Lợi ích kinh tế là gì? Bản chất, ý nghĩa, vai trò, ví dụ lợi ích kinh tế?

Lợi ích kinh tế là gì? Bản chất, ý nghĩa, vai trò,
ví dụ lợi ích kinh tế?
1. Khái niệm về lợi ích kinh tế
Trước hết để hiểu từng thuật ngữ Lợi ích kinh tế, ta cùng tìm hiểu nhu cầu là
gì? Nhu cầu là đòi hỏi, mong muốn, nguyện vọng của con người. Tuy nhiên,
nhu cầu không phải là những cái chung chung trừu tượng, mà phải là nhu
cầu về của cải, vật chất và dịch vụ nhằm thỏa mãn đời sống vật chất và tinh
thần của mỗi người, mỗi cộng đồng và mỗi tập đoàn xã hội nhất định. Nói
cách khác, nhu cầu kinh tế trước hết cũng là nhu cầu về vật chất, song không
phải mọi nhu cầu về vật chất đều là nhu cầu kinh tế. Trong tiến trình vận động
và phát triển của lịch sử xã hội loài người, chỉ khi nào xuất hiện các hình thức
khác nhau về sở hữu tư liệu sản xuất, xuất hiện phân công lao động xã hội,
lúc đó những nhu cầu về vật chất của con người mới mang tính chất xã hội
và chuyển hóa thành nhu cầu kinh tế. Khi nhu cầu kinh tế của một chủ thể
nào đó được đáp ứng, được thỏa mãn thì lúc đó mới xuất hiện lợi ích kinh tế.
Để tồn tại, phát triển, con người cần được thỏa mãn các nhu cầu vật
chất cũng như nhu cầu tinh thần. Lợi ích thu được khi con người được
thỏa mãn 2. Các công trình nghiên cứu nước ngoài
Trong tác phẩm:"The wealth of nations" (Của cải của các dân tộc) của
A.Smith, cho rằng: Sự tiến bộ vĩ đại nhất trong quá trình phát triển sức sản
xuất của lao động và tỷ lệ đáng kể của nghệ thuật, kỹ năng và trí thông minh,
rõ ràng đã được xuất hiện nhờ kết quả của việc phân công lao động. Điều
quan trọng hơn cả là thông qua việc sản xuất theo lối phân công chuyên môn
hóa lao động, sẽ phát hiện ra cơ sở lợi ích. Lợi ích kinh tế và phân công lao
động chính là hai phạm trù có mối quan hệ gắn bó với nhau, vì lợi ích cá
nhân mà con người thực hiện thông qua việc phân công lao động để mỗi
người tự trau dồi nghề nghiệp của mình một cách chuyên sâu khiến việc lao
động mang lại hiệu quả sẽ làm cho lợi ích cá nhân gia tăng. A. Smith đã làm
sáng tỏ mối quan hệ giữa lợi ích chung của toàn dân tộc toàn quốc gia và lợi
ích kinh tế của mỗi cá nhân. Mọi người lao động, phục vụ người khác chính là
vì lợi ích riêng của họ, do đó khi muốn họ làm việc, phục vụ thì chúng ta
không bao giờ nói với họ về những nhu cầu của chúng ta, mà chỉ nói với họ
về mối tư lợi của họ. Ông cho rằng, bất cứ lợi ích nào cũng chỉ được đáp ứng
trong trường hợp nó không mâu thuẫn với tăng năng suất của tư bản. Lợi ích
kinh tế được coi là động lực cơ bản của sự phát triển sản xuất, xã hội, ông
thừa nhận yếu tố khách quan trong nội dung của Lợi ích kinh tế với tư cách là
đầu mối trong hoạt động kinh tế của con người.
Nhà kinh tế David Ricardo đã khẳng định: Lợi ích kinh tế của các giai cấp
khác nhau được xây dựng trên cơ sở lý luận về giá trị, tiền lương và lợi
nhuận chỉ là bộ phận của giá trị và cũng là nguồn gốc của lao động. Do đó,
việc tăng hay giảm lương sẽ không ảnh hưởng đến giá cả hàng hóa, mà chỉ
ảnh hưởng đến việc phân phối giá trị sẽ được tạo ra giữa công nhân và tư
bản, vì vậy sẽ ảnh hưởng đến lợi ích của họ. Điều đó thể hiện trong số giá trị
mới được tạo ra, phần của công nhân nhỏ hơn phần của người sử dụng lao
động -tư bản thì lớn hơn. Đây là mối quan hệ tỷ lệ nghịch về lợi ích, nếu lợi
ích của người đi thuê công nhân tăng thì lợi ích của người đi làm thuê sẽ giảm và ngược lại.
Tóm lại, những công trình nghiên cứu tiêu biểu về lợi ích kinh tế của các tác
giả nước ngoài đã thể hiện rõ những quan điểm dưới góc độ nghiên cứu
khoa học về lợi ích và Lợi ích kinh tế nói chung nhưng đều đưa ra quan điểm
đồng nhất vai trò của Lợi ích kinh tế với tư cách là một động lực phát triển xã hội.
nhu cầu của mình. Lợi ích có thể là lợi ích vật chất và tinh thần. Như vậy, có
thể định nghĩa lợi ích là sự thỏa mãn nhu cầu của con người mà sự thỏa mãn
nhu cầu này phải được nhận thức và đặt trong mối quan hệ xã hội ứng với
trình độ phát triển nhất định của nền sản xuất xã hội đó.
Trên thực tế, lợi ích kinh tế thực chất sẽ là lợi ích vật chất, lợi ích kinh tế phản
ánh mục đích và động cơ khách quan của các chủ thể khi tham gia vào các
hoạt động kinh tế, xã hội và do hệ thống quan hệ sản xuất quyết định. Lợi ích
kinh tế bắt nguồn từ nhu cầu và là cái để đáp ứng nhu cầu làm nảy sinh lợi
ích. Vì thế ta nhận thấy rằng, Lợi ích kinh tế là một phạm trù kinh tế, một mặt
nó phản ánh những điều kiện, những phương tiện nhằm đáp ứng nhu cầu vật
chất của mỗi con người, mỗi chủ thể.
Lợi ích kinh tế là hình thức biểu hiện của quan hệ sản xuất, nó được quy định
một cách khách quan bởi phương thức sản xuất, bởi hệ thống quan hệ sản
xuất, trước hết là quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất. Ph.Ăng viết: "Những
quan hệ kinh tế của một xã hội nhất định nào đó biểu hiện trước hết dưới
hình thức lợi ích". Lê-nin cũng cho rằng: "Lợi ích của giai cấp này hay giai cấp
khác được xác định một cách khách quan theo vai trò mà họ có trong hệ
thống quan hệ sản xuất, theo những hoàn cảnh và điều kiện sống của họ".
Như vậy, các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác - Lênin đều thấy rõ lợi ích
quan trọng nhất của những người lao động không phải là lợi ích về chính trị,
mà chính là Lợi ích kinh tế.
3. Bản chất và biểu hiện của lợi ích kinh tế 3.1 Xét về bản chất:
- Lợi ích kinh tế phản ánh mục đích và động cơ của các quan hệ giữa các chủ
thể trong nền sản xuất xã hội. Suy cho cùng, lợi ích kinh tế được biểu hiện ở
mức độ của cải vật chất mà mỗi người có được, khi tham gia vào các hoạt
động kinh tế - xã hội. Phản ánh quan hệ giữa con người với con người trong
quá trình tham gia các hoạt động đó để tạo ra của cải vật chất cho bản thân.
- Lợi ích kinh tế là hình thức biểu hiện của quan hệ sản xuất, do quan hệ sản
xuất quyết định. Không có lợi ích kinh tế nằm ngoài những quan hệ sản xuất
mà nó là sản phẩm của những quan hệ sản xuất. Các thành viên trong xã hội
xác lập các quan hệ kinh tế với nhau vì trong quan hệ đó hàm chứa những lợi
ích kinh tế mà họ có thể có được.
- Hệ thống quan hệ sản xuất của mỗi một chế độ xã hội nhất định sẽ quy định
hệ thống lợi ích kinh tế của xã hội đó. Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã
hội, ở nước ta tồn tại nhiều quan hệ sản xuất, nhiều quan hệ sở hữu khác
nhau về tư liệu sản xuất, nhiều thành phần kinh tế, do đó hệ thống lợi ích kinh
tế cũng mang tính đa dạng. Các quan hệ xã hội luôn mang tính lịch sử, do
vậy, lợi ích kinh tế trong mỗi giai đoạn cũng phản ánh bản chất xã hội của giai đoạn lịch sử đó.
3.2 Xét về biểu hiện:
- Lợi ích kinh tế là hình thức biểu hiện của quan hệ kinh tế và quy luật kinh tế.
Trong thực tế, lợi ích kinh tế thông thường sẽ được biểu hiện ở các hình thức
thu nhập cụ thể: Tiền lương, tiền công, lợi nhuận, lợi tức, địa tô, thuế, phí, lệ
phí và các hình thức cụ thể khác
- Gắn với các chủ thể kinh tế khác nhau là những lợi ích tương ứng: lợi ích
của chủ doanh nghiệp trước hết là lợi nhuận, lợi ích người lao động là thu
nhập. Tất nhiên, mỗi cá nhân, trong các mối quan hệ xã hội tổng hợp gắn với
con người đó, mặc dù có khi thực hiện hoạt động kinh tế trọng nhất thời,
không phải luôn đặt mục tiêu lợi ích vật chất lên hàng đầu. Song về lâu dài,
đã tham gia vào hoạt động kinh tế thì lợi ích kinh tế là lợi ích quyết định. Nếu
không thấy được vai trò của lợi ích kinh tế sẽ làm suy giảm động lực.
- Khi đề cập tới phạm trù lợi ích kinh tế có nghĩa rằng lợi ích đó được xác lập
trong quan hệ nào, vai trò của các chủ thể trong quan hệ đó thể hiện chủ thể
đó biểu hiện như thế nào. Ví dụ họ là chủ sở hữu, hay nhà quản lý, là lao
động làm thuê hay trung gian; ai là người thụ hưởng lợi ích, quyền hạn và
trách nhiệm của các chủ thể đó, biện pháp thực hiện gì... Trong nền kinh tế
thị trường, ở đâu có hoạt động sản xuất kinh doanh, lao động ở đó có quan
hệ lợi ích và lợi ích kinh tế.
4. Vai trò của lợi ích kinh tế
Trong nền kinh tế thị trường, hoạt động kinh tế được biểu hiện vô cùng phong
phú đa dạng và các hoạt động hướng tới lợi ích nhất định. Có thể khái quát
vai trò của lợi ích kinh tế trên một số khía cạnh chủ yếu sau:
- Lợi ích kinh tế là động lực trực tiếp của các chủ thể và hoạt động kinh tế - xã hội
+ Con người tiến hành các hoạt động kinh tế trước hết để thỏa mãn các nhu
cầu vật chất, nâng cao phương thức và mức độ thỏa mãn nhu cầu vật chất
của bản thân. Trong nền kinh tế thị trường, phương thức và mức độ phụ
thuộc thỏa mãn nhu cầu vật chất tùy thuộc vào mức thu nhập. Do đó, mức
thu nhập càng cao, phương thức và mức độ thỏa mãn nhu cầu càng tốt. Vì
vậy, mọi chủ thể kinh tế đều phải hành động để nâng cao thu nhập của mình.
Thực hiện lợi ích kinh tế của các giai cấp tầng lớp xã hội, đặc biệt của người
dân vừa là cơ sở bảo đảm cho sự ổn định và phát triển xã hội vừa là biểu hiện sự phát triển
+ Về khía cạnh kinh tế tất cả các chủ thể kinh tế đều hành động trước hết vì
lợi ích chính đáng của mình. Tất nhiên, lợi ích này phải đảm bảo trong sự liên
hệ với các chủ thể khác trong xã hội. Theo đuổi lợi ích kinh tế chính đáng của
mình, các chủ thể kinh tế đã đóng góp vào sự phát triển của nền kinh tế. Vì
lợi ích của mình người lao động tích cực lao động sản xuất, nâng cao tay
nghề, cải tiến công cụ lao động; chủ doanh nghiệp phải tìm cách nâng cao
hiệu quả sử dụng các nguồn lực, đáp ứng các nhu cầu, thị hiếu của khách
hàng bằng cách nâng cao chất lượng sản phẩm, thay đổi mẫu mã, nâng cao
tinh thần trách nhiệm trong phục vụ người tiêu dùng... Tất cả những điều đó
đều tác dụng thúc đẩy sự phát triển của lực lượng sản xuất, của nền kinh tế
và nâng cao đời sống của người dân.
- Lợi ích kinh tế là cơ sở thúc đẩy sự phát triển các lợi ích khác
+ Mọi vận động của lịch sử đều xoay quanh vấn đề lợi ích và được ưu tiên là
lợi ích kinh tế. Mức độ thỏa mãn nhu cầu vật chất còn phụ thuộc địa vị của
con người trong quan hệ sản xuất xã hội nên để thực hiện lợi ích mình các
chủ thể kinh tế phải đấu tranh với nhau thực hiện quyền làm chủ với tư liệu
sản xuất. Đó là cội nguồn sâu xa của các cuộc đấu tranh giữa các giai cấp
trong lịch sử - động lực quan trọng của xã hội tiến bộ
+ Lợi ích kinh tế được thực hiện sẽ tạo điều kiện cho sự hình thành và thực
hiện lợi ích chính trị, lợi ích xã hội, văn hóa của các chủ thể xã hội.
+ Lợi ích kinh tế mang tính khách quan và là động lực mạnh mẽ để phát triển
kinh tế - xã hội. Theo C.Mác: "Cội nguồn phát triển của xã hội không phải là
quá trình nhận thức mà là các quan hệ của đời sống vật chất, tức là lợi ích kinh tế của con người"
+ Ở Việt Nam, trong một thời gian rất dài, vì rất nhiều lý do, các lợi ích kinh tế,
nhất là lợi ích cá nhân, không được chú ý đúng mức. Hiện nay, trong điều
kiện cơ chế thị trường, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta là: Coi lợi ích
kinh tế là động lực của hoạt động kinh tế; phải tôn trọng lợi ích cá nhân chính
đáng. Điều này góp phần tạo động lực cho sự phát triển đất nước ta trong những năm qua.
5. Ví dụ về lợi ích kinh tế
Trong các xã hội có giai cấp, lợi ích kinh tế tất yếu mang tính chất giai cấp. Ví
dụ, trong xã hội tư bản chủ nghĩa, lợi ích của giai cấp tư sản là thu được giá
trị thặng dư và lợi nhuận tối đa bằng cách tăng cường bóc lột lao động làm
thuê. Còn lợi ích kinh tế của những người lao động chỉ hạn chế trong phạm vi
giá trị sức lao động của họ. Do lợi ích kinh tế có tính giai cấp nên trong điều
kiện có nhiều thành phần kinh tế như hiện nay tất yếu tồn tại mâu thuẫn về lợi
ích kinh tế giữa các thành phần kinh tế, giữa các chủ thể kinh tế khác với nhau
Ví dụ lợi ích kinh tế của nông dân trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa:
Có thể thấy lực lượng sản xuất trong lĩnh vực nông thôn của Hà Nội còn thấp,
năng suất lao động thất. Trong khi đó, CNH, HĐH xác định chuyển đổi căn
bản, toàn diện hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ quản lý từ sử dụng lao
động thủ công là chính sang sử dụng lao động cùng với công nghệ, phương
tiện máy móc kỹ thuật hiện đại, tiên tiến.
Lợi ích kinh tế của nông dân chính là nhu cầu được chuyển đổi từ sử dụng
lao động thủ công sang lao động sử dụng công nghệ tạo ra năng suất lao
động hiệu quả. Lợi ích kinh tế của nông dân là tổng thể những nguồn thu từ
hoạt động kinh tế của họ để đáp ứng nhu cầu sản xuất và sinh hoạt cho mọi
thành viên trong gia đình. Trong quá trình CNH, HĐH nền kinh tế quốc dân,
người dân vừa là chủ thể tiến hành, vừa là người trực tiếp thụ hưởng thành
quả của quá trình CNH, HĐH. Chính người nông dân trực tiếp giải quyết lợi
ích cho chính mình thông qua phát triển sản xuất kinh doanh, tăng thu nhập,
cải thiện nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho bản thân và gia đình.
Document Outline

• Lợi ích kinh tế là gì? Bản chất, ý nghĩa, vai trò,
  • 1. Khái niệm về lợi ích kinh tế
  • Để tồn tại, phát triển, con người cần được thỏa mã
  • 3. Bản chất và biểu hiện của lợi ích kinh tế
    • 3.1 Xét về bản chất:
    • 3.2 Xét về biểu hiện:
  • 4. Vai trò của lợi ích kinh tế
  • 5. Ví dụ về lợi ích kinh tế