Lịch sử 10 Bài 5: Khái niệm Văn minh. Một số nền văn minh phương Đông thời kì cổ - trung đại - Kết Nối Tri Thức

Trả lời câu hỏi hình thành kiến thức mới Sử 10 bài 5
I. Khái niệm văn minh. Khái quát lịch sử văn minh thế giới thời kì cổ - trung đại
1. Khái niệm văn minh
Câu 1. Em hãy giải thích khái niệm văn minh, văn hóa. Trả lời:
Văn minh: là sự tiến bộ về vật chất và tinh thần của xã hội loài người; là trạng thái
phát triển cao của nền văn hóa, khi xã hội loài người vượt qua trình độ của thời kì dã man.
Văn hóa: là tổng thể những giá trị vật chất và tinh thần mà con người sáng tạo nên.
Văn hóa tạo ra đặc tính, bản sắc của một xã hội hoặc nhóm người trong xã hội.
Câu 2. Khái niệm văn minh, văn hóa giống nhau và khác nhau như thế nào? Nêu một ví dụ để chứng minh. Gợi ý đáp án
- Nền văn minh lớn hơn nhiều so với một nền văn hóa. Nó là một tập hợp phức tạp
được tạo thành từ nhiều thứ trong đó một khía cạnh là văn hóa.
- Theo các nhà nhân chủng học của thế kỷ 19, văn hóa phát triển sớm hơn và nền văn
minh được tạo ra sau đó. Văn minh là một nhà nước phát triển văn hóa rất tiên tiến.
- Văn hóa tồn tại trong một nền văn minh. Một nền văn minh có thể được tạo thành từ một số nền văn hóa.
- Văn hóa có thể tự tồn tại. Một nền văn minh không thể được xác định là một nền văn
minh nếu nó không có một nền văn hóa nhất định.
- Văn hóa tồn tại ở cả hai dạng hữu hình và vô hình. Một nền văn minh ít nhiều hữu hình.
- Văn hóa có thể được học và truyền qua phương tiện nói và giao tiếp từ thế hệ này
sang thế hệ khác. Do đó, nền văn minh không thể được chuyển giao dễ dàng vì sự
phức tạp và cường độ của nó.
- Văn hóa không thể nói là tiến bộ. Nền văn minh luôn trong tình trạng tiến bộ.
Văn minh sông Hồng, (từ đầu Thiên niên kỷ thứ II trước Công Nguyên đến cuối thế
kỷ 15) tại đồng bằng Bắc Bộ (Việt Nam ngày nay). Thời kì này tại Bắc Bộ đã có nhà
nước, đô thị, luân lí, tổ chức xã hội,....
Văn hóa Óc Eo được hình thành và phát triển từ thế kỷ thứ I đến thế kỷ thứ VII sau
Công nguyên. Tính bản địa của nền văn hóa này được thể hiện qua đồ gốm, qua nồi
nấu kim loại, khuôn đúc và các công cụ chế tác. Điều đó tạo nên nét riêng biệt của văn
hóa Óc Eo với các nền văn hóa khác.
2. Khái quát tiến trình lịch sử ở các nền văn minh thế giới thời kì cổ - trung đại
Câu 1. Em hãy trình bày sự phát triển của một số nền văn minh thế giới thời kì cổ trung đại. Gợi ý đáp án
Một số nền văn minh thế giới thời kì cổ-trung đại trên trục thời gian:
Câu 2. Hãy nhận xét về thời gian hình thành và lịch sử phát triển của các nền văn
minh phương Đông và phương Tây thời kì cổ - trung đại. Gợi ý đáp án Nhận xét:
- Các nền văn minh ra đời từ rất sớm, đặc biệt là các nền văn minh phương Đông (cuối thiên niên kỉ IV TCN)
- Một số nền văn minh kết thúc trong thời kì cổ đại do bị các nước đế quốc khác xâm
chiếm (Lưỡng Hà,...) một số nền văn minh khác còn tiếp tục kéo dài đến thời kì trung
đại (Trung Quốc, Ấn Độ,...)
II. Một số nền văn minh phương Đông thời kì cổ - trung đại
1. Văn minh Ai Cập cổ đại a. Cơ sở hình thành
Câu 1. Khai thác Tư liệu 2, em hãy giải thích vì sao nhà sử học Hy Lạp cổ đại Hê-rô-
dốt cho rằng: "Ai Cập là tặng phẩm của sông Nin". Gợi ý đáp án
Sông Nin mang đến những tặng phẩm cho người Ai Cập đó là:
+ Sông Nin bồi đắp phù sa => hình thành nên những đồng bằng châu thổ rộng lớn và
màu mỡ. Chính nhờ những lớp phù sa luôn được bồi đắp hàng năm ấy đã thúc đẩy
canh tác trồng trọt, tăng năng suất nông nghiệp tối đa giúp người Ai Cập luôn có những mùa màng bội thu. articleads
+ Sông Nin cung cấp nguồn nước dồi dào phục vụ cho đời sống sinh hoạt và sản xuất của con người.
+ Sông Nin là con đường giao thông huyết mạch, giúp kết nối các vùng/ miền ở Ai Cập.
+ Sự đa dạng sinh vật do sông Nin đem lại (thủy sản, chim,…) góp phần cải thiện
cuộc sống của cư dân Ai Cập.
Vì thế, nhà sử học Hê-rô-đốt ở Hy Lạp cổ đại từng viết: “Ai Cập là tặng phẩm của sông Nin.”
Câu 2. Hãy trình bày cơ sở hình thành văn minh Ai Cập cổ đại. Gợi ý đáp án
Cơ sở hình thành văn minh Ai Cập cổ đại: - Điều kiện tự nhiên:
+ Văn minh Ai Cập cổđại hình thành và phát triển gắn liền với sông Nin ởĐông Bắc châuPhi.
+ Bao quanh bởi Địa Trung Hải, Hồng Hải, sa mạc và các vùng rừng núi. - Dân cư và xã hội:
+ Tộc người từ châu Phi, Pa-le-xtin và Xi-ri đã đến định cư tại lưu vực sông Nin và
cùng sáng tạo nên nền văn minh Ai Cập.
+ Xã hội hình thành các tầng lớp quý tộc, tăng lữ, nông dân, thợ thủ công, thương nhân và nô lệ. - Kinh tế:
+ Nông nghiệp là nền tảng cơ bản của Ai Cập cổ đại.
+ Trồng các loại lúa mì, mạch, kê và nhiều loại hoa màu khác.
+ Thuần dưỡng, chăn nuôi gia súc để lấy sức kéo và thực phẩm
+ Hoạt động buôn bán sớm phát triển - Chính trị:
+ Từ thiên niên kỉ IV TCN, các nhà nước sơ khai đầu tiên ở Ai Cập hình thành trên lưu vực sông Nin.
+ Khoảng năm 3200 TCN, Nhà nước Ai Cập thống nhất ra đời
+ Pha-ra-ông đứng đầu nhà nước. Có quyền lực tối cao cả về chính trị và tôn giáo.
b. Những thành tựu cơ bản
Câu 1. Hãy giới thiệu một số thành tựu cơ bản của văn minh Ai Cập cổ đại. Gợi ý đáp án
Một số thành tựu cơ bản của văn minh Ai Cập cổ đại: Lĩnh vực Thành tựu
Tín ngưỡng, tôn Ai Cập sùng bái đa thần. Thờ thần tự nhiên, thần động vật, linh giáo hồn người chết. Chữ viết
- 3000 năm TCN sáng tạo ra chữ tượng hình
- Ghi chép lại nhiều tư liệu quý giá thuộc về lĩnh vực: Lịch sử,
Văn học, Thiên văn học, Toán học…
Kiến trúc và điêu Cung điện, đền thờ, kim tự tháp,… khắc Khoa học, kĩ
- Sáng tạo ra số thập phân, phép tính cộng trừ, biết tính diện tích thuật
tam giác, sử dụng số pi…
- Họ biết làm lịch dựa trên chu kì vận động của Mặt Trời đầu tiên trên thế giới.
- Y học: có hiểu biết về cơ quan trong cơ thể con người.
Câu 2. Các thành tựu của văn minh Ai Cập cổ đại có ý nghĩa như thế nào? Gợi ý đáp án
- Tín ngưỡng, tôn giáo có ảnh hưởng và ý nghĩa quan trọng trong văn hóa, xã hội,
chính trị và nhiều thành tựu văn minh của Ai Cập cổ đại.
- Nhờ có chữ viết, người Ai Cập cổ đại đã ghi chép, để lại nhiều tư liệu quý thuộc lĩnh
vực: Lịch sử, Văn học, Thiên văn học, Toán học,…
- Đến nay, nhiều công trình kiến trúc, điêu khắc của người Ai Cập cổ đại vẫn còn hiện
hữu là hiện thân cho sức lao động, trí tuệ và sự sáng tạo vĩ đại của con người.
- Các ngành Toán học, Thiên văn học, Y học của Ai Cập cổ đại rất phát triển và có
những đóng góp nhất định cho nhân loại: hệ số thập phân, phép tính cộng trừ, tính
diện tích, chu kì vận động của Mặt Trời, kiến thức về giải phẫu người, kĩ thuật ướp xác….
Trả lời Luyện tập Sử 10 bài 5 sách Kết nối Câu 1
Em hãy trình bày về quá trình hình thành, phát triển của các nền văn minh phương
Đông thời kì cổ - trung đại.
Trả lời Vận dụng Sử 10 bài 5 trang 47 Câu 1
Liên hệ và cho biết ảnh hưởng của những thành tựu văn minh phương Đông đối với Việt Nam. Gợi ý đáp án
Việt Nam là một quốc gia có đường biển dài, thuận lợi để giao lưu buôn bán với bên
ngoài, đồng thời cũng đóng vai trò là trung tâm để giao lưu văn hóa. Đặc biệt là dấu
của 2 nền văn minh lớn là Ấn Độ và Trung Quốc có ảnh hưởng sâu đậm đến Việt Nam.
Việc tiếp thu các thành tựu của 2 nền văn minh lớn là Ấn Độ và Trung Quốc đã góp
phần làm phong phú, đa dạng hơn nền văn hóa Việt Nam.
Cụ thể văn minh Ấn Độ có tác động mạnh mẽ đến miền Trung và miền Nam Việt
Nam. Từ tôn giáo (Phật giáo tiểu thừa, Hin-đu giáo), phong tục(lễ hội Ka-te, lễ tát
nước,...) , chữ viết (chữ Phạn), kiến trúc (đền tháp, trụ đá), mô hình nhà nước... đều bị
ảnh hưởng mạnh bởi Ấn Độ.
Trong khi đó, văn minh Trung Quốc lại có tác động mạnh mẽ đến miền Bắc Việt
Nam. Tôn giáo, tư tưởng (Phật giáo Đại thừa, Nho giáo, Đạo giáo….), lễ Tết (tết Hàn
thực, trùng cửu…), chữ viết (chữ Hán), mô hình nhà nước, v.v…. Câu 2
Em hãy giải thích vì sao "Cuộc diễu hành vàng của Pha-ra-ông" được tổ chức trang
trọng? Hãy đề xuất một số giải pháp để góp phần bảo tồn và tôn vinh các giá trị, thành tựu văn minh thế giới. Gợi ý đáp án
“Cuộc diễu hành vàng của các Pha-ra-ông” ở Ai Cập được tổ chức trang trọng vì đó là
minh chứng thêm về sự vĩ đại của một nền văn minh độc đáo trải dài trong chiều sâu
lịch sử. Khích lệ thêm lòng tự hào dân tộc của người dân Ai Cập. Đồng thời quảng bá
hình ảnh văn hóa, lịch sử, đất nước con người Ai Cập ra thế giới.
Một số giải pháp để góp phần bảo tồn và tôn vinh các giá trị, thành tựu văn minh thế giới:
- Đề xuất các di sản văn hóa, thiên nhiên với các tổ chức trong và ngoài nước như các
cấp sở văn hóa, UNESSCO để có thể bảo tồn, tôn vinh các giá trị, thành tựu văn minh.
- Phục dựng, phỏng dựng các thành tựu văn minh thông qua công nghệ thực tế ảo 3D