Nguồn lực văn hóa tỉnh Hòa Bình | Môn Tổng quan du lịch - Đại học Văn hóa Hà Nội

lOMoAR cPSD| 60884712 Bài tập nhóm môn: TỔNG QUAN DU LỊCH
NHÓM 3: TÌM HIỂU NGUỒN LỰC DI SẢN VĂN HÓA CỦA TỈNH HÒA
BÌNH ĐỂ PHÁT TRIỂN DU LỊCH
Thành viên nhóm: Vũ Thị Thùy Trang Hoàng Thị Diễm Nguyễn Nam Trường Vũ Trường Hoan Phạm Ngọc Thắng Dương Gia Huy
Câu 1: Thành tố Di tích lịch sử văn hóa Cấp tỉnh
Tổng số di tích đã xếp hạng: 60 di tích. Trong đó:
Loại hình di tích LSVH: 55 di tích
Loại hình di tích danh lam, thắng cảnh: 05 di tích
THÀNH PHỐ HOÀ BÌNH: 08 di tích LSVH St Tên di tích Địa điểm
Loại hình QĐ số, ngày, tháng, t năm 1 Đình Ngòi phường Quỳnh Lâm LSVH Số 138/QĐ-UBND ngày 20/1/2006
2 Địa điểm Bác Hồ về thăm LSVH Số 742/QĐ-UBND Trường TNLĐXHCN Hoà ngày 02/4/2008 Bình Xã Yên Mông
3 Đền Ba cô tiên - Động Thăng xã Hòa Bình LSVH Số 01/ QĐ-UBND ngày 04/01/2017 lOMoAR cPSD| 60884712
4 Đình và Đền Thịnh Lang phường Thịnh Lang LSVH Số 02/QĐ-UBND ngày 04/01/2017 5 Đình Mường Trại phường Thịnh Lang, LSVH Số 142/QĐ-UBND ngày 23/01/2017 6 Đình Cả xã Yên Mông LSVH Số 11/QĐ-UBND ngày 04/01/2018
7 Địa điểm chiến thắng Cầu Mè xã Mông Hóa LSVH Số 931/QĐ-UBND ngày 17/07/2012
8 Khu căn cứ cuộc khởi nghĩa LSVH Số 287/QĐ-UBND
chống Pháp của nghĩa quân ngày 12 /02/2019 Tổng Kiêm Đốc Bang Xã Mông Hóa, Quang 19091910 Tiến
HUYỆN CAO PHONG: 01 di tích LSCM Stt Tên di tích Địa điểm Loại QĐ số, ngày, tháng, năm hình
9 Địa điểm thành lập Trung Xã Dũng LSCM Số 1967/QĐ UBND ngày đoàn 12 Hòa Bình Phong 13/9/2019
HUYỆN TÂN LẠC: 05 di tích ( 02 di tích LSVH; 03 danh lam thắng cảnh) Stt Tên di tích Địa điểm Loại QĐ số, ngày, tháng, năm hình 10 Hang Bụt
thị trấn Mãn LSVH Số 138/QĐ-UBND ngày Đức 20/1/2006 11 Miếu xóm Luỹ
xã Phong Phú LSVH Số 79/QĐ-UBND ngày 16/1/2009
12 Núi Cột Cờ Mường xã Nhân Mỹ DLTC Số 2408/QĐ-UBND, ngày Bi 01/12/2017 13 Hang Núi Kiến Xã Vân Sơn
DLTC Số 11/QĐ-UBND ngày 04 /1/2019 lOMoAR cPSD| 60884712 14 Thác Trăng
xã Nhân Mỹ DLTC Số 2644/QĐ-UBND ngày 22/11/2019
HUYỆN LẠC SƠN: 13 di tích ( 11 di tích LSVH; 02 di tích danh lam thắng cảnh) Stt Tên di tích Địa điểm Loại QĐ số, ngày, tháng, năm hình 15 Hang Khụ Dúng Xã Nhân DLTC Số 1076/QĐ-UB ngày Nghĩa 18/7/2003
16 Địa điểm thành lập Văn phòng Xã Nhân LSVH Số 1268/QĐ-UBND Tỉnh uỷ Hoà Bình. Nghĩa ngày 4/8/2010
17 Nơi ghi dấu lịch sử trung đoàn Xã Thượng LSVH Số 930 QĐ-UBND ngày 52 Tây tiến Cốc 17/07/2012 18 Đình Cổi
Xã Vũ Bình LSVH Số 38/QĐ-UBND ngày 14/01/2014 19 Đền Cây Đa
Thị trấn Vụ LSVH Số 128/QĐ-UBND ngày Bản 25/01/2016 20 Thác Mu
Xã Tự Do DLTC Số 1870/QĐ-UBND ngày 29/9/2017 21 Đền Thượng
Thị trấn Vụ LSVH Số 12/QĐ-UBND ngày Bản 04/01/2018 22 Đền Cây Si
Thị trấn Vụ LSVH Số 347/QĐ-UBND ngày Bản 05/02/2018 23 Đền Mẫu
Xã Vũ Bình LSVH Số 1462/QĐ UBND ngày 22/6/2018 24 Đền Trường Khạ
Thị trấn Vụ LSVH Số 12/QĐ-UBND ngày Bản 04/1/2019 25 Đình Khênh
Xã Văn Sơn LSVH Số 13/QĐ-UBND ngày 06/1/2020 lOMoAR cPSD| 60884712 26 Đền Băng Xã Ngọc LSVH Số 1294/QĐ-UBND Lâu ngày 11/6/2020 27 Đình Khói Xã Ân LSVH Số 151/QĐ-UBND ngày Nghĩa 22/1/2021
HUYỆN YÊN THUỶ: 09 di tích LSVH Stt Tên di tích Địa điểm Loại QĐ số, ngày, tháng, năm hình 28 Đình Thượng
xã Yên Trị LSVH Số 1076/QĐ-UB ngày 18/7/2003 29 Đình Xàm
xã Phú Lai LSVH Số 1076/QĐ-UB ngày 18/7/2003
30 Cụm di tích đình Đại Xã, đình xã Ngọc LSVH Số 1076/QĐ-UB ngày và Phủ Thung Lương 18/7/2003 31 Hang Chùa Thượng xã Ngọc LSVH Số 138/QĐ-UBND ngày Lương 20/1/2006 32 Đình Phù Vệ xã Đoàn LSVH Số 483/ QĐ-UBND ngày Kết, 19/04/2012 33 Đình Trung
xã Yên Trị LSVH Số 127/QĐ-UBND ngày 25/01/2016 34 Đình Rậm xã Lạc
LSVH Số 2913/QĐ- UBND ngày Thịnh 16/11/2016
35 Quần thể Núi Chùa Nghìa xã Ngọc LSVH Số 2649/QĐ-UBND ngày Lương 18/10/2016 36 Chùa Tác Đức xã Lạc LSVH Số 09/QĐ-UBND ngày Thịnh 05/01/2016
HUYỆN LẠC THUỶ: 11 di tích LSVH lOMoAR cPSD| 60884712 Stt Tên di tích Địa điểm Loại QĐ số, ngày, tháng, năm hình 37 Đình làng Chùa xã Phú LSVH Số 557/QĐ-UBND ngày Thành 20/3/2007 38 Đình và đền Vai
Xóm Vai, LSVH Số 1076/QĐ-UB ngày xã Thanh 18/7/2003 Nông 39 Đình Vôi
Xóm Vôi, LSVH Số 2618/QĐ-UBND ngày Xã Thanh 29/10/2007 Nông 40 Đình làng Đồi
Xóm Đồi, LSVH Số 1707/QĐ-UBND ngày xã Thanh 13/10/2010 Nông 41 Đình Niếng Thôn
LSVH Số 821/ QĐ- UBND ngày Niếng, xã 17/05/2011 Hưng Thi 42 Chùa An Linh Xã Yên LSVH Số 610/ QĐ-UBND ngày Bồng, 18/5/2012 huyện Lạc Thủy 43 Đền Rem
Thị trấn Chi LSVH Số 78/QĐ-UBND ngày Nê 21/01 /2014
44 Đài phát thanh Pa Thét Lào
Xã An Bình LSVH Số 2514/QĐ-UBND ngày 04/10/2016
45 Tổ Đảng thôn Hoàng Đồng- Xã Khoan LSVH Số 2513/QĐ-UBND ngày
Tổ Đảng đầu tiên của tỉnh Hòa Dụ 04/10/2016 Bình lOMoAR cPSD| 60884712
46 Trường Cán bộ Dân tộc Miền Khu 11, Thị LSVH Số 338/QĐ-UBND ngày Nam trấn Chị 14/3/2017 Nờ, huyện Lạc Thủy
HUYỆN ĐÀ BẮC: 01 di tích LSVH
Stt Tên di tích Địa điểm Loại QĐ số, ngày, tháng, năm hình
47 Đền Thác Xã Vầy Nưa, huyện Đà LSVH Số 1858/QĐ-UBND ngày Bờ Bắc 27/8/2008
HUYỆN LƯƠNG SƠN: 08 di tích LSVH Stt Tên di tích
Địa điểm Loại QĐ số, ngày, tháng, năm hình
48 Địa điểm Bác Hồ về thăm Tập
xã Lâm LSVH Số 1959/ QĐ-UBND
đoàn sản xuất Chí Hoà năm 1958 Sơn ngày 09/10/2009 49 Đình và miếu Bá Lam
xã Thanh LSVH Số 821/QĐ-UBND ngày Cao 05/5/ 2009 50 Đình Đồng Sương
xã Liên LSVH Số 2050/ QĐ-UBND Sơn ngày 27/10/2011 51 Đình Cời
Xã Tân LSVH Số 1053/QĐ-UBND Vinh ngày 30/7/2013 52 Chùa Quất Lâm
Xã Hòa LSVH Số 1068/QĐ-UBND Sơn ngày 31/7/2014 53 Tứ Đền Thanh LSVH Số 2641/QĐ-UBND Sơn ngày 18/10/2016 54 Đình Hàng Xã
Xã Thanh LSVH Số 1341/QĐ-UBND Cao ngày 5/6/2018
55 Cơ sở A2 – Báo Nhân Nhân
Xã Lâm LSVH Số 2997/QĐ-UBND Sơn ngày 31/12/2019 lOMoAR cPSD| 60884712
HUYỆN KIM BÔI: 05 di tích LSVH Stt Tên di tích Địa điểm Loại QĐ số, ngày, tháng, hình năm
56 Địa điểm Bác Hồ về thăm Huyện ủy Thị trấn Bo LSVH Số 2240/QĐ-UBND, Kim Bôi ngày 13/11/2017 57 Đình Chiềng Động
Xã Vĩnh LSVH Số 0343/QĐ-UBND Đồng ngày 27/12/2018 58 Chùa Bôi Xã Nam LSVH Số 89/ QĐ-UBND Thượng ngày 15/1/2019
59 Địa điểm Tổ chức Đại hội Đảng bộ Xã Kim LSVH Số 24 /QĐ-UBND
tỉnh Hòa Bìnhlần thứ I - năm 1948 Lập ngày 05/1/2019 tại đình lập 60 Đình Ba Bị
Xã Hùng LSVH Số 2941/QD-UBND Sơn ngày 26/12/2019 Quốc gia
Tổng số di tích đã xếp hạng: 41 di tích. Trong đó:
Loại hình di tích LSVH: 02 di tích
Loại hình di tích danh lam, thắng cảnh: 18 di tích
Loại hình di tích LSCM: 09 di tích
Loại hình Khảo cổ: 12 di tích
THÀNH PHỐ HOÀ BÌNH: 03 di tích (02 LSCM, 01 thắng cảnh) Stt Tên di tích Địa điểm
Loại hình QĐ số, ngày, tháng, năm 1 Động Tiên Phi Phường Tân Thắng Số 06/2000/QĐ -BVHTT ngày Hòa cảnh 13/4/2000 2 Nhà tù Hoà Bình
Phường Tân LSCM Số 06/2000/QĐ -BVHTT ngày Thịnh 13/4/2000 lOMoAR cPSD| 60884712
3 Địa điểm huấn luyện chính Phường Dân LSCM Số 5033/ QĐ - BVHTTDL ngày trị và tổ chức Chủ 25/12/2012
HUYỆN CAO PHONG: 03 di tích (02 LSCM, 01 Thắng cảnh) Stt Tên di tích Địa điểm
4 Nơi lưu dấu chiến công của anh hùng Cù xã Bình Thanh Chính Lan năm 1951
5 Khu căn cứ cách mạng Cao Phong - Thạch Xã Thạch Yên, xã Hợp Phong, xã Yên Thu Phong
6 Quần thể hang động tại Núi Đầu Rồng Thị trấn Cao Phong
HUYỆN TÂN LẠC: 06 di tích ( 02 di tích Khảo cổ; 04 danh lam thắng cảnh) St Tên di tích Địa điểm t 7 Hang Muối Thị trấn Mãn Đức
8 Động Mường Chiềng Thị trấn Mãn Đức 9 Hang Bưng xã Suối Hoa 10 Động Hoa Tiên xã Suối Hoa 11 Động Nam Sơn Xã Vân Sơn 12 Động Thác Bờ Xã Suối Hoa
HUYỆN LẠC SƠN: 03 di tích ( 01 di tích LSCM; 02 Khảo cổ) Stt Tên di tích Địa điểm Loại QĐ số, ngày, tháng, năm hình
13 Chiến khu Mường xã Ân
LSCM Số 281 QĐ/BT ngày 24/3/1993 Khói Nghĩa 14 Hang xóm Trại
xã Tân Lập Khảo cổ Số 53/2001/QĐ-BVHTT ngày 28/12/2001
15 Mái đá Làng Vành xã Yên Phú Khảo cổ Số 15/2003/QĐ-BVHTT ngày 14/4/2003 lOMoAR cPSD| 60884712
HUYỆN YÊN THUỶ: 03 di tích ( 01 LSVH, 02 Thắng cảnh) Stt Tên di tích Địa điểm
Loại hình QĐ số, ngày, tháng, năm
16 Hang Chùa và Chùa xã Yên Trị LSVH
Số 372 QĐ/BT ngày 10/3/1994 Hang 17 Hang nước và động xã Ngọc Thắng Số 2890 VH/QĐ ngày Thiên Tôn Lương cảnh 27/9/1997 18 Động Thiên Long xã Lạc Thắng Số 15/2003/QĐ-BVHTT ngày Lương cảnh 14/4/2003
HUYỆN LẠC THUỶ: 06 di tích ( 03 Thắng cảnh; 02 Khảo cổ; 01 LSCM) Stt Tên di tích Địa điểm 19 Hang Luồn Thị trấn Chi Nê 20 Động Tiên xã Phú Nghĩa
21 Địa điểm Nhà máy in tiền tại Đồn điền Chi Nê (1946 Xã Phú Nghĩa - 1947)
22 Hang Làng Đồi(hang đồng thớt) Thị trấn Ba hàng đồi
23 Quần thể Hang động khu vục Chùa Tiên Xã Phú Nghĩa
24 Quần thể hang động danh thắng Núi Niệm Xã Phú Nghĩa
HUYỆN ĐÀ BẮC: 03 di tích LSCM Stt Tên di tích Địa điểm
25 Khu căn cứ cách mạng Tu Lý - Hiền
Xã Hiền Lương, xã Tu lý và Xã Cao Lương Sơn
26 Khu căn cứ cách mạng Mường Diềm xã Trung Thành
27 Địa điểm chiến thắng Dốc Tra xã Toàn Sơn
HUYỆN LƯƠNG SƠN: 08 di tích LSVH Stt Tên di tích Địa điểm
Loại hình QĐ số, ngày, tháng, năm lOMoAR cPSD| 60884712 28 Hang Tằm
xã Lâm Sơn Khảo cổ Số 06/2000/QĐ -BVHTT ngày 13/4/2000 29 Hang Chổ
xã Cao Sơn Khảo cổ Số 06/2000/QĐ -BVHTT ngày 13/4/2000 30 Hang Núi Sáng
xã Cao Sơn Khảo cổ Số 06/2000/QĐ -BVHTT ngày 13/4/2000
31 Động Mãn Nguyện xã Cao Sơn Thắng Số 06/2000/QĐ -BVHTT ngày cảnh 13/4/2000 32 Động Đá Bạc xã Liên Sơn Thắng Số 06/2000/QĐ -BVHTT ngày cảnh 13/4/2000 33 Động Trung Sơn xã Liên Sơn Thắng Số 15/2003/QĐ-BVHTT ngày cảnh 14/4/2003
34 Hang Khụ Thượng xã Cao Sơn Thắng Số 40/2005/QĐ-BVHTT ngày cảnh 22/8/2005
35 Đền và miếu Trung xã Thanh LSVH
Số 1543 QĐ/VH ngày 18/6/1997 Báo Cao
HUYỆN MAI CHÂU: 05 di tích ( 02 khảo cổ, 03 thắng cảnh) Stt Tên di tích Địa điểm
Loại hình QĐ số, ngày, tháng, năm
36 Hang Khoài Xã Săm Khoè Khảo cổ Số 141 QĐ/VH ngày 23/1/1997 37 Hang Mỏ Thị trấn Mai thắng Số 06/2000/QĐ -BVHTT ngày Luông Châu cảnh 13/4/2000
38 Hang Chiều Thị trấn Mai Thắng Số 53/2001/QĐ-BVHTT ngày Châu cảnh 28/12/2001 39 Hang Láng
xã Chiềng Châu Khảo cổ Số 38/2005/QĐ-BVHTT ngày 22/8/2005
40 Hang Piềng xã Chiềng Châu Thắng Số 39/2005/QĐ-BVHTT ngày Kẻm cảnh 22/8/2005
HUYỆN KIM BÔI: 01 di tích khảo cổ lOMoAR cPSD| 60884712 Stt Tên di tích Địa điểm Loại QĐ số, ngày, tháng, năm hình 41 Khu mộ cổ Đống xã Vĩnh
Khảo cổ Số 141 QĐ/VH ngày Thếch Đồng 23/1/1997
Câu 2: Thành tố Lễ hội, phong tục tập quán
Lễ hội khai hạ của người Mường
Lễ hội Khai Hạ dân tộc Mường tỉnh Hòa Bình hay còn gọi là Lễ xuống đồng, Lễ mở
cửa rừng - lễ hội dân gian truyền thống lớn nhất của người Mường Hòa Bình, gắn
liền với nền nông nghiệp lúa nước, mang nhiều dấu ấn của văn minh Việt cổ. Đây là
hoạt động văn hóa - tín ngưỡng không thể thiếu của người Mường ở Hòa Bình, đặc
biệt là ở bốn vùng Mường lớn: Bi, Vang, Thàng, Động. Lễ hội mang ý nghĩa tôn
kính các vị thần linh, tưởng nhớ những người đã có công lập đất, lập mường và cầu
mong vạn vật phát triển thuận lợi, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Tùy từng vùng Mường mà lễ hội được tổ chức vào các ngày và địa điểm thực hiện
nghi trình, nghi thức có sự khác nhau.
Đối với Lễ hội Khai hạ Mường Bi (Tân Lạc) thường được tổ chức vào ngày mồng 7
– 8 tháng Giêng hàng năm (tức ngày 6, 7 tháng tư theo lịch Mường Bi) tại miếu thờ
xóm Lũy, xã Phong Phú, nơi gắn liền với truyền thuyết Quốc Mẫu Hoàng Bà, thân
mẫu của Đức Thánh Tản - người đã chỉ dạy cho con dân Mường Bi cách làm ruộng,
cách ăn, ở; Tản viên Sơn Thánh, con rể của Vua Hùng Vương thứ 18, người có công
giúp vua chống giặc ngoại xâm, mang lại sự bình yên cho nhân dân; Ải Lý, Ải Lo -
hai vị thần đã dạy cho con dân Mường Bi cách đào mương dẫn nước.
Đối với Lễ hội Khai hạ Mường Vang được tổ chức và mồng 4 tháng Giêng tại miếu
Áng Ka và tại mái đá làng Vành, xã Yên Phú (Lạc Sơn) vào ngày mồng 7 tháng Giêng.
Lễ hội Khai hạ Mường Thàng (Cao Phong) tổ chức vào ngày mồng 5 – 6 tháng Giêng
tại miếu Cả, xã Dũng Phong.
Đối với phần lễ ở lễ hội Mường Động (Kim Bôi) tổ chức ngày mồng 3 tháng 5 âm
lịch tại miếu Mường Chanh, xã Vĩnh Đồng. Mỗi địa điểm nơi diễn ra lễ hội đều gắn
liền với lịch sử của các vị thánh thần là người có công lập đất, lập mường. lOMoAR cPSD| 60884712
Được chia làm hai phần gồm phần lễ và phần hội; trong đó phần lễ là hoạt động thờ
cúng Thành Hoàng với các nghi trình, nghi thức ở mỗi vùng Mường có sự khác nhau.
Xưa kia thì ở cả 4 Mường lớn và một số huyện khác đều có nghi thức rước kiệu hoặc
cúng tại mó nước và xin rước nước; cúng tại ruộng xin rước mạ hoặc cúng tại ruộng
để xin làm lễ cày, bừa đầu tiên… Nhưng ngày nay do nhiều nguyên nhân nên phần
rước kiệu chỉ còn ở lễ hội ở Mường Bi và Mường Thàng; cúng tại ruộng để xin làm
lễ cày, bừa đầu tiên chỉ còn diễn ra tại huyện Tân Lạc và huyện Lạc Sơn. Phần hội
là các hoạt động vui chơi, thi các trò chơi dân gian, biểu diễn các hình thức nghệ
thuật dân gian. Được tổ chức ngay sau khi kết thúc phần lễ chức với các trò chơi dân
gian như: Hội đánh Chiêng, hội ném còn, thi bắn nỏ, giã gạo, đánh cù, đánh mảng,
kéo co, thi hát đối, hát sức bùa hay còn gọi là “séc púa”, thi các mâm cơm, trình diễn
trang phục, thi người đẹp xứ Mường và c=phần thi đấu các môn thể thao… Lễ hội làng Vai
Ngày hội truyền thống của làng bắt đầu từ ngày 11 đến hết ngày 13/11 hàng năm tại
đình và đền làng Vai. Hội làng là dịp để nhân dân làng Vai tỏ lòng thành kính và nhớ
ơn Tam vị Tản Viên Sơn và Cảnh Tiên Công chúa, cảm ơn các vị thần linh đã phù
hộ cho họ một năm yên bình, ấm no, hạnh phúc. Ngày này, những người con của
làng dù đi đâu xa cũng về ngày hội truyền thống của làng còn là dịp để mọi người
đoàn tụ, thắt chặt tình người, tình quê hương, làng xóm.
Hội được chia làm hai phần, phần lễ và phần hội. Phần lễ được tiến hành uy nghi,
trang trọng, những nghi thức trong phần lễ vẫn được người dân truyền giữ, vun đắp
từ đời này sang đời khác, phần hội đã bị mai một đi nhiều. Làng Vai gồm có 2 giáp,
được chia làm giáp trong và giáp ngoài, đứng đầu mỗi giáp có giáp trưởng, trong
ngày 11, dân làng tổ chức đưa kiệu đến nhà trưởng hàng giáp để rước sắc về đình
thờ. Đi đầu là kiệu đặt bài vị của thần thành hoàng làng, đi sau là kiệu hoa quả, xôi,
gạo, bánh chưng…. Đi sau cỗ kiệu có tàn lọng, đao, mũ, bia rất long trọng. Đi trước
kiệu có đội múa sinh tiền, rồng bay, phượng múa có gươm trùng, bát bửu, bát tiên hai hàng uy nghi.
Sau khi rước sắc về đình thờ, dân làng lại tổ chức rước cỗ (gọi là cỗ đốn) của các gia
đình có cụ cao tuổi hoặc những người có chức sắc trong xóm đến đình thờ và tổ chức
thi cỗ, cỗ nhà ai to nhất, ngon nhất, đẹp nhất được đặt ở bàn thứ nhất và cứ như vậy,
cỗ nhà ai kém hơn thì đặt ở bàn nhì, bàn ba. lOMoAR cPSD| 60884712
Ngay trong buổi chiều ngày 11, khi các nghi thức của buổi lễ đang tiến hành thì các
hoạt động vui hội cũng được bắt đầu ở sân nhà văn hóa của làng nằm phía sau đình.
Các trò chơi dân gian như kéo co, bịt mắt bắt dê, đánh cờ người, tổ chức giao lưu
bóng chuyền giữa các đội bóng trong xã… Buổi tối dân làng tổ chức biểu diễn và
giao lưu văn nghệ giữa các đội văn nghệ ở các vùng lân cận với các chủ đề ca ngợi
Đảng, Bác Hồ và tình yêu quê hương đất nước đổi mới.
Ngày 12 là ngày chính hội. Buổi sáng tổ chức rước cỗ lễ hàng giáp về đình thờ. Ngày
này, cả dân làng tập trung đông tại đình làng để tham dự lễ hội. Trong buổi lễ, ông
lang (ông Từ) làm chủ tế. Sau buổi lễ lý trưởng (trưởng thôn) đọc hương ước của
làng để nhân dân nghe và thực hiện trong năm mới. Buổi chiều tiếp tục mở hội ,
thanh niên nam nữ trong làng tổ chức các trò chơi như buổi chiều ngày 11 và kết thúc vào ngày 13.
Sự ấm áp trong những ngày hội làng với lưu giữ nét đẹp văn hóa đặc sắc cổ truyền
là những bài học lịch sử thực tế, hiệu quả nhất cho thế hệ trẻ, cũng là dịp để nhân
thêm niềm tự hào, tự tôn dân tộc, giáo dục con cháu nhớ về quê hương, nguồn cội.
Hội làng Vai đã trở thành một nét đẹp văn hóa giàu ý nghĩa, như một mạch ngầm
chảy mãi, bừng lên sức sống, bản sắc của quê hương làng Vai.
Tết cơm Đe Mường Rậm
Hàng năm, cứ vào ngày 26 tháng 10 âm lịch, người dân Mường Rậm, xã Lạc Thịnh,
huyện Yên Thủy (Hòa Bình) lại gác công việc đồng áng, ruộng nương thường ngày
để tất bật chuẩn bị đón Tết cơm Đe. Người Mường Rậm ở Lạc Thịnh thường ăn ba
tết lớn là Tết Nguyên đán, Tết Độc lập và Tết cơm Đe, trong đó Tết cơm Đe được tổ
chức to hơn, đông hơn và vui hơn cả vì cả nước duy chỉ có xã Lạc Thịnh mới có cái tết độc đáo này.
Nét độc đáo trong Tết cơm Đe của người Mường Rậm là ăn chay và chỉ có phần lễ.
Trong mâm cúng, bao giờ cũng phải có quả đu đủ, mướp, măng giang lấy từ rừng về
đồ lên hoặc luộc chín, vừng rang giã nhỏ không cho muối hay bất kỳ gia vị nào.
Món đặc biệt không thể thiếu trong mâm cúng là cơm Đe. Cơm được làm từ gạo nếp
nhưng phải là gạo ngon, đồ lên rồi trộn ủ với men lá cây rừng. Để có cơm Đe vừa
ngon, ngọt, đậm đà, người Mường Rậm phải chuẩn bị trước đó vài ngày, thường là từ 20/10 âm lịch. lOMoAR cPSD| 60884712
Những người con của quê hương dù đi công tác, làm ăn, sinh sống ở nơi xa đều cố
thu xếp công việc để về thưởng thức Tết cơm Đe. Trong vùng, chỉ có dòng họ Bùi
làm Tết cơm Đe, còn các dòng họ khác như Quách, Nguyễn… không làm mà đến
chia vui. Để chuẩn bị cho mâm cúng tết được chu tất, ngay từ tờ mờ sáng, gia đình
đã dậy, chuẩn bị bày mâm cúng.
Theo quan niệm của người Mường Rậm, phải cúng trước khi mặt trời mọc, vì thời
gian này là linh thiêng và mát mẻ hơn cả. Mâm cúng được đặt ở hướng chính giữa
ngôi nhà sàn (đặt mấy mâm là tùy từng gia đình). Măng giang, đu đủ, mướp được
đồ chín bày lên tàu lá chuối xanh. Sau khi sắp lễ xong, một thầy mo có uy tín nhất
trong làng được mời đến cúng, cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, vạn
vật tốt tươi, con người khỏe mạnh.
Trong khi cúng, tất cả con cháu phải ngồi ở phía trong ngôi nhà sàn để nghe và xem
thầy làm lễ. Bài cúng kết thúc cũng là lúc cả gia đình tổ chức ăn Tết trong sáng sớm,
từ người già đến trẻ em đều thưởng thức cơm Đe để được may mắn, mạnh khỏe.
Ngày nay khi cuộc sống khá dần lên, người Mường Rậm ở xã Lạc Thịnh, huyện Yên
Thủy (Hòa Bình) đã no ấm và càng coi trọng Tết cơm Đe. Ai đã từng đặt chân đến
vùng đất này, thưởng thức món cơm Đe chắc hẳn không quên được hương vị độc
đáo của nó và càng không quên tấm lòng hiếu khách của bà con nơi đây. Đó là nét
văn hóa truyền thống lâu đời của người Mường Rậm, cần được quan tâm bảo tồn và phát huy.
Lễ hội Chá Chiêng của dân tộc Thái
Được tổ chức vào tháng Giêng hằng năm để tạ ơn Then Luông. Trung tâm của lễ hội
là cây Chá Chiêng được làm từ thân cây tre, có 2 tầng. Chủ trì buổi lễ là ông mùn
lớn, tức là thầy mo, thầy cúng có uy tín trong vùng. Sau các lớp vỏ tín ngưỡng dân
gian, lễ hội Chá Chiêng là một sinh hoạt văn hóa của cộng đồng người Thái. Qua
đó, bày tỏ lòng biết ơn tổ ctieen và những người cứu giúp mình trong lúc khó khăn,
ốm đau, đồng thời cũng thể hiện ước mong về một cuốc sống ấm no, hạnh phúc.
Cứ 3 năm, ông Mùn lại tổ chức lễ tạ ơn Then Luông và các then khác trên Mường
Trời. Lễ vật dùng cho việc này đều do các con nuôi, con ruồng (lục biển, lục nà)
những người đau ốm được ông Mùn cúng khỏi trở thành người con phụ thuộc vào
thầy Mùn đóng góp. Địa điểm tiến hành lễ thường là ngôi nhà sàn của chính ông
Mùn. Ngày đó, ngôi nhà được trang trí sặc sỡ bằng những tấm vải thổ cẩm. Chính lOMoAR cPSD| 60884712
giữa nhà đặt cây hoa chá – cây hoa trung tâm của lễ hội. Tham gia vào cuộc lễ gồm
có: ông Mùn luông chủ lễ, ông Mùn lam, ông nhồm (phụ trò), ông thổi pí mùn, các
con nuôi và đông đảo dân chúng.Cây hoa chá đợc làm bằng tre, đục nhiều lỗ để cắm
các cành hoa do các con nuôi làm và mang đến. Hoa được làm bằng thân cây mềm,
xốp gọt nhiều cánh và nhuộm nhiều màu. Cây đươc phân ra làm hai tầng: Tầng cao
nhất là tầng của trời, tầng chủ lễ; tầng dưới là tầng của trần gian treo những vật đan
kết bằng sợi lạt tre, nứa tượng trưng cho vạn vật trên mặt đất như ếch, nhái , ve sầu,
chim, chim, cá, quả trứng, cái bừa, khung cửi, cái trống, con dao… Biểu tượng cho
sư sống sinh sôi nảy nở ở trần gian. Mâm cỗ cúng đặt trước bàn thờm gồm có một
con gà luộc, gói xôi, quả trứng, cuộn vải trằng, vòng đeo tay bằng bạc, đĩa trầu cau,
thanh kiếm và các đồ cúng khác của ông mo.
Lễ hội diễn ra hai ngày một đêm. Ngày thứ nhất, ông Mùn luông cúng xôi phát hạn
ho xin phép trời được hành lễ chá và cho phép thuật được nhập vào Mùn luông. Lễ
này gọi là lễ “pồn cốn pời mường”. Ngày hôm sau, ông Mùn luông bắt đầu hành lễ,
những người khác giúp việc nhà… Sau mo này mới được phép mổ lợn và các con
nuôi dâng cỗ. Ông mùn làm lễ “an pàn kháu” điểm mâm cỗ các con nuôi. Nhiều trò
chơi cùng lúc hòa nhịp với lời mo: múa kiếm,múa khăn dập bóng bu… Các con nuôi
hòa vào cuộc múa của thầy mùn đóng vai các ma (phi), các loại người như người
mù, người què, mẹ Mường (mẹ trời sinh ra con người), kẻ trộm cắp, kẻ tham ăn,
nàng Sen Bèn (thần ái tình), trai Lào, khách buôn, người bán,… diễn tả các động tác
lao động như cưỡi voi, phi ngựa, dắt trâu, dệt vải, hái nấm, xúc cá, đắp bai, làm
mương, cày, bừa, cấy, gặt,…
Sau những phần diễn trên là phần hát nhặt hoa. Hát nhặt hoa là hát đoán số mệnh
các con nuôi, do ông mùn hát. Hát mo tiễn Mường Then về trời được coi là phần kết
thúc lễ hội. Ông mùn luông cầm con gà trống mào đỏ rực vừa đi vòng quanh cây
hoa vừa hát. Hát dứt một chặng mo, Mùn luông lại cất lên một tiếng gà gáy “càng lế
ốc” báo hiệu đường lên trời bước sang ngày mới.
Lễ hội Chá Chiêng của đồng bào Thái tỉnh Hoà Bình mang ý nghĩa cộng đồng đã
tạo được không khí náo nức và phấn chấn cho mọi người trong bản, trong mường.
Ngày nay, với sự tiến bộ về y học nên việc chữa trị bệnh của ông Mùn không còn
tồn tại nữa mà nó chỉ còn là di sản văn hóa tâm linh, còn những nhịp điệu của lễ hội
Chá Chiêng cũng đã dần trở thành nét đặc trưng trong vũ điệu dân gian của đồng
bào Thái nói chung và của đồng bào Thái Mai Châu (Hoà Bình) nói riêng. lOMoAR cPSD| 60884712
Câu 3: Thành tố Ẩm thực, Âm nhạc dân gian
5:Ẩm thực, âm nhạc dân gian 5.1: Ẩm thực
Hòa Bình luôn tạo ấn tượng, sức hút đối với du khách gần xa bởi bản sắc văn hóa đa
dạng, phong phú (kiến trúc nhà cửa, trang phục, dân ca, dân vũ, lễ hội…), trong đó,
ẩm thực của đồng bào các dân tộc thiểu số cũng chứa đựng nhiều điều cần khám phá. 1. Cơm lam
 Giá tham khảo: 15.000 - 30.000 VND/ ống cơm  Địa chỉ:
1. Nhà hàng Mường Động: Hạ Bì, Kim Bôi, thành phố Hòa Bình, tỉnh HòaBình
2. Mai Châu Ecolodge: Nà Chiềng, Mai Châu, Hòa Bình
3. Nhà hàng Hải Đăng: Tiểu khu 4, Mai Châu, Hòa Bình
Cơm lam là một món ăn đặc sản đầu tiên mà bạn có thể thưởng thức khi tới Hòa
Bình. Cơm lam tại đây lại có một hương vị rất riêng bơi nó được người dân chế biến
từ gạo cao cấp vô cùng thơm và dẻo. Người Mường xưa khi phải đi làm nương, đi
rừng xa nhà, họ mang theo ít gạo nếp để phòng khi quá bữa sẽ chặt ống tre tươi cho
vào ống tre một ít gạo, một ít nước và nướng ống tre tươi đó trên lửa để tạo thành
cơm ăn những khi đói lòng. Giờ đây món ăn đó đã trở thành một đặc sản của vùng núi Tây Bắc.
Món cơm lam có rất ở nhiều nơi, người Tày, nguời Thái, người Nùng, người
Mường… đều có loại cơm này. Tuy nhiên, vùng đất Mường Động (Kim Bôi, Hoà
Bình) là nổi tiếng hơn cả vì nơi đây có loại gạo nương thơm, dẻo nổi tiếng. Cơm lam
Hoà Bình không có hạt lạc, hạt đậu nhưng nguyên liệu chọn lựa kỹ càng là gạo nếp
nương thơm ngon trộn với nước cốt dừa, chọn ống tre, nứa nhỏ tươi bánh tẻ sau đó
nướng trên bếp than hồng. Tất cả các bước sẽ tạo nên "troóng” cơm lam xứ Mường
Hòa Bình thơm dẻo gạo nếp nương, quyện với vị ngọt bùi ngậy của cốt dừa và mùi
thơm đặc trưng của tre, nứa làm nên một món ăn ngon ít nơi nào có được
2. Thịt trâu nấu lá lồm •
Giá tham khảo: 100.000 - 200.000 VND/ đĩa  Địa chỉ:
1. Nhà hàng Quán Ngon Hòa Bình: Đường Trương Hán Siêu, Tân Thịnh, HòaBình lOMoAR cPSD| 60884712
2. Nhà hàng Bếp Mường: Khu du lịch suối khoáng, Kim Bôi, Hòa Bình
3. Nhà hàng Lạc Thịnh: Đối diện UBND P. Tân Thịnh, TP Hòa Bình, HòaBình
4. Nhà hàng Gia Hân: Đà Giang, Phường Đồng Tiến, TP Hòa Bình, Hòa
BìnhThịt trâu nấu lá nồm là món ăn đặc sản Hòa Bình được lòng các du khách
nhất nhờ vào hương vị thơm ngon lạ miệng. Món ăn này có hương vị rất riêng,
đặc trưng của vùng Tây Bắc.
Để có thể chế biến món ăn này, người làm phải tốn rất nhiều công sức. Trước hết
phải sơ chế thịt trâu như đã làm với thịt lợn mán (thui vàng lớp da và cạo sạch lông)
sau đó mới đem thịt đi bung mềm rồi thái miếng và cho vào hầm cùng với gạo và lá
lồm – một loại lá chua của Hòa Bình.
3. Măng chua nấu thịt gà •
Giá tham khảo: 150.000 - 250.000 VND/ bát • Địa chỉ:
1. Nhà hàng Cá Thác Bờ: 159- Tổ 5- Phường Tân Thịnh - Thành Phố HòaBình, Hòa Bình
2. Nhà hàng Tuyết Sơn: Tổ 5 - Phường Đồng Tiến, Thành Phố Hoà Bình, HoàBình
3. Nhà hàng Lan Dũng: 55 Trần Phú, Phường Phương Lâm, TP Hòa Bình, HòaBình
4. Nhà hàng Gia Hân: Đà Giang, Phường Đồng Tiến, TP Hòa Bình, Hòa
BìnhMăng chua nấu thịt gà là một món ăn đặc trưng của vùng núi Tây Bắc
vào mùa lạnh. Gà Lạc Sơn và măng rừng tươi ngon là hai loại đặc sản nổi
tiếng của Hòa Bình, người dân bản địa đã khéo léo khi kết hợp hai nguyên
liệu đặc trưng của vùng đất nơi đây để tạo nên món ăn hài hòa cả hương vị
lẫn thanh sắc – măng chua nấu thịt gà.
4. Xôi nếp nương Mai Châu •
Giá tham khảo: 40.000 - 50.000 VND/ đĩa  Địa chỉ:
1. Nhà Hàng Hợp Thủy: Tiểu Khu 2, Mai Châu, Hòa Bình
2. Nhà hàng Hằng Thản: Tổ 13, phường Đồng Tiến, thành phố Hòa Bình
3. Nhà hàng Thúy Nga: Ngã 3 Đồng Bảng, Mai Châu, Hòa Bình
4. Nhà hàng 99 Bản Lác Mai Châu: Số nhà 99 Bản lác 1, Chiềng Châu, MaiChâu, Hòa Bình lOMoAR cPSD| 60884712
Điểm độc đáo của món xôi nếp nướng này chính là được làm từ loại gạo nếp ở nướng
Mai Châu và được nấu với nhiều màu sắc rực rỡ. Màu sắc của xôi hoàn toàn làm từ
những nguyên liệu tự nhiên, không hóa chất nên khi ăn vừa ngon mà lại vừa bổ dưỡng nữa.
Đây là món ăn đặc trưng của đồng bào dân tộc vào mỗi dịp lễ Tết, hội hè. Bạn nhớ
hãy thử món ăn mang đậm nét văn hóa độc đáo của vùng đất này khi có dịp ghé tới
nơi đây nhé! 5. Rượu cần •
Giá tham khảo: 350.000 - 400.000 VND/ 5 lít  Địa chỉ:
1. Rượu cần Quang Đông: Lương Sơn, Hòa Bình, Việt Nam
2. Xưởng rượu cần Ông Văn: Xuất Hóa, Lạc Sơn, Hòa Bình, Việt Nam
3. Rượu cần Mường Vang: Lạc Sơn, Hòa Bình, Việt Nam
4. Rượu cần San Hằng: Thượng Cốc, Lạc Sơn, Hòa Bình, Việt Nam
Rượu cần là một món đặc sản thích hợp mang về làm quà cho người thân, bạn bè và
sếp. Bởi vì rượu cần Hòa Bình rất đặc trưng, nó không chỉ có vị đắng nhẹ và còn có
thêm vị chua chua, ngọt ngọt, uống rất cuốn.
Người dân bản địa thường dùng rượu cần để chiêu đãi khách quý vào mỗi dịp Tết
đến xuân về. Rượu hết đến đâu nước lại được thêm vào miệng vò sao cho mặt nước
trong vò rượu lúc nào cũng mấp mé chực tràn miệng. Tục uống rượu cần cũng thể
hiện phong cách chất phác, thật thà của người Mường.
6. Lợn mán thui luộc •
Giá tham khảo: 150.000 - 250.000 VND/ đĩa  Địa chỉ:
1. Nhà Hàng Quán Quê: Đường Lê Thánh Tông, phường Hữu Nghị, thành phốHòa Bình, Hòa Bình
2. Nhà hàng Mạnh Ngân: Đầu đường Trần Hưng Đạo, Hòa Bình
3. Nhà Hàng Xuân Bắc: Năm Lu , Xã Hoà Sơn ,Thị Trấn Lương Sơn ,TỉnhHoà Bình
Nhiều du khách khi đến thăm Hòa Bình rất yêu thích món lợn mán thui luộc. Được
mệnh danh là đặc sản Hòa Bình, tới với mảnh đất này mà bạn không thử món ăn này
thì tiếc hùi hụi luôn đó. Món ăn này được làm từ thịt lợn rừng được nuôi thả tự nhiên
trên các lưng đồi nên bảo đảm thơm và chắc thịt. Hơn nữa công đoạn chế biến cũng
vô cùng công phu, khó mà chúng ta có thể làm được. lOMoAR cPSD| 60884712
7. Thịt lợn muối chua •
Giá tham khảo: 40.000 - 50.000 VND/ hộp  Địa chỉ:
1. Nhà hàng Hợp Thủy: Tiểu khu 2, Mai Châu, Hòa Bình
2. Nhà hàng trong khu nghỉ dưỡng Mai Châu Ecolodge
Món đặc sản tiếp theo mà bạn có thể thử khi đến Hòa Bình chính là thịt lợn muối
chua. Không giống với những món thịt muối chua ở các vùng miền khác, thịt lợn
muối chua Hòa Bình mang trong mình hương vị riêng biệt, được chế biến dựa theo
công thức độc đáo và gia truyền mới tạo ra được. 8. Tỏi tía •
Giá tham khảo: 130.000 150.000 VND/kg •
Địa chỉ: Xã Loo'ng Luông huyện Mai Châu, Hòa Bình
Tỏi tía cũng là một món đặc sản hấp dẫn được nhiều du khách tìm đến khi đi du lịch
Hòa Bình. Tỏi ở đây đặc biệt là vì tép tỏi có màu vàng nhưng củ thì nhỏ, thơm và
nhiều dầu, vị cay nồng rất đặc trưng.
Hơn nữa chỉ có ở xã Loo’ng Luông tại huyện Mai Châu mà thôi. Vậy nên nếu như
bạn muốn mua tỏi tía thì nên đến đây để mua được về làm quà cho bạn bè và người
thân nhé. Khi chế biến các món ăn mà có thêm tỏi tía sẽ khiến cho bữa ăn của bạn
trở nên hấp dẫn hơn nhiều đó.
9. Chả cuốn lá bưởi •
Giá tham khảo: 100.000 - 120.000 VND/ đĩa  Địa chỉ:
1. Nhà Hàng Hằng Thản: Số 64 tổ 8, phường Ðồng Tiến, Hòa Bình
2. Nhà hàng Hợp Thủy: Tiểu Khu 2, Thị trấn Mai Châu, Huyện Mai Châu,Tỉnh Hoà Bình
3. Nhà hàng 1983: 103 Lê Thánh Tông, Phường Tân Thịnh, Hòa BìnhChả cuốn
lá bưởi là món ăn đặc sản cực kỳ nổi tiếng tại Hòa Bình. Khi ăn bạn sẽ cảm
thấy món chả này vô cùng độc đáo bởi nó được chế biến công phu ở phần
nhân, bởi nhân của món ăn này chính là thịt thái hình con chì, được bọc lá
bưởi lại rồi mới mang đi nướng bằng kẹp tre. lOMoAR cPSD| 60884712 10. Món cá nướng •
Giá tham khảo: 40.000 - 300.000 VND/ đĩa  Địa chỉ:
1. Nhà Hàng Nổi Thung Nai: Khu du lịch lòng hồ thủy điện Hòa Bình - ThungNai
2. Nhà Hàng Đảo Xanh: Thung Nai, Cao Phong, Hòa Bình
3. Nhà hàng Mạnh Cường: Thung Nao, Cao Phong, Hòa Bình
4. Nhà Tàu Lương Dương: Cảng du lịch, Thung Nai, Cao Phong, Hòa BìnhNhắc
đến đặc sản Hòa Bình thì món cá nướng đồ là một trong những món ăn hấp
dẫn mà bạn nên thử khi đến đây. Những mẻ cá thiểu, ngão sẽ được tẩm ướp
muối tiêu và nướng. Sau đó sẽ được bày lên lá chuối xanh, ăn kèm với lá sấu
non, lá mơ và lá lốt. Thịt cá ngọt, dai và thơm một hương thơm khó tả. 11. Măng đắng •
Giá tham khảo: 120.000 - 140.000 VND/kg •
Địa chỉ: Dọc đường Hòa Bình có nhiều chỗ bán
Hòa Bình có rất nhiều loại măng khác nhau, từ nhỏ như ngón tay cho tới to như bắp
chân. Mỗi một loại sẽ có cách chế biến và hương vị khác nhau. Vào độ tháng 3 sẽ
dễ mua được loại măng này. Măng đắng có thể chế biến thành nhiều món khác nhau
như xào, luộc, nấu xương hay nấu với vịt, thịt lợn đều ngon. 12. Cam Cao Phong •
Giá tham khảo: 30.000 - 50.000 VND/kg  Địa chỉ:
1. Phố Bưng, Cao Phong, Hòa Bình
2. Số 142, Khu 8, Thị Trấn Cao Phong, Cao Phong, Hòa Bình