Hàm cầu (demand function) là gì? Đặc điểm và ứng dụng
1. Hàm cầu (demand function) được hiểu như thế nào?
Hàm cầu (demand function) được hiểu là một công cụ quan trọng trong kinh tế học để mô tả mối
quan hệ giữa giá cả của một sản phẩm hoặc dịch vụ và lượng hàng hóa được yêu cầu của nó trong
một thị trường cụ thể. Hàm cầu cho phép dự đoán sự thay đổi của lượng hàng hóa được yêu cầu
khi giá cả của nó có thay đổi
Hàm cầu thường được biểu diễn bằng một phương trình số học, trong đó lượng hàng hóa được yêu
cầu được biểu thị bằng một hàm của giá cả sản phẩm và các yếu tố khác như thu nhập của người
tiêu dùng, giá cả của sản phẩm tương tự, xu hướng tiêu dùng, ... Phương trình hàm cầu cho phép
dự đoán sự thay đổi của lượng hàng hóa được yêu cầu cho phép dự đoán sự thay đổi của lượng
hàng hóa được yêu cầu trong trường hợp giá cả sản phẩm thay đổi hoặc các yếu tố khác thay đổi
Hàm cầu rất hữu ích trong việc quyết định giá cả và chiến lược tiếp thị của các doanh nghiệp, cũng
như trong các nghiên cứu về kinh tế học và chính sách công. Để giải thích rõ hơn về hàm cầu, ta
có thể xem xét ví dụ của một sản phẩm như điện thoại di động. Hàm cầu của điện thoại di động
cho biết mối quan hệ giữa giá của sản phẩm và lượng sản phẩm được tiêu thị trong thị trường
Hàm cầu thường được biểu diễn dưới dạng đường cong, với trục tung thể hiện giá cả và trực hoành
thể hiện lượng hàng hóa được yêu cầu. Đường cong hàm cầu thường có hình dạng hàm mũ, nghĩa
là khi giá sản phẩm giảm, lượng hàng hóa được tiêu thị sẽ tăng lên
Hàm cầu của một sản phẩm phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau. Một trong những yếu tố quan
trọng nhất là thu nhập của người tiêu dùng. Khi thu nhập tăng lên, người tiêu dùng sẽ có thể sẵn
sàng chi tiêu nhiều hơn cho sản phẩm đó dẫn đến tăng cường nhu cầu và do đó tăng lượng hàng
hóa được tiêu thụ. Tuy nhiên trong một số trường hợp sự thay đổi giá cả của sản phẩm có thể ảnh
hưởng đến nhu cầu tiêu dùng một cách đáng kể hơn so với thu nhập của người tiêu dùng
Các yếu tố khác nhau giá cả của sản phẩm tương tự, trào lưu tiêu dùng, quảng cáo, chất lượng sản
phẩm, ... cũng có thể ảnh hưởng đến hàm cầu của sản phẩm. Do đó, để đưa ra dự đoán chính xác
về lượng sản phẩm tiêu thụ, các nhà kinh tế cần phải xem xét các yếu tố này và tính toán hàm cầu một cách kỹ lưỡng
Hàm cầu là một công cụ quan trọng trong việc quyết định giá cả và chiến lược tiếp thị của các
doanh nghiệp, cũng như trong các nghiên cứu về kinh tế học và chính sách công. Nó cho phép các
nhà kinh tế dự đoán cách thay đổi giá cả của sản phẩm sẽ ảnh hưỏng đến lượng sản phẩm được
tiêu thụ như thế nào, từ đó đưa ra các quyết định kinh doanh và chính sách phù hợp.
2. Hàm cầu có đặc điểm gì?
Hàm cầu có những đặc điểm cơ bản sau đây:
- Đường cong hàm cầu thường có hình dạng hàm mũ, nghĩa là khi giá sản phẩm giảm, lượng hàng
hóa được tiêu thụ sẽ tăng lên và ngược lại. Tuy nhiên, đường cong này có thể thay đổi tùy thuộc
vào từng sản phẩm và thị trường cụ thể
- Hàm cầu thường được biểu diễn bằng một phương trình số học, trong đó giá cả của sản phẩm và
các yếu tố khác như thu nhập của người tiêu dùng, giá cả của sản phẩm tương tự, xu hướng tiêu
dùng, ... được xem xét để tính toán lượng hàng hóa được yêu cầu trong thị trường
- Hàm cầu thường là hàm đơn điệu giảm, nghĩa là khi giá sản phẩm tăng, lượng hàng hóa được
yêu cầu sẽ ít đi. Tuy nhiên đây là một đặc điểm chung và cũng có những trường hợp đặc biệt khi
hàm cầu không đơn điệu giảm
- Hàm cầu phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm giá của sản phẩm, thu nhập của người
tiêu dùng, giá cả của sản phẩm tương tự, trào lưu tiêu dùng, quảng cáo, chất lượng sản phẩm, ...
Những yếu tố này có thể ảnh hưởng đến mức độ đàn hồi của hàm cầu, nghĩa là sự thay đổi của giá
cả và lượng hàng hóa được yêu cầu sẽ khác nhau tùy thuộc vào từng yếu tố.
- Hàm cầu có thể được sử dụng để dự đoán các thay đổi về giá cả và lượng hàng hóa được yêu cầu
trong thị trường, từ đó giúp các nhà kinh tế đưa ra các quyết định kinh doanh và chính sách phù
hợp. Tuy nhiên để tính toán hàm cầu chính xác, các nhà kinh tế cần phải xem xét và đánh giá các
yếu tố ảnh hưởng đến hàm cầu một cách cẩn thận.
3. Ứng dụng của hàm cầu
Hàm cầu có rất nhiều ứng dụng trong lĩnh vực kinh tế. Cụ thể:
- Dự đoán thay đổi giá cả và lượng hàng hóa được tiêu thụ: hàm cầu được sử dụng để dự đoán tác
động của các yếu tố khác nhau đến giá cả và lượng hàng hóa được tiêu thụ. Việc này giúp các nhà
kinh tế và doanh nghiệp đưa ra các quyết định kinh doanh và chính sách phù hợp
- Định giá sản phẩm: hàm cầu có thể được sử dụng để định giá sản phẩm dựa trên các yếu tố khác
nhau như giá cả của sản phẩm tương tự, xu hướng tiêu dùng, ... các nhà kinh tế và doanh nghiệp
có thể sử dụng hàm cầu để tính toán giá cả phù hợp cho sản phẩm của mình
- Tối ưu hóa sản phẩm: hàm cầu cũng có thể được sử dụng để tối ưu hóa sản phẩm, nghĩa là đưa
ra các quyết định về chất lượng sản phẩm, giá cả và các yếu tố khác nhằm đáp ứng nhu cầu của thị
trường và tối đa hóa lợi nhuận
- Đánh gí hiệu quả của các chiến lược tiếp thị: hàm cầu có thể được sử dụng để đánh giá hiệu quả
của các chiến lược tiếp thị, từ đó giúp các doanh nghiệp điều chỉnh và cải tiến chiến lược của mình
để đáp ứng nhu cầu của thị trường
- Dự báo tương lai của thị trường: hàm cầu có thể được sử dụng để dự báo tương lai của thị trường
và đưa ra các kịch bản kinh doanh phù hợp. Điều này giúp các doanh nghiệp có thể thích nghi và
đáp ứng tốt hơn với những thay đổi của thị trường
- Định giá tài sản: hàm cầu cũng có thể được sử dụng để định giá tài sản, chẳng hạn như bất động
sản. Việc này giúp các nhà đầu tư và chủ sở hữu bất động sản đưa ra quyết định đúng đắn về giá cả
- Đưa ra dự đoán về doanh số: hàm cầu cũng có thể đươc sử dụng để đưa ra dự đoán về doanh số
của một sản phẩm hoặc dịch vụ. Các doanh nghiệp có thể sử dụng hàm cầu để dự đoán doanh số
trong tương lai và điều chỉnh kế hoạch kinh doanh của mình
- Đánh giá tác động của các chính sách kinh tế: hàm cầu có thể được sử dụng để đánh giá tác động
của các chính sách kinh tế, chẳng hạn như chính sách giảm thuế, chính sách tăng lương, ... Việc
này giúp các nhà kinh tế và chính phủ đưa ra quyết định chính sách phù hợp
- Đánh giá độ cạnh tranh trên thị trường: hàm cầu cũng có thể được sử dụng để đánh gía độ cạnh
tranh trên thị trường. Việc này giúp các nhà kinh tế đưa ra các quyết định liên quan đến chiến lược
cạnh tranh và đàm phán với các đối tác thương mại
- Phân tích dữ liệu: hàm cầu cũng là một công cụ quan trọng để phân tích dữ liệu trong kinh tế.
Việc này giúp các nhà kinh tế hiểu rõ về sự thay đổi của thị trường và các yếu tố ảnh hưởng đến
giá cả và lượng hàng hóa được tiêu thụ.
4. Một số thuật ngữ khác liên quan đến các hàm
Căn cứ tài liệu tham khảo: Nguyễn Văn Ngọc, Từ điển Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân có
đề cập đến một số khái niệm liên quan như sau:
4.1 Hàm sản xuất lô ga chuyển đổi (translog production function) là gì?
Hàm sản xuất logarit chuyển đổi (translog production function) hay còn gọi là hàm sản xuất logarit siêu việt
Dạng khái quát của hàm sản xuất Cobb-Douglas: lnQ = a + αlnL + βlnK + γlnL*lnK +
ε(lnL)2 + δ(lnK)2. Trong đó, Q là sản lượng, L và K lần lượt là lao động và tư bản, α,β,γ,ε và δ là các hằng số.
4.2 Hàm tiêu dùng ngắn hạn (short-run consumption function) là gì?
Mối quan hệ hàm sổ giữa tiêu dùng và thu nhập trong một chu kỳ kinh doanh. Những công trình
nghiên cứu về sự thay đổi từ năm này sang năm khác của tiêu dùng và thu nhập cho các thời kỳ
kéo dài đến dưới 10 năm cho thấy có mối quan hệ chặt chẽ giữa hai đại lượng này. Những năm có
thu nhập dưới mức trung bình cũng có tiêu dùng dưới mức trung bình và ngược lại. Các công trình
nghiên cứu trên đã phát hiện ra một số điểm quan trọng sau:
Khuynh hướng tiêu dùng cận biên MPC < 1, nhưng nhìn chung lớn hơn kết quả thu được trong
các công trình sử dụng số liệu không gian.
Khuynh hướng tiêu dùng cận biên MPC < Khuynh hướng tiêu dùng bình quân APC và bởi vậy khi thu nhập tăng, APC giảm.
Khuynh hướng tiêu dùng cận biên MPC = constant.
Những phát hiện này hàm ý hàm tiêu dùng có dạng tuyến tính với tung điểm dương: c = C + cY
Điều này chứng minh rằng giả thuyết thu nhập tuyệt đối của Keynes là đúng, ưừ một điểm; khuynh
hướng tiêu dùng cận biên không giảm khi thu nhập tăng.
4.3 Hàm tiêu dùng liên ngành (cross-section consumption function) là gì?
Hàm tiêu dùng liên ngành (cross-section consumption function) là hàm tiêu dùng được thiết lập
bằng cách sử dụng số liệu về thu nhập của các nhóm thu nhập khác nhau tại một thời điểm. Dựa
vào hàm tiêu dùng này, các nhà kinh tế đã phát hiện ra mối quan hệ tỷ lệ thuận giữa thu nhập và tiêu dùng. Cụ thể:
Khuynh hướng tiêu dùng cận biên(AÍPC, c) nằm giữa 0 và 1 (0Khuynh hướng tiêu dùng cận biên nhỏ hơn khuynh hướng tiêu dùng bình quân (APC, a), tức c <
a, do vậy khuynh hướng tiêu dùng bình quân giảm khi thu nhập tăng.
Một số người cho rằng khuynh hướng tiêu dùng cận biên không đổi (c = constant), một số người
lại cho rằng nó giảm khi thu nhập tăng. Nhìn chung, mọi người đều ủng hộ giả thuyết thu nhập
tuyệt đối của Keynes và hàm tiêu dùng có dạng c = c + cY.