hướng dẫn phân loại ngôn ngữ theo loại hình và phân tích tính hòa kết

10:06 6/9/24
Trình bày kết quả phân loại ngôn ngữ theo loại hình và phân tích tính hòa kết
Trình bày kết quả phân loại ngôn ngữ theo loại hình và phân
tích tính hòa kết/khuất chiết của tiếng anh
1. Cơ sở phân loại:
Loại hình ngôn ngữ là gì?
Tổng thể những thuộc tích,đặc điểm thuộc về cấu trúc và chức năng vốn có
của một nhóm ngôn ngữ,những đặc trưng bản chất của các ngôn ngữ thuộc
nhóm đó, phân biệt nhóm đó với các nhóm ngôn ngữ khác
->Phân loại căn cứ vào: +Cấu trúc +Chức năng
Một ngôn ngữ có thể thấy 3 nhóm thuộc tính:
+Thuộc tính phổ quát: (tức là thuộc tính chung, vốn có đối với tất cả các ngôn ngữ thế giới.)
+Thuộc tính riêng biệt: (là thuộc tính chỉ có ở ngôn ngữ đó)
+Thuộc tính loại hình: (là thuộc tính đặc trưng cho từng nhóm ngôn ngữ nhất
định.) -> dùng làm tiêu chuẩn để quy định vị trí của một ngôn ngữ nào đó trong khi phân loại.
2.Phương pháp so sánh loại hình:
Đây là phương pháp so sánh hướng vào hoạt động và kết cấu của một ngôn ngữ.
Nhiệm vụ trung tâm:
giống nhau và khác nhau tìm hiểu những cái trong kết
cấu của hai hoặc nhiều ngôn ngữ.
(Có thể xuất phát từ các mặt khác nhau như ngữ âm,từ vựng và ngữ pháp.Trong
đó,cấu trúc ngữ pháp có ý nghĩa lớn nhất vì cấu trúc ngữ pháp và vốn từ cơ bản là cơ sở của ngôn ngữ)
->Rút ra những thuộc tính của ngôn ngữ
(->Bằng cách so sánh như vậy, người ta có thể rút ra đâu là những thuộc tính phố
quát, đâu là những thuộc tính riêng biệt và đâu là những thuộc tính loại hình. ) about:blank 1/6 10:06 6/9/24
Trình bày kết quả phân loại ngôn ngữ theo loại hình và phân tích tính hòa kết
.-> (Căn cứ vào những thuộc tính loại hình người ta chia các ngôn ngữ thế giới
thành các loại hình khác nhau)
3.Các loại hình ngôn ngữ:
Có thể chia tất cả ngôn ngữ trên thế giới thành 2 nhóm chính: Các ngôn ngữ: +Đơn lập +Không đơn lập
3.1.Các ngôn ngữ đơn lập
Tiêu biểu: Tiếng Việt,Hán,Thái Đặc điểm:
1.Không biến đổi hình thái
Mỗi từ chỉ có một hình thức ngữ âm duy nhất
(Hình thái của từ tự nó không chỉ ra mối quan hệ giữa các từ ở trong câu, không
chỉ ra chức năng cú pháp của các từ.)
Qua hình thái, tất cả các từ dường như không có quan hệ với nhau
(Chúng thường đứng ở trong câu tương tự như đứng biệt lập một mình.-> Chính
xuất phát từ đặc điểm này mà người ta gọi loại hình này là "đơn lập)
Quan hệ và ý nghĩa ngữ pháp được biểu thị chủ yếu bằng: -Hư từ; VD: ĐANG học>< ĐÃ học
(Ở đây, đang hoặc đã là hư từ được thêm vào để làm thay đổi nghĩa thời gian của hành động) -Trật tự từ; Bàn chân>about:blank 2/6 10:06 6/9/24
Trình bày kết quả phân loại ngôn ngữ theo loại hình và phân tích tính hòa kết
(Hư từ và trật tự từ đóng vai trò làm rõ quan hệ ngữ pháp cũng như ý nghĩa ngữ pháp của từ,của câu) 2. Tính phân tiết:
(Trong nhiều ngôn ngữ thuộc loại hình đơn lập),ranh giới hình vị trùng với
ranh giới âm tiết,tạo thành “Tiếng”.
(Tiếng có thể đứng độc lập,hoạt động như một đơn tiết:) VD: hoa, chạy, học
(Có thể với tư cách là yếu tố tạo từ:) VD: nhà cửa
3. Những từ có ý nghĩa đối tượng,tính chất,hành động,..không phân biệt
với nhau về mặt cấu trúc
(Đều được diễn tả bằng các từ không đổi)
VD: quạt (động từ trong quạt cho mát) với quạt( danh từ trong cái quạt)
3.2. Các ngôn ngữ không đơn lập
3.2.1. Các ngôn ngữ chắp dính(niêm kiết)
Tiêu biểu:tiếng Hàn,Nhật,Thổ Nhĩ Kì, Bantu Đặc điểm:
1. Sử dụng rộng rãi các phụ tố để cấu tạo từ và biểu thị những mối liên hệ khác nhau.
-Một chính tố có thể kết hợp với nhiều phụ tố
-Có hình thái chủ yếu sử dụng sự chắp dính/kết tụ
-Các hình vị có tính độc lập lớn và mối liên hệ giữa các hình vị không
chặt chẽ. Chính tố có thể hoạt động độc lập
VD:trong tiếng Thổ Nhĩ Kì:
Adam “người đàn ông”- adamlar “những người đàn ông” (Trong đó
chính tố Adam có thể hoạt động độc lập hoặc kết hợp với phụ tố lar)
(Chính do mối liên hệ không chặt chẽ của các hình vị mà người ta gọi
là ngôn ngữ “chắp dính”)
2.Mỗi phụ tố biểu thị một ý nghĩa ngữ pháp nhất định,ngược lại,mỗi ý nghĩa
ngữ pháp chỉ biểu thị một phụ tố VD:Tiếng Tacta: Ev:căn phòng Ev-ler:những căn phòng about:blank 3/6 10:06 6/9/24
Trình bày kết quả phân loại ngôn ngữ theo loại hình và phân tích tính hòa kết Ev-i:phòng của tôi
(Do đó từ có độ dài lớn)
3.2.2. Các ngôn ngữ hòa kết(khuất chiết) Tiêu biểu:tiếng Anh Đặc điểm:
1. Có hiện tượng biến đổi của nguyên âm và phụ âm ở trong hình vị, sự
biến đổi này mang ý nghĩa ngữ pháp và được gọi là “biến tố bên trong” VD: trong tiếng anh
Tooth: răng-Teeth:những chiếc răng
(biến đổi để diễn tả về số lượng) Take-took; see-saw
(Biến đổi thì hiện tại-quá khứ của động từ)
(Ý nghĩa từ vựng và ý nghĩa ngữ pháp được dung hợp ở trong từ nhưng
không thể tách bạch phần nào biểu thị ý nghĩa từ vựng, phần nào biểu thị ý
nghĩa ngữ pháp. Chính xuất phát từ đặc điểm này mà người ta gọi là các ngôn ngữ "hoà kết".)
Ý nghĩa từ vựng và ý nghĩa ngữ pháp được dung hợp trong từ,(không
thể tách bạch với một vài từ.) VD: well trong You did well
Hình vị không trùng âm tiết
VD:Wisconsin có 3 âm tiết nhưng chỉ có 1 hình vị
2. Mỗi phụ tố có thể mang đồng thời nhiều ý nghĩa và ngược lại, cùng một
ý nghĩa có thể diễn đạt bằng các phụ tố khác nhau.
(Ngôn ngữ hòa kết có phụ tố.Thiếu phụ tố thì nghĩa ngữ pháp bị thay
đổi.Các từ cấu tạo từ hai hay nhiều hình vị đều mang yếu tố ý nghĩa từ vựng và ngữ pháp) VD: Trong tiếng anh
Các phụ tố như “un,dis;in” thường dùng để diễn tả sự đối lập Reasonable-Unreasonable
3. Sự liên hệ chặt chẽ của các hình vị ở trong từ. about:blank 4/6 10:06 6/9/24
Trình bày kết quả phân loại ngôn ngữ theo loại hình và phân tích tính hòa kết
(Mối liên hệ chặc chẽ này thể hiện ở chỗ) ngay cả chính tố cũng không thể đứng một mình
Ví dụ: chính tố рук- trong tiếng Nga luôn luôn phải có phụ tố đi kèm theo:
рука, руке, рукам,…
*Ngôn ngữ hòa kết có thể chia thành ngôn ngữ hòa kết phân và ngôn ngữ hòa kết tổng hợp
1/Các ngôn ngữ hòa kết phân tích: Tiêu biểu:Tiếng Anh
Đặc điểm:Giảm bớt sự biến đổi hình thái của từ và tăng cường sử dụng
hư từ,trật tự từ,ngữ điệu VD: Hư từ: Shall,will+V (Tiếng Anh) Trật tự từ: Tap water- water tap;
2/Các ngôn ngữ hòa kết tổng hợp:
Tiêu biểu:tiếng Đức,tiếng Latin
(Mang đầy đủ ba đặc trưng cơ bản; tăng cường tính tổng hợp với tất cả sức
mạnh và sự nổi trội của chúng)
3.2.3. Các ngôn ngữ hỗn nhập(đa tổng hợp) Tiêu biểu:
Các ngôn ngữ Ấn ở Nam Mĩ và đông nam Xiberi Đặc điểm:
1. Một từ có thể tương ứng với một câu trong các ngôn ngữ khác.
(Nghĩa là đối tượng hành động, trạng thái hành động không được thể
hiện bằng các thành phần câu đặc biệt (tân ngữ, trạng ngữ, định ngữ
v.v…) như ở các ngôn ngữ khác, mà được thể hiện bằng các phụ tố
khác nhau trong hình thái động từ. )
VD: trong tiếng Tschinuk ở Bắc Mĩ, tương ứng với câu "Tôi đã đến để
cho cô cái này" là từ i-n-i-a-l-u-d-am, Trong đó:
-gốc của động từ "cho" đại diện bằng phụ âm , -d-
-tiền tố -i- (ở đầu) biểu hiện thời quá khứ,
-n- biểu hiện ngôi thứ nhất, số ít;
-i- thứ hai biểu hiện tân ngữ giới từ (cái này),
-a- biểu hiện tân ngữ giới từ (cô), about:blank 5/6 10:06 6/9/24
Trình bày kết quả phân loại ngôn ngữ theo loại hình và phân tích tính hòa kết
-l- cho biết tân ngữ giới từ trên (cô) không phải là trực tiếp mà là gián tiếp,
-u- chỉ ra rằng hành động xảy ra từ người nói (tức là người nói cho ai
cái gì đó chứ không phải là nhận cái gì đó của ai),
-phụ tố -am cuối cùng biểu hiện khái niệm về sự chuyển động có mục đích
(Trong ví dụ trên,hình thái động từ chứa đựng tân ngữ là đại từ)
2. Ở một số ngôn ngữ, hình thái động từ không những chứa đựng
tân ngữ là đại từ mà bao gồm cả danh từ. VD:
Trong tiếng Louravetlan, từ t-y-k, aa-nmy-rkyn có nghĩa là
"Tôi giết con thú chạy".
Ở đây, nmy là gốc của động từ "giết";
rkyn là phụ tố chỉ thời hiện tại:
t- là tiền tố chỉ ngôi thứ nhất số ít; -kaa
là hình thức rút gọn của danh
từ k, oran (g) y "con thú chạy";
-y- là nguyên âm được phát triển về mặt ngữ âm, liên hệ các phần ý nghĩa khác nhau của từ
-> (Chính do đặc điểm các bộ phận tương ứng với các thành phần câu
khác nhau được chứa đựng trong một từ mà người ta gọi là các ngôn
ngữ trên là "hỗn nhập" hay "đa tổng hợp".)
(Xét về mặt cấu trúc của các hình vị và mối liên hệ của chúng thì các
ngôn ngữ hỗn nhập vừa có những đặc điểm của các ngôn ngữ chắp
dính vừa có đặc điểm của các ngôn ngữ chuyển dạng) about:blank 6/6