Phân tích, cảm nghĩ về bài thơ Bác ơi của Tố Hữu chọn lọc hay nhất
Phân tích, cảm nghĩ về bài thơ Bác ơi của Tố Hữu chọn lọc hay nhất - Mẫu số 1
Bài thơ "Bác ơi!" của Tố Hữu được sáng tác vào ngày 6-9-1969, chỉ bốn ngày sau khi Chủ tịch
Hồ Chí Minh qua đời, là một tác phẩm vô cùng xúc động và mang đầy ý nghĩa. Bài thơ này được
viết theo thể thơ thất ngôn trường thiên, gồm 13 khổ, mỗi khổ có 4 câu, thể hiện nỗi đau xót, tiếc
thương và lòng kính trọng vô bờ của nhân dân Việt Nam đối với vị lãnh tụ kính yêu.
Mở đầu bài thơ là tiếng khóc ai oán. Sự ra đi của Bác Hồ để lại một khoảng trống vô cùng lớn
trong lòng mỗi người dân Việt Nam và bạn bè quốc tế. Nỗi đau này như bao trùm cả vũ trụ, không gian và thời gian:
"Suốt mấy hôm rày đau tiễn đưa
Đời tuôn nước mắt, trời tuôn mưa..."
Câu thơ "tuôn" được lặp lại hai lần, nhấn mạnh nỗi đau thương, mất mát vô cùng to lớn của dân
tộc. Qua những dòng hồi ký của Tố Hữu, ta biết rằng khi Bác mất, nhà thơ đang đi công tác xa.
Nghe tin, ông vội vã trở về, lòng đau đớn khôn nguôi:
"Chiều nay con chạy về thăm Bác
Ướt lạnh vườn rau, mấy gốc dừa!"
Sự ra đi của Bác Hồ khiến ngôi nhà sàn nhỏ bé, nơi Bác từng sống và làm việc, trở nên vắng
lặng, hiu quạnh. Tiếng chuông không còn reo, đèn đã tắt, rèm buông. Tất cả như ngừng lại trong nỗi đau thương:
"Chuông ôi chuông nhỏ còn reo nữa
Phòng lặng, rèm buông, tắt ánh đèn!"
Miền Nam, nơi Bác hằng mong mỏi được đến thăm, đang trên đà chiến thắng. Nhưng giờ đây,
ước mơ được thấy Bác cười, được đón Bác vào thăm đã tan biến:
"Miền Nam đang thắng, mơ ngày hội
Rước Bác vào thăm, thấy Bác cười!"
Nỗi đau này không chỉ là của con người mà còn là của cỏ cây, hoa lá. Những hình ảnh quen
thuộc trong cuộc sống của Bác như vườn rau, gốc dừa, trái bưởi, hoa nhài, ao cá, tất cả đều mang nỗi buồn, sự cô đơn:
"Trái bưởi kia vàng ngọt với ai
Thơm cho ai nữa, hỡi hoa nhài!
Còn đâu bóng Bác đi hôm sớm
Quanh mặt hồ in mây bay..."
Tố Hữu đã khéo léo tạo nên một không gian nghệ thuật rộng lớn, từ đất trời, niềm Nam đến ngôi
nhà sàn nhỏ bé của Bác, đồng hiện một tâm trạng chung: nỗi đau xót, tiếc thương ngấm sâu vào
lòng người. Ngày 2 tháng 9 năm 1969, ngày Bác Hồ ra đi mãi mãi, trở thành ngày quốc tang của cả dân tộc.
Sáu khổ thơ tiếp theo của bài "Bác ơi!" ca ngợi tình yêu nước, lòng thương dân vô bờ của Hồ
Chí Minh. Bằng hình ảnh hoán dụ, Tố Hữu tôn vinh phẩm chất cao đẹp của Bác:
"Bác ơi, tim Bác mênh mông thế
Ôm cả non sông, mọi kiếp người."
Tác giả dùng nghệ thuật liệt kê để nhắc lại tấm lòng nhân ái bao la của Bác, nỗi lo của Bác cho
muôn dân, cho cả hôm nay và ngày mai:
"Bác sống như trời đất của ta Yêu từng ngọn lúa, mỗi cành hoa Tự do cho mỗi đời nô lệ Sữa để em thơ, lụa tặng già."
Tình cảm của Bác đối với chiến sĩ và đồng bào miền Nam luôn ấm áp, sâu nặng:
"Bác nhớ miền Nam, nỗi nhớ nhà
Miền Nam mong Bác, nỗi mong cha
Bác nghe từng bước trên tiền tuyến
Lắng mỗi tin mừng, tiếng súng xa."
Tố Hữu không chỉ khóc thương Bác mà còn làm sống lại tâm hồn Hồ Chí Minh qua những câu
thơ đầy cảm xúc. Điệp ngữ "vui" cùng các động từ "nâng niu, quên" thể hiện sâu sắc tâm hồn lạc
quan, yêu đời, giàu đức hy sinh của Bác:
"Bác vui như ánh buổi minh
Vui mỗi mầm non, trái chín cành
Vui tiếng ca chung hòa bốn biển
Nâng niu tất cả, chỉ quên mình."
Cuộc sống giản dị, thanh bạch của Bác được miêu tả qua những hình ảnh gần gũi: chiếc va li
nhỏ, vài ba bộ quần áo đơn sơ, đôi dép cao su... Tất cả đều toát lên phong cách giản dị mà vĩ đại của Người:
"Mong manh áo vải, hồn muôn trượng
Hơn tượng đồng phơi những lối mòn."
Ba khổ thơ cuối là tiếng khóc, sự ghi nhớ và lòng biết ơn vô bờ của nhân dân đối với Bác. Sự
nghiệp cách mạng và đạo đức của Bác mãi mãi là ánh hào quang soi đường, là tài sản tinh thần vô giá:
"Còn non, còn nước, còn người,
Thắng giặc Mỹ, ta sẽ xây dựng hơn mười ngày này."
Nhân dân ta nguyện ghi sâu trong lòng lời dặn của Bác, quyết tâm hoàn thành sự nghiệp cách
mạng mà Bác để lại. Bài thơ kết thúc bằng lời thề chiến đấu, như một lời hứa sắt đá với Bác:
"Xin nguyện cùng Người vươn tới mãi
Vững như muôn ngọn dải Trường Sơn."
Tố Hữu là nhà thơ viết về Bác Hồ nhiều nhất, sâu sắc nhất. Hình ảnh Bác Hồ "Người là Cha, là
Bác, là Anh - Quả tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ" đã in đậm trong nhiều trang thơ của ông.
"Bác ơi!" là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất viết về Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ vĩ đại kính yêu của dân tộc.
Phân tích, cảm nghĩ về bài thơ Bác ơi của Tố Hữu chọn lọc hay nhất - Mẫu số 2
Trong bài điếu văn đầy cảm xúc và tiếc thương trước linh cữu Chủ tịch Hồ Chí Minh, cố Tổng
Bí thư Lê Duẩn đã khẳng định: "Dân tộc ta, nhân dân ta, non sông đất nước ta đã sinh ra Hồ Chủ
tịch, người anh hùng dân tộc vĩ đại, và chính Người đã làm rạng rỡ dân tộc ta, nhân dân ta, non sông đất nước ta.”
Nhà thơ Tố Hữu cũng đã thể hiện điều này qua bài thơ "Bác ơi!" – một tiếng khóc tiễn biệt, một
"điếu văn bi hùng" bằng thơ (theo Xuân Diệu). Bài thơ không chỉ bộc lộ nỗi đau xót và tiếc
thương, mà còn là sự đúc kết những suy nghĩ và chiêm nghiệm sâu sắc của tác giả về con người
và cuộc đời của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Trong lúc cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ của dân tộc đang diễn ra vô cùng gay go và quyết
liệt, ngày 2-9-1969, Chủ tịch Hồ Chí Minh từ trần. Sự ra đi của Người là một tổn thất lớn lao đối
với cách mạng và dân tộc Việt Nam. Trong những ngày ấy, cả dân tộc ta và bạn bè quốc tế đã
biểu lộ nỗi tiếc thương và nỗi đau xót vô hạn trước sự mất mát này. Trong không khí tang thương
ấy, bài thơ "Bác ơi!" của Tố Hữu ra đời. Bài thơ như một bài "điếu văn bi hùng" thể hiện qua kết
cấu, giọng điệu, hình ảnh và ngôn ngữ thơ, tất cả đều bộc lộ nỗi đau xót và tiếc thương của tác
giả, đồng thời đúc kết những suy nghĩ và chiêm nghiệm sâu sắc về con người và cuộc đời của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Bài thơ mở đầu với khung cảnh đau buồn, tang tóc bao trùm toàn cõi Việt Nam trong những ngày mất Bác:
"Suốt mấy hôm rày đau tiễn đưa
Đời tuôn nước mắt, trời tuôn mưa”
Không hiểu vì sao trong những ngày Bác mất, trời lại mưa tầm tã. Phải chăng sự mất mát lớn của
dân tộc ta đã lay động đến cả trời xanh, khiến cho cao xanh cũng phải tuôn trào nước mắt? Hay
chính là nước mắt của con dân Việt Nam khóc người cha già dân tộc đã thăng hoa, hòa vào vũ
trụ và ngưng kết thành mưa? Nhà thơ đã đồng nhất "đời" và "trời", tạo thành một ý thơ có sức
khái quát, diễn tả nỗi đau của mình và của dân tộc trước tổn thất quá lớn lao này.
Đó là những giọt nước mắt nóng bỏng chất sử thi – một dân tộc anh hùng tiếc thương một anh
hùng dân tộc. Nỗi tiếc thương khiến cỏ cây, đất trời trở nên bùi ngùi, và tâm hồn người bỗng trở nên ngơ ngác:
"Chiều nay con chạy về thăm Bác
Ướt lạnh vườn rau, mấy gốc dừa”
Khung cảnh thiên nhiên, khung cảnh nhà Bác vẫn còn đây, nhưng tất cả đều thẫn thờ:
"Con lại lần theo lối sỏi quen
Đến bên thang gác đứng nhìn lên
Chuông ôi chuông nhỏ còn reo
Phòng lặng, rèm buông, tắt ánh đèn!…
Trái bưởi kia vàng ngọt với ai Thơm cho ai nữa hỡi hoa nhài Còn đâu bóng Bác đi hôm sớm
Quanh mặt hồ in mây trắng bay”
Đoạn thơ chứa đựng nhiều câu hỏi và câu cảm thán. Những dấu hỏi, dấu cảm, dấu chấm lửng,
những thán từ cùng với cách ngắt nhịp chậm, nhịp dài ngắn đan xen đã diễn tả một cách xúc
động nỗi tiếc thương nghẹn ngào trong lòng nhà thơ. Bài thơ với kết cấu như một bài điếu văn cổ
điển (lung khỏi - thích thực - ai vãn).
Tính cổ điển trong kết cấu đã nâng hình tượng thơ và cảm xúc của nhà thơ lên tầm vóc lịch sử và
thời đại. Hình tượng Bác hiện lên trong nỗi tiếc thương vô hạn xen lẫn niềm kính phục thiêng liêng.
Phần thứ hai của bài thơ thể hiện những suy ngẫm và chiêm nghiệm sâu sắc của nhà thơ về con
người và cuộc đời của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Người là tình yêu bao la, Người mang nỗi lo
"muôn mối như lòng mẹ", Người "nâng niu tất cả chỉ quên mình", Người luôn mang hình bóng
miền Nam trong trái tim, Người "một đời thanh bạch, chẳng vàng son",...
Đoạn thơ với giọng điệu trầm hùng, bi tráng và những hình ảnh vừa giản dị vừa lớn lao rất phù
hợp với hình tượng Bác Hồ và nỗi tiếc thương, niềm thành kính của nhà thơ. Còn gì đẹp hơn, ý
nghĩa hơn khi nhà thơ dùng hình tượng trái tim để biểu tượng cho tình cảm bao la của Bác: "Bác
ơi, tim Bác mênh mông thế, ôm cả non sông, mọi kiếp người". Còn gì giản dị và gần gũi hơn
nhưng cũng bao dung trời biển hơn khi nhà thơ so sánh tấm lòng của Bác với tấm lòng của người mẹ:
"Chỉ lo muôn mối như lòng mẹ Cho hôm nay và cho mai sau"
"Bác sống như trời đất của ta", Bác đem “tự do cho mỗi đời nô lệ" và Bác còn "yêu từng ngọn
lúa, mỗi nhành hoa", Bác dành sữa cho em thơ và tặng lụa cho người già. Con người của "trời
đất", của "tự do" được lồng trong con người của đời thường. Con người vĩ đại Hồ Chí Minh hòa
vào con người bình thường Hồ Chí Minh tạo nên một vẻ đẹp vừa lớn lao, vĩ đại vừa gần gũi, thân
thiết. Sinh thời, Bác Hồ luôn dành tình cảm đặc biệt đối với miền Nam.
Bác nói: "Miền Nam luôn ở trong trái tim tôi". Để đáp lại lòng mong mỏi của cháu con trong
Nam, Bác đã dự định sẽ vào thăm nhưng dự định chưa kịp thực hiện thì... Tố Hữu đã so sánh:
"Bác nhớ miền Nam nỗi nhớ nhà
Miền Nam mong Bác nỗi mong cha"
Nỗi nhớ thương miền Nam của Bác giống như "nỗi nhớ nhà" và nỗi mong ngóng Bác của miền
Nam giống như "nỗi mong cha". Nỗi nhớ thương này gắn với nỗi đau chia cắt thân mình Tổ quốc
và khát vọng thống nhất, đoàn tụ. Câu thơ diễn tả một thứ tình cảm rất gia đình nhưng ý thơ vượt
lên câu chữ để diễn tả một vấn đề mang tính sử thi của thời đại và dân tộc. Đoạn thơ khép lại
bằng những hình ảnh suy tưởng mang tính khái quát cao mà vẫn chan chứa cảm xúc:
"Bác để tình thương cho chúng con
Một đời thanh bạch chẳng vàng son
Mong manh áo vải, hồn muôn trượng
Hơn tượng đồng phơi những lối mòn".
Bác để lại nhiều: độc lập, tự do, cơm no, áo ấm,... Nhưng tất cả đều xuất phát từ một thứ vô cùng
quý giá: "tình thương" – "Bác thương các cụ già", "Bác thương đàn cháu nhỏ", "Bác thương đoàn
dân công",... Bác thương dân, yêu nước nên đã ra đi tìm đường cứu nước, cứu dân. Bác "nâng
niu tất cả chỉ quên mình". Đúc kết cuộc đời Bác, nhà thơ chiêm nghiệm và nhận thấy hai phẩm
chất nổi bật: tình yêu thương quên mình và sự giản dị thanh cao.
Tác giả dùng hình tượng "áo vải" mong manh để nói về "một đời thanh bạch", thể hiện phẩm
chất giản dị mà thanh khiết vô ngần của Bác. Bác là vậy, giản dị mà vĩ đại, "áo vải" mà "hồn
muôn trượng". Đoạn thơ với rất nhiều hình ảnh so sánh, ẩn dụ đã thể hiện một cách sâu sắc
những suy ngẫm và chiêm nghiệm của nhà thơ về con người và cuộc đời của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Tố Hữu đã vĩnh hằng hóa, bất tử hóa hình tượng Bác Hồ trong thiên nhiên, đất trời và trong lòng
người. Đoạn thơ thể hiện niềm cảm phục thành kính, niềm tự hào thiêng liêng trước anh linh của
vị cha già dân tộc. Trong niềm xúc động, niềm cảm phục và tự hào, nhà thơ đã thay mặt con dân
nước Việt thầm nói lên lòng mình:
"Ôi Bác Hồ ơi, những xế chiều
Nghìn thu nhớ Bác biết bao nhiêu!
Ra đi, Bác dặn: "Còn non nước..”
Nghĩa nặng, lòng không dám khóc nhiều"
Câu thơ có dấu lửng (...) đã tạo ra một khoảng lặng cho cảm xúc. Một dân tộc anh hùng thương
nhớ một anh hùng dân tộc. Bác ra đi nhưng vẫn luôn hiện hữu trong lòng con dân đất Việt và
luôn sát cánh bên dân tộc trong cuộc chiến đấu giành độc lập tự do. Câu thơ khép lại bằng một
lời thề thiêng liêng của con cháu trước anh linh của Người:
"Yêu Bác lòng ta trong sáng hơn”.
Tác giả thay mặt nhân dân, dâng lên Bác lời thề thiêng liêng và hứa nguyện sẽ đoàn kết một
lòng, quyết chí bền gan để hoàn thành sự nghiệp của Người. Từ tình cảm "thương cha thương mẹ
thương chồng" chuyển sang tình cảm "thương đất nước" rồi vút lên thành tình cảm "yêu Bác
lòng ta trong sáng hơn". Từ nỗi đau thương, bài thơ chuyển thành sức mạnh tinh thần – "trong sáng hơn".
Bài thơ với giọng điệu trầm hùng, bi tráng, hình ảnh giản dị, lớn lao, ngôn ngữ trong sáng mà
giàu sức biểu cảm đã thể hiện một cách sâu sắc nỗi đau xót và tiếc thương của dân tộc ta, đồng
thời đúc kết những suy nghĩ và chiêm nghiệm sâu sắc về con người và cuộc đời của Chủ tịch Hồ
Chí Minh. Bài thơ "Bác ơi!" đã làm cho hình tượng Bác Hồ trở nên bất tử trong lòng dân tộc ta và bạn bè thế giới.