Preview text:
ĐỀ BÀI: LÀM SAO ĐỂ BIẾT MỘT ĐIỀU/ VIỆC GÌ ĐÓ LÀ SỰ THẬT
Qua lăng kính 3: Tập trung vào những rào cản và sai lầm của nhận thức và hoài nghi về khả năng nhận thức chân lý của nhận thức.
Trong cuộc sống, con người luôn khát khao đi tìm “sự thật” điều đúng đắn, phản ánh đúng bản chất của thế giới. Tuy nhiên, giữa vô vàn thông tin, cảm xúc và kinh nghiệm cá nhân, câu hỏi “làm sao để biết một điều gì đó là sự thật ?”lại không hề dễ dàng trả lời. Triết học Mác-Lênin có thể không cho ta đáp án ngay, nhưng giúp ta hiểu rằng: nhận thức sự thật là cả một hành trình gian , vì con người luôn phải đối mặt với những giới hạn của chính mình.
(Giáo trình Triết học Mác-lênin, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, 2021).
- Con người luôn mốn biết “sự thật” nhưng không dễ dàng.
Từ khi còn nhỏ, ta đã hỏi “Tại sao trời xanh”, “Tại sao lại có mưa”. Khi lớn lên, ta hỏi “thế giới điều gì là đúng”, “Ai đáng tin”,.. Những câu hỏi tưởng chừng đơn giản, nhưng thực ra nó chạm đến cốt lõi của Triết học về việc con người muốn hiểu thế giới, muốn hiểu chính mình. Theo Triết học Mác-lênin, sự thật không nằm trong đầu ai cả, mà là sự phản ánh đúng hiện thực khách quan. Có nghĩa là cái ta nghĩ “đúng” phải được kiểm nghiệm bằng thực tế, chứ không chỉ dựa vào cảm giác hay niềm tin. Chính vì vậy, mà Lênin từng khẳng định: “Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, và từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn đó là con đường biện chứng của nhận thức chân lý” (V.L Lênin, Bút ký triết học, Nxb Sự thật, 1981).
- Rào cản trong nhận thức vì con người không hoàn hảo.
Trong hành trình tìm kiếm sự thật, con người gặp phải nhiều rào cản và điều đầu tiên phải kể đến là giới hạn của giác quan. Giác quan là cửa ngõ đầu tiên để con người nhận thức thế giới, nhưng nó có giới hạn. Chẳng hạn như, bằng mắt thường ta thấy mặt trời “mọc ở phía Đông và lặn ở phía Tây” tưởng như mặt trời đang di chuyển quanh Trái Đất. Nhưng thật ra đó chỉ là cảm gíac do sự quay của Trái đất quanh trục của nó. Điều này cho thấy những gì ta nhìn thấy bằng mắt không phải lúc nào cũng là bản chất của sự vật. Tiếp đến là ảnh hưởng của cảm xúc và định kiến, như chúng ta thấy nhiều khi ta tin vào điều gì đó không vì nó đúng mà vì ta muốn tin. Ví dụ: Khi thích một người, ta dễ bỏ qua lỗi lầm của họ, còn khi ghét ai, ta dễ tin những điều tiêu cực về họ. Những cảm xúc ấy khiến ta nhìn nhận sai lệch, khó thấy được sự thật khách quan. Theo C. Mác Ph. Ăngghen: Con người không chỉ phản ánh thế giới mà còn cải biến thế giới đó. (Luận cương về Phoiơbac, 1845). Không những thế, việc ảnh hưởng của xã hội và thông tin trong thời đại mạng xã hội, tin giả lan tràn khắp nơi. Con người thường tin vào thứ “phù hợp với quan điểm cá nhân” thay vì kiểm chứng thông tin chính xác. Chính vì vậy, hoài nghi và tư duy phản biện trở nên cần thiết hơn bao giờ hết.
