Mối liên hệ giữa vật chất và ý thức | Môn Triết học Mác-Lênin - Đại học Sư Phạm Hà Nội

lOMoAR cPSD| 61470371
MỐI LIÊN HỆ GIỮA VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC 1. VẬT CHÂT LÀ GÌ ?
(-vật chất với tư cách là phạm trù triết học đã có lịch sử khoảng 2500 năm
) → câu này dùng để thuyết trình phần mở đầu
-(Vật chất là một khái niệm thuộc phạm trù triết học dùng để chỉ những
thực tại khách quan mà con người có thể thấy được, cảm nhận, sờ thấy. Đó
là những hiện hữu trong cuộc sống xung quanh chúng ta, có thể chụp lại,
phản ánh, nó cho ta cảm giác.) –> thuyết trình
-(theo chủ nghĩa duy vật thì thực thể thế giới là vật chất , cái tồn tại một
cách vĩnh cửu , tạo nên mọi sự vật và hiện tượng cùng với những thuộc
tính của chúng ) --> thuyết trình. -
Định nghĩa vật chất của Lê nin: “Vật chất là phạm trù triết học dùng
đểchỉ thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác,
được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh, và tồn tại không
lệ thuộc vào cảm giác”. -
định nghĩa vật chất của Lê nin bao gồm những nội dung cơ bản sau:
+vật chất là cái tồn tại khách quan bên ngoài ý thức và không phụ thuộc
vào ý thức , bất kể sự tồn tại ấy con người đã nhận thức được hay chưa nhận thức được
+vật chất là cái gây ra cảm giác ở con người khi gián tiếp hoặc trực tiếp tác
động lên giác quan của con người
+cảm giác ,tư duy ,ý thức chỉ là sự phản ánh của vật chất
(-Vật chất có hai nội dung chính như sau:
+Là phạm trù thuộc triết học thể hiện thực tại khách quan và con người nhận
thức được qua cảm giác.
+Đó là cảm giác phản ánh, là sự chụp lại không phụ thuộc cảm giác, là cái mà
con người hoàn toàn nhận thức được.) → làm thành slide mindmap 2. Ý THỨC LÀ GÌ?
(ý thức là một vấn đề được bàn luận rất nhiều trong triết học từ khi mới hình thành
cho đến nay, mãi đến khi triết học mác- lenin với nòng cốt là chủ nghĩa duy vật
biện chứng ra đời thì vấn đề này mới được làm sáng tỏ. ) →thuyết trình -Ý thức
theo định nghĩa của triết học Mác – Lenin là một phạm trù song song với phạm
trù vật chất, theo đó ý thức là sự phản ánh thế giới vật chất khách quan vào bộ óc lOMoAR cPSD| 61470371
con người và có sự cải biến và sáng tạo. Ý thức có mối quan hệ hữu cơ với vật chất.
[(Theo quan điểm của mác thì) → thuyếết trình ] “ Ý niệm chẳng qua chỉ là vật
chất được đem chuyển vào trong đầu óc con người và được cải biến đi ở trong
đó”, cụ thể ý thức là hình thức phản ánh cao nhất của con người về hiện thực
khách quan trên cơ sở thực tế của xã hội và lịch sử
-(Kế thừa và sáng tạo các quan niệm cũ, triết học duy vật biện chứng đã chia bản
chất của ý thức ra làm 4 ý cô đọng) → thuyết trình :
-Ý thức có những nội dung chính như sau:
+Sự phản ánh thực tại khách quan trên cơ sở hoạt động thực tiễn chính là bản chất
của ý thức. Như vậy thì ý thức không phải là huyền bí.
+Ý thức cho thấy hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan. Như vậy, bản thân
sự vật đi vào trí óc của con người và được cải biên trong đó. Chính bởi thế mà
nội dung phản ánh mang tính khách quan và mức độ cải biên như nào sẽ phụ thuộc vào chủ thể.
+Ý thức là sự phản ánh tích cực, chủ động, sáng tạo. Bên cạnh đó, ý thức cũng
mang kết cấu phức tạp với nhiều thành tố) → làm slide mindmap
3. MỐI QUAN HỆ BIỆN CHỨNG GIỮA VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC
a) Vai trò của vật chất đối với ý thức
- Chủ nghĩa duy vật biện chứng khẳng định : vật chất có trước, ý thức có sau
- Vật chất là nguồn gốc của ý thức, quyết định ý thức vì:
+ Ý thức là sản phẩm của một dạng vật chất có tổ chức cao , là bộ óc người nên
chỉ khi có con người mới có ý thức . Trong mối quan hệ giữa con người với thế
giới vật chất thì con người là kết quả của quá trình phát triển lâu dài của thế giới vật chất . lOMoAR cPSD| 61470371
+ Ý thức là sự thể hiện của thế giới vật chất , là hình ảnh mang tính chủ quan,
do đó nội dung của ý thức được quyết định bởi vật chất. Quy luật sinh học, quy
luật xã hội, tác động của môi trường sống tác động lên ý thức à quyết định nội
dung, biến đổi của ý thức .
Ví dụ về mqh giữữa vật chất và ý thữức → lấy hình ảnh minh họa (+ Có voi đòi tiên
+ Cơ sở vật chất đầy đủ , phù hợp sẽ giúp học sinh,sinh viên chăm chỉ trong học tập) → thuyết trình
b) Vai trò của ý thức đối với vật chất:
-Chủ nghĩa duy vật biện chứng cho rằng, (trên cơ sở những thành tựu của
KHTN) ý thức không phải có nguồn gốc siêu tự nhiên, không phải ý thức sản
sinh ra vật chất như các nhà thần học và duy tâm khách quan đã khẳng định mà
ý thức là 1 thuộc tính của vật chất, nhưng không phải là của mọi dạng vật chất,
mà chỉ là thuộc tính của một dạng vật chất có tổ chức cao là bộ óc con người.
(Giáo trình triết học mác lê nin trang 189 ) (ko cần học, chiếu slide, dẫn dắt sơ là đc)
-Ý thức tác động trở lại đối với vật chất thông qua các hoạt động thực tiễn
của con người, có thể làm biến đổi những điều kiện, hoàn cảnh vật chất để
phục vụ cho cuộc sống con người, => Bản thân ý thức không trực tiếp làm thay
đổi bất cứ điều gì trong hiện thực khách quan.
=> Bởi vì ý thức chính là ý thức của con người nên nói đến vai trò của ý thức
chính là nói đến vai trò của con người. (thuyết trình)
Và sự tác động của ý thức đối với vật chất diễn ra theo hai hướng như sau: -
Sự tác động của ý thức đối với vật chất diễn ra theo hai hướng:
+ Tích cực: Khi phản ánh đúng đắn hiện thực, ý thức sẽ là động lực thúc đẩy vật chất phát triển.
+ Tiêu cực: Khi phản ánh sai lạc hiện thực, ý thức có thể kìm hãm sự phát triển của vật chất
→ -Ý thức không trực tiếp tạo ra hay làm thay đổi thế giới mà nó trang bị cho
con người tri thức về hiện tượng khách quan để con người xác định mục tiêu,
kế hoạch, hành động nên làm. lOMoAR cPSD| 61470371 NHƯ VẬY … => Kết luận:
khi tìm hiểu về vật chất, về vai trò của vật chất, về nguồn gốc, bản chất của ý thức
có thể thấy:(dẫn dắt, đọc câu này câu sau chiếu slide)
Ý thức chỉ có khả năng tác động trở lại vật chất, sự tác động ấy không phải
tự thân mà phải thông qua hoạt động thực tiễn (hoạt động vật chất) của con người.
= > Tính năng động, sáng tạo của ý thức mặc dù rất to lớn nhưng không thể
vượt quá tính quy định của những tiền đề vật chất đã xác định, phải dựa
vào các điều kiện khách quan và năng lực chủ quan của các chủ thể hoạt động. (thuyết trình)
Ví dụ về mqh giữa ý thức và vật chất: => Hiểu được tính chất vật lý của thép là
nóng chảy ở nhiệt độ hơn 10000C, người ta tạo ra các nhà máy gang thép để sản
xuất thép đủ kích cỡ chứ không phải bằng phương pháp thủ công cổ xưa. ( nhận
thức được khả năng nóng chảy thép nên con người đã sản xuất ra nhà máy gang
thép để sản xuất, phục vụ nhu cầu đời sống)
Tiếp theo chúng ta sẽ đi đến …
c) TỔNG KẾT MQH giữa vật chất và ý thức:
-Như vậy, mối quan hệ vật chất và ý thức là “ vấn đề cơ bản của mọi triết
học”.Tuỳ theo lập trường thế giới quan khác nhau, khi giải quyết mối quan hệ
giữa vật chất và ý thức hình thành hai đường lối cơ bản trong triết học là chủ
nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm. -
Tìm hiểu về vật chất, về nguồn gốc, về bản chất của ý thức, về vai trò của
vậtchất, của ý thức có thể thấy:
→vật chất là nguồn gốc của ý thức, quyết định nội dung và khả năng sáng tạo ý
thức, là điều kiện tiên quyết quyết định ý thức.
(Ý thức chỉ có khả năng tác động trở lại vật chất, sự tác động ấy không phải tự
thân mà phải thông qua hoạt động thực tiễn( hoạt động vậy chất) của con người.) → thuyết trình -
Sức mạnh của ý thức trong sự tác động này phụ thuộc vào trình độ phản
ánh của ý thức, mức độ thâm nhập của ý thức vào những hành động, trình độ tổ lOMoAR cPSD| 61470371
chức của con người và những điều kiện vật chất, hoàn cảnh vật chất, trong đó con
người hành động theo định hướng của ý thức.
Ở phần cuối cùng này, mọi người hãy cùng nhóm chúng mình tìm hiểu ….
4. Ý nghĩa phương pháp luận của mqh giữa vật chất và ý thức –
Vật chất quyết định ý thức, ý thức là sự phản ánh vật chất, cho nên trong
nhận thức phải bảo đảm nguyên tắc “tính khách quan của sự xem xét” và trong
hoạt động thực tiễn phải luôn luôn xuất phát từ thực tế, tôn trọng và hành động
theo các quy luật khách quan.
(Để cải tạo thế giới khách quan đáp ứng nhu cầu của mình, con người phải căn
cứ vào hiện thực khách quan để có thể đánh giá, xác định phương hướng biện
pháp, kế hoạch mới có thể thành công.
Bên cạnh đó cần phải tránh xa những thói quen chỉ căn cứ vào nhu cầu, niềm
tin mà không nghiên cứu đánh giá tình hình đối tượng vất chất.
Ví dụ: thay vì học bài chăm chỉ một số ít bạn học sinh lại lựa chọn mua và nuôi
búo bê manothong để cầu được điểm cao. Đây là niềm tin mà ko có nghiên cứu
nào chứng minh được khả năng tăng điểm của nó. Mà thay vào đo chung ta
nên học một cách khoa học ,bài bản. Đó mới là cách mà ta căn cứ hiện thưc
để xác định được kế hoạch, hành động trong tương lai đúng đắn ) –> thuyết trình –
Ý thức có tính độc lập tương đối, tác động trở lại vật chất thông qua hoạt
động của con người, cho nên cần phải phát huy tính tích cực của ý thức đối với
vật chất bằng cách nâng cao năng lực nhận thức các quy luật khách quan và
vận dụng chung trong hoạt động thực tiễn của con người.
( Vì ý thức có tính độc lập tương đối, có tính năng động sáng tạo có thể tác
động trở lại vật chất thông qua hoạt động con người, cho nên cùng với xuất
phát từ cái hiện thực khách quan thì phải phát huy mặt tích cực ý thức, hạn chế
mặt tiêu cực của ý thức.) → thuyết trình –
Chống lại bệnh chủ quan duy ý chí cũng như thái độ thụ động, chờ đợi
vào điều kiện vật chất, hoàn cảnh khách quan… Phát huy tính năng động,
sáng tạo, sức mạnh to lớn của yếu tố con người. lOMoAR cPSD| 61470371
( Con người muốn ngày càng tài năng, xã hội ngày càng phát triển thì phải luôn
chủ động, phát huy khả năng của mình và luôn tìm tòi, sáng tạo cái mới. Bên cạnh
đó, con người phải thường xuyên rèn luyện, tu dưỡng, nâng cao năng lực và không
bỏ cuộc giữa chừng.) → thuyết trình