Mâu thuẫn biện chứng - Triết học Mác - Lênin | Đại học Tôn Đức Thắng

Lêi nãi ®Çu
M©u thuÉn lµ hiÖn t- îng cã trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: tù nhiªn, x· héi vµ
t- duy con ng- êi, ®Æc biÖt trong ho¹t ®éng kinh tÕ,ch¼n h¹n nh- cung cÇu ,
tÝch luü vµ tiªu dïng, tÝnh kÕ ho¹ch ho¸ cña tõng xÝ nghiÖp, tõng c«ng ty vµ
tÝnh tù ph¸t v« chÝnh phñ cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸….M©u thuÉn tå t¹i khi
sù vËt xuÊt hiÖn ®Õn khi sù vËt kÕt thóc. Trong mçi sù vËt, m©u thuÉn h×nh
thµnh kh«ng ph¶i chØ lµ mét mµ lµ nhiÒu m©u thuÉn, vµ sù vËt trong cïng
mét lóc cã nhiÒu mÆt ®èi lËp th× m©u thuÉn nay mÊt ®i th× m©u thuÉn kh¸c l¹i h×nh thanh….
Trong sù nghiÖp ®æi míi ë n- íc ta do ®¶ng khëi x- íng vµ l·nh ®¹o ®·
dµnh ®- îc nhiÒu th¾ng lîi b- íc ®Çu mang tÝnh quyÕt ®Þnh, quan träng trong
viÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ tõ c¬ chÕ quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr- êng
cã sù qu¶n lý cña nhµ n- íc theo ®Þnh h- íng x· héi chñ nghÜa. Trong nh÷ng
chuyÓn biÕn ®ã ®· ®¹t nhiÒu thµnh c«ng to lín nh- ng trong nh÷ng thµnh
c«ng ®ã lu«n lu«n tån t¹i nh÷ng m©u thuÉn k×m h·m sù ph¸t triÓn cña c«ng
cuéc ®æi míi. ®ái hái ph¶i ®- îc gi¶i quyÕt vµ nÕu ®- îc gi¶i quyÕt sÏ thóc
®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ.
Víi mong muèn t×m hiÓu thªm nh÷ng vÊn ®Ò cña nÒn kinh tÕ, quan
®iÓm lý luËn còng nh÷ng v- íng m¾c trong gi¶i ph¸p, quy tr×nh xö lý c¸c vÊn
®Ò chÝnh trÞ – x· héi cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c¶i c¸ch trong
viÖc chuyÓn nÒn kinh tÕ t«i chän M©u thuÉn biÖn chøng trong qu¸ tr×nh
x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ë
viÖt nam lµm ®Ò tµi cho tiÓu luËn triÕt häc M¸c – Lª nin 1 lý luËn chung
TÊt c¶ c¸c sù vËt , hiÖn t- îng trªn thÕ giíi ®Òu chøa ®ùng nh÷ng mÆt
tr¸i ng- îc nhau. Trong nguyªn tö cã ®iÖn tö vµ h¹t nh©n, trong sinh vËt cã
®ång ho¸ vµ dÞ ho¸, trong kinh tÕ thÞ tr- êng cã cung vµ cÇuhµng vµ tiÒn…
nh÷ng mÆt tr¸i ng- îc nhau ®ã trong phÐp biÖn chøng duy vËt gäi lµ mÆt ®èi
lËp: ë ®©y t«i chia lµm 4 phÇn.
+M©u thuÉn lµ hiÖn t- îng kh¸ch quan vµ phæ biÕn.
+Sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp.
+Sù chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp. +C¸c mÆt m©u thuÉn.
1. M©u thuÉn lµ hiÖn t- îng kh¸ch quan vµ phæ biÕn.
§èi lËp víi c¸c quan ®iÓm cña triÕt häc cò , phÐp biÖn chøng duy vËt
kh¼ng ®Þnh r»ng tÊt c¶ c¸c sù vËt, hiÖn t- îng tån t¹i trong thùc t¹i kh¸ch
quan ®Òu chøa ®ùng trong nã m©u thuÉn .sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña m©u
thuÉn lµ do cÊu tróc tù th©n vèn cã bªn trong cña sù vËt ,hiÖn t- îng quy
®Þnh. M©u thuÉn tån t¹i kh«ng phô thuéc vµo bÊt cø hiÖn t- îng siªu nhiªn
nµo, kÓ c¶ ý chÝ cña con ng- êi. Mçi sù vËt, hiÖn t- îng ®ang tån t¹i ®Òu lµ
mét thÓ thèng nhÊt c¸c khuynh h- íng, c¸c thuéc tÝnh ph¸t triÓn ng- îc chiÒu
nhau, ®èi lËp nhau. Sù liªn hÖ, t¸c ®éng qua l¹i, ®Êu tranh chuyÓn ho¸, bµi
trõ vµ phñ ®Þn lÉn nhau, t¹o thµnh ®éng lùc bªn trong cña mäi qu¸ tr×nh vËn
®éng vµ ph¸t triÓn kh¸ch quan cña chÝnh b¶n th©n c¸c sù vËt hiÖn t- îng.
M©u thuÉn lµ mét hiÖn t- îng cã trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: tù nhiªn, x·
héi vµ t- duy cña con ng- êi. Khoa häc tù nhiªn hiÖn ®¹i chøng minh r»ng
thÕ giíi vi m« lµ sù thèng nhÊt gi÷a nh÷ng thùc thÓ cã ®iÖn tÝch tr¸i dÊu, h¹t
vµ tr- êng, h¹t vµ ph¶n h¹t. Trong sinh häc cã hÊp thô vµ bµi tiÕt, di truyÒn vµ
biÕn dÞ. X· héi loµi ng- êi cã nh÷ng m©u thuÉn phøc t¹p h¬n, ®ã lµ m©u
thuÉn gi÷a lùc l- îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, c¬ së h¹ tÇng vµ kiÕn tróc
th- îng tÇng; gi÷a c¸c giai cÊp ®èi kh¸ng gi÷a chñ n« vµ n« lÖ, n«ng d©n vµ
®Þa chñ, t- s¶n vµ v« s¶n. Ho¹t ®éng kinh tÕ m©u thuÉn còng mang tÝnh phæ
biÕn, ch¼ng h¹n nh- cung vµ cÇu , tÝch luü vµ tiªu dïng, tÝnh kÕ ho¹ch ho¸ 2
cña tõng xÝ nghiÖp, C«ng ty víi tÝnh v« chÝnh phñ cña nÒn kinh tÕ hµng
ho¸,…Trong t- duy cña con ng- êi còng cã nh÷ng m©u thuÉn nh- ch©n lý vµ sai lÇm,…
M©u thuÉn tån t¹i tõ khi sù vËt míi xuÊt hiÖn cho tíi khi sù vËt kÕt
thóc. Trong mçi sù vËt, m©u thuÉn h×nh thµnh kh«ng ph¶i chØ cã mét mµ cã
thÓ cã nhiÒu m©u thuÉn, v× sù vËt trong cïng mét lóc cã rÊt nhiÒu mÆt ®èi
lËp. M©u thuÉn nµy mÊt ®i th× m©u thuÉn kh¸c h×nh thµnh. ¡ngghen chÝnh sù
vËn ®éng ®¬n gi¶n nhÊt cña vËt chÊt còng lµ mét m©u thuÉn. VËt chÊt tån t¹i
ë h×nh thøc vËn ®éng cao h¬n, m©u thuÉn cµng râ nÐt h¬n. Nã g¾n liÒn víi sù
vËt, xuyªn suèt qu¸ tr×nh ph¸t sinh ph¸t triÓn vµ diÖt vong cña sù vËt. §ã
chÝnh lµ nh÷ng thuéc tÝnh quy ®Þnh tÝnh kh¸ch quan vµ phæ biÕn cña m©u thuÉn.
2. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp trong mét thÓ thèng nhÊt:
Trong phÐp biÖn chøng duy vËt, kh¸i niªmk mÆt ®èi lËp lµ sù kh¸i
qu¸t nh÷ng thuéc tÝnh, nh÷ng khuynh h- íng ng- îc chiÒu nhau cïng tån t¹i
trong cïng mét sù vËt hiÖn t- îng, t¹o nªn sù vËt, hiÖn t- îng ®ã. Do ®ã cÇn
ph©n biÖt r»ng kh«ng ph¶i bÊt kú hai mÆt ®èi lËp nµo còng thµnh m©u thuÉn.
Bëi v× trong cïng mét sù vËt hiÖn t- îng kh¸ch quan kh«ng chØ tån t¹i hai
mÆt ®èi lËp. Trong cïng mét thêi ®iÓm cïng tån t¹i nhiÒu mÆt ®çi lËp. ChØ cã
mÆt ®èi lËp lµ cïng tån t¹i thèng nhÊt trong cïng mét sù vËt nh- mét chØnh
thÓ, nh- ng cã khuynh h- íng ph¸t triÓn ng- îc chiÒu nhau, phñ ®Þnh vµ
chuyÓn ho¸ lÉn nhau(sù chuûen ho¸ nµy trë thµnh nguån gèc ®éng lùc, ®ång
thêi quy ®Þnh b¶n chÊt khuynh h- íng ph¸t triÓn cña sù vËt) th× cã hai mÆt
®èi lËp nh vËy míi gäi lµ hai mÆt ®èi lËp m©u thuÉn. “ Thèng nhÊt” cña hai
mÆt ®èi lËp ®- îc hiÓu kh«ng ph¶i chóng ®øng c¹nh nhau mµ n- ¬ng tùa vµo
nhau, t¹o ra sù phï hîp c©n b»ng nh- liªn hÖ phô thuéc, quy ®Þnh vµ rµng
buéc lÉn nhau. MÆt ®èi lËp nµy lÊy mÆt ®èi lËp kia lµm tiÒn ®Ò cho sù tån t¹i
cña m×nh vµ ng- îc l¹i. NÕu thiÕu mét trong hai mÆt ®èi lËp chÝnh t¹o thµnh
sù vËt thÞ nhÊt ®Þnh kh«ng cã sù tån t¹i cña sù vËt. Bëi vËy sù thèng nhÊt cña 3
c¸c mÆt ®èi lËp lµ ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®- îc cho sù tån t¹i cña bÊt kú sù vËt hiÖn t- îng nµo.
Sù thèng nhÊt nµy lµ do nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cã cña b¶n th©n sù vËt t¹o nªn.
VÝ dô: Lùc l- îng s¶n xuÊt- quan hÖ s¶n xuÊt trong ph- ¬ng thøc s¶n
xuÊt. Khi lùc l- îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn th× quan hÖ s¶n xuÊt còng ph¸t triÓn.
Hai ®iÓu kiÖn nµy chÝnh lµ ®iÓu kiÖn tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn cña ph- ¬ng
thøc s¶n xuÊt. Nh- ng trong quan hÖ cña lùc l- îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n
xuÊt ph¶i tho¶ m·n mét sè yªu cÇu sau.
- Thø nhÊt: §ã ph¶i lµ mét kh¸i niÖm chung nhÊt ®- îc kh¸i qu¸t tõ
c¸c mÆt phï hîp kh¸c nhau ph¶n ¸nh ®- îc b¶n chÊt cña sù phï hîp cña lùc
l- îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt.
- Thø hai: §ã ph¶i lµ mét kh¸i niÖm “ ®éng” ph¶n ¸nh ® îc tr¹ng th¸i
biÕn ®æi th- êng xuyªn cña sù vËn ®éng, ph¸t triÓn trong quan hÖ cña quan hÖ
s¶n xuÊt vµ lùc l- îng s¶n xuÊt.
- Thø ba: §ã ph¶i lµ mét kh¸i niÖm cã ý nghÜa thùc tiÔn. Ngoµi ý
nghÜa nhËn thùc, kh¸i niÖm vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt vµ lùc l- îng
s¶n xuÊt ®- îc coi lµ tho¶ ®¸ng ph¶i cã t¸c dông ®Þnh h- íng, chØ ®¹o cho viÖc
x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt, sao cho nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cã kh¶ n¨ng phï
hîp cao nhÊt víi lùc l- îng s¶n xuÊt.
Tuy nhiªn, kh¸i niÖm thèng nhÊt nµy chØ mang tÝnh t- îng ®èi. B¶n
th©n néi dung kh¸i niÖm ®· nãi lªn tÝnh chÊt t- ¬ng ®èi cña nã: thèng nhÊt
cña c¸c ®èi lËp, trong thèng nhÊt ®· bao hµm vµ chøa ®ùng trong nã sù ®èi lËp.
§Êu tranh c¸c mÆt ®èi lËp:
Sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp trong cïng mét sù vËt hiÖn t- îng
kh«ng t¸ch rêi ®Êu tranh chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. Bëi v× c¸c mÆt ®èi lËp cïng
tån t¹i trong mét sù vËt thèng nhÊt nh- mét chØnh thÓ trän vÑn nh- ng kh«ng
n»m yªn bªn nhau mµ ®iÓu chØnh chuyÓn ho¸, bµi trõ, phñ ®Þnh lÉn nhau t¹o
thµnh ®éng lùc ph¸t triÓn cña b¶n th©n sù vËt. Sù ®Êu tranh chuyÓn ho¸, bµi 4
trõ, phñ ®Þnh lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt trong thÕ giíi kh¸ch quan thÓ hiÖn d- íi
nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau.
VÝ dô: Lùc l- îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong giai cÊp cã ®èi
kh¸ng m©u thuÉn gi÷a lùc l- îng s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi quan hÖ s¶n xuÊt l¹c
hËu k×m h·m nã diÔn ra quyÕt liÖt vµ gay g¾t. ChØ th«ng qua c¸c cuéc c¸ch
m¹ng x· héi b»ng rÊt nhiÒu h×nh thøc, kÓ c¶ b¹o lùc míi gi¶i quyÕt nã mét c¸ch c¨n b¶n.
Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ®- îc chia thµnh nhiÓu giai ®o¹n.
Th«ng th- êng, khi nã míi xuÊt hiÖn, hai mÆt ®èi lËp ch- a thÓ hiÖn râ xung
kh¾c gay g¾t ng- êi ta gäi ®ã lµ giai ®o¹n kh¸c nhau. TÊt nhiªn kh«ng ph¶i
bÊt kú sù kh¸c nhau nµo còng ®- îc coi lµ m©u thuÉn, chØ cã nh÷ng kh¸c
nhau cïng tån t¹i trong cïng mét sù vËt nh- ng liªn hÖ h÷u c¬ víi nhau, ph¸t
triÓn ng- îc chiÒu nhau, t¹o thµnh ®éng lùc bªn trong cña sù ph¸t triÓn th× hai
mÆt ®èi lËp Êy míi h×nh thµnh b- íc ®Çu cña m©u thuÉn. Khi hai mÆt ®èi lËp
cña mét m©u thuÉn ph¸t triÓn ®Õn giai ®o¹n xung ®ét gay g¾t, nã biÕn thµnh
®éc lËp, sù vËt cò mÊt ®i sù vËt míi h×nh thµnh. Sau khi gi¶i quyÕt ®- îc m©u
thuÉn sù thèng nhÊt cña hai mÆt ®èi lËp míi, hai mÆt ®èi lËp míi ®Êu tranh
chuyÓn ho¸ thµnh m©u thuÉn. M©u thuÉn ®- îc gi¶i quyÕt, sù vËt míi xuÊt
hiÖn. Cø nh- thÕ, ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp lµm cho sù vËt biÕn ®æi
kh«ng ngõng tõ thÊp lªn cao. ChÝnh v× vËy, Lªnin kh¼ng ®Þnh “sù ph¸t triÓn
lµ mét cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp”.
Khi bµn vÒ mèi quan hÖ gi÷a sù thèng nhÊt vµ ®Êu tranh cña c¸c mÆt
®èi lËp, Lªnin chØ ra r»ng: “ mÆc dï thèng nhÊt chØ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó sù vËt tån
t¹i víi ý nghÜa lµ chÝnh nã- nhê cã sù thèng nhÊt cña c¸c mÆt ®èi lËp mµ
chóng ta nhËn biÕt ®- îc sù vËt, hiÖn t- îng tån t¹i trong thÕ giíi kh¸ch quan.
Song b¶n th©n cña sù thèng nhÊt chØ lµ t- ¬ng ®èi vµ t¹m thêi. §Êu tranh gi÷a
c¸c mÆt ®èi lËp míi lµ tuyÖt ®èi. Nã diÔn ra th- êng xuyªn, liªn tôc trong
suèt qu¸ tr×nh tån t¹i cña sù vËt. KÓ c¶ trong tr¹ng th¸i sù vËt æn ®Þnh , còng
nh- chuyÓn ho¸ nh¶y vät vÒ chÊt. Lªnin viÕt “ sù thèng nhÊt ( phï hîp, ®ång
nhÊt, t¸c dông ngang nhau) cña c¸c mÆt ®èi lËp lµ cã ®iÒu kiÖn, t¹m thêi, 5
tho¸ng qua trong t- ¬ng ®èi. Sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp bµi trõ lÉn nhau
lµ tuyÖt ®èi còng nh- sù ph¸t triÓn, sù vËn ®éng tuyÖt ®èi”.
3. ChuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp:
Kh«ng ph¶i bÊt kú sù ®Êu tranh nµo cña c¸c mÆt ®èi lËp ®Òu dÉn ®Õn sù
chuyÓn ho¸ gi÷a chóng. ChØ cã sù ®Êu tranh cña c¸c mÆt ®èi lËp ph¸t triÓn
®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh, héi ®ñ c¸c ®iÓu kiÖn cÇn thiÕt míi dÉn ®Õn
chuyÓn ho¸ gi÷a chóng, bµi trõ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau. Trong giíi tù nhiªn,
chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp th- êng diÔn ra mét c¸ch tù ph¸t, cßn trong
x· héi, chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp nhÊt thiÕt ph¶i th«ng qua ho¹t ®éng
cã ý thøc cña con ng- êi.
Do ®ã, kh«ng nªn hiÓu sù chuyÓn ho¸ lÉn nhau gi÷a c¸c mÆt ®èi lËp
chØ lµ sù ho¸n ®æi vÞ trÝ mét c¸ch d¬n gi¶n m¸y mãc. Th«ng th- êng th× m©u
thuÉn chuyÓn ho¸ theo hai ph- ¬ng thøc:
+ Ph- ¬ng thøc thø nhÊt: MÆt ®èi lËp nµy chuyÓn ho¸ thµnh mÆt ®èi lËp
kia nh- ng ë tr×nh ®é cao h¬n xÐt vÒ ph- ¬ng diÖn chÊt cña sù vËt.
VÝ dô: Lùc l- îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt trong x· héi phong kiÕn ®Êu
tranh chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó h×nh thµnh quan hÖ s¶n xuÊt míi lµ quan hÖ
s¶n xuÊt t- b¶n chñ nghÜa vµ lùc l- îng s¶n xuÊt míi ë tr×nh ®é cao h¬n.
+ Ph- ¬ng thøc thø hai: C¶ hai mÆt ®èi lËp chuyÓn ho¸ lÉn nhau ®Ó
thµnh hai mÆt ®èi lËp míi hoµn toµn.
VÝ dô: NÒn kinh tÕ ViÖt Nam chuyÓn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp
trung, quan liªu, bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr- êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n- íc
theo ®Þnh h- íng x· héi chñ nghÜa.
Tõ nh÷ng m©u thuÉn trªn cho ta thÊy trong thÕ giíi hiÖn thùc, bÊt kú
sù vËt hiÖn t- îng nµo còng chøa ®ùng trong b¶n th©n nã nh÷ng mÆt, nh÷ng
thuéc tÝnh cã khuynh h- íng ph¸t triÓn ng- îc chiÒu nhau. Sù ®Êu tranh
chuyÓn ho¸ cña c¸c mÆt ®èi lËp trong ®iÒu kiÖn cô thÓ t¹o thµnh m©u thuÉn.
M©u thuÉn lµ hiÖn t- îng kh¸ch quan, phæ biÕn trªn thÕ giíi. M©u thuÉn ®- îc
gi¶i quyÕt, sù vËt còng mÊt ®i sù vËt míi h×nh thµnh. Sù vËt míi l¹i n¶y sinh
c¸c mÆt ®èi lËp vµ m©u thuÉn míi. 6
C¸c mÆt ®èi lËp nµy l¹i ®Êu tranh chuyÓn ho¸ vµ phñ ®Þnh lÉn nhau ®Ó
t¹o thµnh sù vËt míi h¬n. cø nh- vËy mµ c¸c sù vËt, hiÖn t- îng trong thÕ giíi
kh¸ch quan th- êng xuyªn vµ biÕn ®æi kh«ng ngõng. V× vËy, m©u thuÉn lµ
nguån gèc vµ ®éng lùc cña mäi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn.
II. TÝnh tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ë viÖt nam .
1.Kinh tÕ thÞ tr- êng vµ nh÷ng ®Æc ®iÓm :
*Kh¸i niÖm “kinh tÕ thÞ tr êng” Cã hai ý kiÕn kh¸c nhau vÒ kinh tÕ thÞ tr- êng :
Mét lµ xem “kinh tÕ thÞ tr êng “ lµ ph- ¬ng thøc vËn hµnh kinh tÕ lÊy
thÞ tr- êng h×nh thµnh do trao ®æi vµ l- u th«ng hµng ho¸ lµm ng- êi ph©n phèi
c¸c nguån lùc chñ yÕu ;lÊy lîi Ých ,cung cÇu thÞ tr- êng vµ mua b¸n gi÷a hai
bªn lµm c¬ chÕ khuyÕn khÝch ho¹t ®éng kinh tÕ. nã lµ ph- ¬ng thøc tæ chøc
vËn hµnh kinh tÕ –x· héi .kinh tÕ thÞ tr- êng lµ ph- ¬ng thøc ,ph- ¬ng tiÖn
,c«ng cô vËn hµnh nÒn kinh tÕ cã hiÖu qu¶ .tù nã kh«ng mang tÝnh giai cÊp
–x· héi , kh«ng tèt mµ còng kh«ng xÊu .tèt hay xÊu lµ do ng- êi sö dông nã.
Quan niÖm nµy kinh tÕ thÞ tr êng lµ vËt “trung tÝnh “;lµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt ai sö dông cò ®- îc .
Hai lµ xem “kinh tÕ thÞ tr êng “lµ mét quan hÖ kinh tÕ- x· héi-chÝnh
trÞ ,nã in ®Ëm dÊu Ên cña lùc l- îng x· héi lµm chñ trÞ tr- êng .kinh tÕ thÞ
tr- êng lµ mét ph¹m trï kinh tÕ ho¹t ®éng ,cã chñ thÓ cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng
®ã ,cã sù t¸c ®éng lÉn nhau cña c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng .trong x· héi cã giai
cÊp ,chñ thÓ ho¹t ®éng trong kinh tÕ thÞ tr- êng kh«ng ph¶i lµ c¸i nh©n riªng
lÎ ,®ã cßn lµ nh÷ng tËp ®oµn x· héi, nh÷ng giai cÊp. Sù t¸c ®éng qua l¹i cña
c¸c chñ thÓ ho¹t ®éng ®ã cã thÓ cã lîi cho ng- êi nµy, tÇng líp hay giai cÊp
nµy; cã h¹i cho tÇng líp hay giai cÊp kh¸c. Cho nªn, kinh tÕ thÞ tr- êng cã
mÆt tÝch cùc, cã mÆt tiªu cùc nhÊt ®Þnh. Kh«ng thÓ nhÊn m¹nh chØ mét mÆt trong hai mÆt ®ã.
Kinh tÕ thÞ tr- êng cã sù ph¸t triÓn tõ thÊp lªn cao, ®Ønh cao nhÊt trong
sù ph¸t triÓn cña nã ë giai ®o¹n ®· qua ®¹t ®- îc trong chñ nghÜa t- b¶n, 7
®- îc x· héi ®ã sö dông triÖt ®Ó. §ã lµ c¬ së ®Ó tr- íc ®©y nhiÒu ng- êi ®ång
nhÊt nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng víi chñ nghÜa t- b¶n. Quan ®iÓm ®ã ®- îc cñng cè
thªm cßn do qu¸- tr×nh x©y dùng chñ nghÜa x· héi tr- íc ®©y, hÇu hÕt c¸c
n- íc X· héi chñ nghÜa ®Òu kú thÞ víi kinh tÕ thÞ tr- êng, tuyÖt ®èi ho¸ nÒn
kinh tÕ kÕ ho¹ch mang tÝnh tËp trung quan liªu. Do vËy cã sù ®èi lËp gi÷a
kinh tÕ thÞ tr- êng víi chñ nghÜa x· héi. KÕt qu¶ nghiªn cøu lý luËn vµ ho¹t
®éng thùc tiÔn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cho phÐp kh¼ng ®Þnh r»ng, nÒn
kinh tÕ cña thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi ph¶i lµ nÒn kinh tÕ thÞ
tr- êng. Sù ra ®êi vµ tån t¹i cña nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng trong thêi kú qu¸ ®é
tr- íc hÕt vµ chñ yÕu do trong thêi kú nµy cßn tån t¹i nhiÒu thµnh phÇn kinh
tÕ, do cã sù t¸ch rêi gi÷a quyÒn së h÷u vµ quyÒn kinh doanh ngay trong mét
thµnh phÇn kinh tÕ, do cßn cã sù ph©n c«ng lao ®éng… lµm cho c¸c ®¬n vÞ
kinh tÕ trë thµnh nh÷ng ng- êi s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ nh÷ng ng- êi kinh doanh
hµng ho¸ ®éc lËp( hoÆc t- ¬ng ®èi ®éc lËp). V× th, trong nÒn kinh tÕ nhÊt ®Þnh
sÏ h×nh thµnh quan hÖ hµng ho¸ vµ trao ®æi hµng ho¸, lµm cho nÒn kinh tÕ ®ã
vËn hµnh trong m«i tr- êng kinh tÕ thÞ tr- êng.
2. ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan
trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n- íc.
Thùc tiÔn vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi nh÷ng n¨m gÇn ®©y cho
thÊy, m« h×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng cã sù ®iÒu tiÕt vÜ m« tõ trung
t©m, trong bèi c¶nh ngµy nay, lµ m« h×nh hîp lý h¬n c¶. M« h×nh nµy, vÒ
®¹i thÓ cã thÓ ®¸p øng nh÷ng th¸ch thøc cña sù ph¸t triÓn.
N- íc ta, viÖc thùc hiÖn m« h×nh nµy, trong thùc tÕ, ch¼ng nh÷ng lµ néi
dông cña c«ng cuéc ®æi míi mµ h¬n thÕ n- a cßn lµ c«ng cô, lµ ph- ¬ng thøc
®Ó n- íc ta ®i tíi môc tiªu x©y dùng CNXH.
NÒn kinh tÕ n- íc ta hiÖn nay chØ cã thÓ nã ®ang trong giai ®o¹n qu¸
®«, chuyÓn tiÕp tõ nÒn kinh tÕ tËp trung, hµnh chÝnh, bao cÊp sang nÒn kinh
tÕ thÞ tr- êng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n- íc theo ®Þnh h- íng XHCN. Do
vËy, nh÷ng ®Æc ®iÓm cña giai ®o¹n qu¸ ®é trong nÒn kinh tÕ n- íc ta, ®- ¬ng
nhiªn lµ mét vÊn ®Ò rÊt cã ý nghÜa, rÊt cÇn ®- îc nghiªn cøu, xem xÐt. NhËn 8
thøc ®- îc nh÷ng ®Æc ®iÓm phøc t¹p cña giai ®o¹n qu¸ ®é, chi phèi nh÷ng
®Æc ®iÓm ®ã, chóng ta sÏ tr¸nh ®- îc nh÷ng sai lÇm chñ quan nãng véi, duy ý
chÝ hoÆc nh÷ng khuynh h- íng cùc ®oan, m¸y mãc,sao chÐp, chÊp nhËn
nguyªn b¶n kinh tÕ thÞ tr- êng tõ bªn ngoµi vµo.
Nh- chóng ta ®· biÕt, trong nÒn kinh tÕ tËp trung , bao cÊp, mäi chøc
n¨ng kinh tÕ- x· héi cña nÒn kinh tÕ ®Òu ®- îc triÓn khai trong qu¸ tr×nh kÕ
ho¹ch ho¸ ë cÊp ®é quèc gia. TÝnh bao cÊp cña nhµ n- íc ®èi víi c¸c ho¹t
®éng cña s¶n xuÊt l- u th«ng, ph©n phèi… kh¸ nÆng nÒ, ë n- íc ta tr- íc ®©y,
chÕ ®é h¹ch to¸n, trªn thùc tÕ cßn nÆng vÒ h×nh thøc. Lîi Ých kinh tÕ, ®Æc
biÖt lµ lîi Ých c¸ nh©n ng- êi lao ®éng, mét ®éng lùc trùc tiÕp cña ho¹t ®éng
x· héi ch- a ®- îc quan t©m ®óng møc. V× thÕ, sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ
nh×n chung lµ chËm ch¹p, kÐm n¨ng ®éng.
KÓ tõ ®¹i héi §¶ng lÇn thó VI (12/1986) ®Õn nay, theo ®- êng lèi ®æi
míi, ®Êt n- íc ta ®· tõng b- íc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng víi ®Þnh
h- íng X· héi chñ nghÜa. Vµ ®iÒu ®ã cã ý nghÜa lµ chóng ta ®· ®¹t ®- îc
nh÷ng thµnh tùu hÕt søc quan träng, nh÷ng thµnh tùu cho phÐp chóng ta “
®iÒu chØnh vµ bæ sung nhËn thøc, lµm cho quan nÞªm vÒ chñ nghÜa x· héi
ngµy cµng cô thÓ: ®- êng lèi chñ tr- ¬ng, chÝnh s¸ch ngµy cµng ®ång bé, cã
c¨n cø khoa häc vµ thùc tiÔn”. Nh÷ng thµnh tùu ®ã, trong mét chõng mùc
nhÊt ®Þnh còng gi¸n tiÕp kh¶ n¨ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng trong viÖc n¨ng
®éng ho¸ nÒn kinh tÕ ®Êt n- íc.
Kinh tÕ thÞ tr- êng, nh- chóng ta ®· biÕt lµ mét quan hÖ kinh tÕ – x·
héi mµ trong ®ã s¶n xuÊt vµ t¸i s¶n xuÊt g¾n liÒn víi thÞ tr- êng, tøc lµ g¾n
chÆt víi quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ, víi quan hÖ cung- cÇu … Trong nÒn kinh
tÕ thÞ tr- êng , nÐt biÓu hiÖn cã tÝnh chÊt bÒ mÆt cña ®êi sèng x· héi quan hÖ hµng ho¸.
NÕu nh- tr- íc ®©y, nÒn kinh tÕ n- íc ta chØ cã mét kiÓu së h÷u t- ¬ng
®èi thuÇn nhÊt víi hai thµnh phÇn tËp thÓ vµ quèc doanh, th× nay, cïng víi
thµnh phÇn së h÷u chñ ®¹o lµ së h÷u Nhµ n- íc, cßn tån t¹i nhiÒu h×nh thøc
së h÷u kh¸c. Nh÷ng h×nh thøc së h÷u ®ã, trong thùc tÕ vËn hµnh cña nÒn 9
kinh tÕ, kh«ng h¼n ®· ®ång bé víi nhau, ®«i khi chóng cßn cã m©u thuÉn víi
nhau. Song vÒ tæng thÓ, chóng lµ nh÷ng bé phËn kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ,
cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái ®a d¹ng vµ n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng.
Trªn con ®- êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, viÖc chóng ta b- íc
®Çu sö dông thÞ tr- êng nh- lµ mét c«ng cô, ph- ¬ng thøc, trªn thùc tÕ ®· ®em
l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc c¶ vÒ ph- îng thøc, trªn thùc tÕ ®· ®em l¹i nh÷ng
kÕt qu¶ tÝch cùc c¶ vÒ ph- ¬ng diÖn thùc tiÔn vµ ph- ¬ng diÖn nhËn thøc.
Mçi hµnh trang cã ý nghÜa mµ c«ng cuéc ®æi míi trang bÞ cho chóng
ta s¶n xuÊt hµng ho¸ cïng víi nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬
chÕ thÞ tr- êng, hiÖn ®· ®- îc chóng ta hiÓu lµ kh«ng ®èi lËp víi CNXH. Víi
tÝnh c¸ch lµ s¶n phÈm cña v¨n minh nh©n lo¹i, mét c¬ héi ®Ó c¸c céng ®ång
më cöa, tiÕp xóc víi bªn ngoµi, kinh tÕ thÞ tr- êng râ rµng lµ c¸i kh¸ch quan
vµ tÊt yÕu ®èi víi c«ng cuéc x©y dùng CNXH ë n- íc ta.
Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ë n- íc ta, thÞ tr- êng lµ c¨n cø,
võa lµ ®èi t- îng cña c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸. ViÖc ®iÒu tiÕt vÜ m« ®èi víi thÞ
th- êng, mét mÆt lµm cho nÒn kinh tÕ n- íc ta thùc sù trë thµnh mét thÞ
tr- êng thèng nhÊt- thèng nhÊt trong c¶ n- íc vµ thèng nhÊt víi thÞ tr- êng thÕ
giíi- mÆt kh¸c cßn cã t¸c dông lµm cho mçi ®¬n vÞ kinh tÕ ph¶i tù kh¼ng
®Þnh kh¶ n¨ng vµ vai trß cña m×nh trong thÞ tr- êng.
Tuy nhiªn, nhËn ra søc m¹nh cña c¬ chÕ thÞ tr- êng bao nhiªu, chóng
ta l¹i còng hiÓu râ h¬n bÊy nhiªu mÆt tr¸i cña nã ®èi víi sù vËn ®éng cña ®ëi
sèng x· héi. Sù t¨ng tr- ëng kinh tÕ ®- ¬ng nhiªn lµ mét môc tiªu cña ph¸t
triÓn x· héi; nã cã kh¶ n¨ng t¹o ra ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi.
Nh- ng t¨ng tr- ëng kinh tÕ kh«ng nhÊt thiÕt ®i liÒn víi x· héi. Do v©y, nh÷ng
quan niÖm cña §¶ng ta, ®Ó thùc hiÖn sù nghiÖp x©y dùng CNXH víi môc
tiªu d©n giµu, n- íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh, nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng
nhÊt thiÕt ph¶i cã sù qu¶n lý cña nhµ n- íc theo ®Þnh h- íng X· héi chñ nghÜa. 10
3. §Þnh h- íng x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng ë n- íc ta hiÖn nay.
Chóng ta ®ang phÊn ®Êu x©y dùng mét nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng ®Þnh
h- íng x· héi chñ nghÜa ®¹t tr×nh ®é kinh tÕ thÞ tr- êng ph¸t triÓn víi ®Æc tr- ng:
- HÖ thèng thÞ tr- êng ®- îc ph¸t triÓn ®Çy ®ñ :thÞ tr- êng hµng ho¸ vµ
dÞch vô ;thÞ tr- êng c«ng nghÖ , c¸c dÞch vô th«ng tin ,t- vÊn ,tiÕp thÞ , ph¸p
lý, tµi chÝnh, ng©n hµng, kiÓm to¸n, b¶o hiÓm, b¶o l·nh; thÞ tr- êng søc lao
®éng; thÞ tr- êng lao ®éng, thÞ tr- êng khoa häc, kü thuËt, c«ng nghÖ, thÞ
tr- êng bÊt ®éng s¶n, thÞ tr- êng vèn, thÞ tr- êng chøng kho¸n …. TÊt c¶ c¸c
lo¹i thÞ tr- êng ®ã liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau t¹o thµnh mét chØnh thÓ h÷u c¬.
HÖ thèng nµy trë thµnh ®Çu mèi mäi t¸c ®éng qua l¹i cña ho¹t ®éng kinh tÕ- x· héi.
- Mçi thùc thÓ kinh tÕ cã lîi Ých riªng (bao gåm xÝ nghiÖp, tËp ®oµn
x· héi vµ c¸ nh©n) vµ lµ chñ thÓ cña thÞ tr- êng, tham gia ho¹t ®éng cña thÞ
tr- êng vµ c¹nh tranh víi nhau.
- ViÖc vËn hµnh kinh tÕ-x· héi ®- îc thùc hiªn trong sù kÕt hîp gi÷a
®- êng lèi chñ tr- ¬ng, chÝnh s¸ch, kÕ ho¹ch …. Víi viÖc sö dông c¸c lo¹i tÝn
hiÖu kinh tÕ mµ thÞ tr- êng cung cÊp, viÖc l- u th«ng tµi nguyªn ®- îc ®iÒu tiÕt
bëi th«ng tin thÞ tr- êng vµ kÕ ho¹ch c©n ®èi s¶n xuÊt.
- Dùa trªn quy luËt thÞ tr- êng thèng nhÊt mµ h×nh thµnh mét trËt tù thÞ
tr- êng, s¶n xuÊt x· héi l- u th«ng, ph©n phèi vµ tiªu dïng víi sù liªn hÖ vµ
®iÒu tiÕt cña ®Çu mèi thÞ tr- êng, h×nh thµnh m¹ng l- íi s¶n xuÊt x· héi cã trËt tù.
- Dùa vµo ®- êng lèi, hiÕn ph¸p, ph¸p luËt vµ quy luËt vËn hµnh cña
kinh tÕ thÞ tr- êng, chÝnh phñ thùc hiÖn viÖc ®iÒu chØnh vµ khèng chÕ vÜ m«
cÇn thiÕt, h÷u hiÖu; vËn hµnh chÝnh s¸ch kinh tÕ, ph¸p luËt kinh tÕ,chØ ®¹o kÕ
ho¹ch vµ ph- ¬ng ph¸p hµnh chÝnh cÇn thiÕt ®Ó h- íng dÉn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ thÞ tr- êng. 11
Kinh tÕ thÞ tr- êng cã vai trß to lín trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ –x· héi
,kh«ng v× thÕ mµ “kinh tÕ thÞ tr êng” lµ tÊt c¶. thùc tÕ ®æi míi 12 n¨m qua
cho thÊy ,bªn c¹nh t¸c ®éng tÝch cùc lµ c¬ b¶n,nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc do
mÆt tr¸i cña kinh tÕ thÞ tr- êng g©y ra còng hÕt søc nghiªm träng, ®Æc biÖt
trªn ph- ¬ng diÖn t- t- ëng, ®¹o ®øc, lèi sèng. Kh«ng xem träng cuéc ®Êu
tranh nh»m h¹n chÕ; kh¾c phôc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ
tr- êng, kh«ng lµm râ giíi h¹n cÇn cã cña lÜnh vùc cã thÓ “thÞ tr êng ho¸”
còng lµ chÖch h- íng x· héi chñ nghÜa.
*VÒ néi dung d÷ v÷ng ®Þnh h- íng x· héi chñ nghÜa trªn lÜnh vùc kinh
tÕ vµ néi dung kh¸i niÖm “kinh tÕ thÞ tr êng ®Þnh h íng x· héi chñ nghÜa ë
n- íc ta hiÖn nay,cã thÓ suy ra ®Æc ®iÓm cña kinh tÕ thÞ tr- êng ®Þnh h- íng x·
héi chñ nghÜa ë n- íc ta lµ: mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu b×nh ®¼ng tr- íc ph¸p
luËt; nÒn kinh tÕ Êy lÊy c¸c thµnh phÇn kinh tÕ dùa trªn së h÷u x· héi vµ së
h÷u tËp thÓ lµm nÒn t¶ng, lÊy kinh tÕ nhµ n- íc lµm chñ ®¹o; lÊy viÖc thùc
hiÖn môc tiªu d©n giµu n- íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng vµ v¨n minh lµm môc
tiªu. Muèn vËy nÒn kinh tÕ Êy ph¶i ®¶m b¶o:
- Cã t¨ng tr- ëng kinh tÕ cao, bÒn v÷ng, æn ®Þnh
- Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c«ng b»ng x· héi phï hîp tõng b- íc víi sù t¨ng tr- ëng kinh tÕ;.
- §Æt gi¬i sù l·nh ®¹o cña ®¶ng céng s¶n gi¬i sù qu¶n lý cña mét nhµ n- íc thùc sù cña d©n;
- LÊy viÖc gi¶i phãng søc s¶n xuÊt lµm c¨n cø chñ yÕu ®Ó ho¹ch ®Þnh
c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ, h×nh thøc së h÷u;
- Lµm cho kinh tÕ nhµ n- íc ph¸t triÓn tr- íc hÕt lµ vÒ chÊt ®Ó ®ãng vai
trß chñ ®¹o, kinh tÕ nhµ n- íc cïng víi kinh tÕ hîp t¸c dÇn dÇn trë thµnh nÒn t¶ng;
- X¸c lËp, cñng cè vµ n©ng cao ®Þa vÞ lµm chñ cña ng- êi lao ®éng
trong nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi ngµy cµng tèt h¬n.
trong nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng ®Þnh h- íng x· héi chñ nghÜa, ®iÒu chñ yÕu lµ t¹o 12
®iÒu kiÖn c«ng b»ng trong ph¸t triÓn con ng- êi; võa kh«ng b×nh qu©n, võa
ph¶i chó träng ®Õn tÇng líp dÔ tæn th- ¬ng, nh÷ng vïng khã kh¨n;
-Thùc hiÖn nhiÒu h×nh thøc ph©n phèi,lÊy ph©n phèi theo kÕt qu¶ lao
®éng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lµm chñ yÕu.
H¬n n÷a nÒn kinh tÕ ®ã ph¶i gãp phÇn ph¸t huy mäi tiÒm n¨ng, mäi
søc lùc x· héi; t¹o ®iÒu kiÖn cho mçi c¸ nh©n lµm giµu cho m×nh vµ cho toµn
x· héi; chÊp hµnh mäi ph¸p luËt,kinh doanh cã v¨n ho¸; c¹nh tranh vµ hîp t¸c mét c¸ch v¨n minh…
Qua néi dung trªn cho thÊy,tÝnh ®Þnh h- íng x· héi chñ nghÜa trong sù
ph¸t triÓn kinh tÕ ë n- íc ta liªn quan tíi c¶ kiÕn tróc th- îng tÇng lÉn c¬ së
h¹ tÇng,liªn qua tíi c¶ quan hÖ s¶n xuÊt lÉn lùc l- îng s¶n xuÊt …..
§Ó d÷ v÷ng ®Þnh h- íng x· héi chñ nghÜa trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
kinh tÕ thÞ tr- êng ë n- íc ta, nh©n tè nµo cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ? tr¶ lêi vÊn
®Ò nµy cã ng- êi cho r»ng nhµ n- íc lµ yÕu tè chñ ®¹o trong sù ph¸t triÓn cña
kinh tÕ thÞ tr- êng. Bëi v× kh«ng thÓ lÊy c¸i bé phËn (kinh tÕ nhµ n- íc) cña
c¸i toµn thÓ (nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng nhiÒu thµnh phÇn) ®Ó ®Þnh h- íng sù ph¸t
triÓn cña c¸i toµn thÓ ®ã. B»ng hÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch, hÖ thèng ®éng
lùc kÝch thÝch mµ nhµ n- íc thùc hiÖn vai trß chñ ®¹o ®èi víi sù ph¸t triÓn cña
nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng. Trong hÖ thèng c«ng cô ®Ó nhµ n- íc thùc hiÖn vai trß
chñ ®¹o ®èi víi sù vËn ®éng cña kinh tÕ, kinh tÕ nhµ n- íc chØ lµ mét c«ng
cô, dï cã thÓ ®- îc xem lµ c«ng cô qua träng nhÊt. Do vËy kh«ng nªn xem
kinh tÕ nhµ n- íc lµ chñ ®¹o.
Trong giai ®o¹n ngµy nay cña thêi ®¹i, mäi nhµ n- íc ®Òu tham gia
qu¶n lý kinh tÕ, ®Þnh h- íng ph¸t triÓn kinh tÕ,cho nªn nãi vai trß chñ ®¹o cña
nhµ n- íc lµ xo¸ nhoµ ranh giíi gi÷a kinh tÕ thÞ tr- êng ®Þnh h- íng x· héi chñ
nghÜa vµ kinh tÕ thÞ tr- êng t- b¶n chñ nghÜa.
ThiÕt nghÜ, ph¶i t×m yÕu tè chñ ®¹o trong sù ph¸t triÓn chung cña nÒn
kinh tÕ (cã vai trß dÉn d¾t sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®Þnh
h- íng sù ph¸t triÓn cña chóng…) ngay trªn lÜnh vùc kinh tÕ. Bëi v×, trong khi
kh«ng phñ nhËn vai trß t¸c ®éng m¹nh mÏ cña nhµ n- íc t¬i kinh tÕ, nh- ng 13
suy cho cïng søc m¹nh nhµ n- íc còng do søc m¹nh cña kinh tÕ quyÕt ®Þnh.
Trong ®iÒu kiÖn cô thÓ ë n- íc ta, bé phËn chñ ®¹o ®ã lµ kinh tÕ nhµ n- íc,
VÊn ®Ò c¨n b¶n nhÊt, chñ chèt nhÊt vµ khã kh¨n nhÊt lµ lµm sao kinh tÕ nhµ
n- íc v- ¬n lªn n¨m ®- îc vai trß chñ ®¹o ? ®iÒu ®ã ®- îc ®Æt ra trong khi kinh
tÕ nhµ n- íc hiÖn nay vÉn cßn yÕu kÐm ngay c¶ trªn nh÷ng ph- ¬ng diÖn chñ
yÕu nhÊt cu¶ nã: n¨ng suÊt, chÊt l- îng, hiÖu qu¶. §Ó gãp phÇn kh¾c phôc
t×nh h×nh ®ã, kinh tÕ nhµ n- íc ph¶i lµm sao kÕt hîp ®- îc trong b¶n th©n
m×nh c¸i m¹nh cña tËp thÓ, cña céng ®ång vµ c¸i m¹nh cña c¸ nh©n xÐt c¶
víi t- c¸ch ®éng lùc lîi Ých kinh tÕ, c¶ víi t- c¸ch thùc thÓ-con ng- êi kinh
tÕ. then chèt cña vÊn ®Ò nµy lµ t×m mét c¬ chÕ thÝch hîp v¬i nÒn kinh tÕ thÞ
tr- êng ®Þnh h- íng x· héi chñ nghÜa vµ cã mét ®éi ngò c¸n bé cã ®ñ ®øc ®ñ tµi.
“vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n íc” ® îc hiÓu lµ : lµm ®ßn bÈy ®Èy nhanh
t¨ng tr- ëng kinh tÕ vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi ;më ®- êng, h- íng
dÉn,hç trî c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn; lµm lùc l- îng vËt
chÊt ®Ó nhµ n- íc thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vµ qu¶ lý vÜ m«;t¹o nÒn t¶ng cho chÕ ®é x· héi míi.
4. Thùc tr¹ng kinh tÕ thÞ tr- êng ®Þnh h- íng x· héi chñ nghÜa ë n- íc ta hiÖn nay
Chóng ta ®· chuyÓn mét b- íc quan träng sang kinh tÕ thÞ tr- êng, nh- ng
ch- a kÕt thóc b- íc chuyÓn ®ã. Do vËy cßn ®an xen nh÷ng yÕu tè cña nÒn
kinh tÕ chuyÓn ®æi. Nh÷ng yÕu tè cña nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng v¨n minh cßn Ýt
h¬n lµ yÕu tè s¬ khai. MÆt kh¸c trong x· héi chñ ®· xuÊt hiÖn mét sè yÕu tè
®i qu¸ xa(v- ît khái giíi h¹n )khu«n khæ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng ®Þnh
h- íng x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng nh©n tè cña nÒn kinh tÕ maphia, tÝnh tr¹ng
th- ¬ng m¹i ho¸ gi¸o dôc, nh©n phÈm …lµ nh÷ng thÝ dô cho sù qu¸ ®µ nh- vËy.
Tr×nh ®é thÊp kÐm, ch- a ®¹t tíi tr×nh ®é hoµn chØnh cña kinh tÕ thÞ
tr- êng ë n- íc ta hiÖn nay biÓu hiÖn ë chç : gi¸ c¶ hµng ho¸ dÞch vô bÞ bãp
mÐo, ®éc quyÒn cßn qu¸ lín, tû gi¸ ch- a ph¶i do trÞ th- êng quy ®Þnh; tiÒn 14
l- ¬ng ch- a cã tÝnh thÞ tr- êng …quyÒn kinh doanh trªn thÞ tr- êng cßn h¹n chÕ
nhiÒu nªn mÊt kh¶ n¨ng c¹nh tranh. C¸c lo¹i thÞ tr- êng cßn thiÕu vµ ch- a
®ång bé, tr- íc hÕt lµ thiÕu thÞ tr- êng lao ®éng, thÞ tr- êng tiÒn tÖ theo ®óng
nghÜa cña nã. C¸c thÓ chÕ cho thÞ tr- êng qu¸ thiÕu ; kh«ng it nh÷ng thÓ chÕ
®· cã ch- a phï hîp, thËm chÝ tr¸i víi yªu cÇu cña thÞ tr- êng, sù can thiÖp
cña nhµ n- íc vµo thÞ tr- êng ch- a thËt phï hîp thËm chÝ tr¸i víi yªu cÇu cña
thÞ tr- êng, cã t×nh tr¹ng liªn kÕt gi÷a bé phËn tho¸i ho¸ trong bé m¸y nhµ
n- íc víi nh÷ng yÕu tè tiªu cùc cña thÞ tr- êng g©y ra tham nhòng, nî nÇn chång chÊt.
III.nh÷ng m©u thuÉn ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa ë n-íc ta :
1.mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung cña chñ nghÜa M¸c- Lªnin vÒ quan
hÖ gi÷a kinh tÕ víi chÝnh trÞ:
Theo c¸c nhµ kinh ®iÓn chñ nghÜa M¸c- Lªnin th× kinh tÕ quyÕt ®Þnh
chÝnh trÞ: “ chÝnhtrÞ lµ sù biÓu hiÖn tËp trung cña kinh tÕ”. Trong lÞch sö ph¸t
triÓn x· héi loµi ng- êi kh«ng ph¶i bao giê còng cã vÊn ®Ò vÒ chÝnh trÞ. X·
héi nguyªn thuû ch- a cã giai cÊp, ch- a cã vÊn ®Ò chÝnh trÞ. Tõ khi x· héi
xuÊt hiÖn giai cÊp vµ ®Êu tranh giai cÊp vµ Nhµ n- íc th× vÊn ®Ò chÝnh trÞ míi
h×nh thµnh. VÊn ®Ò chÝnh trÞ lµ vÊn ®Ò thuéc ®Êu tranh giai cÊp vµ ®Êu tranh
giai cÊp. Trung t©m cña chÝnh trÞ lµ ®Êu tranh giai cÊp gi÷a c¸c giai cÊp, c¸c
løc l- îng x· héi nh»m giµnh vµ gi÷ chÝnh quyÒn nhµ n- íc vµ sö dông c«ng
cô ®ã lµm c«ng cô ®Ó x©y dùng vµ b¶o vÖ chÕ ®é x· héi phï hîp víi lîi Ých
cña giai cÊp cÇm quyÒn. B¶n th©n vÊn ®Ò chÝnh trÞ ra ®êi hoµn toµn lµ do
kinh tÕ quyÕt ®Þnh. ChÝnh trÞ kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých, mµ chØ lµ ph- ¬ng tiÖn
®Ó thùc hiÖn môc ®Ých kinh tÕ, F.Engen
§· kh¼ng ®Þnh “b¹o lùc chØ lµ ph ¬ng tiÖn, cßn lîi Ých kinh tÕ lµ môc
®Ých”. Trong t¸c phÈm “LótvÝch Phoib¨c vµ b¸o c¸o chung cña triÕt häc cæ
®iÓn §øc”, F.Engen ®· chØ râ “®Ó tho¶ thuËn lîi Ých kinh tÕ th× quyÒn lùc
chÝnh trÞ chØ ®- îc sö dông lµ mét ph- ¬ng tiÖn ®¬n thuÇn. 15
QuyÒn lùc chÝnh trÞ lµ c«ng cô m¹nh mÏ nhÊt ®Ó b¶o vÖ chÕ ®é x· héi.
Sù thèngtrÞ vÒ chÝnh trÞ cña mét giai cÊp nhÊt ®Þnh lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho
giai cÊp ®ã thùc hiÖn ®- îc sù thèng trÞ vÒ kinh tÕ. §Êu tranh giai cÊp, vÒ thùc
chÊt lµ ®Êu tranh v× lîi Ých kinh tÕ, ®- îc th«ng qua ®Êu tranh chÝnh trÞ. Theo
F.Engen, “ bÊt cø cuéc ®Êu tranh giai cÊp nµo còng ®Òu lµ ®Êu tranh chÝnh
trÞ, xÐt ®Õn cïng, ®Òu xoay quanh vÊn ®Ò gi¶i phãng vÒ kinh tÕ”. §Ó nhÊn
m¹nh vai trß cña chÝnh trÞ V.I.Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh “ chÝnh trÞ kh«ng thÓ
chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu so víi kinh tÕ”. Kh¼ng ®Þnh ®ã cña Lªnin kh«ng cã
nghÜa lµ phñ nh©n hoµn toµn vai trß quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ ®èi víi chÝnh trÞ,
mµ muèn nhÊn m¹nh t¸c ®éng tÝch cùc cña chÝnh trÞ ®èi víi kinh tÕ. VÊn ®Ò
kinh tÕ kh«ng thÓ t¸ch rêi víi chÝnh trÞ mµ nã ®- îc xem xÐt gi¶i quyÕt theo
mét lËp tr- êng chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh. Giai cÊp nµo cÇm quyÒn còng h- íng kinh
tÕ ph¸t triÓn theo lËp tr- êng chÝnh trÞ riªng cña giai cÊp ®ã nh»m phôc vô cho
môc tiªu kinh tÕ x· héi nhÊt ®Þnh. Vµ lËp tr- êng chÝnh trÞ ®óng hay sai sÏ
thóc ®Èy hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, V.I.Lªnin cßn kh¼ng
®Þnh “ kh«ng cã mét lËp tr êng chÝnh trÞ ®óng th× mét giai cÊp nhÊt ®Þnh nµo
®ã kh«ng thÓ nµo gi÷ v÷ng ®- îc sù thèng trÞ cña m×nh vµ do ®ã còng kh«ng
thÓ nµo gi÷ v÷ng ®- îc sù thèng trÞ cña m×nh vµ do ®ã còng kh«ng thÓ hoµn
thµnh ® îc nhiÖm vô cu¶ m×nh trong lÜnh vùc s¶n xuÊt”. Khi thÓ chÕ chÝnh
trÞ kh«ng phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ th× kinh tÕ tÊt yÕu sÏ më
®- êng ®i. Khi ®ã viÖc thay ®æi thÓ chÕ chÝnh trÞ cho phï hîp víi yªu cÇu
ph¸t triÓn cña kinh tÕ lµ ®iÒu kiÖn quyÕt ®Þnh ®Ó thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn.
Nh- vËy, chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ lµ thèng nhÊt
vµ biÖn chøng víi nhau trªn nÒn t¶ng quyÕt ®Þnh lµ kinh tÕ. §©y lµ c¬ së
ph- ¬ng ph¸p luËn quan träng trong viÖc nhËn thøc x· héi nãi chung, nhËn
thøc c«ng cuéc ®æi míi ë ViÖt Nam nãi riªng.
Tõ §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII( th¸ng 6 n¨m 1991). §¶ng
ta ®· kh¼ng ®Þnh: “ vÒ quan hÖ gi÷a ®æi míi kinh tÕ vµ ®æi míi chÝnh trÞ, ph¶i
tËp trung søc lµm tèt ®æi míi kinh tÕ, ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cÊp b¸ch cña
nh©n d©n vÒ ®êi sèng, viÖc lµm vµ nhu cÇu x· héi kh¸c, x©y dùng c¬ së vËt 16
chÊt kü thuËn cña CNXH, coi ®ã lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó tiÕn hµnh ®æi
míi tæ chøcvµ ph- ¬ng thøc ho¹t ®éng cña hÖ thèng chÝnh trÞ, ph¸t huy ngµy
cµng tèt quyÒn lµm chñ vµ n¨ng lùc s¸ng t¹o cña nh©n d©n trªn c¸c lÜnh vùc
chÝnh trÞ kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi. V× chÝnh trÞ ®ông ch¹m ®Õn tÊt c¶ c¸c mèi
quan hÖ ®Æc biÖt nh¹y c¶m vµ phøc t¹p trong x· héi, nªn viÖc ®æi míi hÖ
thèng chÝnh trÞ nhÊt thiÕt ph¶i trªn c¬ së nghiªn cøu vµ chuÈn bÞ rÊt nghiªm
tóc, kh«ng cho phÐp g©y mÊt æn ®Þnh chÝnh trÞ dÉn ®Õn rèi lo¹n. Nh- ng
kh«ng v× thÕ mµ tiÕn hµnh chËm trÔ ®æi míi chÝnh trÞ, nhÊt lµ vÒ tæ chøc bé
m¸y vµ c¸c bé, c¸c mèi quan hÖ gi÷a §¶ng vµ Nhµ n- íc vµ c¸c ®oµn thÓ
nh©n d©n, bëi ®ã lµ ®iÒu kiÖn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi vµ thùc hiÖn
d©n chñ”. §iÒu ®ã cho thÊy §¶ng ta ®· kh«ng t¸ch rêi ®æi míi kinh tÕ vµ
®ång thêi ®æi míi chÝnh trÞ. §¶ng ra kh¼ng ®Þnh r»ng ph¶i tËp trung søc lµm
tèt ®æi míi kinh tÕ vµ ®ång thêi víi ®æi kinh tÕ ph¶i tiÕn hµnh tõng bø¬c ®æi
míi chÝnh trÞ, nh÷ng ph¶i thËn träng kh«ng g©y mÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ.
T- t- ëng ®· ®- îc tiÕp tôc ph¸t triÓn mét c¸ch râ rµng h¬n ë §¹i héi
®¹i biÓu cña toµn quèc lÇn thø VIII( th¸ng 7 n¨m 1996) cña §¶ng ta. Khi
tæng kÕt c¸c bµi häc cña 10 n¨m ®æi míi, §¶ng ta kh¼ng ®Þnh ph¶i kÕt hîp
chÆt chÏ ngay tõ ®Çu ®æi míi kinh tÕ víi ®æi míi chÝnh trÞ. §©y lµ mét b¶i
häc kh¸i qu¸t míi, hoµn toµn khoa häc. Nã võa phï hîp víi lý luËn cña chñ
nghÜa M¸c- Lªnin võa phï hîp víi thùc tiÔn c«ng cuéc ®æi míi ë n- íc ta.
Trong khi ®Ò ra ®æi míi chÝnh trÞ, §¶ng ta lu«n nhÊn m¹nh ph¶i æn
®Þnh chÝnh trÞ, gi÷ v÷ng vµ t¨ng c- êng sù l·nh ®¹o cña §¶ng. §iÒu nµy t- ëng
nh- mét nghÞch lý nh- ng hoµn toµn cã lý vµ khoa häc.
«n ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, nãi c¸ch kh¸i qu¸t lµ giai cÊp cÇm quyÒn ph¶i t¨ng
c- êng quyÒn lùc chÝnh trÞ cña m×nh; Nhµ n- íc cña giai cÊp ®ã ph¶i m¹nh vµ
cã hiÖu lùc, luËt ph¸p ph¶i nghiªm minh; chÕ ®é x· héi ®· x¸c lËp ph¶i ®- îc
gi÷ v÷ng. §èi víi n- íc ta hiÖn nay, æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ thùc chÊt lµ gi÷ v÷ng
vµ t¨ng c- êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng , t¨ng c- êng vai trß cñ Nhµ n- íc
XHCN, b¶o vÖ vµ x©y dùng thµnh c«ng CNXH. 17
Thùc tiÔn thÕ giíi cho thÊy, æn ®Þnh chÝnh trÞ lµ ®iÒu kiÖn hÕt søc c¬
b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Nã t¹o ra m«i tr- êng ®Ó thu hót nguån ®Çu t- trong
n- íc vµ trªn thÕ giíi, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. Nh÷ng
thµnh tùu trong 10 n¨m ®æi míi võa qua ë n- íc ta còng kh¼ng ®Þnh ®iÒu ®ã.
Nh÷ng thµnh tùu ®ã kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc chóng ta gi÷ ®- îc æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ.
æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ l¹i kh«ng thÓ t¸ch rêi ®æi míi vÒ chÝnh trÞ. Nh- ng
®æi míi chÝnh trÞ kh«ng ph¶i ®æi míi v« nguyªn t¸c, mµ ®æi míi lµ ®Ó gi÷
v÷ng æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, gi÷ v÷ng vµ t¨ng c- êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng,
vai trß tæ chøc qu¶n lý cña Nhµ n- íc XHCN. §æi míi chÝnh trÞ ph¶i g¾n liÒn
víi ®æi míi vÒ kinh tÕ, phï hîp víi yªu cÇu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ th× míi cã
thÓ t¨ng c- êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng vµ vai trß tæ chøc qu¶n lý cña Nhµ
n- íc XHCN, vµ nhê ®ã míi gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. Song ®æi míi vÒ
kinh tÕ còng kh«ng ph¶i lµ ®æi míi mét c¸ch tuú tiÖn mµ ph¶i theo mét ®Þnh
h íng nhÊt ®Þnh. §ã lµ chuyÓn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang “
nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr- êng cã sù qu¶n lý
cña Nhµ n íc theo ®Þnh h íng XHCN” hay lµ nãi ng¾n gän lµ kinh tÕ thÞ
tr- êng theo ®Þnh h- íng CNXH. ChuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng theo
®Þnh h íng XHCN lµ nh»m thùc hiÖn môc tiªu “ d©n giµu, n íc m¹nh, x·
héi c«ng b»ng v¨n minh”, vµ ®ã còng lµ c¬ së ®Ó gi÷ v÷ng æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ.
Tãm l¹i: æn ®Þnh vµ ®æi míi vÒ chÝnh trÞ lµ hai mÆt ®èi lËp nh- ng
thèng nhÊt biÖn chøng víi nhau. Cã æn ®Þnh th× míi ®æi míi vµ ®æi míi lµ
®iÒu kiÖn ®Ó æn ®Þnh. Hai mÆt ®ã t¸c ®éng qua l¹i víi nhau vµ g¾n bã chÆt
chÏ víi ®æi míi kinh tÕ, trªn nÒn t¶ng cña ®æi míi kinh tÕ.
Nh- vËy, chóng ta thÊy trong qu¸ tr×nh ®æi míi ë n- íc ta, ®æi míi kinh tÕ vµ
®æi míi chÝnh trÞ lu«n g¾n bã chÆt chÏ víi nhau, thèng nhÊt víi nhau, trong
®ã ®æi míi kinh tÕ lµ träng t©m, ®æi míi chÝnh trÞ ph¶i tiÕn hµnh tõng b- íc
phï hîp víi ®æi míi kinh tÕ, ®¸p øng yªu cÇu cña ®æi m¬i kinh tÕ. 18
§iÒu kh¼ng ®Þnh ®ã lµ sù kh¸i qu¸t kinh nghiÖm cña 10 n¨m ®æi míi
võa qua lµ kÕt qu¶ cña viÖc vËn ®éng s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµo ®iÒu
kiÖn cô thÓ ë ViÖt Nam. Kh¸i qu¸t ®ã hoµn toµn khoa häc vµ cã gi¸ trÞ ®Þnh
h- íng cho giai ®o¹n ph¸t triÓn tiÕp theo- giai ®o¹n ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp
ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n- íc.
2. M©u thuÉn gi÷a lùc l- îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt:
Trong c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu
thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr- êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n- íc,
theo ®Þnh h- íng XHCN ë n- íc ta hiÖn nay, vÊn ®Ò lùc l- îng s¶n xuÊt- quan
hÖ s¶n xuÊt lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p, m©u thuÉn gi÷a hai lùc l- îng nµy
vµ nh÷ng biÓu hiÖn cña nã xÐt trªn ph- ¬ng diÖn triÕt häc M¸c-Lªnin, theo ®ã
lùc l- îng s¶n xuÊt lµ yÕu tè ®éng, lu«n lu«n thay ®æi. Khi lùc l- îng s¶n xuÊt
ph¸t triÓn ®Õn mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh thÞ quan hÖ s¶n xuÊt sÏ kh«ng cßn phï
hîp n÷a vµ trë thµnh yÕu tè k×m h·m lùc l- îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn. §Ó më
®- êng cho lùc l- îng s¶n xuÊt míi phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc
l- îng s¶n xuÊt. ChÝnh quan hÖ s¶n xuÊt tù ph¸t triÓn ®Ó phï hîp víi lùc
l- îng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña lùc
l- îng s¶n xuÊt, ®ã lµ quy luËt chung cho sù ph¸t triÓn x· héi.
Qu¸ tr×nh m©u thuÉn gi÷a lùc l- îng s¶n xuÊt tiÕn tiÕn víi quan hÖ s¶n
xuÊt l¹c hËu k×m nã diÔn ra gay g¾t, quyÕt liÖt vµ cÇn ®- îc gi¶i quyÕt. Nh- ng
gi¶i quyÕt nã b»ng c¸ch nµo? ®ã chÝnh lµ c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi, chuyÓn
®æi nÒn kinh tÕ mµ cuéc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ë n- íc ta lµ mét vÝ dô. Khi
mét môc tiªu, mét nhiÖm vô cùc kú quan träng, thÓ hiÖn tÝnh chÊt c¸ch m¹ng
cña c«ng cuéc ®æi míi hiÖn nay ë ViÖt Nam lµ phÊn ®Êu x©y dùng n- íc ta
trë thµnh quèc gia c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, d©n giµu n- íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh.
C«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ®Êt n- íc lµ chñ tr- ¬ng, biÖn ph¸p võa mang tÝnh c¸ch
m¹ng tÝnh khoa häc ®Ó x©y dùng x· héi. Nãi ®Õn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i
hãa ®Êt n- íc chÝnh lµ nãi ®Õn nÒn s¶n xuÊt tiÕn tiÕn vµ ®ã chÝnh lµ lùc l- îng
s¶n xuÊt tiªn tiÕn vµ ®ã chÝnh lµ lùc l- îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt, nãi 19
®Õn khoa häc, ®Õn sù anh minh, trÝ tuÖ lµ nãi ®Õn mét ph- ¬ng thøc tèi - u ®Ó
tho¸t khái t×nh tr¹ng s¶n xuÊt nhá, n«ng nghiÖp l¹c hËu, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn
vµ c¬ së vËt chÊt cho CNXH ®- îc x©y dùng vµ ph¸t triÓn. Kh«ng thÓ ¨n ®ãi
mÆc r¸ch víi c¸i cuèc trªn vai céng thªm tÊm lßng céng s¶n ®Ó kiÕn thiÕt
CNXH, chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr- êng. Kh¼ng ®Þnh c¸i míi, ®óng ®¾n tù
b¶n th©n nã ®· bao gåm c¶ ý nghÜa phñ ®Þnh g¹t bá c¶ quan niÖm cò sai lÇm
vÒ ®iÒu kiÖn vµ c¸ch thøc x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë n- íc ta. Tr- íc ®©y
chóng ta thiÕu quan t©m ®óng møc tÇng líp trÝ thøc vµ khoa häc trong m«i
tr- êng t- ¬ng quan víi ®éi ngò nh÷ng ng- êi lao ®éng kh¸c. Do thÕ, hËu qu¶
tÊt yÕu ®· x¶y ra lµ khoa häc ë n- íc ta chËm hoÆc Ýt cã ®iÒu kiÖn m«i tr- êng
ph¸t triÓn, ®Êt n- íc kh«ng tho¸t khái nÒn s¶n xuÊt nhá, n«ng nghiÖp l¹c hËu
vµ còng kh«ng thÓ nãi ®Õn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n- íc.
3. M©u thuÉn gi÷a h×nh th¸i së h÷u tr- íc ®©y vµ trong kinh tÕ thÞ tr- êng:
Tr- íc ®©y ng- êi ta quan niÖm nh÷ng h×nh thøc së h÷u trong chñ nghÜa
x· héi lµ: së h÷u XHCN tån t¹i díi h×nh thøc së h÷u toµn d©n vµ së h÷u tËp
thÓ. Sù tån t¹i hai h×nh thøc ®ã lµ tÊt yÕu kh¸ch quan bëi nh÷ng ®iÒu kiÖn
lÞch sö khi tiÕn hµnh c¸ch m¹ng CNXH vµ x©y dùng CNXH quyÕt ®Þnh. Sau
khi giµnh ®- îc chÝnh quyÒn giai cÊp c«ng nh©n ®øng tr- íc hai h×nh thøc së
h÷u t- nh©n kh¸c nhau. Së h÷u t- nh©n t- b¶n chñ nghÜa vµ së h÷u t- nh©n
cña nh÷ng ng- êi s¶n xuÊt nhá. Thùc tÕ ®ßi hái giai cÊp c«ng nh©n ph¶i cã
th¸i ®é vµ ph¸t triÓn gi¶i quyÕt kh¸c nhau. §èi víi h×nh thøc së h÷u t- nh©n
t- b¶n chñ nghÜa b»ng c¸ch t- íc ®o¹t hoÆc chuéc l¹i ®Ó chuyÓn th¼ng lªn sá
h÷u hµng ho¸ nhá th× kh«ng thÓ dïng nh÷ng biÖn ph¸p nh- trªn, mµ ph¶i
kiªn tr× gi¸o dôc, thuyÕt phôc tæ chøc hä trªn c¬ së tù nguyÖn chuyÓn lªn së
h÷u tËp thÓ b»ng con ®- êng hîp t¸c ho¸ hai h×nh thøc. Së h÷u ®ã lµ hai con
®- êng ®Æc thï tiÕn lªn CNCS cña giai cÊp c«ng nh©n vµ n«ng d©n tËp thÓ.
C¸c h×nh thøc së h÷u tr- íc ®©y thêi kú qu¸ ®é chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr- êng ë ViÖt Nam. 20