-
Thông tin
-
Hỏi đáp
Phân tích bài thơ Đất Nước của Nguyễn Đình Thi chọn lọc hay nhất
Hai câu thơ kết "Nước Việt Nam từ máu lửa đứng lên/ Rũ bùn đứng dậy sáng lòa": hình ảnh khái quát, tượng trưng cho đất nước đứng lên từ máu lửa chiến tranh và tỏa sáng rạng ngời. Tài liệu giúp bạn tham khảo ôn tập và đạt kết quả cao. Mời bạn đọc đón xem!
Preview text:
Phân tích bài thơ Đất Nước của Nguyễn Đình Thi chọn lọc hay nhất
1. Lập dàn ý bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi 1.1 Mở bài
- Giới thiệu tác giả, tác phẩm.
- Nêu cảm nhận chung về bài thơ. 1.2 Thân bài
a. Cảm hứng chủ đạo và chủ đề của bài thơ:
- Cảm hứng chủ đạo: niềm tự hào mãnh liệt về quê hương, đất nước.
- Chủ đề: tình yêu đất nước.
b. Phân tích, đánh giá chủ đề, nội dung tác phẩm:
* Mùa thu trong hoài niệm của nhân vật trữ tình:
- Mùa thu Hà Nội hiện lên thông qua những hình ảnh:
+ "Hương cốm mới": món ăn đặc trưng ở Hà Nội mỗi độ thu đến.
+ "Sáng chớm lạnh": bầu không khí se se lạnh vào lúc sáng sớm.
+ "Lá rơi đầy": gợi ra cảnh những chiếc lá vàng lặng lẽ rơi trong nắng thu.
- Trong bức tranh thu yên bình ấy, con người xuất hiện với tâm thế "Người ra đi đầu không ngoảnh
lại/ Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy"
-> bước đi một cách dứt khoát nhưng cũng đầy quyến luyến.
* Bức tranh đất nước trong "mùa thu nay":
- Câu thơ "Mùa thu nay khác rồi" có giọng điệu khỏe khoắn, hồ hởi. Cụm từ "khác rồi" nhấn mạnh
vào sự thay đổi của quê hương, đất nước.
- "Trời thu thay áo mới/ Trong biếc nói cười thiết tha": "Mùa thu nay" mặc trên mình tấm áo mới,
gắn liền với tiếng nói cười thiết tha, khác hoàn toàn với mùa thu cổ kính, trầm mặc của năm xưa.
- Hàng loạt không gian được liệt kê: "trời xanh", "núi rừng", "những cánh đồng", "những ngả
đường", "những dòng sông đỏ" nhằm gợi lên sự rộng lớn, khoáng đạt của đất nước.
- "Nước chúng ta/ Nước những người chưa bao giờ khuất":
+ Khẳng định đây chính là đất nước của chúng ta, của nhân dân.
+ Thể hiện cảm xúc tự hào, yêu mến trước đất mẹ bất khuất, anh hùng.
-> Cảm hứng mang đậm chất sử thi.
* Hình ảnh đất nước trong chiến tranh:
- Đất nước đau thương, căm hờn: Những cảnh tượng đau đớn, xót xa được tác giả khắc họa hết
sức chân thực "cánh đồng quê chảy máu", "dây thép gai đâm nát trời chiều", "đứa đè cổ đứa lột
da",... -> Lòng căm tức quân thù đã đến giày xéo non sông Tổ quốc.
- Đất nước quật cường, anh dũng:
+ Tác giả sử dụng hàng loạt từ ngữ "ngời lên", "bật lên", "không khóa được", "không bắn được",
"đứng lên" để nhấn mạnh vào sức mạnh, tinh thần anh dũng, bất khuất của dân tộc.
+ Hai câu thơ kết "Nước Việt Nam từ máu lửa đứng lên/ Rũ bùn đứng dậy sáng lòa": hình ảnh khái
quát, tượng trưng cho đất nước đứng lên từ máu lửa chiến tranh và tỏa sáng rạng ngời.
c. Phân tích, đánh giá đặc sắc nghệ thuật:
- Ngôn ngữ giàu sức gợi.
- Hình ảnh thơ gần gũi, thân thuộc.
- Sử dụng thành công biện pháp so sánh. 1.3 Kết bài
Khẳng định lại giá trị tác phẩm.
2. Phân tích bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi chọn lọc hay nhất
Chủ đề về đất nước là một đề tài quan trọng trong lịch sử văn học, tuy nhiên, ở mỗi giai đoạn văn
học, các nhà thơ lại khai thác chủ đề này theo các góc độ khác nhau. Trong thời kỳ kháng chiến
chống Pháp, nhiều bài thơ tập trung miêu tả hình ảnh đất nước đau thương nhưng cũng đầy anh
hùng, và bài thơ nổi bật nhất là "Đất nước" của Nguyễn Đình Thi. Bài thơ đã phản ánh sự phát
triển và chiến đấu anh dũng của dân tộc Việt Nam trong một thời gian dài từ năm 1948 đến 1955.
Bài thơ này được xuất bản trong tập thơ "Người chiến sĩ" và thể hiện sự khao khát và niềm tự hào
về đất nước và dân tộc Việt Nam, đã trải qua những gian khổ để đứng lên chiến đấu và chiến thắng.
"Đất nước" là một cuốn biên niên sử bằng thơ hào hùng, oanh liệt, vinh quang và rực rỡ của dân tộc Việt Nam.
Từ ba bài thơ Sáng mát trong như sáng năm xưa, Đêm mít linh và Đất Nguyễn Đình Thi đã tập
hợp lại thành Đất nước. Qua những cảm nhận tinh tế về mùa thu đất nước, qua hình tượng Tổ quốc
đau thương mà anh hùng, bài thơ thể hiện sâu sắc ý thức độc lập tự chủ, tình cảm yêu nước, căm
thù giặc và niềm tự hào về sức mạnh vĩ đại của nhân dân ta trong cuộc kháng chiến chống Pháp.
Bài thơ là sự tập hợp, ghép nối từ nhiều bài thơ nhưng không hề mất đi tính thống nhất chỉnh thể,
trái lại đã phát triển theo một mạch cảm xúc tinh tế và khá nhất quán về tư tưởng. Bài thơ mở đầu
với dòng cảm xúc về mùa thu đất nước, nhưng là trong những thời điểm và không gian khác nhau.
Hiện lên từ những trang văn, bài thơ, bài hát của Nguyễn Đình Thi là hình tượng một đất nước từ
trong gông xiềng áp bức vùng dậy tự giải phóng và rực rỡ trong ánh sáng thời đại mới. Đất nước
là một trường hợp tiêu biểu như thế, một trong những đỉnh cao của thơ trữ tình cách mạng Việt
Nam. Mở đầu bài thơ, Nguyễn Đình Thi đã lấy hình ảnh mùa thu đã xa, một mùa thu với những
ký ức và hình ảnh đã thuộc về quá khứ: B R AI N B E R R I E S
Cá tận thế xuất hiện! Điều gì đang chờ đợi nhân loại? TÌM HIỂU THÊM
Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Tôi nhớ những ngày thu đã xa
Bằng hình ảnh mùa thu trong lành, mát mẻ của sáng sớm, cùng với hương cốm được đưa vào bởi
gió mùa thu, tác giả gợi lên trong người đọc cảm giác về một mùa thu xưa quen thuộc và đẹp đẽ.
Với Nguyễn Đình Thi, vẻ đẹp của mùa thu luôn giữ nguyên và không bao giờ thay đổi, gợi lên
những kỷ niệm và nỗi nhớ thương. Một câu thơ đơn giản "gió thổi mùa thu hương cốm" đã đánh
thức trong lòng người đọc hình ảnh mùa thu tuyệt vời của Hà Nội với vẻ đẹp truyền thống, tao
nhã, bền vững và cổ kính. Một chút gió heo may, một chút hương cốm thơm nức. Một hình ảnh
quen thuộc kéo dài qua nhiều năm, không bao giờ thay đổi. Câu thơ tôi nhớ những mùa thu đã xa
như là một lời bàn đến hiện tại, đầy tâm sự và chuyển hướng cho người đọc.
Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra đi đầu không ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy
Hình ảnh mùa thu Hà Nội hiện tại đẹp nhưng buồn, gợi lên bao sự thương nhớ. Sáng mùa thu chớm
lạnh trong lòng Hà Nội, hay đúng hơn là cái chớm lạnh của lòng người trước mỗi đợt, mỗi khoảnh
khắc thu về. Tác giả khéo léo sử dụng từ láy xao xác cùng với nhịp thơ chậm rãi để gợi lên cảm
giác vắng vẻ, hiu quạnh của những phố dài. Bức tranh thu Hà Nội thấm đầy nắng, gợi nên sắc thái
quyến rũ trong tâm trí người ra đi. Một Hà Nội đẹp thế, quyến rũ như thế cứ níu chân chẳng cho
đi, khiến người ta không khỏi mềm lòng. Nỗi nhớ qua những câu thơ đầy khắc khoải và ám ảnh
được thể hiện qua câu thơ thứ ba như một cái hất đầu ngạo nghễ, một sự quyết tâm đầy kiêu hãnh
với chí lớn mang trong người. Nhưng câu thơ cuối lại là một tình cảm sâu lắng, trực tiếp, cảm xúc
được dàn trải đều qua trang giấy qua cách ngắt nhịp của tác giả. Câu thơ đẹp và giàu sắc thái thẩm
mỹ tạo nên bức tranh thu Hà Nội rực rỡ, tươi mát hơn trong hiện tại. Tác giả tự hào về thành phố
của mình và tình cảm sâu nặng trong lòng.
Mùa thu nay khác rồi
Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi
Gió thổi rừng tre phấp phới
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cười thiết tha
Mùa thu không chỉ là sự khác biệt về thời gian và không gian so với mùa thu xưa, mà còn là sự
khác biệt trong nhận thức và tư tưởng của con người. Mùa thu xưa là mùa thu của dân tộc nô lệ và
rất buồn tẻ. Tuy nhiên, khi dân tộc đã độc lập, mùa thu trở nên tươi đẹp và phong phú hơn. Cảm
nhận của con người đã thay đổi và mở rộng không gian của mùa thu. Người ta có thể nghe tiếng
gió thổi phấp phới trên rừng tre, biểu hiện cho sự giao hòa giữa con người, thiên nhiên và vũ trụ.
Hình ảnh rừng tre tượng trưng cho sức mạnh và vẻ đẹp của Việt Nam, và niềm vui của mùa thu
độc lập. Trong cảm xúc thăng hoa, Nguyễn Đình Thi đã có những câu thơ hết sức tài hoa
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cười thiết tha
Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Mùa thu như được nhân hóa và người đọc cảm thấy mùa thu như một thiếu nữ điệu đà, thướt tha
đang khoác tấm áo mới rạng rỡ, tươi tắn và dịu dàng. Phải chăng tấm áo ấy là của sự độc lập, tự
do của dân tộc? Mùa thu ở đây vừa có nét tươi trong trẻo của một mùa thu muôn đời, lại vừa có
sự phấn khởi, vui mừng. Câu thơ đã gợi ra tất cả xúc cảm, sâu lắng, huyên náo... tạo ra sự giao
hòa giữa niềm vui của con người và niềm vui của đất trời trong ngày độc lập. Và cảm xúc của nhà
thơ như trải dài qua khổ thơ:
Trời xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta
Những cánh đồng thơm mát
Những ngả đường bát ngát
Những dòng sông đỏ nặng phù sa
Bằng cách sử dụng nhịp điệu mạnh mẽ và ngắn, Nguyễn Đình Thi đã tạo ra âm thanh tráng lệ và
đầy tự hào. Ông giống như một hướng dẫn viên, giới thiệu cho mọi người về vẻ đẹp của quê hương.
Từ núi rừng đến đồng cỏ và dòng sông, tất cả đều phơi bày vẻ đẹp tự nhiên của chúng. Trong đó,
sự hào hứng và niềm tự hào về sự chủ nhân của mình được nhấn mạnh. Bằng cách này, tác giả
muốn khẳng định sự sở hữu và quyền tự chủ của mỗi người. Trong đó, ông đã hòa nhập cái tôi của
mình với cái chung của cả dân tộc, và sử dụng hai từ "chúng ta" để nói đến cảm giác kiêu hãnh và
độc lập của mọi người. Đây là sự thay đổi về cách xưng hô so với thời Pháp thuộc, khi tất cả đều
phải chịu kiểm duyệt gắt gao của thực dân. Thời đại mới và xã hội mới đã mang lại cho chúng ta
sự tự do và niềm vui, và tác giả đã muốn khẳng định tính ưu việt của xã hội mới. Trong khi cảm
xúc của ông về sự tự do, độc lập và hạnh phúc đang tràn ngập, ông đột nhiên suy nghĩ sâu về tương lai. Nước chúng ta
Nước những người chưa bao giờ khuất
Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất
Những buổi ngày xưa vọng nói về.
Sang những câu thơ tiếp theo, nhịp thơ bỗng thay đổi mang xúc cảm trầm lắng, ẩn chứa thái độ
thành kính thiêng liêng, hướng người đọc trở về quá khứ lịch sử của quê hương. Khi con người ta
vui mừng, hân hoan về một chiến thắng thì bao giờ, sau đó cùng sẽ là những giây phút trầm mặc
suy nghĩ về cái giá của chiến thắng đó. Tứ thơ của Nguyễn Đình Thi về đất nước tạo nên một chiều
sâu khôn cùng. Đất nước ở đây không chỉ được cảm nhận ở hiện tại mà được nhìn nhận trong chiều
sâu quá khứ. Quá khứ là bệ phóng, điểm tựa của hiện tại. Theo ông, đất nước ở đây là đất nước
của những con người bất tử, chưa bao giờ khuất phục. Chữ rì rầm kết hợp với từ vọng tạo ra sự hô
ứng, cộng hưởng kỳ diệu. Như thể người cảm nhận được cái cao cả, thiêng liêng, sự gần gũi và
thân thiết. Nguyễn Đình Thi như muốn nêu lên bài học lịch sử cha ông, đạo lý của cha ông được
ghi tạc lại trong tâm khảm mỗi con người Việt Nam, ngỡ như lời trò chuyện, tâm tình, thú vị của
những người xưa. Tạo nên xúc cảm thiêng liêng thành kính nhưng lại thân thiết và gần gũi. Khổ
thơ như khúc nhạc trầm trong bản nhạc của Đất nước. Khi suy nghĩ về tự do độc lập, về bài học
lịch sử của cha ông, Nguyễn Đình Thi hướng dòng suy nghĩ của mình về quá khứ đấu tranh của
dân tộc, với những khốc liệt vốn có của nó:
Ôi nhưng cảnh đồng quê chảy máu
Dây thép gai đâm nát trời chiều
Những đêm dài hành quân nung nấu
Bỗng bồn chồn nhớ mắt người yêu
Những bài thơ của Nguyễn Đình Thi chứa đựng nhiều cảm xúc đau thương sâu lắng. Hai câu đầu
tiên là hai câu đặc sắc thể hiện tài hoa của nghệ sĩ. Tuy nhiên, thơ của ông không chỉ có giá trị
hình ảnh mà còn đầy ắp tính nhạc và hội họa. Các hình ảnh trong thơ có giá trị hiện thực cao và sử
dụng biện pháp tu từ đặc sắc, ví dụ như cánh đồng quê chảy máu và dây thép gai đâm nát trời, gợi
lên nỗi đau khôn cùng của con người và cảnh quan làng quê bị lãng quên. Thay vì yên bình, những
hình ảnh này thể hiện sự khốc liệt và tội ác của chiến tranh. Tác giả sử dụng chất điện ảnh và hội
họa để diễn tả chân thực những cảnh quan đó. Tuy nhiên, mạch cảm xúc trong bài thơ chuyển đổi
ở hai câu tiếp theo, khi tác giả miêu tả hình ảnh của người lính quyết tâm nung nấu một ý chí mạnh
mẽ từ trong đau thương. Câu thơ này vừa chứa đựng chất hiện thực vừa lãng mạn, vẽ nên hình ảnh
sống động của người lính kiên cường bất khuất. Trong khổ thơ tiếp theo, Nguyễn Đình Thi lý giải
sâu xa về sức sống, tinh thần ý chí chiến đấu của người dân. Mặc dù cảm xúc chuyển đổi, nhưng
thơ của ông vẫn đậm đà cảm xúc và vẫn là tác phẩm nghệ thuật đáng để người đọc suy ngẫm.
Từ những năm đau thương chiến đấu
Đã ngời lên nét mặt quê hương
Từ gốc lúa bờ tre hồn hậu
Đã bật lên những tiếng căm hờn
Câu thơ ngắt nhịp khỏe, rắn rỏi, thể hiện sâu sắc niềm tự hào, kiêu hãnh của tác giả về sức sống và
vẻ đẹp của cả dân tộc. Từ ngời và bật được dùng rất hay, sự trỗi dậy, hồi sinh kỳ diệu, sự tỏa sáng,
sức sống của dân tộc. Vẻ đẹp quê hương, sức sống dân tộc được khơi nguồn sâu xa từ năm tháng
thương đau. Từ hình ảnh con người bình dị, chân lấm tay bùn đã vươn lên thành anh hùng dũng
cảm trong hành động, kiên định trong ý chí. Nhưng cho dù chiến tranh có khốc liệt như thế nào,
dù quân thù tàn bạo đến đâu, chúng ta vẫn mang trong mình một khí phách anh hùng:
Xiềng xích chúng bay không khóa được
Trời đầy chim và đất đầy hoa
Súng đạn chúng bay không bắn được
Lòng dân ta yêu nước thương nhà
Cấu trúc không, đầy như muốn phủ định lại những gì mà quân đội Pháp đang cố gắng làm ở Việt
Nam và khẳng định khí phách ngạo nghễ rất cao của dân tộc. Nhịp thơ mạnh mẽ, đanh thép làm
cho câu thơ trở nên giàu sức biểu tượng. Sự đối lập giữa hai hình ảnh thơ xiềng xích và trời đầy
chim, đất đầy hoa đã thể hiện tinh thần lạc quan của nhân dân, khí phách anh hùng của dân tộc bất
chấp sự tàn khốc của chiến tranh và quân thù. Thể hiện sự tin tưởng vào chiến thắng sau này.
Nguyễn Đình Thi đã chạm đến mạch nguồn sâu xa của truyền thống dân tộc và đã khẳng định
rằng: dân tộc Việt Nam không chỉ có khí phách anh hùng mà còn có khát vọng tự do và hòa bình.
Ở hai khổ tiếp theo, Nguyễn Đình Thi đã miêu tả cuộc chiến đấu của nhân dân ta:
Khói nhà máy cuộn trong sương núi
Kèn gọi quân văng vẳng cánh đồng
Ôm đất nước những người áo vải
Đã đứng lên thành những anh hùng
Ngày nắng đốt theo đêm mưa dội
Mỗi bước đường mỗi bước hy sinh
Trán cháy rực nghĩ trời đất mới
Lòng ta bát ngát ánh bình minh
Đó là niềm tin và hy vọng chiến thắng mạnh mẽ trong lòng tác giả. Nhịp thơ như giục giã, vẫy gọi
mỗi con người trên con đường ra trận, tạo ra âm hưởng hào hùng của những con người anh hùng
trong một đất nước anh hùng. Đó còn là sự tự hào của tác giả, những câu thơ đậm chất lãng mạn
và sử thi, thể hiện một cảm xúc tươi mới đầy tin tưởng, tràn đầy âm hưởng hào hùng. Hai hình ảnh
nắng đốt và mưa dội là quá trình gian khổ thăng trầm của dân tộc. Song từ trong gian khổ, khó
khăn ấy, dân tộc vẫn đứng lên. Hai câu thơ kết giàu hình ảnh tráng lệ. Hình ảnh trán cháy rực và
bát ngát ánh bình minh gợi lên nét vẽ rạng ngời về những đứa con của Tổ quốc dù có hy sinh, vất
vả thì vẫn quyết tâm giành lại độc lập. Hình ảnh rất độc đáo, diễn tả sự thăng hoa của cảm xúc,
niềm tin được thắp sáng. Người đọc hình dung được hình ảnh ngọn lửa của thất vọng. Câu thơ
cuối tràn đầy kiêu hãnh, niềm vui, khát vọng bùng nổ hy vọng. Sự bát ngát của trời đất là sự bát
ngát của niềm tin con người. Và giờ đây, qua bao nhiêu khó khăn, khốc liệt, bao hy sinh, đất nước
ta đã được độc lập:
Súng nổ rung trời giận dữ
Người lên như nước vỡ bờ
Nước Việt Nam từ máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng lòa
Câu đầu tiên và câu thơ thứ nhất của bài thơ tái hiện lại sự khốc liệt của cuộc chiến cùng với tinh
thần anh hùng của người Việt Nam. Câu thơ thứ nhất bao trùm bởi tiếng rung, tạo ra một sự dữ
dội và biểu hiện niềm căm thù tột cùng đối với quân thù. Nguyễn Đình Thi sử dụng biện pháp
nhân hóa và so sánh để thể hiện tài năng của quân đội ta, khiến người đọc cảm nhận được sự mạnh
mẽ và khí thế của họ. Cuối cùng, tác giả gọi tên Việt Nam với sự tự do, sự kiêu hãnh và khát vọng
mạnh mẽ, thể hiện niềm tin và vinh quang của đất nước. Bài thơ đầy ý nghĩa biểu tượng và tính
khái quát, với nhịp thơ 2/2/2 vận động khỏe khoắn, biểu hiện sức sống bất tử của dân tộc. Cuối
cùng, bài thơ kết thúc bằng ánh sáng, tôn vinh niềm tin và khát vọng mạnh mẽ của đất nước.
Đất nước đã ghi lại và vẽ nên một hình ảnh đất nước Việt Nam với bao thăng trầm, khói lửa để
đến được ngày độc lập, kết hợp giữa sử thi và sáng tạo nghệ thuật tài năng của Nguyễn Đình Thi.
Với tình kết hợp chất chứa và chất chính luận, hình thức câu thơ linh hoạt, nhịp thơ phóng khoáng,
hình ảnh thơ đẹp đẽ và ngôn ngữ cô đọng, Đất nước đã gây ấn tượng sâu sắc. Nhưng điều ấn tượng
nhất của bài thơ là tạo dựng thành công một tượng đài hùng vĩ bằng thơ về Tổ quốc Việt Nam
trong cuộc kháng chiến chống Pháp, một cuộc kháng chiến trường kỳ gian khổ nhưng anh dũng và tất thắng.