Những bản mẫu có thể tham khảo hoặc giúp ích cho một phần học tập | Đại học Sư Phạm Hà Nội

PHẦN I: QUI LUẬT PHỦ ĐỊNH CỦA PHỦ ĐỊNH 1. Các khái niệm
Phủ định là sự thay thế sự vật này bằng sự vật khác trong quá trình vận động và
phát triển. (trong xh, trong tự nhiên, trong tư duy nhận thức, trong văn hóa,...)
Có 2 quan niệm khác nhau về phủ định:
Phủ định siêu hình: là sự phủ định chấm dứt sự phát triển (hạt thóc nấu thành
cơm, ăn cơm => chấm dứt sự phát triển)
Phủ định biện chứng: là quá trình tự thân phủ định, tự thân phát triển, là một
mắt khâu trên con đường dẫn tới sự ra đời của cái mới tiến bộ hơn so với cái bị phủ định
( phủ định biện chứng: mọi quá trình vận động và phát triển các lĩnh vực tự
nhiên, xã hội hay tư duy diễn ra thông qua những sự thay thế, trong đó có sự
thay thế chấm dứt sự phát triển, nhưng cũng có sự thay thế tạo ra điều kiện, tiền
đề cho quá trình phát triẻn của sự vật. Những sự thay thế tạo ra điều kiện, tiền
đề cho qúa trình phát triển của sự vất thì gọi là phủ định biện chứng)
2. Tính chất: tính kế thừa, tính kháchquan, tính phổ biến của quy luật
Phủ định biện chứng có các đặc trưng cơ bản là tính phổ biến, tính khách quan và tính kế thừa. 
Tính khách quan: vì nguyên nhân của sự phủ định nằm ngay trong bản thân
sự vật. Đó chính là giải quyết những mâu thuẫn bên trong sự vật. Nhờ việc giải
quyết những mâu thuẫn mà sự vật luôn luôn phát triển. Mỗi sự vật có phương
thức phủ định riêng tuỳ thuộc vào sự giải quyết mâu thuẫn của bản thân chúng.
Điều đó cũng có nghĩa, phủ định biện chứng không phụ thuộc vào ý muốn, ý chí
của con người. Con người chỉ có thể tác động làm cho quá trình phủ định ấy diễn
ra nhanh hay chậm trên cơ sở nắm vững quy luật phát triển của sự vật. 
Kế thừa: vì phủ định biện chứng là kết quả của sự phát triển tự thân của sự
vật, nên nó không thể là sự thủ tiêu, sự phá huỷ hoàn toàn cái cũ. Cái mới chỉ có
thể ra đời trên nền tảng cái cũ. Cái mới ra đời không xóa bỏ hoàn toàn cái cũ mà
có chọn lọc, giữ lại và cải tạo những mặt còn thích hợp, những mặt tích cực, nó
chỉ gạt bỏ ở cái cũ những mặt tiêu cực, lỗi thời, lạc hậu, gây cản trở cho sự phát
triển. Do vậy, phủ định biện chứng đồng thời cũng là khẳng định. 
Tính phổ biến: diễn ra ở trong tự nhiên, xh, tư duy và mọi sự vật hiện tượng.
3. Nội dung quy luật
- Quy luật phủ định của phủ định thể hiện sự phát triển của sự vật là do mâu
thuẫn bên trong của sự vật , hiện tượng quy định . Mỗi lần phủ định là kết quả
của sự đấu tranh và chuyển hoá giữa những mặt đối lập trong một sự vật, hiện
tượng. Phủ định lần thứ nhất làm cho sự vật, hiện tượng cũ chuyển thành sự vật,
hiện tượng đối lập với nó. Phủ định lần thứ hai dẫn đến sự ra đời của sự vật, hiện
tượng mới mang nhiều nội dung tích cực của sự vật, hiện tượng bị phủ
định,nhưng cũng mang nhiều nội dung đối lập với sự vật, hiện tượng đó. Kết quả là, về hình
thức, sự vật, hiện tượng mới (ra đời do kết quả của sự phủ định lần thứ hai) sẽ lại
trở thành sự vật, hiện tượng xuất phát (chưa bị phủ định lần nào); nhưng về nội
dung, không phải trở lại sự vật, hiện tượng xuất phát nguyên như cũ, mà chỉ là
dường như lặp lại sự vật, hiện tượng cũ
nhưng trên cơ sở cao hơn.
-Phủ định biện chứng chỉ là một giai đoạn trong quá trình phát triển bởi chỉ thông
qua phủ định của phủ định mới dẫn đến sự ra đời của sự vật, hiện tượng mới, và
như vậy, phủ định của phủ định mới hoàn thành được một chu kỳ phát triển, đồng
thời lại là điểm xuất phát của chu kỳ
Vd: Hạt thóc – Cây mạ – Cây lúa
-Hạt thíc cho ra đời cây mạ ( đây là phủ định lần 1)
-Cậy mạ cho ra đời cây lúa ( đây là phú định lần 2 )
-Cây lúa cho ra bông thóc ( thóc lại cho ra thóc nhưng lần này không phải là 1hạt mà là nhiều hạt ) 
Hạt thóc cho ra đời cây mạ (đây là phủ định Vd2:
Vòng đời của con tằm: trứng – tằm – nhộng – ngài – trứng. Ở đây vòng đời
của tằm trải qua bốn lần phủ định. (chỗ này đưa hình và thằng thuyết
trình tự giải thích lấy) .
– Số lượng các lần phủ định trong một chu kỳ tuỳ theo tính chất của quá trình
phát triển cụ thể; nhưng ít nhất cũng phải qua hai lần mới dẫn đến sự ra đời
của sự vật, hiện tượng mới, mới hoàn thành được một chu kỳ phát triển. Sau
một số lần phủ định, sự vật, hiện tượng phát triển theo đường xoáy ốc. Thực
chất của sự phát triển đó là sự biến đổi, mà giai đoạn sau còn bảo tồn những gì tích cực đã được
tạo ra ở giai đoạn trước
4. Ý nghĩa phương pháp luận:
Từ nội dung quy luật phủ định của phủ định của phép biện chứng duy
vật, rút ra một số nguyên tắc phương pháp luận trong hoạt động
nhận thức và hoạt động thực tiễn:
a) Nắm được khuynh hướng tiến lên của sự vận động của các sự
vật, hiện tượng; sự thống nhất giữa các tính chất tiến bộ và kế
thừa của sự phát triển. Cái mới nhất định sẽ xuất hiện
từ cái cũ nhưng ta không được phủ sạch cãi cũ.
Trong nhận thức và hoạt động thực tiễn, ta cần lưu ý rằng cái
mới nhất định sẽ thay thế cái cũ, cái tiến bộ nhất định sẽ
chiến thắng cái lạc hậu. Cái mới ra đời từ cái cũ, kế thừa tất cả
những gì tích cực của cái cũ. Do đó, ta cần chống thái độ phủ định sạch trơn cái cũ.
b) Quy luật phủ định của phủ định giúp nhận thức đúng đắn về xu
hướng của sự phát triển là quá trình phát triển của sự vật,
Chúng ta phải chủ động phát hiện, bồi dưỡng,
thúc đẩy cái mới. Trong thực tiễn, ta phải biết phát hiện và
quý trọng cái mới, phải tin tưởng vào tương lai phát triển của cái
mới. Mặc dù cái mới lúc đầu còn yếu ớt, ít ỏi, ta phải ra sức ủng hộ,
bồi dưỡng, phát huy cái mới, tạo điều kiện cho cái mới chiến thắng
cái cũ. Trong khi đấu tranh với cái cũ, chúng ta phải biết sàng lọc,
gạn đục khơi trong, giữ lấy những gì còn tích cực, có giá trị từ cái cũ,
cải tạo cái cũ cho phù hợp với những điều kiện mới. Chúng ta phải
chống thái độ “hư vô chủ nghĩa” trong khi nhìn nhận, đánh giá quá khứ.
c) Quy luật phủ định của phủ định giúp nhận thức đầy đủ hơn về cái
c) Quy lậu phủ định của phủ định giúp nhận thức đầy đủ hơn về
cái mới. Cái mới là cái ra đời phù hợp với quy luật phát triển của sự vật
, hiện tượng; nó luôn biểu hiện là giai đoạn cao về chất trong
sự phát triển. Trong giới tự nhiên, sự xuất hiện cái mới diễn ra
một cách tự phát; nhưng trong lĩnh vực xã hội, cái mới xuất hiện
gắn liền với sự nhận thức và hoạt động có ý thức của con người.
Phải khắc phục thái độ bảo thủ, loại bỏ những hủ tục trong xã hộ .
Trong khi chống thái độ hư vô chủ nghĩa, phủ định sạch trơn quá khứ
, chúng ta cũng phải khắc phục thái độ bảo thủ, khư khư giữ lại những
cái lỗi thời cản trở sự phát triển của lịch sử. Chúng ta phải nhận thức rõ
những cái lỗi thời, ví dụ như những hủ tục cũ trong việc cưới xin,
tang lễ, hội hè…, quan niệm “có nếp có tẻ” trong việc sinh con… sẽ gây
ra nhiều tốn kém và nhiễu nhương.
Vd3: Ví dụ, quá trình vận động, phát triển của xã hội loài người: xã hội chiếm hữu
nô lệ ra đời là sự phủ định đối với xã hội nguyên thuỷ, đến lượt nó lại bị xã hội phong
kiến phủ định, sau đó xã hội phong kiến lại bị xã hội chủ nghĩa tư bản phủ định.