Khái niệm Mặt Đối Lập và Mâu Thuẫn Biện Chứng trong Tư Duy

- Khái niệm mặt đối lập:
“Mặt đối lập là khái niệm dùng để chỉ những mặt, những thuộc tính, những khuynh hướng vận
động trái ngược nhau nhưng là điều kiện, tiền đề tồn tại của nhau.
Mặt đối lập là những mặt có những đặc điểm, những thuộc tính, những tính quy định có khuynh
hướng biến đổi trái ngược nhau, tồn tại một cách khách quan trong tự nhiên, xã hội và tư duy.”
VD: Sản xuất kinh tế đươc tạo thành bởi hai mặt sản xuất và tiêu dùng. Chúng thống nhất với
nhau thành một chỉnh thể tuy nhiên vẫn luôn tác động bài trừ nhau. Khi sản xuất là mặt tạo thành
sản phẩm thì tiêu dùng lại là hoạt động triệt tiêu sản phẩm.
- Khái niệm Mâu thuẫn biện chứng:
Mâu thuẫn biện chứng là một trạng thái khi các mặt đối lập nhau có tác động, liên hệ diễn ra giữa
đôi bên. Mâu thuẫn biện chứng tồn tại phổ biến, khách quan trong tự nhiên và tư duy xã hội.
Nguồn gốc phát triển nhận thức trong mẫu thuẫn biện chứng là tư duy có sự mâu thuẫn với hiện thực.
Mâu thuẫn biện chứng tồn tại và phát triển từ thấp đến cao. Lúc đầu chỉ là sự khác nhau giữa hai
mặt, về sau biến thành sự đối lập. Sự đấu tranh của các mặt đối lập đi từ chỗ ít gay gắt đến chỗ
gay gắt hơn. Quá trình đấu tranh của các mặt đối lập cũng gắn liền với sự giải quyết thường
xuyên của mâu thuẫn, nhưng đó chỉ là sự giải quyết cục bộ, tạm thời; mâu thuẫn thường xuyên
được giải quyết nhưng cũng thường xuyên tái lập lại trên cơ sở mới. Chỉ khi mâu thuẫn phát triển
đến trình độ chín muồi mới được giải quyết triệt để hoàn toàn.
Có thể nhận thấy các mâu thuẫn dù phổ biến trong đời sống, được nhận định là đối lập nhau
nhưng không thể tách biệt hoàn toàn với nhau, dù vậy vẫn có những mối liên hệ, gắn bó với nhau.
Quy luật mâu thuẫn biện chứng có vai trò quan trọng nhất trong ba quy luật cơ bản của phép biện
chứng duy vật và được V.I. Lênin coi là “hạt nhân của phép biện chứng”. Tìm hiểu sâu hơn về
quy luật này giúp ta nhận ra nguồn gốc của sự tự thân vận động, tự thân phát triển của thế giới
của tư duy con người và thế giới khách quan, khắc phục quan điểm duy tâm, siêu hình về sự phát triển. Ví dụ:
- Trong quá trình sản xuất nông nghiệp, nhân dân ta đã tìm ra các giống cây mới năng suất
hơn nhờ vào sự đối lập trong gen, cụ thể như di truyền và biến dị.
- Trong quá trình cai trị của thực dân Pháp đã gây ra nhiều mâu thuẫn với nhân dân ta, từ
đó đã dẫn đến những cuộc chiến yêu cầu tự chủ và Nhà nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam ra đời.
- Khi thực hiện trao đổi nhóm cũng gây ra những bất đồng quan điểm, nhưng chúng ta sẽ
tìm ra được nhiều cách để hoàn thành bài được giao.