Khai thác và đối tượng nghiên cứu | Môn Nhập môn khoa học xã hội và nhân văn - Đại học Sư phạm Hà Nội 2

lOMoAR cPSD| 58794847 NHẬP MÔN KHXH 1. Khoa học là gì :
– Khoa học là hệ thống tri thức về bản chất, quy luật tồn tại và phát triển vật chất
sự vật hiện tượng tự nhiên, xh và tư duy -
Tri thức khoa học: là hệ thống phổ quát những quy luật và lí thuyết nhằm
giải thích 1 hiện tượng hoặc hành vi nào đó thông qua hoạt động nghiên cứu khoa
học bằng cách sử dụng phương pháp KH. VD: Định luật Newton
( Quy luật đc hiểu là mô hình quan sát được từ các hành vi còn lí thuyết được là sự
kiến giải có tính hệ thống về hiện tượng or hành vi đó ) -
Tri thức kinh nghiệm: là những tri thức được tích lũy ngẫu nhiên qua trải
nghiệm cuộc sáng hàng ngày và là tiền đề của tri thức KHTN
VD: chuồn chuồn bay thấp thì mưa
*) 1 số thuật ngữ: -
Nghiên cứu KH là sự tìm kiếm những điều mà khoa học chưa biết hoặc là
phát hiện bản chất sự vật, phát triển nhận thức KH về TG, hoặc sáng tạo phương
pháp và phương tiện kĩ thuật mới. -
Đề tài nghiên cứu: là 1 công trình KH do 1 người hoặc 1 nhóm người thực
hiện để trả lời những câu hỏi mang tính học thuật hoặc ứng dụng vào thực tế. Mỗi
đề tài NC có tên đề tài, là phát biểu ngắn gọn và KQ về mục tiêu NC
( Hiện thực trong tác phẩm văn học là hiện thực trong TG nghệ thuật chứ ko phải
hiện thực khách quan và được nhà văn mã hóa bằng hình tượng, nhân vật, tình huống… )
+) Khách thể nghiên cứu: là sự vật chứa đựng đối tượng nghiên cứu, có thể là một
không gian vật lý, 1 hoạt động hoặc 1 cộng đồng.
+) Đối tượng khảo sát: là mẫu đại diện của khách thể nghiên cứu
VD: tp truyền kì mạn lục, chọn 1 số mẫu đại diện
1.1: Khái niệm khoa học xã hội nhân văn lOMoAR cPSD| 58794847 MỤC ĐÍCH: 1.2: ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Mục đích nhận thức Mục đích dự báo Mục đích xây dựng Nhận thức về con
Dự báo về những nguy cơ Xây dựng con người có ngườinhân cách và văn
phát triển nhân cách văn
nhân cách, có văn hóa tốt hóa tinh thần hóa lệch chuẩn của con
đẹp, có khả năng tự hoàn
Nhận thức về các hiện người thiện nhân cách văn hóa tượng, quy luật xh
Dự báo về những rủi ro, của bản thân
nguy cơ về phát triển xã Xây dựng xã hội nhân
hội thiếu cân bằng, hài
văn, phát triển hài hòa, hòa bền vững Khác biệt: KHTN KHXH và NV Mục đích Mục đích
Nhận thức, mô tả, giải thích
Nhận thức, mô tả, giải thích và tiên đoán về các
và tiên đoán các hiện tượng,
hiện tượng, quy luật xh
quy luật tự nhiên, dựa trên
những dấu hiệu được kiểm
- Giup con người nhân thức được TG xquanh và
chính bản thân mình 1 cách khách quan hơn
chứng chắc chắn; báo về cng,
nâng cao chất lượng cuộc
- Định hướng hành động cho con người sống
- Trau dồi cho con người những kiến thức về lịch sử,
văn hóa... để từ đó áp dụng hiệu quả trong việc xây
dựng nền kinh tế, chính trị, xã hội ổn định
- Đối tượng nghiên cứu của KHXHNV là con người – con người trong hệ
thống quan hệ “con người và thế giới”, “con người và xã hội”, “con người và chính mình” 1.3 PHẠM VI NGHIÊN CỨU lOMoAR cPSD| 58794847 Phạm vi về Phạm vi về Phạm vi về đối Phạm vi về không gian thời gian tượng phương pháp Nhỏ/hẹp Quá khứ Xã hội: nhấn XH: thiên về Rộng Hiện tại mạnh tính pp biện khách quan chứng/ thực Con người: nghiệm Nhân thiên về yếu văn: thiên về tố chủ thể pp thông diễn học ( thông hiểu + diễn giải) KHÁC BIỆT: lOMoAR cPSD| 58794847 KHXH&NV
Đối tượng: Đối tượng của
KHXH&NV là con người - con người trong hệ thống quan hệ
"con ngưởi và thế giới",
"con người và chính mình"
Phạm vi nghiên cứu: -
KHXH: kinh tế học, xã hội học, chính trị
học, văn hóa học, nhà nước và pháp luật
-KHNV: KH nghiên cứu văn học,
ngôn ngữ học, KH nghiên cứu lịch sử, nhân loại học KHXH&NV: -
KHXH&NV là nhóm ngành khoa học nghiên cứu về xã hội, văn hóa và con
người; về những điều kiện sinh hoạt, nhân cách và tinh thần con người; nghiên cứu
những quy luật phản ánh lịch sử hình thành và phát triển của xã hội, văn hóa,
nghiên cứu cơ chế vận dụng quy luật đó nhằm thúc đẩy xã hội vận động, phát triển -
KHXH&NV là nhóm ngành khoa học nghiên cứ về con người trong những
mối quan hệ nhân tạo – con người với xã hội, con người và tự nhiên, con người với
chính mình nhằm thúc đẩy xã hội và con người vận động, phát triển
CƠ CẤU NGÀNH KHXH ARISTOTLE lOMoAR cPSD| 58794847 Chính Nghệ Triết học Tâm Logic tế học lịch học học học học học học KHNV Triết học, Nghệ học và tôn thuật học khác học học giáo học -
Giua KHXH và KHNV được phân chia, tách biệt nhưng vẫn có sự giao thoa,
tác động qua lại mật thiết với nhau
II: Đặc điểm của KHXH&NV
Quan điểm của giáo sư Hoàng Chí Bảo: lOMoAR cPSD| 58794847 -
Tôn trọng cái khách quan, tất yếu chế ước đời sống xã hội và hoạt động của
con người, đồng thời làm sáng tỏ vai trò của những nỗ lực chủ quan để làm chủ
quy luật và hành động sáng tạo theo quy luật- đó là tính chính xác trong những
kiến giải của KHXH&NV -
KHXH&NV và lý luận có quan hệ trực tiếp với chính trị, mang tính giai cấp
sâu sắc, có vai trò và chức năng phục vụ chính trị trực tiếp, các kết quả nghiên cứu
có thể và cần phải trở thành tiếng nói tư vấn và phản biện về mặt xã hội -
Với KHXH&NV và lý luận, nghiên cứu cơ bản triệt để đồng thời là nghiên cứu ứng dụng
Quan điểm của PGS.TS Ngô Thị Phượng
1. KHXH&NV là khoa học mang tính chính trị, giai cấp rõ nét.
2. KHXH&NV là khoa học mang tính trừu tượng, khái quát cao hơn… Những kết
luận của KHXH&NV chỉ sau một thời gian áp dụng vào cuộc sống mới được
thực tế chiêm nghiệm, chứng minh.
3. Đối tượng nghiên cứu của KHXH&NV biến đổi nhiều hơn trong không gian và
thời gian khác nhau… Nguyên tắc thống nhất giữa lịch sử và logic là yêu cầu
không thể thiếu trong nghiên cứu của KHXH&NV
4. KHXH&NV có tác dụng trực tiếp, to lớn và lâu dài đến hoạt động của toàn xã
hội. Tri thức KHXH&NV phản ánh quy luật vận động và phát triển của xã hội
nên có khả năng dự báo tương lai, hướng dẫn hành động cải tạo xã hội cũ, xây
dựng xã hội mới. KHXH&NV cần định hướng cho KH công nghệ phát triển vì
mục đích tiến bộ. Nó tác động đến hệ tư tưởng, thế giới quan, nhân sinh quan
của toàn xã hội, định hướng cho tư duy, lối sống, hành vi của các thành viên trong cộng đồng.
 Kiến thức KHXH&NV ko mang tính nhất định mà mang tính chất tạm thời, luôn
biến đổi để phù hợp với từng chỉnh thế hoặc nhóm đối tượng nhất định. lOMoAR cPSD| 58794847
Quan điểm của A.MAVLIUDOV -
KHXH&NV hướng tới đối tượng là các hoạt động tinh thần của con người
và cáchiện tượng, quy luật của văn hóa, xã hội, khác với hiện hiện tượng và quy
luật tự nhiên, chúng được tạo ra bởi con người trong quá trình sống của họ -
Trong nhận thức KHXH&NV, nổi bật lên là dấu ấn thái độ, hệ giá trị của
nhà khoa học, địa vị xã hội, sở thích cá nhân hay quan niệm đạo đức, dạng thức
cảm xúc của nhân cách, hay ảnh hưởng của chính sách nhà nước, lợi ích của thành phần xã hội.
KHXH&NV áp dụng lối giải thích theo tinh thần mục đích luận, cũng như áp dụng
quy trình thông diễn học hướng tới sự thông hiểu và diễn giải. -
Tri thức KHXH&NV luôn được định giá từ những hệ giá trị tinh thần,
khách thể không chỉ được nhận thức, mà còn được đánh giá bởi chủ thể. -
Đối với KHXH&NV, phương pháp cá nhân hóa, gắn liền với việc xem xét
những sự việc hiện tượng cá biệt đơn lẻ, rất có ý nghĩa, phương pháp khái quát hóa
theo lối loại trừ những biểu hiện cá biệt, vừa quan trọng trong khoa học tự nhiên, ở đây trở nên thứ yếu. -
KHXH&NV nhất thiết phải giải thích những hành động của con người
không thể lý giải được từ tính khoa học. Khoa học về tinh thần phải là sự thông
hiểu dựa trên cơ sở thâm nhập bằng trực giác vào mạng lưới những mối quan hệ
mang tính người trong thế giới. Do vây những yếu tố phi lý tính đóng vai trò quan
trọng trong khoa học xã hội và nhân văn Khách quan khoa học:
• Phạm trù khách quan : dùng để chỉ tất cả những gì tồn tại không phụ thuộc
vào chủ thể xác định, hợp thành một hoàn cảnh hiện thực, thường xuyên tác
động đến việc xác định mục tiêu, nhiệm vụ và phương thức hoạt động của chủ thể đó.
• Tiên đề - Sự thật – Chân lí : một sự thật đã được chứng minh hoặc được mặc
nhiên coi là đúng, tồn tại độc lập, không xuất phát từ ý thức chủ thể
• Thực tại khách quan : là tất cả những gì tồn tại bên ngoài của chủ thể hoạt
động, độc lập, không lệ thuộc vào ý thức chủ thể lOMoAR cPSD| 58794847 -
Tôn trọng hiện thực khách quan và nhận thức đúng đắn của sự thật khách
quan là yêu cầu hàng đầu của mọi nghiên cứu khoa học. Tính khách quan là đặc
điểm của nghiên cứu khoa học và cũng là tieu chuẩn của nghiên cứu khoa học -
Nghiên cứu bắt đầu từ những yêu cầu của thực tại khaschq uan, những tiền
đề sự thật, chân lý đúng đắn -
Nghiên cứu đối tượng bảo đảm tính toàn diện, bao quát toàn cảnh, điều kiện
lịch sử - cụ thể, chú trọng và điều chỉnh theo những thay đổi của thực tiễn, kiểm
chứng kết quả bằng thực tiễn, chú trọng tính đặc thù trường hợp, song luôn biết
chắt lọc hiện tượng cá biệt, đơn lẻ, nhất thời để phát hiện ra bản chất của quy luật,
chủ thể được nghiên cứu
 Chủ thể nghiên cứu khoa học -
Chủ thể nghiên cứu KHXH&NV không thể hoàn toàn khách quan với các
khách thể nghiên cứu của mình là con người – xã hội – văn hóa – tư duy, vốn bào
chứa cả chính mình vào đó -
Trong nhiều trường hợp, chủ thể nghiên cứu KHXH&NV còn cần phải thâm
nhập sâu vào đối tượng tới mức loại trừ quan hệ chủ thể - khách thể, để thông hiểu
đối tượng “từ bên trong” -
Chủ thể nghiên cứu KHXH&nV còn phải thể hiện rõ lập trường thái độ,
đánh giá đối tượng, các biểu hiện của nó và cả kết quả nghiên cứu lOMoAR cPSD| 58794847 ĐẶC THÙ NHÂN CÁCH
Nghiên cứu KHXH&NV không thể bỏ qua đặc thù nhân cách như đối tượng nghiên cứu bởi: -
KHXH&NV tiếp cận đối tượng nghiên cứu là con người cũng như những
nhân cách, những chủ thể kiến thiết văn hóa – xã hội, chú trọng đặc thù đối tượng
nhân cách mới có thể thông hiểu được đối tượng và tiến hành quá trình nghiên cứu có hiệu quả -
KHXH&NV hướng tới mục đích xây dựng và phát triển nhân cách, văn hóa,
tinh thần của con người trong xã hội, chú trọng đặc thù nhân cách đối tượng là
đảm bảo tính nhân văn cho kết quả nghiên cứu không xa rời mục đích nghiên cứu.