Lịch sử và Địa lí lớp 4 Bài 6 Thiên nhiên vùng Đồng
bằng Bắc Bộ Cánh Diều
Khởi động Lịch sử - Địa lí 4 Bài 6 trang 30
Câu hỏi trang 30 Lịch sử và Địa lí lớp 4 : Đọc đoạn thơ sau:
“Tôi đi trên bờ đê sông Hồng Một chiều mùa đông Cây vàng chưa trút lá,
Ruộng vừa xanh sắc mạ,
Dòng sông đầy, nước đồ phù sa.”
[Theo Hoàng Trung Thông, Trích bài thơ Sông Hồng Hà, Quê hương chiến đấu. Thơ
(1948 - 1954), NXB Văn Nghệ, 1955]
Em hãy cho biết những cảnh vật nào được nhắc đến trong đoạn thơ. Theo em, những
cảnh vật đó có ở vùng đất nào của nước ta? Lời giải:
- Những cảnh vật nào được nhắc đến trong đoạn thơ là: bờ đê sông Hồng; cây vàng
trút lá; cánh đồng xanh sắc mạ; dòng sông đầy phù sa.
- Những cảnh vật đó có ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ của Việt Nam.
Khám phá Lịch sử - Địa lí 4 Bài 6 trang 30, 31, 32, 33
Câu hỏi trang 30 Lịch sử và Địa lí lớp 4 : Quan sát hình 1, em hãy:
• Chỉ ranh giới vùng Đồng bằng Bắc Bộ.
• Cho biết vùng Đồng bằng Bắc Bộ tiếp giáp với những vùng nào, vịnh biển nào. Lời giải:
- Vùng Đồng bằng Bắc Bộ có dạng hình tam giác, tiếp giáp với: vùng Trung du và miền
núi Bắc Bộ, vùng Duyên hải miền Trung và vịnh Bắc Bộ.
Câu hỏi trang 31 Lịch sử và Địa lí lớp 4: Đọc thông tin và quan sát các hình 1, 2, em hãy
nêu đặc điểm địa hình vùng Đồng bằng Bắc Bộ. Lời giải:
- Vùng Đồng bằng Bắc Bộ có địa hình khá bằng phẳng và thấp dần về phía biển.
- Trên bề mặt đồng bằng có một số đồi núi thấp, ô trũng và hệ thống đê.
+ Phía trong đê gồm các khu đất cao và ô trũng, không được bồi đắp phù sa hằng năm.
+ Phía ngoài đê, đất được bồi đắp phù sa hằng năm.
- Hiện nay, đồng bằng vẫn đang tiếp tục được mở rộng ra biển.
Câu hỏi trang 32 Lịch sử và Địa lí lớp 4 : Đọc thông tin và quan sát các hình 1, 3, 4, em hãy:
• Chỉ sông Hồng và sông Thái Bình.
• Nêu đặc điểm sông ngòi của vùng Đồng bằng Bắc Bộ. Lời giải:
• Yêu cầu số 1: Học sinh quan sát Hình 1. Lược đồ tự nhiên vùng Đồng bằng Bắc Bộ để
xác định vị trí của sông Hồng và sông Thái Bình.
• Yêu cầu số 2: Đặc điểm sông ngòi của vùng Đồng bằng Bắc Bộ
- Vùng Đồng bằng Bắc Bộ có nhiều sông ngòi.
- Sông Hồng và sông Thái Bình là hai sông lớn, bồi đắp nên đồng bằng Bắc Bộ. Khi
chảy qua đồng bằng, sông chia thành nhiều nhánh rồi đổ ra biển. Các sông trong vùng
có nhiều phù sa, nước lên xuống theo mùa.
+ Vào mùa cạn, nước sông xuống rất thấp.
+ Vào mùa lũ, nước sông dâng cao nên thường gây ngập lụt ở những vùng trũng của đồng bằng.
Câu hỏi trang 33 Lịch sử và Địa lí lớp 4 : Đọc thông tin, em hãy nêu đặc điểm đất ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ. Lời giải:
- Vùng Đồng bằng Bắc Bộ có nhiều loại đất khác nhau.
+ Phần lớn diện tích của đồng bằng có đất phù sa khá màu mỡ.
+ Ngoài ra, ở ven biển có đất mặn, đất phèn,...
Câu hỏi trang 33 Lịch sử và Địa lí lớp 4 : Đọc thông tin, em hãy nêu đặc điểm khí hậu ở
vùng Đồng bằng Bắc Bộ. Lời giải:
- Đồng bằng Bắc Bộ là nơi có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa:
+ Mùa đông lạnh, thường kéo dài từ tháng 12 đến tháng 3 năm sau. Mùa đông nơi đây
có nhiệt độ xuống thấp, chỉ sau vùng Trung du và miền núi Bắc Bộ.
+ Mùa hạ thường chịu ảnh hưởng của bão.
Câu hỏi trang 33 Lịch sử và Địa lí lớp 4 : Đọc bảng thông tin, em hãy trình bày một số
thuận lợi, khó khăn của địa hình và sông ngòi đối với đời sống và sản xuất ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ. Lời giải:
* Ảnh hưởng của địa hình đến đời sống và sản xuất: - Thuận lợi:
+ Xây dựng nhà ở, các công trình, giao thông và sản xuất.
+ Vùng đồi núi và nhiều nơi có phong cảnh đẹp, thuận lợi phát triển du lịch. - Khó khăn:
+ Phía trong đê, đất dần bị bạc màu.
+ Các vùng trũng bị ngập úng vào mùa mưa.
* Ảnh hưởng của sông ngòi đến đời sống và sản xuất: - Thuận lợi:
+ Cung cấp nước cho đời sống và sản xuất;
+ Là điều kiện để phát triển giao thông đường thuỷ.
- Khó khăn: mùa lũ thừa nước; mùa cạn thiếu nước.
Câu hỏi trang 33 Lịch sử và Địa lí lớp 4 : Em hãy đưa ra một số biện pháp bảo vệ thiên
nhiên ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ. Lời giải:
- Để bảo vệ thiên nhiên ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ, cần phải có những biện pháp dưới đây:
+ Chống bạc màu đất bằng cách tăng cường sử dụng phân hữu cơ hạn chế sử dụng
thuốc trừ sâu, phân hoá học;....
+ Thoát lũ vào mùa mưa và phát triển sản xuất cho phù hợp ở vùng trũng;
+ Trồng và bảo vệ rừng ngập mặn để giữ đất, bảo vệ đa dạng sinh học ở khu vực ven biển.
+ Xử lí rác thải, nước thải từ sinh hoạt, sản xuất,... để bảo vệ nguồn nước và đất khỏi bị ô nhiễm.
Luyện tập Lịch sử - Địa lí 4 Bài 6 trang 34 Câu 1
Xác định vị trí của Đồng bằng Bắc Bộ, sông Hồng và sông Thái Bình trên bản đồ Địa lí tự nhiên Việt Nam. Trả lời:
Học sinh quan sát bản đồ địa lí Việt Nam để trả lời. Câu 2
Lựa chọn đặc điểm địa hình hoặc sông ngòi ở vùng Đồng bằng Bắc Bộ để hoàn thành
sơ đồ theo gợi ý dưới đây. Trả lời:  Có nhiều sông ngòi
 Thuận lợi: Giao thông được thủy và ngành nuôi trồng, đánh bắt thủy hải sản phát triển.
 Khó khăn: Mùa lũ, thừa nước, mùa cạn thiếu nước.
 Đề xuất biện pháp: Đắp đê dọc những con sông lớn.
Vận dụng Lịch sử - Địa lí 4 Bài 6 trang 34
Lựa chọn một trong hai nhiệm vụ dưới đây:
1. Dựa vào đặc điểm khí hậu của vùng Đồng bằng Bắc Bộ, theo em, người dân nơi đây
trồng những loại rau gì vào mùa đông? Vì sao?
2. Địa phương em đã làm gì để khắc phục tình trạng ô nhiễm nguồn nước và đất? Trả lời:
2. Các biện pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm nguồn nước và đất:
 Xử lí rác thải, nước thải từ sinh hoạt, sản xuất,... để bảo vệ nguồn nước và đất khỏi bị ô nhiễm.
 Chống bạc màu đất bằng cách tăng cường sử dụng phân hữu cơ; hạn chế sử dụng thuốc
trừ sâu, phân hóa học...