Phân biệt hệ tuần hoàn đơn và hệ tuần hoàn kép
Lưu ý: Nội dung chỉ mang tính chất tham khảo, học sinh tự trả lời theo kiến thức của mình.
1. Hệ tuần hoàn là gì?
Hệ tuần hoàn là một trong những thuât ngữ được sử dụng phổ biến trong sinh học. Bởi
nó chính là hệ cơ quan có chức năng tuần hoàn máu trong cơ thể của hầu hết các động
vật. Hệ tuần hoàn vận chuyển các chất dinh dưỡng, oxy, cacbon đioxide, hormone, tế
bào máu ra và vào các tế bào trong cơ thể để nuôi dưỡng nó mà giúp nó có thể chống
lại bệnh tật, ổn định nhiệt độ cơ thể và độ pH, và để nhằm duy trì cân bằng nội môi.
Hệ tuần hoàn còn tiếp nhận các sản phẩm phân hủy các chất thải do tế bào thải ra qua
nước mô rồi theo máu đến cơ quan để các cơ quan có thể bài tiết thải ra ngoài.
2. Hệ tuần hoàn đơn là gì
Hệ thống tuần hoàn đơn là hệ thống tuần hoàn mà máu chỉ đi qua tim một lần trước
khi đến các mô của cơ thể.
• Các loài cá thường có hệ thống tuần hoàn như thế này vì chúng có được đệm
đỡ từ môi trường xung quanh và thân nhiệt thay đổi theo nhiệt độ môi trường.
• Trong hệ tuần hoàn đơn, máu từ tim đi ra dưới áp lực thấp và chảy đến mang
qua động mạch vào mang. Sau khi được oxi hóa, máu được tập trung vào động
mạch ra mang, chúng gom lại để thành một mạch máu lớn duy nhất gọi là động
mạch lưng chảy dọc theo thân cá.
• Các nhánh của động mạch chủ lưng trực tiếp đi đến các cơ quan trong cơ thể.
Sau khi được khử oxi, máu được tập trung dưới áp suất thấp vào một khoang
chứa máu lớn gọi là xoang tĩnh mạch. Các xoang chứa máu có thể tích lớn, từ đó máu chảy đến tim.
3. Hệ tuần hoàn kép là gì.
Hệ thống tuần hoàn kép là hệ thống tuần hoàn trong đó máu sau khi được oxy hóa sẽ
trở lại tim lần thứ hai trước khi được phân phối đến các mô trong cơ thể. Do đi qua
tim hai lần nên áp lực của máu và tốc độ dòng chảy rất cao. Hệ thống tuần hoàn kép
gồm hai vòng tuần hoàn nhỏ hơn là vòng tuần hoàn phổi và vòng tuần hoàn hệ thống.
Lưỡng cư, Bò sát, Chim và Thú có hệ thống tuần hoàn kép như thế này.
• Vòng tuần hoàn phổi: Máu sau khi bị khử oxy được đưa vào tâm nhĩ phải ở
trong tim, từ đây máu được chuyển sang tâm thất phải và được bơm lên phổi
qua động mạch phổi. Ở phổi, máu giải thoát khí CO2 và hấp thụ oxy rồi quay
trở lại tim qua tĩnh mạch phổi.
• Vòng tuần hoàn hệ thống: máu chảy dưới áp lực cao từ tâm thất trái qua động
mạch chủ để phân phối đi khắp cơ thể. Sau khi trao đổi chất với các tế bào
trong mô, máu trở lại tâm nhĩ phải qua tĩnh mạch chủ trên và tĩnh mạch chủ
dưới kết thúc vòng tuần hoàn.
4. Phân biệt hệ tuần hoàn đơn và hệ tuần hoàn kép Cách 1
Giống nhau: Đều là một hệ thống tuần hoàn. Khác nhau:
Hệ tuần hoàn đơn
Hệ tuần hoàn kép - Có 2 vòng tuần hoàn - Có 1 vòng tuần hoàn
- Tim có 3 hoặc 4 ngăn ( 1 hoặc 2 tâm thất,
- Tim có 2 ngăn ( 1 tâm thất, 1 tâm nhĩ) 2 tâm nhĩ)
- Máu chảy trong động mạch với áp lực - Máu chảy trong động mạch với áp lực trung bình cao
- Máu đi nuôi cơ thể là máu pha hoặc
- Máu đi nuôi cơ thể là máu giàu oxi ( đỏ máu đỏ tươi thẫm) - Hiệu quả thấp - Hiệu quả cao - Đại diện : lớp cá
- Đại diện : Lớp lưỡng cư, bò sát, chim và thú Cách 2
*Giống nhau: Đều là một hệ thống tuần hoàn. *Khác nhau: – Về khái niệm:
• Hệ tuần hoàn đơn: Là hệ thống tuần hoàn mà máu chỉ đi qua tim một lần trước
khi đến các mô của cơ thể.
• Hệ tuần hoàn kép: Là hệ thống tuần hoàn trong đó máu sau khi được oxy hóa
sẽ trở lại tim lần thứ hai trước khi được phân phối đến các mô trong cơ thể.
Gồm: Vòng tuần hoàn phổi và Vòng tuần hoàn hệ thống.
– Về cấu tạo tim:
• Hệ tuần hoàn đơn: Có 2 ngăn.
• Hệ tuần hoàn kép: Có 3 hoặc 4 ngăn.
– Về số vòng tuần hoàn:
• Hệ tuần hoàn đơn: 1 vòng.
• Hệ tuần hoàn kép: 2 vòng.
– Về áp lực của máu chảy trong động mạch:
• Hệ tuần hoàn đơn: Máu chảy dưới áp lực trung bình.
• Hệ tuần hoàn kép: Máu chảy dưới áp lực cao, trao đổi máu diễn ra nhanh. Cách 3 *Giống nhau
Về cơ bản, hai hệ tuần hoàn đều có chức năng vận chuyển máu để cơ thể tiếp thu chất
dinh dưỡng sinh trưởng và phát triển. Ngoài ra, hệ tuần hoàn còn có chức năng mang
chất thải của tế bào, cơ thể đến các cơ quan bài tiết. Đồng thời nhờ có hệ tuần hoàn, cơ
thể mới có thể chống lại sự nhiễm khuẩn trong hệ miễn dịch. Thêm vào đó, những
nghiên cứu gần đây còn cho rằng hệ tuần hoàn có vai trò quan trọng trong việc vận chuyển hoocmon.
Trong cả hai hệ tuần hoàn đơn và kép đều có chứa dịch tuần hoàn. Đây là hỗn hợp
gồm có máu và dịch mô. Trong đó tim là bộ phận vô cùng quan trọng, có trách nhiệm
hút máu, bơm máu theo mạch đến các cơ quan. Các mạch máu gồm có:
• Động mạch: Chủ yếu dẫn máu từ tim đến các mao mạch + tế bào
• Mao mạch: Dẫn máu động mạch kết nối với tĩnh mạch
• Tĩnh mạch: Dẫn máu mao mạch vận chuyển về tim
Sinh học nghiên cứu cho thấy ban đầu các sinh vật hầu hết chưa có hệ tuần hoàn kín,
chúng mới là hệ tuần hoàn hở khá sơ khai. Nhờ có tiến hóa, chúng từ từ hoàn thiện hệ tuần hoàn.
Sơ đồ: Hệ tuần hoàn đơn (tim 2 ngăn với một vòng tuần hoàn) → hệ tuần hoàn kép
(tim ba ngăn, máu pha nhiều → tim ba ngăn với vách ngăn trong tâm thất, máu pha ít
→ tim bốn ngăn máu không pha trộn). *Khác nhau
So sánh hệ tuần hoàn đơn và kép cũng có một số điểm khác nhau điển hình, cho thấy sự tiến hóa của loài:
Hệ tuần hoàn đơn Hệ tuần hoàn kép
Số lượng vòng – Sinh vật chỉ sở hữu một vòng tuần – Sinh vật có đến hai vòng tuần hoàn hoàn tuần hoàn
– Tim có 2 ngăn (1 tân nhĩ, 1 tâm
– Tim có 3,4 ngăn (2 tâm nhĩ, Cấu tạo tim thất) 1 hoặc 2 tâm thất)
– Áp lực máu ở mức trung bình,
– Áp lực máu cao, máu chảy Áp lực máu
máu di chuyển trong động mạch trong động mạch
– Máu đi nuôi cơ thể là máu đỏ tươi – Máu đi nuôi cơ thể là máu Dạng máu hoặc máu đã pha
đỏ thẫm (chứa nhiều oxy) Hiệu quả
– Hiệu quả tuần hoàn thấp
– Hiệu quả tuần hoàn cao
– Lớp lưỡng cư, chim, thú, bò Đại diện – Lớp cá sát
5. Hệ thống tuần hoàn đơn là gì?
Hệ thống tuần hoàn mà máu chỉ đi qua tim một lần trước khi đến các mô của cơ thể.
6. Chỉ ra đường đi của máu trong hệ tuần hoàn đơn của cá
Đường đi của máu trong hệ tuần hoàn đơn của cá: tim bơm máu vào động mạch, lên
hệ thống mao mạch mang, tiếp đó vào động mạch lưng và vào hệ thống mao mạch,
sau đó về tĩnh mạch và trở về tim. Hệ tuần hoàn của cá gọi là hệ tuần hoàn đơn vì chỉ có 1 vòng tuần hoàn.
- Đường đi của máu trong hệ tuần hoàn kép của thú qua hai vòng tuần hoàn:
+ Vòng tuần hoàn lớn: Máu giàu O2 được tim bơm vào động mạch chủ và các động
mạch nhỏ hơn và đến mao mạch ở các cơ quan, bộ phận để thực hiện trao đổi khí và
chất, sau đó máu giàu CO2 đi theo tĩnh mạch về tim.
+ Vòng tuần hoàn nhỏ: Máu giàu CO2 được tim bơm lên phổi để trao đổi khí và trở
thành máu giàu O2 quay trở lại tim. Hệ tuần hoàn của thú được gọi là hệ tuần hoàn kép
vì có hai vòng tuần hoàn lớn và nhỏ.
- Ưu điểm của tuần hoàn máu trong hộ tuần hoàn kép so với hộ tuần hoàn đơn là:
+ Ở hệ tuần hoàn đơn của cá, khi máu từ tim đi qua hệ thống mao mạch ở mang thì
huyết áp giảm nhanh, do vậy, máu chảy trong động mạch lưng đi đến các cơ quan
dưới áp lực trung bình.
+ Ở hệ tuần hoàn kép, sau khi trao đổi khí ở mao mạch phổi, máu quay về tim và được
tim bơm đến các cơ quan dưới áp lực cao, máu chảy nhanh, đi xa, tạo ra áp lực thuận
lợi cho quá trình trao đổi chất ở mao mạch.