Nội dung ôn tập - Triết học Mác - Lênin | Đại học Tôn Đức Thắng

I. Giới thiệu chung về Triết Học Mác - Lênin
Triết học Mác - Lênin là một hệ thống triết học khoa học chủ nghĩa, được xây dựng
bởi nhà triết học, nhà cách mạng V.I.Lênin trên cơ sở kế thừa, phát triển và sáng
tạo tiếp cận triết học của K. Marx và F. Engels.
II. Quan điểm về sự phát triển
1. Khái niện sự phát triển -
Sự phát triển là quá trình chuyển đổi của vật chất, tư tưởng và xã hội từ trạng thái tương
đối đơn giản đến trạng thái phức tạp và tiên tiến hơn. Sự phát triển là một quá trình tự
nhiên của vật chất, bao gồm cả sự phát triển của thế giới tự nhiên và thế giới xã hội. -
Ví dụ về sự phát triển như:
+ Sự phát triển của các giống loài từ bậc thấp lên đến bậc cao;
+ Sự thay thế lẫn nhau của các hình thức tổ chức xã hội loài người: Từ hình thức tổ chức
xã hội Thị tộc, bộ lạc so khai đến những tổ chức xã hội cao hơn là hình thức tổ chức xã
hội là Bộ tộc, dân tộc.
+ Quá trình phát triển của công nghệ thông tin, ngày càng có nhiều loại công nghệ hiện
đại ra đời thay thế cho những công nghệ đã dần lạc hậu.
+ Qúa trình phát triển của một con người, từ khi sinh ra cho đến lúc trưởng thành, con
người ngày càng hoàn thiện về mặt thể chất và phát triển mạnh mẽ về mặt tư duy nhận thức của mình.
2. Những nguyên tắc cơ bản của sự phát triển
Theo quan điểm duy vật biện chứng, phát triển có 4 tính chất cơ bản: tính khách quan, tính phổ
biến và tính đa dạng, phong phú. – Tính khách quan:
Nguồn gốc của sự phát triển được biểu hiện trong nguồn gốc của sự vât, hiện tượng
Phát triển từ bản thân của sự vật, hiện tượng là quá trình tự giải quyết mâu thuẫn của sự vật, hiên tượng đó
Tính chất này là thuộc tính tất yếu không phụ thuộc vào ý thức con người.Con ngưòi không thể
thúc đẩy sự phát triển, chỉ có thể thúc đẩy hoặc kìm hãm sự phát triển nhanh hay chậm
Ví dụ: Hạt lúa, hạt đậu khi có nước, đất, chất dinh dưỡng, ánh sáng dù không có con người
nhưng nó vẫn phát triển.
Tính phổ biến của sự phát triển được thể hiện ở các quá trình phát triển diễn ra trong một lĩnh
vực tự nhiên, xã hội và tư duy; trong tất cả mọi sự vật và hiện tượng trong quá trình, mọi giai
đoạn của sự vật hiện tượng đó. Trong mỗi quá trình biến đổi đã có thể bao hàm khả năng dẫn đến
sự ra đời phù hợp với quy luật khách quan.
+ Trong tự nhiên : Tăng cường khả năng thích nghi cơ thể trước sự biến đổi của môi trường
Ví dụ: Người ở Miền Nam ra công tác làm việc ở Bắc thời gian đầu với khí hậu thay đổi họ sẽ
khó chịu nhưng dần họ quen và thích nghi.
+ Trong xã hội: Nâng cao năng lực chinh phục tự nhiên, cải tạo xã hội, tiến tới mức độ ngày càng
cao trong sự nghiệp giải phóng con người
Ví dụ: Mức sống của dân cư xã hội sau lúc nào cũng cao hơn so với xã hội
Trong tư duy : Khả năng nhận thức ngày càng sâu sắc, đầy đủ, đúng đắn hơn với tự nhiên và xã hội.
Ví dụ: Trình độ hiểu biết của con người ngày càng cao so với trước đây. Tính đa dạng, phong phú :
Sự vật hiện tượng khác nhau thì sự phát triển khác nhau
Không gian , thời gian khác nhau thì sự phát triển khác nhau
Lĩnh vực khác nhau thì sự phát triển khâc nhau
Tóm lại: Sự phát triển là khuynh hướng phát triển của sự vật hiện tượng song mỗi sự vật hiện
tượng lại có quá trình phát triển không giống nhau, tồn tại ở những thời gian, không gian khác
nhau, chịu những ảnh hưởng khác nhau và sự tác động đó có thể làm thay đổi chiều hướng quá
trình phát triển của sự vật, đôi khi có thể làm sự vật, hiện tượng thụt lùi tạm thời.
Ví dụ: Mọi sinh viên học đại học đều cần trang bị kiến thức, học hỏi và rèn luyện nhưng học môi
trường khác nhau , điều kiện khác nhau thì sự phát triển cũng khác nhau
Đồng thời trong quá trình phát triển của mình, sự vật còn chịu sự tác động của các sự vật, hiện
tượng khác, của rất nhiều yếu tố, điều kiện. Sự tác động đó có thể thúc đẩy hoặc kìm hãm sự phát
triển của sự vật, đôi khi có thể làm thay đổi chiều hướng phát triển của sự vật, thậm chí làm cho sự vật thụt lùi.
Ví dụ: Hiện nay, quá trình CNH-HDH công nghệ thông tin phát triển, mọi người sử dụng thiết bị
thoong minh nhiều hơn nhưng nhiều thành phần đã lạm dụng nó, sử dụng quá mức dẫn đến làm
tốn thời gian, ảnh hưởng đến học tập , công việc , tinh thần sa sút.
Theo Lênin: Muốn thực sự hiểu được sự vật cần phải nhìn bao quát và nghiên cứu tất cả các mặt,
các mối liên hệ và “quan hệ gián tiếp” của sự vật đó và ông cũng cho rằng: Phép biện chứng đòi
hỏi người ta phải chú ý đên tất cả các mặt của mối quan hệ trong sự phát triển cụ thể của những mối quan hệ đó
Ví dụ và ứng dụng phát triển
Xã hội loài người phát triển qua 5 hình thái kinh tê-xã hội từ thấp đến cao. Công xã nguyên thủy Chiếm hữu nô lệ XH Phong Kiến XH Tư bản XHCN
Quá trình phát triển Vượn thành ngưòi Ví dụ 2
Một bạn sinh viên học kém nếu ta không áp dụng nguyên lí về sự phát triển, nhìn sự vật ở 1 thời
điểm thì ta đánh giâ bạn sẽ mãi học kém như vậy
Nếu ta áp dụng nguyên tắc phát triển nhìn nhận sự phát triển luôn hoạt động, sự học bạn này luôn
hoạt động , phát triển thì có lẽ bạn sẽ khá đôi khi giỏi luôn
Nhìn sự vật , hiện tượng trong trạng thái luôn phát triển , vận động và đánh giá tương lai phát triển của nó 3.
4. Quan điểm về sự phát triền của cá nhân và xã hội -
Theo Triết học Mác - Lênin, sự phát triển của cá nhân phụ thuộc vào sự phát triển của xã
hội, và ngược lại, sự phát triển của xã hội phụ thuộc vào sự phát triển của cá nhân. -
Xã hội quyết định cá nhân nhưng cá nhân có vai trò tác động to lớn đến sự phát triển của xã hội -
vd xã hội càng phát triển thì cá nhân càng có điều kiện tiếp nhận những giá trị vật chất và
tinh thần còn cá nhân phát triển sẽ là động lực thúc đẩy xã hội phát triển 5.
đóng vai trò quyết định trong sự phát triển:
khoa học dẫn dắt sự nhảy vọt của công nghệ. còn công nghệ tạo điều kiện cho sự nghiên cưu khoa học phát triển
- là lực lượng chủ đạo giúp cho sản xuất hiệu quả tăng năng suất và nâng cao đời sống con người
- tuy nhiên cũng tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội Cần điều chỉnh và kiểm soát -
vd khoa học công nghiệp hoá sd việc sử dụng năng lượng mặt trời làm giảm sự phụ
thuộc của con ngừoi vào năng lượn khoáng sản từ đó khai thác tối đa thuận lợi. -
vd các thiết bị điện tử sản phẩm công nghệ hiện đại lần lượt ra đời giúp cuộc sống hiện
đại hơn. Các thiết bị thay thế lao động con người và tiết kiệm nguồn nhân lực