKFKRQKӳQJNLӃQWKӭFPà mình ÿã tích lNJ\ÿѭӧFOjÿ~QJ?.
- Có gì mâu thuүQJLӳDFiFTXDQÿLӇPYӟLWKӵFWӃÿDQJGLӉQUD". LiӋXFyFiFKJLҧLWKtFKQào khác không?
- TҥLVDRFyQKLӅXTXDQÿLӇPNKiFQKDXYӅFùng mӝWYҩQÿӅ"&ҫQÿһFELӋWOѭXêÿӃQFiFTXDQ
ÿLӇPWUiLQJѭӧFQKDXWKұPFKtÿӕLOұSQKDXNKLWLӃSFұQÿӇFùng giҧLTX\ӃWPӝWYҩQÿӅÿһWUD trong thӵFWӃ
Khi trҧOӡLFiFFkXKӓLWUên chúng ta có thӇÿã tìm ra hoһF ÿһWUD mӝWvҩQÿӅcҫQ giҧLTX\ӃW.
4.1.2.5. Nhn dng nhͷQJY˱ng mc trong hoWÿng thc t
Nhӳng biӃQÿәi kinh tӃ - xã hӝi diӉn ra hàng ngàyÿһt ra rҩt nhiӅXYѭӟng mҳc trong thӵc tӃ cҫn
giҧi quyӃt. Ví dө vѭӟng mҳc giӳa nhӳng vҩQÿӅ cӫa nӅn kinh tӃ thӏWUѭӡng (vӕn là nӅn kinh tӃ
ÿһFWUѭQJFӫDFiFQѭӟFWѭEҧn chӫ nghƭDvӟi ÿӏQKKѭӟng xã hӝi chӫ nghƭD ӣ ViӋW1DPYѭӟng
mҳc giӳa các chuҭn mӵc giá trӏ truyӅn thӕng vӟi các chuҭn mӵc giá trӏ xã hӝi hiӋn tҥi, giӳa lӕi
sӕng tiӃt kiӋm vӟi lӕi sӕng tiêu dùng Gѭӟi ҧQKKѭӣng cӫDFiFSKѭѫQJWLӋn truyӅQWK{QJÿLӋn tӱ v.v….
Rҩt nhiӅXYѭӟng mҳc trong hoҥWÿӝng thӵc tӃÿòi hӓi phҧi trҧ lӡi, tӭc là xuҩt hiӋn vҩQÿӅÿòi hӓi
phҧLÿӅ xuҩt các giҧi pháp mӟLÿӇ giҧi quyӃt.
4.1.2.6.Tích cFWham dcác hLQJKhLWKRYà lQJQJKHWUDQKOXQ
Tích cӵFWKDPGӵFiFKӝLQJKӏKӝLWKҧRkhoa hӑFvà lҳQJQJKHWUDQKOXұQWURQJKӝLQJKӏKӝL
thҧR QKҵP Shát hiӋQ ÿLӇm mҥQK ÿLӇm yӃu cӫD ÿӗng nghiӋp. KӃt quҧ nghiên cӭu cӫD ÿӗng
nghiӋSWKѭӡng hay ÿѭӧc trình bày trong các hӝi nghӏ, hӝLWKҧR khoa hӑc. Hãy ÿӑc kӻ các bài
trong kӹ yӃXÿѭӧc cung cҩp tҥi hӝi nghӏ, hӝLWKҧRkhoa hӑc, lҳQJQJKHFiFKÿһt vҩQÿӅ cӫa ÿӗng
nghiӋp và xem vҩQÿӅ hӑQrXUDÿӇ giҧi quyӃWÿã ÿҫ\ÿӫFKѭD"7RjQGLӋQFKѭD"ÿã phҧn ánh
ÿҫ\ÿӫ các khía cҥnh cӫa thӵc tiӉQFKѭD"&òn cҫn bә sung khía cҥnh nào nӳa?. Thӵc chҩt là
phҧi tìm ra ÿLӇm yӃu,ÿLӇm mҥnh vӅ nӝi dung vҩQÿӅÿã ÿѭӧcÿӗng nghiӋp nghiên cӭu.
Phҧi [HPSKѭѫQJSKiSnghiên cӭu Pjÿӗng nghiӋSÿã dùng có gì tӕt, có gì còn chѭDphù hӧp,
ÿӝFKtQK[iFÿҥtÿѭӧcFKѭD ÿӝ tin cұ\QKѭWKӃ nào, có bҧRÿҧm tính hiӋQÿҥi cӫDSKѭѫQJSKiS không?
Lҳng nghe và suy nghƭYӅ sӵÿҫ\ÿӫ, ÿӝ chính xác, tính hӧp lý cӫDFiFFăQFӭ mà ÿӗng nghiӋp
ÿã sӱ dөQJÿӇ chӭng minh vҩQÿӅ ÿã ÿһt ra. Mһt mҥnh trong luұQÿӅ, luұn cӭ, luұn chӭng cӫa
ÿӗng nghiӋp sӁ kӃ thӯa và phát triӇQÿӇ làm luұn cӭ, luұn chӭng nhҵm chӭng minh luұQÿӅ cӫa
mình. Ĉӗng thӡi phát hiӋn vҩQ ÿӅ tӯ mһt yӃu trong luұQ ÿӅ, luұn cӭ, luұn chӭng cӫD ÿӗng
nghiӋp, tӯÿyÿһt vҩQÿӅ vào chính nhӳng chӛ yӃu ÿycó nghƭDOàÿã nhұn dҥng vҩQÿӅ, tìm ra
câu hӓi nghiên cӭu, vҩQÿӅ cҫn nghiên cӭu), suy nghƭxây dӵng luұQÿӅ cho nghiên cӭu cӫa
mình, tìm cách khҳc phөc nhӳng khiӃm khuyӃt. 65
4.1.2.7. Nhn dng nhͷng bWÿng trong tranh lun
Khi tranh luұn vӅ nhӳng vҩQÿӅ do thӵc tiӉn cuӝc sӕng hay nghiên cӭXÿһt ra mӛLQJѭӡi sӁÿѭD
ra các lý lӁÿӇ bҧo vӋ ý kiӃQTXDQÿLӇm cӫa mình. SӁ có rҩt nhiӅu vҩQÿӅFKѭDWKӇ thӕng nhҩt
ÿѭӧc. NhӳQJÿLӇP FKѭDWKӕng nhҩWÿyFyWKӇ là nhӳng lӛ hәng vӅ kiӃn thӭc cҫn nghiên cӭu
tiӃp, có thӇ là nhӳng vҩQÿӅ khoa hӑc tӗn tҥi cҫn phҧLÿѭӧc làm sáng tӓ, cҫn phҧi lý giҧi mӝt
FiFKFyFѫVӣÿӇÿLÿӃn thӕng nhҩt. Vì vұy sӁ nҧy sinh các vҩQÿӅ cҫn nghiên cӭu.
4.1.2.8. NghƭQJ˱c li vi cách nghƭWK{QJWK˱ng
Con nJѭӡi WKѭӡng có thói quen nghƭtheo nӃp nghƭWK{QJWKѭӡng, chӍ thҩy nhӳng gì ÿã ÿѭӧc
TX\ѭӟFWUѭӟc. &KtQKÿLӅu này làm hҥn chӃ khҧQăQJQKìn nhұn vҩQÿӅWKHRKѭӟng mӟi. Ví dө:
vҩQÿӅ gì ÿã ÿѭӧc viӃt trong tài liӋu, sách JLiRNKRDWKѭӡQJÿã ÿѭӧc nghiên cӭu kӻ rӗi, không
còn gì ÿӇ bә sung thêm nӳa hoһc cái gì ÿã ÿѭӧc nhiӅu thӃ hӋ công nhұQOjÿ~QJWKì thѭӡng là
chҳc chҳQÿ~QJ0һc dù xác suҩWÿ~QJWURQJcác WUѭӡng hӧp này có thӇ là cao, QKѭQJkhông có
nghƭDOà cái gì cNJQJEҧRÿҧPOjÿ~QJ.
Xã hӝi luôn luôn phát triӇn, nhӳQJÿLӅXOjÿ~QJWURQJQKӳng JLDLÿRҥQWUѭӟFÿk\Uҩt có thӇ trӣ
thành không phù hӧSNK{QJÿ~QJQӳa trong thӡLÿLӇm hiӋn tҥLYjWURQJWѭѫQJODLNӃXÿӑc kӻ
tài liӋu, sách báo, suy nghƭ YӟLWѭ GX\SKҧn biӋn vӟi ý thӭc thӵc sӵ cҫu thӏ, hӑc cái hay cӫa
QJѭӡi khácÿӗng thӡi có sӵ nhұn xét, phê phán chúng ta sӁ thҩ\ÿѭӧc nhӳng khiӃm khuyӃt cҫn
bәVXQJĈyFKtQKOjQKӳng vҩQÿӅ khoa hӑc cҫn tìm kiӃm. 7ѭѫQJtӵ khi xem xét, quan sát mӝt
sӵ vұt, hiӋQWѭӧng, nӃXÿһt vҩQÿӅQJѭӧc lҥi vӟi cách nghƭWK{QJWKѭӡng, sӁ có thӇ xuҩt hiӋn
nhӳng vҩQÿӅ thú vӏ. Các nhà khoa hӑFWKѭӡng có cách suy nghƭQàyÿӇ thu nhұQÿѭӧc nhӳng
hiӇu biӃt vӅ dҥng thӭc cӫa vҩQÿӅ, nhìn nhұn vҩQÿӅGѭӟLFiFJyFÿӝ khác nhau.
Ví dө,WUѭӡng hӧp nhà bác hӑc Niu-WѫQTXDQViWTXҧWiRUѫLQKjYұt lý này không nghƭQKѭPӑi
QJѭӡi nghƭTXҧWiRUѫLOjOӁ bình thѭӡQJQKѭPӑi vұWNKiFUѫLPjOҥLÿһt vҩQÿӅ tҥi sao quҧ táo
NK{QJUѫLOrQSKtDWUrQPjOҥLUѫL[Xӕng mһWÿҩW"QKѭYұy có sӵ hҩp dүn giӳa các vұt thӇ? và lý
thuyӃt vҥn vұt hҩp dүQUDÿӡi.
Ví dөNKiF%DQÿҫu bánh xe cӫa tàu hӓa không có vành vì ngѭӡi ta gҳQYjQKWUrQÿѭӡng ray.
VҩQÿӅ an toàn cӫDÿRjQWjXÿѭӧc mô tҧOj³ÿѭӡng ray phҧLÿѭӧc sҧn xuҩWQKѭWKӃQjRÿӇ an
WRjQKѫQFKRÿRjQWjXNKLGLFKX\Ӈn”. Khi nghƭQJѭӧc lҥi “Bánh xe phҧLÿѭӧc thiӃt kӃQKѭWKӃ
QjRÿӇ bҧRÿҧm chҥy trrQÿѭӡng ray chҳc chҳQKѫQ"´WKì bánh xe có vành ÿ~FUDÿӡi.
Các lý thuyӃt mӟLWKѭӡng xuҩt hiӋn khi các nhà khoa hӑc quan sát thҩy các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng
không tuân theo các quy luұt ÿã ÿѭӧc công nhұn, tӯÿyÿһt giҧ thuyӃt khoa hӑc và tiӃn hành nghiên cӭu.
1KѭYұy, muӕn phát hiӋn vҩQ ÿӅ cách suy nghƭcҫn phҧi linh hoҥt và nhiӅuWUѭӡng hӧp phҧi
nghƭNK{QJWKHRFiFKQJKƭWK{QJWKѭӡng, nghƭQKӳQJÿLӅu không ai nghƭWӟi.ĈyFKtQKOjW˱GX\
sáng tR. Sáng tҥRELӇXKLӋQVӵOӋFKKѭӟQJYӟLQKӳQJWUҧLQJKLӋPYà thói quen cNJBiӃWcách
nghƭNKiFQJѭӡLOjÿLӅXNK{QJGӉGàng. Tuy nhiên, nӃXNK{QJGiPQJKƭNKiFWKì sӁNK{QJEDR
giӡFyÿѭӧFVӵViQJWҥR7Kành quҧFӫDVӵViQJWҥRGù ӣEҩWFӭOƭQKYӵFQào, lúc nào cNJQJÿѭӧF ÿiQKJLiFDR
4.1.2.9. Ghi li nhͷng ý nghƭEt cht ny sinh, nhͷng câu hi bt cht
xut hin không ph thuc vào lý do nào
NhӳQJQJѭӡi FyWѭGX\ nghiên cӭu nhiӅu khi suy nghƭWUăQWUӣ rҩt nhiӅu vӟi mӝt vҩQÿӅ gì ÿy
PjFKѭDFyOӡi giҧLÿiS hoһc bҩt chӧt quan sát thҩy mӝt sӵ kiӋQQjRÿyYjWURQJÿҫu sӁ xuҩt 66
hiӋn câu hӓi nghiên cӭu. HiӋQWѭӧQJQj\ÿѭӧc gӑi là “chӧt nҧy ý tѭӣng”. Vӟi các thiên tài, ý
Wѭӣng và sӵ thҩu hiӇu, ý tѭӣng và giҧi pháp có thӇ xuҩt hiӋQÿӗng thӡLQKѭPӝt ánh chӟp chӧt
lóe sáng vào bҩt kǤ thӡLÿLӇm nào: WUrQÿѭӡQJÿLGҥo,NKLÿDQJ tҳPNKLÿDQJQJӫ và cҧ khi suy
nghƭÿӃn mӝt sӕ vҩQÿӅ chҷng liên quan gì ÿӃn ý tѭӣQJÿy
Kinh nghiӋm thӵc tӃ cho thҩy, khi bҩt thình lình có thӇ chӧt nghƭUD thì thѭӡng phҧi ghi lҥi ngay
vì saXÿyFyWKӇ sӁ quên, không thӇ nhӟ lҥi mìnhÿã nghƭUDÿLӅu gì. Nhӳng ý nghƭEҩt chӧt này
có thӇ tӵ nhiên xuҩt hiӋn trong mӝt bӕi cҧnh,ÿLӅu kiӋn nhҩWÿӏnh, cNJQJcó thӇ xuҩt hiӋn mӝt
cách ngүu nhiênYjWKѭӡng là nhӳng ý hay. ThӵFUDÿyOjNӃt quҧ cӫa mӝt quá trình ҩp ӫ, suy
nghƭGài, WK{QJWLQÿã ÿѭӧFOѭXYjRWUtnhӟ dài hҥn, vào phҫn vô thӭc và có thӇ có ý nghƭDTXDQ trӑng.
Nên ghi chép vào sәWD\Pi\WtQKGѭӟi dҥQJFiFFKX\rQÿӅ và sҳp xӃp theo ÿӕLWѭӧng. Ví dө:
FKX\rQÿӅ cҧi thiӋn kinh doanh sӁFyFiFÿӕLWѭӧng: khách hàng, công ty, nhà cung cҩp, môi
WUѭӡng…; FKX\rQÿӅ sҧn xuҩt sӁFyFiFÿӕLWѭӧQJFRQQJѭӡi, vӕn, công nghӋ, trang thiӃt bӏ,
nhӳQJѭXWLrQVҧn phҭm, quá trình, mөc tiêu….
4.2. KӻQăQJÿһWYҩQÿӅPӝWFiFKFKtQK[iF
Sau khiÿã phát hiӋQYҩQÿӅ, phҧL[iFÿӏQKFKtQK[iFYҩQÿӅWUѭӟFNKLEҳWWD\Yào tìm cách giҧL
quyӃWYҩQÿӅ MuӕQ[iFÿӏQKchính xác vҩQÿӅphҧLÿһWUDFiFFkXKӓL
- MөFÿtFKFӫDWDOà gì? TҥLVDRWDPXӕQÿLӅXÿy ?
- BҧQFKҩWFӫDYҩQÿӅOà gì ?
- CҫQÿҥWÿѭӧFÿLӅXJì? BҵQJQKӳQJFiFKQào ?
- ĈiӅXJì ngăQFҧQYLӋFWKӵFKLӋQPөFÿtFKÿy"Lý do vì sao? TҥLVDROҥLQKѭYұ\"
- Cái gì sӁ[ҧ\UDNKLYҩQÿӅÿѭӧFJLҧLTX\ӃW"Có thӇÿӏQKWtQKÿӏQKOѭӧQJ vҩQÿӅÿѭӧFNK{QJ"
7LrXFKtÿӏQKOѭӧQJOà gì?
- VӟLQKӳQJFiFKQào có thӇgiҧLTX\Ӄt vҩQÿӅ" có bao nhiêu cách/SKѭѫQJiQ-$OWHUQDWLYHVÿӇ ÿҥWPөFÿtFK?
- GiӟLhҥQ1DUURZ'RZQFӫDYҩQÿӅOà gì? GiӟLKҥQYӅNK{QJJLDQWKӡLJLDQSKҥPYLUDVDR"
- GiҧLSKiSQào có thӇÿiSӭQJWӕWQKҩWFiFWLrXFKtÿһWUD"
1KѭYұ\,ÿӇ[iFÿӏQKFKtQK[iFYҩQÿӅ, chúng ta cҫQ xem xét vҩQÿӅÿyWӯQKLӅXNKtDFҥQh khác
nhau, nhìn nhұQYҩQÿӅWӯEên trong cӫDQy, hiӇXWKҩXÿiRÿѭӧFVӵYұWWӯEên trongĈLӅXQày sӁ
tҥRWKXұQOӧLNKLWìm cách giҧLTX\ӃWYҩQÿӅ
Ví dө: vҩQÿӅSKiWKLӋQ là cҫQOàm cái mӣKӝSWKLӃF thì vҩQÿӅÿһWUD sӁOà “tìm cách mӣFiFKӝS
thiӃF mӝWcách dӉGàng nhҩW´&iFKÿһWYҩQÿӅNKiFQKDXWKì sӁUDFiFJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅNKiF
QKDX&yQJѭӡLWìm cách tác ÿӝQJWӯErQQJRjLYjRÿӇPӣKӝSQên dөQJFөÿөFQҳSKӝSUDÿӡL
FyQJѭӡLOҥLKình dung cái hӝSQKѭPӝWTXҧFKXӕLFҫQEyFYӓQyYà cái vòng kéo mӣKӝSUD ÿӡL
ViӋF[iFÿӏQKFKtQK[iFYҩQÿӅrҩWTXDQWUӑQJYì nó làm cho vҩQÿӅWUӣQên khát quát, rõ ràng
và liên quan chһWFKӁÿӃQFiFKJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅPӝWFiFKQKDQKFKyQJKD\NK{QJ .KLÿѭӧF
hӓLVӁOàm gì nӃXÿѭӧFWK{QJEiRUҵQJPӝWVDRFKәLOӟQVӁYDFKҥPYà phá hӫ\WRàn bӝWUiLÿҩW
trong mӝWJLӡQKà bác hӑF(LQVWHLQÿã trҧOӡL{QJVӁGành 55 phút cho viӋFWìm xem có thӇWUình
bày rõ ràng câu hӓLQKѭWKӃQào và 5 phút còn lҥLÿӇJLҧLTX\ӃWQy Vì vұ\ÿӇ[iFÿӏQKFKtQK
xác vҩQÿӅ nên sӱGөQJQKӳQg góc nhìn khác nhau, dùng nhӳQJWӯQJӳNKiFQKDXÿӇGLӉQWҧ
vҩQÿӅquan sát vҩQÿӅWӯFiFYӏWUtNKiFQKDXbóc tách vҩQÿӅWKành các phҫQQKӓVӱGөQJ
nhiӅXFkXKӓLkhác nhau, mô tҧYҩQÿӅWKHRQKLӅXFiFK….
Có 4 cách WѭGX\ÿӇ[iFÿӏQKFKtQK[iFYҩQÿӅ: 67
- 7˱GX\WͳWU˱FUDVDX:
Phát hiӋQYҩQÿӅbҳWÿҫXYӟLYҩQÿӅÿһWUDvà tӯQJEѭӟFWìm ra giҧLSKiS[iFÿӏQKYҩQÿӅVX\
nghƭYà tҥRFiFêWѭӣQJNKiFQKDXFKҳWOӑFêWѭӣQJFKӑQêWѭӣQJKD\QKҩWĈk\OjFiFKWѭGX\
WKѭӡQJgһSnhҩW VӟLFiFKWѭGX\Qày chúng ta sӁÿLOҫQOѭӧWWӯQJEѭӟFPӝW, tӯ$WӟL%WӟL&
tӟL'WӟLJLҧLSKiS(%ѭӟFWUѭӟFVLQKUDEѭӟFVDXWKHRPӝWÿѭӡQJWKҷQJ liên tөF. A B C D E
Ví dө phát hiӋQYҩQÿӅ “mӝWVҧQSKҭPPӟLFӫDF{QJW\FyOѭӧQJEiQUDWKҩS´ bҳWÿҫXEҵQJ
viӋFWìm nguyên nhân, vӟLPӛLQJX\ên nhân tìm ra ÿӅXÿһWFkXKӓL “TҥLVDR[ҧ\UDÿLӅXQày”:
“ ThiӃWkӃVҧQSKҭPNpPEӏSKiWKLӋQTXiPXӝQ - TҥLVDR[ҧ\UDÿLӅXQày?”, “Nhân sӵEiQKàng
quá mӓQJ, trình ÿӝWKҩS - TҥLVDR[ҧ\UDÿLӅXQày?”, “ThiӃXtiӅQ quҧQJFiR - “TҥLVDR xҧ\UD
ÿLӅXQày?”, ³&KѭD[iFÿӏQKUõ thӏWUѭӡQJPөFWLêu, thҩWEҥLWURQJYLӋFWìm kênh phân phӕL - TҥL
sao xҧ\UDÿLӅXQày”… tӯÿysuy nghƭcác giҧLSKiS, chӑQJLҧLSKiSWӕLѭXSKKӧS
- 7˱GX\WͳVDXUDWU˱F:
Phát hiӋQYҩQÿӅbҳWÿҫXYӟLJLҧLphápWѭѫQJODL rӗLTXD\QJѭӧFWUӣOҥLxem sӵYLӋFGLӉQELӃQ
ra saoÿӇÿһWra vҩQÿӅFҫQJLҧLTX\ӃW ViӋFWѭӣQJWѭӧQJUDYҩQÿӅÿã ÿѭӧFJLҧLTX\ӃWFKRSKpS
tiӃSFұQYҩQÿӅWӯPӝWNKtDFҥQKNKiFYà giҧLTX\ӃWYҩQÿӅÿyWKHRKѭӟQJÿӕLOұS Quay trӣOҥL
vҩQÿӅFKRSKpSWDVX\QJKƭOLQKKRҥWKѫQQKӡWKD\ÿәLFiF\ӃXWӕFҩXWKành vҩQÿӅÿy
Câu hӓLÿһWUDFӫDOoҥLWѭGX\Qj\OjFiLJì cҧQWUӣQӃXWKӵFKLӋQJLҧLSKiSÿy"&iFKÿѫQJLҧQ
nhҩWÿӇYѭӧWTXDFҧQWUӣÿyOà cách nào?. Cách WѭGX\Qj\NK{QJWKHRWUình tӵFiFEѭӟFPà có
thӇÿѭDQJD\UDJLҧLSKiS(VDXÿyTXD\WUӣOҥL$Yà tìm cách ÿLÿӃQ(bҵQJFiFKTXD%WӟL&
tӟL'«. HoһFtìm cách ÿLÿӃQ(không nhҩWWKLӃWSKҧLWKHRÿ~QJWUình tӵ$BC mà có thӇ là ABGH A E A B C D E …
Ví dө: Nikola Tesla - QJѭӡLPӣUa thӡLNǤQăQJOѭӧQJÿLӋQWKѭӡQJWѭGX\EҵQJFiFK“tӯVDXUD
WUѭӟF´ nhӡFyNKҧQăQJWѭӣQJWѭӧQJWѭѫQJODL.KLFҫQFKӃWҥRWXDELQTeslaWѭӣQJWѭӧQJtrong
ÿҫXÿã tҥRUDÿѭӧFmӝWFiLWXDELQYà khӣLÿӝQJQyWXҫQVDXÿy{QJWKiRUӡLFiFEӝSKұQPi\
trong tѭӣQJWѭӧQJYà ghi chú chính xác chi tiӃWKDRPòn trên các bӝSKұQ.KLWXDELQWKұWUDÿӡL
nhӳQJP{WҧFӫD{QJYӅFiFEӝSKұQEӏPòn khӟSKRàn toàn vӟLWKӵFWӃ9ӟLWѭGX\Qj\7HVOD
khám phá ra tӯWUѭӡQJTXD\ tҥRQӅQWҧQJFKRSKiWPLQKGòng ÿLӋQ[RD\FKLӅXJL~SQăQJOѭӧQJ
ÿLӋQÿѭӧFSKkQEӕUӝQJUãi hѫQ
- 7˱GX\WͳG˱LOên trên:
Xem xét vҩQÿӅWKHR chiӅXKѭӟQJQJѭӧFOҥL, coi thӱWKiFKOjFѫKӝLÿҧRQJѭӧFYҩQÿӅ. Ĉk\Oj
FiFKWѭGX\QKìn vào mһWNKiFFӫDYҩQÿӅ 68
Ví dөKDLQJѭӡLFùng bán mӝWPһWhàng giày dép tӯKDLF{QJW\FҥQKWUDQKÿѭӧFFӱÿLQJKLên
cӭXWKӏWUѭӡQJӣPӝWQѭӟFNpPSKiWWULӇQ0ӝWQJѭӡLJӑLÿLӋQYӅF{QJW\: “chҷQJFyFѫKӝLQào
cҧYì ӣÿk\NK{QJFyDLÿLJLҫ\´QJѭӡLNLDJӑLÿLӋQQyL³&ѫKӝLWX\ӋWYӡLӣÿk\FKҷQJFyDLÿL
giҫ\Fҧ´ KKL+HQU\)RUGÿLYjRFRQÿѭӡQJNLQKGRDQK{W{ӣ0ӻÿã theo tѭGX\Qj\WKD\Yì
“ÿѭDPӑLQJѭӡLWӟLF{QJYLӋF´)RUGÿã ÿҧRQJѭӧFWKjQK³ÿѭDF{QJYLӋFWӟLPӑLQJѭӡL´Yà phát
minh ra dây chuyӅQVҧQ[XҩW.KL$O6ORDQWUӣWKành TәQJJLiPÿӕFWұSÿRàn General Motor
WKHRWѭGX\WK{QJWKѭӡQJOà mӑLQJѭӡLSKҧLWKDQKWRiQWLӅQ[HWUѭӟFNKLOiLQy6ORDQÿãÿҧR
QJѭӧFWKành “bҥQFyWKӇOiL[HWUѭӟFNKLEҥQWKDQKWRiQWLӅQ´YӟLSKѭѫQJWKӭFmua trҧJyS Khi
muӕQPӣPӝWQKà hàng, vӟLWѭGX\“tӯWUѭӟFUDVDX” sӁÿӏQKVҹQ thӵFÿѫQYӟLWѭGX\³tӯGѭӟL
lên trên” có thӇmӣQKà hàng không có thӵFÿѫQEҵQJFiFKÿҫXEӃSJLӟLWKLӋXFKRNKiFKFiF
loҥLWKӏWFiUDXSKөJLDYjÿӅQJKӏNKiFKFKӑQQKӳQJWKӭKӑWKtFKUӗLOàm món có chӭDQKӳQJ
thӭÿyÿһFELӋWFKRPӛLkhách hàng.
- 7˱GX\WͳWUên xuQJ:
Nhìn nhұQYҩQÿӅPӝWFiFKNKiFKTXDQWRàn cҧQKNK{QJEӏSKөWKXӝFYào cҧP[~F cá nhân,
cҧPQKұQÿѭӧFFiFTXDQÿLӇPFӫDQJѭӡLNKiF, sҹQsàng[HP[pWFiFTXDQÿLӇPFӫDQJѭӡLNKiF
ÿӇFyEӭFWUDQKWRàn cҧQKYӅYҩQÿӅPình quan tâm7ѭ duy này tҥRUD khҧQăQJKình dung hai
ý kiӃQNKiLQLӋPKDLKình ҧQKÿӗQJWKӡLWUiLQJѭӧFKD\PkXWKXүQYӟLQKDX, khҧQăQJWѭӣQJ
WѭӧQJQKӳQJÿLӇPJLӕQJQKDXQKӳQJVRViQKKD\WKұPFKtFҧQKӳQJQpWNKiFELӋWGҩXKLӋX
WѭѫQJÿӗQJJLӳDFiFÿӕLWѭӧQJtrong các lƭQKYӵFNKiFQKDX.
TiӃQ Vƭ$OEHUW 5RWKHQEHUJ - nhà khoa hӑFQәL WLӃQJYӅ TXiWUình sáng tҥRJӑL WѭGX\tӯ WUên
xuӕQJ là “Tѭ duy Janusian” (tên Chúa cӫDQJѭӡL/D0ã vӟLKDLPһWQKìn vӅKDLKѭӟQJNKiF
QKDX7ѭGX\Qj\JL~SWìm ra nhanh chóng các mӕLliên hӋJLӳDFiFYҩQÿӅFөWKӇYӟLYҩQÿӅ
tәQJWKӇ, dung hòa ÿѭӧFFiFPkXWKXүQQKӳQJÿLӅXÿӕLOұS.
Khi nhұQELӃWFiFTXDQÿLӇPNKiFQKDXVӁWìm ra các giҧLSKiSWKành công, nhìn nhұQYҩQÿӅ
NKiFKTXDQKѫQ, thҩ\ÿѭӧFPӑLSKtD. NhӳQJQJѭӡLQәLWLӃQJFyWѭGX\Qj\Oj(LQVWHLQ0R]DUW
Edison, Van Gogh, Pasteur, Picasso, Bohr …. Einstein có khҧQăQJWѭӣQJWѭӧQJPӝWYұWYӯD
chuyӇQÿӝQJ YӯDÿӭQJ\ên cùng mӝW O~F trong vұWOê Yà xây dӵQJSKpSWѭѫQJÿӗQJ WKX\ӃW
WѭѫQJÿӕLÿӇ SKҧQiQK ÿLӅXQày; Louis Pasteur khám phá ra ÿӏQKOXұWPLӉQ GӏFK, Niels Bohr
phát hiӋQiQKViQJYӯDOà hҥWYӯDOà sóng ….
Trong nghiên cӭXNKRDKӑFNhi chӑQPӝWÿӅWài nghiên cӭXQJѭӡLQJKLên cӭXSKҧLWӵKӓLFy
vҩQÿӅQJKLên cӭXKD\NK{QJ"1ӃXFyYҩQÿӅWKì nghiên cӭXQӃXNK{QJFyYҩQÿӅWҩWQKLên
không thӇ QJKLên cӭX. BҩW kǤ PӝW ÿӅ Wài nào cNJQJ ÿѭӧF ÿһF WUѭQJ EӣL mөF WLêu, mөF ÿtFK
nghiên cӭXFiFnhiӋPYөQJKLên cӭXSKҥPYLQJKLên cӭX, có khách thӇQJKLên cӭXÿӕLWѭӧQJ
nghiên cӭXÿӕLWѭӧQJNKҧRViWFөWKӇFyý nghƭDULêngĈӗQJWhӡLQJѭӡLQJKLên cӭXFNJQJSKҧL
[iFÿӏQKYҩQÿӅQJKLên cӭXFòn mӟLKD\NK{QJ"9ҩQÿӅQJKLên cӭXFyYӯDWҫPYjÿ~QJFKX\rQ
môn cӫDPình ÿӇJLҧLTX\ӃWKD\NK{QJ"1ӃXYҩQÿӅQJKLên cӭXFyOLrQTXDQÿӃQQKӳQJFKX\ên
môn khác thì mӡLWKrPQJѭӡLFӝQJWiFFyFKX\ên môn trên lƭQKYӵFҩ\KRһFFyWKӇWKD\ÿәLÿӅ
tài khác, hoһFWKXKҽSÿӅWài lҥLFKRYӯDYӟLÿLӅXNLӋQYà khҧQăQJFKX\ên môn cӫDPình.
NӃX[iFÿӏQKÿѭӧFYҩQÿӅQJKLên cӭXUõ ràng sӁQҳPYӳQJÿѭӧFPөF WLêu, mөFÿtFKQJKLên
cӭXYà xácÿӏQKÿ~QJnhiӋPYөQghiên cӭXJL~SQJѭӡLQJKLên cӭXELӃWFҫQSKҧLOàm gì ÿӇÿҥW
ÿѭӧFPөFÿtFKWKXWKұSWѭOLӋXӣÿkXWKXWKұSWѭOLӋXQào cҫQWKLӃWFKRÿӅWài? TӯÿyQJѭӡL
nghiên cӭXWUiQKWUѭӡQJKӧSWKXWKұSWѭOLӋXQKLӅXQKѭQJNK{QJFyJLiWUӏOXұQFӭNK{QJViW
vӟLYҩQÿӅFӫDÿӅWài, vӯDSKtF{QJVӭF, vӯDNKy[ӱOê;iFÿӏQKÿѭӧFYҩQÿӅFҫQQJKLên cӭX
còn giúp ngѭӡLQJKLên cӭXKình thành nên giҧWKX\ӃWQJKLên cӭXÿ~QJKѭӟQJ
4.3. KӻQăQJ ÿһWWên hay cho vҩQÿӅ 69
ViӋc ÿһt tên cho vҩQÿӅ (ÿҫXÿӅ) hay ÿһt tên ÿӅ tài nghiên cӭu cҫn phҧi suy nghƭhӃt sӭc cҭn
thұn vì ÿҫXÿӅWrQÿӅ tài là phҫQWiFÿӝng mҥnh ÿӃn QJѭӡLÿӑFWUѭӟc tiên. Trong nhiӅu WUѭӡng
hӧp nguyên nhân khiӃQQJѭӡLWD ÿӑc là vì ÿҫXÿӅ/WrQÿӅWjLÿyÿ~QJOjYҩQÿӅQJѭӡLWDÿDQJ
quan tâm tӟi nó hoһFÿѫQJLҧn chӍ vì ÿҫXÿӅWrQÿӅ tài ÿyTXiKD\TXiKҩp dүn nên thu hút sӵ
chú ý. NӃXÿҫXÿӅ/WrQÿӅ tài ÿһt không hay sӁ không hҩp dүQQJѭӡLÿӑc và kӃt quҧ là bài viӃt,
công trình cӫa mình ÿã bӓ ra nhiӅu công sӭc dӉ bӏ bӓ qua hoһc có rҩWtWQJѭӡi quan tâm tӟi. Hãy
cӕ gҳng diӉn tҧ vҩQÿӅ bҵng ngôn ngӳ chuҭn mӵc.
.KLÿһWÿҫXÿӅWrQÿӅ tài phҧLÿҧm bҧo các yêu cҫu:
- Tính hp dn: lӵa chӑn ngôn tӯ sҳc sҧo, bҧRÿҧm tӯng tӯÿӅXÿiQJJLi, tránh dùng các câu
sáo rӛng không thӇ hiӋn nӝi dung thông tin hoһFFiFFkXÿã quá nhàm. Chӑn các tӯÿӝFÿiRWKӇ hiӋn nӝi dung thông tin.
- Tính khoa hc: ÿҫXÿӅWrQÿӅ tài phҧi có ý nghƭDUõ ràng, khúc chiӃt, chӍ có mӝt nghƭDWUiQK
ÿѭDQӝi dung phӭc tҥp và các con sӕ không cҫn thiӃt vào. Sӕ Oѭӧng tӯ cӫDÿҫXÿӅNK{QJÿѭӧc
phép nhiӅu, không ÿѭӧc dài quá, phҧi mҥch lҥc, ngҳn gӑn, xúc tích, phҧQiQKÿѭӧc nӝi dung
chính yӃu và mөc tiêu, mөFÿtFK chӫ yӃu cӫa vҩQÿӅÿӅ tài.
Không nên dùng nhӳng cөm tӯFyÿӝ bҩWÿӏnh cao vӅ thông tin (ví dө%ѭӟFÿҫu tìm hiӇu vӅ...;
Thӱ bàn vӅ…; Mӝt vài suy nghƭ vӅ…; v.v…). HӃt sӭc tránh dùng hai tӯ khi có thӇ dùng mӝt,
tránh dùng các tӯ viӃt tҳt.K{QJÿѭӧc dùng nhiӅu dҩu chҩm, phҭy trongÿҫXÿӅ vì có thӇ gây
rӕi mҳt và khó hiӇu. Nên dQJÿӝng tӯ chӫÿӝng chӭNK{QJQrQGQJÿӝng tӯ bӏÿӝQJÿӇÿҫu
ÿӅWrQÿӅ tài ngҳn gӑn và mҥnh.
Ngoài ra, trongÿҫXÿӅWrQÿӅ tài cӕ gҳng hҥn chӃ lҥm dөng, sӱ dөng tùy tiӋn dùng nhӳng cөm
tӯ chӍ mөFÿtFKWKѭӡng mӣÿҫu bҵng nhӳng tӯQKѭÿ, nhm, góp phn (ví dө: (…) nhm nâng
cao chWO˱ng…; (…) ÿ phát triQQăQJOc cnh tranh; (…) góp phn vào….) trong nhӳng
WUѭӡng hӧp không chӍUDÿѭӧc nӝi dung thӵc tӃ cҫn làm.
- Tính chính xác: ÿҫXÿӅWrQÿӅ tài phҧi bҧRÿҧm tính chính xác. Tính chính xác thӇ hiӋn ӣ chӛ
tuyӋWÿӕi không có lӛi ngӳ pháp, lӛi chính tҧ, không sai vӅ nӝi dung khoa hӑc.
- Tính hp lý: ÿҫXÿӅWrQÿӅ tài phҧi phҧQiQKF{ÿӑng nhҩt nӝi dung nghiên cӭu cӫDÿӅ tài.
Nên tránh dùng tӯ bóng bҭy khi có thӇ dùng tӯÿѫQJLҧn, dӉ hiӇu mà vүn hiӋu quҧ, không nên
dùng tӯ có ý nghƭDҭn dөVkX[Dÿk\OjVӵ khác biӋt vӟLFiFKÿһt tên tác phҭPYăQKӑc). Không
ÿѭӧc lҥm dөQJFiFKFKѫLFKӳ vì nӃu ngôn tӯGQJFKѭDWKұWÿҳWJLiFKѫLFKӳ sӁ phҧn tác dөng.
NӃXÿҫXÿӅ dài 2,3 dòng thì ngҳt dòng phҧLÿ~QJFKӛ[iFÿӏQKÿLӇm ngҳt dòng ÿ~QJÿӇ không
làm hӓng nӝi dung thông tin).
- Hình thͱcÿp: trình bày ÿҽp mҳt, vӯa vһn vӟi khoҧng trӕng.
6DXNKLÿһt tên cҫn hӓi ý kiӃn cӫa mӑLQJѭӡi và tiӃp thu ý kiӃn. NӃu có ý kiӃn cho rҵng “ÿҫu
ÿӅWrQÿӅ tài nghe rҩWNrXQKѭQJNK{QJUõ nghƭD´WKì phҧi suy nghƭYà sӱa lҥi.
Muӕn có mӝt ÿҫXÿӅWrQÿӅ tài hay phҧL[iFÿӏnh nhӳng tӯ nào là tӯ khóa (tӯ quan trӑng nhҩt)
YjWKD\ÿәi chúng nhiӅu lҫnÿӇ xem dùng tӯQjRKD\KѫQWìm xem có tӯ khác có thӇGQJÿѭӧc
không (nhҩt là nhӳng tӯÿӗng nghƭDWӯ nào gӧLOrQÿѭӧc sӵ xúc cҧm mҥnh mӁ cӫDQJѭӡLÿӑc
thì chӑn tӯ ÿyNgoài ra cNJng có thӇ bҵQJFiFKWKD\ÿәi trұt tӵ tӯÿӇ diӉQÿҥt tên ÿӅ tài cho hay KѫQ . 70
Tӯ ngӳ cӫDÿҫXÿӅWrQÿӅ tài nӃXÿѭӧc lӵa chӑn cҭn thұQÿҧm bҧo các yêu cҫu trên sӁ có sӭc
mҥnh lӟn lao, không chӍ giúp cho bài viӃt hҩp dүn, thu hút mà có tác dөQJOjPFKRQJѭӡLÿӑc
cҧm nhұn thҩy sӵ nghiêm túc cӫDQJѭӡi viӃWYjÿiQKJLiFDRYӅ mình.
Do mӝWÿӅ tài nghiên cӭu khoa hӑc phҧi bҧRÿҧm tính khoa hӑc, tính mӟi, tính thӵc tiӉn và tính
khҧ thi nên nӃXÿҫXÿӅWrQÿӅ tài mà phҧn ánh ÿѭӧc nhӳng vҩQÿӅ cҩp bách, ÿiSӭng nhӳQJÿòi
hӓi cҩp bách cӫa thӵc tӃ ViӋW1DPPjFKѭDWӯng có tác giҧ nào thӵc hiӋn thì sӁ rҩWÿѭӧc trân
trӑng và gӧi mӣÿѭӧc sӵ chú ý, quan tâm cӫa nhiӅXQJѭӡi. Câu h 4 ӓLFKѭѫQJ
1. XuҩWSKiWÿLӇPÿӇSKiWKLӋQPӝWYҩQÿӅOà gì? Anh (chӏKLӋQÿDQJTXDQWkPÿӃQYҩQÿӅJì? TҥLVDR"
2. VҩQÿӅ khoa hӑc là gì?. Tҥi sao vҩQÿӅ khoa hӑc luôn luôn là khӣi nguӗn cӫa mӑi nghiên cӭu khoa hӑc?.
3. Làm thӃQjRÿӇ phát hiӋQÿѭӧc nhӳng vҩQÿӅ khoa hӑc?
4. MuӕQ[iFÿӏQKFKtQK[iFYҩQÿӅSKҧLlàm gì? Có bao nhiêu cách WѭGX\ÿӇ[iFÿӏQKFKtQK
xác vҩQÿӅ" Cho mӝWVӕYtGөPLQKKӑD
5. Muӕn ÿһt tên mӝt vҩnÿӅ (tên mӝt ÿӅ tài) hay phҧLÿҧm bҧo nhӳng yêu cҫu nào?
Bài tұp thӵFKjQKFKѭѫQJ4
Bài tұp 1. Sӱ dөng các kӻQăQJSKiWKLӋn vҩQÿӅÿӇ phát hiӋn mӝt vҩQÿӅ bӭc xúc trong cuӝc
sӕng cҫn giҧi quyӃt. Lý giҧi tҥi sao lҥLTXDQWkPÿӃn vҩQÿӅÿy"
Bài tұp 2. Chӑn 3 vҩQÿӅ bҧn thân quan tâm nhҩt trong cuӝc sӕng hiӋn nay. Hãy ÿһt tên hay cho
3 vҩQÿӅQj\ÿӇWKXK~WQJѭӡi khác cùng quan tâm tӟi các vҩQÿӅÿy
Bài tұp 3. Tham khҧo WrQÿӅ tài (tài liӋu trong CSDL cӫDWKѭYLӋQÿLӋn tӱÿѭDUDQKұn xét
vӅFiFKÿһWWrQÿӅ tài cӫa các tác giҧ.
Tài liӋu tham khҧRFKѭѫQJ4
1.VNJ&DRĈjP3KѭѫQJSKiSOXұQQJKLên cӭXNKRDKӑF H.: NXB Khoa hӑFYà kӻWKXұW2002. - Tr. 43-48; Tr.145-147.
2. KӻQăQJYLӃt bài.-H.: NXB Thông tҩn, 2006.- Tr. 13-19.
3. NguyӉn Duy BҧR 3KѭѫQJSKiS OXұn nghiên cӭu khoa hӑc và thӵc hiӋQ ÿӅ tài nghiên cӭu
khoa hӑF+1;%%ѭXÿLӋn, 2007.- Tr.30-34.
0LFKDHO0LFKDONRĈӝWSKiVӭFViQJWҥR%tPұWFӫDQKӳQg thiên tài sáng tҥR-H.: NXB tri
thӭF- 402 tr. 71 &KѭѫQJ5
CÁC KӺ1Ă1**,ҦI QUYӂT VҨ1Ĉӄ
MөFWLêu nghiên cӭX -
BiӃWFiFKÿһWgiҧWKX\ӃW cho vҩQÿӅ mình quan tâm. -
NҳPYӳQJFKӭFQăQJWKXӝFWtQKFӫDJLҧWKX\ӃWSKkQORҥLÿѭӧFFiFJLҧWKX\ӃW -
NҳPÿѭӧFFiFSKѭѫQJSKiSWѭGX\VX\OXұQÿӇWLӃSFұQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ. -
%ѭӟFÿҫXWhành thҥRFiFSKѭѫQJSKiSWLӃSFұQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅQKѭcách thӭFOӑFWK{QJ
tin cӕWOõi trong các tài liӋXWKDPNKҧR cách thӭFSKkQWtFKWәQJKӧSWK{QJWLQcách thӭFSKӓQJ
vҩQ, TXDQViWÿLӅXWUDÿӇWKXWKұSWK{QJWLQ, cách xӱOêWK{QJWLQ nhҵPgiҧLTX\ӃWvҩQÿӅ.
5.1. ĈһWJLҧWKX\ӃWcho vҩQÿӅ
Sau khi tìm ra vҩQ ÿӅ TXDQWUӑQJ FҫQJLҧL TX\ӃW WURQJY{ Vӕ VӵYұW KLӋQ WѭӧQJ[XQJ TXDQK
nghƭDOj ÿã “làm ÿ~QJ YLӋF´FK~QJWD Fòn cҫQSKҧL Oàm viӋF ÿ~QJFiFKQӳD WKì sӁPDQJ OҥL thành công.
5.1.1. Khái niӋPJLҧWKX\ӃW ĈӏQKQJKƭD:
GiWKX\WOà nhͷQJSKiQÿRiQÿ˱FV͵GQJÿJLLWKtFKWPWKLPWYQÿFK˱DFyOuQ
cͱYjFK˱Dÿ˱FOXQFKͱQJ.
Trong nghiên cӭXNKRDKӑF, giҧWhuyӃWQJKLên cӭX(research hypothesis) là mӝt nhұQÿӏQKVѫ
bӝ, là chiӅXKѭӟQJJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅQJKLên cӭX, hoһc mӝt kӃt luұn mang tính giҧÿӏQKWUѭӟc
mӝt vҩQÿӅ khoa hӑc, mӝt câu hӓi vӅ bҧn chҩt cӫa sӵ vұt, hiӋQWѭӧQJKD\SKѭѫQJSKiSQKұn
biӃt chúng. Giҧ thuyӃt gҳn liӅn vӟi nghiên cӭu, giҧ thuyӃt cNJQJlà khӣLÿLӇm cӫa mӑi khoa hӑc.
Giҧ thuyӃWGRQJѭӡi nghiên cӭXÿѭDUDÿӇ chӭng minh hoһc bác bӓ.
Giҧ thuyӃt là mӝt trong nhӳng hình thӭc, nhӳQJNKkXWURQJWѭGX\O{JtFÿӇ nhұQÿѭӧc nhӳng tri thӭc mӟi.
Ĉt gi thuyWOjÿ˱DUDQKQÿnh v mc tiêu, vFRQÿ˱QJÿÿWÿ˱c mc tiêu ca mt
ÿ tài nghiên cͱu khoa hFWU˱FNKLE˱FYjRJLDLÿRn thc hin nhim v nghiên cͱu.
1KѭYұy, giҧ thuyӃt muӕQÿѭӧc công nhұn thì còn phҧLÿѭӧc chӭng minh. Nói mӝt cách khác,
khi ÿѭDUDPӝt vҩQÿӅ khoa hӑFÿѭDUDPӝt luұQÿӅ ÿӇFySKѭѫQJKѭӟQJKjQK ÿӝng,QJѭӡi
nghiên cӭXWKѭӡng phҧLÿѭDUDKD\Gӵ kiӃn vӅ kӃt quҧ nghiên cӭu phҧLQKѭWKӃQjRSKѭѫQJ
SKiSYjFRQ ÿѭӡQJÿӇ tiӃn hành nghiên cӭu là gì? ĈyFKtQK OjFiFJLҧ thuyӃt. Tӯ nhӳng giҧ
thuyӃWÿyQJѭӡi nghiên cӭX[iFÿӏnh cách thӭFYjFiFÿLӅu kiӋQÿӇÿҥWÿѭӧc mөc tiêu nghiên
cӭu, nhiӋm vө nghiên cӭu ÿã [iFÿӏnh.
Các giҧ thuyӃt có tác dөQJÿӏQKKѭӟng cho viӋc chuҭn bӏ mӑLÿLӅu kiӋQYjSKѭѫQJWKӭc tiӃn
hành nghiên cӭu. Trong cҩu trúc logic cӫa nghiên cӭu, giҧ thuyӃt nҵm trong luұQÿӅ.ĈӇ chӭng
minh hoһc bác bӓ giҧ thuyӃt cҫn phҧi có các luұn cӭ và luұn chӭng. 72
5.1.2. Mӕi quan hӋ giӳa vҩQÿӅ khoa hӑc và giҧ thuyӃt
Trong hoҥWÿӝng nghiên cӭu khoa hӑc giҧ thuyӃt luôn luôn gҳn liӅn vӟi nghiên cӭu. Tӯ mӝt vҩn
ÿӅ khoa hӑc - là mӝt câu hӓi có tính khái quát vӅ mӝt nӝi dung khoa hӑFPjQJѭӡi nghiên cӭu
TXDQWkPÿӃn, khoa hӑFFKѭDJLҧi quyӃWÿѭӧFQJѭӡi nghiên cӭu cҫQÿѭDUDPӝt ý tѭӣng nghiên
cӭu, có nghƭDOà cҫn hình dung ra trѭӟc nӝi dung cҫn thӵc hiӋn là gì, mөc tiêu, mөFÿtFKFҫQÿҥt
ÿѭӧc ra sao, nhiӋm vө nghiên cӭu cҫn thӵc hiӋn là nhӳng nhiӋm vөQjRSKѭѫQJSKiSFyWKӇ áp
dөQJÿӇ thӵc hiӋQÿѭӧc nhiӋm vө nghiên cӭXÿһt ra là gì?. Trên cѫVӣ ý tѭӣQJÿyKình thành
các luұQÿӅ YjÿѭDUDFiFJLҧ thuyӃt cho tӯng luұQÿӅ.
Mӕi liên hӋ giӳa vҩQÿӅ khoa hӑc và giҧ thuyӃt thӇ hiӋnQKѭVDX
Quan sát phát hiӋn vҩQÿӅ khoa hӑc Hình thành ýWѭӣng khoa hӑc Giҧ thuyӃt khoa hӑc.
Câu hӓLNKiLTXiW ÿһt ra (phát hiӋn vҩQÿӅ) éÿӏnh vӅFiF SKѭѫQJiQ WUҧ lӡi câu hӓi, hình
dung nӝi dung, mөc tiêu, nhiӋm vөSKѭѫQJSKiSQJKLrQFӭu (ý tѭӣng) Câu trҧ lӡi dӵ kiӃn (giҧ thuyӃt).
1KѭYұy, sau khi xuҩt hiӋn vҩQÿӅQJѭӡi nghiên cӭu cҫn có ý tѭӣng khoa hӑc (loҥLSKiQÿRiQ
mang tính trӵc cҧm, FKѭDFyÿҫ\ÿӫ luұn cӭ). NghƭDOà hình dung ra nӝi dung chính và thành
phҫn cӫa các nӝi dung, mөc tiêu cho tӯng nӝi dung cөc bӝ lүn nӝi dung tәng thӇ; hình dung ra
nhiӋm vөFiFSKѭѫQJSKiSFyWKӇ áp dөQJÿӇ thӵc hiӋn tӯng nӝi dung cӫDÿӅ tài.
Ý tѭӣng khoa hӑFOjJLDLÿRҥn tiӅn giҧ thuyӃWÿ{LNKL[Xҩt hiӋn rҩt nhanh và phҧi ghi lҥi mӝt
FiFKÿҫ\ÿӫ. TӯÿyQJѭӡi nghiên cӭu có thӇ hình thành luұQÿӅ tәng quát và các luұQÿӅ phө,
VDXÿyVӁ hình thành các giҧ thuyӃWWѭѫQJӭng, trҧ lӡLVѫEӝ vào câu hӓLÿã ÿһt ra và cҫn tiӃp tөc chӭng minh.
Tӯ vҩQÿӅ khoa hӑc tӟi giҧ thuyӃt khoa hӑc là mӝWJLDLÿRҥn lұp luұn liên tөc, vұn dөng kiӃn
thӭc mӝt cách tәng hӧSĈk\OjJLDLÿRҥQÿҫXWѭFKҩt xám quan trӑng.
5.1.3. ChӭFQăQJFӫa giҧ thuyӃt
Giҧ thuyӃt có hai chӭFQăQJ chính:
- ChӍ rõ bҧn thân giҧÿӏnh vӅ sӵ tӗn tҥi hay không tӗn tҥi cӫa mӝt sӵ vұt, hiӋQWѭӧQJQjRÿy
- ChӍ mӝt quá trình lôgíc dүQÿӃn giҧ thuyӃt và viӋc kiӇm tra, chӭng minh giҧ thuyӃt.
Ví dө: trong sinh hӑc, khi nghiên cӭu tính di truyӅn cӫa sinh vұt, ngѭӡiWDÿã ÿѭDUDJLҧ thuyӃt
là do có Gen di truyӅn. Giҧ thuyӃWQj\ÿã ÿӏQKKѭӟng cho các nhà khoa hӑFÿLVkXQJKLrQFӭu
vӅ cҩu trúc tӃ bào và tӯÿy Gҫn dҫQ [iFÿӏQK ÿѭӧc các Gen di truyӅn; Trong vNJ WUө hӑF ÿӇ
nghiên cӭu thành phҫn cҩu tҥo và các tính chҩt khác cӫa sao HӓaQJѭӡi ta cNJQJSKҧi ÿѭDUDFiF
giҧ thuyӃWWUѭӟc khi bҳt tay tiӃn hành nghiên cӭu cho tӯng vҩQÿӅ cө thӇ. Tӯ giҧ thuyӃt cho rҵng
trên sao hӓa có thӇFyQѭӟFQJѭӡi ta mӟi thiӃt lұSSKѭѫQJSKiS[iFÿӏQKQѭӟc trên các con tàu
WKăPGò sao hӓa và chuҭn bӏ các dөng cөYjSKѭѫQJWLӋQÿӇWKăPdò và khám phá thành phҫn
cӫDQѭӟc mӝt cách thích hӧp.
Trong sҧn xuҩt và kinh doanh muӕQ[iFÿӏnh chiӃQOѭӧc sҧn xuҩt, kinh doanh phù hӧSÿHPOҥi
lӧi nhuұn cao cho doanh nghiӋp phҧi tiӃn hành nghiên cӭu nhu cҫu xã hӝLÿӕi vӟi sҧn phҭm;
khҧQăQJFҥnh tranh cӫa sҧn phҭm trên các thӏWUѭӡng, các yӃu tӕOLrQTXDQÿӃn giá thành sҧn
phҭm, phҧi ÿѭD UD ÿѭӧc các giҧ thuyӃW ÿӏQK Kѭӟng cho hoҥW ÿӝng sҧn xuҩt kinh doanh cӫa doanh nghiӋp. 73
1KѭYұy viӋF ÿһt giҧ thuyӃW ÿóng vai trò quan trӑng trong nghiên cӭu,ÿӏQK Kѭӟng cho hoҥt
ÿӝng nghiên cӭu. GiҧWKX\ӃWQJKLên cӭXÿѭӧF[iFOұSWUrQFѫVӣWKDPNKҧRFySKê phán và
ÿiQKJLiQKLӅXF{QJWUình nghiên cӭXFyOLrQTXDQÿӃQFKӫÿӅQJKLên cӭX*LҧWKX\ӃWQJKLên
cӭXOà mӝWWURng nhӳQJFăQFӭKình thành các nӝLGXQJQJKLên cӭXOjFăQFӭÿӇ[iFÿӏQKFKLӅX
KѭӟQJWKXWKұSWK{QJWLQ
7K{QJWKѭӡQJ, thӵFKLӋQPӝWÿӅWài nghiên cӭXOà quá trình chӭQJPLQKPӝWKRһFPӝWVӕOXұQ
ÿLӇPNKRDKӑFJLҧWKX\ӃWÿѭӧFFRLOjEѭӟFNKӣLÿҫXWURQg quá trình ÿy
5.1.4. Các thuӝc tính cӫa giҧ thuyӃt
Giҧ thuyӃt có các thuӝFWtQKFѫEҧn sau:
a. Tính giÿnh
Giҧ thuyӃt là mӝt nhұQÿӏQKFKѭDFKҳc chҳn, muӕQÿѭӧc chҩp nhұn còn phҧLÿѭӧc chӭng minh
(choGWUѭӟFNKLÿѭDUDPӝt giҧ thuyӃWQJѭӡi nghiên cӭu ÿã có mӝWOѭӧng kiӃn thӭc, có sӵ hiӇu
biӃt nhҩWÿӏnh, ÿã thu thұSÿѭӧc FiFWK{QJWLQVѫEӝ và lұp luұn logic, liên kӃt các sӵ kiӋnÿӇ
ÿѭD UD JLҧ thuyӃt). Giҧ thuyӃt có thӇ ÿѭӧF ÿһWUD ÿ~QJ Yӟi bҧn chҩt sӵ vұt, hiӋQ Wѭӧng; Giҧ
thuyӃt cNJQJFyWKӇ sai và bӏ bác bӓ.
Nói mӝt cách khác giҧ thuyӃt mӟi chӍ là mӝt giҧÿӏnh. ChӭQJPLQKWtQKÿ~QJÿҳn cӫa mӝt giҧ
thuyӃt là mӝt viӋc làm phӭc tҥp, phҧi xem xét nhiӅu khía cҥnh và vұn dөng nhiӅu tri thӭc khác
nhau. Phҧi thu thұp luұn cӭ tӯ lý thuyӃt, tiӃn hành các pKѭѫQJSKiS QJKLrQFӭu. Trong quá
trình nghiên cӭu hoһc qua khҧo nghiӋm thӵc tӃ, giҧ thuyӃt có thӇ bӏÿә vӥ.
E7tQKÿDSK˱˯QJiQ
ĈӇ trҧ lӡi cho mӝt vҩQÿӅ khoa hӑc có thӇ ÿһt ra nhiӅu giҧ thuyӃt. Ví dө nghiên cӭu vӅ quá trình
tiӃn hoá cӫDORjLQJѭӡi, có các giҧ thuyӃt khác nhau: giҧ thuyӃt cӫa tôn giáo, thuyӃt tiӃn hoá cӫa
Darwin, thuyӃt di truyӅn; Nghiên cӭu vӅ cҩu tҥo cӫa vұt chҩt, có các giҧ thuyӃt khác nhau vӅ
cҩu tҥo cӫa nguyên tӱ hay cҩu tҥo cӫa phân tӱ; Nghiên cӭu vӅ thӏWUѭӡng dӏch vө tài chính có
các giҧ thuyӃt khác nhau vӅ chӫng loҥi sҧn phҭm, vӅ khách hàng cӫa dӏch vө; Nghiên cӭu vӅ
khu vӵc kinh tӃ phi chính thӭc có các giҧ thuyӃt khác nhau vӅ sӵ tӗn tҥLYj[XKѭӟng phát triӇn,
sӵ chuyӇQ ÿәi, hұu quҧ Yj WiF ÿӝng vӅ mһt kinh tӃ - xã hӝi cӫa khu vӵc kinh tӃ phi chính thӭc….
1KѭYұy, tUѭӟc mӝt vҩQÿӅ nghiên cӭu không phҧi chӍ có mӝt câu trҧ lӡi duy nhҩt.
c. Tính d bin
Do khoa hӑc và công nghӋ ngày càng phát triӇn, tri thӭc cӫDORjLQJѭӡi vӅ thӃ giӟi tӵ nhiên, xã
hӝLYjWѭGX\FNJQJQJày mӝt nhiӅuÿѭӧFÿәi mӟi. Vӟi các tri thӭc mӟi, mӝt giҧ thuyӃt hôm nay
ÿ~QJ, ngày mai có thӇ không còn thích hӧp nӳa. Vì vұy, mӝt giҧ thuyӃt luôn có tính dӏ biӃn, dӉ
bӏWKD\ÿәLWKHRÿLӅu kiӋn hoàn cҧnh cө thӇ. Giҧ thuyӃt có thӇ nhanh chóng bӏ xem xét lҥi do sӵ
phát triӇn cӫa nhұn thӭc.
5.1.5. Các tLrXFKtÿӇÿѭDUDJLҧ thuyӃt
ViӋFÿѭDUDPӝt giҧ thuyӃt không ÿѭӧc tùy tiӋn. Giҧ thuyӃt phҧi dӵa trên nhұn thӭc khoa hӑc,
bҧn thân giҧ thuyӃt cNJQJ Oà mӝt nhұn thӭc khoa hӑc QrQ NKL ÿһt giҧ thuyӃt phҧi tuân theo
nguyên lý cӫa nhұn thӭc luұn. NghƭDOà muӕnÿѭDUDPӝt giҧ thuyӃt cҫn phҧi dӵDWUrQFiFFăQ 74
cӭ khoa hӑc và thông qua lұp luұn lôgíc mӝt cách liên tөFÿӇÿLWӯ vҩQÿӅ khoa hӑc, tӯ mӝt luұn
ÿӅ tӟi giҧ thuyӃt. MuӕnÿѭDUDPӝt giҧ thuyӃt khoa hӑc phҧi theo các tiêu chí sau:
a. Gi thuyt phi da WUrQF˯V quan sát
Theo quy luұt cӫa nhұn thӭc, "Tӯ trӵFTXDQVLQKÿӝQJÿӃQWѭGX\WUӯXWѭӧng, tӯWѭGX\WUӯu
Wѭӧng trӣ lҥi thӵc tiӉn", nhұn thӭc phҧLÿLWӯÿѫQJLҧQÿӃn phӭc tҥp, tӯ cөc bӝ tӟi toàn cөc, tӯ
FKѭDKRjQFKӍnh tӟi hoàn chӍnh. Vì vұy, mӑi giҧ thuyӃt phҧi dӵa trên quan sát, có thӇ là bҵng
bҩt cӭ hình thӭc quan sát nào: quan sát bҵng thӏ giác, thính giác, khӭu giác, xúc giác mӝt cách
trӵc tiӃSKD\ÿӑc và nghiên cӭu tài liӋu, làm thí nghiӋm, thӵc nghiӋm hay kӃt hӧp cӫa nhiӅu
hình thӭFNKiFQKDXÿӇ có thêm thông tin, bә sung cho nhӳng nhұn thӭFÿã có, làm giàu thêm
vӕn kiӃn thӭFÿã có,ÿӇ rӗi tӯÿyWK{QJTXDWѭGX\WUӯXWѭӧng, bҵng lұp luұQWtQKWRiQYjÿѭDUD
giҧ thuyӃt. Phҫn lӟn các giҧ thuyӃWÿѭӧc hình thành dӵa trên kӃt quҧ quan sát tӯ các sӵ kiӋn riêng biӋt.
b. Gi thuytNK{QJÿ˱c trái vi lý thuyt
Lý thuyӃt khoa hӑc là mӝt hӋ thӕng tri thӭc phҧQiQKGѭӟi dҥng trӯXWѭӧng và lý tѭӣng hoá mӝt
phҫn hiӋn thӵFNKiFKTXDQÿѭӧc nghiên cӭu có cҩu trúc, chӭFQăQJ[iFÿӏQKĈyOjQKӳng tri
thӭFÿã ÿѭӧc kiӇm nghiӋPYjÿѭӧc chҩp nhұQQKѭQKӳng chuҭn mӵFÿӇ áp dөng trong thӵc tӃ.
Vì vұy mӝt giҧ thuyӃWWUѭӟc hӃW NK{QJÿѭӧc trái vӟi nhӳng chuҭn mӵFÿy 7X\nhiên, quan
niӋm vӅ lý thuyӃt cNJQJFҫn mӅm dҿo vì trong các lƭQK vӵc khoa hӑc tӵ nhiên, khoa hӑc kӻ thuұt
và trong khoa hӑc xã hӝi &QKkQYăQTXDQQLӋm vӅ cách vұn dөng lý thuyӃt cNJQJNKiFQKDX
Trong khoa hӑc tӵ nhiên và khoa hӑc kӻ thuұt, lý thuyӃWÿѭӧc thӇ hiӋn bҵng các hӑc thuyӃt, các
ÿӏnh lý, quy tҳc, các nguyên lý, các công thӭc chuҭn mӵc. Mӝt khi các tri thӭc mӟLÿѭӧc hình
thành hay các tri thӭc cNJWӓ ra lӛi thӡi hay sai sót thì có thӇ bӓ ngay và thay thӃ bҵng cái mӟi, FiLÿ~QJKѫQ
Trong khoa hӑc xã hӝLYjQKkQYăQErQFҥnh các dҥng biӇu hiӋn trên, lý thuyӃt ÿѭӧc vұn dөng
trong thӵc tiӉn tҥRWKjQKFѫVӣSKiSOêÿӇ nghiên cӭXQKѭFiFÿѭӡng lӕi, chính sách, pháp luұt,
FiFTX\ÿӏnh cӫDQKjQѭӟc hay cӫa các tә chӭFÿDQJFyhiӋu lӵc thi hành. Mӑi lý thuyӃWÿӅu
ÿѭӧc dùng phөc vөFKRÿѭӡng lӕi chính trӏ và xây dӵng ÿҩWQѭӟc cӫa mӝt giai cҩp, mӝt tҫng lӟp
xã hӝiQjRÿy'RÿyPӝt sӕ dҥng lý thuyӃt gҳn liӅn vӟLTXDQÿLӇm cӫa giai cҩp thӕng trӏ xã
hӝi, vӟi giai cҩp lãnh ÿҥo và gҳn liӅn vӟi sӵ әQÿӏnh xã hӝi. Vì vұy, viӋc áp dөng các lý thuyӃt
mӟi, tiӃn bӝKѫQluôn luôn là mӝt viӋFNKyNKăQÿLӅXÿyNK{QJFKӍÿѫQJLҧn là vҩQÿӅ khoa hӑc
ÿѫQWKXҫnÿҵng sau nó là lӧi ích cӫa giai cҩp này hay giai cҩp khác, là vҩQÿӅ әQÿӏnh xã hӝi.
Bҩt kǤ mӝWWKD\ÿәi nào trong mӝt lƭQKYӵFÿӅu ҧQKKѭӣng tӟi các lƭQKYӵc hoҥWÿӝng khác cӫa
xã hӝi. Chính vì vұy cҫn hӃt sӭc thұn trӑng và xem xét mӝWFiFKÿӗng bӝ, có hӋ thӕngNKLÿѭD ra các giҧ thuyӃt.
Mһt khác cҫn phân biӋt lý thuyӃt vӟi nhӳQJÿLӅu bӏ ngӝ nhұn là lý thuyӃt. Sӵ ngӝ nhұn là lý
thuyӃt có thӇ xҧy ra trong nhӳQJÿLӅu kiӋn và hoàn cҧnh hҥn chӃ nhҩWÿӏnh. Trong WUѭӡng hӧp
ÿy, mӝt giҧ thuyӃt có thӇ phӫ nhұn mӝt "lý thuyӃWÿã có. Ngoài ra, cNJQJGRӣ mӝt sӕJLDLÿRҥn
tri thӭc khoa hӑc còn hҥn chӃ, các lý thuyӃt còn chѭDÿѭӧc hoàn chӍnh, nên mӝt giҧ thuyӃt có
thӇ bә sung cho lý thuyӃtÿã tӗn tҥi, mӣ rӝng lý thuyӃt trong các ÿiӅu kiӋn mӟLÿӇ hoàn thiӋn lý
thuyӃt, các lý thuyӃt thӵc tӃÿã không loҥi trӯ nhau mà còn bә sung cho nhau.
c. Mt gi thuyt phi luôn là có th kim chͱQJÿ˱c 75
Là mӝt nhұn thӭc khoa hӑc, giҧ thuyӃt phҧLÿѭӧc kiӇm chӭQJÿӇOѭXOҥi,ÿӇ truyӅn bá, phә biӃn
FKRÿӡi sau. NӃu mӝt giҧ thuyӃt mà không có cách nào kiӇm chӭQJÿѭӧc thì không ÿӫ ÿӝ tin cұ\ÿӇ chҩp nhұn.
ViӋc kiӇm chӭng mӝt giҧ thuyӃt có thӇ bҵng lý thuyӃt hay bҵng thӵc nghiӋm hay kӃt hӧp cҧ lý
thuyӃt vӟi thӵc nghiӋm. Quá trình kiӇm chӭng có thӇ ÿѭӧc tiӃn hành nhanh hay chұm. ViӋc
kiӇm chӭng các giҧ thuyӃt trong lƭQKYӵc khoa hӑc xã hӝLWKѭӡng mҩt nhiӅu thӡLJLDQYjÿòi hӓi
có nhӳQJÿiQKJLiWKұn trӑng.
5.1.6. Cách phân loҥi giҧ thuyӃt
Có mӝt sӕ cách phân loҥi giҧ thuyӃt, mӛi cách phân loҥi có ý nghƭDYà tác dөng riêng trong hoҥt
ÿӝng nghiên cӭu khoa hӑc và công nghӋ.
a. Phân loi theo tính ph bin ca gi thuyt
Theo tính phә biӃn có các loҥi giҧ thuyӃWVDXÿk\
- Gi thuyt ph bin: là loҥi giҧ thuyӃt khái quát, WKѭӡng ÿ~QJ FKR Wҩt cҧ mӑi sӵ vұt, hiӋn
Wѭӧng hay ít nhҩt cNJQJÿ~QJFKRPӝt lӟp các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng có nhӳQJÿLӇPWѭѫQJÿӗng. Ví
dө, vào WTO vӯa là mӝWFѫKӝi vӯa là mӝt thách thӭFÿӕi vӟi các loҥi hình doanh nghiӋp.
- Gi thuyt thng kê: là các giҧ thuyӃWÿѭӧFÿѭDUDVDXNKLTXDQViWPӝt sӕÿ{QJVӵ vұt hay
hiӋQWѭӧng. Giҧ thuyӃt thӕQJNrÿ~QJFKRWUѭӡng hӧp có sӕÿ{QJQKѭQJKӳu hҥn các sӵ vұt hay
hiӋQWѭӧQJÿѭӧc quan sát, có thӇ có giá trӏ trong mӝt phҥm vi giӟi hҥn các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng.
Ví dө, giҧ thuyӃt "Trong cuӝc khӫng hoҧng kinh tӃ toàn cҫu tҩt cҧFiFQѭӟFÿӅu bӏ ҧQKKѭӣng”.
Giҧ thuyӃt thӕng kê nàyÿ~QJNKL[HP[pWYӟi sӕOѭӧng lӟn. Vӟi sӕOѭӧng nhӓ có thӇ không còn ÿ~QJQӳa.
- Gi thuyW ÿc thù: là các giҧ thuyӃt chӍ ÿ~QJ FKR FiFWUѭӡng hӧp riêng, NK{QJ ÿ~QJ FKR
WUѭӡng hӧp chung, chӍGQJFKRWUѭӡng hӧp cá biӋt vӟi nӝi dung cNJQJFiELӋt. Giҧ thuyӃWÿһc
thù tӗn tҥi nhiӅu trong lƭQKYӵc nghiên cӭu khoa hӑc, WѭѫQJӭng vӟi các sӵ vұt, hiӋQ Wѭӧng riêng biӋt.
b. Phân loi theo chͱc năQJFa nghiên cͱu khoa hc
Theo chӭFQăQJFӫa nghiên cӭu khoa hӑc có các loҥi giҧ thuyӃt sau:
- Gi thuyt mô t: là giҧ thuyӃWWURQJÿyVӱ dөng mӝt tұp hӧp các khái niӋm liên kӃt chúng lҥi
theo mӝt quy luұt nhҩWÿӏQKÿӇ làm rõ sӵ vұt, hiӋQWѭӧng vӅ cҩXWU~Fÿӝng thái hay sӵWѭѫQJWiF
cӫDFK~QJ1KѭYұy giҧ thuyӃt mô tҧ có thӇ là giҧ thuyӃt mô tҧ cҩu trúc, giҧ thuyӃt mô tҧ ÿӝng
thái hay giҧ thuyӃt mô tҧ sӵWѭѫQJWiFJLӳa các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng.Ĉk\OjORҥi giҧ thuyӃt WKѭӡng
ÿһt ra trong các nghiên cӭu mô tҧ.
- Gi thuyt gii thích: là giҧ thuyӃt vӅ các nguyên nhân và kӃt quҧ cӫa sӵ vұQÿӝQJYjWKD\ÿәi
trҥng thái cӫa sӵ vұt, hiӋQWѭӧQJĈây chính là các giҧ thuyӃt nói vӅ mӕi quan hӋ nhân quҧ trong
quá trình phát sinh, phát triӇn, tӗn tҥi và suy vong cӫa mӑi sӵ vұt, hiӋQWѭӧng trong thӃ giӟi tӵ
nhiên, trong xã hӝi hay tѭ duy cӫDFRQQJѭӡi. Trong loҥi nghiên cӭu giҧi thích phҧLÿѭDUDÿѭӧc
giҧ thuyӃt vӅ nguyên nhân dүQÿӃn mӝt trҥQJWKiLQjRÿyFӫa sӵ vұt, hiӋQWѭӧng mà nhiӅXQJѭӡi
ÿã biӃWQKѭQJNKRDKӑcFKѭDJLҧLWKtFKÿѭӧc nguyên nhân tҥi sao.
- Gi thuyt d báo: là giҧ thuyӃWWKѭӡQJÿѭӧc thӵc hiӋn trong các nghiên cӭu dӵ báo, là các
giҧ thuyӃWÿѭDUDFiFTXDQQLӋm, các nhұQÿӏQKYjÿiQKJLiYӅ trҥQJWKiLWѭѫQJ lai cӫa sӵ vұt và 76
hiӋQWѭӧQJFăQFӭ vào nhӳng thông tin trong quá khӭ, tình trҥng hiӋn tҥi và các nhu cҫXÿLӅu
kiӋQFyOLrQTXDQWURQJWѭѫQJODLÿӕi vӟi sӵ vұt, hiӋQWѭӧQJÿy
Các giҧ thuyӃt dӵ báo cNJQJFyWKӇ là các dӵ báo mang tính mô tҧ, giҧi thích hay sáng tҥo.
- Gi thuyt gii pháp: là các giҧ thuyӃt thӵc hiӋn trong lƭQK Yӵc nghiên cӭu ӭng dөng và
nghiên cӭu triӇn khai, mang tính sáng tҥo. Các giҧ thuyӃt này ÿѭDUDFiFQJX\rQOý mӟi, giҧi
pháp mӟi, các mô hình mӟi, ӭng dөng các thành tӵu nghiên cӭu trong lƭQK Yӵc khoa hӑc tӵ
nhiên vào phөc vөFKRÿӡi sӕng xã hӝi. Các giҧ thuyӃt này là cҫu nӕi nӕi liӅn các lƭQKYӵc khoa
hӑc tӵ nhiên vӟi nhu cҫu thӵc cӫa xã hӝLORjLQJѭӡi.
c. Phân loi theo mFÿtFKQJKLrQFͱu
Theo mөFÿtFKQJKLrQFӭu có các giҧ thuyӃt sau:
- Gi thuyt quy lut: là giҧ thuyӃt vӅ các quy luұt cӫa sӵ vұt, hiӋn tѭӧng. Quy luұt có thӇ là quy
luұt vӅ cҩu trúc, vӅ ÿӝng thái hay vӅ mӕi quan hӋ WѭѫQJWiFFӫa các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng. Giҧ
thuyӃt quy luұt cNJQJFy WKӇ có hình thӭc là giҧ thuyӃt mô tҧ, giҧi thích hay dӵ báo. Các giҧ
thuyӃt quy luұWWKѭӡQJÿѭӧc thӵc hiӋn trong nghiên cӭXFѫEҧn.
- Gi thuyt gii pháp: là các giҧ thuyӃt xuҩt hiӋn trong các nghiên cӭu ӭng dөQJĈyOjFiFJLҧ
thuyӃt vӅÿӅ xuҩt các nguyên lý, giҧi pháp mӟi nhҵm ӭng dөng các kiӃn thӭc cӫa các nghiên
cӭXFѫEҧQYjRÿӡi sӕng xã hӝi. Ví dө: tӯ giҧ thuyӃt nӃu con QJѭӡi bӏ nhiӉm mӝt ít vi trùng gây
bӋnh thì cѫWKӇ sӁ tӵ sҧn sinh ra mӝt kháng thӇ có khҧQăQJFKӕng lҥi viӋc lây nhiӉm các bӋnh
ÿyTӯ giҧ thuyӃt này QJѭӡi ta ÿã tiӃn hành nghiên cӭu các vacxin và kӃt quҧ nghiên cӭXÿã
khҷQJÿӏnh sӵÿ~QJÿҳn cӫa giҧ thuyӃt. Trên FѫVӣ này, viӋc tiêm chӫng phòng bӋnh ÿѭӧc tiӃn hành trên diӋn rӝng.
- Gi thuyt hình mu: là các giҧ thuyӃW ÿѭDUDFiF Kình mүu mӟi có hiӋu quҧ khҧ thi vӅ kӻ
thuұt và có khҧQăQJiSGөng vào thӵc tӃ phөc vө sҧn xuҩt, kinh doanh, quҧn lý. Các giҧ thuyӃt
Qj\ÿѭӧc thӵc hiӋn trong hoҥWÿӝng nghiên cӭu triӇn khai. Hình mүu cӫa giҧ thuyӃt có thӇ là
hình mүu trong kӻ thuұt, quҧn lý hay trong xã hӝi.
5.1.7. Cҩu trúc lôgíc cӫa giҧ thuyӃt
Giҧ thuyӃt là mӝWSKiQÿRiQFòn phҧLÿѭӧc chӭng minh. CNJQJFKtQKYì thӃ mӝt giҧ thuyӃt có
thӇOjÿ~QJQKѭQJFNJQJNK{QJORҥi trӯ mӝt giҧ thuyӃt là sai. Giҧ thuyӃt ÿúng hay sai tùy thuӝc
vào trình ÿӝ hӑc vҩn cӫDQJѭӡLÿѭDUDJLҧ thuyӃt,YjRÿӝ phӭc tҥp cӫa mӛi giҧ thuyӃt,YjRÿӝ tin
cұy và chҳc chҳn cӫDFiFFăQFӭÿѭӧc sӱ dөQJÿӇÿѭDUDJLҧ thuyӃt.
Mӝt giҧ thuyӃt có thӇ có dҥng cҩXWU~FO{JtFÿѫQJLҧn hay phӭc tҥp:
Dҥng cҩXWU~FO{JLFÿѫQJLҧn cӫa giҧ thuyӃt WKѭӡng là mӝWSKiQÿRiQÿѫQvӅ quan hӋ giӳa hai
sӵ kiӋn hay sӵ vұt, hiӋQWѭӧng mà không phө thuӝc vào các sӵ kiӋn hay sӵ vұt, hiӋQWѭӧngÿy.
Ví dө vӟi mӕi quan hӋ giӳa sӵ kiӋn A và sӵ kiӋn B có thӇ chӍ ra mӝt sӕ dҥng cҩu trúc lôgic giҧ
thuyӃWÿѫQJLҧQQKѭ:
- Giҧ thuyӃt mang tính khҷnJÿӏnh:
+ A là B: là giҧ thuyӃt khҷQJÿӏnh thuұnSKiQÿRiQNKҷQJÿӏnh)
+ A không là B: là giҧ thuyӃt khҷng ÿӏnh phӫÿӏnhSKiQÿRiQSKӫÿӏnh).
+ A chҳc chҳn là B; A nhҩWÿӏnh là B; A dӭt khoátOj%$ÿѭѫQJQKLrQOj%: giҧ thuyӃt khҷng
ÿӏnh vӟLÿӝWLQWѭӣng hoàn toànSKiQÿRiQWҩt nhiên). - KhҷQJÿӏnh xác suҩt: 77
+ A có thӇ là B; A có lӁ là B; A hình nhѭOj%: là dҥng giҧ thuyӃt xác suҩt vӟLÿӝWLQWѭӣQJFKѭD
hoàn toànSKiQÿRiQ[iFVXҩt).
Các khҷQJÿӏQKWUrQÿk\WKӇ hiӋn sӵWLQWѭӣQJÿӝ tin cұy khác nhau cӫa các giҧ thuyӃt vӅ mӕi quan hӋ giӳa A và B.
Dҥng cҩu trúc lôgic phӭc tҥp cӫa giҧ thuyӃt là mӝWSKiQÿRiQYӅ quan hӋ giӳa hai hay nhiӅu sӵ
kiӋn, sӵ vұt hay hiӋQWѭӧng, có thӇ có các mӕi liên hӋ vӟi nhau bҵng các liên tӯ lôgíc Hoһc, Và, Ĉӗng thӡL1KѭQJ« Ví dө:
- NhiӋm vө A có thӇ ÿѭӧc thӵc hiӋn bӣi bӝ phұn C hoһc bӝ phұn D cӫa công tySKiQÿRiQOӵa chӑn).
-Ĉӝ rӝng dҧi thông có hҥQYjOѭXOѭӧng thông tin lӟn cӫa hӋ thӕQJWK{QJWLQGLÿӝng là nguyên
nhân cӫa nhӳQJÿӧt tҳc nghӁn thông tin trong thӡi gian quaSKiQÿRiQOLrQNӃt).
Giҧ thuyӃt phӭc tҥp cNJQJFyGҥng giҧÿӏnh hay dҥQJNpRWKrPĈyOjPӝt sӕFiFSKiQÿRiQÿѫQ
giҧQÿѭӧc nӕi vӟi nhau bҵng các liên tӯQKѭ1Ӄu…; Thì…
Tóm lҥLPuӕQJLҧLTX\ӃWPӝWYҩQÿӅFyWKӇÿһWUD nhiӅXJLҧWKX\ӃW. Do giҧWKX\ӃWFyWtQKJLҧ
ÿӏQKWtQKÿDSKѭѫQJiQWtQKGӉELӃQÿәLJLҧWKX\ӃWFyWKӇÿ~QJFyWKӇVDLQên QJѭӡLQJKLên
cӭXSKҧLYұQGөQJNKҧQăQJSKiQÿRiQVX\OXұQYà trӵFJLiFQKҥ\EpQÿӇFKӑQJLҧWKX\ӃWQào
là giҧWKX\ӃWFyWKӇFKӭQJPLQKÿӇ[k\GӵQJÿѭӧFOXұQÿLӇPNKRDKӑF
Giҧ thuyӃt có thӇÿѭӧc khҷQJ ÿӏQKOj ÿ~QJKD\ OjVDL1ӃX Ojÿ~QJWKì giҧ thuyӃWÿѭӧc chҩp
nhұn, nӃXNK{QJÿ~QJQyEӏ loҥi bӓ. Khi bác bӓÿѭӧFmӝWJLҧWKX\ӃWFNJQJOà khi mӝWOXұQÿLӇP
khoa hӑFÿѭӧFFKӭQJPLQK9ì vұ\giӟLNKRDKӑFWKѭӡQJYtYRQ³cái chWFDPWJLWKuyWOà
cái chWYLQK TXDQJ”. Khi giҧ thuyӃt bӏ bác bӓ có nghƭDOà khoa hӑFÿã tiӃQWKrPÿѭӧc mӝt
EѭӟFWUrQFRQÿѭӡng dүn tӟi chân lý. Ví dө:
* ĈӅtài: “VҩQÿӅNLQKWӃWKӏWUѭӡQJYà sӵVX\WKRiLQKӳQJJLiWUӏWUX\ӅQWKӕQJӣ9LӋW1DPKLӋQ nay”.
VҩQÿӅQJhiên cӭXFӫDÿӅWài là: có hay không sӵWiFÿӝQJFӫDNLQKWӃWKӏWUѭӡQJÿӕLYӟLVӵVX\
thoái cӫD YăQ KRiWUX\ӅQ WKӕQJ" .LQK WӃ WKӏWUѭӡQJ ÿһW UD QKӳQJWKiFK WKӭF Jì cho văQ KRi truyӅQWKӕQJ"«
GiҧthuyӃWFKRÿӅWài có thӇOà:
- Kinh tӃWKӏWUѭӡQJWiFÿӝQJtiêu cӵFÿӃQQKӳQJJLiWUӏWUX\ӅQWKӕQJ
- Kinh tӃWKӏWUѭӡQJYӯDWiFÿӝQJWtFKFӵFYӯDWiFÿӝQJWLêu cӵFÿӃQFiFJLiWUӏWUX\ӅQWKӕQJ
- Kinh tӃWKӏWUѭӡQJÿѭӧFÿӏQKKѭӟQJ[ã hӝLFKӫQJKƭDYì vұ\NK{QJWiFÿӝQJWLêu cӵFÿӃQFiF giá trӏWUX\ӅQWKӕQJ.
Trong 3 giҧWKX\ӃW WUênQJѭӡL QJKLên cӭX Qên chӑQPӝW JLҧWKX\ӃW ÿӇWKӵF KLӋQ YLӋFFKӭQJ
minh luұQÿLӇPNKRDKӑFFӫDPình.
5.1.8. &iFEѭӟc hình thành giҧ thuyӃt
ViӋc hình thành mӝt giҧ thuyӃt bao giӡ cNJQJJҳn vӟi vҩQÿӅ khoa hӑFYjWKHRFiFEѭӟFVDXÿk\:
a. Phát hin mâu thun
1Jѭӡi nghiên cӭu cҫn phát hiӋn ra các sӵ kiӋn mà nguyên nhân xuҩt hiӋn cӫDFK~QJFKѭDWKӇ
giҧi thích bҵng các lý thuyӃWÿã có. Khi xem xét kӻ thҩy có mâu thuүn giӳa các lý thuyӃt hiӋn
tҥi vӟi các sӵ kiӋn mӟi xuҩt hiӋn. Mâu thuүn này chính là tình huӕng,OjÿLӇm xuҩt phát cӫa các
phát hiӋn mӟi cӫa khoa hӑc.
b. Nghiên cͱu tng thÿ tìm mi liên h 78
7URQJEѭӟFQj\QJѭӡi nghiên cӭu cӕ gҳng làm sáng tӓ mӕi liên hӋ giӳa các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng
cҫn nghiên cӭu vӟi các hiӋQWѭӧQJÿã biӃt trѭӟFÿyFQJYӟLQyYjVDXQy7UrQFѫVӣÿyYҥch
UDFiFNKX\QKKѭӟng khҧ dƭFKRJLҧ thuyӃt mӟi.
FĈ˱DUDJL thuyt
Khi ÿѭDUDJLҧ thuyӃt, ngoài viӋc dӵa trên các yӃu tӕ lôgíc còn có sӵ tham gia cӫa trӵc giác. Tӯ
trӵc giác, tӭc trӵFTXDQVLQKÿӝng, ngѭӡi nghiên cӭu bҵQJWѭGX\O{JtFFӫa mình liên kӃt các
khái niӋm, hoàn chӍnh nhұn thӭc vӅ sӵ vұt, hiӋQWѭӧng (ӣÿk\FyYDLWUò cӫDWѭGX\ViQJWҥo)ÿӇ
rӗLÿѭDUDJLҧ thuyӃt.
1KѭYұy, viӋFÿѭDUDJLҧ thuyӃt phҧLÿҧm bҧo các yêu cҫu sau:
- ĈySKҧi là sӵ giҧi thích duy nhҩWÿҫ\ÿӫ cӫa nguyên nhân xuҩt hiӋn cӫa các sӵ kiӋn nghiên cӭu.
- Phҧi giҧLWKtFKÿѭӧc sӵ kiӋn hay nhóm các sӵ kiӋn vӟi mӝt sӕOѭӧng tӕLÿDFiFKRjQFҧnh có liên quan.
-.K{QJÿѭӧc mâu thuүn vӅ mһt lôgíc vӟi nhӳng quy luұWFѫEҧn cӫa khoa hӑc, vӟi hӋ thӕng tri
thӭFÿã có, trӯWUѭӡng hӧp phӫÿӏnh chính các tri thӭc ÿy
Ĉӭng WUѭӟc mӝt vҩQÿӅ khoa hӑc có thӇ có nhiӅu sӵ lӵa chӑQNKiFQKDXĈyFKtQKOjWtQKÿD
SKѭѫQJiQFӫa giҧ thuyӃt.
Muӕn có các giҧ thuyӃt phҧi xuҩt phát tӯ quan sát, phát hiӋn vҩQÿӅ khoa hӑc, hình dung ra ý
Wѭӣng khoa hӑc và tìm câu trҧ lӡi. Ĉһt giҧ thuyӃt là mӝt quá trình tѭ GX\TXDQ WUӑng trong
nghiên cӭu khoa hӑFĈӇ hoàn thành quá trình nà\QJѭӡi nghiên cӭu phҧLWUrQFѫVӣ các thông
WLQTXDQViWÿѭӧc, suy luұn liên tөc, theo cách suy diӉn, quy nҥp hay loҥLVX\ÿӇ kӃt nӕi các
thông tin mӝt cách lôgíc và chính xác nhҵPÿLÿӃn kӃt luұQÿ~QJYjÿӅ xuҩt giҧ thuyӃt. Ví dө
- HiQW˱QJ: chӫWUѭѫQJ[ã hӝLKyDJLiRGөFOàm sӵFҥQKWUDQKJLӳDFiFWUѭӡQJÿҥLKӑFF{QJ
lұSGkQOұSWѭWKөFVӁQJày càng quyӃWOLӋWWURQJYLӋFWKXK~WVLQKYLên.&iFWUѭӡQJÿӅXÿDQJ
ÿӕLPһW YӟLVӵ NKӫQJKRҧQJ YӅWài chính, sӵJLDWăQJ FKLSKt QKӳQJFKӍ WUtFKFӫD [ã hӝLYӅ
FKѭѫQJWUình hӑFSKѭѫQJSKiSJLҧQJGҥ\QJKLên cӭXNKRDKӑF, thӵFOӵFÿӝLQJNJJLҧQg viên,
các dӏFKYөSKөFYөWURQJWUѭӡQJ v.v… mâu thuүQYӟLYLӋFphҧLQkQJFDRFKҩWOѭӧQJÿào tҥR,
ÿiSӭQJQKXFҫX[ã hӝL
- Ý t˱QJ: nӃXVLQKYLên hài lòng sӁJySSKҫQQkQJFDRX\WtQFӫDWUѭӡQJÿҥLKӑF trong cӝQJ
ÿӗQJ, nâng cao khҧQăQJWKXK~WVLQKYLên giӓLYà cҧLWKLӋQPһWEҵQJFKXQJFӫDÿҫXYào tuyӇQ
VLQKÿҫXYjRÿѭӧFQkQJFDRVӁJySSKҫQWҥRQên chҩWOѭӧQJÿҫXUDFӫDQKjWUѭӡQJ
- Câu hLÿWUD: nhӳQJ\ӃXWӕTXDQWUӑQJQào sӁWiFÿӝQJÿӃQVӵhài lòng cӫDVLQKYLên và mӭF
ÿӝWiFÿӝQJFӫDFK~QgQKѭthӃQào?
- Phát hiQ: có hai yӃXWӕquan trӑQJWiFÿӝQJÿӃQVӵhài lòng cӫDVLQKYLên là: giá trӏGӏFKYө
ÿjRWҥRYà chҩWOѭӧQJGӏFKYөÿào tҥR
- VQÿQJKLên cͱX: nghiên cӭXFiF\ӃXWӕҧQKKѭӣQJÿӃQVӵKài lòng cӫDVLQKYLên, ÿROѭӡQJ
ҧQKKѭӣQJFӫDJLi trӏGӏFKYөÿào tҥRYà chҩWOѭӧQJGӏFKYөÿào tҥRÿӃQPӭFÿӝKài lòng cӫD sinh viên.
-ĈWWrQÿWài: “Giá trӏGӏFKYөYà chҩWOѭӧQJGӏFKYөWURQJJLiRGөFÿҥLKӑFQKìn tӯJyFÿӝ sinh viên”.
-ĈWJLWKX\W:
+ Có mӕLTXDQKӋWKXұQFKLӅXJLӳDgiá trӏGӏFh vөYà sӵhài lòng cӫDVLQKYLên.
+ Có mӕLTXDQKӋWKXұQFKLӅXJLӳDchҩWOѭӧQJGӏFKYөYà sӵhài lòng cӫDVLQKYLên.
5&iFSKѭѫQJSKiSWLӃSFұQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ
5.2.1. 3K˱˯QJSKiSVX\OXQÿ giLTX\WYQÿ 79
Suy luұn là hình thӭFWѭGX\Wӯ mӝt hay mӝt sӕSKiQÿRiQÿã biӃt (tiӅQÿӅÿѭDUDPӝt phán
ÿoán mӟi (giҧ thuyӃt khoa hӑc). &iFSKѭѫQJSKiSVX\OXұn chӫ yӃu hiӋQÿDQJÿѭӧc áp dөQJÿӇ
tiӃSFұQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅlà suy luұn kiӇu diӉn dӏch, suy luұn kiӇu quy nҥp, suy luұn kiӇu loҥi
suy (tham khҧo bә sung mөc 3.2.4).
Suy lun kiu din dch
Suy luұn kiӇu diӉn dӏch là cách suy luұQÿLWӯ cái quy luұWFiLFyWtQKNKiLTXiWFKXQJÿӇÿLÿӃn
nhӳng cái cө thӇ, nhӳQJWUѭӡng hӧp cө thӇ. Suy luұn kiӇu diӉn dӏch còn ÿѭӧc gӑi là cách suy
luұQÿLWӯ cái FKXQJÿӃn cái riêng.
Ví dө: quan sát các cuӝc [XQJÿӝt có tính chҩt sҳc tӝc và tôn giáo có thӇÿLÿӃn suy luұn vӅ ҧnh
Kѭӣng cӫa chính sách dân tӝc và chính sách tôn giáo cӫa tӯQJQѭӟc, tӯÿyÿһt ra các giҧ thuyӃt
và tiӃSFұQ JLҧLTX\ӃW YҩQÿӅ [XQJÿӝt sҳc tӝc, tôn giáo; hoһF TXDQViWVӵSKiW WULӇQFӫDFiF
công ty cәSKҫQVӁWKҩ\VӵSKkQÿӏQKUõ rӋWJLӳDTX\ӅQVӣKӳXYà quyӅQTXҧQOêOàm phát sinh
vҩQÿӅFKLSKtÿҥLGLӋQWURQJTXiWUình thӵFKLӋQPөFWLêu tӕLÿDKyDWài sҧQFKRFiFFәÿ{QJWӯ
ÿyÿһt ra các giҧ thuyӃt và tiӃSFұQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ kiӇPVRiWFKLSKtÿҥLGLӋQQJKLên cӭX
nhӳQJP{Kình ÿӏQKOѭӧQJFKLSKtÿҥLGLӋQ….
Suy lun kiu quy np
Suy luұn kiӇu quy nҥp là cách suy luұQÿLWӯ nhiӅu kӃt quҧ quan sát, tӯ nhiӅu cái riêng lҿÿӇÿL
ÿӃn cái khái quát, các quy luұt, cái có tính chҩt chung.Trong hoҥWÿӝng nghiên cӭu khoa hӑc, tӯ
nhiӅu kinh nghiӋPÿ~FU~Wÿѭӧc tӯ thӵc tiӉQÿӡi sӕng xã hӝi hay tӯ nhiӅu thí nghiӋm riêng lҿ
tích lNJ\ÿѭӧc khái quát và quy luұWKRiÿӇ có tri thӭc khoa hӑc.
Trong triӃt hӑc gӑLÿylà hình thӭc suy luұn ÿLWӯFiLULrQJÿӃn cái chung. Cách suy luұn này
KD\ÿѭӧc áp dөng trong các nghiên cӭu cӫa xã hӝi hӑc, kinh tӃ hӑc.
Ví dө muӕn nghiên cӭu vӅ chҩWOѭӧQJÿjRWҥo chuyên ngành kӃ toán bұFÿҥi hӑc ӣ ViӋt Nam thì
phҧi nhұn diӋn nӝLGXQJFKѭѫQJWUình ÿjRWҥo, thӵc trҥng giҧng dҥy và hӑc tұp cӫa tӯQJWUѭӡng
ÿҥi hӑFFyÿjRWҥo chuyên ngành này, so sánh vӟLFiFWUѭӡQJÿҥi hӑc trong khu vӵc và quӕc tӃ,
tӯÿyÿѭDUDFiFQKұn xét, kӃt luұn; Nghiên cӭu vӅ thӏWUѭӡng xuҩt khҭu thӫy sҧn cӫa ViӋt Nam
thì phҧi nhұn diӋn nhӳng nhân tӕWiFÿӝQJÿӃn khҧQăQJWKkPQKұp thӏWUѭӡng và khҧQăQJGX\
trì tӕFÿӝWăQJWUѭӣng xuҩt khҭu cao trên tӯng thӏWUѭӡng cө thӇQKѭ1Kұt, Mӻ, Trung Quӕc và
Hӗng Công, EU, thӵc trҥng xuҩt khҭu thӫy sҧn vӅ tӕc ÿӝ phát triӇQ Fѫ Fҩu ngành hàng,
SKѭѫQJWKӭc xuҩt khҭu. 7UrQFѫVӣQj\ÿѭDUDFiFQKұQ[pWÿiQKJLiNKҧQăQJFҥnh tranh sҧn
phҭPYjFiFÿӕi thӫ cҥnh tranh….
Suy lun kiu loi suy
Suy luұn kiӇu loҥi suy là cách suy luұQÿLWӯ mӝWFiLQj\ÿӇ suy ngay ra mӝt cái khác. Trong
triӃt hӑc gӑi là hình thӭc suy luұn ÿLWӯFiLULrQJÿӃn cái riêng. Trong nghiên cӭu khoa hӑc, tӯ
mӝt kӃt quҧ nghiên cӭu này có thӇ suy ra mӝt kӃt quҧ khác. Ví dө tӯ viӋc thӱ thành công mӝt
thiӃt bӏ có thӇ suy ra ngay rҵng có thӇ sӱ dөng thiӃt bӏÿyYjRWKӵc tiӉQVDXNKLÿã hoàn thiӋn
nhӳQJÿLӅu cҫn bә sung. Hoһc tӯ viӋc thӱ nghiӋm thành công mӝt thӭ thuӕc QjRÿy trên chuӝt
ÿLÿӃn kӃt luұn có thӇ thӱWUrQQJѭӡi. Cách suy luұn này rҩt hay dùng trong nghiên cӭu khoa
hӑc vӅ lƭQKYӵc tӵ nhiên và kӻ thuұt công nghӋ. 80
53K˱˯QJSKiSWLp cn thông tin ÿ giLTX\WYQÿ
&iFSKѭѫQJSKiSWLӃp cұQWK{QJWLQÿӇ giҧi quyӃt vҩQÿӅ vӅ bҧn chҩt là cách thӭc xem xét, nhìn
nhұn mӝWFiFKNKiLTXiWWUѭӟc khi bҳt tay thӵc sӵ vào lҩy thông tin. Vì vұ\FiFSKѭѫQJSKiS
tiӃp cұn thông tin quyӃWÿӏnh ӣ cҩp vƭP{ÿӝ chính xác cӫa thông tin.
7URQJFiFSKѭѫQJSKiSWLӃp cұn thông tin, mӛLSKѭѫQJSKiSÿӅu có mӝt vai trò nhҩWÿӏnh. Có
SKѭѫQJSKiSWiFÿӝng rӝng lӟn tӟi mӑi hoҥWÿӝng thu thұSWK{QJWLQQKѭSKѭѫQJSKiSGX\Yұt -
biӋn chӭQJSKѭѫQJSKiSOӏch sӱ -O{JtFKD\SKѭѫQJSKiSKӋ thӕng - cҩXWU~F&ySKѭѫQJSKiS
mang tính chӍÿҥo hoҥWÿӝng theo mӝWKѭӟng nhҩWÿӏQKQKѭSKѭѫQJSKiSWLӃp cұn phân tích -
tәng hӧSSKѭѫQJSKiSWLӃp cұQÿӏnh tính -ÿӏQKOѭӧng hay tiӃp cұn cá biӋt - so sánh.
5.2.2.1. 3K˱˯QJSKiSWLp cn WK{QJWLQWKHRTXDQÿLm duy vt - bin chͱng
3KѭѫQJSKiSWLӃp cұn duy vұt - biӋn chӭng là cách nhìn nhұQ[HP[pWWK{QJWLQWKHRTXDQÿLӇm
duy vұt - biӋn chӭQJTXDQÿLӇP³ÿӝng”. Theo quan ÿLӇm này, thӃ giӟi vұt chҩt tӗn tҥi khách
quan vӟi ý thӭc cӫD FRQQJѭӡi và không ngӯng vұQÿӝng, chuyӇn hoá. Trong quá trình vұn
ÿӝQJÿyFiFPkXWKXүn nҧy sinh và viӋc giҧi quyӃt các mâu thuүn sӁ tҥo ra cái mӟi, làm cho sӵ
vұWWKD\ÿәi, phát triӇn không ngӯng. Mâu thuүn và giҧi quyӃt mâu thuүn trong thӃ giӟi tӵ nhiên
và xã hӝLOjÿӝng lӵc cӫa sӵ phát triӇn.
Trong hoҥWÿӝng thu thұp và xӱ lý thông tin phҧi luôn nhìn sӵ vұt, hiӋQWѭӧng vӟi con mҳWÿӝng,
phҧi thҩy rҵng sӵ vұt, hiӋQ Wѭӧng biӃQÿәi không ngӯng, hôm nay thӃ này, ngày mai có thӇ
khác. Mһt khác,ÿӇ sӱ dөng thông tin vào mӝt mөFÿtFKQKҩWÿӏnh, thông tin lҥi phҧi әQÿӏnh
trong mӝt phҥm vi cho phép và cҫn thiӃW1KѭYұy tính әQÿӏnh cӫa thông tin là tҥm thӡi, sӵ vұn
ÿӝQJYjWKD\ÿәi cӫa thông tin làFѫEҧn, là bҧn chҩt. Vì vұy, tùy theo tình hình thӵc tӃ mà lҩy
thông tin và sӱ dөQJWK{QJWLQFKRÿ~QJYjKӧp lý. Thông tin dӉ dàng bӏ lҥc hұu, lӛi thӡi. Theo
thӡi gian,FiFWK{QJWLQÿã có sӁ bӏ biӃQÿәi vӅ bҧn chҩWÿһc biӋWÿӕi vӟi các thông tin không
mang tính bҧn chҩt cӫa sӵ vұt, hiӋQWѭӧng. Nói mӝt cách khác, thông tin luôn phҧLÿѭӧc xem
xét, cұp nhұWÿӇ không bӏ lҥc hұu.
5.2.2.2. 3K˱˯QJSKiSWip cn WK{QJWLQWKHRTXDQÿLm h thng - cu trúc
HӋ thӕng là mӝt tұp hӧp các phҫn tӱ có tính ÿӝc lұp tѭѫQJÿӕLQKѭQJFyWiFÿӝng qua lҥi vӟi
nhauÿӇ thӵc hiӋn mӝt mөFWLrX[iFÿӏnh. Mӝt hӋ thӕng bao giӡ cNJQJFyPӝt giӟi hҥn nhҩWÿӏnh.
Bên ngoài giӟi hҥQOjP{LWUѭӡng cӫa hӋ thӕng. HӋ thӕng quan hӋ vӟLP{LWUѭӡng thông qua các
ÿҥLOѭӧQJÿҫXYjRYjÿҫu ra cӫa hӋ thӕng.
Cҩu trúc là kӃt cҩu, là sӵ sҳp xӃp bên trong cӫa hӋ thӕng vӟi các mӕi quan hӋWiFÿӝng qua lҥi
cө thӇ giӳa các thành phҫn cӫa hӋ thӕQJÿӇÿLÿӃn mӝt kӃt quҧ, mӝt mөFWLrX[iFÿӏnh cӫa hӋ thӕng.
HӋ thӕng - cҩu trúc là tұp hӧp các thành phҫQÿӝc lұSWѭѫQJÿӕi vӟi sӵ ràng buӝc lүn nhau và
các quy luұWWiFÿӝng qua lҥi giӳa các thành phҫn cӫa hӋ thӕng và mөc tiêu cӫa nó.
Mӝt hӋ thӕng - cҩXWU~FFyÿһFWUѭQJVDX:
- Mӝt hӋ thӕng luôn luôn có thӇ chia thành các hӋ thӕng con (các phân hӋ), các hӋ thӕng con có
tính ÿӝc lұSWѭѫQJÿӕi, nghƭDOà mӛi phân hӋÿѭӧFÿһFWUѭQJEӣi mӝt mөc tiêu bӝ phұnQKѭQJ
WѭѫQJWiFÿӇ thӵc hiӋn mөc tiêu tәng thӇ. 81
- Mӝt hӋ thӕng luôn phҧLOjÿLӅu khiӇQÿѭӧc, không chuyӇQÿӝng hӛn loҥn.
- HӋ thӕng luôn có tính trӗi. Tính trӗi là tính chҩt mà chӍ hӋ thӕng mӟi có, mӛi thành phҫn cӫa
hӋ thӕng, mӛi phân hӋNK{QJFyÿѭӧc tính chҩWÿy
- Hành vi cӫa hӋ thӕng mang bҧn chҩtÿDSKѭѫQJiQ&KtQKQKӡ khҧQăQJÿLӅu khiӇQÿѭӧc mà
hành vi cӫa mӝt hӋ thӕng có thӇ thӇ hiӋn theo nhiӅXSKѭѫQJ án khác nhau.
-Ĉӝng thái cӫa hӋ thӕQJOjÿDPөc tiêu. Tӯ nhiӅXSKѭѫQJiQFyWKӇ dүn tӟLÿDPөFWLrXĈӕi
vӟi mӝt hӋ thӕng, sӵ kӃt hӧp giӳDWtQKÿLӅu khiӇQÿѭӧc vӟLWtQKÿDSKѭѫQJiQYjÿDPөc tiêu
luôn có thӇ tìm ÿѭӧFSKѭѫQJiQWӕLѭXÿӇÿҥWÿѭӧc mөc tiêXÿӅ ra.
TiӃp cұn WK{QJWLQÿӇ giҧi quyӃt vҩQÿӅWKHRTXDQÿLӇm hӋ thӕng - cҩu trúc sӁJL~SFRQQJѭӡi
nhìn nhұn sӵ vұt, hiӋQWѭӧng Gѭӟi nhiӅXJyFÿӝ, khía cҥnh, mӝt cách toàn diӋn, mӑi mһt trong
mӛLWiFÿӝng qua lҥi giӳa các mһWÿy, WUiQKÿѭӧc cách nhìn phiӃn diӋn, mӝt chiӅu, tìm ra tính
trӗi cӫa hӋ thӕng,Oѭӡng hӃt nhӳng ҧQKKѭӣng lүn nhau giӳa các thành phҫn cӫa hӋ thӕng và
nhӳng ҧQKKѭӣng tӟi hoҥWÿӝng cӫa cҧ hӋ thӕQJQyLFKXQJNKLWiFÿӝng vào mӝt phân hӋ hay
mӝt khía cҥQKQjRÿyFӫa hӋ thӕng.
VӅ mһt cҩu trúc, hӋ thӕng có nhiӅu dҥng. Mӛi dҥQJFyÿһc thù riêng thӇ hiӋn các quy luұWÿLӅu
khiӇQYjWiFÿӝQJWѭѫQJKӛULrQJ'RÿyNKLVӱ dөng các hӋ thӕng - cҩu trúc khác nhau cNJQJ
cҫn hiӇu và tuân thӫ các tính chҩt khách quan cӫa chúng.
Các dҥng hӋ thӕng - cҩu trúc thông dөng là hӋ thӕng phân cҩp hình cây, hӋ thӕng hình sao, hӋ thӕng dҥng xa lӝ.
H thng phân cp hình cây (hình 5.1a):
HӋ thӕng phân cҩp hình cây là dҥng hӋ thӕQJÿLӇn hình trong hӋ thӕng quҧn lý hành chính.
Trong hӋ thӕng này các thành phҫn cҩu trúc cӫa hӋ thӕQJÿѭӧc phân chia thành các cҩp có thӭ
bұc. Bұc trên là bұc chӍ KX\ ÿLӅu khiӇn bұF Gѭӟi, nKѭQJ Pӛi bұc có nhiӋm vө, chӭc trách,
quyӅn hҥn rõ rӋt và riêng biӋWĈyOjKӋ thӕng tұp trung phân quyӅn.
Nguyên tҳFÿLӅu khiӇn cӫa hӋ thӕng này là cҩp trên chӍÿLӅu khiӇn cҩSGѭӟi trӵc tiӃp, cҩSGѭӟi
chӍ chӏu sӵÿLӅu khiӇn cӫa cҩp trên trӵc tiӃp. HiӋQWѭӧQJYѭӧt cҩp trong hӋ thӕng này là thӇ hiӋn
sӵ rӕi loҥQWURQJÿLӅu khiӇn.
ѬXÿLӇm lӟn nhҩt cӫa hӋ thӕng này là phân quyӅQGRÿyNK{QJKRҥWÿӝng quá nhiӅu trong mӛi cҩp.
1KѭӧFÿLӇm cӫa loҥi hӋ thӕng này là thiӃu bình ÿҷng do phân cҩp và phҧn ӭng chұm, mӑLÿLӅu
khiӇn tӯ cҩp cao nhҩWÿӃn cҩp thҩp nhҩWÿӅu phҧi qua các cҩp trung gian, vì vұy chұm và rҩt có thӇ bӏ méo mó, sai lҥc.
H thng hình sao (hình 5.l b):
HӋ thӕng hình sao là dҥng hӋ thӕng hai cҩp gӗm mӝt trung tâm và các thành phҫn là các vӋ tinh
[XQJTXDQKGR WUXQJWkPÿLӅu khiӇn. Mӑi quan hӋ qua lҥi giӳa các thành phҫQ ÿӅu phҧi qua
WUXQJWkP'RÿyWUXQJWkPOjQѫLEұn rӝn nhҩt.
ѬXÿLӇm cӫa hӋ thӕng này là hӋ thӕng phҧn ӭQJWѭѫQJÿӕi nhanh vì chӍ có hai cҩp. Vӟi trình ÿӝ
phát triӇn cӫa khoa hӑc và công nghӋ ngày nay, sӵ bұn rӝn cӫa trung tâm có thӇ tӯQJEѭӟc khҳc
phөc nhӡ áp dөng công nghӋ thông tin trong khâu thu thұp, xӱ lý và lѭXJLӳ tin.
H thng dng xa l (Bus) (hình 5.1c):
HӋ thӕng dҥng xa lӝ là dҥng hӋ thӕQJWURQJÿyPӑi thành phҫn cӫa hӋ thӕQJÿѭӧc dӵa vào nhұt
xa lӝ thông tin gӑi là Bus. Mӑi thành phҫn quan hӋ vӟi nhau cNJQJQKѭVӱ dөng Bus mӝt cách
hoàn toàn bình ÿҷng. Trong hӋ thӕng không có thành phҫQÿLӅu khiӇn và thành phҫn bӏ ÿLӅu 82
khiӇQĈyOjPӝWѭXÿLӇm lӟn cӫa hӋ thӕng dҥng Bus. Tuy vұ\ÿӇÿҧm bҧRÿѭӧc quyӅn bình
ÿҷng này, mӛi thành phҫQÿӅu phҧi tuân thӫ mӝt thӫ tөFÿLӅu khiӇn Bus chung. Thӫ tөc này vӯa
ÿҧm bҧo quyӅn bình ÿҷQJÿӕi vӟi mӝt thành phҫn, vӯa chӕQJÿѭӧc các va chҥm có thӇ có khi
các cһp thành phҫQWѭѫQJWiFWUDRÿәi vӟi nhau.
HӋ thӕng dҥng hình sao và hӋ thӕng dҥQJ%XVWKѭӡng dùng trong các hӋ thӕng thông tin liên lҥc. a) HӋWKӕQJKình cây b) HӋ thӕng hình sao A B C ĈҫXYào ĈҫXUD Bus ĈLӅXNKLӇQ D F ChӫWKӇ c) HӋWKӕQJKình Bus ÿLӅX khiӇQ PhҧQKӗL
d)6ѫÿӗÿLӅXNKLӇQKӑFFӫDKӋWKӕQJ
Hình 5.1: Các dҥQJKӋWKӕQJTXDQWUӑQg
5.2.2.3.3K˱˯QJSKiSWLp cn phân tích - tng hp
Khi tiӃp cұn sӵ vұt, hiӋQ Wѭӧng nhҵm thu thұp thông tin, có thӇ tiӃp cұn theo cách phân tích
hoһc theo cách tәng hӧp, tùy theo tӯng vҩQÿӅ và nӝi dung thông tin muӕn thu thұp.
Phân tích là quá trình phân giL WURQJ W˱ GX\ KRF WUên thF W PW WRàn th WKành
nhͷQJESKQKSWKjQKÿWͳÿyWKXQKQQKͷQJWULWKͱFPL
Thao tác phân tích là thao tác tách mӝWFKӍQKWKӇWKành các yӃXWӕFiFWKành phҫQÿӇ[iFÿӏQK
vӏWUtvà vai trò cӫDWӯQJ\ӃXWӕWURQJFKӍQKWKӇÿy Hay nói cách khác, phân tích là phân chia sӵ
vұWWKành nhӳQJEӝSKұQFyEҧQFKҩWNKiFELӋWQKDXMөFÿtFKFӫDSKkQWtFKOà nhұQWKӭFFiF
bӝSKұQYӟLWtQKFiFKOà nhӳQJ\ӃXWӕFӫDWRàn thӇSKӭFWҥS1ӃXNK{QJSKkQWtFKQJѭӡLQJKLên
cӭXNK{QJWKӇELӃWVӵYұWFөWKӇYà các yӃXWӕFӫDQy
Tùy theo tính chҩWFӫDÿӕLWѭӧQJÿѭӧFQJKLên cӭXSKkQWtFKPDQJQKӳQJKình thӭFNKiFQKDX
Phân tích mang tính nhiӅX PһW7tQKQKLӅXPһWFӫD SKkQWtFKOjÿLӅXNLӋQÿӇQKұQWKӭFtoàn
diӋQÿӕLWѭӧQJÿѭӧFQJKLên cӭX%LӇXKLӋQFөWKӇFӫDWtQKQKLӅXPһWOà:
- Khi tách cái toàn thӇWKành nhӳQJEӝSKұQKӧSWKành cho phép làm rõ cҩXWҥRNӃWFҩXFӫDÿӕL
WѭӧQJÿѭӧFQJKLên cӭX 83
- Khi bóc tách mӝWKLӋQWѭӧQJSKӭFWҥSWKành nhӳQJ\ӃXWӕÿѫQ giҧQKѫQFKRSKpSSKkQELӋW
FiLFѫEҧQYӟLFiLNK{QJFѫEҧQTXLFiLSKӭFWҥSYjRFiLÿѫQJLҧQ
- Phân tích mӝW TXi WUình ÿDQJ SKiW WULӇQ FKR SKpS Qêu bұW OrQ FiF JLDL ÿRҥQ NKiF QKDX Yà
nhӳQJNKX\QKKѭӟQJPkXWKXүQFӫDQy
Vì sӵSKkQWtFKÿLWӯSKӭFWҥSÿӃQÿѫQJLҧQWӯFKӍQKWKӇÿӃQFiF\ӃXWӕQên nó có công dөQJ
giҧLWKtFKViӋFSKkQORҥLFiFVӵYұWYà hiӋQWѭӧQJOà mӝWWURQJQKӳQJKình thӭFFӫDSKkQWtFK
Trong quá trình phân tích, tѭGX\YұQÿӝQJWӯFiLSKӭFWҥSÿӃQFiLÿѫQJLҧQWӯFiLQJүXQKLên
sang cái tҩW\ӃXWӯWtQKÿDGҥQJVDQJWtQKÿӗQJQKҩWYà tính thӕQJQKҩW.
TiӃp cұn phân tích JL~S[iFÿӏQKÿ~QJ vӏWUtYDLWUò, ÿLӇPPҥQKÿLӇP\ӃX«FӫDWӯQJ\ӃXWӕ
trong chӍQK WKӇ 7ӯ ÿy PXӕQ SKiW WULӇQ PӝW ÿӕL WѭӧQJ FKӍ FҫQ WiF ÿӝQJ Yào nhӳQJ \ӃX Wӕ
nhӳQJNKkXTX\ӃWÿӏQKQKҩWÿӗQJWKӡLPXӕQQJăQFKһQVӵEjQKWUѭӟQJODQUӝQJPӝWÿӕLWѭӧQJ
chӍFҫQWiFÿӝQJNìm hãm yӃXWӕQJX\ên nhân quyӃWÿӏQKQKҩWFӫDÿӕLWѭӧQJÿy
1KѭYұ\, tiӃSFұQSKkQWtFKJL~SQJѭӡLQJKLên cӭXFyFiLQKìn rõ ràng, thҩXÿiRKѫQvӅWRàn thӇ
nhӡ[HP[pWFiFPһWKRҥWÿӝQJFiFNKtDFҥQKNKiFQKDXFiFJyFÿӝNKiFQKDXFӫDÿӕLWѭӧQJ nghiên cӭX.
TiӃp cұn phân tích thӵFFKҩWlà bài toán mә xҿ vҩQÿӅ, ÿi tӯ cái chung, cái tәQJTXiWÿӃn cái chi
tiӃt. TiӃp cұn SKkQWtFKWKѭӡQJNӃWKӧSYӟi tiӃSFұQKӋWKӕQJ1JKƭDOà xuҩt phát tӯWtQKQăQJ
cҩu trúc hay nhiӋm vө, chӭFQăQJFKXQJFӫa cҧ hӋ thӕng rӗi phân tích làm rõ vai trò, vӏ trí tӯng
thành phҫn cӫa hӋ thӕng, làm rõ tính chҩt cӫa tӯng thành phҫn hay yêu cҫXÿӕi vӟi chúng; làm
rõ kӃt cҩu, tính chҩt cӫa hӋ thӕng hay các quy luұWWiFÿӝQJWѭѫQJKӛ giӳa các thành phҫn trong
hӋ thӕng. 1KѭYұy, tiӃp cұQWKHRKѭӟQJSKkQWtFKGQJWURQJWUѭӡng hӧp muӕn tìm hiӇu sâu vӅ
các chi tiӃt, các thành phҫn và các tính chҩt cӫa các thành phҫn cNJQJQKѭWӯng tính chҩt riêng lҿ cӫa hӋ thӕng.
TQJKSOà quá trình hSQKWWURQJWRàn thWKQJQKWFiFESKQFiFÿFWtQKFiF
quan hPà sSKkQWtFKÿã tách ra.
Nói mӝWFiFKNKiF, tәQJKӧSOà tӯQKӳQJEӝSKұQKӧSQKҩWOҥLWKành cái toàn thӇ
Thao tác tәQJKӧSFyÿһFÿLӇP
-ĈLWӯWtQKÿӗQJQKҩWFѫEҧQÿӃQWtQKNKiFELӋWVӵÿDGҥQJ
- KӃWKӧSFiLFKXQJYà cái riêng, tính thӕQJQKҩWYjWtQKÿDGҥQJYào mӝWWRàn thӇFөWKӇVLQK ÿӝQJ
- TәQJKӧSSKҧLGӵDWUên kӃWTXҧFӫDSKkQWtFKÿӇWӯÿyFyWKӇQKìn bao quáWÿѭӧFVӵYұWYà
hiӋQWѭӧQJWURQJFKӍQKWKӇFӫDQy
TәQJKӧSOjPQJѭӡLQJKLên cӭXKLӇXELӃWKRàn toàn vӅVӵYұWÿiQKJLiFKtQK[iFYӏWUt, vai trò
cӫDWӯQJEӝSKұQWURQJWәQJWKӇ7әQJKӧSWKӇKLӋQWѭGX\ViQJWҥRFӫDQJѭӡLQJKLên cӭX
TiӃp cұn tәng hӧp OjSKѭѫQJSKiSOLrQNӃWFiF\ӃXWӕFiFWKành phҫQWKành mӝWFKӍQKWKӇFy
tính chҩWOӟQKѫQWәQJFiFWtQKFKҩWFӫDFiF\ӃXWӕEDQÿҫX
TiӃp cұn tәQJKӧS NKL NӃWKӧS YӟL WLӃS FұQ KӋWKӕQJOj SKѭѫQJ SKiS ÿL Wӯ nhӳng cái riêng,
nhӳQJÿһc tính riêng cӫa các thành phҫn cҩu thành hӋ thӕQJÿӇ tҥo dӵng nên hӋ thӕng vӟi các
quy luұWWѭѫQJWiFQjRÿyQKҵPÿҥWÿѭӧc mӝt hӋ thӕng vӟi nhӳng tính chҩt mong muӕn. KӃt
quҧ cӫa tiӃp cұn tәng hӧp là tìm ra mӕi liên hӋ tҩt yӃu giӳa các bӝ phұQÿã ÿѭӧc phân tích, tӯ
ÿy[iFOұp cái nhìn khái quát ÿӕi vӟi sӵ vұt, hiӋQWѭӧng nghiên cӭu.
TiӃp cұn theo kiӇu tәng hӧSWKѭӡQJGQJWURQJWUѭӡng hӧp không thӇFyÿѭӧc thông tin mong
muӕn ngay mà phҧLTXDFiFWK{QJWLQNKiFÿӇ rӗi tәng hӧp lҥi cho ta thông tin mӟi. 84
1Jѭӡi nghiên cӭu có thӇ thu thұp thông tin tӯ cách tiӃp cұQSKkQWtFKWUѭӟc hoһFQJѭӧc lҥi, tiӃp
cұn theo cách tәng hӧSWUѭӟFQKѭQJFXӕi cùng vүn phҧi xác lұp mӝWÿiQKJLiWәng hӧSÿӕi vӟi
sӵ vұt, hiӋQWѭӧng nghiên cӭu.
5.2.2.4. 3K˱˯QJSKiStip cQÿQKWtQKYjÿQKO˱ng
Thông tin thu thұp luôn phҧi tӗn tҥL Gѭӟi dҥQJÿӏnh tính hoһFÿӏQK Oѭӧng ĈӕLWѭӧng nghiên
cӭXÿӕLWѭӧng khҧo sát phҧLÿѭӧc xem xét cҧ hai khía cҥQKÿӏQKWtQKYjÿӏQKOѭӧng.
TiӃp cұQWK{QJWLQÿӏnh tính là cách tiӃp cұQÿLYjREҧn chҩt cӫa sӵ vұt, hiӋn tѭӧng. Cách tiӃp
cұn này chú trӑQJÿӃn các thông tin phҧn ánh bҧn chҩWÿӏnh tính cӫa sӵ vұt, hiӋQWѭӧng, FKѭD
chú ý tӟi các thông tin phҧn ánh ÿӝ lӟn, mӭFÿӝWiFÿӝng ҧQKKѭӣng cӫa các sӵ vұt hay hiӋn
WѭӧQJÿy7LӃp cұQÿӏnh tính cҫn thiӃt cho nhӳng viӋFWѭѫQJWӵQKѭKRҥFKÿӏnh chiӃQOѭӧc, vҥch
SKѭѫQJKѭӟQJKjQKÿӝQJ7K{QJWLQÿӏnh tính mang tính chӍÿҥRKѭӟng dүn, rҩt quan trӑng vì
SKѭѫQJKѭӟng sai, chӍ dүn sai thì kéo theo mӑi thӭÿӅu sai.
TiӃp cұQÿӏQKOѭӧng là cách tiӃp cұn làm rõ ÿӝ lӟn, mӭFÿӝ ҧnh hѭӣQJWiFÿӝng cӫDFiFÿҥi
OѭӧQJ'RÿyÿӏQKOѭӧng bә sung và làm rõ thêm vai trò cӫa tӯng thông tin.
Khi tiӃp cұn thông tin có thӇ bҳW ÿҫX WUѭӟc bҵQJ ÿӏnh tính hoһc bҵQJ ÿӏQK OѭӧQJ ÿӅX ÿѭӧc
QKѭQJFXӕL FQJÿӅu phҧL ÿLÿӃn nhұn thӭF ÿѭӧc bҧn chҩW ÿӏnh tính cӫa sӵ vұt, hiӋQ Wѭӧng.
7URQJWUѭӡng hӧp không thӇ tìm ÿѭӧFFiFWK{QJWLQÿӏQKOѭӧng vì mӝt lý do nào ÿyWKì phҧi
chҩp nhұQWK{QJWLQÿӏnh tính là duy nhҩt.
5.2.2.5. 3K˱˯QJSKiSWLp cn lch s͵ và logic
3KѭѫQJSKiSWLӃp cұn lӏch sӱ - logic là cách nhìn nhұQWK{QJWLQWKHRTXDQÿLӇm lӏch sӱ. Mӛi
mӝt sӵ vұt, hiӋQWѭӧQJÿӅu có quá trình phát sinh, phát triӇn và vұQÿӝng cӫDQy1Jѭӡi thu
thұp thông tin cҫn tìm hiӇu, tham chiӃu quá trình lӏch sӱ cӫa nguӗn tin.7UrQFѫVӣ này có thӇ
U~WUDÿѭӧc quy luұt mang tính lôgíc tҩt yӃu cӫa sӵ phát triӇn và vұQÿӝng nói chung cӫa sӵ vұt, hiӋQWѭӧng.
Mӛi sӵ kiӋn riêng biӋt trong quá khӭ là ngүXQKLrQQKѭQJFKXӛi sӵ kiӋn trong quá khӭ thì luôn
bӏÿLӅu khiӇn bӣi mӝt quy luұt tҩt yӃu. Vì vұy, tiӃp cұn lӏch sӱ là xem xét sӵ vұt qua nhӳng sӵ
kiӋn xuҩt hiӋn trong quá khӭ, thu thұp thông tin vӅ các chuӛi sӵ kiӋn ÿӏQKWtQKYjÿӏQKOѭӧng
trong quá khӭ, sҳp xӃp các sӵ kiӋn theo mӝt trұt tӵ nhҩWÿӏnhÿӇ nhұn biӃt logic tҩt yӃu cӫa quá trình phát triӇn.
TiӃp cұn lӏch sӱ - lôgíc ÿòi hӓi khi nhìn nhұn, xem xét bҩt kǤ sӵ vұt, hiӋQWѭӧng nào cNJQJSKҧi
gҳn vӟLÿLӅu kiӋn và hoàn cҧnh cө thӇ cӫDQyĈLӅu kiӋn và hoàn cҧnh cө thӇ là cái nӅQÿӇ xem
[pWÿiQKJLiWK{QJWLQÿiQKJLiVӵ vұt, hiӋQWѭӧng.
5.2.2.6. 3K˱˯QJSKiSWLp cn cá bit và so sánh
TiӃp cұn cá biӋt là xem xét sӵ vұt, hiӋQWѭӧng trong tình trҥng cô lұp, không liên quan tӟi các sӵ
vұt, hiӋQWѭӧng khác. Cách tiӃp cұQÿһc biӋt này trái vӟLTXDQÿLӇm hӋ thӕng nên luôn phҧLÿL
ÿ{LYӟi tiӃp cұn so sánh do tiӃp cұn so sánh cho phép quan sát sӵ vұt, hiӋQ Wѭӧng trong mӕi WѭѫQJTXDQ 85
So sánh là so vӟi mӝt sӵ vұt hay hiӋQWѭӧQJÿѭӧc coi là chuҭn mӵFÿӇ[iFÿӏnh các thông tin
mà sӵ vұt, hiӋQWѭӧng mang lҥi. Áp dөQJSKѭѫQJSKiSQj\SKҧi chӑn các sӵ vұWÿӕi chӭng, sӵ
vұWÿѭӧc chӑn ÿѭӧc coi là chuҭQÿӇ so sánh, tӯÿyQKұn thӭc cái cá biӋt.
Ví dө: nӃu muӕn nghiên cӭu vӅ chҩWOѭӧQJÿjRWҥo chuyên ngành kӃ toán bұFÿҥi hӑc ӣ ViӋt
Nam, viӋc tiӃp cұQWK{QJWLQWKHRTXDQÿLӇm hӋ thӕng nghƭDOà phҧi nghiên cӭu lý luұn và thӵc
trҥng ÿjRWҥo chuyên ngành kӃ toán bұFÿҥi hӑcÿһt trong bӕi cҧnh không thӇ tách rӡi hӋ thӕng
ÿҥi hӑc ViӋW1DPYjP{LWUѭӡng kinh tӃ - xã hӝi cӫa ViӋW1DPYjP{LWUѭӡng quӕc tӃ.
TiӃp cұn phân tích và tәng hӧp sӁ ÿѭӧc sӱ dөQJÿӇ lӵa chӑn nӝi dung lý luұQÿiQKJLiWKӵc
trҥQJYjÿӅ ra giҧi pháp; TiӃp cұQÿӏQKWtQKYjÿӏQKOѭӧng sӁÿѭӧc thӵc hiӋn khi thu thұp thông
tin vӅ ÿiQKJLiWKӵc trҥng giҧng dҥy và hӑc tұp chuyên ngành kӃ toán bұFÿҥi hӑc; TiӃp cұn lӏch
sӱYjORJLFÿѭӧc sӱ dөQJÿӇÿiQKJLiJLҧng viên và giáo trình; TiӃp cұn cá biӋWYjVRViQKÿѭӧc
sӱ dөQJÿӇ nhұn diӋQFKѭѫQJWUình ÿjRWҥo kӃ toán cӫa tӯQJWUѭӡQJÿҥi hӑc trong khu vӵc và
quӕc tӃ, so sánh vӟLFKѭѫQJWUình các trѭӡQJÿҥi hӑc cӫa ViӋt Nam, tӯÿyU~WUDFiFQKұn xét, ÿiQKJLi.
5.3. Cách thӭc chӭng minh giҧ thuyӃt (KiӇm chӭng giҧ thuyӃt)
Giҧ thuyӃt mӟi chӍ là mӝt giҧÿӏnh, mӝWSKiQÿRiQ, mһFGÿyOjPӝWSKiQÿRiQÿѭӧc sinh ra tӯ
nhiӅu suy luұn có tính lôgíc dӵDWUrQFiFFăQFӭOjFiFWK{QJWLQFyÿѭӧc. Muӕn khҷQJÿӏnh giҧ
thuyӃWÿѭDUDÿã là chính xác ha\FKѭDÿ~QJ, cҫn phҧi tiӃn hành kiӇm chӭng. KiӇm chӭng là
xem xét mӝt cách khoa hӑc, toàn diӋn tӯ nӝi dung giҧ thuyӃWÿӃQFiFFăQFӭ và cách thӭc chӭng
minh giҧ thuyӃWÿyÿӇ khҷQJÿӏnh giҧ thuyӃWOjÿ~QJKD\VDLÿӇ rӗi quyӃWÿӏnh không bác bӓ hay bác bӓ giҧ thuyӃt.
1KѭYұy, nӝi dung cӫa kiӇm chӭng giҧ thuyӃt là chӭng minh hoһc bác bӓ giҧ thuyӃt. Chӭng
minh thӵc chҩt là mӝt hình thӭc suy luұn dӵa vào nhӳQJSKiQÿRiQPjWtQKFKkQ[iFÿã ÿѭӧc
công nhұn (luұn cӭÿӇ khҷQJÿӏnh tính chân xác cӫa mӝWSKiQÿRiQÿDQJFҫn phҧi chӭng minh.
Bác bӓ là mӝt hình thӭc chӭng minh nhҵm khҷQJÿӏnh tính phi chân xác cӫa mӝWSKiQÿRiQ
ĈӇ chӭng minh mӝt giҧ thuyӃWOjÿ~QJKD\VDLFyWKӇ có nhӳng cách chӭng minh khác nhau:
Chӭng minh trӵc tiӃp hay chӭng minh gián tiӃp.
a. Chͱng minh trc tip
Chӭng minh trӵc tiӃp là chӭQJPLQKWtQKÿ~QJÿҳn cӫa giҧ thuyӃt bҵng cách sӱ dөng các luұn
cӭÿ~QJÿҳn, chính xác và sӱ dөQJÿ~QJFiFSKpSFKӭng minh. 1KѭYұy tính chân xác cӫa giҧ
thuyӃWÿѭӧc rút ra tӯ tính chân thӵc, chính xác cӫa các luұQÿӅ, luұn cӭ và các luұn chӭng dùng
chӭng minh giҧ thuyӃWÿy:
Giҧ thuyӃWÿ~QJ- VҩQÿӅ khoa hӑFÿ~QJ -&iFFăQFӭÿ~QJ- Cách chӭQJPLQKÿ~QJ.
Mӝt giҧ thuyӃWÿ~QJVӁ ÿѭӧc chҩp nhұn.
CNJQJWӯ ÿy, có thӇ thҩy ngay rҵng, mӝt giҧ thuyӃt sӁ là sai nӃu ít nhҩt mӝt trong ba yӃu tӕ: vҩn
ÿӅ khoa hӑFÿһt ra, các luұn cӭGQJÿӇ chӭng minh vҩQÿӅ khoa hӑFÿyhoһc cách chӭng minh là sai.
Giҧ thuyӃt sai - VҩQÿӅ khoa hӑc sai -&iFFăQFӭ chӭng minh sai - Cách chӭng minh sai.
Mӝt giҧ thuyӃt sai sӁ bӏ bác bӓ.
VҩQÿӅ khoa hӑFOjÿ~QJnӃu vҩQÿӅÿyOjUõ ràng và phҧi nhҩt quán. Tính rõ ràng cӫa vҩn
ÿӅ thӇ hiӋn ӣ chӛ ai cNJQJFyWKӇ hiӇu vҩQÿӅÿytheo cùng mӝt nghƭDTính nhҩt quán cӫa vҩQÿӅ
thӇ hiӋn trong suӕt quá trình chӭng minh, vҩQÿӅ khoa hӑc này luôn phҧi ÿѭӧc giӳ vӳng, không ÿѭӧFWKD\ÿәi. 86
&iFFăQFӭ dùng chӭng minh mӝt luұQÿӅOjÿ~QJQӃXÿyOjFiFFăQFӭ chân thӵc và chính
xác, có liên quan trӵc tiӃSÿӃn vҩQÿӅ khoa hӑc cҫn chӭng minh. Tính chân thӵc, tính chính xác
cӫa luұn cӭ nghƭDlà phҧi bҧRÿҧPÿӝ tin cұy caoYjÿѭӧc công nhұn. Sӵ công nhұn có thӇ thӵc
hiӋn thông qua chӭng minh bҵng lý thuyӃt hay chӭng minh bҵng thӵc nghiӋm và có liên hӋ trӵc
tiӃSÿӃn vҩQÿӅ khoa hӑFÿһt ra, nӝi dung cӫDFiFFăQFӭ này phҧi gҳn vӟi vҩQÿӅ cҫn chӭng minh.
Cách chӭng minh là ÿ~QJnӃuSKѭѫQJSKiSGQJÿӇ chӭng minh vҩQÿӅ khoa hӑFÿһt ra:
+ Không vi phҥm quy tҳc vӅ suy luұn và phҧLÿѫQWUӏ, duy nhҩt.
ĈѫQWUӏ và duy nhҩt nghƭDOà không thӇ mӝt phép chӭng minh vӟLFiFÿLӅu kiӋQQKѭQKDXOҥi
cho nhiӅu kӃt quҧNKiFQKDXĈѫQWUӏWUѭӟc hӃWOjÿѫQWUӏ vӅ nӝi dung và mөc tiêu.
Ví dөWURQJÿѫQJLҧn mӝWKjPO{JtFWtQKÿѫQWUӏ và duy nhҩWÿѭӧc thӇ hiӋQWUѭӟc hӃt vӅ nӝi
dung và mөc tiêu là mҥFKÿѫQJLҧn nhҩW1KѭQJWӯ mөFWLrXÿyYүn có thӇ có nhiӅu dҥng tӕi
thiӇu cӫDKjPÿҧm bҧo mҥch thӵc hiӋn hàm là tӕi thiӇu nhҩWQKѭQKDX. TӯÿyEҩt kǤSKѭѫQJ
SKiSÿѫQJLҧQKjPQjRÿӅu phҧLÿҧm bҧRWtQKÿѫQWUӏ, duy nhҩWÿyFӫa nӝi dung và mөc tiêu ÿѫQJLҧn.
+ Không vi phҥm quy tҳc vӅ lұp luұn: không dùng lұp luұn luҭn quҭn hay dùng nhӳng khái
niӋPÿDQJFҫQÿӏnh nghƭDÿӇÿӏnh nghƭDFKRFKtQKNKiLQLӋPÿy
Lұp luұn phҧLFyFăQFӭ, chính xác, khách quan, cө thӇ; có tính thuyӃt phөc.
b. Chͱng minh gián tip
Chӭng minh gián tiӃp là phép chӭQJPLQKWURQJÿytính chân thӵc và chính xác cӫa giҧ thuyӃt
ÿѭӧc khҷQJÿӏnh bҵng tính phi chân thӵc và chính xác cӫa phҧn giҧ thuyӃt.
Chӭng minh gián tiӃp có hai loҥi: chӭng minh phҧn chӭng và chӭng minh phân liӋt.
Chӭng minh phҧn chӭng là chӭQJPLQKWURQJÿyWtQKFKkQWKӵc và chính xác (tính chân xác
cӫa giҧ thuyӃt)ÿѭӧc chӭng minh bҵng tính phi chân thӵc và chính xác cӫa phҧn giҧ thuyӃt.
Ví dө,NKLFKѭDFKӭQJPLQKÿѭӧc có sӵ sӕQJQJRjLWUiLÿҩt thì lҥi chӭng minh rҵng thұt vô lý
khi nói chӍ duy nhҩt ӣ WUiLÿҩt là có sӵ sӕng, hoһc khi muӕn chӭng minh rҵQJÿҥLOѭӧng A bҵng
ÿҥLOѭӧng B (tӭc A = B) thì lҥi chӭng minh rҵng nӃu A khác B sӁ dүQÿӃn mӝWÿLӅu phi lý mà ai cNJQJSKҧi công nhұn.
Chӭng minh phân liӋt là cách chӭng minh bҵng cách loҥi bӓ mӝt sӕFăQFӭQj\ÿӇ khҷng
ÿӏQKFiFFăQFӭ khác.
Ví dө,ÿӇ chӭng minh vai trò cӫa khoa hӑc & công nghӋÿӕi vӟi sӵ phát triӇn cӫa nӅn kinh tӃ
quӕFGkQQJѭӡi ta chӭng minh rҵng ӣ mӝt sӕQѭӟc không có nhiӅu tài nguyên mà vүn phát triӇn
ÿӇ khҷng ÿӏnh không phҧi cӭ có tài nguyên mӟi phát triӇn kinh tӃÿѭӧc và dүn chӭng cө thӇ
bҵng mӝt sӕQѭӟc phát triӇn mà GDP cӫa hӑ phө thuӝc tӟi 60 - 70% vào yӃu tӕ khoa hӑc &
công nghӋ. TӯÿyNKҷQJÿӏnh vai trò cӫa khoa hӑc & công nghӋ ÿӕi vӟi nӅn kinh tӃ quӕc dân.
5.4. KӻQăQJlӑFthông tin cӕWOõi NKLÿӑF các tài liӋXWKDPNKҧR
HҫXKӃWWri thӭFFӫDQKkQORҥLÿӅXÿѭӧFJKLOҥLYjOѭXJLӳGѭӟLGҥQJYăQEҧQWài liӋXEҵQJFiF
ngôn ngӳNKiFQKDXFӫDFiFGkQWӝFWUên thӃJLӟL1JѭӡLQJKLên cӭXSKҧLÿӑFWKDPNKҧRFiFWài
liӋXÿӇELӃWFiLJì nhân loҥLÿã làm và cái gì còn cҫQNKiPSKi
MuӕQWìm ra thông tin mình cҫQWURQJPӝWÿҥLGѭѫQJWULWKӭFYà thông tin, muӕQOҩ\UDWK{QJ
tin cҫQWKLӃWWURQJUӯQJ tài liӋXWKDPNKҧR cҫQ SKҧLELӃW chӑQWài liӋXFҫQÿӑFELӃWFiFKÿӑF
cách lӑF WLQ0XӕQOӑFÿѭӧFFiFWK{QJWLQFҫQWKLӃWSKҧLKLӇXELӃWWKҩXÿiRYӅ vҩQÿӅQJKLên
cӭXSӵKLӇXELӃWWKҩXÿiRPӝWYҩQÿӅÿѭӧFFKLDWKành 3JLDLÿRҥQ 87
NhQEiWYQÿ:
Ĉk\OjJLDLÿRҥQthu nhұQthông tin, có thӇQKҳFOҥLthông WLQÿyEҵQJFiFKJKLQKӟPӝWFiFKFѫ
hӑFVí dө nhӟQăPWKiQJQKӟVӵNLӋQQKӟWên…. KӃWTXҧcӫDJLDLÿRҥQQày là “bӅQәL´FӫD
kiӃQWKӭFWDÿã thu thұSÿѭӧFhàng loҥWFiFGӳOLӋXliên TXDQÿӃQYҩQÿӅ
HiXUõ vQÿ:
HiӇXUõ vҩQÿӅWKӇKLӋQTXDYLӋF ÿã chuyӇQQKӳQJWK{QJWLQWKXQKұQÿѭӧFWKành thông tin có ý
nghƭDFӫDULêng mình. MuӕQKLӇXUõ vҩQÿӅEҳWEXӝFSKҧL[ӱOê thông tin, hiӇXUõ ý nghƭD, thӵF
chҩW cӫDQychӑQOӑFÿѭӧFQKӳQJGӳOLӋXWKtFKKӧSWӯFiFGӳOLӋXliênTXDQÿӃQYҩQÿӅOҩ\UD
ÿѭӧFQKӳQJ thông tin quan trӑQJQKҩWWәQJKӧSQKӳQJ thông WLQÿytҥRUDêQJKƭDthông tin
cӫDULêng mình. KӃWTXҧFӫDJLDLÿRҥQQày là “bӅVkX´FӫDNLӃQWKӭF
TruyQÿWOL thông tin:
TruyӅQÿҥWOҥLWK{QJWLQQJKƭDOà phҧL viӃWUDÿӇJLҧLWKtFKFKRQJѭӡLNKiFKLӇXYӅYҩQÿӅYӟL
ngôn ngӳFӫDPình. NӃXWKjQKF{QJWURQJJLDLÿRҥQQày tӭFOjÿã “sӣKӳX´ÿѭӧF thôngWLQÿy.
TӭFOjQJѭӡLYLӃWÿã thӵFVӵKLӇXUõ vӅYҩQÿӅÿy7URQJyFFӫDQJѭӡLYLӃW thôngWLQQj\ÿã
ÿѭӧFFKX\ӇQYào bӝQKӟQJӳQJKƭDKӑF6HPDQWLFOà bӝQKӟFyNKҧQăQJWӗQWҥLOkXGài, không thӇTXrQÿѭӧF
NhӳQJQJѭӡLYLӃWQKLӅXVӁWăQJFѭӡng khҧQăQJWtFKONJ\OѭӧQJNLӃQWKӭFVkXGRFiF thông tin
sau khi lӑF ÿӅXÿѭӧFFKX\ӇQKyDWKành kiӃQWKӭFcӫDULêng hӑYà truyӅQ ÿҥWOҥL mӝWFiFKdӉ
hiӇX FKRQJѭӡLNKiFÿӑFYà hiӇXYӅYҩQÿӅKӑQJKLên cӭX
* Cách lF thông tin cWOõi trong tài liX tham khR:
MuӕQOӑF thông tin cӕWOõi trong mӝWtài liӋXphҧLqua nhiӅXJLDLÿRҥQ:
*LDLÿRҥQ1: ;iFÿQKO˱QJ thông tin
;iFÿӏQKOѭӧQJ thôngWLQOjJLDLÿRҥQUҩWTXDQWUӑQJFӫDYLӋF[ӱOê thông tin. MuӕQ[iFÿӏQK
OѭӧQJ thông tin chӭDWURQJPӝWWài liӋXSKҧLÿӑFWUӵFWLӃSWài liӋXÿy0өFWLêu cӫDYLӋFÿӑFOà
ÿӇ[iFÿӏQKQӝLGXQJFӫDWài liӋXWKHRWUình tӵWӯNKiLTXiWÿӃQFKLWLӃWWӯQ{QJÿӃQVkXWӯWKҩS
ÿӃQFDRFKXQJÿӃQULêng.
ĈӇ[iFÿӏQKOѭӧQJ thôngWLQÿҫ\ÿӫFKtQK[iFFҫQSKҧLWXkQWKHRba EѭӟFÿӑFVDX
1. ĈFO˱W:
MөFÿtFKFӫDÿӑFOѭӟWOà làm quen vӟLQӝLGXQJWài liӋXKLӇXNKiLTXiWFKӫÿӅFӫDWài liӋXYà
nhӳQJYҩQÿӅSKөFYөFKRFKӫÿӅÿy, nҳPÿѭӧFWәQJWKӇFҩXWU~FWài liӋX. ĈӑFOѭӟWcó thӇbҵQJ
FiFKÿӑFQKDQÿӅWài liӋXphөÿӅmөFOөFÿӇQҳPWLrXÿӅFӫDFiFFKѭѫQJSKҫQSKkQELӋWFiF
WLrXÿӅFKtQKYjWLrXÿӅSKөÿӑFOӡLQyLÿҫXOӡLJLӟLWKLӋX, kӃWOXұQWyPWҳWFӫDFKtQKWiFJLҧ,
tóm tҳWFiFFKѭѫQJ (nӃXFyxem qua các hình minh hӑDQӃXFyVDXÿyOѭӟWnhanh qua các
trang, chú ý nhӳQJWӯLQÿұPLQQJKLêng.
KӃWTXҧFӫDEѭӟFÿӑFOѭӟWOjQJѭӡL[ӱOê thông tin nҳPbҳWÿѭӧFNKiLTXiWFҩXWU~FQӝLGXQJWài liӋX ĈFKLX:
MөFÿtFK FӫDÿӑFKLӇX QKҵPSKkQ WtFKQӝL GXQJFӫD Wài liӋX[iF ÿӏQKOѭӧQJ thông tin chӭD
trong nó, tìm ý nghƭDFKtQKFӫD thông tin. 88
KӃWTXҧFӫDÿӑFKLӇXOjQJѭӡL[ӱOê thông tin hiӇXÿѭӧFQKӳQJYҩQÿӅFӫDFKӫÿӅWài liӋXÿѭӧF
trình bày nhѭ WKӃQjR YjFăQFӭ Yào nhӳQJ thông tin triӇQNKDL YҩQÿӅ ÿyÿӇ ÿiQKJLiÿѭӧF
nhӳQJ thông tin nào là trӑQJWkPQKӳQJ thông tin nào không phҧLOà trӑQJWkP
KӃWWK~FEѭӟFÿӑFKLӇXQJѭӡL[ӱOê thông tin ÿã ÿiQKGҩXÿѭӧFFiFYҩQÿӅchính mà nӝLGXQJ
tài liӋXÿӅFұSÿӃQYà nhӳQJ thông tin FKtQKÿӇtriӇQNKDLYҩQÿӅÿyÿiQKGҩXÿѭӧFFiF thông
tin cҫQWUtFKGүQ, nhӳQJêTXDQWUӑQJQhҩW.
ĈӑFÿӇYLӃW:
MөFÿtFKFӫDÿӑFÿӇYLӃWlà lӑFra nhӳQJ thông tin cҫQthiӃWWURQJVӕQKӳQJ thông tin ÿã ÿѭӧF
ÿiQKGҩXӣEѭӟFÿӑFKLӇX&ѫVӣÿӇFKӑQOӑFQKӳQJ thông tin này là nhұQWKӭFFӫDQJѭӡL[ӱOê
thông tin qua hai lҫQÿӑFWUѭӟFCân nhҳFÿӇTuyӃWÿӏQKFKӑQKD\EӓPӝW thôngWLQQjRÿyFăQ
cӭYào giá trӏ, ý nghƭD cӫD thôngWLQÿyÿӕLYӟLFKӫÿӅPà mình viӃW. 6DXÿyYLӃWUDQKӳQJê chính.
*LDLÿRҥQ2: Phân tích thông tin
ViӋFSKkQWtFK thôngWLQÿѭӧFWKӵFKLӋQWURQJTXiWUình ÿӑFÿӑFKLӇXYjÿӑFÿӇYLӃW). MөFWLêu
cӫDYLӋFSKkQWtFK thông tin Oj[iFÿӏQKOѭӧQJWK{QJWLQWULӇQNKDLFKӫÿӅYà nhӳQJYҩQÿӅPà
tài liӋXÿӅFұSÿӃQ
&iFSKѭѫQJSKiSWKѭӡQJÿѭӧFVӱGөQJÿӇSKkQWtFK thông tin trong tài liӋX là:
- 3KѭѫQJSKiSSKkQWtFKWKHRFҩXWU~Fhình thӭFFӫDEҧQYăQ:
Phân tích theo cҩXWU~FKình thӭFFӫDEҧQYăQOjSKѭѫQJSKiSSKkQWtFKWKHRWKӭWӵVҳS[ӃSFiF
thành phҫQFӫDEҧQYăQWài liӋXQKѭÿһWYҩQÿӅJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅNӃWOXұQYҩQÿӅ
ӢSKҫQÿһWYҩQÿӅQJѭӡL[ӱOê thông tin có thӇ[iFÿӏQKQKӳQJWK{QJWLQYӅFKӫÿӅWài liӋX
ӢSKҫQJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅQJѭӡL[ӱOê thông tin có thӇ[iFÿӏQKQKӳQJ thông tin phөFYөFKR
viӋFWULӇQNKDLFKӫÿӅOà nhӳQJthông tin quan trӑQJQKҩWFӫDQӝLGXQJWài liӋX
ӢSKҫQNӃWOXұQQJѭӡL[ӱOê thông tin có thӇ[iFÿӏQKQKӳQJthông tin tәQJKӧSYӅFiFYҩQÿӅ
ÿã ÿѭӧFJLҧLTX\ӃWYjKѭӟQJSKiWWULӇQFӫDFK~QJ
-3KѭѫQJSKiSSKkQWtFKWKHRFҩXWU~F lôgíc cӫDEҧQYăQ:
Phân tích theo cҩXWU~FO{JtFFӫDEҧQYăQOjSKѭѫQJSKiSSKkQWtFKWKHRVӵSKiWWULӇQO{JtFcӫD
cách giҧLTX\ӃWYҩQÿӅÿѭӧFWài liӋXÿӅFұSÿӃQ3KѭѫQJSKiSQj\iSGөQJFKRFiFORҥLWài liӋX
mà nӝLGXQJEҧQYăQNK{QJSKkQÿӏQKUõ ràng ba thành phҫQ: ÿһWYҩQÿӅJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅNӃW
luұQYҩQÿӅNӝLGXQJYҩQÿӅWURQJWài liӋXÿѭӧFWULӇQNKDLWKHo các quan hӋO{JtFWUên -GѭӟL khái quát - cөWKӇ
7KHRSKѭѫQJSKiSQj\QJѭӡL[ӱOêVDXNKLÿã xác ÿӏQKÿѭӧFFKӫÿӅWài liӋXӣEѭӟFÿӑFÿҫX
tiên, sӁ[iFÿӏQKFiFYҩQÿӅWULӇQNKDLFKӫÿӅYà tiӃSWKHROà nhӳQJWK{QJWLQFѫEҧQWULӇQNKDL
các vҩQÿӅÿy ӣKDLOҫQÿӑFVDXÿy
CҫQOѭXý tên các ÿӅPөFFiFFkXÿRҥQFyFiFGҩXKLӋXQKѭLQQJKLrQJLQÿұPJҥFKGѭӟLNKL
[iFÿӏQKFiFWK{QJWLQFѫEҧQ
*LDLÿRҥQ3: ChQOFWQJKSWK{QJWLQ
* ChQOFWK{QJWLQ:
Sau khi hoàn thành qui trình ÿӑFYà phân tích nӝLGXQJQJѭӡL[ӱOêWK{QJWLQUà soát lҥLQKӳQJ
WK{QJWLQÿã ÿѭӧFÿiQKGҩXORҥLEӓQKӳQJWK{QJWLQWUùng lһSKRһFWK{QJWLQWKӯD&iFWK{QJWLQ
ÿѭӧFOӵDFKӑQSKҧLÿҥWWLêu chuҭQÿҫ\ÿӫWLêu chuҭQÿӏQKOѭӧQJYà chính xác (tiêu chuҭQ ÿӏQKWtQK. 89
Tiêu chuҭQÿӏQKOѭӧQJWK{QJWLQÿòi hӓLQKӳQJWK{QJWLQFѫEҧQÿѭӧFFKӑQUDSKҧLSKҧQiQK
ÿҫ\ÿӫQӝLGXQJWài liӋX
Tiêu chuҭQÿӏQKWtQKWK{QJWLQÿòi hӓLEҧRÿҧPVӵFKtQK[iFFӫDQKӳQJWK{QJWLQÿѭӧFU~WUDWӯ
tài liӋXVӱGөQJFKtQK[iFFiFNKiLQLӋPthuұWQJӳ
* TQJKSWK{QJWLQ:
-7UtFKÿRҥQWK{QJWLQFKX\ӇQQJX\ên vҽQFkXKRһFÿRҥQYăQFyFKӭDQKӳQJWK{QJWLQÿѭӧF
chӑQFӫDQӝLGXQJWài liӋXJӕFVDQJQӝLGXQJEài viӃW.
- ChӍQKVӱDQKӳQJFkXKRһFÿRҥQYăQFyFKӭDQKӳQJWK{QJWLQÿѭӧFFKӑQEҵQJ cách biӃQÿәL
câu có nhiӅXPӋQKÿӅWKành câu có mӝWPӋQKÿӅKRһFNӃWKӧSFiFFkXYăQWKành mӝWFkXQKѭQJ
vүQEҧRÿҧPJLӳQJX\ên giá trӏWK{QJWLQFӫDFK~QJ
- DiӉQJLҧLWK{QJWLQEҵQJNLӃQWKӭFWӯYӵQJYà kiӃQWKӭFYăQEҧQFӫDPình.
- HӋWKӕQJKyDVҳS[ӃSFiFWK{QJWLQÿã chӑQKRàn chӍQKQӝLGXQJFӫDEài viӃW.
- Hoàn chӍQKKình thӭFFӫDEài viӃWYăQSKRQJWUình bày mҥFKOҥFUõ ràng, dӉ hiӇX%ҧRÿҧP
qui tҳFYLӃWWҳWÿӕLYӟLQKӳQJWӯKRһFFөPWӯÿѭӧFOһSÿLOһSOҥLQKLӅXOҫQOҫQYLӃWWҳWÿҫXWLên
ÿѭӧFÿӇWURQJQJRһFÿѫQQJD\VDXOҫQYLӃWÿҫ\ÿӫFӫDWӯKRһFFөPWӯÿyVDXÿyFyWKӇVӱGөQJ
cách viӃWWҳWWURQJFKtQKYăQ
ChҩWOѭӧQJFӫDYLӋFOӑFthông tin cӕWOõi trong tài liӋXWùy thuӝFYjRFiFEѭӟFÿӑFWài liӋXYà
trình ÿӝFӫDQJѭӡL[ӱOêthông tin. 1JѭӡL[ӱOêthông tin phҧLFyWUình ÿӝNLӃQWKӭFQKҩWÿӏQKYӅ
chuyên môn, vӅQJ{QQJӳ
Các kiӃQWKӭFFKX\rQP{QJL~S[iFÿӏQKÿѭӧFFKӫÿӅFKtQKSKkQWtFKYà chӑQOӑFQKӳQJWK{QJ
tin quan trӑQJSKөFYөFKRFKӫÿӅÿy
KiӃQWKӭFYӅQJ{QQJӳJL~SFKRYLӋFShân tích kӃWFҩXQJӳQJKƭDFӫDFKtQKYăQÿӇFKӑQOӑFUD
nhӳQJthông tin cҫQWKLӃWYà kӻWKXұWVҳS[ӃSFkXFKӳÿӇWҥRWKành sҧQSKҭPÿѭӧFWUình bày mӝW
cách mҥFKOҥFUõ ràng, dӉKLӇX
5.5. KӻQăQJSKӓQJYҩQÿӇWKXWKұSWK{QJWLQ
PhӓQJYҩQOà mӝWSKѭѫQJtiӋQrҩWFyKLӋXquҧÿӇWKXWKұSWK{QJWLQ nhҵPJLҧLTX\ӃWPӝWYҩQÿӅ
nhҩWÿӏQK Ĉk\OjFXӝFQyLFKX\ӋQÿѭӧFFҩXWU~FÿһFELӋW, có mөFÿtFKÿã ÿѭӧF[iFÿӏQKWUѭӟF mӝWFiFKUõ ràng.
PhӓQJYҩQFyWKӇWKӵFKLӋQWUӵFWLӃSKRһFJLiQWLӃS
PhӓQJYҩQ WUӵFWLӃS Oà mӝW FXӝFJһS JӥWUӵFGLӋQ ÿѭӧFVҳS [ӃSWUѭӟF JLӳDKDL QJѭӡLQJѭӡL
phӓQJYҩQOj QJѭӡLÿһW FkXKӓL nhҵP PөFÿtFKWKXWKұS WK{QJWLQKRһF QKӳQJFkX WUtFK GүQ
phөFYөFKREài viӃWFӫDPình;QJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQOjQJѭӡLWUҧOӡL
PhӓQJYҩQWUӵFWLӃSFyWKӇÿѭӧFJKLkPKRһFNK{QJJKLkP
PhӓQJYҩQJLiQWLӃSFyWKӇWKӵFKLӋQTXDFiFSKѭѫQJWLӋQNӻWKXұWQKѭÿLӋQWKӑDL(PDLOFKDW
qua mҥQJ,QWHUQHW, qua bҧQJFkXKӓL….
PhӓQJYҩQOà mӝWQJKӋWKXұW1JѭӡLSKӓQJYҩQSKҧLFykiӃQWKӭFFKXQJUӝQJQăQJOӵFTXDQsát
sҳFEpQWѭGX\phҧLnhanh nhҥ\linh hoҥWFyóc phân tích, có khҧQăQJJLҩXFҧP[~F cá nhân.
MuӕQSKӓQJYҩQWKành công phҧLFyNӻQăQJSKӓQJYҩQ
7UѭӟFWLên QJѭӡLSKӓQJYҩQcҫQWUҧOӡLFkXKӓLÿӇELӃWUõ nhӳQJÿLӅXPình muӕQ: - PhӓQJYҩQai?
- PhӓQJYҩQ cái gì? (chӫÿӅFӫDSKӓQJYҩQ - PhӓQJYҩQkhi nào? - PhӓQJYҩQӣÿkX?
- TҥLsao cҫQSKӓQJYҩQ" 90
- PhӓQJYҩQQKѭWKӃQào? (Cách tiӃSFұQQJѭӡLSKӓQJYҩQ.
ViӋFWUҧOӡLFiFFkXKӓLQày thӇKLӋQWURQJYLӋFOên ÿѭӧFkӃKRҥFK chi tiӃWFKRFXӝFSKӓQJYҩQ.
Nên tìm hiӇXWUѭӟFYӅÿӕLWѭӧQJÿѭӧFphӓQJYҩQWUѭӟFNKLJһS, khi thӓDWKXұQFXӝFKҽQFҫQ
cҭQWKұQNLӇPWUDQJày, tháng, thӭPҩ\WURQJWXҫQ.ĈӏDÿLӇP, thӡLJLDQFөWKӇ QrQÿӇFKRÿӕL
WѭӧQJÿѭӧFphӓQJYҩQҩQÿӏQK
7UѭӟFNKL ÿLSKӓQJ YҩQFҫQ NLӇPWUDVә JKLFKpS NtFKWKѭӟF QKӓE~W Pi\JKL kPEăQJ
SLQ ÿLӋQWKRҥLGL ÿӝQJ, tiӅQOҿ ÿӇWUҧ WLӅQNKL FҫQWKLӃW ÿӏDFKӍ VӕÿLӋQWKRҥL FӫDÿӕLWѭӧQJ
ÿѭӧFphӓQJYҩQ…. ĈӃQÿ~QJJLӡKRһFVӟPKѫQPӝWFK~WFҫQSKòng hӡQKӳQJách tҳF trong
giao thông có thӇcҧQWUӣJLӡKҽQSKӓQJYҩQ
Lúc gһSJӥÿӕLWѭӧQJÿѭӧFphӓQJYҩQFҫQQKìn thҷQJYà mӍPFѭӡLPӝWFiFKWӵQKLên (không
ÿѭӧFEӝFOӝVӵKӗLKӝSKRһFOROҳQJbҳWWD\QӃXQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQWLӃQWӟLFKìa tay ra,
không ngӗLWUѭӟFNKLÿѭӧFPӡLQJӗLQyLOӡLFҧPѫQYì ÿã ÿѭӧFWLӃSÿyQ, trao danh thiӃS.
Trong quá trình phӓQJYҩQ cҫQ
- Nói rõ mөFÿtFKFӫDFXӝFSKӓQJYҩQ
- HӓLnhӳQJFkXKӓLngҳQJӑQrõ ràng, cөWKӇtheo mӝWWUұWWӵKӧSOê (các câu hӓLSKҧLÿѭӧF
chuҭQEӏNӻWUѭӟF.
- ĈһWra mӝWVӕ câu hӓLNKytrҧOӡL là nhӳQJFkXKӓLKD\EXӝFSKҧLVX\WѭÿӝQJQão ÿӇWìm ra câu trҧOӡL
-ĈѭDUDQKӳQJWK{QJWLQFҫQ[iFQKұQKRһFSKӫQKұQ
- LҳQJnghe các câu trҧOӡL, ghi chép và quan sát bҵQJPҳW ÿӇWUiQK KLӇXQKҫP, cӕJҳQJÿһW
mình vào vӏWUtFӫDQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQYà hình dung tác ÿӝQJFӫDFiFFkXKӓLGRPình ÿѭD
ra, khuyӃQNKtFKQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQQyLWKêm.
-ĂQPһFSKù hӧSYӟLKRàn cҧQKÿӕLWѭӧQJÿѭӧFphӓQJYҩQ.
- TҥRNK{QJNKtWKRҧLPiL, không tranh luұQNK{QJÿѭDUDý kiӃQnhұQ[pWÿiQKJLi cӫDPình,
giӑQJQyLPӅPPӓQJWKkQWKLӋQ. Khi cҫQWKLӃWFyWKӇGtGӓPKjLKѭӟF
- ThӡLJLDQSKӓQJYҩQWKѭӡQJOà 15-20 phút, tӕLÿDOà 40 phút. BiӃWNӃWWK~Fÿ~QJO~FOjKӃWVӭF
cҫQWKLӃW.KLNӃWWK~FphӓQJYҩQFҫQEày tӓVӵFҧPѫQÿӅQJKӏKӧSWiFWURQJWѭѫQJODL sӁWҥR
nên ҩQWѭӧQJWӕWÿҽS.
ĈLӅXFӕWOõi ÿӇSKӓQJYҩQWKành công là chuҭQEӏNӻFàng, [iFÿӏQKFKtQK[iFPình cҫQQKӳQJ
thông tin gì, lҳQJQJKHFKăPFK~kiӇPVRiWÿѭӧFFXӝFSKӓQJYҩQbiên tұSFKtQK[iF.
Trong kӻWKXұWSKӓQJYҩQ, kӻQăQJOҳQJQJKHYà khuyӃQNKtFKÿӕLWѭӧQJÿѭӧFphӓQJYҩQQyL
cҫQSKҧLÿһFELӋWOѭXý. Sӵ lҳQJQJKHÿòi hӓLSKҧLWұSWUXQJYjOjPFăQJWKҷQJWKҫQNLQKOҳQJ
QJKHÿòi hӓL VӵWKҩXFҧP VӵKLӇXELӃW VӵNLên nhүQ LҳQJQJKHmӝW FiFKFKăPFK~ sӁOàm
QJѭӡLSKӓQJYҩQKLӇXrõ vҩQÿӅ KѫQ, lҩ\ÿѭӧFFiFWK{QJWLQPình mong muӕQ và chính sӵ lҳQJ
nghe ÿyNKX\ӃQNKtFKQJѭӡLQyL%LӇXKLӋQFӫDOҳQJQJKHOà: thӍQKWKRҧQJJұWÿҫX QJKLrQJÿҫX
KѫLQKәPQJѭӡLYӅSKtDWUѭӟFPӍPFѭӡLJLӳLPOһQJ, tóm tҳW lҥLNKLQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQQyL
dài ÿӇ chӭQJWӓOà mình lҳQJQJKHYà hiӇXÿ~QJvà tiӃSWөFQJKH….
KͿQăQJÿWFkXKLtrong phQJYQ:
Các loҥLFkX KӓL Gùng trong phӓQJYҩQ QKҵP WKX WKұSWK{QJ WLQ cҫQ QJҳQ JӑQÿѫQ JLҧQ Uõ
ràng, chính xác. Các loҥLFkXKӓLbao gӗP câu hӓLÿyQJFkXKӓLPӣ, câu hӓLÿӏQKKѭӟQJ.
- Câu hӓLÿyQJlà loҥL câu hӓLFyWKӇWUҧOӡLÿ~QJKRһFNK{QJcâu hӓLJLҧÿӏQKWKѭӡQJÿѭӧFVӱ
dөQJÿӇOҩ\VӕOLӋXWKӕQJNê, các tên gӑLFKӭFGDQKÿӏDÿLӇP LoҥLFkXKӓLQày dӉJk\FKiQ
FKRQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQYì hӑEӏUѫLYjRWKӃSKҧLWUҧOӡLFKӭNK{QJSKҧLOà trò chuyӋQ 91
- Câu hӓLPӣ là loҥLFkXKӓLÿòi hӓLFkXWUҧOӡLGài, cһQNӁÿҫ\ÿӫ. 7KѭӡQJEҳWÿҫXEҵQJ³TҥL
sao…”, “ Cái gì là nguyên nhân …”, “ ĈLӅXJì quan trӑQJ´³QKѭWKӃQào…”…. LoҥLFkXKӓL
nj\WKѭӡQJWKXK~WVӵFKú ý cӫDQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQNKX\ӃQNKtFKKӑQyLPӝWFiFKWKRҧL
mái vì ÿѭӧFWKӇKLӋQTXDQÿLӇPFӫDPình. Câu hӓLPӣFyQKLӅXGҥQJ
+ Câu hӓLPӣGҥQJ“nhҳFOҥL” câu trҧOӡLFӫDQJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQ/RҥLFkXKӓLQày ÿѭӧFVӱ
dөQJNKLFҧPWKҩ\QJѭӡLÿѭӧFSKӓQJYҩQFyWKӇPXӕQQyLWKrPQKѭQJhӓLWUӵFWLӃSOҥLNK{QJ
ÿѭӧFhӑcung cҩSWKông tin.
+ Câu hӓLPӣGҥQJ“mӣUӝQJ”ÿѭӧFVӱGөQJÿӇNKDLWKiFWKêm thông tin chi tiӃWÿӇQJѭӡLÿѭӧF
phӓQJYҩQÿѭDUDFiFYtGөFөWKӇ Ví dөFkXKӓLmang tính giҧWKX\ӃW“Anh sӁOàm gì, nӃX«´, “chҷQJKҥQ«´
+ Câu hӓLPӣGҥQJ“làm rõ”ÿѭӧFVӱGөQJÿӇNLӇPWUDWK{QJWLQ.
- Câu hӓLÿӏQKKѭӟQJ là loҥLFkXKӓLPDQJWtQKJӧLêKRһFFài bү\QKҵPWKXWKұSthông tin phҧQ
hӗLYӅPӝWYҩQÿӅÿã biӃW.
Khi thӵFKLӋQphӓQJYҩQcҫQphҧLKLӇXbiӃWmӝWVӕQJ{QQJӳELӇXFҧP cӫDFѫWKӇFRQQJѭӡL
QKѭ GLӋQ PҥR SKөFWUDQJ ÿӗ Gùng, kiӇX WyF…thӇ KLӋQ WtQKFiFK Vӵ FKX\ӇQÿӝQJ FӫD PҳW
(kiӇXQKìn: nhìn lên khi hӗLWѭӣQJKRһFKình dung, nhìn xuӕQJNKLÿӕLWKRҥLQӝLWkP«JѭѫQJ
mһWWKӇKLӋQFҧP[~FYXi, buӗQQJҥFQKLên…), cӱFKӍWD\FKkQWKӇKLӋQVӵWӵWLQVӵFK~ê,
sӵVX\QJKƭVӵFăQJWKҷQJ, sӵFKiQQJiQ …)WѭWKӃÿҫX ÿҫXQJKLêng thӇKLӋQVӵFK~êÿҫXF~L
- sӵNK{QJWiQWKành), v.v….
PhӓQJYҩQgián tiӃSTXDÿLӋQWKRҥL, qua Internet không phҧLOjSKѭѫQJSKiSWKXWKұSWK{QJWLQ
tӕWQKѭQJGӉWKӵFKLӋQWLӃWNLӋPWKӡLJLDQ.KLWKӵFKLӋQSKѭѫQJSKiSQj\ cҫQOѭXý kiӇPWUD
[HPO~FÿyFySKҧLOà thӡLJLDQWKXұQWLӋQÿӇSKӓQJYҩQKD\NK{QJYà cҫQFKXҭQEӏUҩWNӻcác
câu hӓLSKҧLNKX\ӃQNKtFKÿӕLWѭӧQJÿѭӧFphӓQJYҩQQyL
5.6. KӻQăQJTXDQViWÿӇWKXWKұSWK{QJWLQ
Quan sát là quá trình tri giác trӵFWLӃSFӫDFKӫWKӇWUѭӟFNKiFKWKӇÿӇWKXQKұQQKӳQJELӇXKLӋQ
cӫDNKiFKWKӇQKҵPPөFÿtFK[iFÿӏQKWKӵFWUҥQJYҩQÿӅFӫDNKiFKWKӇ4XDQViWNKRa hӑFcó
FiFÿһFWUѭQJOjWtQKhӋWKӕQJWtQKNӃKoҥFK, tính mөFÿtFKFyFiFKWKӭFQKҩWÿӏQKÿӇOҩ\Wѭ
liӋX. Quan sát khoa hӑFFXQJFҩSFiFWK{QJWLQVLQKÿӝQJYӅKoҥWÿӝQJKành vi cӫDÿӕLWѭӧQJ nghiên cӭX
Khi quan sát ÿӇWKXWKұSWK{QJWLQcó thӇquan sát theo cách FѫFҩXKRiYjNK{QJFѫFҩXKRi
4XDQViWÿ˱FF˯FXKRi là kiӇXTXDQViWPjQJѭӡLQJKLên cӭXÿã lên kӃKRҥFKPөFÿtFK
mөFWLêu rõ ràng. Các bѭӟFWLӃSFұQTXDQViWWKӡLJLDQÿӏDÿLӇPQKkQVӵFӝQJWiFFiFKWKӭF
tiӃSFұQ«ÿã ÿѭӧFOұSNӃKRҥFh hoàn chӍQK và triӇQNKDLWKӵFKLӋQWKHRÿ~QJNӃKRҥFKÿã vҥFK ra.
4XDQViWSKLF˯FXKRiTXDQViWWGR là kiӇXTXDQViWPjQJѭӡLQJKLên cӭXNK{QJOên sҹQ
mөFWLêu, hay chuҭQEӏPӝWFKѭѫQJWUình chi tiӃWFөWKӇPà chӍWLӃSFұQNKiFKWKӇÿӇTXDQViWYà
thu nhұQQKӳQJELӇXKLӋQFӫDNKiFKWKӇ
Khi quan sát có thӇiSGөQJKDLKình thӭF
+ Quan sát có sWKDP GFD FKWK QJKLên cͱX Ĉk\Oj Kình thӭFTXDQ ViW Pà chӫ WKӇ
nghiên cӭXtrӵFWLӃStham gia vào trong quá trình hoҥWÿӝQJFӫDNKiFKWKӇWURQJPӝWJLDLÿRҥQ
vӟLQKӳQJPӭFÿӝQKҩWÿӏQK+ình thӭFTXDQViWQày giúp tìm hiӇXVkXKѫQÿҫ\ÿӫKѫQQJX\rQ
QKkQÿӝQJFѫ, thӵF WUҥQJFӫD sӵYұW hiӋQWѭӧQJ. Trong tUѭӡQJKӧS chӫWKӇ QJKLên cӭXGҩX 92
mөFÿtFKFӫDPình (mөFÿtFKTXDQViWWKì gӑLOà quan sát tham dӵEtPұWHình thӭFTXDQViW
Qj\FKRQJѭӡLQJKLên cӭXOҩ\ÿѭӧFQKӳQJVӕOLӋXWKұWQKҩWFӫDNKiFKWKӇELӇXKLӋQ1ӃXFKӫ
thӇQJKLên cӭXF{QJNKDLYӟLNKiFKWKӇYӅPөFÿtFKWKDPGӵFӫDPình thì gӑLOà quan sát tham
dӵF{QJNKDLTrong quan sát tham dӵF{QJNKDLWK{QJWKѭӡQJNKiFKWKӇNK{QJKRàn toàn bӝF
lӝQKӳQJELӇXKLӋQWKұWYì vұ\QJѭӡLQJKLên cӭXFyWKӇkӃWKӧS vӟLSKѭѫQJSKiSphӓQJYҩQ ÿӇ
[iFÿӏQKUõ hѫQQKӳQJELӇXKLӋQFӫDNKiFKWKӇ
+ Quan sát không có sWKDPGFDFKWK: chӫWKӇQJKLên cӭXNKông tham gia vào trong
quá trình cӫDNKiFKWKӇPjÿӭQJEên ngoài quan sát và ghi lҥLWҩWcҧKLӋQWѭӧQJFӫDNKiFKWKӇ
Khi quan sát ÿӇWKXWKұSWK{QJWLQ phҧLJKLFKpSOҥLJKLFKpSF{QJNKDLJKLFKpSKӗLWѭӣQJJKL
chép vҳQWҳWJKLFKpSWUên phiӃXJKLchép bҵQJSKѭѫQJWLӋQNӻWKXұW và phҧLOһSÿLOһSOҥL
nhiӅXOҫQthông tin thu nhұQÿѭӧF mӟLFKtQK[iF
5.7. KӻQăQJxӱOêWK{QJWLQ
Toàn bӝ quá trình nghiên cӭu khoa hӑc là quá trình thu thұp và xӱ lý thông tin mӝt cách liên
tөc. Thông tin là cӕt lõi cӫa nghiên cӭu khoa hӑc. 6DXNKLÿã thu thұSÿѭӧc các thông tin cҫn
tiӃn hành xӱOêWK{QJWLQÿӇ xây dӵng các luұn cӭ, khái quát hóa, rút ra các quy luұt, phөc vө
cho viӋc chӭng minh hoһc bác bӓ giҧ thuyӃt khoa hӑc nhҵm giҧi quyӃt vҩQÿӅ.
Thông tin banÿҫXWKѭӡng tӗn tҥLGѭӟi dҥQJWK{QJWLQÿӏQKWtQKKD\WK{QJWLQÿӏQKOѭӧng. Dù là
WK{QJWLQÿӏQKWtQKKD\ÿӏQKOѭӧng, ӣ dҥQJVѫNKDLNKLPӟLÿѭӧc thu thұSFiFWK{QJWLQWKѭӡng
mang tính cөc bӝ tҧn mҥn, tӯng mһt và thұm chí có thӇ có nhӳQJVDLVyW'RÿyFҫn tiӃn hành
chӍnh lý thông tin nhѭÿiQKJLiOҥi thông tin, lӵa chӑn thông tin cҫn thiӃt, sҳp xӃp thông tin theo
nhӳng mөFÿtFKYjPөc tiêu, yêu cҫu cӫa nghiên cӭu; xӱ lý chúng bҵQJFiFKSKkQWtFKÿiQK
giá, biӃQÿәi chúng sang các dҥng cҫn thiӃt và tìm cách vұn dөng chúng vào công viӋc nghiên cӭu mӝt cách sáng tҥo.
Xӱ lý thông tin là mӝWEѭӟc quan trӑng nhҵm tìm ra các thông tin mӟi có giá trӏKѫQ, thұm chí
NK{QJFyWURQJFiFWK{QJWLQVѫNKDLEDQÿҫu.
X͵OêWK{QJWLQÿnh tính
Khi xӱOêWK{QJWLQÿӏnh tính cҫQOѭXý là tK{QJWLQÿӏnh tính không thӇ hiӋn giá trӏ cө thӇ mà chӍ
thӇ hiӋn bҧn chҩt cӫa sӵ vұt, hiӋQWѭӧng hoһc mӕi quan hӋ giӳa các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng, chiӅu
Kѭӟng hay xu thӃ vұQÿӝng, phát triӇn cӫa chúngĈk\ là loҥi thông tin mang tính khái quát và
các quy luұt vӅ cҩXWU~FKjQKYLKD\WѭѫQJWiFJLӳa các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng. Bҧn chҩWÿyOjFy
tӗn tҥi hay không tӗn tҥLWăQJKD\JLҧm theo thӡi gian, hay әQÿӏnh theo mӝt quy luұWQjRÿó;
lӟn hay nhӓ, mҥnh hay yӃu.
Trong nghiên cӭu kinh tӃ, thônJWLQÿӏnh tính có thӇ là các loҥi hình doanh nghiӋp, các thành
phҫn kinh tӃ, chӫng loҥi sҧn phҭPQăQJOӵc cҥnh tranh cӫa sҧn phҭm…. Ví dө nhұQÿӏnh “NӅn
kinh tӃ cӫa ViӋt Nam phát triӇn khá nhanh trong mҩ\QăPTXD´ -ÿk\OjWK{QJWLQÿӏnh tính.
Thông tin ÿӏnh tính bao giӡ cNJQJFҫn thiӃt, nó tӗn tҥi khách quan và lâu dài, viӋc vұn dөng
chúng vào nghiên cӭu vӅFѫEҧn sӁÿҧm bҧRWtQKÿ~QJÿҳn vӅÿӏQKKѭӟng.
Ĉӕi vӟLWK{QJWLQÿӏnh tính nênGQJFiFSKѭѫQJSKiSOұp luұQO{JtFQKѭOұp luұn diӉn dӏch, lұp
luұn quy nҥp, lұp luұn loҥi suy. Dù dùng cách lұp luұn nào cNJQJ ÿӅu phҧi liên kӃt các khái
niӋm, các sӵ kiӋn, dүn dҳt tӯ khái niӋPQj\ÿӃn khái niӋm khácÿѭDUDFiFSKiQÿRiQYӅ bҧn
chҩt các sӵ kiӋn và thӇ hiӋn nhӳng liên hӋ lôgic cӫa các sӵ kiӋn, các phân hӋ WKHRTXDQÿLӇm hӋ
thӕng và dҫn dҫQÿLÿӃn kӃt quҧ mong muӕn. Mӑi lұp luұn phҧi mang tính hӧp lý, rõ ràng, phҧi
tuân thӫ các quy tҳc cӫa lұp luұn. 93
Vӟi mӝt sӕ WK{QJWLQÿӏnh tính, công cө toán hӑc nói chung và toán lôgíc nói riêng cNJQJFyWKӇ
áp dөng trong lұp luұn. Bҵng công cө toán lôgíc có thӇ giҧi quyӃt mӝt vҩQÿӅ mӝt cách rõ ràng
và có thӇ ghi nhұn nhӳng quan hӋ phө thuӝc cӫDFiFÿҥLOѭӧQJÿӏQKWtQKGѭӟi dҥng mӝt biӇu
thӭc, liên kӃWFiFÿҥLOѭӧng bҵng các phép toán.
X͵ OêWK{QJWLQÿQKO˱ng:
Thông WLQÿӏQKOѭӧQJOjWK{QJWLQOѭӧQJKRiFiFWK{QJWLQÿӏnh tính, ny[iFÿӏQKÿӝ lӟn, tҫm cӥ,
trӑng sӕ và sӭc ҧQKKѭӣng cӫa nó tӟi các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng khác.
Trong nghiên cӭu kinh tӃWK{QJWLQÿӏQKOѭӧng có thӇ là sӕOѭӧng doanh nghiӋp, tӹ lӋ doanh
nghiӋp theo thành phҫn kinh tӃ, theo vӕQSKiSÿӏnh, theo doanh sӕ, sӕOѭӧng sҧn phҭm sҧn xuҩt ra v.v….
ĈӇ xӱOêWK{QJWLQÿӏQKOѭӧng có thӇ dùng các công cө toán hӑc khác nhau. Các công cө toán
hӑc có thӇGQJÿӇ thӵc hiӋn các phép xӱ lý nhѭFKӑn lӑc, biӃQÿәi, phân tích hay tәng hӧp, rút
ra các quy luұt mà các thông tin này thӇ hiӋn.
7K{QJWKѭӡng các bҧng sӕ liӋXWUѭӟFNKLÿѭӧc xӱ lý bҵng công cө toán hӑc, phҧi chuyӇn chúng
vӅ dҥng các biӇu thӭc toán hӑc, mô tҧ mӕi quan hӋ giӳDFiF ÿҥLOѭӧng. Cҫn sӱ dөng các mô
hình toán hӑc khác nhau, thích hӧp cho tӯQJWUѭӡng hӧp. Các mô hình toán hӑc có thӇ là toán
xác xuҩt thӕQJNrÿҥi sӕ tuyӃQWtQKFiFSKѭѫQJWUình hay các biӇu thӭc toán hӑc mô tҧ mӕi
quan hӋ giӳDFiFÿҥLOѭӧng,[iFÿӏQK[XKѭӟng diӉn biӃn cӫa tұp hӧp sӕ liӋu thu thұSÿѭӧc....
Mӛi công cө toán hӑc có tính chҩWYjÿһFÿLӇm riêng, thích hӧp cho viӋc xӱ lý nhӳng lӟp thông
tin nhҩWÿӏnh. Khi sӱ dөQJFK~QJQJѭӡi sӱ dөng cҫn hiӇu rõ khҧQăQJFӫa mӛi loҥi công cө và
ý nghƭDFӫa tӯQJÿҥLOѭӧng mà công cөÿyFó thӇ cung cҩp. Ví dө khi sӱ dөng công cө xác suҩt
thӕng kê cҫn hiӇu rõ ý nghƭDFӫa xác suҩt, ý nghƭDFӫa giá trӏ trung bình, phѭѫQJVDLKD\P{
men cӫDFiFÿҥLOѭӧng hay tham sӕ.
Khi xӱOêWK{QJWLQÿӏQKOѭӧng cҫQOѭXý là loҥi thông tin này luôn có sai sӕ và trên thӵc tӃ có
thӇFKkPFKѭӟc, chҩp nhұn mӝWÿӝ sai sӕ nhҩWÿӏQKQjRÿyW\WUѭӡng hӧp cө thӇ.
&iFSK˱˯QJSKiSELu din thông tinÿQKWtQKYjÿQKO˱ng
* Biu diQWK{QJWLQÿnh tính
&iFWK{QJWLQÿӏQKWtQKÿѫQOҿWKѭӡQJÿѭӧc diӉn tҧ bҵng lӡi hay ký hiӋu thӇ hiӋn bҧn chҩt cӫa
WK{QJWLQÿy.Ĉӕi vӟi mӝt chuӛLFiF WK{QJWLQÿӏnh tính cNJQJWKѭӡng có các mӕi liên hӋ nhҩt
ÿӏnh. Các mӕi liên hӋ này có thӇ biӇu diӉQGѭӟi dҥQJFiFVѫÿӗ quan hӋ, cho phép hình dung
mӝt cách trӵc quan các mӕi liên hӋ giӳa các yӃu tӕ trong cҩu trúc cӫa mӝt sӵ vұt mà không
TXDQWkPÿӃQNtFKWKѭӟc thӵc hoһc tӹ lӋ thӵc cӫa chúng, thӇ hiӋn rõ bҧn chҩt cӫa các mӕi quan hӋ giӳa chúng.
Có thӇ áp dөng mӝt sӕ Vѫÿӗ biӇu diӉn các mӕi quan hӋ QKѭVDX(hình 5.2): A B A B a) Quan hӋQӕLWLӃS 94 b) Quan hӋVRQJVRQJ N1 N2 P1 P2 K P3
c) Quan hӋWiFÿӝQJWѭѫQJKӛ
d) Quan hӋFySKҧQKӗL
- Mӕi quan hӋ nӕi tiӃp (hình 5.2 a): 7URQJVѫÿӗ quan hӋ này cho thҩy sӵ kiӋn hay hiӋQWѭӧng
A và B có quan hӋ nӕi tiӃp, A xҧ\UDWUѭӟc rӗi mӟLÿӃQ%%QKѭOjNӃt quҧ cӫa A, phө thuӝc
vào A.Ĉk\OjVѫÿӗ mô tҧ liên hӋ kӃ tөc nhau giӳa các yӃu tӕ trong cҩu trúc cӫa mӝt sӵ vұt.
- Mӕi quan hӋ song song (hình 5.2 b): Trong mӕi quan hӋQj\&Yj'Ojÿӝc lұp. Chúng có thӇ
xҧ\UDÿӗng thӡLKD\NK{QJÿӗng thӡi và không ҧQKKѭӣng lүn nhau.Ĉk\OjVѫÿӗ mô tҧ mӕi
liên hӋÿӗng thӡi giӳa mӝt yӃu tӕ vӟi mӝt sӕ yӃu tӕ khác trong mӝt hӋ thӕng sӵ vұt.
- Mӕi quan hӋWiFÿӝQJWѭѫQJKӛ (hình 5.2 c): Trong mӕi quan hӋ này, các sӵ vұt, hiӋQWѭӧng
333WiFÿӝQJWѭѫQJKӛ lүn nhau. Chúng có quan hӋ chһt chӁ và bình ÿҷng. Ĉk\OjVѫÿӗ
mô tҧ mӕi liên hӋ qua lҥi giӳa sӵ vұt này vӟi sӵ vұt khác. Trong thӵc tӃ có nhiӅu kiӇu mӕi quan
hӋ bình ÿҷng, không bình ÿҷng. Trong quan hӋ không bình ÿҷng lҥi có mӕi quan hӋ theo thӭ bұc
hoһc không theo thӭ bұc....
- Mӕi quan hӋ phҧn hӗLÿLӅu khiӇn) (hình 5.2 G7URQJÿyWK{QJ tin tӯSKtDVDXÿѭӧFÿѭDWUӣ
lҥLSKtDWUѭӟFÿӇÿLӅu chӍQKFiFWiFÿӝQJSKtDWUѭӟc nhҵPÿҥWÿѭӧc mӝt quy luұWWKD\ÿәi mong
muӕn cӫDÿҥLOѭӧQJÿҫu ra. Các thành phҫn trong cҩu trúc có thӇ có nhӳng quan hӋQjRÿyW\
thuӝc vào các hӋ thӕng cө thӇÿѭӧc xem xét.Ĉk\OjVѫÿӗ mô tҧ các hӋ thӕQJWURQJÿy[Xҩt hiӋn
mӝt chӫ thӇÿLӅu khiӇQÿӕLWѭӧng bӏÿLӅu khiӇn, lӋQKÿLӅu khiӇn và thông tin phҧn hӗi vӅ kӃt quҧ.
* Biu diQWK{QJWLQÿQKO˱ng
&iFWK{QJWLQÿӏQKOѭӧng ӣ dҥQJEDQÿҫu có thӇ có nhiӅu hình thӭc tӗn tҥi và biӇu diӉn. Mӛi
dҥng biӇu diӉn khác nhau có ý nghƭDYà vai trò khác nhau. Các hình thӭc này có thӇ bә sung
FKRQKDXÿӇ làm rõ vӏ trí cӫDFiFÿҥLOѭӧng, làm dӉGjQJKѫQWURQJYLӋc nhұn thӭc chúng cNJQJ QKѭ[ӱ lý chúng.
Có mӝt sӕ cách biӇu diӉn cácWK{QJWLQÿӏQKOѭӧngQKѭVDX
- Con s ri rc:
Con sӕ rӡi rҥFÿѫQOҿ là mӝWÿҥLOѭӧng bҵng sӕ thӇ hiӋQÿӝ lӟn cӫa mӝWÿҥLOѭӧQJQjRÿy, liên
quan tӟi các vұt thӇ, sӵ vұt, hiӋQWѭӧng. Con sӕ rӡi rҥc chӍÿѫQWKXҫQQyLOrQÿӝ lӟn cӫa mӝWÿҥi 95
OѭӧQJQjRÿy không mang tính hӋ thӕng, không thành chuӛi theo thӡi gian. Con sӕ rӡi rҥc cung
cҩSWK{QJWLQÿӏQKOѭӧng ÿӇ có thӇVRViQKÿѭӧc các sӵ kiӋn vӟi nhau.
Ví dө: “vӟi 365 doanh nghiӋp niêm yӃt trên thӏ WUѭӡng chӭng khoán (WtQK ÿӃn hӃt tháng
5/2009), trên cҧ hai sӣ giao dӏch Hà Nӝi và TP Hӗ&Kt0LQKÿk\OjQJXӗn hàng hóa tiӅPQăQJ
cho thӏWUѭӡng mua bán và sát nhұp”; “Thanh khoҧQFӫDWKӏWUѭӡQJQăPFNJQJWăQJPҥQK
ÿһFELӋWOjWURQJJLDLÿRҥQQӱDFXӕLQăP.KӕLOѭӧQJNKӟSOӋQKWUXQJEình trên HoSE lên ÿӃn
44 triӋXÿѫQYӏSKLên, lӟQJҩSOҫQVRYӟLWUXQJEình cӫDQăP.KӕLOѭӧQJ JLDRGӏFK
vào nhӳQJSKLên cao nhҩWÿã lên tӟLWULӋXÿѫQYӏ7Uên sàn HNX, quy mô giao dӏFKPӛL
phiên cNJQJWăQJJҫQOҫQVRYӟLQăP.KӕLOѭӧQJJLDRGӏFKSKLên cao nhҩWOên tӟL
triӋXÿѫQYӏ´ “Các yӃu tӕ vӅP{LWUѭӡng là nguyên nhân gây nên 25% ca tӱ vong ӣFiFQѭӟc
ÿDQJSKiWWULӇn; ViӋc ô nhiӉm thӫy ngân trong quá trình khai thác vàng liên quan ÿӃn 15 triӋu
QJѭӡi làm viӋc trong các mӓ hoһc bãi khai thác trRQJÿyWULӋu phө nӳ và 600.000 trҿ em”….
- Bng s liu:
7K{QJWKѭӡng,WK{QJWLQQKѭVӕ liӋu thӕQJNrÿѭӧc sҳp xӃp thành bҧng các sӕ liӋu. Bҧng sӕ liӋu
bao giӡ cNJQJSKҧn ánh cùng mӝt lúc mӝt sӕÿҥLOѭӧng và theo mӝt sӕ tham sӕ nhҩWÿӏnh. Bҧng
sӕ liӋXÿѭӧc sӱ dөng khi sӕ liӋu mang tính hӋ thӕng, thӇ hiӋn mӝt cҩu trúc hoһc mӝt xu thӃ.
Tӯ bҧng sӕ liӋXÿӏQKOѭӧng có thӇ khái quát hoá, quy luұt hoá thông qua viӋc sӱ dөng các công
thӭc tìm các ÿҥLOѭӧQJ ÿһF WUѭQJQKѭ JLi WUӏ trung bình, phѭѫQJ VDLFӫa các chuӛi con sӕ
thӕQJNrÿӇFyWK{QJWLQÿӏnh tính, mang tính bҧn chҩt cӫa sӵ vұt, hiӋQWѭӧng. Ví dө:
- Các biXÿ:
Các dҥng biӇXÿӗÿѭӧc dQJÿӇ biӇu thӏFiFÿҥLOѭӧQJÿӏQKOѭӧQJWURQJWѭѫQJTXDQYӅ hình hӑc
làm trӵFTXDQKѫQFiFPӕi quan hӋ. Ĉӕi vӟi các sӕ liӋu so sánh nên chuyӇn tӯ bҧng sӕ liӋu sang
biӇXÿӗÿӇ cung cҩp mӝt hình ҧnh trӵc quan vӅWѭѫQJTXDQJLӳa hai hoһc nhiӅu sӵ vұt cҫn so
sánh. Các dҥng biӇu ÿӗ có thӇ là: dҥng cӝt, dҥng hình tròn, biӇXÿӗ dҥng tuyӃn tính, biӇX ÿӗ
phӕi hӧp, biӇXÿӗ không gian hay biӇXÿӗ bұc thang.
BiӇXÿӗ hình cӝt cho phép so sánh các sӵ vұt diӉn biӃn theo thӡi gian. Ví dө: 96 100 90 80 70 60 MIỀN TRUNG 50 MIỀN NAM 40 MIỀN BẮC 30 20 10 0 QUÝ I QUÝ II QUÝ III QUÝ IV
BiӇXÿӗ hình tròn cho phép quan sát tӹ lӋ các phҫn cӫa mӝt thӇ thӕng nhҩt. Ví dө: QUÝ I QUÝ II QUÝ III QUÝ IV
BiӇXÿӗ dҥng tuyӃQWtQKFKRSKpSTXDQViWÿӝng thái cӫa sӵ vұt theo thӡi gian. Ví dө: 97 100 90 80 70 60 MIỀN BẮC 50 MIỀN TRUNG 40 MIỀN NAM 30 20 10 0 QUÝ I QUÝ II QUÝ III QUÝ IV
BiӇXÿӗ không gian cho phép hình dung sӵ biӃQÿӝng cӫa nhӳng hӋ thӕng sӕ liӋu có tӑDÿӝ không gian. Ví dө: 200 150 100 a 50 MIỀN NAM 0 QUÝ I QUÝ II QUÝ III QU MIỀN TTRUNG MIỀN BẮC
BiӇXÿӗ bұc thangFKRSKpSTXDQViWWѭѫQJTXDQJLӳDFiFQKyPFyÿҷng cҩp. Ví dө: QUÝ IV QUÝ III MIỀN NAM MIỀN TRUNG QUÝ II MIỀN BẮC QUÝ I 0 50 100 98 BiӇXÿӗSKӕLKӧS 100 90 80 70 60 MIỀN BẮC 50 MIỀN TRUNG 40 MIỀN NAM 30 20 10 0 QUÝ I QUÝ II QUÝ III QUÝ IV
Biểu đồ VN-Index năm 2009
Biểu đồ HNX-Index năm 2009 99
- Các dQJÿ th:
Ĉӗ thӏ là dҥng mô tҧ mӕi quan hӋ phө thuӝc cӫa mӝWÿҥLOѭӧng vào mӝt hoһc nhiӅXÿҥLOѭӧng
NKiFWURQJÿyFyWKӇ và rҩt hay gһp là sӵ phө thuӝc cӫDFiFÿҥLOѭӧng này vào thӡLJLDQĈӗ thӏ
ÿѭӧc sӱ dөng khi quy mô cӫa tұp hӧp sӕ liӋXÿӫ lӟQÿӇ có thӇ tӯ các sӕ liӋu ngүu nhiên nhұn
biӃt nhӳng liên hӋ tҩt yӃu.
Khi các sӕ liӋXÿӏQKOѭӧng rӡi rҥc là lӟn cho phép chuyӇn các sӕ liӋu rӡi rҥc thành mӝt hàm, mô
tҧ sӵ phө thuӝc cӫa mӝWÿҥLOѭӧQJYjRFiFÿҥLOѭӧng khácQKѭPӝt hàm liên tөF.KLÿyÿӗ thӏ
có dҥng liên tөc và có thӇ có dҥng mӝt chiӅu (khi sӕ biӃn là 1. Ví dө biӃn thӡi gian hay mӝt biӃn
[QjRÿyPһt phҷng (khi sӕ biӃn là 2) hay không gian (khi sӕ biӃn là 3 trӣOrQ7K{QJWKѭӡng
nhҩt là dҥng mӝt chiӅu và dҥng mһt phҷng. 100
ĈWKWăQJWU˱QJFXQJWLQWtQGQJYà lPSKiWWURQJJLDLÿRQ- 2007.
NguQ:%,0)
(Đồ thị: so sánh giữa độ tăng cung tiền và độ tăng GDP) 101
(Các đồ thị: tỷ giá USD/JPY và USD/EUR trong nửa sau 2008. Nguồn: x-rate.com)
Nhìn chung, khi trình bày vҩQÿӅ nghiên cӭu, song song vӟi viӋc sӱ dөng ngôn tӯ nên sӱ dөng
ngôn ngӳ hình ҧnh trӵFTXDQÿӇ hình tѭӧng hóa suy nghƭFӫa mình. ĈLӅu này sӁ làm cho các
vҩQÿӅÿѭӧc giҧi quyӃt trӣ nên rõ ràng hѫQÿӗng thӡi chӭng minh rҵQJQJѭӡi nghiên cӭu hiӇu
sâu sҳc nhӳng gì ÿã biӃt. Ngoài ra rҩt có thӇ sӁ nhìn thҩy tӯFiFVѫÿӗ, biӇXÿӗÿӗ thӏ, hình vӁ,
bҧQÿӗ…biӇu diӉQWK{QJWLQÿyQKӳng ý tѭӣng mӟi, nhӳng chӍ dүn vӅ nhӳQJÿLӅXFKѭDELӃt cho nghiên cӭu tiӃp theo. Câu h 5 ӓLFKѭѫQJ
1. TҥLVDRPuӕQJLҧLTX\ӃWPӝWYҩQÿӅWUѭӟFKӃWFҫQSKҧLbiӃWFiFKÿһWUDFiFJLҧWKX\ӃWFKRYҩQ
ÿӅ? Các thuӝFWtQKFӫDJLҧWKX\ӃW" cho mӝWVӕYtGөFөWKӇ
2. NhӳQJSKѭѫQJSKiS WLӃp cұQWK{QJ WLQQjR WiFÿӝng rӝng lӟn tӟi mӑi hoҥWÿӝng thu thұp
WK{QJWLQÿӇ giҧi quyӃt vҩQÿӅ?
3. NhӳQJSKѭѫQJSKiSWLӃp cұn thông tin nào mang tính chӍÿҥo hoҥWÿӝng thu thұSWK{QJWLQÿӇ
giҧi quyӃt vҩQÿӅ theo mӝWKѭӟng nhҩWÿӏnh?
4. Có bao nhiêu cách chӭng minh giҧ thuyӃt?
5. MuӕQ lӑFWK{QJWLQFӕWOõi trong các tài liӋXWKDPNKҧR phҧLWUҧLTXDQKӳQJF{QJÿoҥQ nào?
6. Cách thӭFSKӓQJYҩQÿӇthu thұSWK{QJWLQ có hiӋXTXҧ"
7. Cách thӭFTXDQViWÿӇthu thұSWK{QJWLQ chính xác?
8. Cách xӱOêWK{QJWLQQKҵPJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ?
Bài tұp thӵFKjQKFKѭѫQJ5
1. Suy nghƭ01ÿӅWài thӇKLӋQYҩQÿӅEҧQWKâQÿDQJTXDQWkPQKҩWYjÿһWUDFiFJLҧWKX\ӃWFKR
ÿӅWài này.6DXÿyxây dӵng mô hình nghiên cӭu nhҵm giҧi quyӃWÿӅ tài.
Gӧi ý: có thӇ theo mô hình mүu sau: 102 ĈһWYҩQÿӅ MөFÿtFKQJKLên cӭX
Tìm hiӇXFѫVӣOý luұQYà
;iFÿӏQKQKkQWӕҧQK thӵFWLӉQ
KѭӣQJFҩXWU~FÿһFÿLӇP
Thu thұSYà xӱOêWK{QJWLQVѫFҩSÿӏQKOѭӧQJ–ÿӏQKWtQK
NhұQ[pWÿiQKJLiWKӵFWUҥQJ
TәQJNӃWQKӳQJYҩQÿӅÿһWUDFҫQJLҧLTX\ӃW
ĈӅ[XҩWJLҧLSKiSNLӃQQJKӏ
2. LӑFnhӳQJthông tin cӕWOõi trong mӝt tài liӋu tham khҧo tҥLWKѭYLӋn OLrQTXDQÿӃQÿӅ tài bҧn WKkQWkPÿҳc nhҩt.
3. Ĉһt các câu hӓi phӓng vҩnÿӇ thu thұSWK{QJWLQ khi thӵFKLӋQmӝWÿӅ tài bҧn thkQWkPÿҳc nhҩt.
Tài liӋu tham khҧRFKѭѫQJ5
1. NguyӉn Duy BҧR 3KѭѫQJSKiS OXұn nghiên cӭu khoa hӑc và thӵc hiӋQ ÿӅ tài nghiên cӭu
khoa hӑF+1;%%ѭXÿLӋn, 2007.- Tr. 36 - 56.
2. VNJ &DR ĈjP 3KѭѫQJSKiS OXұQ QJKLên cӭX NKRD KӑF- H.: NXB Khoa hӑF Yà kӻWKXұW 2002. - Tr. 51-113.
3. KӻQăQJSKӓng vҩn. H.: NXB Thông tҩn, 2006.- 92 tr.
4. H. Russel Bernard. Research Methods in Anthropology: Quanlitative and Quantitative
Approacches, Altamira Press, 1995. 103 ChѭѫQJ6
KӺ1Ă1*7+8<ӂ775ÌNH
MөFÿtFKQJKLên c : ӭX -
HiӇXÿѭӧFWҫPTXDQWUӑQJFӫDNӻQăQJWKX\ӃWWUình. -
BiӃWcác nӝLGXQJFҫQSKҧLFKXҭQEӏÿӇFyWKӇWKX\ӃWWUình thành công cNJQJQKѭFiFKWKӭFFө
thӇWLӃQKành thuyӃWWUình trѭӟFÿ{QJQJѭӡLQJKHQKѭ 9ѭӧWqua nӛLVӧ.
KiӇPsoát thӡLJLDQWKX\ӃWWUình. Thu K~WQJѭӡLQJKH.
ThuyӃWphөFQJѭӡLWUiLTXDQÿLӇP«
6.1. ThuyӃWWUình giӓL– MӣÿѭӡQJWӟLWKành công
Thuyết trình là nói chuyện, trình bày về một vấn đề nàRÿó cho người nghe nhằm cung cấp
thông tin, gây ảnh hưởng, thuyết phục hoặc thúFÿẩy hàQKÿộng.
ThuyӃWWUình ÿyQJPӝt vai trò vô cùng quan trӑQJWUrQFRQÿѭӡQJGүQWӟLWKành công.
ChuyӋQNӇUҵQJ7{7ҫQÿӃQJһSYXDQѭӟF7ULӋX33 là TriӋXW~FKҫXWkXUҵQJ
- Tôi nghe nói hiQVƭWURQJWKLên hÿXQJ˱QJPFiLÿͱFFD quân hXYà muQEày tWkP
phúc, chYì PhQJ'˱˯QJTXkQOjQJ˱LJKHQJKpWWjLQăQJFKRQrQQKͷQJGXVƭ ÿXGͳQJ
chân không tiQ FXQO˱LNK{QJ QyLQD\3KQJ'˱˯QJTXkQÿã mW Qên tôi mLGiP ÿQ
dâng tPQJX WUXQJ 7{L QJKH JLͷ Q˱F NK{QJ EQJ\ên dân, yên dân không gì bQJ FKQ
Q˱FPà giao hiXQD\FiFQ˱F6˯QĈ{QJFKFy7ULXOà mQKÿWUQJK˯QKDLQJKìn
dPTXkQOtQKFyYjLP˱˯LYQ[HQJKìn cQJDYQFRQWKyFÿGQJWURQJYjLQăP7Q
ghét nhWOà TriXY\PjNK{QJGiPÿiQK7riXOà sFy+àn, Ng\ÿánh úp ÿQJVDX. Cho
nên làm phên giXSKtDQDPFKRQ˱F7ULXOà Hàn, Ng\QK˱QJKDLQ˱F\NK{QJFyQ~L
sông hiPWUPWQJày kia quân TQÿiQKOQ KDLQ˱FKDLQ˱FÿXKàng thì hDVÿQ
Q˱F7ULXQJD\7{LWK˱QJ[HP[pWÿDÿWK\ÿWÿDLFiFQXFK˯Q7QYQGPTXkQVƭ
FiFQ˱FFNJQJQKLXJSP˱L7QQXViXQ˱FKSOàm mWFùng nhPYSKtDWk\WKì phá
TQFKQJNKyJì. Nay n˱F7QKLSEiFKFiFQ˱FEWFiFQ˱FSKLFWÿWÿFXKRà.
Không có cJì mà cWÿW ÿyOà tPình phá mình. Mình phá ng˱L Yà mình b QJ˱LSKi
WURQJKDLÿLXÿyÿLXQjROjK˯Q7KHRQK˱ý tôi, chi bQJ˱FYLYXDFiFQ˱FÿQKS
HQJ7KXͽFQJQKDXăQWKNWOàm anh em; TQÿiQKPWQ˱FWKì năPQ˱FFùng cͱXQX
Q˱FQào trái lLWKWKì các n˱FFQJÿiQK7QGXF˱QJERNKLQào lLGiPÿHPPW
Q˱FF{WKÿWUDQKÿ˱FWKXDYLFWKLên h"
TriX7~FKXQyL
- QuQKkQ WXL WU QKQYLF Q˱F FK˱D ÿ˱F P\QJj\ FK˱D K ÿ˱F QJKHGLX N QD\
WK˱QJ NKiFh muQ KS FK˱ KX ÿ F 7Q TX QKkQ [LQ PW Oòng nghe theo.
RLJLDRQJD\QW˱QJFKRTô TQ, ban cho mWWRà nhà lQ OLFKRWUăPF[HQJKìn dW
hoànJNLPWUăPÿ{LEFKEtFKJPYyFQJKìn tPF͵OjP7XQJ˱FWU˱QJ
ĈRҥQWUrQ ÿk\Oҩ\WӯKӗL ViFK³Ĉ{QJ&KX OLӋWTXӕF´FӫD Phùng MӝQJ/RQJ, kӇUҵQJ7{
TҫQVDXNKLKӑFYӟL4Xӹ&ӕF7Lên Sinh thành tài, muӕQFyÿѭӧFF{QJGDQKEqQÿӃQGXWKX\ӃW
ViXQѭӟF7ULӋX1JXӷ+àn, Sӣ<ên, TӅÿӇKӧSWXQJFKӕQJ7ҫQ1KӡWài biӋQWKX\ӃWWӭFOà
33 MӝWWURQJEҧ\QѭӟFWUDQKKùng thӡLĈ{QJ&KXӣ7UXQJ4XӕF. 104
thuyӃWWUình, mà tӯPӝWQJѭӡLVӕQJӣQѫLOjQJ[yP{QJWUӣWKjQKWXQJѭӟFWUѭӣQJOjPWѭӟQJ ViXQѭӟF
9j ÿk\ Oj PӝW FkX FKX\ӋQ KLӋQ ÿҥL 7ҥL ÿҥL KӝL ÿҧQJ 'kQ FKӫ Mӻ WKiQJ 07/2004 Barack
2EDPDNKLÿyOjPӝWQKà chính trӏGDÿHQWUҿWXәLtWQJѭӡLELӃWÿӃQÿã ÿӑFPӝWEài thuyӃWWUình
hӃWVӭF[XҩWVҳFÐQJFKҩWYҩQFKtQKSKӫ%XVKYӅFXӝFFKLӃQӣ,UDTSKê phán chính sách vӅ
kinh tӃYà xã hӝLFӫDFKtQKSKӫ%XVKÐQJFNJQJSKê phán sӵSKkQUӁWURQJFӱWULYà yêu cҫX
QJѭӡL0ӻKãy tìm thҩ\ÿRàn kӃWWURQJNKiFELӋWÐQJÿѭDUDtuyên bӕVDXQj\ÿѭӧFFiFSKѭѫQJ
tiӋQWUX\ӅQWK{QJWUrQWRjQQѭӟF0ӻQKҳFÿLQKҳFOҥL³.K{QJFy+RD.ǤWӵGRKD\+RD.ǤEҧR
thӫFKӍFyPӝW+LӋSFKӫQJTXӕF+RD.Ǥ´1KӡEài thuyӃWWUình này, 2EDPDÿã trӣQên rҩWQәL
tiӃQJWKành mӝWK\YӑQJFKRWKӃKӋWѭѫQJODL6DXÿҥLKӝLEҫXJKӃ7KѭӧQJYLӋQFKR,OOLQRLV34,
Obama thҳQJFӱYӟLSKLӃXEҫX1yFNJQJPӣÿѭӡQJFKR{QJWUӣWKành TәQJ7KӕQJ0ӻӣ
kǤEҫXFӱVDXÿy
ĈӃQÿk\FyQJѭӡLFKRUҵQJWURQJOƭnh vӵFFKtQKWUӏÿӇFyWKӇWUӣWKành lãnh tөKD\QJѭӡLOãnh
ÿҥo, thì mӟLFҫQÿӃQNKҧQăQJWKX\ӃWWUình. NhѭQJWKұWUDNKҧQăQJWKX\ӃWWUình, nói chuyӋQYӟL
công chúng, vӟLÿiPÿ{QJKD\ÿѫQJLҧQOà nói chuyӋQYӟLÿӗQJQJKLӋSWUình bày ý kiӃQYӟL
QJѭӡLTXҧQOêJLDRF{QJYLӋFFKRQKkQYLên, hoһFQyLFKX\ӋQYӟLEҥQEè mӝWFiFKJãy gӑQUõ
ràng, có tính thuyӃWSKөFFDRYà lôi cuӕQҧQKKѭӣQJUҩWQKLӅXÿӃQVӵWKành công hay thҩWEҥL
cӫDPӛLFK~QJWDҧQKKѭӣQJÿӃQFXӝFVӕQJFӫDFK~QJWD
NӃX EҥQ Oà nhà kinh doanh, bҥQ SKҧL WKX\ӃW SKөF ÿѭӧF NKiFK Kàng cӫD Pình. Barbara
Corcoran, sáng lұSYLên cӫD&RUFRUDQ*URXSWKӯDQKұQ³WKành công cӫDW{LOà nhӡJLDR
tiӃSYjÿyOjPӝWVӵWKұW´35. Còn Haward Schultz, chӫWӏFKKãng Starbucks, thì nói: “Tôi may
mҳQÿѭӧFWUӡLSK~FKRNKҧQăQJJLDRWLӃSYӟLWҩWFҧFiFWXêSQJѭӡLYà tҥRQên mӝWPӕLWK{QJ
hiӇXFKXQJ´5. ĈҫXQăPFiF chuyên gia kinh tӃKӑFÿã xӃS6WHYH-REVQJѭӡLÿӗQJViQJOұS
và là tәQJJLiPÿӕFFӫDKãng Apple) ÿӭQJÿҫXFiFJLiPÿӕFNLQKGRDQK&(2WjLQăQJQKҩW
thӃJLӟL. MӝWWURQJQKӳQJÿLӅXÿѭD6WHYH-REVÿӃQWKành c{QJÿyOjNKҧQăQJWKX\ӃWWUình xuҩW chúng cӫD{QJ
NӃXEҥQFKӍOà mӝWQKkQYLên bình thѭӡQJWURQJPӝWÿѫQ YӏQjRÿyWK{LWKì khҧQăQJQyLWӕW
cNJQJUҩWTXDQWUӑQJĈLӅXQày thӇKLӋQUõ nhҩWNKLEҥQPXӕQWUình bày cho ngѭӡLSKөWUiFKê
WѭӣQJÿӝFÿiRPà bҥQPӟLQJKƭUDQyFNJQJWKӇKLӋQUõ khi bҥQPXӕQÿӅQJKӏWăQJOѭѫQJKD\
WKD\ÿәLF{QJYLӋFYY5õ ràng là nӃXEҥQҩS~QJQӃXEҥQWUình bày vҩQÿӅPѫKӗOӝQ[ӝQ«
thì ý tѭӣQJÿӝFÿiRFӫDEҥQÿã không ÿӃQÿѭӧFWDLQJѭӡLQJKHYjQKѭWKӃWKì làm sao thuyӃW
phөFÿѭӧFQJѭӡLWD"
Chúng ta sӁ[HP [pWYLӋF WKX\ӃWWUunh TXDEDJLDL ÿRҥQ(1) chuҭQEӏ WKX\ӃWWUình, (2) thuyӃW
trình, và (3) hұXWKX\ӃWWUình.
6.2. ChuҭQEӏWKX\ӃWWUình
MuӕQ WKX\ӃW WUình thành công, ta phҧL FKXҭQ Eӏ Nӻ OѭӥQJ YӅ QKLӅX PһW WӯYLӋc chӑQ ÿӅ Wài
(ngoҥLWUӯWUѭӡQJKӧSÿѭӧFSKkQF{QJKRһFÿһWKjQJFKRÿӃQYLӋFWұSWKX\ӃWWUình mӝWPình, hay WUѭӟFEҥQEè.
6.2.1. XáFÿịQKÿối tượng nghe, ÿịDÿLểm thuyết trình
34 MӛLEDQJFӫD0ӻÿѭӧFJKӃÿҥLGLӋQWҥL7KѭӧQJYLӋQWRjQQѭӟF0ӻ
3510 bí quyW thành công cDQKͷQJGLQJL0&WjLQăQJQKWWKJLL/ Carmine Gallo.- TP HCM, NXB Trҿ.- tr.9. 105
Mӛi Eji thuyӃt WUunh ÿӅu Gjnh cho mӝWÿӕi tѭӧng nghe FөthӇ. &ng mӝt Eji thuyӃt WUuQKQKѭQJ
vӟLÿӕi tѭӧng nghe Qjy WKuWKjnh công, còn vӟLÿӕi tѭӧng nghe NKic WKuthҩt Eҥi. Ngѭӡi nghe
thuyӃt WUunh FythӇNKic nhau vӅtuәi Wic, vӅWUuQKÿӝ; KӑFNJng FythӇNKic nhau vӅnghӅnghiӋp,
vӅ vai WUz trong [m hӝi, hay NKic nhau vӅ Oƭnh vӵc quan tâm. NӃu ngѭӡi thuyӃt WUunh Qyi vӅ
nhӳQJÿLӅu ngѭӡi nghe muӕn nghe YjSKhӧp vӟi tâm OêFӫa KӑWKuFyrҩt nhiӅXFѫVӣÿӇWKjnh
công. Ngѭӧc Oҥi, nӃu Qyi vӅnhӳQJÿLӅu ngѭӡi nghe không muӕn nghe, hoһc không SKhӧp vӟi
tâm OêFӫa KӑWKuNKҧQăQJWKҩt Eҥi rҩt cao.
1KѭYұ\ÿӕi tѭӧng nghe thuyӃt WUunh Jyp phҫn rҩt lӟn Yjo sӵWKjnh công hay thҩt Eҥi Fӫa buәi
thuyӃt WUunh. &Ktnh vuthӃnên viӋc [iFÿӏQK[HPÿӕi tѭӧng nghe Ojai, sӕlѭӧQJQKѭWKӃQjo, Kӑ
muӕn nghe JuOjÿLӅu không thӇEӓqua. Cҫn [iFÿӏnh xem ngѭӡi nghe WUҿtuәi hay nhiӅu tuәi,
WUuQKÿӝchuyên môn Fӫa KӑQKѭWKӃQjo, Kӑthuӝc QJjnh nghӅJu, … .
ĈӏDÿLӇm thuyӃt WUunh FNJng cҫQÿѭӧc [iFÿӏnh U}trѭӟFNKLÿLYjo chuҭn EӏFic phҫn NKic. +my
[iFÿӏnh U} VӁthuyӃt WUunh QJRji trӡi (công viên, TXҧng trѭӡng, sân khҩu QJRji trӡi, …) hay
trong QKj. 7um hiӇu xem ӣÿӏDÿLӇm thuyӃt WUuQKQKѭYұy FythӇsӱGөng Fic công FөhӛtrӧQKѭ
Piy Wtnh, ÿqn chiӃXÿѭӧc hay không? &ythӇbӕWUtchӛtreo biӇXÿӗ, tranh ҧnh không, …
6.2.2. ChӑQÿӅWài thuyӃWWUình
NӃXEҥQÿѭӧFÿһWKàng hoһFSKkn công thuyӃWWUình mӝWÿӅWài cөWKӇWKì bҥQNK{QJSKҧLFKӑQ
ÿӅWài. Trong nhӳQJWUѭӡQJKӧSFòn lҥLWKì chӑQÿӅWài thuyӃWWUình là mӝWF{QJYLӋFNK{QJÿѫQ
giҧQ1ên chӑQÿӅWjLÿҥWÿѭӧFEDÿLӅXVDXÿk\
ThͱQKW bҥQSKҧLÿDPPê, phҧLFyKӭQJWK~YӟLÿӅWjLÿyKhi có hӭQJWK~YӟLÿӅWài ta sӁ
nói vӅQyYӟLVӵQӗQJQKLӋW YӟLQKLӅX Wình cҧPYjÿLӅX ÿyVӁJk\ÿѭӧFFҧP Wình nѫLQJѭӡL
nghe, dӉWUX\ӅQFҧPKӭQJÿӃQQJѭӡLQJKHNӃXNK{QJFyÿDPPê, không có sӵKӭQJWK~YӟLÿӅ
tài, ta dӉWKX\ӃWWUình ÿӅXÿӅX buӗQWҿ Oàm vӟLPRQJPXӕQVDR FKRFKyQJ[RQJYLӋF Yà tҩW
nhiên là chҷQJFyFҧPKӭQJQjRÿӇWUX\ӅQFKRthính giҧ. Vì thӃ, nӃXFyWKӇWKì bҥQKãy tӯFKӕL
sӵSKkQF{QJKD\ÿһWKjQJÿӅWài mà bҥQWKҩ\WKLӃXKӭQJWK~
ThͱKDL, bҥQSKҧL FyKLӇXELӃWWӕW YӅÿӅWài thuyӃWWUình. ThұWVӵOà thiӃXW{Q WUӑQJQJѭӡL
nghe, và cҧEҧQWKkQNKLWKX\ӃWWUình vӅYҩQÿӅPà mình không hiӇXUõ. VӟLÿӅWài mình không
hiӇXUõ, ngѭӡLWKX\ӃWWUình sӁO~QJW~QJNK{QJELӃWVҳS[ӃSQKӳQJÿLӅXFҫQQyLQyLOҥFÿӅWUҧ
lӡLNK{QJÿ~ng trӑQJWkPFkXKӓLFӫDNKiQJLҧ«
ThͱEDÿӅWài phҧLSKù hӧSYӟLQJѭӡLQJKH1ӃXFK~QJWDWKX\ӃWWUình ÿӅWài “nhӳQJWKiFK
thӭFFӫDWRàn cҫX hóa” cho sinh viên thì rҩWSKù hӧS7X\QKLrQQyLÿӅWji ÿyYӟLKӑFVLQKSKә
thông thì sӁWKҩWEҥL&ùng mӝWÿӕLWѭӧQJ QKѭQJKRjQFҧQKNKiF QKDu cNJQJOàm cho vҩQÿӅ
quan tâm khác nhau. Vì vұ\NKLFKӑQÿӅWài còn phҧLFăQFӭYào hoàn cҧQKFөWKӇ&KҷQJKҥQ
NKLVLQKYLrQÿDQJÿLFҳPWUҥLPà nói vӅYҩQÿӅPDQJWtQKKӑFWKXұWFDRVӁNK{QJSKù hӧSPà
nhӳQJÿӅWjLQKѭ tình bҥQWình yêu, thӇWKDRYY… lҥLÿѭӧFTXDQWkP
6.2.3. XáFÿịnh rõ mụFÿích thuyết trình
Cҫn SKҧi hiӇu U}PөFÿtch thuyӃt WUunh WKumӟi chuҭn EӏtiӃp Fic phҫn viӋc vӅVDXÿѭӧc. 0өc
ÿtch thuyӃt WUunh WUҧlӡi cho câu Kӓi: ThuyӃt WUunh ÿӇOjm Ju? Hay FөthӇKѫQ: 7DPRQJÿҥWÿѭӧc
ÿLӅu Ju, hay mong ngѭӡi nghe Ojm Juhoһc FyTXDQÿLӇm Qjo sau khi nghe thuyӃt WUunh? 0өc
ÿtch SKҧLÿѭӧc [iFÿӏnh U}Ujng, không dӯng Oҥi ӣmӭc nêu chung chung. 106
Chҷng Kҥn, Fic PөFÿtFKQrXVDXÿk\OjU}Ujng:
ĈӇÿӕi WiFNK{QJWăQJJLiFic Kjng KRi, Gӏch YөEin cho FK~ng ta.
ĈӇngѭӡi nghe mua Kjng Fӫa công ty A.
ĈӇngѭӡi nghe hiӇu FKtnh [ic vӅvҩn ÿӅngө\ biӋn.
&ic PөFÿtFKVDXÿk\Ojkhông U}Ujng:
*L~p cho Fic công ty vӯa YjQKӓkinh doanh hiӋu TXҧKѫQ
HiӇu U}KѫQYӅmӝt sӕFѫKӝi OjPăQYӟi mӝt sӕÿӕi Wic nѭӟc QJRji.
6.2.4. ChuҭQEӏQӝLGXQJWKX\ӃWWUình
Ĉk\OjSKҫQTXDQWUӑQJQKҩWtrong toàn bӝF{QJWiF chuҭn bӏYà cNJQJOà phҫQYLӋFFKLӃPQKLӅX thӡLJLDQQKҩW
Công viFWU˱FKWWURQJYLFFKXQEQLGXQJWKX\WWUình là phải tìm hiểu kỹ lưỡng về đề
tài thuyết trình.
PhҧLÿӑFFiFViFKEiRF{QJWUình nghiên cӭX, tài liӋX, êkiӃn liêQTXDQÿӃQÿӅWài thuyӃWtrình.
NӃXWKX\ӃWWUình vӅÿӅWài khoa hӑF, QJѭӡLWKX\ӃWWUình phҧLnҳm vӳng: Fic NKii niӋm liên quan,
Fic luұQÿLӇm, luұn chӭng, Fic Fich tiӃp cұn, FiFSKѭѫQJSKip nghiên cӭXÿmÿѭӧc ip Gөng cho
ÿӅWji. &NJng cҫn nҳm vӳng nhӳng Fii mӟi PjÿӅWjLÿѭDUD, Fic vҩn ÿӅFzn tӗQWҥL, cҫn nghiên
cӭXVkXKѫQ. NӃu thuyӃt WUunh vӅVҧn phҭm mӟi, ngѭӡi thuyӃt WUunh SKҧi hiӇu thұt U}WtQKQăQJ,
công Gөng, ÿһFÿLӇm Fӫa Qy. 3Kҧi biӃt Vҧn phҭm mӟi FynhӳQJѭXÿLӇm Juso vӟi Fic Vҧn phҭm
NKic Fng công Gөng, SKҧi biӃt vӅFic Vҧn phҭm Fng ORҥLÿyÿӇkhi cҫn FythӇso Vinh hoһc WUҧ
lӡi cho nhӳng ngѭӡi quan tâm. &NJng cҫn nҳm chҳc thông tin vӅcông ty, doanh nghiӋp Vҧn xuҩt,
thӡLÿLӇm Vҧn xuҩt, kӃKRҥch SKit triӇQWURQJWѭѫQJODL, ÿLӅu kiӋn hұu Pmi, …
Vạch kKRFKWKX\WWUình
.KLÿã bao quát36ÿѭӧFQӝLGXQJFiFYҩQÿӅWKX\ӃWWUình, bҥQFҫQYҥFKNӃKRҥFKWUìnhEjy nӝi
dung. Trong kӃKRҥFh này phҧLJKLUõ:
Nhӳng ngѭӡi Qjo VӁtham gia thuyӃt WUunh. NӃu OjnhiӅu ngѭӡi WKucông viӋc FөthӇFӫa tӯng ngѭӡi OjJu.
Thӡi gian thuyӃt WUunh Ojbao nhiêu: tәng thӡi gian, thӡi gian cho tӯng phҫn.
MӣÿҫXEài thuyӃWWUình nhѭWKӃQào.
Dùng thêm phim ҧQKQKҥFKD\NK{QJGùng cho nhӳQJSKҫQQào, vào thӡLÿLӇPQào.
NӝLGXQJWKX\ӃW WUình ÿѭӧFWUình chiӃX EҵQJSRZHUSRLQWKD\ FKӍÿӇQyLQKLӅXÿӏDÿLӇP
thuyӃW WUình không dùng máy tính và ÿqQFKLӃX NӃXÿѭӧc WUunh chiӃu WKu ai (ngѭӡi Qyi hay
ngѭӡi NKic) VӁÿLӅu khiӇn Piy Wtnh.
&ynhӳng KRҥWÿӝng NKic (diӉn Nӏch, WUѭQJEjy mүu Vҧn phҭm, thao Wic Ojm mүu, …) hay không.
KӃ KRҥFK WUình bày nӝL GXQJQrQ ÿѭӧF VRҥQ WKҧR FKL WLӃW &àng chi tiӃWWKì càng tӕW. .KL ÿy
QJѭӡL(nhӳQJQJѭӡL) thuyӃWWUình sӁELӃWFKLWLӃWPình cҫQFKXҭQEӏQKӳQJJì, và trong tiӃQWUình
thuyӃWWUình mình cҫQOàm nhӳQJJì. KӃKRҥFKÿyFNJQJJL~SQJѭӡLWKX\ӃWWUình quҧQOêthӡLJLDQ tӕWKѫQ
Ví dөÿӇ WKX\ӃWWUình vӅÿӅWài ngө\ELӋQ PӝWQKyPVLQKYLên KKRDĈӏDOê TrѭӡQJĈҥi Kӑc
Khoa Kӑc Xã hӝLYj1KkQYăQ73+&037 ÿã vҥFKUDNӃKRҥFKQJҳQVDXÿk\
36 Mӟi hiӇXÿѭӧc ӣmӭc NKii TXit, FKѭDSKҧi OjFөthӇ.
37 GӗP/ê Thӏ+RjLKѭѫQJĈӛ7Kӏ3KѭѫQJ7Kӫ\+XǤQK<ӃQ1KL1Jө\9ăQ7kP 107
1. Xây dQJPWYNFKYLFiFWình huQJWURQJÿyFiFQKkQYWQ\VLQKPkXWKXQWUDQK
luQYLQKDX7URQJWUDQKOXQKÿã dùng ng\ELQÿERYệ TXDQÿLPFDPình. KFK
ÿ˱FFKLDWKành nhiXSKkQFQKPLSKkQFQKVFKX\QWLFKRQJ˱LQJKHPWWình huQJ
ng\ELQ&yPWQJ˱LWKX\WPLQKJLLWKtFKWͳQJWình huQJÿQJ˱LQJKHKLXÿ˱FÿyOà
loLQJ\ELQJì.
2. ThLJLDQWUình bày: khoQJSK~W
CNJQJYӅÿӅWjLÿy, mӝWQKym sinh viên lӟSFKҩWOѭӧQJFDR7UѭӡQJĈҥLKӑF1JRҥLWKѭѫQJOҥL
ÿѭDUDNӃKRҥFKchi tiӃt Yjÿҫ\ÿӫKѫQQKѭVDX:
Ĉ&˰ˮ1*7+8<775ÌNH NG<%,1
I. 3K˱˯QJSKiSWKX\WWUình: -
BQJSRZHUSRLQWV͵GQJYLGHRTXD\WU˱FFiFYtGYà lQJJKpSYào) -
SQJ˱LthuyWWUình: 2
3K˱˯QJSKiSQK˱PWEXLWKROXQP(chú trọng đến thROXQYLFiFEQWKDPJLD
nghe thuyWWUình) II. NLGXQJ
II.1. Khái niPYQJ\ELQ -
DDYào sách giáo trình nhSP{Q/ogic hF -
Nêu 2 ví dÿSKkQELWQJELQYà ng\ELQ
II.2. MWVORLQJ\ELQWK˱QJJS
II.2.1. Ng\ELQYào uy tín các nhân: -
Ĉ˱DUDKDLYtG
+ Ví dWURQJNKRDKFWQKLên (Newton)
+ Ví dWURQJ[ã hL&KWFK+&Kt0LQKÿ˱DUDFiFYtGÿLển hình vLFiFOLNKQJÿQK
cDQKͷQJQKà khoa hFFyX\WtQOQ
II.2.2. Ng\ELQGDYjRÿiPÿ{QJGDYjRG˱OXQ -
Ĉ˱DUDPWYQÿWKROXQWU˱FOS -
MLÿLPLÿLQJ˱LOên khQJÿQKYà ng\ELQ -
HLêNLQOSFK~êO\NKQJÿQKÿQJ\ELQ
II.2.3. Ng\ELQGDYào sͱFPQK -
Ĉ˱DUDGQWUtFKWKHRJLiRWUình. -
Ví dchiX video).
II.2.4. ng\ELQGựa vào tình cP -
Ví dchiX video)
II.2.5. Ng\ELQÿiQKWUiROXQÿ -
Ĉk\OjNLXQJ\ELQSKELQ -
Ĉem ví dUDWU˱c lSWKROXQ (chú ý phLOiLVDQJPWOXQÿPL
II.2.6. Ng\ELQQJXQKLên: -
Ví dchiX video. Cho lSWKROXQ
II.2.7. Ng\ELQÿHQ-trQJ - Ví d
KӃ KRҥch WUunh Ejy nӝi dung ngө\ biӋn thӭ nhҩW WUrQÿk\ U}Ujng Oj Fzn rҩW Vѫ Vji. Theo kӃ
KRҥFKÿyWKungѭӡi (nhӳng ngѭӡi) thuyӃt WUuQKFKѭDWѭӣng tѭӧQJÿѭӧc Punh VӁSKҧi Ojm nhӳng
Jumӝt Fich FөthӇ, YuthӃFythӇ[ҧy ra nhiӅu NKyNKăQNKLWLӃn Kjnh thuyӃt WUunh.
KӃKRҥch thӭhai chi tiӃWKѫQQKӡWKӃFҧF{QJYLӋFFKXҭQEӏQӝLGXQJFөWKӇOүQYLӋFWLӃQKành
thuyӃWWUình sau này sӁGӉWKӵFKLӋQKѫQ7KӃQKѭQJEҧQNӃKRҥFKWKӭKDLQày cNJQJFòn nhiӅX
khiӃPNKX\ӃW7UѭӟFKӃWOà nhӳQJQJѭӡLVRҥQWKҧRÿã không xác ÿӏQKWKӡLJLDQFKRWRàn bӝEài
thuyӃWWrình cNJQJQKѭWKӡLJLDQFKRFiFSKҫQ. ĈLӅu Qjy VӁOjm KӑO~ng W~ng không biӃt ӣFic
phҫn WKҧo luұn Fynên tiӃp Wөc nӳa hay không; Fzn thӡi gian cho YtGөmӟi hay không; PhҫQ
phân công công viӋFFNJQJFKѭDQyLUõ, chӍJKL³KDLQJѭӡLWKXyӃWWUình”, FKѭDJKLFөWKӇDLQyL 108
phҫQQào, ai dүQGҳWWUDQKOXұQ, ai sӱGөQJPi\WtQK, … 9uthӃ, khi bѭӟc Yjo chuҭn Eӏnӝi dung
FөthӇ, Kӑ SKҧi bәsung nhӳng phҫn Qjy, nӃu không WKuVӁFy QJX\Fѫ Gүm chân nhau trong công viӋc.
ĈӇchuҭn Eӏnӝi dung Eji thuyӃt WUunh FNJng cҫn VRҥn sҹn Gjn Eji (cҩu WU~c) Fӫa Qy.
Bài thuyết trình, cũQJQK˱các bàLYăQkhác, có ba phần chính là mở ÿầu, thân bài và kết luận.
Phần mở ÿầu
Phần mở ÿầu rҩt quan WUӑng, mһc GFKӍÿѭӧc WUunh Ejy trong mӝt thӡi gian ngҳn – thѭӡng Oj2-
4SK~t. Phҫn Qjy FynhiӋm YөWҥRÿѭӧc sӵhӭng WK~, lôi Npo sӵFK~êQѫLQJѭӡi nghe. Mӝt sӕ
Wic JLҧÿӅxuҩt FiFSKѭѫQJSKip mӣÿҫXVDXÿk\
ĈѭDUDPӝt tunh huӕng gây sӕc. KӇmӝt mҭu chuyӋn.
Chia VҿWunh Fҧm vӅviӋc ÿӃn buәi thuyӃt WUunh mӝt Fich chân WKjnh.
ĈѭDUDQKӳng con sӕthӕng kê.
Nêu câu Kӓi cho ngѭӡi nghe.
KӃt hӧp FiFSKѭѫQJSKiSWUrQÿk\.
Trong giӡ KӑF7ѭ GX\SKҧn biӋn, mӝt QKyP VLQKYLrQĈҥi Kӑc Hoa Sen bҳWÿҫu buәi thuyӃt
WUunh vӅvҩn ÿӅchӧYjsiêu WKӏ, ÿmchuҭn Eӏmӝt tӋp tiӅn mӋnh JLi5.000 ÿӗng cho mӝt sӕsinh
viên –WKtnh JLҧ - trong lӟp. 6DXÿyKӑKӓi xem Fic Eҥn Fyÿѭӧc NKRҧn tiӅQQKѭYұy WKuVӁFKӑn
mua sҳm ӣÿkX, chӧhay siêu WKӏ. &ich nhұp ÿӅQKѭYұy Ojm cho lӟSV{Lÿӝng hҷn lên, YjPӑi
ngѭӡi Kjo hӭng chӡxem QKym VӁQyi Ju. 5}Ujng, vӟi KjQKÿӝng gây sӕFQKѭYұy, QKym thuyӃt
WUunhÿmrҩt WKjnh công vӟi phҫn mӣÿҫu Fӫa Punh.
9jR ÿҫu bҵng mӝt câu chuyӋn, Fy thӇ OjchuyӋn vui, chuyӋn QJө ngôn, FNJng OjmӝW SKѭѫQJ
SKip tӕt. 6iFK ³Ĉ{QJFKXOLӋt quӕc” viӃt rҵng ÿӇ khuyên HuӋ 9ѭѫQJQѭӟc TriӋX ÿӯQJÿinh
nѭӟc Yên, Tô Tҫn bҳWÿҫu bҵng viӋc kӇcho QKjvua nghe câu chuyӋn “trai Fzÿinh nhau, QJѭ
{QJÿҳc lӧi”38. RӗLVDXÿymӟi phân Wtch lӧi Kҥi cho HuӋ9ѭѫQJQJKH. KӃt Fөc, HuӋ9ѭѫQJWK{L NK{QJÿinh nѭӟc Yên.
Mӝt YtGөNKic:ĈӇthuyӃt WUunh vӅvai WUzFӫa triӃt KӑFÿӕi vӟi khoa Kӑc tӵnhiên, FythӇmӣ
ÿҫu bҵng câu chuyӋn sau. 1Kjvұt Oê Kӑc Yƭÿҥi ngѭӡi Ĉӭc Marx Plank SKit minh ra thuyӃt
lѭӧng tӱtӯlâu, QKѭQJNK{QJ Gim công bӕ ĈLGҥo vӟi con trai, ông Qyi “hoһc ba Ojmӝt Nҿ
ÿLrQ, hoһFEDÿmÿҧo lӝn khoa Kӑc”. Ông Qyi vұy YuSKit minh FӫD{QJNK{QJWѭѫQJWKtch vӟi
hӋthӕng tri thӭc triӃt Kӑc Pj{QJÿDQJFyO~c bҩy giӡ.
Chia VҿWunh Fҧm Fӫa Punh FNJng FythӇchiӃPÿѭӧc Fҧm Wunh Fӫa ngѭӡi nghe. 1yi mӝt FiFKÿҫy
Wunh Fҧm vӅviӋc Punh ÿӃn vӟi buәi thuyӃt WUunh FKtnh OjviӋc chia VҿWunh Fҧm vӟi ngѭӡi nghe
vӅbuәi thuyӃt WUunh sҳp bҳWÿҫu. “%ji JLҧng cuӕi Fng” Fӫa Randy Pausch, mӝt JLiRVѭĈҥi Kӑc
Carnegie Mellon, Ojmӝt YtGөrҩt WKjnh công cho kiӇu bҳWÿҫu Qjy39. ViӋc chia VҿQjy FythӇ
38 …, QѭӟF 7ULӋX WRDQ ÿiQK QѭӟF <ên. Tô TҫQ Yì nѭӟF <ên, sang nói vӟL YXD QѭӟF 7ULӋX Oà HuӋ 9ѭѫQJ UҵQJ
- VӯDUӗLTXDV{QJ'ӏFK7KXӹW{LWKҩ\WUên bӡPӝWFRQWUDLÿDQJKiPLӋQJSKѫLPình trên cát. ChӧWPӝWFRQFò bay
ÿӃQPәYào thӏWFRQWUDL7UDLOLӅQQJұPPLӋQJNҽSOҩ\PӓFò. Cò giãy không ra, liӅQQJKƭEөQJ+{PQD\Qҳng,
ngày mai nҳQJWKӃQào trai cNJQJFKӃWNK{7UDLFNJQJQJKƭ+{PQD\NK{QJU~WPӓÿѭӧFQJày mai không rút mӓ
ÿѭӧFWKӃQào rӗLFò cNJQJFKӃWÿyL+DLErQJăQJQKDXNK{QJErQQjRFKӏXQKӏQ%ӛQJÿkXFyQJѭӡLÿiQKFiÿLTXD
trông thҩ\EҳWÿѭӧFFҧÿ{LWKtFKFKtFѭӡLKDKҧ1D\QѭӟF7ULӋXÿHPTXkQVDQJÿiQKQѭӟFchӕQJOҥL+DLErQWUDQKÿҩXYӟLQKDXOkXQJj\QJѭӡLWҩWEӏKҥLFӫDWҩWEӏWӕQ&ҧKDLÿӅXSKҧLQJKèo yӃX7{LHQѭӟF
TҫQWKӯDFѫÿHPTXkQFKөSFҧKDLQѭӟFQKѭQJѭӡLÿiQKFiFKөSFҧWUDLFò, thì lúc bҩ\JLӡFyKӕLFNJQJNK{QJNӏS'iP
xin nhà vua thӱQJKƭOҥL[HP
Vua HuӋ9ѭѫQJFKROjQyLSKҧLEqQÿình viӋFÿiQK<ên.
39 Xem Randy Pausch YjJeffrey Zaslow Bài giảng cuối cùng, NXB 7Uҿ, 2009. 109
thӵc hiӋn bҵng Fich WKӫWKӍWUzchuyӋn, QKѭQJFNJng FythӇkӇvӅPunh YjviӋc thuyӃt WUunh Fӫa
Punh mӝt FiFKVLQKÿӝng. Randy Pausch, mӝt ngѭӡLÿDQJEӏXQJWKѭJLDLÿRҥn cuӕi, ÿmbiӇu
diӉn chӕng tay KtWÿҩt trên sân khҩu ÿӇQyi cho ngѭӡi nghe vӅWunh WUҥng sӭc khӓH hiӋn Wҥi Fӫa Punh.
Ngѭӡi nghe, ÿһc biӋt Ojgiӟi khoa Kӑc, hay kinh doanh, thѭӡng Fyҩn tѭӧng rҩt mҥQKYӟi Fic
con sӕthӕng kê. Mӣÿҫu thuyӃt WUunh vӟi Fic con sӕthӕng kê hӭa Kҽn vӟi Kӑrҵng Eji thuyӃt
WUunh chӭa nhiӅu thông tin rҩWÿing nghe. Ngѭӡi thuyӃt WUunh mӣÿҫu bҵng Fic con sӕdoanh thu
Yjlӧi nhuұn Fӫa công ty Punh VӁOjm cho Fic QKjkinh doanh thҩy Punh không SKҧi chӡÿӧi ÿӇ
ÿѭӧc nghe thông tin cҫn thiӃt cho viӋc quyӃWÿӏnh FyQrQÿҫXWѭ, hay bҳt tay OjPăQYӟi công ty
hay không. &ic con sӕVӁOjm cho QKjkhoa Kӑc theo G}i xem FK~ng dүn ÿӃn Fii Ju, hoһc FK~ng
ÿѭӧc lҩy tӯÿkX, WKHRSKѭѫQJSKip Qjo, YjliӋu FK~ng Fyÿing tin cұy hay không, …
&ic câu Kӓi gӧi sӵWzPz, Ntch WKtch ngѭӡi nghe suy QJKƭ, Wum kiӃm thông tin ÿӇJLҧLÿip, Yj
quan tâm ÿӃn nӝi dung thuyӃt WUunh ÿӇlҩy thông tin. Chҷng Kҥn, ÿӇgiӟi thiӋu FKӫQJKƭa 0ic,
QKjthuyӃt WUunh nêu câu Kӓi: 4XêYӏFybiӃt EҥQQJKHÿji BBC bҫu FKӑn ai OjQKjWѭWѭӣng lӟn
nhҩt thiên niên Nӹthӭhai không? Câu WUҧlӡL&DUO0DU[ÿѭӧFÿѭDUDVDXÿy(nӃu do ngѭӡi nghe
ÿѭDUDWKuFjng tӕt) Ojmӝt sӵkhӣLÿҫu tuyӋt vӡi cho Eji thuyӃt WUunh.
'mӣÿҫu bҵng Fich Qjo WKuphҫn mӣÿҫu FNJng SKҧi thông EiRÿѭӧc cho ngѭӡi nghe biӃt KӑVӁ
ÿѭӧc nghe vӅvҩn ÿӅJu, buәi thuyӃt WUunh VӁFynhӳng phҫn Qjo.
Phần thân bài
Phҫn thân EjLÿѭӧc Gng ÿӇWUunh Ejy nӝi dung Eji thuyӃt WUunh. NӃu nӝLGXQJÿyGji, cҫn chia Qyra WKjnh nhiӅu mөc.
Nội dung trình bày phải có logic chặt chẽ, hợp lý
&ng nhӳng quân cӡYjquy tҳFÿLQKѭQKDXPjtrong hai ngѭӡLÿinh cӡvӟi nhau Fyngѭӡi
thҳng YjFyngѭӡi thua. Thҳng hay thua ӣÿk\SKөthuӝc Yjo chӛngѭӡLFKѫLÿmsӱGөng nhӳng
quân cӡQjo YjthӭtӵnѭӟFÿLFӫa anh ta ra sao. Khi thuyӃt WUunh FNJng vұy, Eji Qyi hay, lôi cuӕn
ÿѭӧc ngѭӡi nghe, hay dӣ, Ojm ngѭӡi nghe FKin QJin, SKөthuӝc Yjo viӋc ngѭӡi thuyӃt WUuQKÿm
sӱGөng nhӳng thông tin Qjo Yjsҳp xӃp FK~ng theo thӭtӵQjo.
&ic phҫn Fӫa Eji thuyӃt WUunh FythӇsҳp xӃp theo WUunh tӵthӡi gian, viӋc Juxuҩt hiӋn trѭӟc WKu
Qyi trѭӟc, xuҩt hiӋn sau WKuQyi sau. &ythӇsҳp xӃp theo mӭFÿӝquan WUӑQJWăQJGҫn hoһc JLҧm
dҫn. &ythӇsҳp xӃp Fic phҫn theo logic Fӫa sӵkiӋn. NӃu sӵkiӋn A dүn ÿӃn (hay sinh ra) sӵ
kiӋn B WKuWUunh Ejy vӅsӵkiӋn A trѭӟc, sӵkiӋn B sau. &NJng FythӇsҳp xӃp theo FiFKÿmGng
ÿӇxem [pt vҩn ÿӅQKѭSKkQWtch SWOT (ÿLӇm Pҥnh, ÿLӇm yӃu, FѫKӝi, WKich thӭc), WUҧlӡi Fic câu Kӓi 5 W, 1 H, ...
NLGXQJWUình bày phLQJQJQV~FWtFK
SӁOà sai lҫPQӃXEҥQQJKƭUҵQJFҫQSKҧLQyLFKRQJѭӡLQJKHFàng nhiӅXFàng tӕW7KұWUDQӃu
bҥQQyLQKLӅXWKì nӝLGXQJVӁGàn trҧLQJѭӡLQJKHVӁPӋWWKLӃXWұSWUXQJYà buәLWKX\ӃWWUình
sӁWKҩWEҥL7KӫWѭӟQJ$QKKӗLWUѭӟF&KLӃQWUDQKWKӃJLӟLWKӭ,,Oà W.Churchild, trong mӝWOҫQ
khi chiӃQWUDQKEҳWÿҫXQyLFKX\ӋQYӟLVLQKYLrQÿã chӍQyLÿ~QJPӝWFkX³&K~ng ta không
bao giӡ, không bao giӡ, không bao giӡF~Lÿҫu trѭӟc sӭc Pҥnh, FKӍF~Lÿҫu trѭӟFOѭѫQJWkPYj
OӁSKҧi!”. TәQJWKӕQJ0ӻ-.HQHG\FNJQJFKӍQyLÿ~QJPӝWFkXYӟLQKӳQJQJѭӡLFKӡÿӧL “HӥL
nhӳQJF{QJGkQ0ӻEҥQFӫD tôi, các bҥQÿӯQJKӓLQѭӟF0ӻÿѭDOҥLJì cho bҥn, hãy hӓLPình có
thӇ Oàm gì cho nѭӟF 0ӻ´ NhӳQJSKҫQ QKӳQJ ÿRҥQNK{QJWKӵF Vӵ FҫQWKLӃWFy FNJQJÿѭӧF
không có cNJQJÿѭӧF, cҫQSKҧLORҥLEӓ&K~ng ta thѭӡng tiӃc nuӕi nhӳng câu, nhӳQJÿRҥQYăQ 110
WK~YӏPjPunh –ÿmtӕn NKinhiӅu công sӭc –WuPÿѭӧc, nên thѭӡng muӕn giӳFK~ng Oҥi trong
Eji, Gnӝi dung Fӫa FK~ng không thұt sӵliên quan ÿӃQÿLӅXÿDQJÿѭӧc WUunh Ejy. Ĉk\OjÿLӅu
cҫn SKҧi vѭӧt qua. Theo Wic JLҧNguyên Anh Fӫa trang web Sӭc 7UҿViӋt Nam WKu“Các chuyên
gia khuyên bҥQ UҵQJNKLEҥQEӓÿLQKӳQJWK{QJWLQWK~YӏQKѭQJNK{QJSKKӧS UDNKӓLEài
thuyӃWWUình, bҥQVӁWăQJNKҧQăQJJKLQKӟFӫDQJѭӡLQJKHOrQYjWăQJNKҧQăQJiSGөQJ cӫDKӑOên 109%”40.
Phải nóLÿúng trọng tâm
Nhӳng ngѭӡi nghe thuyӃt WUunh quan tâm trѭӟc hӃt ÿӃn ÿӅWji thuyӃt WUunh, YuthӃKӑluôn muӕn
ÿѭӧc nghe ngay nhӳQJÿLӅu liên quan ÿӃn ÿӅWjLÿy. 9uvұy, nӃu ngѭӡi thuyӃt WUunh WUunh Ejy
Fic vҩQÿӅNKic, không liên quan trӵc tiӃp ÿӃn ÿӅWji WKungѭӡi nghe VӁthҩt Yӑng, thҩy Punh SKt
thӡi gian dӵbuәi thuyӃt WUunh.
ĈӇQyLÿ~QJWUӑQJWkPEҥQFҫQOӑFNӻFiFêWѭӣQJFyWKӇÿiQKVӕFK~QJWKHRWKӭWӵ quan WUӑng
JLҧm dҫn. +my cKӑn Qyi nhӳng êtѭӣng quan WUӑng nhҩt, lӟn nhҩt. Nhӳng êQKӓKѫQ, hay tt quan
WUӑQJKѫQQrQEӓÿL. NӃu ngѭӡi nghe muӕn nghe thêm vӅFK~ng WKuVӁWUunh Ejy FK~ng trong
phҫn WUҧlӡi Fic câu Kӓi, hoһc bên QJRji buәi thuyӃt trunh.
KӻWKXұW ³Qão công bҵQJOLӋW Nê” có thӇ UҩWFy tFKcho viӋc FKӑn lӵa êtѭӣng quan WUӑng ÿӇ
thuyӃt WUunh. KӻWKXұWÿyQKѭVDX
7UѭӟFKӃWJKLOrQÿҫXWUDQJJLҩ\YҩQÿӅÿDQJTXDQWkP
Thӭ KDL Fӕ JҳQJ QJKƭYӅ YҩQ ÿӅ ÿy Yà viӃW UD WҩW FҧQKӳQg gì xuҩW KLӋQ WURQJÿҫX EҥQ
NhӳQJÿLӅu Qjy FythӇOjmӝWÿRҥQYăQ, FythӇOjmӝt câu, FNJng FythӇFKӍOjmӝt tӯ. +my ghi ra
hӃt. ĈӯQJTXDQWkPÿӃQFKX\ӋQQKӳQJJì bҥQYLӃWUDFyKD\KD\NK{QJFyOLrQTXDQÿӃQÿӅWài
KD\NK{QJFy ÿ~ng chính tҧYà ngӳ SKiSNK{QJ+ãy cӭYLӃWUDWURQJPӝW NKRҧQJWKӡLJLDQ
ngҳQNKRҧQJ-3 phút). ViӋFYLӃWWURQJWKӡLJLDQQJҳQQKѭYұ\Oàm cho các ý tѭӣQJ³Gính” vӟL
nhau, theo nhau xuҩWKLӋQ&òn nӃXYLӃWWURQJWKӡLJLDQOkXKѫQKRһFÿӇFKRFiFYҩQÿӅNKác
xen vào thì các ý tѭӣQJVӁWiFKUӡLQKDXNK{QJ[XҩWKLӋQOLên tөFQӳD
6DXNKLÿã viӃWUDFiFêWѭӣQJEҥQVӁOӑFOҥLFK~QJEӓÿLQKӳQJêNK{QJOLrQTXDQÿӃQÿӅ
tài, bӓEӟWQKӳQJêWUùng lһS&NJQJFҫQVӱDOҥLQKӳQJOӛLFKtQKWҧQJӳSKiSQӃXFy
BѭӟFWLӃSWKHROà phân nhóm các ý tѭӣQJ&KӑQêFKtQKWURQJFiFQKyPÿy&iFêFKtQK
này có thӇGQJOjPWLrXÿӅFKRFiFSKҫQWѭѫQJӭQJKRһFOàm ý trung tâm cho các phҫQÿy
MӝWSKѭѫQJWLӋQNKiFUҩWWKtFKKӧSFKRYLӋFFKXҭQEӏQӝLGXQJWUình bày Qyi chung YjWUunh Ejy
ÿ~ng WUӑng tâm Qyi riêng OjVѫÿӗWѭGX\PLQGPDS6ѫÿӗWѭGX\FzQÿѭӧc GQJQKѭF{QJFө trӧJL~p cho thuyӃt WUunh.
Nội dung phải mới
NӃu Eji thuyӃt WUunh không Fynӝi dung mӟi WKukhông thӇthuyӃt WUunh thjQKF{QJÿѭӧc. Ngѭӡi
nghe VӁFKin QJin ngay khi thҩy KӑNK{QJQJKHÿѭӧFÿLӅu Jumӟi tӯbuәi thuyӃt WUunh. Muӕn Fy
ÿѭӧc Fii mӟi, ngѭӡi thuyӃt WUunh SKҧi EӓnhiӅu công sӭFÿӑc Wji liӋu, tәchӭc SKӓng vҩn, ÿLӅu tra, v.v.
Nội dung phải lôi cuốn
NӃXQJѭӡLWKX\ӃW WUình nêu hӃWêQj\ÿӃQêNKiFWKì ngѭӡLQJKHFyWKӇNK{QJWKHRNӏSKRһF
chán ngán, hoһFTXiFăQJWKҷQJĈӇWUiQKQKӳQJÿLӅXÿyQӝLGXQJFҫQSKҧLÿѭӧFPLQKKӑD
Các nӝLGXQJWKX\ӃWWUình có thӇÿѭӧFPLQKKӑDEҵQJYtGөEҵQJKình ҧQKSKLPYY….
40 http://www.suctrevietnam.com/Web/TinTuc 111
Hãy chӑQFiFYtGөVLQKÿӝQJJҳQYӟLÿӡLVӕQJYà càng dí dӓPFàng tӕWWUӯWUѭӡQJKӧSWKX\ӃW
trình ÿӅWài khoa hӑFFKRKӝLÿӗQJ[pWGX\ӋWKD\KӝLÿӗQJFKҩPOXұQYăQOXұQiQKRһFQKӳQJ
WUѭӡQJKӧSQJKLêm trang khác.)
ChҷQJKҥQNKL QyLUҵQJYLӋc mӝWQѭӟFOà thành viên TәFKӭF7KѭѫQJPҥL 7KӃJLӟL Oàm cho
nguӗQYӕQQѭӟFQJRjLÿҫXWѭYjRQѭӟFÿyFyWKӇào ҥWFKҧ\UDNKӓLQѭӟFÿyYà gây nên khӫQJ
hoҧQJEҥQFyWKӇQêu ví dө7KiL/DQWURQJFXӝFNKӫQJKRҧQJWjLFKtQKQăP7UrQNLDÿã
nói, các ví dөFàng dí dӓPFàng tӕWQKѭQJNK{QJÿѭӧFVDÿà vào các ví dөÿy7Uên thӵFWӃNKL
QJѭӡL WKX\ӃWWUình sӱGөQJ QKӳQJYt Gө QKѭYұ\ WKì ngѭӡL QJKH VӁ WӓUD FKăP FK~ KѫQYj
QJѭӡLWKX\ӃWWUình còn có thӇQKұQÿѭӧFQKӳQJWLӃQJYӛWay hay tiӃQJFѭӡLWiQWKѭӣQJĈLӅXÿy
có thӇOjPFKRQJѭӡLWKX\ӃWWUình nêu thêm ví dөNKiFWѭѫQJWӵKD\NӇWKêm câu chuyӋQYXL
NKiF1KѭQJQKѭYұ\QJѭӡLWKX\ӃWWUình ÿã sa ÿjOҥFÿӅ
Các luậQÿLểm phải có ÿủ F˯Vở
TҩWFҧFiFQKұQÿӏQKÿѭDUDWrong bài thuyӃWWUình ÿӅXSKҧLÿѭӧFFKӭQJPLQKJLҧLWKtFKÿҫ\ÿӫ
ChҷQJKҥQNKLNKҷQJÿӏQKUҵQJKLӋQQD\YLӋFÿҫXWѭFKRWKѭѫQJKLӋXÿyQJPӝWYDLWUò quan
trӑQJWURQJNLQKGRDQKQJѭӡLWKX\ӃWWUình phҧLOàm hai viӋF7KӭQKҩWSKҧLJLҧLWKtFKOêGRWҥL
sao lҥLQKѭYұ\Yà thӭKDLGүQUDPӝWVӕYtGөFөWKӇGRDQKQJKLӋSJһSEҩWOӧLNKLNK{QJÿҫX
WѭWKӓDÿiQJFKRWKѭѫQJKLӋXFӫDPình. ViӋFÿѭDUDFKӭQJFӭFKӭQJPLQKJLҧLWKtFKQKѭYұ\
OjPFKRÿLӅXNKҷQJÿӏQKFyWtQKFѫVӣÿiQJWLQFұ\KѫQYjYì thӃFó tính thuyӃWSKөFFDRKѫQ
&ymӝWÿһFÿLӇPWѭGX\Fӫa ngѭӡi ViӋt Nam PjFK~QJWDQrQOѭXêkhi thuyӃt WUunh. ĈyOjsӵ
ÿӅcao kinh nghiӋPKѫQOêluұn, ÿӅcao “Fii WuQK´KѫQ³Fii Oê”. 9uthӃkhi chuҭn EӏYtGөcho
thuyӃt WUunh ta không nên FKӍdӯng Oҥi ӣFic con sӕthӕng kê, không FKӍdӯng Oҥi ӣFic suy luұn
diӉn Gӏch,G[pt vӅmһt logic FK~ng KRjn WRjQÿӫcho lұp luұn. Ta nên nêu thêm Fic YtGөFө
thӇtӯthӵc tӃ, nên Gng thêm suy luұQWѭѫQJ tӵ.
Nội dung thuyết trình phải phù hợp với người nghe
Ӣphҫn [iFÿӏQKÿӕi tѭӧng nghe thuyӃt WUunh FK~QJWDÿmbiӃt rҵng cҫn thuyӃt WUunh sao cho SK
hӧp vӟi ngѭӡi nghe, SKҧi Qyi nhӳQJÿLӅu Kӑquan tâm YjSKhӧp vӟi tâm OêFӫa KӑWKumӟi
mong WKjQKF{QJÿѭӧc. “Các giáo viên thích nhӳQJEҧQÿӅFѭѫQJUõ ràng, trong khi các nhân
YLrQEiQKjQJFyNKX\QKKѭӟQJWKtFKVӵWkQWKӡLYà mang tính ngүXKӭQJQKLӅXKѫQ´41. “Các
chính trӏJLDPXӕQQJKHYӅFiFFRQVӕFiFQKà khoa hӑFPXӕQQJKHYӅFiFOұSOXұQÿã ÿѭӧF
chӭQJPLQKFiFWKành viên cӫDPӝWFӝQJÿӗQJPXӕn nghe vӅYDLWUò và trách nhiӋPYà mӭFÿӝ
tham gia cӫDKӑYào mӝWGӵiQYY«´42. NӃu Ojngѭӡi WUҿtuәi WKuthông tin vui nhӝn, YtGөKji
hѭӟc rҩt dӉÿѭӧc chҩp nhұn. NӃu Ojngѭӡi nhiӅu tuәi, ngѭӡi JLjWKuthông tin SKҧi trҫPKѫQ, Kҥn
chӃFic YtGөKji hѭӟc, Kunh ҧnh tt Pju sҳc, NK{QJQrQÿѭDQKLӅu hiӋu ӭng KRҥt Kunh.
Phần kết luận
Trong phҫn Qjy nên Wym Jӑn Oҥi nhӳng nӝLGXQJÿmQyi. ĈLӅu Qjy JL~p cho ngѭӡi nghe dӉnhӟ
Fic nӝLGXQJÿy. &KӍcҫn QyLÿѫQJLҧn, ngҳn Jӑn, U}Ujng. NӃXÿѭӧc, QrQÿinh sӕnhӳQJÿLӅu Wym tҳt.
9tGөVDXÿk\Oҩy tӯEji Kӑc thuyӃt WUuQKWURQJFKѭѫQJWUunh tiӃng Anh WKѭѫQJPҥi Fӫa Radio
Australia. “Qua mһWKàng tiêu biӇXOjÿұXSKө6XNLFK~QJW{Lÿã trình bày vӟLTXêYӏYӅKRҥW
41 Kim Dower, tác giҧFXӕQ/LIH,VD6HULHVRI3UHVHQWDWLRQV&XӝFVӕQJOà mӝWFKXӛLFiFEài diӉQWKX\ӃWYà là chӫVӣ
hӳXKãng dӏFKYөWUX\ӅQWK{QJ.LP-From-L.A
427UѭӡQJĈҥLKӑF4XҧQOêHanley và ViӋQF{QJQJKӋ0DVVFDFKXVVHWVGүn lҥLTXDWài liӋXSKәELӃQWULWKӭFFӫD'ӵiQ
phát triӇQÿ{WKӏĈӗQJ+ӟL 112
ÿӝQJWLӃSWKӏYà doanh sӕEiQFӫD&{QJW\+DOHDQG+HDUW\)RRGV9à bây giӡTXêYӏÿã biӃW
&{QJW\+DOHDQG+HDUW\YjÿӕLWiFVӁSKҧLOjPăQQKѭWKӃQào rӗL.”43
Mӝt YtGөkhác: “Tóm lҥLKãy nhӟUҵQJFyQăPFiFKFKtQKÿӇFҧLWKLӋQÿLӇPVӕFӫDEҥQĈҫX
tiên, hãy ÿӃQOӟS7KӭQKì, ghi chép có hiӋXTXҧ7KӭEDKãy xem lҥLPӛLQJày. ThӭWѭOrQNӃ
hoҥFKFKRWKӡLJLDQFӫD bҥQ9à cuӕLFùng, hãy ngӫWKұWÿҫ\ÿӫWUѭӟFPӝWNì thi.”44
Một số ÿLềXO˱Xý khi chuẩn bị nội dung thuyết trình về một đề tài khoa học
Sau khi thӵFKLӋQxong mӝWÿӅWài khoa hӑFQJѭӡLWDFҫQSKҧLWKX\ӃWWUình vӅÿӅ tài ҩ\WUѭӟc
mӝWKӝLÿӗQJQJKLӋP thu, hoһFPӝWKӝLWKҧRNKRDKӑF7URQJWUѭӡQJKӧSQày cҫQFKXҭQEӏQӝL
dung thuyӃWWUình (tӭFlà nӝLGXQJEjLEiRFiRQKѭWKӃQào? NӝLGXQJEài thuyӃWWUình khoa hӑF
này chӫ\ӃXÿѭӧFOҩ\WӯSKҫQPӣÿҫXYà phҫQNӃWOXұQFӫDF{QJWUình nghiên cӭXÿã thӵFKiӋQ
Trong báo cáo này cҫQQêu rõ nhӳQJQӝLGXQJVDXÿk\
Công trình nghiên cӭuÿӅWài nào? TҥLVDROҥLQJKLên cӭXÿӅWjLÿy"1ӃXFyJLӟLKҥQSKҥPYL
nghiên cӭXWKì cNJQJFҫQQêu rõ.
3KѭѫQJSKiSPjWiFJLҧÿã nghiên cӭXOà gì? CҫQWUình bày rõ ÿLӇPQj\ÿӇQJѭӡLQJKHFy
FѫVӣ[pWÿRiQYӅÿӝWLQcұ\FӫDFiFNӃWOXұQEҥQÿѭDUD
ĈӅWài khai thác dӳOLӋXWӯQJXӗQQào?
Công trình ÿã có ÿѭӧFQKӳQJNӃWOXұQQào? Khi trình bày các kӃWOXұQFNJQJQên trình bày
vҳQWҳWFiFEѭӟFÿLÿӃQNӃWOXұQÿyFiFGӳOLӋXWtQKWRiQWѭѫQJӭQJ
NhӳQJNLӃQQJKӏJLҧLSKiSFKRFiFYҩQÿӅQrXWURQJÿӅWài.
ThӵFKLӋQPӝWF{QJWUình nghiên cӭXNKRDKӑFOà mӝWYLӋFOӟQNKyNKăQ&hính vì thӃNKLEiR
cáo vӅF{QJWUình cӫDPình, nhiӅXWiFJLҧFy[XKѭӟQJÿѭDUDUҩWQKLӅXWK{QJWLQYì sӧQJѭӡL
nghe không hiӇXKӃWF{QJWUình cӫDPình. ThӵFUDYӟLNKRҧQJWKӡLJLDQUҩWQJҳQWKѭӡQJOà 10
phút) dành cho báo cáo (các luұQYăQWKҥFVƭWKѭӡQJÿѭӧFGành cho 15 phút, bҧRYӋOXұQiQWLӃQ
sƭWKѭӡQJÿѭӧc nói trong 30 phút), các tác giҧNK{QJWKӇbáo cáo chi tiӃWWҩWFҧQӝLGXQJF{QJ
trình cӫDPình ÿѭӧF9ì vұ\FҫQQêu khái quát vӅF{QJWUình và các kӃWTXҧFKӫ \ӃXFӫDQy
NhӳQJQӝLGXQJFK~QJWDÿӅFұSWUrQÿk\ÿiSӭQJ\êu cҫXÿy
Lường trước các câu hỏi của người nghe và chuẩn bị câu trả lời
PhҫQFKXҭQEӏQӝLGXQJWKX\ӃWWUình còn bao hàm viӋFFKXҭQEӏFiFFkXWUҧOӡLFKRcác câu hӓL
Fӫa khán giҧWURQJYà sau khi thuyӃWWUình.
7K{QJWKѭӡQJNKiQJLҧÿѭDUDFkXKӓLFKRQKӳQJWUѭӡQJKӧSVDXÿk\
ThͱQKW là muӕQKLӇXUõ hѫQSKҫQQào ÿyPjQJѭӡLWKX\ӃWWUình lѭӟWTXD7UҧOӡLFiFFkX
hӓLORҥL Qj\WѭѫQJÿӕL ÿѫQJLҧQ FKӍFҫQ WUình bày kӻOѭӥQJKѫQ FKL WLӃWKѫQ SKҫQQӝL GXQJ WѭѫQJӭQJ
ThͱKDL là loҥLFkXKӓLÿӇPӣUӝQJQӝLGXQJÿѭӧFQJKHĈӇWUҧOӡLORҥLFkXKӓLQj\QJѭӡL
thuyӃWWUình phҧLKLӇXUõ ÿLӅXPình nói. Ӣÿk\QJX\ên tҳFELӃWPѭӡLQyLPӝWSKiWKX\WiFGөQJ
Chín phҫQFKѭDGQJWURQJWKX\ӃWWUình sӁJL~SWUҧOӡLORҥLFkXKӓLQày. Tuy vұ\FNJQJFyWUѭӡQJ
hӧSQJѭӡLQJKHÿһWUDYҩQÿӅPjQJѭӡLWKX\ӃWWUình chѭDQJKLrQFӭXNӻ7URQJWUѭӡQJKӧSÿy
bҥQ Kãy mҥQK GҥQ WKӯD QKұQ Oà bҥQ FKѭD JLҧL TX\ӃW ÿѭӧF YҩQ ÿӅ ÿy NK{QJÿѭӧF ÿiQK OҥF
KѭӟQJKD\WUҧOӡLODQPDQNK{QJÿ~QJFkXKӓL. 43 Efb_toanvan_16
44 http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang dien dat thuyet trinh 113
ThͱEDOjQJѭӡLÿһWFkXKӓLPXӕQWUDQKOXұQYӅQKӳQJQӝLGXQJÿѭӧFWUình bày. ViӋFFKXҭn
bӏNӻFӫDQJѭӡi thuyӃWWUình – nҳPÿѭӧFFiFêNLӃQNKiFQKDXYӅYҩQÿӅVX\QJKƭNӻOѭӥQJFiF
khҧQăQJJLҧLTX\ӃWYҩQÿӅ- sӁJL~SWUҧOӡLFkXKӓLORҥLQày. Ӣÿk\FҫQÿһFELӋWOѭXý là bҥQ
không nhҩWWKLӃWSKҧLEiFEӓKRàn toàn ý kiӃQSKҧQELӋQFӫDQJѭӡLNKiF0ӝWYҩQÿӅFyWKӇFy
nhiӅXFiFK JLҧLTX\ӃW NKiFQKDX &yWKӇ EҥQÿã nêu mӝWsӕFiFK JLҧLTX\ӃWQJѭӡLQJKHQêu
thêm cách giҧLTX\ӃW NKiF.KLÿyWKD\ Yì phҧQEiF EҥQKãy thӯD QKұQFiFK JLҧLTX\ӃWFӫD
khán giҧYà giҧLWKtFKUõ rҵQJQyNK{QJORҥLEӓFiFKJLҧLTX\Ӄt cӫDEҥQ
9ăQSKRQJWKX\ết trình
9ăQSKRQJFӫDEài thuyӃWWUình phҧLÿѫQJLҧQUõ ràng. ĈӯQJFӕ gҳQJGùng nhӳQJWӯSKӭFWҥS
nӃXFyWKӇGùng tӯÿѫQJLҧQÿӇWUình bày vҩQÿӅWKì hãy dùng nó. Là văQQyLYì thӃNK{QJQên
sӱGөQJFkXGài, câu có nhiӅXthành phҫQSKөWURQJEài thuyӃWWUình. Các câu nên có nhiӅXKình
ҧQKkPWKDQKÿӇVӕQJÿӝQJO{LFXӕQQJѭӡLQJKH NӃu cҫn nhҩn Pҥnh FythӇlһp tӯ, câu nhiӅu
lҫn (QKѭFkXQyi Fӫa cӵu WKӫtѭӟng Anh PjFK~ng tôi dүn trên kia). Nên GQJÿӝng tӯӣGҥng
FKӫÿӝng, Kҥn chӃGng ӣGҥng WKөÿӝng.
Khi thuyӃt WUunh, FNJQJQKѭNKLYLӃt, nên Gng tӯngӳFKtnh [ic, dӉhiӇu, U}Ujng. ĈӇFKtnh [ic,
nӃu FythӇÿѭӧc WKuKmy Gng Fic tӯFKӍsӕlѭӧng, mӭFÿӝ, tӕFÿӝ,… khi FythӇthay thӃnhӳng
tӯѭӟc lѭӧng vӅchҩt chung chung. 9tGө: Đừng nói Hãy nói
1. Xuҩt khҭu Fӫa ViӋW1DPWăQJUҩt nhanh
Xuҩt khҭu Fӫa ViӋW 1DP WURQJ JLDL ÿRҥn
WURQJJLDLÿRҥn 2000-2008.
2000-2008 WăQJÿӃQKѫQ5.17 lҫn45.
2. 1ăP 2008 sӕ ngѭӡi Ojm viӋc trong
1ăP2008 sӕngѭӡi Ojm viӋc trong QJjnh
QJjnh nông nghiӋp YjQJѭQJKLӋp vүn Fzn
nông nghiӋp Yj QJѭ QJKLӋp chiӃm ÿӃn
rҩt lӟn, vѭӧt xa Fic QJjnh NKic.
38.87% tәng sӕ ODR ÿӝng Fҧ nѭӟc, trong
khi QJjnh chiӃm nhiӇXODRÿӝng thӭhai Oj
công nghiӋp chӃbiӃn FKӍFy14.04%46.
3. Rҩt nhiӅu sinh viên nhұn thӭFÿѭӧc sӵ
70% sinh viên nhұn thӭFÿѭӧc sӵcҫn thiӃt
cҫn thiӃt Kӑc Fic NӻQăQJPӅm Kӑc Fic NӻQăQJPӅm.
Nguồn: Niên giám thống kê (tóm tắt) 2008, tr.138, tr.23.
Khi Gng Fic con sӕcҫQOѭXêrҵng tӵthân Fic con sӕFythӇkhông cho ngѭӡi nghe biӃt nhiӅu,
Yuvұy nên thêm, nӃu FythӇ, so Vinh vӟi FiFÿӕi tѭӧng NKic ÿӇOjm U}KѫQêQJKƭa Fӫa con sӕ.
Chҷng Kҥn, nӃu FKӍ Qyi: ³1ăP 2007 WӍlӋ thҩt nghiӋp Fӫa ViӋt Nam Oj 4.6%” WKu ngѭӡi nghe
FKѭDKLӇu hӃt ê QJKƭa Fӫa con sӕÿy. &zn nӃu Qyi thêm rҵng: “Con sӕWѭѫQJӭng trung Eunh
chung Fӫa khu vӵc ASEAN Oj 4.5%” WKungѭӡi nghe hiӇu U}KѫQ
+my Gng tӯdӉhiӇXKѫQ. Chҷng Kҥn, câu “Wic JLҧÿmGng nhiӅu biӋn SKip tu tӯOjm cho câu
YăQÿӑc rҩt WK~Yӏ” nên thay bҵng “Wic JLҧÿmGng tӯOiy, lһp tӯ, so Vinh, ÿӕi, ... Ojm cho câu
YăQÿӑc rҩt WK~Yӏ”.
+my FөthӇKѫQ. %ji thuyӃt WUunh OjthӇYăQQyi, Fymӝt sӕNKic biӋt so vӟLYăQYLӃt. 9ăQYLӃt
cho SKpp ngѭӡLWDÿӑFÿLÿӑc Oҥi, FzQYăQQyi FKӍÿѭӧc nghe mӝt lҫn. ĈѭDUDWK{QJWLQNKii TXit,
45 7tnh theo sӕliӋu Fӫa Niên giám thống kê (tóm tắt) 2008, tr.138.
46 Nguồn: Niên giám thống kê (tóm tắt) 2008, tr.23. 114
chung chung WKungѭӡi nghe không Nӏp tѭӣng tѭӧQJÿѭӧFÿLӅu ngѭӡi Qyi muӕn truyӅQÿҥt. 9u
thӃnên WUunh Ejy FөthӇ, nӃu cҫn WKuKmy thêm chi tiӃt.
9tGө:ÿӯng Qyi “7Kjnh phӕ SKҧi xây dӵQJFѫVӣ Kҥtҫng cho Fic Yng nông thôn”, Kmy Qyi
“7Kjnh phӕSKҧi xây dӵQJÿѭӡng giao thông nông thôn, FiFÿѭӡng ӕng cҩp nѭӟc, ÿѭӡQJÿLӋn,
WUҥm y tӃ, trѭӡng Kӑc cho Fic Yng nông thôn”.
9tGөNKic: Ĉӯng Qyi: “1Kjtrѭӡng cҫn FyFic biӋn SKip khuyӃn NKtch sinh viên nghiên cӭu
khoa Kӑc”. +my thêm chi tiӃt Yjo, YjQyi “1Kjtrѭӡng cҫn tuyên truyӅn vӅlӧi tch Fӫa nghiên
cӭu khoa Kӑc cho sinh viên. Mһt NKic, QKjtrѭӡng FNJng cҫn WtQKÿLӇm Uqn luyӋn cho nhӳng sinh
viên nghiên cӭu khoa Kӑc, ÿӗng thӡi hӛtrӧFic em Qjy Wum viӋc Ojm sau khi tӕt nghiӋp.”
1yi chung, khi thuyӃt WUunh nӃu FythӇÿѭDYjo nhӳng câu ca dao, Wөc ngӳ, nhӳQJFkXWKѫKD\
hoһc danh ngôn WKuEji thuyӃt WUunh VӁFysӭc lôi cuӕQKѫQ. Chҷng Kҥn, khi Qyi vӅvҩn ÿӅWUҿem
dӉEӏEҥn Eqxҩu lôi Npo Yjo nhӳng viӋc Ojm sai WUii, ta FythӇdүn câu “gҫn mӵc WKuÿHQ, gҫn
ÿqn WKuUҥng”; Qyi vӅYҿÿҽp Fӫa mӝt WKjnh phӕFythӇGng câu KiӅX³ORQJODQKÿiy nѭӟc in
trӡi, WKjnh xây NKyi biӃFQRQSKѫLEyng Yjng”; thuyӃt WUunh vӅsӵcҫn thiӃt SKҧi Kӑc Kjnh, FythӇ
dүn câu Fӫa Khәng Tӱ: “Nhân bҩt Kӑc bҩt tri Oê”. ĈӑFYăQWKѫ, ÿӑc Fic câu danh ngôn, Yuvұy,
rҩt Fytch cho viӋc thuyӃt WUunh.
ĈӇgӧi hӭng cho ngѭӡi nghe, ÿ{LNKLWDFzn Gng Fic câu chuyӋn vui, Kji hѭӟc. Tuy nhiên Fy
mӝWÿLӅu cҫn nhӟOj: “Kji hѭӟFQKѭPXӕi, Gng SKҧi cҭn thұn”. NӃu Gng TXinhiӅu WKuFKtnh
ngѭӡi thuyӃt WUunh trӣWKjnh sӵkhôi Kji.
7ym Oҥi Ojngѭӡi thuyӃt WUunh nên luôn luôn “lұQOѭQJ´Pӝt sӕcâu Wөc ngӳ, WKѫFD, danh ngôn,
câu chuyӋn Kji hѭӟc, ÿӇFythӇsӱGөng khi cҫn.
Tuy nhiên, cҫQOѭXêOjkhi thuyӃt WUunh Fic vҩn ÿӅkhoa Kӑc WKuFic câuYăQ, FkXWKѫ, danh ngôn
Qyi trên Oҥi tt khi GQJÿѭӧc. Khoa KӑFÿzi Kӓi SKҧLÿѭӧc WUunh Ejy ngҳn Jӑn, F{ÿӑng, không
SKҧL ÿinh Yjo Wunh Fҧm, Pj cҫQ ÿinh Yjo Oê WUt. &iF FkX WKѫ, Wөc ngӳ,… ӣ ÿk\ VӁOҥc O}ng, NK{QJÿѭӧFÿyn FKjo.
DiễQÿạt các dữ liệu số
&ic dӳliӋu sӕkhông nên diӉQÿҥt bҵQJFkXYăQ, Yuvӯa Gji Gzng vӯa NKynҳm bҳt. Nên diӉQÿҥt
Qybҵng Eҧng biӇu, Yjtӕt nhҩt OjbҵQJÿӗWKӏ.
Chҷng Kҥn, Kmy so Vinh Fic Fich diӉQÿҥt Fng mӝt thông tin vӅFѫFҩu JLiWUӏVҧn xuҩt công
nghiӋp Wtnh theo JLithӵc tӃphân theo WKjnh phҫn kinh tӃVDX ÿk\ÿӇthҩ\ÿѭӧF ѭXÿLӇm Fӫa
Fich biӇu diӉn bҵQJÿӗWKӏ.
&ich 1: FѫFҩu JLiWUӏVҧn xuҩt công nghiӋp Wtnh theo JLithӵc tӃphân theo WKjnh phҫn kinh tӃ
trong FiFQăPWӯ2004 ÿӃn 2007 QKѭVDX: 1ăP2004 khӕi QKjnѭӟc chiӃm 27.4%, khӕi QJRji
QKjnѭӟc chiӃm 28.9%, khӕLÿҫXWѭQѭӟc QJRji chiӃm 43.7%; 1ăP2005 khӕi QKjnѭӟc chiӃm
25.1%, khӕi QJRji QKjnѭӟc chiӃm 31.2%, khӕL ÿҫXWѭ Qѭӟc QJRji chiӃm 43.7%; 1ăP 2006
khӕi QKjnѭӟc chiӃm 22.4%, khӕi QJRji QKjnѭӟc chiӃm 33.4%, khӕLÿҫXWѭQѭӟc QJRji chiӃm
44.2%; 1ăP2007 khӕi QKjnѭӟc chiӃm 20.0%, khӕi QJRji QKjnѭӟc chiӃm 35.4%, khӕLÿҫXWѭ nѭӟc QJRji chiӃm 44.6%.47
&ich 2 (Gng Eҧng sӕliӋu).
47 Theo Niên JLim thӕng kê 2008 (%ҧn Wym tҳt). 115
CѪ CҨU *,È75ӎ6ҦN XUҨT CÔNG NGHIӊP THEO *,ÈTHӴC Tӂ
PHÂN THEO 7+¬NH PHҪN KINH Tӂ(%) NĂM 2004 2005 2006 2007 THÀNH PHẦN NHÀ NƯỚC 27.4 25.1 22.4 20 NGOÀI NHÀ NƯỚC 28.9 31.2 33.4 35.4 ĐẦU TƯ NƯỚC NGOÀI 43.7 43.7 44.2 44.6
&ich 3 (Gng nhiӅXÿӗWKӏÿӝc lұp)
CѪ CẤU GIÁ TRỊ SẢN XUẤT CÔNG NGHIỆP THEO GIÁ THỰC TẾ
PHÂN THEO THÀNH PHẦN KINH TẾ (%) 2004 2005 25.1 27.4 43.7 43.7 28.9 31.2 2006 2007 22.4 44.2 20 44.6 33.4 35.4 NHA NƯƠ C NGOA I NHA NƯƠ C ĐÂ U TƯ NƯƠ C NGOA I
&ich 4 ('ng mӝWÿӗWKӏchung cho tҩt FҧsӕliӋu) 116
CƠ CÂ U GIA TRI SA N XUÂ T CÔNG NGHIÊ P
THEO GIA THƯ C TÊ PHÂN THEO THA NH PHÂ N KINH TÊ (%) 50 40 30 % 20 10 0 2004 2005 2006 2007 NĂM NHA NƯƠ C NGOA I NHA NƯƠ C ĐÂ U TƯ NƯƠ C NGOA I
Nguồn: Niên giám thống kê 2008 (bản tóm tắt)
So Vinh Fic Fich WUunh Ejy dӳliӋu sӕÿmdүQWUrQÿk\, FK~ng ta dӉGjng nhұn thҩy rҵng GQJÿӗ
WKӏFyWtnh trӵc quanFDRKѫQKҷn, QyFzn JL~p ngѭӡi xem so Vinh Fic dӳliӋu vӟi nhau Yjqua
ÿydӉU~t ra Fic kӃt luұn cҫn thiӃWKѫQ
6.2.5. Chuẩn bị SKѭѫQJWLện, máy móc, ÿịDÿLểm, …
ĈӇbuәi thuyӃt WUunh WKjnh công, ngѭӡi thuyӃt WUunh cҫn phҧi QJKƭÿӃn nhiӅu vҩn ÿӅNKic. Ngѭӡi
thuyӃt WUunh SKҧi xem [pt NӻFiFSKѭѫQJWLӋn hӛtrӧ, ÿӗGng PjPunh cҫn cho thuyӃt WUuQKQKѭ
Piy Wtnh, Piy chiӃu, micro, Ejn ghӃ….
Ngѭӡi thuyӃt WUunh SKҧi WKjnh WKҥo trong viӋFÿҩu nӕi Piy Pyc, khӣLÿӝng Piy. NhiӅu ngѭӡi
thiӃu kinh nghiӋm rҩt O~ng W~ng vӟLYҩn ÿӅgӱi Wtn hiӋu tӯPiy Wtnh sang Piy chiӃu ÿӇOjm Pjn
Kunh. ĈLӅu Qjy gây ra mӝt sӕbҩt lӧi. Thӭnhҩt OjQyi Ojm cho buәi thuyӃt WUunh chұm Oҥi, khiӃn
cho ngѭӡi nghe SKҧi chӡÿӧi. Thӭhai OjOjm cho ngѭӡi thuyӃt WUunh thêm lo lҳng, mҩt Eunh Wƭnh.
9uthӃ, nӃu không tӵtin khi thao Wic vӟi Piy Pyc WKuFK~ng ta nên nhӡngѭӡi thao Wic JL~p.
Nhӡngѭӡi JL~p FKҥy Piy Wtnh, Piy chiӃu trong thӡi gian thuyӃt WUunh Fzn rҩt Fytch ӣmӝt mһt
NKic. .KLÿyngѭӡi thuyӃt WUunh tӵdo, WKRҧi PiLKѫQWURQJGLFKX\Ӈn Yjgiao tiӃp vӟi NKin JLҧ.
Ngѭӡi thuyӃt WUuQKNKLÿysӁkhông cҫn SKҧi liên Wөc QKun lên Pjn Kunh hoһc Piy Wtnh ÿӇbiӃt ÿDQJGӯng ӣslide Qjo.
Ngѭӡi tәchӭc thuyӃt WUunh Fzn SKҧi bӕWUtEjn ghӃ, ngѭӡi SKөc Yө, v.v….
6.3. Thực hiện thuyết nh trì
6.3.1. Vượt qua nỗi sợ
Rҩt nhiӅu ngѭӡi e QJҥi, thұm FKtsӧKmi khi SKҧi thuyӃt WUunh trѭӟFÿ{QJQJѭӡi. Nӛi sӧQjy Ojm
cho ngѭӡi Qyi EӏOҥc JLӑng (thông thѭӡng OjJLӑng trӣQrQFDRKѫQEunh thѭӡng), cӱFKӍmҩt tӵ
nhiên, Yjÿ{LNKLFzn EӏOtu lѭӥi không Qyi lên lӡi. Sӵ sӧKmi FNJng FythӇOjm cho ngѭӡi thuyӃt 117
WUunh quên mҩt nhӳng nӝLGXQJÿmÿѭӧc chuҭn EӏNӻ, FythӇOjm cho KӑO~ng W~ng, WUunh Ejy vҩn
ÿӅlӝn xӝn, không theo WUunh tӵÿӏnh trѭӟc. 7ym Oҥi, nӛi sӧ Kmi khi thuyӃt WUunh Ojmӝt trong
nhӳng NҿWKtӋKҥi nhҩt Fӫa ngѭӡi thuyӃt WUunh. ĈӇvѭӧt qua nӛi sӧKmi Qjy cҫn Ojm Ju? 6DXÿk\ Ojmӝt sӕFich.
3Kҧi nhұn thӭc rҵng sӧthuyӃt WUunh OjÿLӅu Eunh thѭӡng. %ҥn không SKҧi OjngѭӡLÿҫu tiên, Yj
FNJng không SKҧi Ojngѭӡi cuӕi Fng sӧQKѭYұy.
3Kҧi chuҭn Eӏthұt Nӻtrѭӟc khi thuyӃt WUunh. Chuҭn EӏFjng Nӻlѭӥng, Eҥn Fjng tӵtin YjFjQJÿӥ
sӧKmi, lo lҳng khi thuyӃt WUunh. Tұp Qyi trѭӟc Fic cӱtӑDNKic nhau trѭӟc khi thӵc sӵ thuyӃt
WUunh OjFich vѭӧt qua nӛi sӧ rҩt tӕt. Trѭӟc hӃt Kmy thuyӃt WUunh mӝt Punh (VӁrҩt tӕt nӃu Qyi
trѭӟFJѭѫQJ). 6DXÿyQyi trѭӟc Eҥn Eq, ngѭӡi thân. TұSQKѭYұy VӁquen dҫn, Yjnhӳng ngѭӡi
tham dӵFzn FKӍJL~p Fic thiӃu Vyt ÿӇkhҳc SKөc. Khi tұp thuyӃt WUunh cҫQÿһt Punh Yjo WUҥng
WKii Fjng giӕng thuyӃt WUunh thұt sӵFjng tӕt. Khi tұp cҫn quan tâm ÿӃn Fҧnӝi dung, Fҧ Fich
thӭc Qyi, Fich di chuyӇn, Fich giao tiӃp vӟi ngѭӡi nghe.
7um kiӃm trong sӕ WKtnh JLҧ nhӳng inh mҳt, cӱ FKӍ khuyӃn NKtch. Trong sӕ Fic WKtnh JLҧ
thѭӡng Fynhӳng ngѭӡi Eҥn, ngѭӡi thân, thҫy cô JLio, Yj FythӇ Ojnhӳng ngѭӡi NKic mong
muӕn Eҥn thuyӃt WUunh tӕt. Ènh mҳt, cӱFKӍ Fӫa Kӑ O~F ÿyFy Wic Gөng trҩn aQÿӕi vӟi ngѭӡi thuyӃt WUunh.
Thӣvào thұt sâu Yjthӣra thұt chұm. Hoһc dӯng Oҥi uӕng Yji QJөm nѭӟc.
Trang web nwlink.comÿѭDUDKDLFich WKҧOӓng trѭӟc buәi thuyӃt WUunh ÿӇJLҧPFăQJWKҷng rҩt hiӋu TXҧ:
“- NPQJ͵DWUrQVjQQKjFRÿXJLOLYjWK˱JLãn. NhPPWÿFPQKQWRàn bWUQJ
O˱QJF˯WKWULÿXOrQO˱QJYjFÿ˱FGXLUD+ãy ÿF˯WKWK˱JLãn ÿQWͳQJQJyQWD\
bàn chân, cánh tay... SaXÿyWͳWͳÿͱQJG\Yà cJQJGX\WUì trQJWKiLWK˱JLãn kFNKLÿã ÿͱQJOên”.
”-ĈͱQJWKQJKDLFKkQFKRãi ra, thOQJFiQKWD\Yà các ngón tay. KhOFQJ˱LEàn tay,
rLFiQKWD\YDLWKkQQJ˱LYj FKkQ6DXÿyWͳWͳ[RD\YDLVDQJKDLEên. Kh[oay cWKHR
chiXNLPÿQJKULQJ˱FOL. Nằm xuống sàn, FRÿầu gối lên, thả lỏng toàn bộ F˯WKể.”
6.3.2. Cách nói
Nói với tốFÿộ bình thường, không nhanh TXiFNJng không chұm TXi.
Rҩt nhiӅu QKym sinh viên khi thuyӃt WUunh hay tranh luұn kiӇm VRit thӡi gian không tӕt nên
nhӳng phҫn WUunh Ejy trѭӟc Eӏvѭӧt thӡi gian dӵÿӏnh. CӕU~t ngҳn thӡi gian cho Fic phҫn Fzn
Oҥi, KӑEqn Qyi rҩt nhanh. KӃt TXҧOjWunh Kunh Fjng tӗi tӋKѫQ, Yungѭӡi nghe không Nӏp hiӇu
nhӳng phҫn WUunh Ejy vӝi YjQJÿyFӫa Kӑ. NӃXUѫLYjo trѭӡng hӧp “FKiy EjL´QKѭYұy Eҥn Kmy
Eunh Wƭnh QJKƭFich lѭӧc bӟWÿLPӝt sӕnӝi dung không quan WUӑng lҳm trong Fic phҫn Fzn Oҥi Yj
WUunh Ejy phҫnFzn OҥLÿyvӟi tӕFÿӝvӯa SKҧi.
Nên nói một cách sôi nổi, hào hứng (trong phҫn FKӑn ÿӅWjLWDÿmbiӃt FKӍnên FKӑn ÿӅWji Punh say mê Pjthôi).
Hai QKyPVLQKYLrQĈҥi Kӑc Hoa sen tranh luұn vӟi nhau vӅviӋc siêu WKӏliӋu Fythay thӃchӧӣ
nѭӟc ta hay không. 1Kym Eҧo vӋTXDQÿLӇm siêu WKӏVӁthay thӃchӧÿmÿѭDUDUҩt nhiӅu luұn
ÿLӇm sҳc Epn, vӟi nhiӅu con sӕchӭQJPLQKFKRѭXÿLӇm Fӫa siêu WKӏYjtӯÿyU~t ra Fic kӃt luұn
Fysӭc nһng chӭQJPLQKFKRTXDQÿLӇm Fӫa Punh. /~c bҩy giӡnhӳng ngѭӡLQJKHÿmQJKƭrҵng
QKym SKҧn biӋn NKyPjFythӇthҳng thӃÿѭӧc. Tuy nhiên, thӵc tӃOjQKym SKҧn biӋQÿmthuyӃt
SKөFÿѭӧc ngѭӡi nghe tӕWKѫQ, Yjÿmthҳng trong cuӝc tranh luұn Qjy. &ic luұQÿLӇm Fӫa Kӑ 118
không Wӓra sҳc EpQKѫQ, êkiӃn Fӫa KӑFNJQJNK{QJÿӝFÿiRKѫQFӫDÿӕLSKѭѫQJ. 1KѭQJFiLKѫQ
hҷn Fӫa KӑOjsӵÿDPPr, niӅm hӭng khӣi thӇhiӋn trong JLӑng Qyi, trong cӱFKӍFӫa Kӑ.
Một trong nhữQJÿLều cần tránh nhất lúc thuyết trình là người thuyết trình không nói, mà
ÿọFYăQbản có sẵn, hoặFÿọc những dòng chữ trên màn hình.
Nên mang theo Eji viӃt sҹn ÿӇtӵWLQKѫQ, YjÿӇWKӍnh WKRҧng QKun vjo ÿӇkiӇm VRit thӡi gian
thuyӃt WUunh FNJQJQKѭWUiQKÿLTXixa ÿӅWji do TXiVD\VѭDYӟi viӋc SKit triӇn mӝt luұQÿLӇm
QjRÿykhông chuҭn Eӏtrѭӟc Pjvӯa Qҧy sinh trong khi Qyi. 1KѭQJNK{QJÿѭӧc QKun YjRYăQ
Eҧn chuҭn Eӏ sҹQÿyPjÿӑc. BӣLNKLÿyngѭӡi nghe sӁQKұn thҩy rҵng ngѭӡi thuyӃt WUunh chuҭn
Eӏkhông kӻ. 9jviӋFÿӑFQKѭYұy nghe rҩt QKjm FKin, YuWURQJÿykhông FyWunh Fҧm, không
chӭD ÿӵng sӵ ÿDP Pr Fӫa ngѭӡi thuyӃt WUunh. &NJQJ ÿӯQJ ÿӑc nhӳQJ ÿLӅu viӃt trên slides.
Nhӳng GzQJÿytӵngѭӡi nghe thuyӃt WUuQKÿӑFÿѭӧc, Kӑchӡnghe thӭNKic, nghe nhӳng diӉn
JLҧi Fic Kunh ҧnh, Fic tӯNKRitrên FiFVOLGHVÿy.
.K{QJÿược nói giọng đều đều.
ViӋc Qjy VӁ ru ngѭӡi nghe QJӫ. Cҫn Qyi O~c lên JLӑng O~c xuӕng JLӑng, NKLKѫLQKDQK, khi chұm
Umi. NӃu thҩy ngѭӡi nghe mҩt tұp trung, nên Qyi lӟQ KѫQPӝt FK~t, cao JLӑQJKѫQ Pӝt FK~t.
ĈLӅXÿyVӁJL~p Ojm cho ngѭӡi nghe tұp trung trӣOҥi. 6.3.3. Cử chỉ
Khi thuyӃt WUunh cҫn FycӱFKӍtӵnhiên, không cѭӡQJÿLӋu, JLҧWҥo. CӱFKӍ, ÿӝng Wic SKҧi SK
hӧp vӟi nӝLGXQJÿDQJQyi. Khi Qyi vӅnhӳng vҩn ÿӅbuӗn nên Wӓra trҫm Wƭnh, khi Qyi vҩn ÿӅ
vui WKu nên Fy cӱFKӍsôi nәi, KRҥt Eit. Nhӳng ngѭӡi “QyL´ ÿѭӧc bҵng FҧFѫ WKӇFӫa Punh Oj
nhӳng ngѭӡi rҩt WKjnh công khi thuyӃt WUunh.
Ngѭӡi nghe không FKӍQJKHÿLӅu Eҥn Qyi, PjFzn quan Vit Eҥn. %ҥQNK{QJQrQÿӭng yên mӝt
chӛ, hoһc dӵa Yjo Eөc SKit biӇu, YuQKѭWKӃdӉOjm ngѭӡi nghe FKin. 1rQÿLOҥi khi Qyi, viӋc
tiӃn ÿӃn gҫn ngѭӡi nghe Ojm cho KӑFK~êKѫQ. .KLÿӭng, Km\ÿӭng vӳng chҳc, chân mӣrӝng bҵng vai.
Ĉӝng Wic tay khi Qyi rҩt quan WUӑng.Ĉӯng buông WK}ng tay khi Qyi. &NJQJÿӯQJÿ~t hai tay Yjo
W~i hay bҳWWD\VDXOѭQJ. &NJng cҫn Kҥn chӃÿӝng Wic khoanh hai tay trѭӟc ngӵc. Nên Gng Fic
ÿӝng Wic tay ÿӇWăQJWKrPKLӋu TXҧFӫa lӡi Qyi Yjgây ҩn tѭӧng, Ojm cho ngѭӡi nghe dӉnhӟ
KѫQ. Chҷng Kҥn, FKpm Ejn tay Yjo không NKtÿӇWӓU}sӵdӭt NKRit, JLѫQҳPÿҩm lên trѭӟc mһt
ÿӇWӓU}quyӃt tâm, JLѫKDLWD\OrQWUӡi ÿӇbiӇu WKӏsӵthua cuӝc. Hay khi Qyi vӅsӵlên xuӕng thҩt
thѭӡng Fӫa WKӏ trѭӡng chӭng NKRin FythӇÿѭDWD\ELӇu diӉQÿѭӡng lѭӧn Vyng Fӫa Qy,…
6.3.4. Giao tiӃSYӟLQJѭӡLQJKH
7URQJO~FÿDQJÿӑFEҧQ7X\rQQJ{QĈӝFOұSWҥL4XҧQJWUѭӡQJ%DĈình ngày 02/09/1945, Hӗ
ChӫtӏFKEӛQJGӯQJOҥLYà hӓL³ĈӗQJEào nghe rõ tiӃQJW{LNK{QJ"´48 Và câu trҧOӡL³&y´
QKѭWLӃQJVҩPUӅQYDQJ9ӟLFkXKӓLÿy, Bác Hӗÿã trӣQên gҫQJNJLKѫQKҷQYӟLQJѭӡLQJKHWҥR
QrQÿѭӧFVӵÿӗQJFҧPOӟQ
NhiӅXQJKLên cӭXÿã chӍUDUҵQJFKӍFyWK{QJWLQÿѭӧFFKX\ӇQÿӃQFKRQJѭӡLQJKHTXDQӝL
dung các tӯ QJӳ Pà bҥQ QyL QKӡ kP WKDQK OX\ӃQ Oi\ QKDQK FKұP Oên bәQJ [XӕQJ
48 Câu này thѭӡQJÿѭӧFGүQOà: ³7{LQyLÿӗQJEào nghe rõ không?”. Chúng tôi lҩ\EҧQVӱDÿәLFӫDÿӗQg chí VNJ.Ǥ
QJX\rQWKѭNý riêng cӫD+ӗ&KӫWӏFKÿăQJWURQJ%iR7KӇWKDR9LӋW1DPVӕQJày 31/08/2002. 119
trҫP«9ұ\SKҫQOӟQFòn lҥLQKӡYào cái gì? NhӡYào hình ҧQKWUӵFTXDQWӭFOà ngôn ngӳFѫ
thӇQpWPһWÿLӋXEӝFiFKÿLFiFKÿӭQJÿӝQJWiFWD\YLӋFWLӃS[~FYӟLNKiQJLҧ bҵQJPҳW
Trong rҩWQKLӅXFXӝFWUDQKOXұQPà các nhóm sinh viên thӵFKLӋQWҥLFiFOӟShӑF, nhóm thua
cuӝFWKXÿѭӧFtWSKLӃXӫQJKӝFӫDFiFEҥQWURQJOӟSKѫQlҥLlà nhóm lұSOXұQFKһWFKӁQêu
ÿѭӧFQKLӅXFKӭQJFӭKѫQ1KyPWKҳQJÿã nhӡYào cái gì ÿӇWKҳQJ"0һFGù hӑOұSOXұQNK{QJ
bҵQJQKyPNLDQKѭQJFiFKWKӇKLӋQFӫDKӑVLQKÿӝQJKѫQÿӇêÿӃQNKiQJLҧJLDRWLӃSYӟLKӑ
bҵQJPҳW&KҷQJKҥQQKѭWURQJNKLWKX\ӃWWUình, trҧOӡLFkXKӓLKӑOҥLKѭӟQJÿӃQNKiQJLҧPà
hӓL³SKҧLNK{QJFiFEҥQ"´Yà có nhӳQJÿӝQJWiFWѭѫQJWӵNKiFOàm cho bҥQEè trong lӟSWKҩ\
mình ÿѭӧFWKDPJLDWUDQKOXұQFùng hӑFKӭNK{QJÿѫQWKXҫQOjQJѭӡLnghe7URQJNKLÿyUҩW
nhiӅXVLQKYLrQNKLÿӭQJWKX\ӃWWUình trѭӟFOӟSWKì chӍFKăPFK~ÿӑFEài viӃWFKXҭQEӏVҹQKRһF
ÿӑFOҥLQKӳQJÿLӅXÿDQJFKLӃXWUên các slide.
Mӝt nhѭӧFÿLӇm lӟn thѭӡng gһp ӣnhӳng ngѭӡi thuyӃt WUunh tt kinh nghiӋm OjKӑkhông quan
Vit ngѭӡi nghe. ViӋc quan Vit ngѭӡi nghe JL~p ngѭӡi thuyӃt WUunh Fyÿѭӧc thông tin SKҧn hӗi
(tӯinh mҳt, ÿLӋu bӝFӫa ngѭӡi nghe), YjnhӡÿyFythӇÿLӅu FKӍnh Eji Qyi Fӫa Punh. Chҷng Kҥn,
khi Qyi, Eҥn thҩy nhiӅu ngѭӡi nghe QKtu WUin, hoһc Fy inh mҳW QJѫ QJic, QKun nhau không
hiӇu,… WKuEҥn FythӇdӯng Oҥi bәsung thông tin, hoһc JLҧi WKtch FөthӇKѫQ. Trong khi thuyӃt
WUunh nên QKun bao TXit NKin SKzng, không nên QKun chҵm chҵm Yjo mӝt hoһc mӝt Yji ngѭӡi
nghe QjRÿy, YjFNJQJNK{QJÿѭӧc QKun lên trҫn QKjhay QKun ra cӱa sәKD\TXD\OѭQJOҥi vӟi ngѭӡi nghe.
Giao tiӃp vӟi ngѭӡi nghe Fzn thӇhiӋn qua viӋc Gjnh thӡi gian tranh luұn vӟi Kӑhoһc WUҧlӡi Fic
câu Kӓi Fӫa Kӑ. &yêkiӃn cho rҵng nên chia tәng thӡi gian thuyӃt WUunh ra Ojm bӕn phҫn. Mӝt
phҫn trong sӕÿyGjnh cho dӵtrӳ. Mӝt phҫn ÿӇthuyӃt WUunh. Hai phҫn Fzn Oҥi ÿӇWUDRÿәi vӟi
ngѭӡi nghe. Lѭӧng thӡi gian FөthӇFӫa Fic phҫn ӣÿk\FyOӁcҫQÿѭӧc [iFÿӏnh dӵa Yjo Fic
ÿLӅu kiӋn thuyӃt WUunh FөthӇ, QKѭQJê tѭӣng chia thӡi gian WKjnh ba phҫn lӟn: dӵtrӳ, thuyӃt
WUunh Yjtranh luұn, WUҧlӡi câu Kӓi theo FK~ng tôi OjrҩWÿ~ng.
6.3.5. Thu hút sự chú ý
NӝLGXQJÿѭӧc chuҭn Eӏtӕt, SKhӧp vӟi ngѭӡi nghe, Fich thuyӃt WUuQKVLQKÿӝng, ÿҫy sӵsay
mê OjnhӳQJÿLӅu thu K~t ngѭӡi nghe. ThӃQKѭQJYүn Fykhi mӝt sӕngѭӡi nghe quay sang Qyi
chuyӋn, Ojm viӋc riêng, không FK~ êÿӃn nӝi dung thuyӃt WUunh. Trong nhӳng trѭӡng hӧS ÿy
ngѭӡi thuyӃt WUunh SKҧi cӕgҳng thu K~t trӣOҥi sӵFK~êFӫa ngѭӡi nghe. &ythӇ OjP ÿLӅX ÿy
bҵng nhiӅu Fich. &ythӇWKD\ÿәi ngӳÿLӋu, FythӇcao JLӑng, QyLWRKѫQ. &ythӇWKD\ÿәi trұt tӵ
nӝi dung WUunh Ejy (QKѭQJOѭXêÿӇkhông lүn lӝn, ÿinh mҩt logic Fӫa Eji Qyi). &ythӇkӇchêm
Yjo mӝt câu chuyӋn FyWtnh Kji hѭӟc (QKѭQJSKҧi liên quan ÿӃn nӝi dung WUunh Ejy), hoһFÿѭD
ra YjLFkXE{QJÿa QKҽQKjng.
6.3.6. Thuyết phục người tráLTXDQÿLểm
MӝWFiLNKyWKѭӡQJ[ҧ\UDYӟLQJѭӡLWKX\ӃWWUình là ý kiӃQEDQÿҫXFӫDQJѭӡLQJKHÿã khác,
thұPFKtPkXWKXүQYӟLÿLӅXQJѭӡLWKX\ӃWWUình ÿӏQKQyL%ҥQÿLFKjRKjQJQKѭQJNKiFKKjQJ
ÿã chӑQKàng cӫDÿӕLWKӫFҥQKWUDQKFӫDEҥQKRһFWӋKѫQÿã tӯQJGùng thӱKàng cӫDEҥQYà có
ác cҧP vӟL Qy%ҥQPXӕQWKX\ӃW WUình ÿӇ QJѭӡLQJKHWӯEӓ PӝWÿӏQKNLӃQ WKyLTXHQ WUX\ӅQ
thӕQJQjRÿyYY… là nhӳQJWUѭӡQJKӧSQKѭYұ\(LQVWHLQÿã tӯQJSKҧLWKӕWOên rҵQJSKiEӓ
mӝWWKyLTXHQFzQNKyKѫQFҧSKiYӥQJX\ên tӱ
Làm thӃ Qào trong nhӳQJWUѭӡQJ KӧS này? Canergie là mӝW QKà giáo nәL WLӃQJ WҥL 0ӻ ÐQJ
WKѭӡQJWәFKӭFQKӳQJEXәLWKX\ӃWWUình thu hút rҩWQKLӅXQKà quҧQOêÿӃQQJKH&yOҫQVҳSÿӃQ 120
ngày thuyӃWWUình, khi mӑLF{QJYLӋFÿã chuҭQEӏ[RQJJLҩ\PӡLÿã ÿѭӧFJӱLÿLKӃWWKì giám
ÿӕFNKiFKVҥQQѫLEXәLWKX\ӃWWUình dӵNLӃQGLӉQUDWK{QJEiRWăQJPӭFSKtWKXê phòng thuyӃW
trình. CanergieFKRQKkQYLrQÿӃQWKX\ӃWSKөF{QJJLiPÿӕFQӑQKѭQJNK{QJÿҥWNӃWTXҧ7KӃ
là ông tӵPình ÿӃQJһSJLiPÿӕFNKiFKVҥQ
6DXÿk\OjFXӝFQyLFKX\ӋQJLӳDKӑ
“Canergie: - NhậQÿược thông báo của ngài, W{LK˯Lngạc nhiên. 1K˱QJNK{QJWKể trách ngài.
Nếu tôi ở ÿịa vị ngài, có lẽ tôi cũng sẽ làPQK˱Yậy. Là giáPÿốc của khách sạn, trách nhiệm
của ngài là ra sứFÿHPYề nhiều lợi nhuận cho khách sạn. Ngài không thế, chức giáPÿốc của
ngài cũng khó mà giữ vững, và cũng không nên níu giữ nó. Ĉúng vậy không nào?
GiáPÿốc: -Ĉúng vậy.
Canergie: - Giả sử ngàLÿòLWăQJWLền thuê, chúng ta hãy cùng tính thử xem, ngài có lợi hay
không có lợi. Xin nói về mặt lợi trước: Nếu hội trường không cho chúng tôi thuê để giảng bài,
mà cho người khác thuê để tổ chức khiêu vũ, ngài có thể WKXÿược nhiều tiềQK˯Q. Vì thời gian
tổ chức các hoạWÿộQJÿó không dài lắm, họ có thể thuê với giá rất cao cho một lần, K˯QUất
nhiều tiền thuê của chúng tôi. Cho chúng tôi thuê, rõ ràng là chịu thiệt. Bây giờ ta hãy phân
tích mặt không lợi: Trước tiên ngàLWăQJWLền cho tKXrÿối với chúng tôi, nhìn lâu dài, ÿó quả là
giảm bớt thu nhập, bởi vì thực tế ngàLÿã ÿXổi chúng tôi. 7{LNK{QJÿủ tiền thuê trả cho ngài,
tất phảLÿLtìPQ˯Lkhác. Còn mộWÿLều bất lợi nữDÿối với ngài, lớp huấn luyện này thu hút cả
ngàn cán bộ quản lý trung cao cấp đến nghe giảng bài tại khách sạn của ngài, ÿối với ngài mà
nói, ÿó chẳng phải là một cách quảng cáo sốQJÿộng không mất tiềQ˱? Thực tế, nếu ngài bỏ ra
QăPnghìQÿô-la quảng cáo trên báo chí, chắc gì mờLÿược nhiều ngườLQK˱WKế tới tham quan
khách sạn của ngài, lớp huấn luyện củDW{Lÿã giúp ngài mời họ đến, lẽ nào không có lợi?
GiáPÿốc: -ĈúQJQK˱Yậy. 1K˱QJmà …
Canergie: - Xin suy nghĩ cho kỹ rồi trả lời tôi sau, ÿược không?
(Kết quả giáPÿốFÿồng ý không tăng tiền thuê)”49
Trong câu chuyӋQWUên chúng ta thҩ\UҵQJFyWKӇWKD\ÿәLTXDQÿLӇPTX\ӃWÿӏQKFӫDQJѭӡLQJKH
bҵQJFiFKKLӇXOӧLtFKFӫDKӑYà tiӃQKành phân tích vҩQÿӅWӯTXDQÿLӇPOӧLtFKÿyÿӇUӗLYҥFK
ra cho hӑWKҩ\Oà hӑFyOӧLKѫQQӃXQJKHWKHRFK~QJWD
.KLWDÿӥPӝWYұWUѫLWӯWUên cao xuӕQJFKҷQJKҥQPӝWTXҧEyQJQKӓWKì viӋFÿѭDWD\WӯGѭӟL
OrQQJѭӧFFKLӅXUѫLFӫDQyÿӇÿyQQyFyWKӇFKRNӃWTXҧUҩW[ҩX– quҧEyQJVӁQҭ\UD[D1JѭӡL
WD WKѭӡQJ ÿӇ TXҧ EyQJ [XӕQJ JҫQ WD\ Pình rӗL ÿѭD WD\ [XӕQJ GѭӟL Fùng chiӅX UѫL YӟL Qy
QKѭQJKѫLFKұPKѫQPӝWFK~WUӗLPӟLEҳWÿѭӧFTXҧEyQJ
ThuyӃWWUình cho ngѭӡLFyêNLӃQÿӕLOұSFNJQJQrQOjPWKHRFiFKÿy9jRÿҫXFK~QJWDNK{QJ
nên “tҩQF{QJSKӫÿҫX´QJѭӡLQJKHPjQrQViQKEѭӟFFùng hӑPӝWÿRҥQÿѭӡQJVDXÿyPӟL
tiӃQKành phân tích cho hӑWKҩ\FiLVDLFiLGӣWURQJTXDQÿLӇPFӫDKӑ
6.3.7. Các công tr cụ ợ giúp
Trong thӡL ÿҥi QJjy nay, trӯ nhӳng trѭӡng hӧp không Fy ÿLӅu kiӋn, Fzn Eunh thѭӡng ngѭӡi
thuyӃt WUunh không FKӍ Qyi, Pj Fzn Gng nhiӅu công Fөhӛ trӧ ÿӇWăQJ WKrPKLӋu TXҧthuyӃt
WUunh. &ic công FөhӛtrӧphәbiӃn nhҩWOjFic video clip YjFiFFKѭѫQJWUunh WUunh chiӃXQKѭ
powerpoint, VѫÿӗWѭGX\7URQJSKҫQQày chúng tôi trình bày vӅYLӋFVӱGөQJVѫÿӗWѭGX\Yj
FKѭѫQJWUình PowerPoint ÿӇWKX\ӃWWUình.
6ѫÿồ WѭGX\0LQGPDS
Ĉk\OjPӝWF{QJFөWѭGX\ÿѭӧF7RQ\%X]DQÿӅ[XҩW3KѭѫQJWLӋQQày giúp chúng ta phát huy
khҧQăQJFӫDFҧKDLEiQFҫXÿҥLQão, ÿӗQJWKӡLphát huy khҧQăQJWѭGX\WUӯXWѭӧQJVX\OXұQ
49 Những cuộFÿối thoại tinh tế SK˱˯QJ7k\và lời bình/ HӗVӋ Hӗng.-H.: NXB Lao Ĉӝng, 2004, tr.24-25. 121
logic, và khҧQăQJWѭӣQJWѭӧQJFҧPQKұQWUtQKӟKình ҧQKCông cөQày giúp thuyӃWWUình rҩW
tӕWYì các thông tin ÿѭӧFWUình bày dѭӟLGҥQJKình vӁ nên rҩWWUӵFTXDQ, VLQKÿӝQJ. 6ѫÿӗWѭGX\
nhiӅXPàu sҳFQên cNJQJFXӕQK~WQJѭӡLQJKH, QJѭӡL[HP. 7KrPYjRÿy, viӋFGùng các tӯNKRi
giúp biӇXÿҥWWK{QJWLQQJҳQJӑQ, F{ÿӑQJ. 6ѫÿӗWѭGX\JL~SQJѭӡLQJKH, QJѭӡL[HPQҳPEҳW
dӉGàng các chính, và ghi nhӟ chúng dӉGàng.
ThӵFKLӋQVѫÿӗWѭGX\QKѭVDX
Lҩ\JLҩ\WUҳQJÿһWnҵm ngang, vӁPӝWKình vӁKD\ELӇXWѭӧQJQjRÿyWKӇKLӋQÿӅWài vào trung
tâm tӡJLҩ\0ӛLQӝLGXQJFKtQKFӫDÿӅWài sӁÿѭӧFELӇXGLӉQEҵQJPӝWQKiQKEҳWÿҫXWӯKình vӁ
WUXQJWkPÿy&iFQKiQKÿyÿѭӧFYӁEҵQJFiFPàu khác nhau. Trên nhánh ghi tӯNKyDKRһFYӁ
biӇXWѭӧQJKình ҧQKWѭѫQJӭQJYӟLQӝLGXQJPà nó biӇXÿҥW&XӕLFiFQKiQKOӟQEҳWÿҫXYӁFiF
nhánh con, biӇXGLӉQFiFQӝLGXQJQKӓFӫDQӝLGXQJOӟQWѭѫQJӭQJѬXWLrQGQJKình vӁthay
cho tӯQJӳÿӇELӇXÿҥWYҩQÿӅ
Khi vӁVѫÿӗWѭGX\FҫQOѭXý nhӳQJÿLӅXVDXÿk\
CҩXWU~FVѫÿӗSKҧLUõ ràng, có thӇÿiQKVӕWKӭWӵÿӇELӃWQӝLGXQJQào sӁWKX\ӃWWUình trѭӟF
nӝLGXQJQào sau. Các nhánh không lӗQJYào nhau. Nhánh và chӳӣWUXQJWkP vӁWRÿұPFàng
ra xa trung tâm càng nhӓKѫQQKҥWKѫQ
ĈӝGjLFiFQKiQKYjÿӝGài tӯNKyDKRһFKình vӁWUên nhánh phҧLJҫQEҵQJQKDXÿӇWҥRVӵ OLrQWѭӣQJ
Các nhánh nên vӁFRQJWӵQKLên, chӳWUên nhánh không nghiêng quá 450 vì nhѭWKӃNKyÿӑF
ChӳYLӃW nên rõ ràng, tӕWQKҩWOà viӃWFKӳLQKRD
MӛLQKiQKWӯKình vӁWUXQJWkPÿӃQQJӑQQKiQKFRQFXӕLFùng phҧLÿѭӧFYӁFùng mӝWPàu.
1KѭYұ\PӛLQӝLGXQJFKtQKÿѭӧFPã hóa bҵQJPӝWPjXJL~SFKRQJѭӡL[HPGӉWKHRGõi50.
6ѫÿӗWѭGX\NK{QJFKӍGng ÿӇchuҭn Eӏnӝi dung thuyӃt WUunh. 1yFzQÿѭӧc Gng ÿӇthuyӃt
WUunh. MӝWVѫÿӗWѭGX\ÿҽp, U}Ujng, ÿҫy Pju sҳc VӁOjm cho ngѭӡi nghe Eӏthu K~t Yjo nӝi
dung thuyӃt WUunh. 1yJL~p ngѭӡi nghe chҷng nhӳng nghe, PjFzn “thҩy” Fic êtѭӣng, dӉnҳm
bҳt logic Fӫa buәi thuyӃt WUunh. +unh ҧnh YjPju sҳc FӫDVѫÿӗWѭGX\Ojm cho ngѭӡi nghe dӉ
nhӟ, dӉFҧm nӝi dung thuyӃt WUuQKKѫQ. 6ѫÿӗWѭGX\JL~p ngѭӡi thuyӃt WUunh rҩt nhiӅu. VӟLVѫ
ÿӗWѭGX\, ngѭӡi thuyӃt WUunh FyFҧmӝt Nӏch Eҧn trѭӟc mһt. Ngѭӡi thuyӃt WUunh VӁkhông lүn lӝn
thӭtӵhay nӝi dung WUunh Ejy, FNJng VӁthҩy tӵWLQKѫQ, YuthӃQyLQăQJOѭXORit, cӱFKӍKRҥt Eit
KѫQ. NhӳQJѭXÿLӇPÿmnêu cho thҩy FK~ng ta rҩt nên YӁVѫÿӗWѭGX\ÿӇthuyӃt WUunh.
NhiӅu ngѭӡi gһp SKҧi NKyNKăQNKLYӁVѫÿӗWѭGX\Yukhông FyQăQJNKLӃu YӁ. .KLÿyFK~ng ta
FythӇsӱGөng Fic phҫn mӅm chuyên Gөng ÿӇYӁVѫÿӗWѭGX\. &ic phҫn mӅm Qjy, QJRji Fic
chӭFQăQJYӁQKinh, viӃt chӳ, YӁÿѭӡng bao, tô Pju, Fzn cung cҩp thêm rҩt nhiӅu biӇu tѭӧng,
Kunh ҧnh Fysҹn. &ic phҫn mӅPKD\ÿѭӧc sӱGөng hiӋn nay OjFreeMindmap, Mind Manager, ConceptDraw MINDMAP.
+unh 6.1. VDXÿk\OjVѫÿӗWѭGX\YӅviӋc YӁVѫÿӗWѭGX\Fӫa Tony Buzan
50 MӝWVӕQJѭӡLYӁFiFQKiQKFKtQh cùng mӝWPàu, các nhánh con cùng cҩSFùng màu. Cách vӁQày cho thҩ\Uõ cҩSÿӝ
cӫDêWѭӣQJQKѭQJNK{QJFKRWKҩ\VӵOLên tөFWURQJSKiWWULӇQêWѭӣQJNKyWiFKFiFQӝLGXQJ 122
+unh 6.2. OjVѫ ÿӗWѭ GX\SKkQ Wtch EjL WKѫ4Xr+ѭѫQJFӫa Wic JLҧĈӛ Trung Quân, do mӝt
QKyPVLQKYLrQWUѭӡQJĈҥLKӑF.LQK7Ӄ- LuұW, thuӝFĈҥi Kӑc Quӕc gia TP. HCM, YӁ.
Khi dùng VѫÿӗWѭGX\ÿӇWKX\ӃWWUình bҥQFyWKӇGùng bҧQYӁWUên giҩ\FNJQJFyWKӇGùng bҧQ
ÿLӋQWӱVFDQOҥLEҧQYӁWUên giҩ\KRһFILOHEҧQYӁQӃXGQJFiFFKѭѫQJWUình vӁVѫÿӗWѭGX\
BҧQÿLӋQWӱWKѭӡQJÿѭӧFSKyQJOrQ NtFKWKѭӟF WRKѫQVӱGөQJÿѭӧFFKRFҧ FiFEXәLWKX\ӃW
trình ÿ{QJQJѭӡLWKDPGӵYjNK{QJÿòi hӓLSKҧLWUHRGiQWUѭӟFQên dùng thuұQWLӋQKѫQ
'QJVѫÿӗWѭGX\EҥQFKӍFҫQWUình bày theo logic thiӃWNӃVѫÿӗÿyOjÿҧPEҧRWUình tӵYà nӝL
dung thuyӃWWUình hӧSOê. 123 PowerPoint
Powerpoint OjmӝWFKѭѫQJWUunh tiӋn tch trong bӝoffice Fӫa công ty Microsoft, YuthӃQyFymһt
trong Pӑi Piy Wtnh Fy Gng hӋÿLӅu Kjnh windows. HiӋn nay hҫXQKѭQJѭӡi thuyӃt WUunh Qjo
FNJng sӱ GөQJFKѭѫQJ WUunh Qjy ÿӇthiӃt kӃ YjchiӃu Fic phiên WUunh chiӃu (presentation) gӗm
nhiӅu slides JL~p thuyӃt WUunh.
ĈӇthiӃt kӃpresentation, Eҥn Km\FăQFӭYjo nӝi dung Eji thuyӃt WUuQKÿmÿѭӧc chuҭn Eӏsҹn ÿӇ
ÿѭDUDFic êtѭӣng chuyӇn Wҧi nӝLGXQJÿybҵng Fic slides. Tuy FiFVOLGHÿѭӧc thiӃt kӃFăQFӭ
Yjo Fic nӝLGXQJÿmchuҭn Eӏ, QKѭQJOѭXêrҵQJYăQEҧn viӃt Yjslide Ojhai thӭKRjn WRjn NKic
nhau. Không bao giӡÿѭӧc FKpp nguyrQYăQYăQEҧn viӃt ÿӇGin Yjo slide. Cҫn Wum kiӃm thêm
Fic Kunh ҧnh WKtch hӧp ÿӇthay thӃhoһc bәsung thêm cho nӝi dung tӯngӳ. +unh ҧnh rҩt quan
WUӑng, Yumӛi Kunh chuyӇn Wҧi thông tin bҵng 10.000 tӯ. &NJng cҫn Wum ra Fic tӯNKRiÿӇthay thӃ
cho Fic câu, FiFÿRҥQYăQGji.
&ic slide FKӍGng tt tӯ. Mӛi slide nên Fykhông TXi6 Gzng. Theo Richard Hal WKuFic JLiPÿӕc
Ving Wҥo nhҩt trong Oƭnh vӵc TXҧng Fio tӯng khҷQJÿӏnh rҵng nhӳng tҩm ip SKtch TXҧng Fio
không nên FyTXimѭӡi tӯ. Chҷng Kҥn, slide trong Kunh 6.3. VDXÿk\FKӭa TXinhiӅu chӳ:
I.2. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU
- Những phát hiệQÿầu tiên vào nhữQJQăP20 của thế kỉ X –
những công cụÿ á ÿѭ ợF ÿăQJ WURQJ FXốn Ecole Francaise
d’Extreme Orient tập XXX xuất bảQQăP1930.
-ĈếQQăP1958, L. Malleret công bố thông tin về “Những công
trìQK ÿấW ÿắp hình tròn ở1DPĈ{QJ'˱˯QJ ” (tạp chí BEFFEO- 59).
- NhữQJ QăP80 của thế kỉ XX, nhiều nhà nghiên cứXÿmFó
nhữQJFKѭѫQJWUình tại vùng này.,
-1ăP 1999 – 2000, Trung tâm Nghiên cứu Khảo cổ học tại
Tp. Hồ Chí Minh và Bảo tàng BìQK3KѭớFÿmWLến hành nhiềXÿợt
ÿLều tra nghiên cứu có quy mô lớn nhất từWUѭớFÿến nay.
- Kết hợp với những kết quả nghiên cứu gầQÿk\, ÿặc biệt là
khai quật di tíFK$Q.KѭѫQJYà Lộc TấQ,,ÿmÿHPOại nhiều thông
tin có giá trị góp phần làm sáng tỏ một số vấQÿềFѫEản nhất liên
TXDQÿến loạ i hì nh di tích này.
Hình 6.3. Slide giới thiệu di tíFKÿấWÿắp hình tròn Bình Phước của sinh viên ngành lịch sử
+my cӕgҳng U~t Jӑn sӕtӯxuӕng. Trong slide không cҫn viӃWÿӫFkXYăQ, nhӳng tӯnӕi FythӇ
ORҥi Eӓ, thay bҵng Fich WUunh Ejy hoһc NêhiӋu. 9tGө &kXEDQÿầu
&kXÿổi lại
ThuyӃt WUunh Oj sân khҩu… Fy nhӳng TXmng ThuyӃt WUunh = sân khҩu
ngҳt…. &yÿRҥn thҩp YjÿRҥn cao, FyÿRҥn nhanh YjÿRҥn chұm. TXmng ngҳt &y: ĈRҥn thҩp 124 ĈRҥn cao ĈRҥn nhanh ĈRҥn chұm
Khi Eҥn thuyӃt WUunh, WiFÿӝng trӵc quan FythӇÿѭD ThuyӃt WUunh:
Eҥn lên nhӳng tҫm cao YjnӃu buӗn Wҿ, QyVӁgiӕng Trӵc quan tҫm cao
QKѭVӭc Fҧn Fӫa Pӓneo trên biӇn.
Buӗn WҿPӓneo = WUutrӋ
Nhӳng ngѭӡi bӝc trӵc, thҷng thҳn thѭӡQJ ÿѭӧc
Bӝc trӵc, thҷng thҳn ÿѭӧc yêu mӃn nhiӅu ngѭӡi yêu mӃn
(/ѭXê: Fic YtGөtrên mӟi FKӍQyi ÿӃn NKҧQăQJU~t Jӑn tӯ, FKѭDSKҧi OjKunh mүu Fic slide. &ic
slide Fzn FythӇGng Kunh ҧnh YjVӁFyWtnh trӵc quan tӕWKѫQ
0ju sҳc YjKunh ҧnh trên Fic slide nên chӑn SKhӧp vӟi ngѭӡi nghe. NӃu ngѭӡi nghe Ojngѭӡi
WUҿtuәi WKuKunh ҧnh FythӇnhiӅu Pju sҳc, FythӇvui nhӝn, QKѭQJSKҧi gҳn vӟi nӝi dung, nên
Gng hiӋu ӭng KRҥt Kunh. NӃu ngѭӡi nghe nhiӅu tuәi WKuKunh ҧnh YjPju sҳc SKҧi chuҭn mӵc,
trang WUӑng, U}Ujng, ngay ngҳn, không lòeORҽt, không cҫn nhiӅu hiӋu ӭQJKRҥt Kunh.
7Uunh Ejy Fic ÿӅWji khoa Kӑc FNJng nên Gng Kunh ҧnh theo kiӇu chuҭn mӵc, nghiêm W~c, không
vui nhӝn, không TXi nhiӅu mju. &ic slide nên Gng mӝt Pju nӅn, KѫLWӕi (tӕt nhҩt Ojxanh
ÿұm), chӳviӃt Pju Ving ÿӇFyÿӝWѭѫQJSKҧn tӕt.
&ic slides trong Fng mӝt presentation nên Fychung mӝt Pju nӅn. Trӯtrѭӡng hӧp thӡi gian
thuyӃt WUunh nӝi dunJWѭѫQJӭng vӟi Fic slide Gji bҵng nhau Yjngѭӡi thuyӃt WUuQKÿmnhiӅu lҫn
tұp dѭӧt thuyӃt WUunh vӟi Fic slide, Fzn Fic trѭӡng hӧp NKic không nên ÿӇpresentation FKҥy tӵ
ÿӝng, Pjnên ÿӇngѭӡLÿLӅu khiӇn viӋc chuyӇn slide bҵng Ejn SKtm hoһc/Yjchuӝt Piy Wtnh.
Hai Kunh 6.4, 6.5 VDXÿk\OjFic slide Fӫa Steve JobsYjBill Gates.
Slide FӫD6WHYH-REVÿѫQJLҧQKѫQ, tt chӳKѫQ, QKѭQJÿѭӧFÿinh JLiFDRKѫQ
Hình 6.4. Mӝt trong nhӳng slide Fӫa Steve Jobs 125
Hình 6.5. Mӝt trong nhӳng slide Fӫa Bill Gates
7ym Oҥi, khi sӱGөng powerpoint ÿӇOjm Eji thuyӃt WUunh cҫQOѭXêmӝt sӕÿLӅXVDXÿk\
- &iFVOLGHNK{QJÿѭӧc Ojm ra ÿӇÿӑc, YuthӃnên Gng Kunh ҧnh, ÿӗWKӏ, Eҧng biӇu, Pjtt Gng tӯ ngӳ.
- &ic slide không thay thӃcho lӡi thuyӃt WUunh, YuthӃÿӯng cӕgҳQJÿѭDWҩt Fҧ, hay hҫXQKѭWҩt
Fҧnӝi dung thuyӃt WUunh Yjo Fic slide. &KӍ nên FKӑn nhӳng nӝi dung cҫn thiӃt nhҩt, viӃt Oҥi
FK~ng thұt ngҳn Jӑn ÿӇÿѭDYjo Fic slide.
- &KӍnên sӱGөng Fic kiӇu (font) chӳquen thuӝFQKѭ7LPH1HZ5RPDQ, Arial,… ÿӇWUunh Ejy
trong Fic slide. 'ng Fic font chӳOҥFythӇWҥo ra hiӋu ӭQJÿҽp, tuy nhiên Eҥn FyQJX\FѫJһp
NKyNKăQYuPiy WtQKQѫLEҥn WUunh chiӃu FythӇkhông Fyfont chӳÿy.
- NӃu Eio Fio vӅFic vҩn ÿӅkhoa Kӑc WKukhông nên Gng nhiӅu hiӋu ӭng KRҥt Kunh, nhiӅu Pju
sҳc, Pjnên WUunh Ejy JLҧn Gӏ, F{ÿӑng.
- Cҫn FKӑn cӥchӭ(size) ÿӫ lӟn ÿӇNKin JLҧdӉtheo G}i, Qyi chung không Gng Fic cӥchӳQKӓ
KѫQ28 (trӯchӳtrong Fic Eҧng dӳliӋu). Cӥchӳto Gng cho Fic êFKtnh, Fic tiêu ÿӅ. &ic phҫn
NKic Gng chӳQKӓKѫQ. Nên sӱGөng Pju sҳc ÿӇnhҩn Pҥnh thay cho Fic dҩu Jҥch chân hay in nghiêng.
- Tұp Qyi trѭӟc nhiӅu lҫn ÿӇÿҧm Eҧo nӝi dung Qyi Yjphҫn WUunh chiӃu bҵng PowerPoint SK hӧp vӟi nhau.
6.4. Hậu thuyết nh trì
Sau khi kӃt WK~c Eji thuyӃt WUunh cҫn cung cҩp cho ngѭӡLQJKHÿӏa FKӍemail, sӕÿLӋn WKRҥi liên
Oҥc, Yjghi OҥLÿӏa FKӍemail YjsӕÿiӋn WKRҥi Fӫa Kӑ (nӃXFyWKӇ. Ngѭӡi thuyӃt WUunh FNJng cҫn WUҧ
lӡi Fic câu KӓLÿmhӭa vӟi ngѭӡi nghe FNJQJQKѭFic câu Kӓi NKic Fӫa Kӑ, nӃu Fy. &ic cuӝc gһp
gӥEjn luұn vӅÿӅWji vӟi ngѭӡi nghe VӁrҩt Fytch. Nhӳng buәLWUDRÿәLQKѭYұy WҥRFѫKӝi Ojm
U}thêm Fic êFKѭDNӏp WUunh Ejy trong buәi thuyӃt WUunh, JLҧi tӓDFic thҳc mҳc Fӫa ngѭӡi nghe
YjJL~p thҳt chһt quan hӋ.
Công viӋc Fzn Oҥi Oj U~t kinh nghiӋm tӯbuәi thuyӃt WUuQKÿmthӵc hiӋn. ViӋc U~t kinh nghiӋm
QKѭYұy thӵc hiӋn theo QKym VӁFykӃt TXҧKѫQOjm mӝt Punh, YjOjm Fjng sӟm sau buәi thuyӃt
WUunh WKuFjng tӕt, YuO~FÿyFzn nhӟÿѭӧc nhiӅu diӉn biӃn YjFҧm [~c.
Cҫn kiӇPÿLӇm FөthӇnhӳng vҩn ÿӅsau:
1. Buәi thuyӃt WUunh FydiӉn ra theo kӃKRҥch không (vӅÿӏDÿLӇm, thӡi gian, ngѭӡi tham dӵ, SKѭѫQJWLӋn sӱGөng)? 126
2. Ngѭӡi nghe tiӃp nhұn Eji thuyӃt WUuQKQKѭWKӃQjo?
3. Cӱ FKӍ, ÿLӋu bӝ Fӫa ngѭӡi thuyӃt WUuQK QKѭ WKӃ Qjo? *k\ ÿѭӧc thiӋn Fҧm, hӭng WK~ QѫL ngѭӡi nghe không?
4. &y QyLÿѭӧF ÿ~ng nӝL GXQJÿm ÿӏnh không? Thӡi gian thuyӃt WUunh Fy WKHR ÿ~ng dӵ Wtnh không?
5. Nhӳng diӉn biӃn Qjo bҩt ngӡ?
Dӵa Yjo viӋc kiӇPÿLӇPQKѭYұy ta VӁWum Fich SKit huy nhӳQJÿLӇm tӕt Yjkhҳc SKөc Fic thiӃu
Vyt ÿӇlҫn sau Ojm tӕWKѫQ
Câu hӓLYà bài tұSFKѭѫQJ6
1. +my lӵa FKӑn mӝt ÿӅWji thuyӃt WUunh cho Fic Eҥn trong lӟp YjQyi U}Wҥi sao Oҥi FKӑn ÿӅWjLÿy.
2. +my lұp kӃKRҥch thuyӃt WUunh ÿӅWjLÿmFKӑn ӣEji tұp 1 hoһc mӝt ÿӅWji NKic tùyFKӑn.
3. +my phân Wtch NӻlѭӥQJKѫQYjKRjn thiӋn Eҧn kӃKRҥch thuyӃt WUunh vӅÿӅWji ngө\ biӋQÿm dүQWURQJFKѭѫQJQjy.
4. (Theo QKym) Lӵa FKӑn mӝt ÿӅWji Yjchuҭn EӏthuyӃt WUunh trong thӡi gian 10SK~t trѭӟc lӟp.
Tài liӋXWKDPNKҧR FKѭѫQJ6
1. Angela Murray.Thuyết trình chuyên nghiệp trong kinh doanh. NXB Thanh +Ri, 2007.
2. HӗVӋHӗng. Những cuộFÿối thoại tinh tế SK˱˯QJ7k\và lời bình. NXB Lao Ĉӝng 2004.
3. Phong LiӉu. Diễn thuyết trước công chúng. NXB Thanh +Ri, 2007
4. Richard Hal. Thuyết trình thậWÿ˯Qgiản. NXB Lao Ĉӝng, 2009.
5. Tony & barry Buzan. 6˯ÿồ W˱GX\. NXB Tәng hӧp TP.HCM, 2008.
6. Microsoft ViӋt Nam. Giáo Trình E-learning PowerPoint 2007 TiӃQJ9LӋW.
7. http://www.ketnoisunghiep.vn/ky nang dien dat thuyet trinh
8. Ebook Kỹ QăQJWKX\ết trình http://www.ebook.edu.vn 127