NHỮNG ĐỨA CON TRONG GIA ĐÌNH C. Nhân vật Việt: Nguyễn Thi
Việt là nhân vật chính của tác phẩm, được nhà văn khắc họa trên nền
một tình huống đặc biệt: bị thương nặng, lạc đơn vị, một mình nằm lại
giữa chiến trường còn mù mịt khói lửa và ngổn ngang xác giặc. Mỗi lần
A. Nhan đề “Những đứa con trong gia đình”:
ngất đi rồi tỉnh lại, dòng kì ức của Việt luôn hướng về những người thân
Nhan đề thường hàm chứa đề tài, chủ đề của tác phẩm và tư tưởng, tình
và những kỉ niệm thời thơ ấu. Dường như nhà văn đã “trao ngòi bút” cho
cảm của tác giả. Nguyễn Thi đặt tên cho tác phẩm của mình là “Những
Việt để qua dòng kí ức, Việt có thể tự viết về những đứa con trong gia
đứa con trong gia đình” cũng vì lẽ đó.
đình bằng một ngôn ngữ, giọng điệu riêng. Sáng tạo kiểu trần thuật theo
- Những đứa con trong gia đình là Việt và Chiến – hai chị em được sinh
dòng ý thức này, tác giả đã tạo điểm nhìn từ bên trong để khám phá, khắc
ra, nuôi dưỡng và trưởng thành trong một gia đình nông dân Nam Bộ từng họa tính cách nhân vật.
gánh chịu nhiều mất mát, đau thương nhưng một lòng thủy chung với cách
I. Hồn nhiên, vô tư:
mạng, giàu truyền thống tốt đẹp. 1. Lúc ở nhà:
- Hai chị em cũng là những con người gìn giữ, tiếp nối, phát huy xứng
- Việt là em nhưng luôn tranh giành với chị Chiến: từ chuyện đi bắt đáng truyền thống ấy.
ếch, chuyện bắn cháy tàu giặc trên sông Định Thủy đến chuyện ghi tên
- Lựa chọn nhan đề này, nhà văn đã khẳng định, ngợi ca mối liên hệ bền
tòng quân. Một trong những lí do khiến Việt yêu chú Năm nhất là vì chú
chặt, thiêng liêng giữa các thế hệ trong gia đình, giữa con người với gia luôn bênh Việt.
đình, giữa gia đình với xã hội, đất nước.
- Mặc dù ba má mất sớm và chỉ kém chị Chiến một tuổi nhưng Việt
phó mặc hết việc nhà cho chị Chiến. Tính cách hồn nhiên, thậm chí có lúc
B. Cốt truyện và kết cấu:
vô tâm của chàng trai mới lớn được bộc lộ rõ nhất qua cuộc trò chuyện
- Tình huống đặc biệt: Đây là câu chuyện về gia đình anh giải phóng
của hai chị em vào đêm trước ngày lên đường chiến đấu:
quân tên Việt. Chàng tân binh lần đầu tham dự một trận đánh lớn ác liệt,
+ Chiến nhờ Việt viết thư báo tin cho chị Hai thì cậu lập tức từ
bị thương nặng, lạc đơn vị, một mình nằm lại giữa chiến trường. Anh
chối: “Sắp đi tới nơi mà còn bắt viết thư”.
nhiều lần ngất đi rồi tỉnh lại.Mỗi lần ngất đi rồi tỉnh lại ấy, bao nhiêu kí ức
+ Lúc chị Chiến bàn tính việc nhà, Việt chỉ đáp lại bằng những
về gia đình, đồng đội, bản thân cứ hiện về lung linh, sống động trong tâm
tiếng “Ừ” hoặc “Tôi nói chị tính sao cứ tính mà”, có lúc còn nói ngang trí Việt.
ngang: “Sao không chịu?”. Lúc thấy chị thu xếp việc nhà chu đáo, Việt lại
- Truyện được kể theo dòng hồi tưởng của nhân vật Việt. Kiểu trần thuật
ngỡ ngày xưa má dặn dò sẵn khiến chị Chiến cũng phải buồn cười vì sự
độc đáo này mang lại những tác dụng lớn:
ngây thơ, ngốc nghếch của cậu em trai: “Má có biết má chết đâu mà dặn”.
+ Phá vỡ giới hạn của thời gian và không gian.
+ Thậm chí trong lúc chị Chiến băn khoăn, lo tính, Việt vẫn “lăn
+ Tạo điểm nhìn từ bên trong – trực tiếp thể hiện tâm tư, tình cảm của
kềnh ra ván, cười khì khì”, “chụp một con đom đóm úp trong lòng tay” rồi nhân vật.
“ngủ quên lúc nào không biết”.
+ Nhấn mạnh được ý nghĩa thiêng liêng của tình cảm và truyền thống
gđ. Đó là cội nguồn nuôi dưỡng, soi sáng, nâng đỡ tâm hồn con người.
Nhà văn đã miêu tả một cách chân thực và sinh động nét hồn nhiên,
vô tư của một chàng trai ở độ tuổi “ăn chưa no, lo chưa tới”.
2. Khi lên đường chiến đấu:
II. Phẩm cách anh hùng:
- Việt nhỏ tuổi nhất nên được các anh trong tiểu đội cưng chiều như
1. Tình cảm yêu thương, gắn bó và tinh thần trách nhiệm với gđ:
em út trong nhà. Cậu trẻ con tới mức giấu biệt tấm ảnh của chị Chiến,
- Hình ảnh má luôn hiện về trong tâm trí mỗi lần Việt tỉnh lại.
“giấu chị như giấu của riêng” vì sợ mất chị trước lời đùa tếu của anh em.
Những ý nghĩ về má chứng tỏ Việt không chỉ yêu quý mà còn rất hiểu
Ra trận, cậu vẫn quàng chiếc chiếc ná thu vào cổ để bắn “chóc…bịch!”. người mẹ của mình.
- Lúc bị thương nằm lại một mình giữa chiến trường:
+ Má Việt vừa đảm đang, tần tảo, vừa dũng cảm, kiên cường. Bà
+ Việt không sợ giặc, không sợ cái chết nhưng lại “thở dốc” vì sợ
đã vượt lên những đau thương, mất mát để nuôi nấng, dãy dỗ các con. Việt
bóng tối và sợ ma: “Bóng đêm vắng lặng và lạnh lẽo bao tròn lấy Việt,
nhớ như in cảnh tượng má “tay bồng con, tay cắp rổ đi đòi đầu chồng”;
kéo theo đến cả con ma cụt đầu vẫn ngồi trên cây xoài mồ côi và thằng
cảnh bọn lính đến vây nhà, má xòe đôi tay che phủ đầu mấy đứa con và
chỏng thụt lưỡi hay nhảy nhót trong những đêm mưa ngoài vàm sông, cái
nhìn thẳng vào bọn giặc bằng đôi mắt của một người từng vượt sông, vượt
mà Việt vẫn nghe các chị nói hồi ở nhà”.
bể. Má chưa bao giờ để các con phải nhìn thấy những giọt nước mắt của
+ Việt sợ đau nên mong là cứ phải chết thì đứng có đau quá. Cậu
bà. Ở má Việt, tình yêu chồng con, lòng dũng cảm, sự căm thù, ý thức đấu
tưởng tượng về cái chết theo cách rất trẻ con: “Chết là gì nhỉ? Chắc là đau
tranh như hòa quyện. Ta dễ dàng liên tưởng đến nét kiên cường của chị Út
gấp mấy lần bị thương. Hay chết tức là người thật biến lên trên nóc nhà,
Tịch (“Người mẹ cầm súng”), tình yêu thương chồng con của chị Dậu
còn người già thì nằm tại đó?”
(“Tắt đèn”) và cả sự đấu tranh kiên cường, cứng cỏi của Chị Sứ (“Hòn
- Mỗi lần tỉnh lại, Việt thường nhớ ngay đến những người thân yêu,
đất”)… Nói cách khác, mẹ Việt là khúc sông phản chiếu những người phụ ruột thịt:
nữ thời chiến “kiên cường, bất khuất, trung hậu, đảm đang”. Quả là khúc
+ Có lúc Việt ước được gặp má: “Phải, ví như lúc má đang bơi
sông cao cả và chảy dài mạnh mẽ…
xuồng, má sẽ ghé lại, xoa đầu Việt, đánh thức Việt dậy, rồi lấy xoong cơm
+ Việt hiểu niềm mong mỏi thầm lặng mà tha thiết của má. Má đã
đi làm đồng để ở dưới xuồng lên cho Việt ăn”.
trông ngày trông đêm cho con mau lớn: “Vì mong cho con mau lớn mà má
+ Có lúc Việt áp đầu vào báng súng mà tưởng tượng mình đang
trông từ cách con làm tới miếng cơm con ăn trong miệng”. Vì vậy, từ ngày
dựa đầu vào vai chị Chiến.
má hi sinh, ý nghĩ đi bộ đội luôn thôi thúc Việt.
+ Có lúc Việt “muốn chạy thật nhanh, thoát khỏi sự vắng lặng này,
+ Đối với Việt, má chưa bao giờ xa khuất. Đêm trước ngày lên
về với ánh sáng ban ngày, gặp lại anh Tánh, níu chặt lấy các anh mà khóc
đường, Việt tin rằng má đang ở đâu đây để chứng kiến những đứa con của
như thằng Út em vẫn níu chân chị Chiến”.
bà trưởng thành, có đủ sức mạnh để bảo vệ bản thân, gia đình và quê
- Khi đồng đội tìm được thì Việt vừa khóc vừa cười, “giống hệt
hương: “Má biến theo ánh đom đóm trên nóc nhà hay đang ngồi dựa vào
thằng như Út ở nhà, khóc đó rồi cười đó”.
mấy thúng lúa mà cầm nón quạt? Đêm nay, dễ gì má vắng mặt, má cũng
 Miêu tả những nét hồn nhiên, thơ ngây ấy, nhà văn khiến cho hình
phải về dóm ngò coi chị em Việt tính toán việc nhà làm sao chớ?”.
ảnh Việt trở nên gần gũi, chân thật, tự nhiên. Đây còn là cái nền để nhà
+ Lúc cùng chị khênh bàn thờ ba má sang nhà chú Năm, Việt cảm
văn làm nổi bật phẩm cách anh hùng của Việt.
nhận rõ mình đang tiếp nối con đường của má. Việt thầm hứa với má:
“Nào, đưa má sang ở tạm bên nhà chú, chúng con đi đánh giặc trả thù cho
ba má, đến chừng nước nhà độc lập con lại đưa má về”.
- Với chú Năm, Việt cũng luôn cảm nhận được tấm lòng yêu thương
cùng chị khênh bàn thờ ba má sang gửi chú Năm. Sự trưởng thành của
và tinh thần ham chuộng đạo nghĩa ở chú.
Việt toát lên ngay từ những cảm xúc, suy nghĩ.
+ Mặc dù không có đủ kiên nhẫn như chị Chiến nhưng Việt rất quý
> “Lần đầu tiên Việt mới thấy lòng mình rõ như thế”, “thấy
trọng “cuốn sổ gia đình” của chú Năm. Chú đã ghi vào cuốn vở tập cả một
thương chị lạ”. Không chỉ thế, Việt ý thức hơn bao giờ hết nỗi đau mất
lịch sử đau thương, mất mát và những chiến công của gia đình Việt. Lời lẽ
mát, lòng căm thù giặc, vì tất cả những cảm xúc đó đã được hữu hình hóa
chú mộc mạc, “nét chữ lòng còng", nhưng đó là tất cả tấm lòng, là tình
thành sức nặng đang đè trĩu trên đôi vai: “Còn mối thù thằng Mĩ thì có thể
yêu thương lẫn căm thù, là ý thức giữ gìn truyền thống gia đình của chú.
rờ thấy được, vì nó đang đè nặng ở trên vai”. Bàn thờ ba má là biểu tượng
Những lời chú nói ẩn chửa bao ý nghĩa sâu sắc: “Chuyện gia đình ta nó
cho những nỗi đau, cho những gì không thể bù đắp nổi nhưng cũng đánh
cũng dài như sông để rồi chú sẽ chia cho mỗi người một khúc để ghi vào
thức, khơi dậy lòng căm thù và ý chí chiến đấu.
đó. Trăm sông đổ về một biển, con sông gia đình ta cũng chảy về biển mà
> Đặc biệt, trong khoảnh khắc xúc động ấy, Việt cảm nhận sự biển thì rộng lắm”.
hiện diện của ba má rõ hơn bao giờ hết. Việt như thầm nói với ba má lời
+ Việt cảm nhận được tâm sự mà chú Năm gửi gắm trong câu hò:
hứa của đứa con sắp lên đường chiến đấu. Việt thấy rõ hai chị em đang
“Không phải giọng hò trong trẻo trong đêm bay ra hai bên bờ sông, rồi dội
tiếp nối con đường của má. Đó không chỉ là con đường “thoảng mùi hoa
lại trên cái ghe heo chèo mướn của chú. Câu hò nổi lên giữa ban ngày, bắt
cam hồi trước má vẫn đi để lội hết đồng này sang bưng khác” mà còn là
đầu cất lên như một hiệu lệnh dưới ánh nắng chói chang, rồi kéo dài, từng
con đường chiến đấu. Đây là một chi tiết nghệ thuật cô đọng, chất chứa
tiếng một vỡ ra, nhắn nhủ, tha thiết, cuối cùng ngắt lại như một lời thề dữ
biết bao ý nghĩa: vừa là hành động cụ thể, vừa có yếu tố tâm linh, vừa
dội”. Câu hò ấy là những châm ngôn kết tinh cả một đời từng trải trên
nặng trĩu lòng căm thù, vừa chan chứa yêu thương…
sông nước, lăn lộn với ruộng vườn. Nó cũng chứa đựng những giá trị đạo
2. Lòng dũng cảm, tinh thần chiến đấu:
lí và tình nghĩa thủy chung. Từng câu hò đã thấm vào tâm hồn hai chị em
Tỉnh cảm gắn bó sâu nặng, ý thức trách nhiệm với truyền thống gia
Chiến và Việt, hun đúc tình yêu gia đình, quê hương, đất nước; đồng thời
đình là cội nguồn làm nên sức mạnh của Việt. Nhờ sức mạnh tinh thần to
cũng là nguồn cổ vũ hai chị em trong chiến đấu. Việt đã mang theo tiếng
lớn ấy, Việt có thể vững vàng đối mặt với những thử thách bất ngờ, dữ dội
hò ấy ra trận, đã nhớ về nó trong những thời khắc gian nguy nhất để mạnh
- Để làm nổi bật những phẩm chất này, nhà văn đã đặt nhân vật vào mẽ, can đảm hơn.
một tình huống đặc biệt. Việt mới vào bộ đội, lại ít tuổi nhất tiểu đội, lần
- Đặc biệt, tình cảm gắn bó và ý thức trách nhiệm với gia đình của
đầu tham dự một trận đánh lớn.
Việt được bộc lộ rõ nét nhất trong những hành động, suy nghĩ khi cậu
+ Việt bị thương rất nặng: hai mắt không nhìn thấy gì, “hai tay,
quyết định lên đường cầm súng chiến đấu.
vai, đầu, chân đang đau điếng và rỏ máu”, người sắp lả đi vì đói khát.
+ Việt kiên quyết giành nhau với chị Chiến chuyện đi bộ đội và
+ Điều đáng sợ nhất là Việt lạc đơn vị, phải nằm lại một mình giữa
phản ứng lại lời can ngăn của chị: “Bộ mình chị biết đi trả thù à?”. Hành
chiến trường, bốn phía đều là giặc.
động của Việt không bắt nguồn từ sự nông nổi, hiếu thắng của tuổi trẻ.
- Vậy mà chàng tân binh ấy không hề sợ hãi, hoang mang hay tuyệt
Trái lại, nó thể hiện tình yêu thương của Việt dành cho má và ý thức tiếp
vọng. Trái lại, Việt luôn thể hiện lòng dũng cảm và ý chí chiến đấu.
nối truyền thống gia đình.
+ Khi nghe tiếng máy bay và xe tăng, xe thiết giáp của giặc, Việt
+ Chính vì thế, sáng ngày lên đường, Việt thoắt lớn hẳn lên khi
vẫn vững vàng trong tư thế của người chiến thắng: “Trên trời có mày,
dưới đất có mày, cả khu rừng này còn có mình tao. Mày có bắn tao thì tao
- Chiến cũng thích giành nhau với em từ chuyện đi bắt ếch, chuyện
cũng bắn được mày... Mày chỉ giỏi giết gia đình tao, còn đối với tao thì
bắn cháy tàu giặc trên sông Định Thủy.
mày là thằng chạy". Người con trai ấy thấy việc đánh giặc là một việc bình
- Dù cuộc sống hằng ngày vất vả, chồng chất những lo toan nhưng
thường, giống như đi bắn chim, bắt ếch ở nhà.
gương mặt chị Chiến luôn có nụ cười tươi tắn, rạng rỡ. Những mất mát
+ Lúc nghe tiếng súng của đồng đội, Việt đã dồn hết sức lực để bò
đau thương đã khiến cô gái ấy sớm trưởng thành, nhưng không hề làm
về phía trận đánh đang diễn ra: “Việt đã bò đi được một đoạn, cây súng
chai sạn tâm hồn giàu nữ tính. Cô lên đường chiến đấu mà vẫn mang theo
đẩy đi trước, hai cùi tay lôi người theo. Việt cũng không biết rằng mình
chiếc gương nhỏ giấu trong túi áo như những người con gái mới lớn nào
đang bò đi nữa, chính trận đánh đang gọi Việt đến. Phía đó là sự sống”.
cũng thích làm duyên, rảnh một chút là Chiến soi gương, sửa lại tóc mai.
Cậu vượt lên mọi nỗi đau đớn về thể xác. Tình cảm gia đình và đồng đội
II. Nhưng ấn tượng đậm nét nhất về nhân vật Chiến vẫn là vẻ đẹp
đã tiếp cho Việt sức mạnh để vượt lên tất cả.
của một người con gái đảm đang, tháo vát, dũng cảm:
+ Thậm chí cả khi chỉ còn nhúc nhích được một ngón tay, Việt vẫn
1. Đảm đang, tháo vát:
không rời vũ khí: “Việt vẫn còn đây, nguyên tại vị trí này, đạn đã lên
- Ba má mất sớm, Chiến phải đảm đương vai trò trụ cột trong gia
nòng, ngón cái còn lại vẫn sẵn sàng nổ súng”. Lúc anh Tánh và đồng đội
đình, lo liệu cuộc sống hằng ngày của ba chị em, thay ba má dạy dỗ, bao
tìm được Việt, nếu anh không nhanh miệng lên tiếng thì suýt nữa họ bị ăn
bọc các em. Cô mang vóc dáng của má: “hai bắp tay tròn vo sạm đỏ màu
đạn của “cậu Tư” rồi.
cháy nắng… thân người to và chắc nịch”. Đó là vẻ đẹp của con người sinh
Qua cách miêu tả của Nguyễn Thi, nhân vật Việt hiện lên với những
ra để gánh vác, chống chọi, để chịu đựng và để chiến thắng.
phẩm chất của một người anh hùng “lớn lên từ đất cày và sông nước”
- Trong cách cư xử của cô luôn toát lên tình yêu thương của một
với vẻ đẹp vừa bình dị, gần gũi, vừa lớn lao, phi thường. Việt còn mang người chị.
trong mình vẻ đẹp của tuổi trẻ Việt Nam thời chống Mĩ: trẻ trung, hồn
+ Bao giờ cũng nhường Việt trong các chuyện tranh giành.
nhiên nhưng cũng rất gan dạ, dũng cảm. Việt đã tiếp nối và làm rạng rỡ
+ Chỉ một lần duy nhất Chiến không chịu nhường em, đó là lúc
truyền thống đánh giặc cứu nước của gia đình và đó cũng là truyền thống
xung phong ghi tên tòng quân. Chiến muốn giành hết phần gian khổ, hiểm
tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.
nguy để em có thêm một khoảng thời gian yên bình.
- Tính cách đảm đang, tháo vát của Chiến được thể hiện khá trọn vẹn D. Nhân vật Chiến:
khi chị thu xếp việc nhà trước ngày lên đường chiến đấu.
Không phải là nhân vật trung tâm nhưng nhân vật Chiến vẫn được nhà
+ Chiến lo liệu, tính toán chu đáo từ việc nhỏ đến lớn: viết thư báo
văn khắc họa một cách rõ nét và sống động – cũng hiện lên với tư cách
tin cho chị Hai; gửi nhà cửa làm lớp học, nhờ chú Năm nuôi nấng thằng
một đứa con được sinh ra, lớn lên trong một gia đình nông dân Nam Bộ
em út. Chị tính được cả chuyện gửi bàn thờ ba má sang nhà chú.
từng gánh chịu nhiều mất mát, đau thương nhưng một lòng thủy chung với
+ Sự tháo vát, chu đáo của Chiến khiến Việt ngỡ ngàng, ngạc
cách mạng, giàu truyền thống tốt đẹp. Cùng với Việt, Chiến đã gìn giữ và
nhiên. Chỉ trong một khoảng thời gian ngắn ngủi trong đêm, cậu em trai
tiếp nối xứng đáng truyền thống ấy.
không dưới ba lần thấy chị “nói nghe in như má vậy”, lại còn tưởng rằng
I. Trên trang viết của Nguyễn Thi, nhân vật Chiến cũng hiện lên với
ngày xưa má dặn trước nên chị mới biết lo tính chu đáo như vậy. Chính
nét đẹp hồn nhiên, tươi trẻ của một cô gái chưa đầy 20 tuổi:
Chiến cũng thấy mình đang hòa vào trong mẹ: "Tao cũng lựa ý nếu má
còn sống chắc má tính vậy, nên tao cũng tính vậy”.
1. Qua cách miêu tả của Nguyễn Thi, hai nhân vật Việt và Chiến
+ Còn chú Năm khi chứng kiến sự thu xếp của chị Chiến đã phải
có khá nhiều nét tương đồng:
thốt lên lời khen ngợi: “Khôn! Việc nhà nó thu được gọn thì việc nước nó
- Cùng sinh ra và lớn lên trong một gia đình có truyền thống cách
mở được rộng, gọn bề gia thế, đặng bề nước non”.
mạng: ông nội, ba má, chú Năm, chị Hai đều là những người cán bộ cách
2. Gan góc, dũng cảm: mạng trung kiên.
- Là con gái nhưng Chiến luôn có ý thức tiếp nối truyền thống cách
- Có chung mối thù với bọn Mĩ – Ngụy: Gia đình phải chịu nhiều
mạng của gia đình. Từ ngày má mất, chị đã nung nấu ý định lên đường
mất mát, đau thương do giặc gây ra (ông nội hi sinh trong chiến đấu, ba bị
cầm súng chiến đấu để trả thù cho ba má. Những lời lẽ rành rọt của Chiến
giặc chặt đầu, má mất vì bom đạn của giặc). Tuy còn nhỏ tuổi, lòng căm
trong đêm tòng quân chứng tỏ hành động xung phong đi bộ đội không
thù đã thôi thúc hai chị em “cầm súng đành giặc để trả thù cho ba má”. Vì
phải bắt nguồn từ sự bồng bột của tuổi trẻ. Trái lại, nó thể hiện trách
vậy, đêm ghi tên thanh niên tòng quân, cả hai đều giành nhau đi bộ đội.
nhiệm của một người con với gia đình, quê hương, đất nước.
- Hồn nhiên, vô tư: tranh giành nhau từ chuyện đi bắt ếch, chuyện
- Ngày lên đường, khi chú Năm dặn dò, Chiến đã đáp lại bằng lời
bắn cháy tàu giặc trên sông Định Thủy đến chuyện ghi tên tòng quân.
hứa ngắn gọn, chắc nịch. Cô kể lại cho Việt nghe – lời kể giản dị, tự nhiên
- Yêu thương, gắn bó và đầy tinh thần trách nhiệm với gia đình.
mà bộc lộ trọn vẹn “chất Út Tịch” mạnh mẽ, quyết liệt: “Tao đã thưa với - Dũng cảm, kiên cường.
chú Năm rồi. Đã làm thân con gái ra đi thì tao chỉ có một câu: Nếu giặc
2. Bên cạnh những nét tương đồng ấy, mỗi nhân vật lại nổi bật lên
còn thì tao mất, vậy à!”.
với những cá tính độc đáo, riêng biệt, không thể trộn lẫn (Tập trung
Chiến là hình ảnh kế thừa của người mẹ nhưng đã tiến xa hơn một
vào đoạn đối thoại của hai chị em vào đêm trước ngày lên đường):
bước so với mẹ. Cô được cầm súng đi đánh giặc, điều mà mẹ Chiến chưa
- Tuy chỉ hơn kém nhau một tuổi nhưng tính cách của hai chị em rất có được. khác biệt:
Chiến là cô gái tiêu biểu cho người phụ nữ miền Nam rắn rỏi, đảm
+ Chiến là chị – thay cha mẹ gánh vác việc gia đình.
đang, anh hùng. Chị cũng giống như những con người miền Nam quả
+ Việt là em – được chị bao bọc.
cảm: chị Sứ, chị Út Tịch, chị Trần Thị Lý… - Việt:
+ Hồn nhiên đến vô tâm: đêm trước ngày lên đường, muốn chị của
E. So sánh hai nhân vật Việt và Chiến:
riêng mình, sợ ma, khi bị thương muốn níu chân các anh.
I. Phân tích từng nhân vật:
+ Mạnh mẽ, cam đảm – là khúc sông chảy xa nhất trong gia đình.
Việt và Chiến là hai chị em ruột, sinh ra và lớn lên trong một gia đình - Chiến:
nông dân Nam Bộ. Trên trang viết của Nguyễn Thi, hai nhân vật đã hiện
+ Trẻ trung, duyên dáng, nữ tính: vóc dáng, gương.
lên với tính cách sống động, độc đáo.
+ Tự hào truyền thống: kiên nhẫn đọc “cuốn sổ gia đình”. 1. Nhân vật Việt + Đảm đang, tháo vát. 2. Nhân vật Chiến
+ Nhận xét: Việt (giống má), chú Năm (khen ngợi) II. Nhận xét chung:
Có thể nói Nguyễn Thi đã tạo dựng được hai nhân vật có tính cách sắc
nét, sinh động: vừa hiện lên với diện mạo riêng như những con người cụ
thể bằng xương bằng thịt, vừa là hiện thân cho những nét đẹp chung của
thế hệ trẻ miền Nam thời chống Mĩ.
Hai nhân vật cũng trở thành phương tiện đắc lực để nhà văn thể hiện
chủ đề của truyện ngắn: vai trò của gia đình đối với sự phát triển của mỗi con người.
Với hai nhân vật này, Nguyễn Thi đã góp phần làm phong phú cho nền văn học cách mạng.
F. Đặc sắc nghệ thuật:
- Nghệ thuật trần thuật:
+ Truyện không được thuật lại theo dòng chảy thời gian mà theo nhịp
hồi tưởng miên man, đứt đoạn của nhân vật Việt khi bị trọng thương ở
chiến trường. Qua dòng kí ức, hình ảnh và câu chuyện về những người
thân được tái hiện sinh động. Kí ức dường như không có sự sắp đặt mà cứ
tuôn trào theo dòng chảy để người đọc nhận ra mạch cảm xúc: gia đình,
quê hương, đất nước là tình yêu sâu thẳm, thiêng liêng nhất trong Việt.
+ Kiểu trần thuật độc đáo này mang lại những tác dụng lớn:
> Phá vỡ giới hạn của thời gian và không gian. Tạo điều kiện cho
nhà văn dẫn dắt câu chuyện từ hiện tại trở về quá khứ rồi lại trở về hiện
tại. Sự đồng hiện được soi chiếu dưới thứ ánh sáng diệu kì khiến cho câu
chuyện thêm bất ngờ, hấp dẫn.
> Tạo điểm nhìn từ bên trong – trực tiếp thể hiện tâm tư, tình cảm của nhân vật.
> Nhấn mạnh được ý nghĩa thiêng liêng của tình cảm và truyền
thống gia đình. Đó là cội nguồn nuôi dưỡng, soi sáng, nâng đỡ tâm hồn con người.
Kiểu trần thuật theo dòng hồi tưởng của nhân vật là một sáng tạo về
hình thức tác phẩm của nhà văn. Sáng tạo ấy góp phần đắc lực vào việc
xây dựng kết cấu, thể hiện nội dung và khắc họa tính cách nhân vật. - Cá tính hóa nhân vật.
- Chi tiết giàu tính biểu cảm. - Ngôn ngữ Nam Bộ.