Giáo trình Triết học Mác - Lênin

Giáo trình Triết học Mác - Lênin của trường đại học ngoại thương là tài liệu thiết thực dành cho sinh viên khi học bộ môn này. Tài liệu cung cấp đầy đủ các nội dung học tập giúp sinh viên tham khảo và học tập tốt. Mời bạn đọc đón xem!

33 17 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu

(Tài liệu kèm theo Kế hoạch số 46-KH/BTGTU, ngày 08-6-2021

của Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy)

NHỮNG NỘI DUNG CỐT LÕI

CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VÀ

GIẢI PHÁP, TRÁCH NHIỆM BẢO VỆ NỀN TẢNG TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG,

ĐẤU TRANH PHẢN BÁC CÁC QUAN ĐIỂM SAI TRÁI, THÙ ĐỊCH

TRONG TÌNH HÌNH MỚI

Nhằm nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên về những nội dung cốt lõi của

chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh; nhận diện rõ những luận điệu xuyên

tạc, quan điểm sai trái của các thế lực thù địch chống phá nền tảng tư tưởng của Đảng,

qua đó góp phần thực hiện tốt Nghị quyết số 35-NQ/TW, ngày 22-10-2018, của

Bộ Chính trị (khóa XII) về “Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng,

đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới”.

Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy biên soạn, giới thiệu những nội dung cơ bản

để tuyên truyền, giáo dục như sau:

I. NHỮNG NỘI DUNG CỐT LÕI CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN

Chủ nghĩa Mác - Lênin “là hệ thống quan điểm và học thuyết” khoa học của

C.Mác, Ph.Ănghen và sự phát triển của V.I.Lênin; là sự kế thừa và phát triển

những giá trị của lịch sử tư tưởng nhân loại, trên cơ sở thực tiễn của thời đại; là thế

giới quan, phương pháp luận phổ biến của nhận thức khoa học và thực tiễn

cách mạng; là khoa học về sự nghiệp giải phóng giai cấp vô sản, giải phóng

Nhân dân lao động khỏi chế độ áp bức, bóc lột và tiến tới giải phóng con người.

Chủ nghĩa Mác - Lênin bao gồm ba bộ phận cấu thành là: Triết học Mác - Lênin,

Kinh tế chính trị Mác - Lênin và Chủ nghĩa xã hội khoa học.

1. Triết học Mác - Lênin

Triết học Mác - Lênin là khoa học khái quát những quy luật chung nhất của tự nhiên,

xã hội và tư duy; đem lại cho con người thế giới quan và phương pháp luận đúng đắn,

khoa học để nhận thức và cải tạo thế giới. Triết học Mác - Lênin với ba nội dung

cơ bản là: Chủ nghĩa duy vật biện chứng; phép biện chứng duy vật và Chủ nghĩa

duy vật lịch sử.

1.1. Chủ nghĩa duy vật biện chứng

Với trọng tâm là mối quan hệ giữa vật chất và ý thức, qua đó xác định

chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm và vấn đề khả năng nhận thức của con người.

Chủ nghĩa duy vật biện chứng xác định vật chất là cái có trước, ý thức là cái có sau,

vật chất quyết định ý thức và ý thức tác động trở lại vật chất, con người nhận thức

được thế giới và khả năng nhận thức của con người là vô hạn. Chủ nghĩa duy vật

biện chứng giúp chúng ta xác định được trong xã hội đâu là vật chất, đâu là đời sống

tinh thần, đời sống vật chất quyết định đời sống tinh thần, nên muốn cải tạo xã hội,

phát triển đất nước ta đi từ cái gốc của nó tức là đời sống vật chất.

Trong giai đoạn hiện nay, kẻ thù của chủ nghĩa Mác thường xuyên tạc là

chủ nghĩa Mác chỉ biết đến vật chất, kinh tế mà coi nhẹ vai trò của ý thức, tư tưởng.

Thật ra hoàn toàn không phải như vậy, chỉ có chủ nghĩa duy vật tầm thường

không biện chứng mới phủ nhận hoặc xem nhẹ vai trò của các yếu tố tinh thần, ý thức

mà thôi. Khi khẳng định vai trò của vật chất đối với ý thức, chủ nghĩa duy vật

biện chứng đồng thời cũng vạch rõ sự tác động trở lại vô cùng quan trọng của ý thức

đối với vật chất. Quan hệ giữa vật chất và ý thức không phải là quan hệ một chiều mà

là quan hệ tác động qua lại. Không thấy điều đó sẽ rơi vào chủ nghĩa duy vật tầm

thường và bệnh bảo thủ trì trệ trong nhận thức và hành động. Nói tới vai trò của ý

thức là nói tới vai trò của con người, bản thân của ý thức nó không trực tiếp thay đổi

được gì trong hiện thực cả. Theo Mác thì lực lượng vật chất chỉ có thể đánh đổ bằng

lực lượng vật chất, cho nên muốn thực hiện tư tưởng phải sử dụng lực lượng thực tiễn.

Điều đó cũng có nghĩa là con người muốn thực hiện được các quy luật khách quan thì

phải nhận thức, vận dụng đúng đắn những quy luật đó, phải có ý chí và có phương

pháp để tổ chức hành động. Tư tưởng, ý thức có thể quyết định làm cho con người

hoạt động đúng hay sai, thành công hay thất bại trên cơ sở những điều kiện khách

quan nhất định. Thế giới vật chất với những quy luật khách quan của nó- không phụ

thuộc vào ý thức của con người, nên trong nhận thức và hoạt động thực tiễn phải xuất

phát từ thực tế khách quan, lấy thực tế khách quan làm căn cứ cho mọi hoạt động của

mình. Chính vì vậy Lênin đã nhiều lần nhấn mạnh rằng, không được lấy ý muốn chủ

quan của mình làm chính sách, không được lấy tình cảm làm điểm xuất phát cho

chiến lược và sách lược cách mạng. Nếu chỉ xuất phát từ ý muốn chủ quan, nếu lấy ý

chí áp đặt cho thực tế, lấy ảo tưởng thay cho hiện thực thì sẽ mắc bệnh chủ quan duy

ý chí.

1.2. Phép biện chứng duy vật

Phép biện chứng duy vật giữ vai trò là một nội dung đặc biệt quan trọng trong

thế giới quan và phương pháp luận triết học của chủ nghĩa Mác- Lênin, tạo nên tính khoa học

và cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin; đồng thời nó cũng là thế giới quan và

phương pháp luận chung nhất của hoạt động sáng tạo trong các lĩnh vực nghiên cứu

khoa học.

Với những nội dung cơ bản là: Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến; Nguyên lý về

sự phát triển; các cặp phạm trù: cái chung và cái riêng, bản chất và hiện tượng, tất nhiên

và ngẫu nhiên, nguyên nhân và kết quả, nội dung và hình thức, khả năng và hiện thực.

Ba quy luật gồm Quy luật chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng thành những sự

thay đổi về chất và ngược lại; Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập; Quy luật

phủ định của phủ định. Và lý luận nhận thức duy vật biện chứng. Hai nguyên lý, ba quy luật,

sáu cặp phạm trù và lý luận nhận thức giúp chúng ta hình thành quan điểm toàn diện,

quan điểm lịch sử cụ thể, quan điểm về sự phát triển, giúp chúng ta thấy được con đường,

cách thức và khuynh hướng của sự phát triển trên các lĩnh vực của đời sống xã hội,

giúp chúng ta nhận ra được những mặt quyết định trong các mối quan hệ, giúp chúng ta

hiệu quả nhất.

Hai nguyên lý của phép biện chứng duy vật: Một là, nguyên lý về mối liên hệ

phổ biến, dùng để chỉ tính phổ biến của các mối liên hệ của các sự vật, hiện tượng,

đồng thời cũng dùng để chỉ các mối liên hệ tồn tại ở nhiều sự vật, hiện tượng của thế

giới, trong đó những mối liên hệ phổ biến nhất là những mối liên hệ giữa: các mặt đối

lập, lượng và chất, khẳng định và phủ định, cái chung và cái riêng... Hai là, nguyên lý

về sự phát triển, là dùng để chỉ quá trình vận động của sự vật theo khuynh hướng đi

lên: từ trình độ thấp lên trình độ cao, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn.

Đồng thời, phát triển cũng là quá trình phát sinh và giải quyết mâu thuẫn khách quan

vốn có của sự vật; là quá trình thống nhất giữa phủ định các nhân tố tiêu cực và

kế thừa, nâng cao những nhân tố tích cực từ sự vật cũ, hình thành sự vật mới.

Hai nguyên lý trên giúp chúng ta hình thành quan điểm toàn diện, quan điểm

lịch sử cụ thể và quan điểm phát triển. Vận dụng quan điểm toàn diện vào trong hoạt động

thực tiễn giúp chúng ta kết hợp chặt chẽ giữa chính sách dàn đều và chính sách có

trọng điểm. Trong khi khẳng định tính toàn diện, phạm vi bao quát tất cả các mặt, các

lĩnh vực của quá trình đổi mới, Đảng ta cũng đồng thời coi đổi mới tư duy lý luận, tư duy

chính trị về chủ nghĩa xã hội là khâu đột phá; trong khi nhấn mạnh sự cần thiết phải

đổi mới toàn diện thì đổi mới kinh tế là trọng tâm. Vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể

vào việc xem xét và giải quyết các vấn đề do thực tiễn đặt ra đòi hỏi chúng ta phải chú ý

đúng mức tới hoàn cảnh lịch sử cụ thể đã làm phát sinh vấn đề đó, tới sự ra đời và

phát triển của nó, tới bối cảnh hiện thực cả khách quan lẫn chủ quan. Chân lý sẽ biến thành

sai lầm nếu chúng ta đẩy nó ra khỏi giới hạn tồn tại của nó. Quan điểm phát triển giúp ta

hiểu được sự phát triển của các sự vật hiện tượng trong thực tế là quá trình biện chứng

đầy mâu thuẫn. Vận dụng quan điểm này vào quá trình nhận thức đòi hỏi chúng ta

phải thấy rõ tính quanh co, phức tạp của quá trình phát triển như là một hiện tượng

phổ biến. Nếu thiếu quan điểm khoa học như vậy thì rất dễ bi quan, dao động khi mà

tiến trình cách mạng nói chung và sự tiến triển của từng lĩnh vực xã hội cũng như của

cá nhân nói riêng tạm thời gặp khó khăn, trắc trở. Như vậy, 3 quan điểm trên là những

nguyên tắc phương pháp luận của hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn của con người.

Nắm vững những nguyên tắc phương pháp luận này không những là nhân tố cơ bản

để hình thành thế giới quan khoa học và nhân sinh quan cách mạng, mà còn là điều kiện

tiên quyết cho mọi hoạt động tự do sáng tạo và phát triển toàn diện con người.

Sáu cặp phạm trù của phép biện chứng duy vật: Phạm trù là những khái niệm

rộng nhất phản ánh những mặt, những thuộc tính, những mối liên hệ chung, cơ bản

nhất của các sự vật và hiện tượng thuộc một lĩnh vực nhất định.

Một là, cái riêng, cái chung và cái đơn nhất: Phép duy vật biện chứng cho rằng

cái riêng, cái chung và cái đơn nhất đều tồn tại khách quan, giữa chúng có mối liên hệ

hữu cơ với nhau. Cái chung chỉ tồn tại trong cái riêng, thông quan cái riêng mà

biểu hiện sự tồn tại của mình. Nghĩa là không có cái chung thuần tuý tồn tại bên ngoài

cái riêng. Cái riêng chỉ tồn tại trong mối liên hệ với cái chung. Nghĩa là không có

cái riêng nào tồn tại tuyệt đối độc lập, không có liên hệ với cái chung. Cái riêng là

cái toàn bộ, phong phú hơn cái chung, cái chung là cái bộ phận, nhưng sâu sắc hơn cái

riêng. Cái riêng phong phú hơn cái chung vì ngoài những đặc điểm chung, cái riêng

còn có cái đơn nhất. Cái đơn nhất và cái chung có thể chuyển hoá lẫn nhau trong quá

trình phát triển của sự vật.

Hai là, nguyên nhân và kết quả: Nguyên nhân là phạm trù dùng để chỉ sự tác

động lẫn nhau giữa các mặt trong một sự vật hoặc giữa các sự vật với nhau, gây ra

một biến đổi nhất định nào đó. Kết quả là những biến đổi xuất hiện do tác động lẫn

nhau giữa các mặt trong một sự vật hoặc giữa các sự vật với nhau gây ra.

Ba là, tất nhiên và ngẫu nhiên: Tất nhiên (tất yếu) là cái do những nguyên nhân

cơ bản bên trong của kết cấu vật chất quyết định và trong những điều kiện nhất định

nó phải xảy ra như thế chứ không thể khác được. Ngẫu nhiên là cái không do mối liên hệ

bản chất, bên trong kết cấu vật chất, bên trong sự vật quyết định mà do các nhân tố

bên ngoài, do sự ngẫu hợp nhiều hoàn cảnh bên ngoài quyết định. Do đó nó có thể

xuất hiện, có thể không xuất hiện, có thể xuất hiện như thế này hoặc xuất hiện như thế khác.

Bốn là, nội dung và hình thức: Nội dung là tổng hợp tất cả những mặt, những

yếu tố, những quá trình tạo nên sự vật. Hình thức là phương thức tồn tại và phát triển

của sự vật, là hệ thống các mối liên hệ tương đối bền vững giữa các yếu tố của sự vật đó.

Năm là, bản chất và hiện tượng: Bản chất là tổng hợp tất cả những mặt, những mối

liên hệ tất nhiên, tương đối ổn định bên trong sự vật, quy định sự vận động và phát triển

của sự vật, hiện tượng là biểu hiện ra ngoài của bản chất trong những điều kiện xác định.

Sáu là, khả năng và hiện thực: Khả năng là cái hiện chưa có, cái còn là tiền đề,

là mầm móng khi có điều kiện thích hợp thì nó sẽ xuất hiện trên thực tế. Hiện thực là

những gì đã tồn tại trên thực tế. Khả năng và hiện thực là hai mặt thống nhất của mọi

quá trình vận động.

Các phạm trù trên phản ánh những thuộc tính bản chất nhất, những mối liên hệ

chung tất yếu và phổ biến nhất của toàn bộ thế giới từ tự nhiên đến xã hội và tư duy

con người. Các phạm trù không phải là cái có sẵn ở bên ngoài hay bên trong ý thức

của con người, mà nó được hình thành trong hoạt động nhận thức và thực tiễn.

Mỗi phạm trù là kết quả của quá trình nhận thức trước đó và là mắc xích trung gian

của quá trình nhận thức tiếp theo của con người để ngày càng tiến gần đến chân lý.

Phạm trù được hình thành bằng phương pháp trừu tượng hóa và khái quát hóa những

thuộc tính, những mối liên hệ vốn có của sự vật. Các phạm trù của phép biện chứng

duy vật là một hệ thống mở, nó thường xuyên được bổ sung và làm phong phú thêm

bằng những tri thức khoa học và những phạm trù mới. Với tư cách là hình ảnh chủ

quan của thế giới khách quan, các phạm trù luôn vận động và phát triển tương ứng với

sự vận động, phát triển của thế giới khách quan. Chỉ có như vậy chúng mới phản ánh

đúng đắn thế giới khách quan và trở thành công cụ của nhận thức và thực tiễn.

Quy luật chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng thành những sự thay đổi

về chất và ngược lại (quy luật lượng- chất): Đây là quy luật cơ bản và phổ biến về

phương thức chung của quá trình vận động, phát triển trong tự nhiên, xã hội và trong

tư duy của con người. Chất và lượng là hai mặt thống nhất của mọi sự vật và hiện

tượng hay một quá trình nào đó trong tự nhiên, xã hội và trong cả tư duy. Hai phương

diện đó đều tồn tại khách quan, trong đó chất tồn tại thông qua lượng và lượng là biểu

hiện của chất ra bên ngoài. Tuy nhiên, sự phân biệt giữa chất và lượng trong quá trình

nhận thức chỉ có ý nghĩa tương đối: có cái trong mối quan hệ này lại là chất nhưng

trong mối quan hệ khác lại đóng vai trò là lượng.

Quy luật này chỉ ra rằng bất kì sự vật nào cũng là sự thống nhất giữa chất và lượng,

sự thay đổi dần dần về lượng vượt quá giới hạn của độ sẽ dẫn tới sự thay đổi căn bản

về chất của sự vật thông qua bước nhảy, chất mới ra đời sẽ tác động trở lại tới sự thay đổi

của lượng. Việc nắm vững nội dung quy luật này có vai trò to lớn trong việc xem xét

giải quyết những vấn đề do công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa hiện nay

ở nước ta đặt ra. Việc thực hiện thành công quá trình đổi mới trên từng lĩnh vực của

đời sống xã hội sẽ tạo ra bước nhảy về chất ở đó, và tạo điều kiện để thực hiện thành công

quá trình đổi mới toàn diện tất cả các mặt của đời sống xã hội nhằm tạo ra bước nhảy

về chất của toàn bộ xã hội nói chung. Như bất kì một sự thay đổi về chất nào khác,

những bước nhảy trong quá trình đổi mới hiện nay cũng chỉ có thể là kết quả của quá trình

thay đổi về lượng thích hợp. Bất kì một sự nôn nóng, chủ quan, ảo tưởng nào đều có

thể dẫn tới sai lầm, tổn thất, cản trở sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước.

Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập (quy luật mâu thuẫn):

Quy luật này là “hạt nhân” của phép biện chứng. Là quy luật về nguồn gốc,

động lực cơ bản, phổ biến của mọi quá trình vận động và phát triển. Theo quy luật này,

nguồn gốc và động lực cơ bản, phổ biến của mọi quá trình vận động, phát triển chính là

mâu thuẫn khách quan vốn có của sự vật. Khái niệm mâu thuẫn dùng để chỉ mối liên hệ

thống nhất, đấu tranh và chuyển hóa giữa các mặt đối lập của mỗi sự vật hiện tượng

hoặc giữa các sự vật, hiện tượng với nhau. Nhân tố tạo thành mâu thuẫn là mặt đối lập.

Khái niệm mặt đối lập dùng để chỉ những mặt, những thuộc tính, những khuynh hướng

vận động trái ngược nhau nhưng đồng thời lại là điều kiện, tiền đề tồn tại của nhau.

Quy luật này giúp chúng ta hiểu rằng mâu thuẫn là một hiện tượng khách quan

và phổ biến, nó tồn tại ở tất cả các sự vật và hiện tượng, ở mọi giai đoạn tồn tại và

phát triển của sự vật, hiện tượng, nhưng ở các sự vật khác nhau, ở các giai đoạn phát triển

khác nhau của một sự vật, ở mỗi lĩnh vực, mỗi yếu tố cấu thành một sự vật sẽ có những

mâu thuẫn khác nhau. Giải quyết mâu thuẫn là để phát triển, nhưng phải giải quyết

mâu thuẫn khi có đủ điều kiện chín muồi, không nên giải quyết mâu thuẫn một cách

vội vàng khi chưa có điều kiện, cũng không thể cho việc giải quyết mâu thuẫn diễn ra

một cách tự phát, phải cố gắng tạo điều kiện thúc đẩy sự chín muồi của mâu thuẫn và

điều kiện giải quyết. Phải có biện pháp giải quyết thích hợp với từng mâu thuẫn.

Quy luật phủ định của phủ định: Đây là quy luật về khuynh hướng cơ bản,

phổ biến của mọi vận động, phát triển diễn ra trong các lĩnh vực tự nhiên, xã hội và

ngay cả trong tư duy của con người. Quy luật phủ định của phủ định khái quát tính

chất chung, phổ biến của sự phát triển: đó không phải là sự phát triển theo hình thức

một con đường thẳng, mà là phát triển theo hình “xoáy ốc”. Quy luật phủ định của

phủ định trong phép biện chứng duy vật phản ánh mối quan hệ biện chứng giữa cái

phủ định và cái khẳng định trong quá trình phát triển của các sự vật. Phủ định biện

chứng là điều kiện cho sự phát triển, cái mới ra đời là kết quả của sự kế thừa những

nội dung tích cực từ trong sự vật cũ, phát huy nó trong sự vật mới và tạo nên tính chu

kỳ của sự phát triển. Ph.Ăngghen khẳng định: “Phủ định cái phủ định là gì? Là một

quy luật vô cùng phổ biến và chính vì vậy mà có một tầm quan trọng và có tác dụng

vô cùng to lớn về sự phát triển của tự nhiên, lịch sử và của tư duy”.

Phủ định biện chứng là cái mới ra đời thay thế cái cũ, là quá trình tự thân phủ

định, tự thân phát triển, là mắt khâu trên con đường dẫn tới sự ra đời của cái mới, tiến

bộ hơn so với cái bị phủ định. Phủ định biện chứng yêu cầu phải kế thừa có chọn lọc

và cải biến những yếu tố tích cực của cái cũ để phục vụ cho sự phát triển của cái mới.

Đồng thời phải chống lại chủ trương kế thừa máy móc và phủ định sạch trơn. Trong

hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn chúng ta phải coi trọng giá trị truyền

thống, vì nó là những giá trị vật chất và tinh thần được con người làm ra và bảo tồn từ

đời này sang đời khác, nó là nền tảng mà trên đó các thế hệ nối tiếp nhau ra đời, kế

thừa và phát triển. Sự ra đời và phát triển của cái mới không theo con đường thẳng

tắp, mà theo đường xoắn ốc. Vì vậy trong công việc chúng ta phải biết phát hiện cái

mới và tạo điều kiện để cái mới phát triển; thông thường cái mới ra đời gặp rất nhiều

khó khăn, luôn phải đấu tranh với cái cũ, nhưng theo quy luật phát triển nhất định cái

mới chân chính sẽ chiến thắng.

Lý luận nhận thức duy vật biện chứng: Phép biện chứng duy vật cho rằng

nhận thức không phải là hành động giản đơn, nhất thời, được thực hiện một lần là

xong mà nó là quá trình đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng và từ tư duy

trừu tượng đến thực tiễn. Đó cũng là quá trình tác động biện chứng giữa chủ thể và

khách thể để nhận thức chân lý khách quan. Lý luận nhận thức biện chứng duy vật tập

trung vào những vấn đề quan trọng nhất như:

Thực tiễn và vai trò của nó đối với nhận thức: Thực tiễn đóng vai trò là cơ sở,

động lực, mục đích của nhận thức và là tiêu chuẩn của chân lý kiểm tra tính chân lý

của quá trình nhận thức. Sở dĩ như vậy vì thực tiễn là điểm xuất phát trực tiếp của

nhận thức; nó đề ra nhu cầu, nhiệm vụ, cách thức, khuynh hướng vận động và phát triển

của nhận thức.

Con đường biện chứng của nhận thức: Đi từ trực quan sinh động đến tư duy

trừu tượng và từ tư duy trừu tượng trở về thực tiễn, hay còn gọi là đi từ nhận thức cảm

tính đến nhận thức lý tính. Nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính tuy là 2 giai đoạn

của quá trình nhận thức, nhưng xét đến cùng đều bắt nguồn từ thực tiễn, đều lấy sự

vật, hiện tượng trong thế giới khách quan làm đối tượng, nội dung phản ánh. Giữa

chúng có mối liên hệ mật thiết với nhau. Nhận thức cảm tính là tiền đề, điều kiện của

nhận thức lý tính. Nhận thức lý tính không thể thực hiện được nếu thiếu những tri

thức và tài liệu cần thiết do nhận thức cảm tính đưa lại. Như vậy, từ trực quan sinh

động đến tư duy trừu tượng và từ tư duy trừu tượng trở về thực tiễn là con đường biện

chứng của nhận thức chân lý khách quan. Trong đó, thực tiễn vừa là tiền đề xuất phát,

vừa là điểm kết thúc của một vòng khâu, một quá trình nhận thức. Nhưng kết thúc

vòng khâu này thì lại là điểm bắt đầu của một vòng khâu khác cao hơn. Đó là quá

trình liên tục, vô tận của sự nhận thức chân lý khách quan.

Nhận thức khoa học và các trình độ nhận thức khoa học; vấn đề chân lý; sự

thống nhất giữa lý luận và thực tiễn. Nghiên cứu quá trình nhận thức của con người

qua quan điểm của phép biện chứng duy vật giúp ta có những bước làm cụ thể để cải tạo

hiện thực theo hướng tiến bộ, phát triển, các bước đó cụ thể là: Tổ chức hoạt động

thực tiễn là khâu quyết định biến lý luận thành hiện thực, việc này yêu cầu phải tập hợp

lực lượng thành khối thống nhất về tư tưởng, tổ chức và hành động; có tri thức khoa học

về đối tượng cải tạo; có kế hoạch thực hiện đồng bộ và chi tiết; phương án điều chỉnh

hoạt động; lựa chọn phương tiện và phương pháp tác động thực tiễn; triển khai thực hiện

kế hoạch; nắm bắt thông tin, phát hiện và giải quyết kịp thời những mâu thuẫn nảy

sinh trong thực tiễn; đánh giá kết quả, rút kinh nghiệm, khái quát lý luận đưa ra

chương trình hoạt động mới. Như vậy việc tổ chức thực tiễn yêu cầu không chỉ tính đến

hiệu quả kinh tế mà còn phải đảm bảo hiệu quả của những mặt khác như: Chính trị,

an ninh quốc phòng, luật pháp, bảo vệ môi trường, sức khỏe, đạo đức, văn hóa...

1.3. Chủ nghĩa duy vật lịch sử

Với những nội dung cơ bản là: Vai trò của sản xuất vật chất và phương thức sản

xuất; Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ của lực lượng sản xuất; Biện

chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng; tồn tại xã hội và ý thức xã hội;

Học thuyết về hình thái kinh tế xã hội; vai trò của đấu tranh giai cấp và cách mạng xã

hội; quan niệm về con người và vai trò sáng tạo lịch sử của quần chúng nhân dân.

Vai trò của sản xuất vật chất và phương thức sản xuất: Sản xuất vật chất là

quá trình con người sử dụng công cụ lao động tác động vào tự nhiên, cải biến các

dạng vật chất của giới tự nhiên nhằm tạo ra của cải vật chất thoả mãn nhu cầu tồn tại

và phát triển của con người. Phương thức sản xuất dùng để chỉ những cách thức mà

con người sử dụng để tiến hành quá trình sản xuất của xã hội ở những giai đoạn lịch

sử nhất định. Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử, sản xuất vật chất giữ vai

trò là nhân tố quyết định sự sinh tồn, phát triển của con người và xã hội. Là hoạt động

nền tảng làm phát sinh, phát triển những mối quan hệ xã hội của con người; nó chính

là cơ sở của sự hình thành, biến đổi và phát triển của xã hội loài người.

Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ của lực lượng sản xuất:

Lực lượng sản xuất là tổng thể các nhân tố được sử dụng trong quá trình sản xuất tạo thành

năng lực thực tiễn cải biến các đối tượng tự nhiên theo nhu cầu của con người. Quan hệ

sản xuất là quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất (sản xuất và tái sản xuất

xã hội). Quan hệ sản xuất gồm ba mặt: Quan hệ về sở hữu đối với tư liệu sản xuất,

quan hệ về tổ chức và quản lý sản xuất, quan hệ trong phân phối sản phẩm sản xuất

ra. Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là hai yếu tố cơ bản, tất yếu của quá trình

sản xuất, trong đó lực lượng sản xuất là nội dung vật chất của quá trình sản xuất, còn

quan hệ sản xuất là “hình thức xã hội” của quá trình đó. Lực lượng sản xuất và quan hệ

sản xuất tồn tại trong tính quy định lẫn nhau, thống nhất với nhau. Đây là yêu cầu tất yếu

và phổ biến diễn ra trong mọi quá trình sản xuất hiện thực của xã hội. Mối quan hệ

giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất tuân theo nguyên tắc khách quan là lực lượng

sản xuất quyết định quan hệ sản xuất và quan hệ sản xuất tác động trở lại lực lượng

sản xuất, quan hệ sản xuất phải phụ thuộc vào thực trạng phát triển của lực lượng sản xuất

trong mỗi giai đoạn lịch sử xác định; bởi vì, quan hệ sản xuất chỉ là hình thái kinh tế-

xã hội, còn lực lượng sản xuất là nội dung vật chất, kỹ thuật của quá trình đó.

Biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng: Cơ sở hạ tầng dùng

để chỉ toàn bộ những quan hệ sản xuất hợp thành cơ cấu kinh tế của xã hội. Kiến trúc

thượng tầng dùng để chỉ toàn bộ hệ thống kết cấu các hình thái ý thức xã hội cùng với

các thiết chế chính trị- xã hội tương ứng, được hình thành trên một cơ sở hạ tầng kinh

tế nhất định. Cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng, còn kiến trúc thượng

tầng là sự phản ánh đối với cơ sở hạ tầng, phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng và tác động trở

lại cơ sở hạ tầng. Sự tác động của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng có thể

thông qua nhiều phương thức. Điều đó tùy thuộc vào bản chất của mỗi nhân tố trong

kiến trúc thượng tầng, phụ thuộc vào vị trí, vai trò của nó và những điều kiện cụ thể.

Trong đó nhà nước là nhân tố có tác động trực tiếp nhất và mạnh mẽ nhất tới cơ sở hạ

tầng kinh tế.

Tồn tại xã hội và ý thức xã hội: Tồn tại xã hội dùng để chỉ phương diện sinh

hoạt vật chất và các điều kiện vật chất của xã hội. Tồn tại xã hội bao gồm các yếu tố

chính là: Phương thức sản xuất vật chất, điều kiện tự nhiên, hoàn cảnh địa lý, dân số

và mật độ dân số... trong đó phương thức sản xuất vật chất là yếu tố cơ bản nhất. Ý

thức xã hội dùng để chỉ phương diện sinh hoạt tinh thần của xã hội, nảy sinh từ tồn tại

xã hội và phản ánh tồn tại xã hội trong những giai đoạn phát triển nhất định. Tồn tại

xã hội quyết định ý thức xã hội; ý thức xã hội là sự phản ánh đối với tồn tại xã hội và

phụ thuộc vào tồn tại xã hội; mỗi khi tồn tại xã hội biến đổi (nhất là phương thức sản

xuất) thì những tư tưởng và lý luận xã hội, những quan điểm về chính trị, pháp quyền,

triết học... tất yếu cũng sẽ biến đổi theo. Song, ý thức xã hội cũng có tính độc lập

tương đối của nó vì: Ý thức xã hội thường lạc hậu so với tồn tại xã hội; ý thức xã hội

có thể vượt trước tồn tại xã hội; ý thức xã hội có tính kế thừa trong sự phát triển của ý

thức xã hội; sự tác động qua lại giữa các hình thái ý thức xã hội trong sự phát triển

của chúng; ý thức xã hội có khả năng tác động trở lại tồn tại xã hội.

Qua việc thấy được vai trò quyết định của sản xuất vật chất, của lực lượng sản xuất,

của cơ sở hạ tầng, của tồn tại xã hội... giúp Đảng ta vận dụng để hoạch định đường lối,

chủ trương một cách khách quan, khoa học, phù hợp với mọi sự vận động và phát triển

trong xã hội... để đất nước ta có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế như hiện nay.

Hạt nhân của chủ nghĩa duy vật lịch sử là lý luận về hình thái kinh tế- xã hội,

chủ nghĩa duy vật lịch sử đã không dừng lại ở việc lý giải nguyên lý chung về mối

quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội, mà còn đi sâu phân tích kết cấu của xã hội,

xác định vị trí, vai trò của từng yếu tố cấu thành xã hội, đồng thời xem xét mối quan hệ

biện chứng giữa các yếu tố đó hình thành học thuyết về hình thái kinh tế- xã hội. Có thể

khẳng định rằng, trong chủ nghĩa duy vật lịch sử, học thuyết hình thái kinh tế- xã hội

là một trong những nền tảng lý luận quan trọng của lý luận về chủ nghĩa xã hội của

chủ nghĩa Mác- Lênin.

Hình thái kinh tế- xã hội là một khái niệm của chủ nghĩa duy vật lịch sử "dùng để

chỉ x hội ở từng giai đoạn lịch sử nhất định, với một kiểu quan hệ sản xuất đặc trưng

cho x hội đó phù hợp với một trnh độ nhất định của lực lượng sản xuất và một kiến trúc

thượng tng tương ứng được xây dựng trên những quan hệ sản xuất ấy"

.Học thuyết

về hình thái kinh tế- xã hội của C.Mác ra đời là một cuộc cách mạng của khoa học xã hội

nói chung và Triết học nói riêng. Khác với tất cả các lý luận duy tâm, thần bí hay siêu hình

Một số vấn đề về Chủ nghĩa Mác- Lênin trong thời đại hiện nay, Nxb. Chính trị quốc gia, 1996, tr.18.

trước đó, học thuyết đó đã chỉ ra rằng, động lực của lịch sử không phải là một thứ tinh thần

thần bí nào, mà chính là hoạt động thực tiễn của con người, mà hoạt động đó lại xuất phát

từ cái sự thật hiển nhiên là trước hết con người cần phải ăn, uống, ở và mặc, nghĩa là

phải lao động, trước khi có thể đấu tranh để giành quyền thống trị, trước khi có thể

hoạt động chính trị, tôn giáo, triết học,... C.Mác đã làm nổi bật những quan hệ xã hội

vật chất, tức là những quan hệ sản xuất, những quan hệ cơ bản, ban đầu và quyết định

đối với tất cả mọi quan hệ khác, đã cung cấp cho khoa học xã hội một tiêu chuẩn hoàn toàn

khách quan để thấy được các quy luật xã hội.

C.Mác viết: “Ti coi sự phát triển của những hnh thái kinh tế- x hội là một

quá trnh lịch sử- tự nhiên”. V.I.Lênin giải thích thêm: “Chỉ có đem quy những quan

hệ x hội vào những quan hệ sản xuất, và đem quy những quan hệ sản xuất vào trnh

độ của những lực lượng sản xuất th người ta mới có được một cơ sở vững chắc để

quan niệm sự phát triển của những hnh thái x hội là một quá trnh lịch sử- tự nhiên.

Và dĩ nhiên là khng có một quan điểm như thế th khng thể có một khoa học x hội

được”

. Sự ra đời của triết học Mác tạo nên sự biến đổi có ý nghĩa cách mạng trong

lịch sử phát triển triết học của nhân loại, vấn đề không chỉ nhận thức thế giới mà còn

cải tạo thế giới: “Các nhà triết học đ chỉ giải thích thế giới bằng nhiều cách khác

nhau, song vấn đề là cải tạo thế giới”

Toàn bộ những tư tưởng cơ bản trong học thuyết Mác về hình thái kinh tế- xã

hội đã trở thành cơ sở lý thuyết và phương pháp luận khoa học của sự nghiệp đổi mới

và công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta. Việt Nam từ một nền kinh tế nông nghiệp

quá độ lên chủ nghĩa xã hội, bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa, ta cần phải xây dựng từ

đầu lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất; cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng.

Để có một hình thái kinh tế xã hội xã hội chủ nghĩa, trong thời kì đổi mới, hội nhập

quốc tế, Đảng ta đã đưa ra và thực hiện những quyết sách quan trọng như: Đẩy mạnh

công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức; phát triển kinh tế thị

trường định hướng xã hội chủ nghĩa; xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ

nghĩa; xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Chúng ta có thể khẳng

định rằng khi công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn liền với việc ứng dụng rộng rãi

những thành tựu khoa học công nghệ hiện đại, khi khoa học công nghệ cùng với giáo

dục- đào tạo được coi là quốc sách hàng đầu, là nền tảng, động lực của công nghiệp

hóa, hiện đại hóa và nguồn lực con người là yếu tố quyết định mọi thắng lợi.

Tóm lại, Triết học Mác- Lênin với 3 nội dung cốt lõi là chủ nghĩa duy vật biện

chứng; phép biện chứng duy vật và chủ nghĩa duy vật lịch sử là thế giới quan và

phương pháp luận được gắn kết và thống nhất hữu cơ với nhau là do triết học

V.I.Lênin toàn tập, tập 1, 1980, Nxb. Macxcova, tr.163.

Các Mác và Ph.Ăngghen toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t.3, tr.12.

Mác-Lênin hoàn toàn có khả năng nhận thức đúng đắn cả thế giới tự nhiên, xã hội và

tư duy con người. Triết học Mác- Lênin đã trang bị thế quan khoa học, nhân sinh quan

cách mạng và phương pháp luận khoa học để Đảng ta xây dựng chủ trương, đường

lối, chương trình, kế hoạch hành động và biến chúng thành hiện thực, thúc đẩy sự

phát triển của xã hội. Những bài học quý giá của thực tiễn cách mạng Việt Nam gần

một thế kỷ qua với thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám, của 2 cuộc kháng

chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, những thành tựu của 35 năm đổi

mới đất nước vừa qua là những bằng chứng sinh động thể hiện rõ vai trò, sức mạnh

của vận dụng sáng tạo Triết học Mác - Lênin vào thực tiễn Việt Nam.

2. Kinh tế chính trị Mác-Lênin

Kinh tế chính trị Mác-Lênin là khoa học nghiên cứu quan hệ giữa con người với

con người trong quá trình sản xuất của cải vật chất của xã hội. Nghiên cứu phương thức

sản xuất tư bản chủ nghĩa, chỉ rõ bản chất bóc lột của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa;

những quy luật kinh tế chủ yếu hình thành, phát triển và đưa chủ nghĩa tư bản tới chỗ

diệt vong. Nghiên cứu những quy luật phát triển của quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa,

xây dựng một xã hội không có áp bức, bất công, vì tự do, ấm no, hạnh phúc cho mọi người.

Kinh tế chính trị học Mác- Lênin gồm 2 nội dung chủ yếu:

(1)

Lý luận về phương thức

sản xuất tư bản chủ nghĩa;

(2)

Dự báo về một số đặc điểm của nền kinh tế cộng sản chủ nghĩa.

2.1. Lý luận về phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa

Nghiên cứu quá trình sản xuất của tư bản, C.Mác đã xây dựng lý luận giá trị lao động

thật sự khoa học. Đặc biệt, với phát hiện mới về tính chất hai mặt của lao động sản xuất

hàng hóa, C.Mác đã luận giải một cách khoa học về nguồn gốc của giá trị sử dụng và

giá trị hàng hóa. C.Mác phân tích nguồn gốc, bản chất của tiền tệ, luận giải quy luật

lưu thông tiền tệ, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến khối lượng tiền cần thiết trong

lưu thông. Nghiên cứu về kinh tế hàng hóa, C.Mác chỉ ra bản chất sản xuất tư bản chủ nghĩa

là tạo ra giá trị thặng dư. Trên cơ sở xây dựng lý luận hàng hóa sức lao động, C.Mác

chỉ ra nguồn gốc, bản chất của giá trị thặng dư là do sức lao động của người công nhân

làm thuê sáng tạo ra; luận giải khoa học bản chất bóc lột của quan hệ sản xuất tư bản

chủ nghĩa. Để làm rõ bản chất của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa, C.Mác còn

phân tích trình độ và quy mô bóc lột của tư bản; chỉ ra các phương pháp làm tăng giá trị

thặng dư và quá trình tích lũy tư bản làm cho tư bản không ngừng lớn lên.

Cùng với quan niệm duy vật về lịch sử, Ph.Ăngghen coi học thuyết giá trị

thặng dư là phát minh vĩ đại thứ hai của C.Mác: “Khng phải chỉ có tm ra quy luật

phát triển của lịch sử loài người, Mác cng tm ra quy luật vận động riêng của

phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa hiện đại và của x hội tư sản do phương thức

đó đ ra. Với việc phát hiện ra giá trị thặng dư trong lĩnh vực này th lập tức một ánh

sáng đ hiện ra trong khi tất cả các cng trnh nghiên cứu trước đây của các nhà kinh

tế học tư sản cng như của các nhà phê bnh x hội chủ nghĩa vẫn đều m mẫm trong

bóng tối”

. Cho đến nay, các học giả tư sản vẫn không thể bác bỏ được mà còn phải

thừa nhận học thuyết giá trị thặng dư của C.Mác. Học thuyết giá trị thặng dư của Mác

vẫn là học thuyết kinh tế quan trọng khi nguyên cứu về chủ nghĩa tư bản. Nó có một ý

nghĩa thời đại sâu sắc mà chúng ta cần biết khai thác, vận dụng để xây dựng nền kinh

tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Nghiên cứu quá trình lưu thông của tư bản, C.Mác phân tích về quá trình tuần

hoàn và chu chuyển của tư bản; làm rõ tư bản cố định, tư bản lưu động và chỉ ra

phương thức chu chuyển giá trị của chúng; phân tích sự hao mòn của tư bản cố định.

Ngoài ra, C.Mác còn nghiên cứu tái sản xuất tư bản xã hội; sự trao đổi giữa hai khu

vực của nền sản xuất xã hội và các điều kiện thực hiện sản phẩm trong tái sản xuất

giản đơn và tái sản xuất mở rộng tư bản xã hội. Đây là cơ sở khoa học cho nhận thức

về tính cân đối trong phát triển kinh tế và các quy luật của tái sản xuất mở rộng trên

phạm vi toàn xã hội trong nền kinh tế thị trường.

Nghiên cứu toàn bộ quá trình sản xuất tư bản chủ nghĩa, C.Mác chỉ ra các hình

thái cụ thể trong quá trình vận động của tư bản. Đó là sự chuyển hóa của giá trị thặng

dư và tỷ suất giá trị thặng dư thành lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận; sự vận động

chuyển hóa của quy luật giá trị thành giá cả sản xuất và quy luật giá trị thặng dư thành

quy luật lợi nhuận bình quân. Phân tích khoa học sự phân phối giá trị thặng dư cho

các nhà tư bản kinh doanh trong các lĩnh vực khác nhau dưới hình thức lợi nhuận

công nghiệp, lợi nhuận thương nghiệp, lợi tức cho vay và địa tô tư bản chủ nghĩa.

Như vậy, lý luận kinh tế chính trị Mác- Lênin đã vạch rõ bản chất của chủ

nghĩa tư bản, đó là quan hệ bóc lột của tư bản đối với lao động làm thuê bằng hình

thức bóc lột giá trị thặng dư. Đồng thời, C.Mác đã vạch rõ quá trình vận động của tư

bản chủ nghĩa, đó là quá trình phát sinh, phát triển và tất yếu diệt vong của nó. C.Mác

khẳng định: phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa khng phải là phương thức tồn

tại vĩnh viễn, mà nó chỉ là một giai đoạn lịch sử đặc biệt và tất yếu được thay thế

bằng một xã hội mới cao hơn, tốt đẹp hơn, đó là chủ nghĩa cộng sản.

2.2. Dự báo về một số đặc điểm của nền kinh tế cộng sản chủ nghĩa

C.Mác đã chỉ ra nguyên lý về thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa

xã hội; đồng thời, C.Mác dự báo về sự phân kỳ trong sự phát triển của hình thái kinh

tế cộng sản chủ nghĩa và đặc điểm của các giai đoạn phát triển đó. C.Mác dự báo về

vấn đề phân phối trong giai đoạn đầu của xã hội cộng sản chủ nghĩa, đó là “làm theo

năng lực, hưởng theo lao động”. Khi chuyển sang giai đoạn cao của xã hội cộng sản,

Mác chỉ rõ: cùng với sự phát triển của xã hội xã hội chủ nghĩa, sức sản xuất xã hội

được phát triển, trnh độ văn hóa được nâng cao… thì tất yếu phải chuyển sang

Các Mác và Ph.Ăngghen toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t.19, tr.500

nguyên tắc phân phối mới là “làm theo năng lực, hưởng theo nhu cu”. Đó là lúc xã

hội có thể sản xuất ra sản phẩm tiêu dùng dồi dào đến mức không cần dùng phân phối

lợi ích vật chất để kích thích lao động.

2.3. V.I.Lênin đã có những cống hiến vô cùng to lớn trong việc bảo vệ và

phát triển kinh tế chính trị học mác-xít

Trên cơ sở thực tiễn phát triển của chủ nghĩa tư bản, V.I.Lênin đã bổ sung và

phát triển về chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh, lý luận về tái sản xuất tư bản xã hội.

Đặc biệt, trong lý luận tái sản xuất tư bản xã hội, khi tính tới ảnh hưởng của tiến bộ

khoa học- kỹ thuật làm cho cấu tạo hữu cơ của tư bản không ngừng tăng lên trong quá

trình tái sản xuất mở rộng, V.I.Lênin đã phát hiện ra quy luật ưu tiên phát triển sản

xuất tư liệu sản xuất- quy luật kinh tế quan trọng của nền kinh tế hiện đại.

Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, khi chủ nghĩa tư bản phát triển sang giai đoạn

mới, V.I.Lênin đã sáng tạo ra lý luận khoa học về chủ nghĩa tư bản độc quyền.

V.I.Lênin cho rằng, chủ nghĩa tư bản độc quyền là sự chuyển biến từ chủ nghĩa tư bản

tự do cạnh tranh, là nấc thang phát triển cao của chủ nghĩa tư bản và chỉ rõ 5 đặc điểm

kinh tế của chủ nghĩa tư bản độc quyền, đó là:

(1)

Sự tích tụ sản xuất và các tổ chức độc

quyền;

(2)

Tư bản tài chính và bọn đầu sỏ tư bản tài chính;

(3)

Xuất khẩu tư bản;

(4)

Sự

phân chia thế giới về kinh tế giữa các liên minh tư bản độc quyền;

(5)

Sự phân chia thế

giới về lãnh thổ giữa các cường quốc đế quốc. Những đặc điểm này vạch rõ bản chất

của chủ nghĩa tư bản trong giai đoạn mới.

Đồng thời, V.I.Lênin chỉ ra bản chất, nguyên nhân hình thành và hình thức biểu

hiện của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước, cùng với xu hướng vận động của nó.

Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước, là sự kết hợp hay dung hợp sức mạnh

của các tổ chức độc quyền tư nhân với sức mạnh của nhà nước tư sản thành một cơ

chế thống nhất, trong đó nhà nước tư sản bị phụ thuộc vào các tổ chức độc quyền và

can thiệp vào quá trình kinh tế nhằm bảo vệ lợi ích của các tổ chức độc quyền và cứu nguy

cho chủ nghĩa tư bản. Một trong những hình thức biểu hiện quan trọng của chủ nghĩa

tư bản độc quyền nhà nước là sự tham gia của nhà nước tư sản vào quá trình kinh tế.

Hệ thống điều tiết kinh tế của nhà nước tư sản là tổng thể những thể chế và thiết chế

kinh tế của nhà nước tư sản. Nó bao gồm bộ máy quản lý gắn với hệ thống chính sách,

công cụ có khả năng điều tiết sự vận động của toàn bộ nền kinh tế quốc dân, toàn bộ

quá trình tái sản xuất xã hội theo hướng có lợi cho tư sản độc quyền. Các công cụ chủ yếu

nhà nước tư sản dùng để điều tiết nền kinh tế và thực hiện các chính sách kinh tế là:

ngân sách, thuế, hệ thống tiền tệ tín dụng, các doanh nghiệp nhà nước...

Những biểu hiện mới của chủ nghĩa tư bản độc quyền và độc quyền nhà nước:

Việc xuất khẩu tư bản là sự mở rộng quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ra nước ngoài,

là công cụ chủ yếu để bành trướng sự thống trị, bóc lột, nô dịch của tư bản tài chính

trên phạm vi toàn thế giới. Chủ thể phân chia thị trường thế giới không chỉ có các tổ

chức độc quyền quốc gia mà bên cạnh đó còn có các nhà nước tư sản phát triển và

đang phát triển. Kết quả của việc phân chia kinh tế thế giới hình thành các liên minh

và các khối liên kết khu vực.

Học thuyết đã chỉ ra sự chuyển biến từ chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh sang

chủ nghĩa tư bản độc quyền và độc quyền nhà nước; vai trò và giới hạn lịch sử của

chủ nghĩa tư bản. Từ sự phân tích những đặc trưng kinh tế chính trị của chủ nghĩa tư

bản độc quyền, V.I.Lênin đã rút ra những kết luận về vị trí lịch sử của chủ nghĩa tư

bản trong giai đoạn phát triển mới của nó: giai đoạn đế quốc chủ nghĩa. Đó là giai

đoạn cuối cùng của chủ nghĩa tư bản, đêm trước cách mạng xã hội chủ nghĩa. Điều đó

có nghĩa là, chủ nghĩa đế quốc nhất định sẽ bị thay thế bởi chủ nghĩa xã hội, nhưng

quá trình thay thế đó là một quá trình đấu tranh quyết liệt, quanh co khúc khuỷu,

có cao trào và có thoái trào chứ không phải là một quá trình trơn tru, thẳng tắp.

Tóm lại, Kinh tế chính trị Mác- Lênin là khoa học rất quan trọng trong đời sống

xã hội, ngoài việc chỉ ra bản chất bóc lột của chủ nghĩa tư bản, nó giúp chúng ta thấy

được bản chất của các hiện tượng và quá trình kinh tế, nắm được các quy luật kinh tế

chi phối sự vận động và phát triển kinh tế; phát triển lý luận kinh tế và vận dụng lý

luận đó vào thực tế, hành động theo quy luật, tránh bệnh chủ quan, giáo điều, duy ý

chí. Kinh tế chính trị cung cấp các luận cứ khoa học làm cơ sở cho sự hình thành

đường lối, chiến lược phát triển kinh tế xã hội và các chính sách, biện pháp kinh tế cụ

thể phù hợp với các yêu cầu của các quy luật khách quan và điều kiện cụ thể của đất

nước ở từng thời kì nhất định. Là công cụ cần thiết không chỉ cho các nhà quản lý vĩ

mô mà còn rất cần cho quản lý sản xuất kinh doanh ở doanh nghiệp của mọi tầng lớp

dân cư, ở tất cả các thành phần kinh tế. Kinh tế chính trị là phương tiện giúp ta hiểu rõ

tính đúng đắn, khoa học, sáng tạo về chủ trương, đường lối, chính sách kinh tế cụ thể

của Đảng và Nhà nước ta qua các thời kì phát triển đất nước.

3. Chủ nghĩa xã hội khoa học

Nội dung cơ bản của chủ nghĩa xã hội khoa học là nghiên cứu: Sứ mệnh lịch sử

của giai nhân cấp công nhân và cách mạng xã hội chủ nghĩa; Những vấn đề chính trị-

xã hội có tính quy luật trong tiến trình cách mạng xã hội chủ nghĩa; Chủ nghĩa xã hội

hiện thực và triển vọng.

3.1. Học thuyết về chủ nghĩa xã hội

Theo chủ nghĩa Mác - Lênin, chủ nghĩa xã hội là một xã hội có cơ sở vật chất-

kỹ thuật là nền đại công nghiệp; xóa bỏ chế độ tư hữu tư bản chủ nghĩa, thiết lập chế

độ công hữu về tư liệu sản xuất; tạo ra được cách tổ chức lao động và kỷ luật lao động

mới; thực hiện nguyên tắc phân phối theo lao động, coi đó là nguyên tắc căn bản nhất;

nhà nước mang bản chất giai cấp công nhân, có tính nhân dân rộng rãi, có tính dân tộc

sâu sắc; thực hiện sự giải phóng con người khỏi ách áp bức, bóc lột; thực hiện bình

đẳng xã hội, tạo điều kiện cho con người phát triển toàn diện.

Trên cơ sở quy luật sự phát triển của những hình thái kinh tế- xã hội là một quá

trình lịch sử- tự nhiên, tính tất yếu thay thế chủ nghĩa tư bản bằng chủ nghĩa xã hội, sự

ra đời của chủ nghĩa xã hội và sự diệt vong của chủ nghĩa tư bản là tất yếu như nhau.

Những dự báo về đặc trưng cơ bản, về cách thức, khả năng thực hiện chủ nghĩa xã hội

là quá trình của kết quả phát triển tích hợp những điều kiện cụ thể và cần thiết về kinh

tế, chính trị và văn hoá- xã hội khác nhau chín muồi khách quan, chứ không phải theo

ý muốn chủ quan ở các quốc gia, dân tộc.

3.2. Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân

Từ cơ sở của chủ nghĩa duy vật lịch sử, cho thấy, nguồn gốc sâu xa của sự phát

triển xã hội là sự đấu tranh giữa các mặt đối lập nằm ngay trong lòng của xã hội, trước

hết là sự đấu tranh giữa lực lượng sản xuất mới với quan hệ sản xuất cũ đã lỗi thời,

đang kìm hãm sự phát triển của nó. Trong xã hội có giai cấp đối kháng thì sự đấu

tranh giữa lực lượng sản xuất mới với quan hệ sản xuất cũ được thể hiện thành cuộc

đấu tranh giữa giai cấp đại diện cho lực lượng sản xuất mới và giai cấp đại diện cho

quan hệ sản xuất cũ. Cuộc đấu tranh giữa các giai cấp đối kháng sẽ dẫn đến cách

mạng xã hội, tức là dẫn đến bước nhảy vọt về chất trong sự phát triển của xã hội.

Trong xã hội tư bản, C.Mác đã tìm thấy một lực lượng xã hội đảm nhận vai trò

và sứ mệnh của mình, đi tiên phong trong cuộc đấu tranh giải phóng giai cấp, giải

phóng xã hội loài người và giải phóng từng con người khỏi áp bức, bóc lột và sự nô

dịch của chủ nghĩa tư bản, tiến tới xã hội cộng sản văn minh.

Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đã đem lại cho giai cấp đó ý thức về địa vị bản

thân mình và yêu cầu mình, ý thức về điều kiện để giải phóng mình. Trong Tuyên

ngôn của Đảng Cộng sản, đã làm rõ tiêu chí xác định thế nào là giai cấp vô sản: đó là

những người lao động trực tiếp hay gián tiếp và vận hành các công cụ sản xuất có

tính chất công nghiệp. Mác và Ăngghen cho rằng: “Tất cả các giai cấp hiện đang đối

lập với giai cấp tư sản thì chỉ có giai cấp vô sản là giai cấp thực sự cách mạng. Tất

cả các giai cấp khác đều suy tàn và tiêu vong cùng với sự phát triển của đại công

nghiệp, còn giai cấp vô sản là sản phẩm của bản thân nền đại công nghiệp”

Sở dĩ giai cấp công nhân có vai trò, sứ mệnh lịch sử ấy là vì nó là con đẻ của

nền sản xuất hiện đại- đại diện cho tính xã hội hóa của lực lượng sản xuất và cũng đại

biểu cho quan hệ sản xuất mới, phù hợp với lực lượng sản xuất, tức là đại diện cho

phương thức sản xuất tiên tiến, phù hợp trào lưu tiến hoá của lịch sử. Chỉ có giai cấp

công nhân mới có tính cách mạng triệt để vì nó không có lợi ích riêng với chế độ tư

hữu, nó tìm thấy lợi ích chân chính của mình khi phấn đấu cho lợi ích toàn xã hội.

Các Mác và Ph.Ăngghen toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t.4, tr.610.

Muốn thực hiện được vai trò và sứ mệnh của mình, giai cấp vô sản phải liên

minh với giai cấp nông dân, phải thành lập ra đảng của mình, độc lập với tất cả các

đảng khác, đủ sức lãnh đạo cuộc đấu tranh vĩ đại của giai cấp công nhân và quần

chúng lao động. Đảng đó phải là đội tiên phong của giai cấp tiên phong, tiên phong cả

về nhận thức- tư tưởng- lý luận- chính trị và cả trong hành động- trong hoạt động thực

tiễn. Đảng đó phải tổ chức và hoạt dộng theo nguyên tắc tập trung dân chủ, thường

xuyên kiểm điểm, tự phê bình và quan hệ mật thiết với quần chúng...

Phát hiện ra sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân, đem lại lời giải thích khoa

học và cách mạng của giai cấp công nhân, trở thành tư tưởng cốt lõi lý luận chính trị,

tạo chuyển biến nhảy vọt của tư tưởng xã hội chủ nghĩa, từ không tưởng trở thành

khoa học của chủ nghĩa Mác. V.I. Lênin đánh giá: “Điểm chủ yếu trong học thuyết

của Mác là ở chỗ nó làm sáng rõ vai trò lịch sử thế giới của giai cấp vô sản là người

xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa”

3.3. Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay

Hiện nay, giai cấp công nhân Việt Nam là một lực lượng xã hội to lớn, đang

phát triển bao gồm những người lao động chân tay và trí óc, làm công hưởng lương

trong các loại hình sản xuất kinh doanh và dịch vụ công nghiệp, hoặc sản xuất, kinh doanh

và dịch vụ có tính chất công nghiệp. Để xứng đáng với vai trò là lực lượng đi đầu

trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa hướng tới kinh tế tri thức, hội nhập và

gắn với bảo vệ môi trường sinh thái, cần phải “Xây dựng giai cấp công nhân hiện đại,

nâng cao bản lĩnh chính trị, trnh độ học vấn, chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, tác phong

công nghiệp, kỷ luật lao động thích ứng với cuộc cách mạng công nghiệp ln thứ tư”

Hiện nay, nội dung kinh tế hàng đầu của sự nghiệp đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới,

được Đại hội XIII xác định là: “Đổi mới mạnh mẽ m hnh tăng trưởng, cơ cấu lại

nền kinh tế, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế;

tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa trên nền tảng của tiến bộ khoa học,

công nghệ và đổi mới sáng tạo”

. Sự lớn mạnh của giai cấp công nhân là điều kiện

tiên quyết đảm bảo sự thành công của công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại

hóa đất nước. Xây dựng và phát triển giai cấp công nhân là trách nhiệm của toàn bộ

hệ thống chính trị, của toàn xã hội và sự nỗ lực vươn lên của mỗi người công nhân.

Chủ nghĩa Mác- Lênin là một hệ thống lý luận khoa học- biện chứng, hiện đại

về những quy luật phát triển của tự nhiên và xã hội. Giá trị của chủ nghĩa Mác- Lênin

ở tính chuẩn xác, toàn diện, hệ thống và biện chứng. C.Mác, Ph.Ăngghen và

V.I.Lênin đã tổng kết, đúc rút từ sự phân tích toàn bộ lịch sử nhân loại và thực tiễn xã

V.I.Lênin toàn tập, tập 23, 1980, Nxb. Macxcova, tr.1.

Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb CTQG Sự thật, 2021, tập 1, tr.166

Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb CTQG Sự thật, 2021, tập 1, tr.120

hội, kế thừa một cách có hệ thống, chọn lọc những giá trị tư tưởng và thành tựu khoa

học, các ông đã chỉ ra quy luật vận động của lịch sử nhân loại và con đường tất yếu đi

tới chủ nghĩa cộng sản- một hình thái kinh tế- xã hội phát triển cao hơn, triệt để hơn

các hình thái kinh tế- xã hội trước đó. Chủ nghĩa Mác- Lênin là ngọn đuốc soi đường

cho phong trào cộng sản và công nhân trên thế giới. Hệ tư tưởng khoa học và cách

mạng này sẽ còn tiếp tục được vận dụng, phát triển và có sức sống trong thực tiễn

cách mạng cũng như trong thực tiễn phát triển đất nước. Việc bổ sung, phát triển,

hoàn thiện thêm là điều tất yếu, những nội dung cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin

trong điều kiện ngày nay vẫn đúng, vẫn đang có sức hấp dẫn, chinh phục nhiều người

trên thế giới bởi tính cách mạng, khoa học và tính triệt để của nó.

II. NHỮNG NỘI DUNG CỐT LÕI CỦA TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về

những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, là kết quả sự vận dụng sáng tạo và

phát triển chủ nghĩa Mác- Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát

triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân

loại nhằm giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người.

Cần tập trung nghiên cứu, quán triệt nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí

Minh trong các nhóm vấn đề:

(1)

Về con đường của cách mạng Việt Nam;

(2)

Về xây

dựng chủ nghĩa x hội ở Việt Nam;

(3)

Về nhân dân, đại đoàn kết dân tộc;

(4)

Về xây

dựng văn hóa và con người Việt Nam;

(5)

Về phát huy dân chủ, xây dựng nhà nước

pháp quyền của dân, do dân, vì dân;

(6)

Về xây dựng Đảng;

(7)

Về đạo đức.

1. Về con đường của cách mạng Việt Nam

Bằng hoạt động thực tiễn và tư duy lý luận, Hồ Chí Minh đã khẳng định quyết

tâm “thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu

làm nô lệ” và “khng có g quý hơn độc lập, tự do”.

Người khẳng định vấn đề dân tộc và vấn đề giai cấp có mối quan hệ chặt chẽ

lẫn nhau. Giải phóng dân tộc là vấn đề trên hết. Độc lập dân tộc mà chưa giành được

thì vấn đề giai cấp cũng không giải quyết được. Giải phóng dân tộc tạo tiền đề để giải

phóng giai cấp. Cách mạng giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa và phụ thuộc

muốn thắng lợi phải đi theo con đường cách mạng vô sản. Cách mạng giải phóng dân

tộc trong thời đại mới phải do Đảng Cộng sản lãnh đạo. Lực lượng của cách mạng

giải phóng dân tộc là sức mạnh của toàn dân tộc. Cách mạng là sự nghiệp của quần

chúng bị áp bức, trong đó vai trò động lực cách mạng là của công nhân và nông dân,

lực lượng nòng cốt trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, phản ánh tính triệt để cách mạng

của tư tưởng Hồ Chí Minh. Tư tưởng đó đặt vấn đề giải phóng con người, hạnh phúc

của con người ở mục tiêu cao nhất của sự nghiệp cách mạng. Độc lập dân tộc là mục tiêu

trực tiếp, trước hết, là cơ sở, tiền đề để tiến lên chủ nghĩa xã hội. Theo Hồ Chí Minh,

con đường cách mạng Việt Nam có 2 giai đoạn: Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân

và cách mạng xã hội chủ nghĩa. Độc lập dân tộc tạo tiền đề, điều kiện để nhân dân lao động

tự quyết định con đường đi tới chủ nghĩa xã hội, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản.

chủ nghĩa xã hội là con đường củng cố vững chắc độc lập dân tộc, giải phóng dân tộc

một cách hoàn toàn triệt để. Hồ Chí Minh khẳng định: Chỉ có chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa

cộng sản mới giải phóng triệt để các dân tộc bị áp bức bởi ách nô lệ; chỉ có cách mạng

xã hội chủ nghĩa mới bảo đảm cho một nền độc lập thật sự, chân chính.

2. Về xây dựng Chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

Theo Hồ Chí Minh, chủ nghĩa xã hội là một chế độ do Nhân dân làm chủ.

Nhà nước phải phát huy quyền làm chủ của nhân dân để huy động được tính tích cực

và sáng tạo của nhân dân vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Chủ nghĩa xã hội có nền kinh tế phát triển cao, dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại

và chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu, nhằm không ngừng nâng cao đời sống

vật chất và tinh thần cho nhân dân. Chủ nghĩa xã hội là một xã hội phát triển cao về

văn hóa, đạo đức; là một xã hội công bằng và hợp lý, làm nhiều hưởng nhiều, làm ít

hưởng ít, không làm thì không được hưởng, các dân tộc đều bình đẳng; chủ nghĩa xã hội là

công trình tập thể của nhân dân, do nhân dân xây dựng dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Từ những vấn đề chung đó, Hồ Chí Minh đã chỉ ra mục tiêu và động lực xây

dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam;

về phát triển kinh tế trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; về bảo vệ

Tổ quốc Việt Nam. Trong đó, xác định phát triển kinh tế là nhiệm vụ quan trọng nhất

trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội; phải xây dựng cơ cấu kinh tế công nghiệp

và nông nghiệp hợp lý và phải tiến hành công nghiệp hóa; chỉ ra các hình thức sở hữu,

các thành phần kinh tế và định hướng đi lên chủ nghĩa xã hội trong thời kỳ quá độ; chỉ

ra việc phát triển kinh tế phải đi đôi với thực hành tiết kiệm, chống tham ô, lãng phí,

quan liêu; về xây dựng lực lượng chính trị, lực lượng vũ trang nhân dân; về xây dựng

bản chất cách mạng và ý thức chính trị cho quân đội; về xây dựng thế trận lòng Dân,

nền quốc phòng toàn dân.

Những tư tưởng của Người được Đảng ta quán triệt và vận dụng cụ thể trong các chủ

trương, nghị quyết của Đảng, nhất là trong các văn kiện đại hội Đảng, qua đó định hướng

rõ về nội dung, mục tiêu, phương hướng xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.

3. Về nhân dân, đại đoàn kết dân tộc

Về nhân dân, theo Hồ Chí Minh, Nhân dân là phạm trù cao quý nhất, một phạm

trù chính trị chủ đạo trong học thuyết cách mạng của Người: “Trong bu trời không

gì quý bằng dân. Trong thế giới không gì mạnh bằng lực lượng đoàn kết của dân”

Người khẳng định, dân khí mạnh thì binh lính nào, súng ống nào cũng không địch nổi.

Người từng nói với cán bộ: “Nếu lnh đạo khéo thì việc g khó khăn mấy và to lớn

mấy, nhân dân cng làm được”

. Là công bộc, là đầy tớ của dân, thì Đảng,

Chính phủ và mỗi cán bộ phải chăm lo cho đời sống của nhân dân, không ngừng

nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân.

Về đại đoàn kết dân tộc, theo Hồ Chí Minh đoàn kết là làm ra sức mạnh,

đoàn kết là thắng lợi, là then chốt của thành công. Người đã nhiều lần nói: “Đoàn kết

của ta không những rộng ri mà cn đoàn kết lâu dài... Ai có tài, có đức, có lòng

phụng sự Tổ quốc và phục vụ nhân dân th ta đoàn kết với họ”.

Để xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phải kế thừa truyền thống yêu

nước- nhân nghĩa- đoàn kết của dân tộc. Để thực hành đoàn kết rộng rãi cần có niềm

tin vào nhân dân, với đại đa số là công nhân, nông dân. Phải có lòng khoan dung, độ

lượng với con người, trân trọng phần “thiện” dù nhỏ nhất ở mỗi con người để lôi kéo,

tập hợp, quy tụ rộng rãi mọi lực lượng. Bất kỳ ai mà thật thà tán thành hòa bình,

thống nhất, độc lập, dân chủ thì dù những người đó trước đây chống chúng ta, bây giờ

chúng ta cũng thật thà đoàn kết với họ.

Hồ

Chí

Minh

đúc

kết:

Đoàn

kết,

đoàn

kết,

đại

đoàn

kết;

Thành

công,

thành cng, đại thành công.

Đại đoàn kết dân tộc là bài học xuyên suốt của cách mạng Việt Nam.

Trong công cuộc đổi mới hiện nay, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết

để xây dựng thành công một nước Việt Nam độc lập, dân giàu, nước mạnh, dân chủ,

công bằng, văn minh. Đại đoàn kết đòi hỏi phải: Xây dựng một Đảng cầm quyền

trong sạch, vững mạnh, một Nhà nước thật sự của dân, do dân, vì dân, một hệ thống

chính trị có hiệu lực, hiệu quả; tập hợp rộng rãi nhất mọi nguồn lực để công nghiệp

hóa, hiện đại hóa đất nước; chủ động xác định rõ các bước hội nhập quốc tế.

Thực hiện đại đoàn kết dân tộc gắn liền với đoàn kết quốc tế, kết hợp sức mạnh

dân tộc với sức mạnh thời đại sẽ tạo nên sức mạnh vô địch cho cách mạng Việt Nam.

4. Về xây dựng văn hóa và con người Việt Nam

Về văn hóa, theo Hồ Chí Minh, văn hóa theo nghĩa rộng là toàn bộ những giá

trị vật chất và tinh thần do loài người sáng tạo ra với phương thức sử dụng chúng

nhằm đáp ứng lẽ sinh tồn, đồng thời đó cũng là mục đích sống của loài người.

Theo nghĩa hẹp, văn hóa là kiến trúc thượng tầng; là trình độ học vấn của con người.

Theo Hồ Chí Minh, nền văn hóa dân tộc phải xây dựng trên các nội dung sau:

(1)

Xây dựng tâm lý: tinh thn độc lập, tự cường;

(2)

Xây dựng luân lý: biết hy sinh mình,

Hồ Chí Minh toàn tập, t10, tr.453

Hồ Chí Minh toàn tập, t12, tr.492

làm lợi cho qun chúng;

(3)

Xây dựng xã hội: mọi sự nghiệp liên quan đến phúc lợi của

nhân dân trong xã hội;

(4)

Xây dựng chính trị: dân quyền;

(5)

Xây dựng kinh tế.

Hồ Chí Minh là biểu tượng cao đẹp nhất của văn hóa Việt Nam trong thời đại

mới. Tư tưởng văn hóa của Người đã được thực tiễn xây dựng và phát triển văn hóa

của nước ta cũng như của thế giới qua gần một thế kỷ kiểm nghiệm, xác nhận là

những tư tưởng mang tính khoa học đúng đắn, tính cách mạng sáng tạo, tính thực tiễn

sâu sắc, tiêu biểu cho cả nền văn hóa tương lai.

Về con người, Hồ Chí Minh khẳng định, con người là vốn quý nhất, nhân tố

quyết định sự thành công của sự nghiệp cách mạng. Theo Người, “v luận việc gì,

đều do người làm ra, và từ nhỏ đến to, từ gn đến xa, đều thế cả”

. Quan niệm của

Hồ Chí Minh về con người mới xã hội chủ nghĩa gồm hai mặt gắn bó chặt chẽ với

nhau. Một là, kế thừa những giá trị truyền thống, tốt đẹp của con người truyền thống

Việt Nam. Hai là, hình thành những phẩm chất mới như: có tư tưởng xã hội chủ

nghĩa; có đạo đức xã hội chủ nghĩa; có trí tuệ và bản lĩnh để làm chủ (bản thân, gia

đình, xã hội, thiên nhiên...); có tác phong xã hội chủ nghĩa; có lòng nhân ái, vị tha, độ

lượng. Chiến lược trồng người là một trọng tâm, một bộ phận hợp thành của chiến

lược phát triển kinh tế xã hội. Để thực hiện chiến lược trồng người có nhiều biện

pháp, nhưng giáo dục và đào tạo là biện pháp quan trọng bậc nhất. Bởi vì, giáo dục tốt

sẽ tạo ra tính thiện, đem lại tương lai tươi sáng cho thanh niên. Nội dung và phương

pháp giáo dục phải toàn diện cả đức, trí, thể, mỹ; phải đặt đạo đức, lý tưởng và tình

cảm cách mạng, lối sống xã hội chủ nghĩa lên hàng đầu.

5. Về phát huy dân chủ, xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân,

vì dân

Về phát huy dân chủ, theo Hồ Chí Minh, dân chủ có nghĩa dân là chủ. Người

nhấn mạnh: “Nước ta là nước dân chủ, nghĩa là nhà nước do nhân dân làm chủ”,

“chế độ ta là chế độ dân chủ, tức là nhân dân là người chủ”. Hồ Chí Minh luôn nhắc

nhở cán bộ, đảng viên không bao giờ được quên “dân là chủ”, mọi quyền hành đều ở

nơi dân, nhân dân thật sự là ông chủ tối cao của chế độ mới. Trong quan hệ giữa dân

và Đảng, Hồ Chí Minh quan niệm, dân là chủ thì Đảng, Chính phủ, cán bộ, đảng viên

là đầy tớ và làm đầy tớ cho dân. Hồ Chí Minh coi dân chủ thể hiện ở việc bảo đảm

quyền con người, quyền công dân. Dân chủ không dừng lại với tư cách như là một

thiết chế xã hội của một quốc gia, mà còn có ý nghĩa biểu thị mối quan hệ quốc tế,

hòa bình giữa các dân tộc. Đó là dân chủ, bình đẳng trong mọi tổ chức quốc tế, là

nguyên tắc ứng xử trong các quan hệ quốc tế.

Về xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân, theo Hồ Chí Minh,

Nhà nước của dân là tất cả mọi quyền lực trong nhà nước và trong xã hội đều thuộc về

Hồ Chí Minh toàn tập, t5, tr.281

nhân dân. Nhà nước do nhân dân là nhà nước do nhân dân tạo ra và nhân dân tham gia

quản lý. Nhà nước vì dân là nhà nước lấy lợi ích chính đáng của nhân dân làm mục

tiêu. Tất cả vì lợi ích của nhân dân, không có bất cứ một lợi ích nào khác.

Người yêu cầu đội ngũ cán bộ, công chức phải: Tuyệt đối trung thành với cách

mạng; hăng hái, thành thạo công việc, giỏi chuyên môn, nghiệp vụ; phải có liên hệ

mật thiết với nhân dân; phải là những người dám phụ trách, dám quyết đoán,

dám chịu trách nhiệm; phải thường xuyên tự phê bình và phê bình.

6. Về xây dựng Đảng

Chủ nghĩa Mác- Lênin kết hợp với phong trào công nhân và phong trào

yêu nước đã dẫn tới việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam vào đầu năm 1930.

Đây không chỉ là đặc thù của Việt Nam mà còn là sự sáng tạo của Hồ Chí Minh trong

quá trình chuẩn bị và thành lập Đảng Cộng sản ở một nước thuộc địa nửa phong kiến.

Sự ra đời, tồn tại và phát triển của Đảng Cộng sản Việt Nam phù hợp với quy

luật phát triển của xã hội. Sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam là nhân

tố quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam.

Đảng Cộng sản Việt Nam là đảng của giai cấp công nhân, đội tiên phong của

giai cấp công nhân, mang bản chất giai cấp công nhân. Đảng Cộng sản Việt Nam là

đảng của nhân dân lao động và của cả dân tộc Việt Nam. Đảng Cộng sản Việt Nam

lãnh đạo nhân dân giành chính quyền, trở thành Đảng cầm quyền. Đảng cầm quyền,

nhưng là quyền do nhân dân ủy nhiệm, nhân dân mới thực sự là chủ.

Hồ Chí Minh khẳng định: Xây dựng Đảng là quy luật tồn tại và phát triển của

Đảng; phải thường xuyên xây dựng, chỉnh đốn Đảng.

Theo Hồ Chí Minh, phải dựa vào lý luận khoa học và cách mạng của chủ nghĩa

Mác- Lênin để xây dựng Đảng vững mạnh về tư tưởng, lý luận.

Hồ Chí Minh khẳng định sức mạnh của Đảng bắt nguồn từ tổ chức. Hệ thống tổ

chức của Đảng từ Trung ương đến cơ sở phải thật chặt chẽ, có tính kỷ luật cao.

Hồ Chí Minh rất coi trọng vai trò của chi bộ. Chi bộ là tổ chức hạt nhân, quyết định

chất lượng lãnh đạo của Đảng. Người luôn quan tâm xây dựng, rèn luyện đội ngũ cán bộ,

đảng viên có đức, có tài, trong đó đức là gốc.

Theo Hồ Chí Minh, Đảng là đạo đức, là văn minh, nhờ đó Đảng mới trong

sạch, vững mạnh. Người nhấn mạnh: Đảng là một tổ chức cách mạng chứ khng phải

tổ chức để “làm quan phát tài”.

Người yêu cầu các tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên phải chấp hành và thực hiện

tốt các nguyên tắc tổ chức sinh hoạt đảng. Đó là các nguyên tắc: Tập trung dân chủ;

tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách; tự phê bình và phê bình; kỷ luật nghiêm minh,

tự giác; đoàn kết thống nhất trong Đảng.

Đoàn kết thống nhất phải dựa trên cơ sở lý luận của Đảng là chủ nghĩa

Mác - Lênin; Cương lĩnh, Điều lệ Đảng; đường lối, quan điểm của Đảng; nghị quyết

của tổ chức đảng các cấp.

7. Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức

Hồ Chí Minh nhiều lần chỉ rõ “sức có mạnh mới gánh được vật nặng và đi

được xa”, người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng, nếu không có

đạo đức làm nền tảng, làm cái căn bản thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được

Nhân dân.

Có đạo đức cách mạng mới hoàn thành được sự nghiệp cách mạng vẻ vang.

Đạo đức là tiêu chí đánh giá sự văn minh, cao thượng của xã hội, con người. Đạo đức

giúp cho con người luôn giữ được nhân cách, bản lĩnh làm người trong mọi hoàn cảnh.

Đạo đức là gốc, là nguồn, là nền tảng, bởi lẽ, có tâm, có đức mới giữ vững được

chủ nghĩa Mác - Lênin, đưa chủ nghĩa Mác - Lênin vào cuộc sống.

Theo Hồ Chí Minh, những phẩm chất cơ bản của đạo đức cách mạng đó là:

Trung với nước, hiếu với dân; yêu thương con người, sống có nghĩa, có tnh; cn,

kiệm, liêm, chính, chí cng v tư; tinh thn quốc tế trong sáng.

Hồ Chí Minh nêu 3 nguyên tắc xây dựng nền đạo đức mới trong xã hội và

chính Người đã suốt đời không mệt mỏi tự rèn mình làm tấm gương để giáo dục,

động viên cán bộ, đảng viên, nhân dân cùng thực hiện. Đó là: Nói đi đôi với làm,

phải nêu gương về đạo đức; xây đi đôi với chống; phải tu dưỡng đạo đức suốt đời.

Bản thân Hồ Chí Minh là tấm gương: Suốt đời vì dân, vì nước; ý chí và nghị

lực tinh thần to lớn, vượt qua mọi thử thách, khó khăn để đạt được mục đích; hết lòng

yêu thương, quý trọng, phục vụ nhân dân; nhân ái, vị tha, khoan dung, nhân hậu,

luôn hết mực vì con người; cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, đời riêng trong sáng,

nếp sống giản dị và hết sức khiêm tốn.

* Tóm lại, Đảng ta lấy chủ nghĩa Mác- Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh

làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động; là ngọn đuốc soi đường chỉ lối

cho cách mạng Việt Nam vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách trong quá trình

đấu tranh giành độc lập, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa,

tiến hành công cuộc đổi mới đạt những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, làm cho vị thế,

uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế được nâng cao.

Học tập, nghiên cứu, vận dụng và phát triển chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng

Hồ Chí Minh đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam

xã hội chủ nghĩa là nội dung quan trọng hàng đầu của công tác xây dựng Đảng về

mặt tư tưởng, vừa có vai trò nền tảng, vừa có vị trí then chốt trong tình hình hiện nay.

Bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác có hiệu quả

các quan điểm sai trái, thù địch là một nội dung cơ bản, hệ trọng, sống còn của công

tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của toàn Đảng,

toàn quân, toàn dân; là công việc tự giác, thường xuyên của cấp ủy, tổ chức đảng,

chính quyền, mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị- xã hội, của từng cán bộ,

đảng viên, trước hết là người đứng đầu.

Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục nền tảng tư tưởng của Đảng để toàn Đảng,

toàn quân, toàn dân nhận thức ngày càng đầy đủ, sâu sắc hơn những nội dung cơ bản

và giá trị to lớn của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, làm cho chủ nghĩa

Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh thật sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của

đời sống xã hội, xây dựng văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển

bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ,

công bằng, văn minh.

III. NHẬN DIỆN NHỮNG LUẬN ĐIỆU XUYÊN TẠC VÀ CÁC QUAN

ĐIỂM SAI TRÁI CỦA CÁC THẾ LỰC THÙ ĐỊCH CHỐNG PHÁ NỀN TẢNG

TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG

1. Phương thức, thủ đoạn

Các thế lực thù địch, phản động thường sử dụng các phương thức, thủ đoạn sau:

- Đối với Chủ nghĩa Mác- Lênin: Chúng dùng những luận điệu xuyên tạc vào

các nội dung:

(1)

Nội dung học thuyết hình thái kinh tế- xã hội;

(2)

nội dung học thuyết

giá trị thặng dư;

(3)

nội dung sứ mệnh lịch sử toàn thế giới của giai cấp công nhân.

- Đối với Tư tưởng Hồ Chí Minh: Chúng xuyên tạc các nội dung:

(1)

Định hướng

về con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta;

(2)

Về vai trò của Đảng Cộng sản

Việt Nam trong lãnh đạo cách mạng Việt Nam;

(3)

Về xây dựng đội ngũ cán bộ,

đảng viên có đạo đức cách mạng trong sạch, vững mạnh;

(4)

Về xây dựng Nhà nước

pháp quyền xã hội chủ nghĩa...

- Chúng sử dụng sức mạnh của không gian mạng để thực hiện âm mưu của mình,

như sử dụng: Web, Facebook, Zalo, Twitter, các trang thông tin giả... thực hiện trên

nhiều lĩnh vực, nhiều đối tượng, nhiều nội dung.

- Chúng hình thành các mô hình mang danh “Chủ nghĩa xã hội hiện đại”, “Chủ

nghĩa xã hội xanh”, “Chủ nghĩa xã hội mới”... nhằm hướng đến xóa bỏ quan điểm của

chủ nghĩa Mác- Lênin về chế độ xã hội chủ nghĩa.

2. Cách thức thực hiện:

(1)

Các thế lực thù địch sử dụng sức mạnh của

đồng tiền qua nhiều hình thức như: “viện trợ”, “dự án”, “hội nghị”, “đầu tư”,

“đào tạo”... đây là cách thức thực hiện thường xuyên, xuyên suốt;

(2)

Thành lập các

nhóm trong và ngoài nước, các đài, các trang thông tin giả mạo... phục vụ cho mục

đích chống phá của chúng;

(3)

thực hiện lâu dài, bền bỉ...

3. Đối

tượng

chống

phá:

(1)

Thế

hệ

trẻ;

(2)

Đội

ngũ

cán

bộ,

đảng

viên;

(3)

Lực lượng lao động trong Nhân dân;

(4)

Cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài...

4. Thời gian thực hiện: Ngay từ khi Đảng ta ra đời cho đến nay, chúng tập trung

vào các sự kiện quan trọng của đất nước như: 3-2; 30-4; 2-9...

5. Địa điểm thực hiện:

(1)

Vùng sâu, vùng xa; vùng đồng bào dân tộc ít người;

(2)

Vùng nông thôn;

(3)

Vùng đô thị..., chúng tập trung vào Tây Nguyên, Tây Bắc và

Tây Nam bộ.

6. Mục đích thực hiện

+ Xóa bỏ lý tưởng cách mạng của Đảng và nhân dân đã lựa chọn; xóa bỏ vai trò

lãnh đạo duy nhất của Đảng, để từng bước xóa bỏ chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta.

+ Làm phai nhạt lý tưởng cách mạng đối với nhân dân ta trong quá trình

xây dựng xã hội chủ nghĩa.

+ Chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc, gây mất ổn định chính trị- xã hội.

IV. GIẢI PHÁP, TRÁCH NHIỆM BẢO VỆ NỀN TẢNG TƯ TƯỞNG

CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM

Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng ta là một công việc hết sức khó khăn,

phức tạp, lâu dài; cần huy động sức mạnh tổng hợp của toàn bộ hệ thống chính trị,

đặc biệt là cán bộ, đảng viên và Nhân dân.

1. Đối với cấp ủy, cơ quan, đơn vị, địa phương

- Tăng cường tuyên truyền, giáo dục nền tảng tư tưởng của Đảng trong

hệ thống chính trị, cán bộ, đảng viên, qua đó nâng lên nhận thức sâu sắc về những

giá trị cốt lõi, bền vững của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh;

khẳng định vững chắc quan điểm có tính nguyên tắc, mang ý nghĩa sống còn của

Đảng ta, đó là: Kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác- Lênin,

tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên

định đường lối đổi mới của Đảng; kiên định các nguyên tắc xây dựng Đảng để xây

dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Mỗi tập thể cấp ủy, cơ quan, đơn vị, địa phương, mỗi cán bộ, đảng viên phải

thấy rõ trách nhiệm, gương mẫu học tập, nghiên cứu và tích cực tham gia tuyên

truyền, giáo dục, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Trước hết là tiêu biểu, gương

mẫu trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

- Tập trung tuyên truyền, giáo dục những nội dung cơ bản, cốt lõi nền tảng tư

tưởng của Đảng đến đoàn viên, hội viên và nhân dân, qua đó củng cố niềm tin vững

chắc vào chủ trương, đường lối cách mạng của Đảng, con đường đi lên chủ nghĩa xã

hội ở nước ta là đúng đắn, phù hợp với thực tiễn Việt Nam và xu thế thời đại.

Tuyên truyền để đoàn viên, hội viên và nhân dân nhận diện rõ những âm mưu,

thủ đoạn, các quan điểm sai trái, xuyên tạc của các thế lực thù địch, phản động tấn

công vào nền tảng tư tưởng, chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật

của Nhà nước; giúp đoàn viên, hội viên và nhân dân nâng cao sức đề kháng, không bị

lôi kéo, hoài nghi, hoang mang trước các thông tin xấu, độc, xuyên tạc.

- Tiếp tục tập trung thực hiện thắng lợi các chỉ tiêu, nhiệm vụ của cấp ủy, địa

phương, cơ quan, đơn vị; đẩy mạnh phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, xóa đói, giảm

nghèo, đảm bảo tốt an sinh xã hội; tăng cường củng cố quốc phòng, an ninh của địa

phương, làm cho nhân dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Đó là minh chứng sinh

động nhất nhằm bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đập tan các luận điệu sai trái, thù

địch, chống phá nước ta. Định kỳ gặp gỡ, đối thoại để giải quyết tốt các phản ánh,

kiến nghị của Nhân dân; giải quyết kịp thời, dứt điểm các vụ việc tranh chấp, khiếu

kiện ngay từ cơ sở, không để hình thành “điểm nóng”, không để kẻ địch lợi dụng

chống phá. Trong xử lý các vấn đề nhạy cảm cần tính toán, cân nhắc thời điểm phù

hợp, đảm bảo các yêu cầu đặt ra theo hướng kiên định về nguyên tắc nhưng khôn

khéo, linh hoạt về phương pháp, tranh thủ sự ủng hộ rộng rãi của Nhân dân,

kiên quyết không tạo sơ hở để kẻ địch lợi dụng vu cáo, xuyên tạc.

- Tiếp tục thực hiện tốt Nghị quyết số 35-NQ/TW, ngày 22-10-2018 của

Bộ Chính trị về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác

các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới.

Tiến hành mạnh mẽ, sâu rộng, liên tục trên mọi phương tiện thông tin đại

chúng các hoạt động đấu tranh, phản bác, phê phán những luận điệu sai trái, xuyên

tạc, phủ nhận nền tảng tư tưởng của Đảng, làm cho cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội

viên và Nhân dân hiểu rõ âm mưu của các thế lực thù địch để phòng tránh, đấu tranh.

Nắm rõ âm mưu thủ đoạn, phương thức, mục tiêu tuyên truyền xuyên tạc phủ nhận

nền tảng tư tưởng của Đảng và lai lịch của các phần tử thù địch; đồng thời theo dõi sát

sao tình hình diễn biến tư tưởng của cán bộ, đảng viên, nhân dân và dư luận xã hội, từ

đó chủ động chuẩn bị các phương án, biện pháp cụ thể, sát với tình hình, để đấu tranh,

phản bác có hiệu quả với các quan điểm sai trái, thù địch.

- Tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước về truyền thông, báo chí, nhất là quản

lý thông tin trên Internet và mạng xã hội; tăng cường các giải pháp công nghệ,

kỹ thuật để phát hiện sớm, ngăn chặn tận gốc nguồn phát tán những tư tưởng,

quan điểm sai trái, thù địch; ngăn chặn các trang mạng độc hại; cảnh báo, răn đe và xử

lý nghiêm các trường hợp vi phạm.

Các cơ quan thông tấn, báo chí, các trang và cổng thông tin điện tử mở chuyên

trang, chuyên mục tuyên truyền nâng cao nhận thức về ý nghĩa, vai trò, tầm quan

trọng, sự cần thiết của việc nghiên cứu, học tập, vận dụng sáng tạo và phát triển chủ

nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Từng cơ quan thông tấn, báo chí phải là

công cụ sắc bén trong xây dựng và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.

2. Đối với cán bộ, đảng viên

- Mỗi cán bộ, đảng viên cần nắm, hiểu rõ nội dung cốt lõi của chủ nghĩa

Mác -Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Xây dựng, củng cố niềm tin vào con đường của

cách mạng Việt Nam.

- Biết vận dụng có hiệu quả chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào

công việc hàng ngày của mình.

- Nhận diện đúng những âm mưu, thủ đoạn, phương thức, hình thức chống phá,

xuyên tạc của các thế lực thù địch, phản động và các phần tử cơ hội chính trị nhằm

nâng cao sức đề kháng, khả năng chủ động đấu tranh, phản bác những thông tin xấu, độc.

- Nghiêm chỉnh chấp hành những điều đảng viên, cán bộ, công chức, viên chức

không được làm; kỷ luật phát ngôn, không chạy theo “tâm lý đám đông”.

- Không truy cập vào các trang xấu độc, chống phá trên không gian mạng;

thường xuyên chia sẻ những thông tin tích cực, lành mạnh nhằm “lấy cái đẹp dẹp

cái xấu”, nhân rộng gương người tốt việc tốt.

3. Đối với Nhân dân

- Thường xuyên xem thời sự, báo chí chính thống, quan tâm đến tình hình phát

triển kinh tế- xã hội của đất nước, của địa phương.

- Chấp hành tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

- Sống có văn hóa; tích cực tham gia xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư,

xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh.

- Không truy cập, chia sẻ thông tin xấu, độc; kiên quyết không tin, không nghe

theo các thông tin không có nguồn gốc rõ ràng, chưa được kiểm chứng.

- Biết khai thác, sử dụng internet, mạng xã hội một cách hiệu quả, thiết thực và

lành mạnh.

- Tích cực tham gia góp ý xây dựng Đảng, chính quyền, phát huy quyền làm chủ

của nhân dân tại cơ sở, theo phương châm“dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra,

dân giám sát và dân thụ hưởng”.

BAN TUYÊN GIÁO TỈNH ỦY KIÊN GIANG

Mục lục

I. NHỮNG NỘI DUNG CỐT LÕI CỦA CHỦ NGHĨA MÁC- LÊNIN

1. Triết học Mác - Lênin

1.1. Chủ nghĩa duy vật biện chứng

1.2. Phép biện chứng duy vật

1.3. Chủ nghĩa duy vật lịch sử

Kinh tế chính trị Mác-Lênin

2.1.

Lý luận về phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa

2.2.

Dự báo về một số đặc điểm của nền kinh tế cộng sản chủ nghĩa

2.3.

V.I.Lênin đã có những cống hiến vô cùng to lớn trong việc bảo vệ và phát

triển kinh tế chính trị học mác-xít

Chủ nghĩa xã hội khoa học

3.1.

Học thuyết về chủ nghĩa x hội

3.2.

Sứ mệnh lịch sử của giai cấp cng nhân

3.3.

Sứ mệnh lịch sử của giai cấp cng nhân Việt Nam hiện nay

II.

NHỮNG NỘI DUNG CỐT LÕI CỦA TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

Về con đường của cách mạng Việt Nam

Về xây dựng Chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam

Về nhân dân, đại đoàn kết dân tộc

Về xây dựng văn hóa và con người Việt Nam

Về phát huy dân chủ, xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân

Về xây dựng Đảng

Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức

III.

NHẬN DIỆN NHỮNG LUẬN ĐIỆU XUYÊN TẠC

VÀ CÁC QUAN ĐIỂM SAI TRÁI CỦA CÁC THẾ LỰC THÙ ĐỊCH

CHỐNG PHÁ NỀN TẢNG TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG

Phương thức, thủ đoạn

Cách thức thực hiện

Đối tượng chống phá

Thời gian thực hiện

Địa điểm thực hiện

Mục đích thực hiện

IV.

GIẢI PHÁP, TRÁCH NHIỆM BẢO VỆ NỀN TẢNG TƯ TƯỞNG

CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM

1. Đối với cấp ủy, cơ quan, đơn vị, địa phương

2. Đối với cán bộ, đảng viên

3. Đối với Nhân dân

Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

| 1/27

| | Tải xuống

Preview text:

(Tài liệu kèm theo Kế hoạch số 46-KH/BTGTU, ngày 08-6-2021
của Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy)
NHỮNG NỘI DUNG CỐT LÕI
CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VÀ
GIẢI PHÁP, TRÁCH NHIỆM BẢO VỆ NỀN TẢNG TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG,
ĐẤU TRANH PHẢN BÁC CÁC QUAN ĐIỂM SAI TRÁI, THÙ ĐỊCH
TRONG TÌNH HÌNH MỚI
Nhằm nâng cao nhận thức cho cán bộ, đảng viên về những nội dung cốt lõi của
chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh; nhận diện rõ những luận điệu xuyên
tạc, quan điểm sai trái của các thế lực thù địch chống phá nền tảng tư tưởng của Đảng,
qua đó góp phần thực hiện tốt Nghị quyết số 35-NQ/TW, ngày 22-10-2018, của
Bộ Chính trị (khóa XII) về “Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng,
đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới”.
Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy biên soạn, giới thiệu những nội dung cơ bản
để tuyên truyền, giáo dục như sau:
I. NHỮNG NỘI DUNG CỐT LÕI CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN
Chủ nghĩa Mác - Lênin “là hệ thống quan điểm và học thuyết” khoa học của
C.Mác, Ph.Ănghen và sự phát triển của V.I.Lênin; là sự kế thừa và phát triển
những giá trị của lịch sử tư tưởng nhân loại, trên cơ sở thực tiễn của thời đại; là thế
giới quan, phương pháp luận phổ biến của nhận thức khoa học và thực tiễn
cách mạng; là khoa học về sự nghiệp giải phóng giai cấp vô sản, giải phóng
Nhân dân lao động khỏi chế độ áp bức, bóc lột và tiến tới giải phóng con người.
Chủ nghĩa Mác - Lênin bao gồm ba bộ phận cấu thành là: Triết học Mác - Lênin,
Kinh tế chính trị Mác - Lênin và Chủ nghĩa xã hội khoa học.
1. Triết học Mác - Lênin
Triết học Mác - Lênin là khoa học khái quát những quy luật chung nhất của tự nhiên,
xã hội và tư duy; đem lại cho con người thế giới quan và phương pháp luận đúng đắn,
khoa học để nhận thức và cải tạo thế giới. Triết học Mác - Lênin với ba nội dung
cơ bản là: Chủ nghĩa duy vật biện chứng; phép biện chứng duy vật và Chủ nghĩa duy vật lịch sử.
1.1. Chủ nghĩa duy vật biện chứng
Với trọng tâm là mối quan hệ giữa vật chất và ý thức, qua đó xác định
chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm và vấn đề khả năng nhận thức của con người.
Chủ nghĩa duy vật biện chứng xác định vật chất là cái có trước, ý thức là cái có sau,
vật chất quyết định ý thức và ý thức tác động trở lại vật chất, con người nhận thức 1
được thế giới và khả năng nhận thức của con người là vô hạn. Chủ nghĩa duy vật
biện chứng giúp chúng ta xác định được trong xã hội đâu là vật chất, đâu là đời sống
tinh thần, đời sống vật chất quyết định đời sống tinh thần, nên muốn cải tạo xã hội,
phát triển đất nước ta đi từ cái gốc của nó tức là đời sống vật chất.
Trong giai đoạn hiện nay, kẻ thù của chủ nghĩa Mác thường xuyên tạc là
chủ nghĩa Mác chỉ biết đến vật chất, kinh tế mà coi nhẹ vai trò của ý thức, tư tưởng.
Thật ra hoàn toàn không phải như vậy, chỉ có chủ nghĩa duy vật tầm thường
không biện chứng mới phủ nhận hoặc xem nhẹ vai trò của các yếu tố tinh thần, ý thức
mà thôi. Khi khẳng định vai trò của vật chất đối với ý thức, chủ nghĩa duy vật
biện chứng đồng thời cũng vạch rõ sự tác động trở lại vô cùng quan trọng của ý thức
đối với vật chất. Quan hệ giữa vật chất và ý thức không phải là quan hệ một chiều mà
là quan hệ tác động qua lại. Không thấy điều đó sẽ rơi vào chủ nghĩa duy vật tầm
thường và bệnh bảo thủ trì trệ trong nhận thức và hành động. Nói tới vai trò của ý
thức là nói tới vai trò của con người, bản thân của ý thức nó không trực tiếp thay đổi
được gì trong hiện thực cả. Theo Mác thì lực lượng vật chất chỉ có thể đánh đổ bằng
lực lượng vật chất, cho nên muốn thực hiện tư tưởng phải sử dụng lực lượng thực tiễn.
Điều đó cũng có nghĩa là con người muốn thực hiện được các quy luật khách quan thì
phải nhận thức, vận dụng đúng đắn những quy luật đó, phải có ý chí và có phương
pháp để tổ chức hành động. Tư tưởng, ý thức có thể quyết định làm cho con người
hoạt động đúng hay sai, thành công hay thất bại trên cơ sở những điều kiện khách
quan nhất định. Thế giới vật chất với những quy luật khách quan của nó- không phụ
thuộc vào ý thức của con người, nên trong nhận thức và hoạt động thực tiễn phải xuất
phát từ thực tế khách quan, lấy thực tế khách quan làm căn cứ cho mọi hoạt động của
mình. Chính vì vậy Lênin đã nhiều lần nhấn mạnh rằng, không được lấy ý muốn chủ
quan của mình làm chính sách, không được lấy tình cảm làm điểm xuất phát cho
chiến lược và sách lược cách mạng. Nếu chỉ xuất phát từ ý muốn chủ quan, nếu lấy ý
chí áp đặt cho thực tế, lấy ảo tưởng thay cho hiện thực thì sẽ mắc bệnh chủ quan duy ý chí.
1.2. Phép biện chứng duy vật
Phép biện chứng duy vật giữ vai trò là một nội dung đặc biệt quan trọng trong
thế giới quan và phương pháp luận triết học của chủ nghĩa Mác- Lênin, tạo nên tính khoa học
và cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin; đồng thời nó cũng là thế giới quan và
phương pháp luận chung nhất của hoạt động sáng tạo trong các lĩnh vực nghiên cứu khoa học.
Với những nội dung cơ bản là: Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến; Nguyên lý về
sự phát triển; các cặp phạm trù: cái chung và cái riêng, bản chất và hiện tượng, tất nhiên
và ngẫu nhiên, nguyên nhân và kết quả, nội dung và hình thức, khả năng và hiện thực. 2
Ba quy luật gồm Quy luật chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng thành những sự
thay đổi về chất và ngược lại; Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập; Quy luật
phủ định của phủ định. Và lý luận nhận thức duy vật biện chứng. Hai nguyên lý, ba quy luật,
sáu cặp phạm trù và lý luận nhận thức giúp chúng ta hình thành quan điểm toàn diện,
quan điểm lịch sử cụ thể, quan điểm về sự phát triển, giúp chúng ta thấy được con đường,
cách thức và khuynh hướng của sự phát triển trên các lĩnh vực của đời sống xã hội,
giúp chúng ta nhận ra được những mặt quyết định trong các mối quan hệ, giúp chúng ta hiệu quả nhất.
Hai nguyên lý của phép biện chứng duy vật: Một là, nguyên lý về mối liên hệ
phổ biến, dùng để chỉ tính phổ biến của các mối liên hệ của các sự vật, hiện tượng,
đồng thời cũng dùng để chỉ các mối liên hệ tồn tại ở nhiều sự vật, hiện tượng của thế
giới, trong đó những mối liên hệ phổ biến nhất là những mối liên hệ giữa: các mặt đối
lập, lượng và chất, khẳng định và phủ định, cái chung và cái riêng... Hai là, nguyên lý
về sự phát triển, là dùng để chỉ quá trình vận động của sự vật theo khuynh hướng đi
lên: từ trình độ thấp lên trình độ cao, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn.
Đồng thời, phát triển cũng là quá trình phát sinh và giải quyết mâu thuẫn khách quan
vốn có của sự vật; là quá trình thống nhất giữa phủ định các nhân tố tiêu cực và
kế thừa, nâng cao những nhân tố tích cực từ sự vật cũ, hình thành sự vật mới.
Hai nguyên lý trên giúp chúng ta hình thành quan điểm toàn diện, quan điểm
lịch sử cụ thể và quan điểm phát triển. Vận dụng quan điểm toàn diện vào trong hoạt động
thực tiễn giúp chúng ta kết hợp chặt chẽ giữa chính sách dàn đều và chính sách có
trọng điểm. Trong khi khẳng định tính toàn diện, phạm vi bao quát tất cả các mặt, các
lĩnh vực của quá trình đổi mới, Đảng ta cũng đồng thời coi đổi mới tư duy lý luận, tư duy
chính trị về chủ nghĩa xã hội là khâu đột phá; trong khi nhấn mạnh sự cần thiết phải
đổi mới toàn diện thì đổi mới kinh tế là trọng tâm. Vận dụng quan điểm lịch sử cụ thể
vào việc xem xét và giải quyết các vấn đề do thực tiễn đặt ra đòi hỏi chúng ta phải chú ý
đúng mức tới hoàn cảnh lịch sử cụ thể đã làm phát sinh vấn đề đó, tới sự ra đời và
phát triển của nó, tới bối cảnh hiện thực cả khách quan lẫn chủ quan. Chân lý sẽ biến thành
sai lầm nếu chúng ta đẩy nó ra khỏi giới hạn tồn tại của nó. Quan điểm phát triển giúp ta
hiểu được sự phát triển của các sự vật hiện tượng trong thực tế là quá trình biện chứng
đầy mâu thuẫn. Vận dụng quan điểm này vào quá trình nhận thức đòi hỏi chúng ta
phải thấy rõ tính quanh co, phức tạp của quá trình phát triển như là một hiện tượng
phổ biến. Nếu thiếu quan điểm khoa học như vậy thì rất dễ bi quan, dao động khi mà
tiến trình cách mạng nói chung và sự tiến triển của từng lĩnh vực xã hội cũng như của
cá nhân nói riêng tạm thời gặp khó khăn, trắc trở. Như vậy, 3 quan điểm trên là những
nguyên tắc phương pháp luận của hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn của con người.
Nắm vững những nguyên tắc phương pháp luận này không những là nhân tố cơ bản 3
để hình thành thế giới quan khoa học và nhân sinh quan cách mạng, mà còn là điều kiện
tiên quyết cho mọi hoạt động tự do sáng tạo và phát triển toàn diện con người.
Sáu cặp phạm trù của phép biện chứng duy vật: Phạm trù là những khái niệm
rộng nhất phản ánh những mặt, những thuộc tính, những mối liên hệ chung, cơ bản
nhất của các sự vật và hiện tượng thuộc một lĩnh vực nhất định.
Một là, cái riêng, cái chung và cái đơn nhất: Phép duy vật biện chứng cho rằng
cái riêng, cái chung và cái đơn nhất đều tồn tại khách quan, giữa chúng có mối liên hệ
hữu cơ với nhau. Cái chung chỉ tồn tại trong cái riêng, thông quan cái riêng mà
biểu hiện sự tồn tại của mình. Nghĩa là không có cái chung thuần tuý tồn tại bên ngoài
cái riêng. Cái riêng chỉ tồn tại trong mối liên hệ với cái chung. Nghĩa là không có
cái riêng nào tồn tại tuyệt đối độc lập, không có liên hệ với cái chung. Cái riêng là
cái toàn bộ, phong phú hơn cái chung, cái chung là cái bộ phận, nhưng sâu sắc hơn cái
riêng. Cái riêng phong phú hơn cái chung vì ngoài những đặc điểm chung, cái riêng
còn có cái đơn nhất. Cái đơn nhất và cái chung có thể chuyển hoá lẫn nhau trong quá
trình phát triển của sự vật.
Hai là, nguyên nhân và kết quả: Nguyên nhân là phạm trù dùng để chỉ sự tác
động lẫn nhau giữa các mặt trong một sự vật hoặc giữa các sự vật với nhau, gây ra
một biến đổi nhất định nào đó. Kết quả là những biến đổi xuất hiện do tác động lẫn
nhau giữa các mặt trong một sự vật hoặc giữa các sự vật với nhau gây ra.
Ba là, tất nhiên và ngẫu nhiên: Tất nhiên (tất yếu) là cái do những nguyên nhân
cơ bản bên trong của kết cấu vật chất quyết định và trong những điều kiện nhất định
nó phải xảy ra như thế chứ không thể khác được. Ngẫu nhiên là cái không do mối liên hệ
bản chất, bên trong kết cấu vật chất, bên trong sự vật quyết định mà do các nhân tố
bên ngoài, do sự ngẫu hợp nhiều hoàn cảnh bên ngoài quyết định. Do đó nó có thể
xuất hiện, có thể không xuất hiện, có thể xuất hiện như thế này hoặc xuất hiện như thế khác.
Bốn là, nội dung và hình thức: Nội dung là tổng hợp tất cả những mặt, những
yếu tố, những quá trình tạo nên sự vật. Hình thức là phương thức tồn tại và phát triển
của sự vật, là hệ thống các mối liên hệ tương đối bền vững giữa các yếu tố của sự vật đó.
Năm là, bản chất và hiện tượng: Bản chất là tổng hợp tất cả những mặt, những mối
liên hệ tất nhiên, tương đối ổn định bên trong sự vật, quy định sự vận động và phát triển
của sự vật, hiện tượng là biểu hiện ra ngoài của bản chất trong những điều kiện xác định.
Sáu là, khả năng và hiện thực: Khả năng là cái hiện chưa có, cái còn là tiền đề,
là mầm móng khi có điều kiện thích hợp thì nó sẽ xuất hiện trên thực tế. Hiện thực là
những gì đã tồn tại trên thực tế. Khả năng và hiện thực là hai mặt thống nhất của mọi quá trình vận động.
Các phạm trù trên phản ánh những thuộc tính bản chất nhất, những mối liên hệ
chung tất yếu và phổ biến nhất của toàn bộ thế giới từ tự nhiên đến xã hội và tư duy
con người. Các phạm trù không phải là cái có sẵn ở bên ngoài hay bên trong ý thức 4
của con người, mà nó được hình thành trong hoạt động nhận thức và thực tiễn.
Mỗi phạm trù là kết quả của quá trình nhận thức trước đó và là mắc xích trung gian
của quá trình nhận thức tiếp theo của con người để ngày càng tiến gần đến chân lý.
Phạm trù được hình thành bằng phương pháp trừu tượng hóa và khái quát hóa những
thuộc tính, những mối liên hệ vốn có của sự vật. Các phạm trù của phép biện chứng
duy vật là một hệ thống mở, nó thường xuyên được bổ sung và làm phong phú thêm
bằng những tri thức khoa học và những phạm trù mới. Với tư cách là hình ảnh chủ
quan của thế giới khách quan, các phạm trù luôn vận động và phát triển tương ứng với
sự vận động, phát triển của thế giới khách quan. Chỉ có như vậy chúng mới phản ánh
đúng đắn thế giới khách quan và trở thành công cụ của nhận thức và thực tiễn.
Quy luật chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng thành những sự thay đổi
về chất và ngược lại (quy luật lượng- chất): Đây là quy luật cơ bản và phổ biến về
phương thức chung của quá trình vận động, phát triển trong tự nhiên, xã hội và trong
tư duy của con người. Chất và lượng là hai mặt thống nhất của mọi sự vật và hiện
tượng hay một quá trình nào đó trong tự nhiên, xã hội và trong cả tư duy. Hai phương
diện đó đều tồn tại khách quan, trong đó chất tồn tại thông qua lượng và lượng là biểu
hiện của chất ra bên ngoài. Tuy nhiên, sự phân biệt giữa chất và lượng trong quá trình
nhận thức chỉ có ý nghĩa tương đối: có cái trong mối quan hệ này lại là chất nhưng
trong mối quan hệ khác lại đóng vai trò là lượng.
Quy luật này chỉ ra rằng bất kì sự vật nào cũng là sự thống nhất giữa chất và lượng,
sự thay đổi dần dần về lượng vượt quá giới hạn của độ sẽ dẫn tới sự thay đổi căn bản
về chất của sự vật thông qua bước nhảy, chất mới ra đời sẽ tác động trở lại tới sự thay đổi
của lượng. Việc nắm vững nội dung quy luật này có vai trò to lớn trong việc xem xét
giải quyết những vấn đề do công cuộc đổi mới theo định hướng xã hội chủ nghĩa hiện nay
ở nước ta đặt ra. Việc thực hiện thành công quá trình đổi mới trên từng lĩnh vực của
đời sống xã hội sẽ tạo ra bước nhảy về chất ở đó, và tạo điều kiện để thực hiện thành công
quá trình đổi mới toàn diện tất cả các mặt của đời sống xã hội nhằm tạo ra bước nhảy
về chất của toàn bộ xã hội nói chung. Như bất kì một sự thay đổi về chất nào khác,
những bước nhảy trong quá trình đổi mới hiện nay cũng chỉ có thể là kết quả của quá trình
thay đổi về lượng thích hợp. Bất kì một sự nôn nóng, chủ quan, ảo tưởng nào đều có
thể dẫn tới sai lầm, tổn thất, cản trở sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước.
Quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập (quy luật mâu thuẫn):
Quy luật này là “hạt nhân” của phép biện chứng. Là quy luật về nguồn gốc,
động lực cơ bản, phổ biến của mọi quá trình vận động và phát triển. Theo quy luật này,
nguồn gốc và động lực cơ bản, phổ biến của mọi quá trình vận động, phát triển chính là
mâu thuẫn khách quan vốn có của sự vật. Khái niệm mâu thuẫn dùng để chỉ mối liên hệ
thống nhất, đấu tranh và chuyển hóa giữa các mặt đối lập của mỗi sự vật hiện tượng
hoặc giữa các sự vật, hiện tượng với nhau. Nhân tố tạo thành mâu thuẫn là mặt đối lập. 5
Khái niệm mặt đối lập dùng để chỉ những mặt, những thuộc tính, những khuynh hướng
vận động trái ngược nhau nhưng đồng thời lại là điều kiện, tiền đề tồn tại của nhau.
Quy luật này giúp chúng ta hiểu rằng mâu thuẫn là một hiện tượng khách quan
và phổ biến, nó tồn tại ở tất cả các sự vật và hiện tượng, ở mọi giai đoạn tồn tại và
phát triển của sự vật, hiện tượng, nhưng ở các sự vật khác nhau, ở các giai đoạn phát triển
khác nhau của một sự vật, ở mỗi lĩnh vực, mỗi yếu tố cấu thành một sự vật sẽ có những
mâu thuẫn khác nhau. Giải quyết mâu thuẫn là để phát triển, nhưng phải giải quyết
mâu thuẫn khi có đủ điều kiện chín muồi, không nên giải quyết mâu thuẫn một cách
vội vàng khi chưa có điều kiện, cũng không thể cho việc giải quyết mâu thuẫn diễn ra
một cách tự phát, phải cố gắng tạo điều kiện thúc đẩy sự chín muồi của mâu thuẫn và
điều kiện giải quyết. Phải có biện pháp giải quyết thích hợp với từng mâu thuẫn.
Quy luật phủ định của phủ định: Đây là quy luật về khuynh hướng cơ bản,
phổ biến của mọi vận động, phát triển diễn ra trong các lĩnh vực tự nhiên, xã hội và
ngay cả trong tư duy của con người. Quy luật phủ định của phủ định khái quát tính
chất chung, phổ biến của sự phát triển: đó không phải là sự phát triển theo hình thức
một con đường thẳng, mà là phát triển theo hình “xoáy ốc”. Quy luật phủ định của
phủ định trong phép biện chứng duy vật phản ánh mối quan hệ biện chứng giữa cái
phủ định và cái khẳng định trong quá trình phát triển của các sự vật. Phủ định biện
chứng là điều kiện cho sự phát triển, cái mới ra đời là kết quả của sự kế thừa những
nội dung tích cực từ trong sự vật cũ, phát huy nó trong sự vật mới và tạo nên tính chu
kỳ của sự phát triển. Ph.Ăngghen khẳng định: “Phủ định cái phủ định là gì? Là một
quy luật vô cùng phổ biến và chính vì vậy mà có một tầm quan trọng và có tác dụng
vô cùng to lớn về sự phát triển của tự nhiên, lịch sử và của tư duy”.
Phủ định biện chứng là cái mới ra đời thay thế cái cũ, là quá trình tự thân phủ
định, tự thân phát triển, là mắt khâu trên con đường dẫn tới sự ra đời của cái mới, tiến
bộ hơn so với cái bị phủ định. Phủ định biện chứng yêu cầu phải kế thừa có chọn lọc
và cải biến những yếu tố tích cực của cái cũ để phục vụ cho sự phát triển của cái mới.
Đồng thời phải chống lại chủ trương kế thừa máy móc và phủ định sạch trơn. Trong
hoạt động nhận thức và hoạt động thực tiễn chúng ta phải coi trọng giá trị truyền
thống, vì nó là những giá trị vật chất và tinh thần được con người làm ra và bảo tồn từ
đời này sang đời khác, nó là nền tảng mà trên đó các thế hệ nối tiếp nhau ra đời, kế
thừa và phát triển. Sự ra đời và phát triển của cái mới không theo con đường thẳng
tắp, mà theo đường xoắn ốc. Vì vậy trong công việc chúng ta phải biết phát hiện cái
mới và tạo điều kiện để cái mới phát triển; thông thường cái mới ra đời gặp rất nhiều
khó khăn, luôn phải đấu tranh với cái cũ, nhưng theo quy luật phát triển nhất định cái
mới chân chính sẽ chiến thắng.
Lý luận nhận thức duy vật biện chứng: Phép biện chứng duy vật cho rằng
nhận thức không phải là hành động giản đơn, nhất thời, được thực hiện một lần là 6
xong mà nó là quá trình đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng và từ tư duy
trừu tượng đến thực tiễn. Đó cũng là quá trình tác động biện chứng giữa chủ thể và
khách thể để nhận thức chân lý khách quan. Lý luận nhận thức biện chứng duy vật tập
trung vào những vấn đề quan trọng nhất như:
Thực tiễn và vai trò của nó đối với nhận thức: Thực tiễn đóng vai trò là cơ sở,
động lực, mục đích của nhận thức và là tiêu chuẩn của chân lý kiểm tra tính chân lý
của quá trình nhận thức. Sở dĩ như vậy vì thực tiễn là điểm xuất phát trực tiếp của
nhận thức; nó đề ra nhu cầu, nhiệm vụ, cách thức, khuynh hướng vận động và phát triển của nhận thức.
Con đường biện chứng của nhận thức: Đi từ trực quan sinh động đến tư duy
trừu tượng và từ tư duy trừu tượng trở về thực tiễn, hay còn gọi là đi từ nhận thức cảm
tính đến nhận thức lý tính. Nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính tuy là 2 giai đoạn
của quá trình nhận thức, nhưng xét đến cùng đều bắt nguồn từ thực tiễn, đều lấy sự
vật, hiện tượng trong thế giới khách quan làm đối tượng, nội dung phản ánh. Giữa
chúng có mối liên hệ mật thiết với nhau. Nhận thức cảm tính là tiền đề, điều kiện của
nhận thức lý tính. Nhận thức lý tính không thể thực hiện được nếu thiếu những tri
thức và tài liệu cần thiết do nhận thức cảm tính đưa lại. Như vậy, từ trực quan sinh
động đến tư duy trừu tượng và từ tư duy trừu tượng trở về thực tiễn là con đường biện
chứng của nhận thức chân lý khách quan. Trong đó, thực tiễn vừa là tiền đề xuất phát,
vừa là điểm kết thúc của một vòng khâu, một quá trình nhận thức. Nhưng kết thúc
vòng khâu này thì lại là điểm bắt đầu của một vòng khâu khác cao hơn. Đó là quá
trình liên tục, vô tận của sự nhận thức chân lý khách quan.
Nhận thức khoa học và các trình độ nhận thức khoa học; vấn đề chân lý; sự
thống nhất giữa lý luận và thực tiễn. Nghiên cứu quá trình nhận thức của con người
qua quan điểm của phép biện chứng duy vật giúp ta có những bước làm cụ thể để cải tạo
hiện thực theo hướng tiến bộ, phát triển, các bước đó cụ thể là: Tổ chức hoạt động
thực tiễn là khâu quyết định biến lý luận thành hiện thực, việc này yêu cầu phải tập hợp
lực lượng thành khối thống nhất về tư tưởng, tổ chức và hành động; có tri thức khoa học
về đối tượng cải tạo; có kế hoạch thực hiện đồng bộ và chi tiết; phương án điều chỉnh
hoạt động; lựa chọn phương tiện và phương pháp tác động thực tiễn; triển khai thực hiện
kế hoạch; nắm bắt thông tin, phát hiện và giải quyết kịp thời những mâu thuẫn nảy
sinh trong thực tiễn; đánh giá kết quả, rút kinh nghiệm, khái quát lý luận đưa ra
chương trình hoạt động mới. Như vậy việc tổ chức thực tiễn yêu cầu không chỉ tính đến
hiệu quả kinh tế mà còn phải đảm bảo hiệu quả của những mặt khác như: Chính trị,
an ninh quốc phòng, luật pháp, bảo vệ môi trường, sức khỏe, đạo đức, văn hóa... 7
1.3. Chủ nghĩa duy vật lịch sử
Với những nội dung cơ bản là: Vai trò của sản xuất vật chất và phương thức sản
xuất; Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ của lực lượng sản xuất; Biện
chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng; tồn tại xã hội và ý thức xã hội;
Học thuyết về hình thái kinh tế xã hội; vai trò của đấu tranh giai cấp và cách mạng xã
hội; quan niệm về con người và vai trò sáng tạo lịch sử của quần chúng nhân dân.
Vai trò của sản xuất vật chất và phương thức sản xuất: Sản xuất vật chất là
quá trình con người sử dụng công cụ lao động tác động vào tự nhiên, cải biến các
dạng vật chất của giới tự nhiên nhằm tạo ra của cải vật chất thoả mãn nhu cầu tồn tại
và phát triển của con người. Phương thức sản xuất dùng để chỉ những cách thức mà
con người sử dụng để tiến hành quá trình sản xuất của xã hội ở những giai đoạn lịch
sử nhất định. Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử, sản xuất vật chất giữ vai
trò là nhân tố quyết định sự sinh tồn, phát triển của con người và xã hội. Là hoạt động
nền tảng làm phát sinh, phát triển những mối quan hệ xã hội của con người; nó chính
là cơ sở của sự hình thành, biến đổi và phát triển của xã hội loài người.
Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ của lực lượng sản xuất:
Lực lượng sản xuất là tổng thể các nhân tố được sử dụng trong quá trình sản xuất tạo thành
năng lực thực tiễn cải biến các đối tượng tự nhiên theo nhu cầu của con người. Quan hệ
sản xuất là quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất (sản xuất và tái sản xuất
xã hội). Quan hệ sản xuất gồm ba mặt: Quan hệ về sở hữu đối với tư liệu sản xuất,
quan hệ về tổ chức và quản lý sản xuất, quan hệ trong phân phối sản phẩm sản xuất
ra. Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là hai yếu tố cơ bản, tất yếu của quá trình
sản xuất, trong đó lực lượng sản xuất là nội dung vật chất của quá trình sản xuất, còn
quan hệ sản xuất là “hình thức xã hội” của quá trình đó. Lực lượng sản xuất và quan hệ
sản xuất tồn tại trong tính quy định lẫn nhau, thống nhất với nhau. Đây là yêu cầu tất yếu
và phổ biến diễn ra trong mọi quá trình sản xuất hiện thực của xã hội. Mối quan hệ
giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất tuân theo nguyên tắc khách quan là lực lượng
sản xuất quyết định quan hệ sản xuất và quan hệ sản xuất tác động trở lại lực lượng
sản xuất, quan hệ sản xuất phải phụ thuộc vào thực trạng phát triển của lực lượng sản xuất
trong mỗi giai đoạn lịch sử xác định; bởi vì, quan hệ sản xuất chỉ là hình thái kinh tế-
xã hội, còn lực lượng sản xuất là nội dung vật chất, kỹ thuật của quá trình đó.
Biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng: Cơ sở hạ tầng dùng
để chỉ toàn bộ những quan hệ sản xuất hợp thành cơ cấu kinh tế của xã hội. Kiến trúc
thượng tầng dùng để chỉ toàn bộ hệ thống kết cấu các hình thái ý thức xã hội cùng với
các thiết chế chính trị- xã hội tương ứng, được hình thành trên một cơ sở hạ tầng kinh
tế nhất định. Cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng, còn kiến trúc thượng
tầng là sự phản ánh đối với cơ sở hạ tầng, phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng và tác động trở
lại cơ sở hạ tầng. Sự tác động của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng có thể 8
thông qua nhiều phương thức. Điều đó tùy thuộc vào bản chất của mỗi nhân tố trong
kiến trúc thượng tầng, phụ thuộc vào vị trí, vai trò của nó và những điều kiện cụ thể.
Trong đó nhà nước là nhân tố có tác động trực tiếp nhất và mạnh mẽ nhất tới cơ sở hạ tầng kinh tế.
Tồn tại xã hội và ý thức xã hội: Tồn tại xã hội dùng để chỉ phương diện sinh
hoạt vật chất và các điều kiện vật chất của xã hội. Tồn tại xã hội bao gồm các yếu tố
chính là: Phương thức sản xuất vật chất, điều kiện tự nhiên, hoàn cảnh địa lý, dân số
và mật độ dân số... trong đó phương thức sản xuất vật chất là yếu tố cơ bản nhất. Ý
thức xã hội dùng để chỉ phương diện sinh hoạt tinh thần của xã hội, nảy sinh từ tồn tại
xã hội và phản ánh tồn tại xã hội trong những giai đoạn phát triển nhất định. Tồn tại
xã hội quyết định ý thức xã hội; ý thức xã hội là sự phản ánh đối với tồn tại xã hội và
phụ thuộc vào tồn tại xã hội; mỗi khi tồn tại xã hội biến đổi (nhất là phương thức sản
xuất) thì những tư tưởng và lý luận xã hội, những quan điểm về chính trị, pháp quyền,
triết học... tất yếu cũng sẽ biến đổi theo. Song, ý thức xã hội cũng có tính độc lập
tương đối của nó vì: Ý thức xã hội thường lạc hậu so với tồn tại xã hội; ý thức xã hội
có thể vượt trước tồn tại xã hội; ý thức xã hội có tính kế thừa trong sự phát triển của ý
thức xã hội; sự tác động qua lại giữa các hình thái ý thức xã hội trong sự phát triển
của chúng; ý thức xã hội có khả năng tác động trở lại tồn tại xã hội.
Qua việc thấy được vai trò quyết định của sản xuất vật chất, của lực lượng sản xuất,
của cơ sở hạ tầng, của tồn tại xã hội... giúp Đảng ta vận dụng để hoạch định đường lối,
chủ trương một cách khách quan, khoa học, phù hợp với mọi sự vận động và phát triển
trong xã hội... để đất nước ta có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế như hiện nay.
Hạt nhân của chủ nghĩa duy vật lịch sử là lý luận về hình thái kinh tế- xã hội,
chủ nghĩa duy vật lịch sử đã không dừng lại ở việc lý giải nguyên lý chung về mối
quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội, mà còn đi sâu phân tích kết cấu của xã hội,
xác định vị trí, vai trò của từng yếu tố cấu thành xã hội, đồng thời xem xét mối quan hệ
biện chứng giữa các yếu tố đó hình thành học thuyết về hình thái kinh tế- xã hội. Có thể
khẳng định rằng, trong chủ nghĩa duy vật lịch sử, học thuyết hình thái kinh tế- xã hội
là một trong những nền tảng lý luận quan trọng của lý luận về chủ nghĩa xã hội của chủ nghĩa Mác- Lênin.
Hình thái kinh tế- xã hội là một khái niệm của chủ nghĩa duy vật lịch sử "dùng để
chỉ xã hội ở từng giai đoạn lịch sử nhất định, với một kiểu quan hệ sản xuất đặc trưng
cho xã hội đó phù hợp với một trình độ nhất định của lực lượng sản xuất và một kiến trúc
thượng tầng tương ứng được xây dựng trên những quan hệ sản xuất ấy"1.Học thuyết
về hình thái kinh tế- xã hội của C.Mác ra đời là một cuộc cách mạng của khoa học xã hội
nói chung và Triết học nói riêng. Khác với tất cả các lý luận duy tâm, thần bí hay siêu hình
1 Một số vấn đề về Chủ nghĩa Mác- Lênin trong thời đại hiện nay, Nxb. Chính trị quốc gia, 1996, tr.18. 9
trước đó, học thuyết đó đã chỉ ra rằng, động lực của lịch sử không phải là một thứ tinh thần
thần bí nào, mà chính là hoạt động thực tiễn của con người, mà hoạt động đó lại xuất phát
từ cái sự thật hiển nhiên là trước hết con người cần phải ăn, uống, ở và mặc, nghĩa là
phải lao động, trước khi có thể đấu tranh để giành quyền thống trị, trước khi có thể
hoạt động chính trị, tôn giáo, triết học,... C.Mác đã làm nổi bật những quan hệ xã hội
vật chất, tức là những quan hệ sản xuất, những quan hệ cơ bản, ban đầu và quyết định
đối với tất cả mọi quan hệ khác, đã cung cấp cho khoa học xã hội một tiêu chuẩn hoàn toàn
khách quan để thấy được các quy luật xã hội.
C.Mác viết: “Tôi coi sự phát triển của những hình thái kinh tế- xã hội là một
quá trình lịch sử- tự nhiên”. V.I.Lênin giải thích thêm: “Chỉ có đem quy những quan
hệ xã hội vào những quan hệ sản xuất, và đem quy những quan hệ sản xuất vào trình
độ của những lực lượng sản xuất thì người ta mới có được một cơ sở vững chắc để
quan niệm sự phát triển của những hình thái xã hội là một quá trình lịch sử- tự nhiên.
Và dĩ nhiên là không có một quan điểm như thế thì không thể có một khoa học xã hội
được”2. Sự ra đời của triết học Mác tạo nên sự biến đổi có ý nghĩa cách mạng trong
lịch sử phát triển triết học của nhân loại, vấn đề không chỉ nhận thức thế giới mà còn
cải tạo thế giới: “Các nhà triết học đã chỉ giải thích thế giới bằng nhiều cách khác
nhau, song vấn đề là cải tạo thế giới”3.
Toàn bộ những tư tưởng cơ bản trong học thuyết Mác về hình thái kinh tế- xã
hội đã trở thành cơ sở lý thuyết và phương pháp luận khoa học của sự nghiệp đổi mới
và công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở nước ta. Việt Nam từ một nền kinh tế nông nghiệp
quá độ lên chủ nghĩa xã hội, bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa, ta cần phải xây dựng từ
đầu lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất; cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng.
Để có một hình thái kinh tế xã hội xã hội chủ nghĩa, trong thời kì đổi mới, hội nhập
quốc tế, Đảng ta đã đưa ra và thực hiện những quyết sách quan trọng như: Đẩy mạnh
công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức; phát triển kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa; xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa; xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Chúng ta có thể khẳng
định rằng khi công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn liền với việc ứng dụng rộng rãi
những thành tựu khoa học công nghệ hiện đại, khi khoa học công nghệ cùng với giáo
dục- đào tạo được coi là quốc sách hàng đầu, là nền tảng, động lực của công nghiệp
hóa, hiện đại hóa và nguồn lực con người là yếu tố quyết định mọi thắng lợi.
Tóm lại, Triết học Mác- Lênin với 3 nội dung cốt lõi là chủ nghĩa duy vật biện
chứng; phép biện chứng duy vật và chủ nghĩa duy vật lịch sử là thế giới quan và
phương pháp luận được gắn kết và thống nhất hữu cơ với nhau là do triết học
2 V.I.Lênin toàn tập, tập 1, 1980, Nxb. Macxcova, tr.163.
3 Các Mác và Ph.Ăngghen toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t.3, tr.12. 10
Mác-Lênin hoàn toàn có khả năng nhận thức đúng đắn cả thế giới tự nhiên, xã hội và
tư duy con người. Triết học Mác- Lênin đã trang bị thế quan khoa học, nhân sinh quan
cách mạng và phương pháp luận khoa học để Đảng ta xây dựng chủ trương, đường
lối, chương trình, kế hoạch hành động và biến chúng thành hiện thực, thúc đẩy sự
phát triển của xã hội. Những bài học quý giá của thực tiễn cách mạng Việt Nam gần
một thế kỷ qua với thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám, của 2 cuộc kháng
chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, những thành tựu của 35 năm đổi
mới đất nước vừa qua là những bằng chứng sinh động thể hiện rõ vai trò, sức mạnh
của vận dụng sáng tạo Triết học Mác - Lênin vào thực tiễn Việt Nam.
2. Kinh tế chính trị Mác-Lênin
Kinh tế chính trị Mác-Lênin là khoa học nghiên cứu quan hệ giữa con người với
con người trong quá trình sản xuất của cải vật chất của xã hội. Nghiên cứu phương thức
sản xuất tư bản chủ nghĩa, chỉ rõ bản chất bóc lột của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa;
những quy luật kinh tế chủ yếu hình thành, phát triển và đưa chủ nghĩa tư bản tới chỗ
diệt vong. Nghiên cứu những quy luật phát triển của quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa,
xây dựng một xã hội không có áp bức, bất công, vì tự do, ấm no, hạnh phúc cho mọi người.
Kinh tế chính trị học Mác- Lênin gồm 2 nội dung chủ yếu: (1)Lý luận về phương thức
sản xuất tư bản chủ nghĩa; Dự (2)
báo về một số đặc điểm của nền kinh tế cộng sản chủ nghĩa.
2.1. Lý luận về phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa
Nghiên cứu quá trình sản xuất của tư bản, C.Mác đã xây dựng lý luận giá trị lao động
thật sự khoa học. Đặc biệt, với phát hiện mới về tính chất hai mặt của lao động sản xuất
hàng hóa, C.Mác đã luận giải một cách khoa học về nguồn gốc của giá trị sử dụng và
giá trị hàng hóa. C.Mác phân tích nguồn gốc, bản chất của tiền tệ, luận giải quy luật
lưu thông tiền tệ, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến khối lượng tiền cần thiết trong
lưu thông. Nghiên cứu về kinh tế hàng hóa, C.Mác chỉ ra bản chất sản xuất tư bản chủ nghĩa
là tạo ra giá trị thặng dư. Trên cơ sở xây dựng lý luận hàng hóa sức lao động, C.Mác
chỉ ra nguồn gốc, bản chất của giá trị thặng dư là do sức lao động của người công nhân
làm thuê sáng tạo ra; luận giải khoa học bản chất bóc lột của quan hệ sản xuất tư bản
chủ nghĩa. Để làm rõ bản chất của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa, C.Mác còn
phân tích trình độ và quy mô bóc lột của tư bản; chỉ ra các phương pháp làm tăng giá trị
thặng dư và quá trình tích lũy tư bản làm cho tư bản không ngừng lớn lên.
Cùng với quan niệm duy vật về lịch sử, Ph.Ăngghen coi học thuyết giá trị
thặng dư là phát minh vĩ đại thứ hai của C.Mác: “Không phải chỉ có tìm ra quy luật
phát triển của lịch sử loài người, Mác cũng tìm ra quy luật vận động riêng của
phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa hiện đại và của xã hội tư sản do phương thức
đó đẻ ra. Với việc phát hiện ra giá trị thặng dư trong lĩnh vực này thì lập tức một ánh
sáng đã hiện ra trong khi tất cả các công trình nghiên cứu trước đây của các nhà kinh 11
tế học tư sản cũng như của các nhà phê bình xã hội chủ nghĩa vẫn đều mò mẫm trong
bóng tối”4. Cho đến nay, các học giả tư sản vẫn không thể bác bỏ được mà còn phải
thừa nhận học thuyết giá trị thặng dư của C.Mác. Học thuyết giá trị thặng dư của Mác
vẫn là học thuyết kinh tế quan trọng khi nguyên cứu về chủ nghĩa tư bản. Nó có một ý
nghĩa thời đại sâu sắc mà chúng ta cần biết khai thác, vận dụng để xây dựng nền kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Nghiên cứu quá trình lưu thông của tư bản, C.Mác phân tích về quá trình tuần
hoàn và chu chuyển của tư bản; làm rõ tư bản cố định, tư bản lưu động và chỉ ra
phương thức chu chuyển giá trị của chúng; phân tích sự hao mòn của tư bản cố định.
Ngoài ra, C.Mác còn nghiên cứu tái sản xuất tư bản xã hội; sự trao đổi giữa hai khu
vực của nền sản xuất xã hội và các điều kiện thực hiện sản phẩm trong tái sản xuất
giản đơn và tái sản xuất mở rộng tư bản xã hội. Đây là cơ sở khoa học cho nhận thức
về tính cân đối trong phát triển kinh tế và các quy luật của tái sản xuất mở rộng trên
phạm vi toàn xã hội trong nền kinh tế thị trường.
Nghiên cứu toàn bộ quá trình sản xuất tư bản chủ nghĩa, C.Mác chỉ ra các hình
thái cụ thể trong quá trình vận động của tư bản. Đó là sự chuyển hóa của giá trị thặng
dư và tỷ suất giá trị thặng dư thành lợi nhuận và tỷ suất lợi nhuận; sự vận động
chuyển hóa của quy luật giá trị thành giá cả sản xuất và quy luật giá trị thặng dư thành
quy luật lợi nhuận bình quân. Phân tích khoa học sự phân phối giá trị thặng dư cho
các nhà tư bản kinh doanh trong các lĩnh vực khác nhau dưới hình thức lợi nhuận
công nghiệp, lợi nhuận thương nghiệp, lợi tức cho vay và địa tô tư bản chủ nghĩa.
Như vậy, lý luận kinh tế chính trị Mác- Lênin đã vạch rõ bản chất của chủ
nghĩa tư bản, đó là quan hệ bóc lột của tư bản đối với lao động làm thuê bằng hình
thức bóc lột giá trị thặng dư. Đồng thời, C.Mác đã vạch rõ quá trình vận động của tư
bản chủ nghĩa, đó là quá trình phát sinh, phát triển và tất yếu diệt vong của nó. C.Mác
khẳng định: phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa không phải là phương thức tồn
tại vĩnh viễn, mà nó chỉ là một giai đoạn lịch sử đặc biệt và tất yếu được thay thế
bằng một xã hội mới cao hơn, tốt đẹp hơn, đó là chủ nghĩa cộng sản.
2.2. Dự báo về một số đặc điểm của nền kinh tế cộng sản chủ nghĩa
C.Mác đã chỉ ra nguyên lý về thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa
xã hội; đồng thời, C.Mác dự báo về sự phân kỳ trong sự phát triển của hình thái kinh
tế cộng sản chủ nghĩa và đặc điểm của các giai đoạn phát triển đó. C.Mác dự báo về
vấn đề phân phối trong giai đoạn đầu của xã hội cộng sản chủ nghĩa, đó là “làm theo
năng lực, hưởng theo lao động”. Khi chuyển sang giai đoạn cao của xã hội cộng sản,
Mác chỉ rõ: cùng với sự phát triển của xã hội xã hội chủ nghĩa, sức sản xuất xã hội
được phát triển, trình độ văn hóa được nâng cao… thì tất yếu phải chuyển sang
4 Các Mác và Ph.Ăngghen toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t.19, tr.500 12
nguyên tắc phân phối mới là “làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu”. Đó là lúc xã
hội có thể sản xuất ra sản phẩm tiêu dùng dồi dào đến mức không cần dùng phân phối
lợi ích vật chất để kích thích lao động.
2.3. V.I.Lênin đã có những cống hiến vô cùng to lớn trong việc bảo vệ và
phát triển kinh tế chính trị học mác-xít
Trên cơ sở thực tiễn phát triển của chủ nghĩa tư bản, V.I.Lênin đã bổ sung và
phát triển về chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh, lý luận về tái sản xuất tư bản xã hội.
Đặc biệt, trong lý luận tái sản xuất tư bản xã hội, khi tính tới ảnh hưởng của tiến bộ
khoa học- kỹ thuật làm cho cấu tạo hữu cơ của tư bản không ngừng tăng lên trong quá
trình tái sản xuất mở rộng, V.I.Lênin đã phát hiện ra quy luật ưu tiên phát triển sản
xuất tư liệu sản xuất- quy luật kinh tế quan trọng của nền kinh tế hiện đại.
Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, khi chủ nghĩa tư bản phát triển sang giai đoạn
mới, V.I.Lênin đã sáng tạo ra lý luận khoa học về chủ nghĩa tư bản độc quyền.
V.I.Lênin cho rằng, chủ nghĩa tư bản độc quyền là sự chuyển biến từ chủ nghĩa tư bản
tự do cạnh tranh, là nấc thang phát triển cao của chủ nghĩa tư bản và chỉ rõ 5 đặc điểm
kinh tế của chủ nghĩa tư bản độc quyền, đó là: Sự (1)
tích tụ sản xuất và các tổ chức độc
quyền; Tư bản tài chính và bọn đầu sỏ tư bản tài chính; Xuất khẩu tư bản; Sự (2) (3) (4)
phân chia thế giới về kinh tế giữa các liên minh tư bản độc quyền; Sự phân chia thế (5)
giới về lãnh thổ giữa các cường quốc đế quốc. Những đặc điểm này vạch rõ bản chất
của chủ nghĩa tư bản trong giai đoạn mới.
Đồng thời, V.I.Lênin chỉ ra bản chất, nguyên nhân hình thành và hình thức biểu
hiện của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước, cùng với xu hướng vận động của nó.
Chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước, là sự kết hợp hay dung hợp sức mạnh
của các tổ chức độc quyền tư nhân với sức mạnh của nhà nước tư sản thành một cơ
chế thống nhất, trong đó nhà nước tư sản bị phụ thuộc vào các tổ chức độc quyền và
can thiệp vào quá trình kinh tế nhằm bảo vệ lợi ích của các tổ chức độc quyền và cứu nguy
cho chủ nghĩa tư bản. Một trong những hình thức biểu hiện quan trọng của chủ nghĩa
tư bản độc quyền nhà nước là sự tham gia của nhà nước tư sản vào quá trình kinh tế.
Hệ thống điều tiết kinh tế của nhà nước tư sản là tổng thể những thể chế và thiết chế
kinh tế của nhà nước tư sản. Nó bao gồm bộ máy quản lý gắn với hệ thống chính sách,
công cụ có khả năng điều tiết sự vận động của toàn bộ nền kinh tế quốc dân, toàn bộ
quá trình tái sản xuất xã hội theo hướng có lợi cho tư sản độc quyền. Các công cụ chủ yếu
nhà nước tư sản dùng để điều tiết nền kinh tế và thực hiện các chính sách kinh tế là:
ngân sách, thuế, hệ thống tiền tệ tín dụng, các doanh nghiệp nhà nước...
Những biểu hiện mới của chủ nghĩa tư bản độc quyền và độc quyền nhà nước:
Việc xuất khẩu tư bản là sự mở rộng quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ra nước ngoài,
là công cụ chủ yếu để bành trướng sự thống trị, bóc lột, nô dịch của tư bản tài chính 13
trên phạm vi toàn thế giới. Chủ thể phân chia thị trường thế giới không chỉ có các tổ
chức độc quyền quốc gia mà bên cạnh đó còn có các nhà nước tư sản phát triển và
đang phát triển. Kết quả của việc phân chia kinh tế thế giới hình thành các liên minh
và các khối liên kết khu vực.
Học thuyết đã chỉ ra sự chuyển biến từ chủ nghĩa tư bản tự do cạnh tranh sang
chủ nghĩa tư bản độc quyền và độc quyền nhà nước; vai trò và giới hạn lịch sử của
chủ nghĩa tư bản. Từ sự phân tích những đặc trưng kinh tế chính trị của chủ nghĩa tư
bản độc quyền, V.I.Lênin đã rút ra những kết luận về vị trí lịch sử của chủ nghĩa tư
bản trong giai đoạn phát triển mới của nó: giai đoạn đế quốc chủ nghĩa. Đó là giai
đoạn cuối cùng của chủ nghĩa tư bản, đêm trước cách mạng xã hội chủ nghĩa. Điều đó
có nghĩa là, chủ nghĩa đế quốc nhất định sẽ bị thay thế bởi chủ nghĩa xã hội, nhưng
quá trình thay thế đó là một quá trình đấu tranh quyết liệt, quanh co khúc khuỷu,
có cao trào và có thoái trào chứ không phải là một quá trình trơn tru, thẳng tắp.
Tóm lại, Kinh tế chính trị Mác- Lênin là khoa học rất quan trọng trong đời sống
xã hội, ngoài việc chỉ ra bản chất bóc lột của chủ nghĩa tư bản, nó giúp chúng ta thấy
được bản chất của các hiện tượng và quá trình kinh tế, nắm được các quy luật kinh tế
chi phối sự vận động và phát triển kinh tế; phát triển lý luận kinh tế và vận dụng lý
luận đó vào thực tế, hành động theo quy luật, tránh bệnh chủ quan, giáo điều, duy ý
chí. Kinh tế chính trị cung cấp các luận cứ khoa học làm cơ sở cho sự hình thành
đường lối, chiến lược phát triển kinh tế xã hội và các chính sách, biện pháp kinh tế cụ
thể phù hợp với các yêu cầu của các quy luật khách quan và điều kiện cụ thể của đất
nước ở từng thời kì nhất định. Là công cụ cần thiết không chỉ cho các nhà quản lý vĩ
mô mà còn rất cần cho quản lý sản xuất kinh doanh ở doanh nghiệp của mọi tầng lớp
dân cư, ở tất cả các thành phần kinh tế. Kinh tế chính trị là phương tiện giúp ta hiểu rõ
tính đúng đắn, khoa học, sáng tạo về chủ trương, đường lối, chính sách kinh tế cụ thể
của Đảng và Nhà nước ta qua các thời kì phát triển đất nước.
3. Chủ nghĩa xã hội khoa học
Nội dung cơ bản của chủ nghĩa xã hội khoa học là nghiên cứu: Sứ mệnh lịch sử
của giai nhân cấp công nhân và cách mạng xã hội chủ nghĩa; Những vấn đề chính trị-
xã hội có tính quy luật trong tiến trình cách mạng xã hội chủ nghĩa; Chủ nghĩa xã hội
hiện thực và triển vọng.
3.1. Học thuyết về chủ nghĩa xã hội
Theo chủ nghĩa Mác - Lênin, chủ nghĩa xã hội là một xã hội có cơ sở vật chất-
kỹ thuật là nền đại công nghiệp; xóa bỏ chế độ tư hữu tư bản chủ nghĩa, thiết lập chế
độ công hữu về tư liệu sản xuất; tạo ra được cách tổ chức lao động và kỷ luật lao động
mới; thực hiện nguyên tắc phân phối theo lao động, coi đó là nguyên tắc căn bản nhất;
nhà nước mang bản chất giai cấp công nhân, có tính nhân dân rộng rãi, có tính dân tộc 14
sâu sắc; thực hiện sự giải phóng con người khỏi ách áp bức, bóc lột; thực hiện bình
đẳng xã hội, tạo điều kiện cho con người phát triển toàn diện.
Trên cơ sở quy luật sự phát triển của những hình thái kinh tế- xã hội là một quá
trình lịch sử- tự nhiên, tính tất yếu thay thế chủ nghĩa tư bản bằng chủ nghĩa xã hội, sự
ra đời của chủ nghĩa xã hội và sự diệt vong của chủ nghĩa tư bản là tất yếu như nhau.
Những dự báo về đặc trưng cơ bản, về cách thức, khả năng thực hiện chủ nghĩa xã hội
là quá trình của kết quả phát triển tích hợp những điều kiện cụ thể và cần thiết về kinh
tế, chính trị và văn hoá- xã hội khác nhau chín muồi khách quan, chứ không phải theo
ý muốn chủ quan ở các quốc gia, dân tộc.
3.2. Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân
Từ cơ sở của chủ nghĩa duy vật lịch sử, cho thấy, nguồn gốc sâu xa của sự phát
triển xã hội là sự đấu tranh giữa các mặt đối lập nằm ngay trong lòng của xã hội, trước
hết là sự đấu tranh giữa lực lượng sản xuất mới với quan hệ sản xuất cũ đã lỗi thời,
đang kìm hãm sự phát triển của nó. Trong xã hội có giai cấp đối kháng thì sự đấu
tranh giữa lực lượng sản xuất mới với quan hệ sản xuất cũ được thể hiện thành cuộc
đấu tranh giữa giai cấp đại diện cho lực lượng sản xuất mới và giai cấp đại diện cho
quan hệ sản xuất cũ. Cuộc đấu tranh giữa các giai cấp đối kháng sẽ dẫn đến cách
mạng xã hội, tức là dẫn đến bước nhảy vọt về chất trong sự phát triển của xã hội.
Trong xã hội tư bản, C.Mác đã tìm thấy một lực lượng xã hội đảm nhận vai trò
và sứ mệnh của mình, đi tiên phong trong cuộc đấu tranh giải phóng giai cấp, giải
phóng xã hội loài người và giải phóng từng con người khỏi áp bức, bóc lột và sự nô
dịch của chủ nghĩa tư bản, tiến tới xã hội cộng sản văn minh.
Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản đã đem lại cho giai cấp đó ý thức về địa vị bản
thân mình và yêu cầu mình, ý thức về điều kiện để giải phóng mình. Trong Tuyên
ngôn của Đảng Cộng sản, đã làm rõ tiêu chí xác định thế nào là giai cấp vô sản: đó là
những người lao động trực tiếp hay gián tiếp và vận hành các công cụ sản xuất có
tính chất công nghiệp. Mác và Ăngghen cho rằng: “Tất cả các giai cấp hiện đang đối
lập với giai cấp tư sản thì chỉ có giai cấp vô sản là giai cấp thực sự cách mạng. Tất
cả các giai cấp khác đều suy tàn và tiêu vong cùng với sự phát triển của đại công
nghiệp, còn giai cấp vô sản là sản phẩm của bản thân nền đại công nghiệp”5.
Sở dĩ giai cấp công nhân có vai trò, sứ mệnh lịch sử ấy là vì nó là con đẻ của
nền sản xuất hiện đại- đại diện cho tính xã hội hóa của lực lượng sản xuất và cũng đại
biểu cho quan hệ sản xuất mới, phù hợp với lực lượng sản xuất, tức là đại diện cho
phương thức sản xuất tiên tiến, phù hợp trào lưu tiến hoá của lịch sử. Chỉ có giai cấp
công nhân mới có tính cách mạng triệt để vì nó không có lợi ích riêng với chế độ tư
hữu, nó tìm thấy lợi ích chân chính của mình khi phấn đấu cho lợi ích toàn xã hội.
5 Các Mác và Ph.Ăngghen toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, t.4, tr.610. 15
Muốn thực hiện được vai trò và sứ mệnh của mình, giai cấp vô sản phải liên
minh với giai cấp nông dân, phải thành lập ra đảng của mình, độc lập với tất cả các
đảng khác, đủ sức lãnh đạo cuộc đấu tranh vĩ đại của giai cấp công nhân và quần
chúng lao động. Đảng đó phải là đội tiên phong của giai cấp tiên phong, tiên phong cả
về nhận thức- tư tưởng- lý luận- chính trị và cả trong hành động- trong hoạt động thực
tiễn. Đảng đó phải tổ chức và hoạt dộng theo nguyên tắc tập trung dân chủ, thường
xuyên kiểm điểm, tự phê bình và quan hệ mật thiết với quần chúng...
Phát hiện ra sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân, đem lại lời giải thích khoa
học và cách mạng của giai cấp công nhân, trở thành tư tưởng cốt lõi lý luận chính trị,
tạo chuyển biến nhảy vọt của tư tưởng xã hội chủ nghĩa, từ không tưởng trở thành
khoa học của chủ nghĩa Mác. V.I. Lênin đánh giá: “Điểm chủ yếu trong học thuyết
của Mác là ở chỗ nó làm sáng rõ vai trò lịch sử thế giới của giai cấp vô sản là người
xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa”6.
3.3. Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay
Hiện nay, giai cấp công nhân Việt Nam là một lực lượng xã hội to lớn, đang
phát triển bao gồm những người lao động chân tay và trí óc, làm công hưởng lương
trong các loại hình sản xuất kinh doanh và dịch vụ công nghiệp, hoặc sản xuất, kinh doanh
và dịch vụ có tính chất công nghiệp. Để xứng đáng với vai trò là lực lượng đi đầu
trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa hướng tới kinh tế tri thức, hội nhập và
gắn với bảo vệ môi trường sinh thái, cần phải “Xây dựng giai cấp công nhân hiện đại,
nâng cao bản lĩnh chính trị, trình độ học vấn, chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, tác phong
công nghiệp, kỷ luật lao động thích ứng với cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư”7.
Hiện nay, nội dung kinh tế hàng đầu của sự nghiệp đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới,
được Đại hội XIII xác định là: “Đổi mới mạnh mẽ mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại
nền kinh tế, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế;
tiếp tục đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa trên nền tảng của tiến bộ khoa học,
công nghệ và đổi mới sáng tạo”8. Sự lớn mạnh của giai cấp công nhân là điều kiện
tiên quyết đảm bảo sự thành công của công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước. Xây dựng và phát triển giai cấp công nhân là trách nhiệm của toàn bộ
hệ thống chính trị, của toàn xã hội và sự nỗ lực vươn lên của mỗi người công nhân.
Chủ nghĩa Mác- Lênin là một hệ thống lý luận khoa học- biện chứng, hiện đại
về những quy luật phát triển của tự nhiên và xã hội. Giá trị của chủ nghĩa Mác- Lênin
ở tính chuẩn xác, toàn diện, hệ thống và biện chứng. C.Mác, Ph.Ăngghen và
V.I.Lênin đã tổng kết, đúc rút từ sự phân tích toàn bộ lịch sử nhân loại và thực tiễn xã
6 V.I.Lênin toàn tập, tập 23, 1980, Nxb. Macxcova, tr.1.
7 Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb CTQG Sự thật, 2021, tập 1, tr.166
8 Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb CTQG Sự thật, 2021, tập 1, tr.120 16
hội, kế thừa một cách có hệ thống, chọn lọc những giá trị tư tưởng và thành tựu khoa
học, các ông đã chỉ ra quy luật vận động của lịch sử nhân loại và con đường tất yếu đi
tới chủ nghĩa cộng sản- một hình thái kinh tế- xã hội phát triển cao hơn, triệt để hơn
các hình thái kinh tế- xã hội trước đó. Chủ nghĩa Mác- Lênin là ngọn đuốc soi đường
cho phong trào cộng sản và công nhân trên thế giới. Hệ tư tưởng khoa học và cách
mạng này sẽ còn tiếp tục được vận dụng, phát triển và có sức sống trong thực tiễn
cách mạng cũng như trong thực tiễn phát triển đất nước. Việc bổ sung, phát triển,
hoàn thiện thêm là điều tất yếu, những nội dung cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin
trong điều kiện ngày nay vẫn đúng, vẫn đang có sức hấp dẫn, chinh phục nhiều người
trên thế giới bởi tính cách mạng, khoa học và tính triệt để của nó.
II. NHỮNG NỘI DUNG CỐT LÕI CỦA TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về
những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, là kết quả sự vận dụng sáng tạo và
phát triển chủ nghĩa Mác- Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát
triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân
loại nhằm giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người.
Cần tập trung nghiên cứu, quán triệt nội dung cơ bản của tư tưởng Hồ Chí
Minh trong các nhóm vấn đề: Về con đường Về xây (1)
của cách mạng Việt Nam; (2)
dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; Về nhân dân, đại đoàn kết Về xây (3) dân tộc; (4)
dựng văn hóa và con người Việt Nam; Về phát (5)
huy dân chủ, xây dựng nhà nước
pháp quyền của dân, do dân, vì dân; Về xây Về đạo đức (6) dựng Đảng; (7) .
1. Về con đường của cách mạng Việt Nam
Bằng hoạt động thực tiễn và tư duy lý luận, Hồ Chí Minh đã khẳng định quyết
tâm “thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu
làm nô lệ” và “không có gì quý hơn độc lập, tự do”.
Người khẳng định vấn đề dân tộc và vấn đề giai cấp có mối quan hệ chặt chẽ
lẫn nhau. Giải phóng dân tộc là vấn đề trên hết. Độc lập dân tộc mà chưa giành được
thì vấn đề giai cấp cũng không giải quyết được. Giải phóng dân tộc tạo tiền đề để giải
phóng giai cấp. Cách mạng giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa và phụ thuộc
muốn thắng lợi phải đi theo con đường cách mạng vô sản. Cách mạng giải phóng dân
tộc trong thời đại mới phải do Đảng Cộng sản lãnh đạo. Lực lượng của cách mạng
giải phóng dân tộc là sức mạnh của toàn dân tộc. Cách mạng là sự nghiệp của quần
chúng bị áp bức, trong đó vai trò động lực cách mạng là của công nhân và nông dân,
lực lượng nòng cốt trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, phản ánh tính triệt để cách mạng
của tư tưởng Hồ Chí Minh. Tư tưởng đó đặt vấn đề giải phóng con người, hạnh phúc
của con người ở mục tiêu cao nhất của sự nghiệp cách mạng. Độc lập dân tộc là mục tiêu 17
trực tiếp, trước hết, là cơ sở, tiền đề để tiến lên chủ nghĩa xã hội. Theo Hồ Chí Minh,
con đường cách mạng Việt Nam có 2 giai đoạn: Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân
và cách mạng xã hội chủ nghĩa. Độc lập dân tộc tạo tiền đề, điều kiện để nhân dân lao động
tự quyết định con đường đi tới chủ nghĩa xã hội, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản.
chủ nghĩa xã hội là con đường củng cố vững chắc độc lập dân tộc, giải phóng dân tộc
một cách hoàn toàn triệt để. Hồ Chí Minh khẳng định: Chỉ có chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa
cộng sản mới giải phóng triệt để các dân tộc bị áp bức bởi ách nô lệ; chỉ có cách mạng
xã hội chủ nghĩa mới bảo đảm cho một nền độc lập thật sự, chân chính.
2. Về xây dựng Chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
Theo Hồ Chí Minh, chủ nghĩa xã hội là một chế độ do Nhân dân làm chủ.
Nhà nước phải phát huy quyền làm chủ của nhân dân để huy động được tính tích cực
và sáng tạo của nhân dân vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội.
Chủ nghĩa xã hội có nền kinh tế phát triển cao, dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại
và chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu, nhằm không ngừng nâng cao đời sống
vật chất và tinh thần cho nhân dân. Chủ nghĩa xã hội là một xã hội phát triển cao về
văn hóa, đạo đức; là một xã hội công bằng và hợp lý, làm nhiều hưởng nhiều, làm ít
hưởng ít, không làm thì không được hưởng, các dân tộc đều bình đẳng; chủ nghĩa xã hội là
công trình tập thể của nhân dân, do nhân dân xây dựng dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Từ những vấn đề chung đó, Hồ Chí Minh đã chỉ ra mục tiêu và động lực xây
dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam;
về phát triển kinh tế trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; về bảo vệ
Tổ quốc Việt Nam. Trong đó, xác định phát triển kinh tế là nhiệm vụ quan trọng nhất
trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội; phải xây dựng cơ cấu kinh tế công nghiệp
và nông nghiệp hợp lý và phải tiến hành công nghiệp hóa; chỉ ra các hình thức sở hữu,
các thành phần kinh tế và định hướng đi lên chủ nghĩa xã hội trong thời kỳ quá độ; chỉ
ra việc phát triển kinh tế phải đi đôi với thực hành tiết kiệm, chống tham ô, lãng phí,
quan liêu; về xây dựng lực lượng chính trị, lực lượng vũ trang nhân dân; về xây dựng
bản chất cách mạng và ý thức chính trị cho quân đội; về xây dựng thế trận lòng Dân,
nền quốc phòng toàn dân.
Những tư tưởng của Người được Đảng ta quán triệt và vận dụng cụ thể trong các chủ
trương, nghị quyết của Đảng, nhất là trong các văn kiện đại hội Đảng, qua đó định hướng
rõ về nội dung, mục tiêu, phương hướng xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.
3. Về nhân dân, đại đoàn kết dân tộc
Về nhân dân, theo Hồ Chí Minh, Nhân dân là phạm trù cao quý nhất, một phạm
trù chính trị chủ đạo trong học thuyết cách mạng của Người: “Trong bầu trời không 18
gì quý bằng dân. Trong thế giới không gì mạnh bằng lực lượng đoàn kết của dân”9.
Người khẳng định, dân khí mạnh thì binh lính nào, súng ống nào cũng không địch nổi.
Người từng nói với cán bộ: “Nếu lãnh đạo khéo thì việc gì khó khăn mấy và to lớn
mấy, nhân dân cũng làm được”10. Là công bộc, là đầy tớ của dân, thì Đảng,
Chính phủ và mỗi cán bộ phải chăm lo cho đời sống của nhân dân, không ngừng
nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân.
Về đại đoàn kết dân tộc, theo Hồ Chí Minh đoàn kết là làm ra sức mạnh,
đoàn kết là thắng lợi, là then chốt của thành công. Người đã nhiều lần nói: “Đoàn kết
của ta không những rộng rãi mà còn đoàn kết lâu dài... Ai có tài, có đức, có lòng
phụng sự Tổ quốc và phục vụ nhân dân thì ta đoàn kết với họ”.
Để xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phải kế thừa truyền thống yêu
nước- nhân nghĩa- đoàn kết của dân tộc. Để thực hành đoàn kết rộng rãi cần có niềm
tin vào nhân dân, với đại đa số là công nhân, nông dân. Phải có lòng khoan dung, độ
lượng với con người, trân trọng phần “thiện” dù nhỏ nhất ở mỗi con người để lôi kéo,
tập hợp, quy tụ rộng rãi mọi lực lượng. Bất kỳ ai mà thật thà tán thành hòa bình,
thống nhất, độc lập, dân chủ thì dù những người đó trước đây chống chúng ta, bây giờ
chúng ta cũng thật thà đoàn kết với họ.
Hồ Chí Minh đúc kết: Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết; Thành công,
thành công, đại thành công.
Đại đoàn kết dân tộc là bài học xuyên suốt của cách mạng Việt Nam.
Trong công cuộc đổi mới hiện nay, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về đại đoàn kết
để xây dựng thành công một nước Việt Nam độc lập, dân giàu, nước mạnh, dân chủ,
công bằng, văn minh. Đại đoàn kết đòi hỏi phải: Xây dựng một Đảng cầm quyền
trong sạch, vững mạnh, một Nhà nước thật sự của dân, do dân, vì dân, một hệ thống
chính trị có hiệu lực, hiệu quả; tập hợp rộng rãi nhất mọi nguồn lực để công nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước; chủ động xác định rõ các bước hội nhập quốc tế.
Thực hiện đại đoàn kết dân tộc gắn liền với đoàn kết quốc tế, kết hợp sức mạnh
dân tộc với sức mạnh thời đại sẽ tạo nên sức mạnh vô địch cho cách mạng Việt Nam.
4. Về xây dựng văn hóa và con người Việt Nam
Về văn hóa, theo Hồ Chí Minh, văn hóa theo nghĩa rộng là toàn bộ những giá
trị vật chất và tinh thần do loài người sáng tạo ra với phương thức sử dụng chúng
nhằm đáp ứng lẽ sinh tồn, đồng thời đó cũng là mục đích sống của loài người.
Theo nghĩa hẹp, văn hóa là kiến trúc thượng tầng; là trình độ học vấn của con người.
Theo Hồ Chí Minh, nền văn hóa dân tộc phải xây dựng trên các nội dung sau:
(1)Xây dựng tâm lý: tinh thần độc lập, tự cường; (2)Xây dựng luân lý: biết hy sinh mình,
9 Hồ Chí Minh toàn tập, t10, tr.453
10 Hồ Chí Minh toàn tập, t12, tr.492 19
làm lợi cho quần chúng; (3)Xây dựng xã hội: mọi sự nghiệp liên quan đến phúc lợi của
nhân dân trong xã hội; (4)Xây dựng chính trị: dân quyền; (5)Xây dựng kinh tế.
Hồ Chí Minh là biểu tượng cao đẹp nhất của văn hóa Việt Nam trong thời đại
mới. Tư tưởng văn hóa của Người đã được thực tiễn xây dựng và phát triển văn hóa
của nước ta cũng như của thế giới qua gần một thế kỷ kiểm nghiệm, xác nhận là
những tư tưởng mang tính khoa học đúng đắn, tính cách mạng sáng tạo, tính thực tiễn
sâu sắc, tiêu biểu cho cả nền văn hóa tương lai.
Về con người, Hồ Chí Minh khẳng định, con người là vốn quý nhất, nhân tố
quyết định sự thành công của sự nghiệp cách mạng. Theo Người, “vô luận việc gì,
đều do người làm ra, và từ nhỏ đến to, từ gần đến xa, đều thế cả”11. Quan niệm của
Hồ Chí Minh về con người mới xã hội chủ nghĩa gồm hai mặt gắn bó chặt chẽ với
nhau. Một là, kế thừa những giá trị truyền thống, tốt đẹp của con người truyền thống
Việt Nam. Hai là, hình thành những phẩm chất mới như: có tư tưởng xã hội chủ
nghĩa; có đạo đức xã hội chủ nghĩa; có trí tuệ và bản lĩnh để làm chủ (bản thân, gia
đình, xã hội, thiên nhiên...); có tác phong xã hội chủ nghĩa; có lòng nhân ái, vị tha, độ
lượng. Chiến lược trồng người là một trọng tâm, một bộ phận hợp thành của chiến
lược phát triển kinh tế xã hội. Để thực hiện chiến lược trồng người có nhiều biện
pháp, nhưng giáo dục và đào tạo là biện pháp quan trọng bậc nhất. Bởi vì, giáo dục tốt
sẽ tạo ra tính thiện, đem lại tương lai tươi sáng cho thanh niên. Nội dung và phương
pháp giáo dục phải toàn diện cả đức, trí, thể, mỹ; phải đặt đạo đức, lý tưởng và tình
cảm cách mạng, lối sống xã hội chủ nghĩa lên hàng đầu.
5. Về phát huy dân chủ, xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân
Về phát huy dân chủ, theo Hồ Chí Minh, dân chủ có nghĩa dân là chủ. Người
nhấn mạnh: “Nước ta là nước dân chủ, nghĩa là nhà nước do nhân dân làm chủ”,
“chế độ ta là chế độ dân chủ, tức là nhân dân là người chủ”. Hồ Chí Minh luôn nhắc
nhở cán bộ, đảng viên không bao giờ được quên “dân là chủ”, mọi quyền hành đều ở
nơi dân, nhân dân thật sự là ông chủ tối cao của chế độ mới. Trong quan hệ giữa dân
và Đảng, Hồ Chí Minh quan niệm, dân là chủ thì Đảng, Chính phủ, cán bộ, đảng viên
là đầy tớ và làm đầy tớ cho dân. Hồ Chí Minh coi dân chủ thể hiện ở việc bảo đảm
quyền con người, quyền công dân. Dân chủ không dừng lại với tư cách như là một
thiết chế xã hội của một quốc gia, mà còn có ý nghĩa biểu thị mối quan hệ quốc tế,
hòa bình giữa các dân tộc. Đó là dân chủ, bình đẳng trong mọi tổ chức quốc tế, là
nguyên tắc ứng xử trong các quan hệ quốc tế.
Về xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân, theo Hồ Chí Minh,
Nhà nước của dân là tất cả mọi quyền lực trong nhà nước và trong xã hội đều thuộc về
11 Hồ Chí Minh toàn tập, t5, tr.281 20
nhân dân. Nhà nước do nhân dân là nhà nước do nhân dân tạo ra và nhân dân tham gia
quản lý. Nhà nước vì dân là nhà nước lấy lợi ích chính đáng của nhân dân làm mục
tiêu. Tất cả vì lợi ích của nhân dân, không có bất cứ một lợi ích nào khác.
Người yêu cầu đội ngũ cán bộ, công chức phải: Tuyệt đối trung thành với cách
mạng; hăng hái, thành thạo công việc, giỏi chuyên môn, nghiệp vụ; phải có liên hệ
mật thiết với nhân dân; phải là những người dám phụ trách, dám quyết đoán,
dám chịu trách nhiệm; phải thường xuyên tự phê bình và phê bình.
6. Về xây dựng Đảng
Chủ nghĩa Mác- Lênin kết hợp với phong trào công nhân và phong trào
yêu nước đã dẫn tới việc thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam vào đầu năm 1930.
Đây không chỉ là đặc thù của Việt Nam mà còn là sự sáng tạo của Hồ Chí Minh trong
quá trình chuẩn bị và thành lập Đảng Cộng sản ở một nước thuộc địa nửa phong kiến.
Sự ra đời, tồn tại và phát triển của Đảng Cộng sản Việt Nam phù hợp với quy
luật phát triển của xã hội. Sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam là nhân
tố quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam.
Đảng Cộng sản Việt Nam là đảng của giai cấp công nhân, đội tiên phong của
giai cấp công nhân, mang bản chất giai cấp công nhân. Đảng Cộng sản Việt Nam là
đảng của nhân dân lao động và của cả dân tộc Việt Nam. Đảng Cộng sản Việt Nam
lãnh đạo nhân dân giành chính quyền, trở thành Đảng cầm quyền. Đảng cầm quyền,
nhưng là quyền do nhân dân ủy nhiệm, nhân dân mới thực sự là chủ.
Hồ Chí Minh khẳng định: Xây dựng Đảng là quy luật tồn tại và phát triển của
Đảng; phải thường xuyên xây dựng, chỉnh đốn Đảng.
Theo Hồ Chí Minh, phải dựa vào lý luận khoa học và cách mạng của chủ nghĩa
Mác- Lênin để xây dựng Đảng vững mạnh về tư tưởng, lý luận.
Hồ Chí Minh khẳng định sức mạnh của Đảng bắt nguồn từ tổ chức. Hệ thống tổ
chức của Đảng từ Trung ương đến cơ sở phải thật chặt chẽ, có tính kỷ luật cao.
Hồ Chí Minh rất coi trọng vai trò của chi bộ. Chi bộ là tổ chức hạt nhân, quyết định
chất lượng lãnh đạo của Đảng. Người luôn quan tâm xây dựng, rèn luyện đội ngũ cán bộ,
đảng viên có đức, có tài, trong đó đức là gốc.
Theo Hồ Chí Minh, Đảng là đạo đức, là văn minh, nhờ đó Đảng mới trong
sạch, vững mạnh. Người nhấn mạnh: Đảng là một tổ chức cách mạng chứ không phải
tổ chức để “làm quan phát tài”.
Người yêu cầu các tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên phải chấp hành và thực hiện
tốt các nguyên tắc tổ chức sinh hoạt đảng. Đó là các nguyên tắc: Tập trung dân chủ;
tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách; tự phê bình và phê bình; kỷ luật nghiêm minh,
tự giác; đoàn kết thống nhất trong Đảng. 21
Đoàn kết thống nhất phải dựa trên cơ sở lý luận của Đảng là chủ nghĩa
Mác - Lênin; Cương lĩnh, Điều lệ Đảng; đường lối, quan điểm của Đảng; nghị quyết
của tổ chức đảng các cấp.
7. Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức
Hồ Chí Minh nhiều lần chỉ rõ “sức có mạnh mới gánh được vật nặng và đi
được xa”, người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng, nếu không có
đạo đức làm nền tảng, làm cái căn bản thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được Nhân dân.
Có đạo đức cách mạng mới hoàn thành được sự nghiệp cách mạng vẻ vang.
Đạo đức là tiêu chí đánh giá sự văn minh, cao thượng của xã hội, con người. Đạo đức
giúp cho con người luôn giữ được nhân cách, bản lĩnh làm người trong mọi hoàn cảnh.
Đạo đức là gốc, là nguồn, là nền tảng, bởi lẽ, có tâm, có đức mới giữ vững được
chủ nghĩa Mác - Lênin, đưa chủ nghĩa Mác - Lênin vào cuộc sống.
Theo Hồ Chí Minh, những phẩm chất cơ bản của đạo đức cách mạng đó là:
Trung với nước, hiếu với dân; yêu thương con người, sống có nghĩa, có tình; cần,
kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; tinh thần quốc tế trong sáng.
Hồ Chí Minh nêu 3 nguyên tắc xây dựng nền đạo đức mới trong xã hội và
chính Người đã suốt đời không mệt mỏi tự rèn mình làm tấm gương để giáo dục,
động viên cán bộ, đảng viên, nhân dân cùng thực hiện. Đó là: Nói đi đôi với làm,
phải nêu gương về đạo đức; xây đi đôi với chống; phải tu dưỡng đạo đức suốt đời.
Bản thân Hồ Chí Minh là tấm gương: Suốt đời vì dân, vì nước; ý chí và nghị
lực tinh thần to lớn, vượt qua mọi thử thách, khó khăn để đạt được mục đích; hết lòng
yêu thương, quý trọng, phục vụ nhân dân; nhân ái, vị tha, khoan dung, nhân hậu,
luôn hết mực vì con người; cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, đời riêng trong sáng,
nếp sống giản dị và hết sức khiêm tốn.
* Tóm lại, Đảng ta lấy chủ nghĩa Mác- Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh
làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động; là ngọn đuốc soi đường chỉ lối
cho cách mạng Việt Nam vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách trong quá trình
đấu tranh giành độc lập, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa,
tiến hành công cuộc đổi mới đạt những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, làm cho vị thế,
uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế được nâng cao.
Học tập, nghiên cứu, vận dụng và phát triển chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam
xã hội chủ nghĩa là nội dung quan trọng hàng đầu của công tác xây dựng Đảng về
mặt tư tưởng, vừa có vai trò nền tảng, vừa có vị trí then chốt trong tình hình hiện nay.
Bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác có hiệu quả
các quan điểm sai trái, thù địch là một nội dung cơ bản, hệ trọng, sống còn của công 22
tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của toàn Đảng,
toàn quân, toàn dân; là công việc tự giác, thường xuyên của cấp ủy, tổ chức đảng,
chính quyền, mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị- xã hội, của từng cán bộ,
đảng viên, trước hết là người đứng đầu.
Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục nền tảng tư tưởng của Đảng để toàn Đảng,
toàn quân, toàn dân nhận thức ngày càng đầy đủ, sâu sắc hơn những nội dung cơ bản
và giá trị to lớn của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, làm cho chủ nghĩa
Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh thật sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của
đời sống xã hội, xây dựng văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển
bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
III. NHẬN DIỆN NHỮNG LUẬN ĐIỆU XUYÊN TẠC VÀ CÁC QUAN
ĐIỂM SAI TRÁI CỦA CÁC THẾ LỰC THÙ ĐỊCH CHỐNG PHÁ NỀN TẢNG
TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG
1. Phương thức, thủ đoạn
Các thế lực thù địch, phản động thường sử dụng các phương thức, thủ đoạn sau:
- Đối với Chủ nghĩa Mác- Lênin: Chúng dùng những luận điệu xuyên tạc vào
các nội dung: Nội dung học thuyết hình thái kinh tế nội dung học thuyết (1) - xã hội; (2)
giá trị thặng dư; nội dung sứ mệnh lịch sử toàn thế giới của giai cấp công nhân. (3)
- Đối với Tư tưởng Hồ Chí Minh: Chúng xuyên tạc các nội dung: Định hướng (1)
về con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta; Về vai trò của Đảng Cộng sản (2)
Việt Nam trong lãnh đạo cách mạng Việt Nam; Về (3)
xây dựng đội ngũ cán bộ,
đảng viên có đạo đức cách mạng trong sạch, vững mạnh; Về xây dựng Nhà nước (4)
pháp quyền xã hội chủ nghĩa...
- Chúng sử dụng sức mạnh của không gian mạng để thực hiện âm mưu của mình,
như sử dụng: Web, Facebook, Zalo, Twitter, các trang thông tin giả... thực hiện trên
nhiều lĩnh vực, nhiều đối tượng, nhiều nội dung.
- Chúng hình thành các mô hình mang danh “Chủ nghĩa xã hội hiện đại”, “Chủ
nghĩa xã hội xanh”, “Chủ nghĩa xã hội mới”... nhằm hướng đến xóa bỏ quan điểm của
chủ nghĩa Mác- Lênin về chế độ xã hội chủ nghĩa.
2. Cách thức thực hiện: (1)Các thế lực thù địch sử dụng sức mạnh của
đồng tiền qua nhiều hình thức như: “viện trợ”, “dự án”, “hội nghị”, “đầu tư”,
“đào tạo”... đây là cách thức thực hiện thường xuyên, xuyên suốt; Thành lập các (2)
nhóm trong và ngoài nước, các đài, các trang thông tin giả mạo... phục vụ cho mục
đích chống phá của chúng; thực hiện lâu dài, bền bỉ... (3) 23
3. Đối tượng chống phá: Thế Đội (1) hệ trẻ; (2)
ngũ cán bộ, đảng viên; Lực Cộng (3)
lượng lao động trong Nhân dân; (4)
đồng người Việt Nam ở nước ngoài...
4. Thời gian thực hiện: Ngay từ khi Đảng ta ra đời cho đến nay, chúng tập trung
vào các sự kiện quan trọng của đất nước như: 3-2; 30-4; 2-9...
5. Địa điểm thực hiện: (1)Vùng sâu, vùng xa; vùng đồng bào dân tộc ít người;
(2)Vùng nông thôn; (3)Vùng đô thị..., chúng tập trung vào Tây Nguyên, Tây Bắc và Tây Nam bộ.
6. Mục đích thực hiện
+ Xóa bỏ lý tưởng cách mạng của Đảng và nhân dân đã lựa chọn; xóa bỏ vai trò
lãnh đạo duy nhất của Đảng, để từng bước xóa bỏ chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
+ Làm phai nhạt lý tưởng cách mạng đối với nhân dân ta trong quá trình
xây dựng xã hội chủ nghĩa.
+ Chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc, gây mất ổn định chính trị- xã hội.
IV. GIẢI PHÁP, TRÁCH NHIỆM BẢO VỆ NỀN TẢNG TƯ TƯỞNG
CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM
Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng ta là một công việc hết sức khó khăn,
phức tạp, lâu dài; cần huy động sức mạnh tổng hợp của toàn bộ hệ thống chính trị,
đặc biệt là cán bộ, đảng viên và Nhân dân.
1. Đối với cấp ủy, cơ quan, đơn vị, địa phương
- Tăng cường tuyên truyền, giáo dục nền tảng tư tưởng của Đảng trong
hệ thống chính trị, cán bộ, đảng viên, qua đó nâng lên nhận thức sâu sắc về những
giá trị cốt lõi, bền vững của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh;
khẳng định vững chắc quan điểm có tính nguyên tắc, mang ý nghĩa sống còn của
Đảng ta, đó là: Kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác- Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên
định đường lối đổi mới của Đảng; kiên định các nguyên tắc xây dựng Đảng để xây
dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Mỗi tập thể cấp ủy, cơ quan, đơn vị, địa phương, mỗi cán bộ, đảng viên phải
thấy rõ trách nhiệm, gương mẫu học tập, nghiên cứu và tích cực tham gia tuyên
truyền, giáo dục, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Trước hết là tiêu biểu, gương
mẫu trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
- Tập trung tuyên truyền, giáo dục những nội dung cơ bản, cốt lõi nền tảng tư
tưởng của Đảng đến đoàn viên, hội viên và nhân dân, qua đó củng cố niềm tin vững
chắc vào chủ trương, đường lối cách mạng của Đảng, con đường đi lên chủ nghĩa xã
hội ở nước ta là đúng đắn, phù hợp với thực tiễn Việt Nam và xu thế thời đại. 24
Tuyên truyền để đoàn viên, hội viên và nhân dân nhận diện rõ những âm mưu,
thủ đoạn, các quan điểm sai trái, xuyên tạc của các thế lực thù địch, phản động tấn
công vào nền tảng tư tưởng, chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật
của Nhà nước; giúp đoàn viên, hội viên và nhân dân nâng cao sức đề kháng, không bị
lôi kéo, hoài nghi, hoang mang trước các thông tin xấu, độc, xuyên tạc.
- Tiếp tục tập trung thực hiện thắng lợi các chỉ tiêu, nhiệm vụ của cấp ủy, địa
phương, cơ quan, đơn vị; đẩy mạnh phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, xóa đói, giảm
nghèo, đảm bảo tốt an sinh xã hội; tăng cường củng cố quốc phòng, an ninh của địa
phương, làm cho nhân dân có cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Đó là minh chứng sinh
động nhất nhằm bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đập tan các luận điệu sai trái, thù
địch, chống phá nước ta. Định kỳ gặp gỡ, đối thoại để giải quyết tốt các phản ánh,
kiến nghị của Nhân dân; giải quyết kịp thời, dứt điểm các vụ việc tranh chấp, khiếu
kiện ngay từ cơ sở, không để hình thành “điểm nóng”, không để kẻ địch lợi dụng
chống phá. Trong xử lý các vấn đề nhạy cảm cần tính toán, cân nhắc thời điểm phù
hợp, đảm bảo các yêu cầu đặt ra theo hướng kiên định về nguyên tắc nhưng khôn
khéo, linh hoạt về phương pháp, tranh thủ sự ủng hộ rộng rãi của Nhân dân,
kiên quyết không tạo sơ hở để kẻ địch lợi dụng vu cáo, xuyên tạc.
- Tiếp tục thực hiện tốt Nghị quyết số 35-NQ/TW, ngày 22-10-2018 của
Bộ Chính trị về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác
các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới.
Tiến hành mạnh mẽ, sâu rộng, liên tục trên mọi phương tiện thông tin đại
chúng các hoạt động đấu tranh, phản bác, phê phán những luận điệu sai trái, xuyên
tạc, phủ nhận nền tảng tư tưởng của Đảng, làm cho cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội
viên và Nhân dân hiểu rõ âm mưu của các thế lực thù địch để phòng tránh, đấu tranh.
Nắm rõ âm mưu thủ đoạn, phương thức, mục tiêu tuyên truyền xuyên tạc phủ nhận
nền tảng tư tưởng của Đảng và lai lịch của các phần tử thù địch; đồng thời theo dõi sát
sao tình hình diễn biến tư tưởng của cán bộ, đảng viên, nhân dân và dư luận xã hội, từ
đó chủ động chuẩn bị các phương án, biện pháp cụ thể, sát với tình hình, để đấu tranh,
phản bác có hiệu quả với các quan điểm sai trái, thù địch.
- Tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước về truyền thông, báo chí, nhất là quản
lý thông tin trên Internet và mạng xã hội; tăng cường các giải pháp công nghệ,
kỹ thuật để phát hiện sớm, ngăn chặn tận gốc nguồn phát tán những tư tưởng,
quan điểm sai trái, thù địch; ngăn chặn các trang mạng độc hại; cảnh báo, răn đe và xử
lý nghiêm các trường hợp vi phạm.
Các cơ quan thông tấn, báo chí, các trang và cổng thông tin điện tử mở chuyên
trang, chuyên mục tuyên truyền nâng cao nhận thức về ý nghĩa, vai trò, tầm quan
trọng, sự cần thiết của việc nghiên cứu, học tập, vận dụng sáng tạo và phát triển chủ 25
nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Từng cơ quan thông tấn, báo chí phải là
công cụ sắc bén trong xây dựng và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.
2. Đối với cán bộ, đảng viên
- Mỗi cán bộ, đảng viên cần nắm, hiểu rõ nội dung cốt lõi của chủ nghĩa
Mác -Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Xây dựng, củng cố niềm tin vào con đường của cách mạng Việt Nam.
- Biết vận dụng có hiệu quả chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào
công việc hàng ngày của mình.
- Nhận diện đúng những âm mưu, thủ đoạn, phương thức, hình thức chống phá,
xuyên tạc của các thế lực thù địch, phản động và các phần tử cơ hội chính trị nhằm
nâng cao sức đề kháng, khả năng chủ động đấu tranh, phản bác những thông tin xấu, độc.
- Nghiêm chỉnh chấp hành những điều đảng viên, cán bộ, công chức, viên chức
không được làm; kỷ luật phát ngôn, không chạy theo “tâm lý đám đông”.
- Không truy cập vào các trang xấu độc, chống phá trên không gian mạng;
thường xuyên chia sẻ những thông tin tích cực, lành mạnh nhằm “lấy cái đẹp dẹp
cái xấu”, nhân rộng gương người tốt việc tốt.
3. Đối với Nhân dân
- Thường xuyên xem thời sự, báo chí chính thống, quan tâm đến tình hình phát
triển kinh tế- xã hội của đất nước, của địa phương.
- Chấp hành tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.
- Sống có văn hóa; tích cực tham gia xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư,
xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh.
- Không truy cập, chia sẻ thông tin xấu, độc; kiên quyết không tin, không nghe
theo các thông tin không có nguồn gốc rõ ràng, chưa được kiểm chứng.
- Biết khai thác, sử dụng internet, mạng xã hội một cách hiệu quả, thiết thực và lành mạnh.
- Tích cực tham gia góp ý xây dựng Đảng, chính quyền, phát huy quyền làm chủ
của nhân dân tại cơ sở, theo phương châm“dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra,
dân giám sát và dân thụ hưởng”.
BAN TUYÊN GIÁO TỈNH ỦY KIÊN GIANG Mục lục
I. NHỮNG NỘI DUNG CỐT LÕI CỦA CHỦ NGHĨA MÁC- LÊNIN 1
1. Triết học Mác - Lênin 1
1.1. Chủ nghĩa duy vật biện chứng 1
1.2. Phép biện chứng duy vật 2
1.3. Chủ nghĩa duy vật lịch sử 7 26
2. Kinh tế chính trị Mác-Lênin 11
2.1. Lý luận về phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa 11
2.2. Dự báo về một số đặc điểm của nền kinh tế cộng sản chủ nghĩa 12
V.I.Lênin đã có những cống hiến vô cùng to lớn trong việc bảo vệ và phát 2.3. triển 13
kinh tế chính trị học mác-xít
3. Chủ nghĩa xã hội khoa học 14
3.1. Học thuyết về chủ nghĩa xã hội 14
3.2. Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân 15
3.3. Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay 16
II. NHỮNG NỘI DUNG CỐT LÕI CỦA TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH 17
1. Về con đường của cách mạng Việt Nam 17
2. Về xây dựng Chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam 18
3. Về nhân dân, đại đoàn kết dân tộc 18
4. Về xây dựng văn hóa và con người Việt Nam 19
5. Về phát huy dân chủ, xây dựng nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân 20
6. Về xây dựng Đảng 21
7. Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức 21
NHẬN DIỆN NHỮNG LUẬN ĐIỆU XUYÊN TẠC
III. VÀ CÁC QUAN ĐIỂM SAI TRÁI CỦA CÁC THẾ LỰC THÙ ĐỊCH 23
CHỐNG PHÁ NỀN TẢNG TƯ TƯỞNG CỦA ĐẢNG
1. Phương thức, thủ đoạn 23
2. Cách thức thực hiện 23
3. Đối tượng chống phá 23
4. Thời gian thực hiện 23
5. Địa điểm thực hiện 23
6. Mục đích thực hiện 24
GIẢI PHÁP, TRÁCH NHIỆM BẢO VỆ NỀN TẢNG TƯ TƯỞNG IV.
CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM 24
1. Đối với cấp ủy, cơ quan, đơn vị, địa phương 24
2. Đối với cán bộ, đảng viên 25
3. Đối với Nhân dân 26 27

Giáo trình Triết học Mác - Lênin

Thông tin :

Tài liệu liên quan:

Tiểu luận môn Triết học | Đại học Ngoại Thương

Tài liệu ôn tập triết cuối kỳ | Triết học Mác Lênin | Đại học Ngoại thương

Tài liệu ôn tập môn triết học Mác - Lênin | Triết học Mác Lênin | Đại học Ngoại thương

Đề cương ôn tập Triết tổng hợp từ nhiều nguồn | Triết học Mác Lênin | Đại học Ngoại thương

Đề cương triết học Mác Lênin | Triết học Mác Lênin | Đại học Ngoại thương