Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ (2 Dàn ý + 7 mẫu) | Văn mẫu lớp 12

Phân tích chất thơ trong Vợ chồng A Phủ của Tô Hoài gồm 7 bài văn mẫu khác nhau cực hay kèm theo 2 gợi ý cách viết chi tiết. Qua đó giúp các em có thể tham khảo để nâng cao trình học văn học của mình với những bài văn mẫu hay sát với chương trình học.

Chủ đề:

Văn mẫu 12 479 tài liệu

Môn:

Ngữ Văn 12 809 tài liệu

Thông tin:
41 trang 8 tháng trước

Bình luận

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để gửi bình luận.

Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ (2 Dàn ý + 7 mẫu) | Văn mẫu lớp 12

Phân tích chất thơ trong Vợ chồng A Phủ của Tô Hoài gồm 7 bài văn mẫu khác nhau cực hay kèm theo 2 gợi ý cách viết chi tiết. Qua đó giúp các em có thể tham khảo để nâng cao trình học văn học của mình với những bài văn mẫu hay sát với chương trình học.

23 12 lượt tải Tải xuống
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
Dàn ý phân tích chất thơ trong Vợ chồng A Phủ
Dàn ý số 1
I. Mở bài:
- Giới thiệu khái quát về tác giả Hoài truyện ngắn "Vợ chồng A Phủ" với chất
thơ độc đáo
II. Thân bài:
* Chất thơ trong hình ảnh thiên nhiên núi rừng Tây Bắc
Tây Bắc hiện lên với núi rừng trùng điệp quanh năm ẩn hiện trong mây và
sương mù.
Chất thơ được thể hiện rõ nét khi Tô Hoài miêu tả khung cảnh mùa xuân nơi
rẻo cao Tây Bắc.
Những trang văn viết về thiên nhiên rẻo cao và mùa xuân ấy hài hòa, đẹp như
bài thơ trữ tình viết bằng văn xuôi.
* Chất thơ qua đời sống sinh hoạt và phong tục tập quán của con người
- Xây dựng những hình ảnh quen thuộc trong đời sống thường nhật của người Tây Bắc
như ngôi nhà gỗ với bếp lửa bập bùng suốt mùa đông không, công việc cõng nước,
quay sợi...
- Ngày Tết: Không giống như người miền xuôi, người vùng cao ăn tết khi ngô lúa đã
gặt xong.
Không khí ngày Tết của Hồng Ngài mang đậm hơi thở, hương vị của núi rừng
Tây Bắc khi "trai gái tìm nhau để tỏ tình", chơi ném còn, chơi quay, thổi sáo,
đàn môi, uống rượu...
Đặc biệt, tác giả dành nhiều tình cảm và câu chữ cho việc miêu tả tiếng sáo -
cầu nói truyền tải ngôn ngữ của người H'Mông, thay họ cất lên tiếng lòng sâu
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
thẳm, vượt qua dòng chảy thời gian, trở thành dòng chảy tâm hồn của biết bao
đôi trai gái miền sơn cước.
* Chất thơ trong con người - Mị
Mị là cô gái trẻ, nết na xinh đẹp như một bông hoa ban trên rẻo cao Tây Bắc, vì
món nợ truyền kiếp của bố mẹ, Mị bị thống lý Pá Tra bắt về làm dâu trừ nợ và
rơi vào cảnh tăm tối. Những tưởng Mị có lẽ sẽ héo hắt, sống mòn mỏi lầm lũi
hết cuộc đời song ẩn sau tâm hồn ấy vẫn le lói những ánh lửa của khát vọng tự
do và tình yêu cuộc sống mãnh liệt.
Vẻ ngoài của Mị đều toát lên vẻ âm thầm nhẫn nhịn, chịu đựng nhưng kỳ thực
bên trong đó lại tiềm tàng 1 sức sống vô cùng mãnh liệt.
Âm thanh tiếng sáo quen thuộc của núi rừng Tây Bắc ấy đã chạm vào sâu thẳm
tâm hồn Mị, làm rạo rực tâm hồn người con gái trẻ đẹp
=> Chính sức sống tiềm tàng, rạo rực âm thầm cháy tựa như ánh sáng nâng đỡ, ngăn
cản sự lụi tàn của tâm hồn. Khi bùng cháy lên lại biến thành sức mạnh thể xua tan
tất cả.
* Chất thơ thể hiện qua ngôn ngữ nghệ thuật
Tô Hoài sử dụng hàng loạt âm thanh cùng nhiều hình ảnh gợi cảm vừa rực rỡ
màu sắc vừa rất đỗi nên thơ.
Ngôn ngữ văn xuôi vừa cụ thể rõ ràng vừa trừu tượng vô hình.
Âm điệu và tiết tấu cũng như giọng kể nhẹ nhàng theo mạch cảm xúc êm đềm
chảy trôi trong tâm trạng
Đặc biệt là sự kết hợp nhuần nhuyễn khí sắc lãng mạn với bút pháp trữ tình
cùng sự mượt mà của văn phong điêu luyện.
III. Kết bài:
- Đánh giá lại giá trị tác phẩm với nền văn học
Dàn ý số 2
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
I. M bài:
- Gii thiu tác gi, tác phm.
- Khái quát v chất thơ trong tác phẩm.
II. Thân bài:
1. Gii thích:
- Chất thơ:
+ Là mt khía cnh cm xúc, thm mĩ, gn vi cái đp và ngh thut.
+ Chất thơ thể xut hin qua cnh sc thiên nhiên hoc c trong tâm trng con
người.
- Chất thơ trong văn xuôi:
+ Những ý văn, câu văn tạo nên được s rung cảm, xúc động trước cái đẹp, truyn
được nhng cảm xúc đó đến với độc gi.
+ th xut hin trên nhiu cấp độ: t ng, câu văn, hình nh thiên nhiên con
người, hình tưng nhân vt,...
2. Phân tích chất thơ trong truyện ngn "V chng A Ph":
a, Chất thơ thể hin qua hình nh thiên nhiên núi rng Tây Bc:
- Hình ảnh đặc trưng của vùng núi non Tây Bc: rừng núi quanh năm n hin trong
sương mù.
- Khung cảnh mùa xuân thơ mộng, hài hòa.
=> Tác phẩm như một bài thơ trữ tình viết bằng văn xuôi.
b, Chất t thể hiện qua đời sng sinh hot phong tc tp quán ca con
ngưi:
- Công việc thường ngày ca bà con nhân dân Tây Bc:
+ "Tết xong thì lên i hái thuc phin [...] gài một đay trong cánh tay để c
thành si".
+ Hình nh nhng ngôi nhà g, bếp la bp bùng.
=> Cuc sống đời thưng quen thuc.
- Hình nh ngày Tết vui tươi, nhộn nhp:
+ "Tết thì vui chơi, trai gái đánh pao, đánh quay rồi đêm đêm rủ nhau đi chơi".
+ "Suốt đêm, con trai đến nhà người mình yêu, đng thi sáo cung quanh vách".
+ "Hồng ngài năm ấy ăn Tết gia lúc gió thổi [...] đã tiếng ai đó thổi sáo r bạn đi
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
chơi".
-> Tiếng sáo tr thành cu ni tình yêu.
=> Nhng nét riêng ca ngày Tết Hng Ngài.
c, Chất thơ thể hin qua v đẹp tâm hn ca nhân vt M:
- M là cô gái tr trung, xinh đẹp, có tài thi sáo khiến bao người mê mn.
- Tuy phi chu cuc sng cc kh trong nhà thống Pá Tra nhưng tâm hồn M vn le
lói khát vng tình yêu, khát vng t do và hnh phúc.
- Sc sng nh lit ca M được khơi gợi lên bi tiếng o trong đêm tình mùa
xuân.
=> Sc sống như ngn la cháy âm trong lòng người, xua tan bóng đêm đau kh.
d, Chất thơ thể hin qua ngôn ng ngh thut:
- Hoài chú trng miêu t khung cảnh con người c hình nh, âm thanh, màu
sc.
- Ngôn ng va c th, va trừu tượng, khơi gợi nhiều liên tưởng.
- Ging k như có âm điệu, tiết tấu êm đềm, chy trôi.
- Văn phong điêu luyn, bút pháp tr tình, lãng mạn được kết hp nhun nhuyn.
III. Kết bài:
- Khẳng định li giá tr ca chất thơ trong tác phẩm.
- Liên h m rng
Chất thơ trong Vợ chng A Ph cc hay - Mu 1
“V chng A Phủ” truyện ngắn đặc sc nht trong tập “Truyện Tây Bắc”, cũng
mt trong nhng truyn ngn Vit Nam xut sắc trong giai đon kháng chiến chng
Pháp. Tác phm bc tranh chân thc v cuc sống con người vùng Tây Bc, tái
hin s phận đau khổ ca những ngưi nông dân nghèo miền núi;đồng thi ngi ca
sc sng và khát vng t do của ngưi min núi, hình ảnh con đưng gii phóng
cuc đi đi ca h trong cách mng.
Nói v truyn ngắn Vợ chng A Phủ”, nhận định cho rằng: “Có một chất thơ ngọt
ngào, du dàng lan ta trong cnh sc, trong dòng hi c ca M trong nhịp điệu
câu văn, trong lời bài hát, trong nhng t ng giàu sc thái biu cảm”. Đoạn văn miêu
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
t đêm nh mùa xuân trên núi cao tiêu biểu cho phong cách văn chương dạt dào cht
thơ của Tô Hoài trong truyn ngắn “V chng A Ph”.
Qu thc “Chất thơ” trong tác phẩm văn xuôith hiu v đẹp lãng mạn được to
ra t s hòa quyn gia v đẹp ca cm xúc, tâm trng, tình cm vi v đẹp ca các
biu hiện nó đểth khơi gợi những rung đng thẩm mĩ và tình cảm nhân văn. Nó
v đẹp bay bổng thơ mng thoát lên t đời sng hin thực. ơng phản với đi
sng hin thc nhưng lại trong mt th thng nht.Nếu hin thực là môi trưng ca
nhng cái vn có, hin thì v đẹp lãng mạn ước mơ, ởng để nâng đỡ con
người vượt qua đời sng hin thc vn trn tri.
Chất thơ trong truyện ngắn đã được tạo nên khi nhà văn chú ý khai thác biểu hin
mt cách tinh tế cái mch cm xúc, tâm trng, tình cm ca nhân vt hoc ca chính
mình trước thế gii bng nhng chi tiết, hình ảnh đầy gi cm mt lối văn trong
sáng, truyn cm, phù hp vi nhịp điệu riêng ca cm xúc, tâm hn
Hoài đã vẽ nên bc tranh v quang cnh Tết đầy khác bit trên núi cao. Tết không
v theo li hẹn trước, không nht nht phải đồng hành ng tháng y, ngày y trên
tm lch... Trái lại, ngưi dân vùng núi min Tây “cứ ăn Tết khi gt hái va xong,
không k ngày tháng nào. Ăn Tết như thế cho kịp lúc mưa xuân xuống thì đi vỡ nương
mới”. Đó một phong tc rất đẹp, rất thơ của đng bào vùng cao, cách tính ngày Tết rt
độc đáo thể hin thuần túy tư duy nông nghiệp. H ăn tết khi ngô lúa đã gặt xong, mùa
xuân nim vui thu hoch mùa màng. Nhp sng của con người “hòa thuận” một
cách hn nhiên, t nhiên cùng nhịp điệu của thiên nhiên, vũ trụ như thuở sơ khai.
Nhà văn đã những câu văn thật hay nêu bật được hình ảnh đặc trưng v thiên nhiên
Tây Bc nhng ngày giáp Tết. Khi “các ơng ngô, nương a gặt xong, ngô lúa đã
xếp tên đầy các nhà kho”, người được an nhàn, thư thái thì vui chơi đón Tết. phi
thế Tô Hoài t cnh Tết đến vào lúc “gthổi vào c gianh vàng ng, gió và rét
rt d dội”, nhưng vn gợi được cái không khí náo nức, tươi tắn ca mùa xuân? Và dù
cái Tết năm ấy đến Hồng Ngài “giữa lúc gió thi vào c gianh vàng ng, gió rét rt
d dội” cũng không ngăn đưc niềm vui đang trỗi dy trong tâm hn những người dân
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
đây, đặc bit những đôi trai gái yêu nhau. Hình nh nhng chiếc váy hoa “đem
ra phơi trên mỏm đá xoè như con m sc sỡ” trong các làng Mèo Đ tiếng o
gi bạn đi chơi “lấp ngoài đầu núi” mang hương vị độc đáo của mùa xuân Tây Bc.
Hình nh tết đây gắn lin vi những đêm tình nồng nàn, mê đắm: “trai gái đánh pao,
đánh quay rồi đêm đêm r nhau đi chơi. Suốt đêm, con trai đến nhà ngưi mình yêu,
đứng thổi sáo xung quanh vách”. cả bữa cơm Tết cúng ma, ba rượu bên bếp la,
rồi “người nhảy đồng, người hát”...Bằng lối “điểm xuyết” như thế, Hoài dần xoá đi
khong cách thời gian không gian, đưa nời đọc nhp vào nhp sng riêng ca
miền đất này.
T dòng hi c ca M, th cm nhận đưc cái chất thơ vút lên từ cuc sng ca
những con người b i dập trong đau kh, bt hạnh nhưng chưa bao gi li tt khát
vng sng, khát vng tình yêu và t do. Trong đêm hi mùa xuân Hồng Ngài, lúc đó,
kiếp con dâu gt n nhà thống đã biến M t mt gái tr trung, tài hoa, mnh
mẽ... thành người đàn bà nhẫn nhc, chai sạn trước đau kh.
Nhưng bất chp s phận cay đắng, nghit ngã, trái tim M vn âm thm gìn gi nim
khao khát tình yêu, hạnh phúc. Khi đau khổ xoá m c, M vn không quên giai
điệu ngt ngào, tha thiết ca tiếng sáo gi bn tình. quấn quýt, vương vn, thc
tỉnh, nâng đỡ, chp cánh cho tâm hn M: “Mị nghe tiếng o vng li, thiết tha bi
hi [...] Tai M văng vng tiếng sáo gi bn đầu làng [...] tiếng sáo gi bn yêu
vn lửng bay ngoài đường [...] Trong đầu M đang rập rn tiếng sáo...”. Tiếng vy
gi của tình yêu đã m sống dy nhng cm xúc k nim M tng chôn vùi, quên
lãng. Người đàn m lặng suốt bao m tháng giờ đây đang ngồi “nhẩm thm bài
hát” của người thi sáo. Tng câu hát nng nàn, tình t gi v trong tâm ng nhng
tháng ngày hạnh phúc, tươi sáng nhất: “Mùa xuân này, Mị uống u bên bếp thi
sáo. M un chiếc trên môi, thổi cũng hay như thi sáo. biết bao nhiêu ngưi
mê, ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị”. Trong khoảnh khc, M vượt qua mi khong
cách ca thi gian, không gian, băng qua ranh gii ca quá kh hin tại để tr v
sng trn vi tuổi thanh xuân tươi đp. Chất thơ toả sáng t m hn M - người con
gái dẫu đi qua chốn địa ngc trn gian vn p trong lòng bao xúc cảm đẹp đẽ
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
nng ấm tình người. M qua bao b đày đọa đến chết đi sống lại nhưng luôn tiềm
tàng sc sng và khát khao hnh phúc mãnh lit.
Hoài cũng sáng tạo nhiu kiểu câu văn giàu nhịp điệu “như biết co dui nhp
nhàng” (Nguyn Tuân). kiu câu vi cu trúc tng lớp, trùng điệp các vế, thưng
được dùng để miêu t các s kin kéo dài, lp li, trin miên, nng n; kiu câu
ngn, dn dp, din t nhng biến đng bt ng. Nhng cu trúc mi l, phong phú
đan xen, phối hp vi nhau mt cách linh hoạt mang đến cho li vãn tính đa thanh,
phức điệu. Tt c làm nên chất thơ của “Vợ chng A Phủ” không thể không nhắc đến
ngôn ng ngh thut của nhà văn với hàng lot các âm thanh, các hình nh gi hình,
gi cm rất nên thơ đm màu sc. Ngôn ng văn xuôi của Hoài ngoài cái ý
nghĩa cụ th trong tng câu ch còn có mt cái vô hình khó ch ra nhưng hoàn toàn
th cm thấy, đó chính giọng điệu, âm điệu câu văn cùng tiết tu nhp nhàng ca
nó. Tiết tấu đó chính là sự th hin những điệu tâm hn, nhng cung bc khác nhau
trong tình cm của nhà văn.
Khi viết v nhng ngày tết Hồng Ngài, nhà văn Hoài cũng rất chú ý miêu t
tiếng sáo. Sáo H’Mông khả năng diễn t ngôn ng của người H’Mông, thay họ nói
lên tình cảm trong lòng: “Mày con trai con gái rồi, Mày đi nương. Ta chưa
con trai con gái, Ta đi tìm người yêu”. Đó là phương tin giao duyên hu hiu ca các
chàng trai đi vi con gái trong bn làng.
Ngôn ng văn xuôi của Tô Hoài giàu chất thơ, cht ho. Không thiếu những đoạn văn,
đọc lên, ng như mình đang đứng trưc mt bức tranh hay đang xem một trường đon
phim vi góc quay tht rộng: “Trên đầu núi, các nương ngô, nương lúa gt xong, ngô
lúa đã xếp yên đầy các nhà kho. Tr em đi hái đ, tinh nghịch, đã đt nhng lu
canh nương để i la… Hồng Ngài năm y ăn Tết gia lúc gió thi vào c gianh
vàng ng, gió rét rt d di”. Gn ri xa, cao thp, đậm xen nht, khi thì sc nét
như ngay trước mt, lúc li thấp thoáng h như ngoài tm mt; va tri rng
vi nhng nét v sông, sui mm mi, đã li sng sng thu v trong dáng núi gân
guốc, hùng vĩ... của núi rng Tây Bc.
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
Nói v truyn ngắn Vợ chng A Phủ”, Hoài từng tâm sự: “Thiên nhiên con
người miền Tây đã để thương để nh cho tôi nhiu quá, tôi không bao gi
quên”.Chính những năm tháng không bao giờ quên ấy đã cho Hoài chất liu thm
đẫm chất thơ khi miêu tả thiên nhiên con người Tây Bc. Vi s gn sâu nng
ca mình vi mnh đất này, Hoài đã truyền cho người đọc nhng rung cm sâu xa
vi cnh, với người bng lối văn xuôi thấm đẫm chất thơ ngọt ngào, du dàng lan ta
trong cnh sc, trong dòng hi c ca M trong nhịp điệu câu văn, trong lời bài hát,
trong nhng t ng giàu sc thái biu cảm. Đoạn văn miêu tả đêm tình mùa xuân trên
núi cao tiêu biu cho ngôn ng văn chương thấm đẫm chất thơ của Hoài trong
truyn ngắn “Vợ chng A Ph”.
Chất thơ trong Vợ chồng A Phủ - Mẫu 2
Hoài được mệnh danh nhà văn "sinh ra để viết" (Tế Hanh). Hơn sáu mươi năm
cầm bút, ông đã để lại gần hai trăm đầu sách với nhiều thể loại - truyện ngắn, truyện
vừa, tiểu thuyết, hồi kí,... Riêng truyện ngắn, độc giả nhớ nhất bản thân nhà văn
tâm đắc nhất lẽ vẫn Vợ chồng A Phủ. Nói về sức cuốn hút của tác phẩm này,
người đọc nhắc nhiều đến vốn hiểu biết sâu sắc về phong tục, tập quán của các dân tộc
miền núi; khả năng quan sát tinh tường, lối trần thuật tự nhiên, hóm hỉnh của một
người cầm bút từng trải, sắc sảo; tài nghphân tích tâm lí nhân vật, vốn ngôn ngữ dồi
dào;... Nhưng tôi vẫn nghĩ, điều thú vị nhất chỗ, Hoài đã mang được vào
truyện ngắn Vợ chồng A Phủ cái chất thơ riêng của miền Tây Bắc.
Trong cuốn sổ tay viết văn Hoài từng tâm sự về những ý thơ trong văn xuôi:
"Vâng, đúng những ý thơ, đã từ lâu tôi làm, tôi cảm thấy chưa phân tích được".
Theo ông, những ý thơ đó sẽ làm nên cái giá trị "ngoài tài liệu trên cả sự sáng tạo".
đây, tác giả Sổ tay viết văn đã sự gặp gỡ với quan niệm của nhiều nhà văn lớn:
A.Puskin từng chất thơ trong văn xuôi như "chất nước ngọt ngào thấm trong trái
táo"; L. Tôn-xtôi không chấp nhận ranh giới giữa văn xuôi thi ca. Thậm chí, K.
Pau-tốp-xki còn khẳng định rằng: "Văn xuôi sợi cốt, còn thơ sợi ngang. Cuộc
sống được miêu tả trong văn xuôi không chứa đựng chất thơ sẽ trthành thô thiển,
thành một thứ chủ nghĩa tự nhiên không cánh, không thúc gọi, không dẫn dắt ta đi đâu
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
cả"... Cũng chính họ - các nhà văn đích thực, bằng tác phẩm của mình, đã giúp cho
người đọc hiểu thế nào chất thơ trong văn xuôi. Đó thể những cánh đồng Nga,
tâm hồn Nga hiển hiện trên trang văn Puskin; lời thì thầm của cây sồi mùa đông,
hình ảnh người thiếu nữ muốn bay lên cùng ánh trăng (L. Tôn-xtôi) hay giai điệu ngọt
ngào, say đắm, nồng ấm tình đời của Âm nhạc Véc-đi, Lắng qu thông(Pau-tốp-
xki),... Cũng thể khí nhà văn khiến ta nhớ mãi cả mùi cát bụi "quen thuộc quá,
khiến chị em Liên tưởng đấy mùi riêng của đất, của quê hương này" (Thạch Lam);
hay bấy nhiêu ngạc nhiên, cảm động, bâng khuâng, ăn năn, khao khát,... được đánh
thức nhờ hương thơm của một bát cháo hành (Nam Cao)... Chất thơ khi đọng lại
trong chi tiết, hình ảnh; lúc thấm đượm trong bức tranh đời sống hay lan toả vào
câu chữ...
Trở lại với truyện ngắn Vợ chồng A Phủ, nếu "đọc vội" ng thể thấy được sự
phong phú của hiện thực đời sống, đón nhận được niềm cảm thương, trân trọng của
tác giả dành cho những phận người cùng khổ ở miền cao Tây Bắc. Các giá trị đó được
"tường minh" bằng cốt truyện với sự tương phản quen thuộc của hai phần đời. Lối kể
truyền thống, cách xây dựng nhân vật cũng chưa "đột phá"... Nhưng muốn
nắm bắt được những ý thơ toát lên từ cảnh sắc và tâm hồn con người nơi đây, thìlẽ
phải đọc chậm, đọc sâu.
Đọc chậm để các giác quan trí tưởng tượng thể "theo kịp" ngòi bút của nvăn
khi vẽ nên quang cảnh Tết đầy khác biệt trên núi cao. Tết đây không đến trong làn
mưa bụi giăng gọi chồi non, lộc nõn; cũng không phải với những rừng đào, rừng
mận ng bừng khoe sắc vẫn mặc nhiên hiện về mỗi khi người ta nghĩ tới mùa xuân
Tây Bắc. Nó không về theo lời hẹn trước, không nhất nhất phải đồng hành cùng tháng
ấy, ngày ấy trên tấm lịch... Trái lại, người dân vùng núi miền Tây "cứ ăn Tết khi gặt
hái vừa xong, không ngày tháng nào. Ăn Tết như thế cho kịp lúc mưa xuân xuống
thì đi vỡ nương mới". Nhịp sống của con người "hòa thuận" một cách hồn nhiên, tự
nhiên cùng nhịp điệu của thiên nhiên, vũ trụ như thuở khai. Khi "các nương ngô,
nương lúa gặt xong, ngô lúa đã xếp tên đầy các nhà kho", người được an nhàn, thư
thái thì vui chơi đón Tết. phải thế Hoài tả cảnh Tết đến vào lúc "gió thổi
vào cỏ gianh vàng ng, gió rét rất dữ dội", nhưng vẫn gọi được cái không khí o
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
nức, ơi tắn của mùa xuân? Ngòi bút của nhà văn chỉ phát qua vài sắc màu đậm chất
địa phương, âm thanh quen thuộc của đời thường cũng đủ khiến lòng người háo
hức không kém gì đám trẻ "đợi Tết, chơi quay, cười ầm trên sân chơi trước nhà". Hình
ảnh những chiếc váy hoa "đem ra phơi trên mỏm đá xoè như con bướm sặc sỡ" trong
các làng Mèo Đỏ tiếng sáo gọi bạn đi chơi "lấp ngoài đầu núi" mang hương vị
độc đáo của mùa xuân Tây Bắc. Tết đây gắn liền với những đêm tình nồng nàn,
đắm: "trai gái đánh pao, đánh quay rồi đêm đêm rủ nhau đi chơi. Suốt đêm, con trai
đến nhà người mình yêu, đứng thổi sáo xung quanh vách". cả bữa cơm Tết cúng
ma, bữa ợu bên bếp lửa, rồi "người nhảy đồng, người hát"... Bằng lối "điểm xuyết"
như thế, Tô Hoài dần xoá đi khoảng cách thời gian và không gian, đưa người đọc nhập
vào nhịp sống riêng của miền đất này.
Đọc sâu để "đầu tim" (theo cách nói của Nguyễn Tuân) thể cảm nhận được cái
chất thơ vút lên từ cuộc sống của những con người bị vùi dập trong đau khổ, bất hạnh
nhưng chưa bao giờ lụi tắt khát vọng sống, khát vọng tình yêu tự do. Một A Phủ
mồ côi cha mẹ từ nhỏ, không họ hàng thân thích lớn lên vẫn chàng trai tài khéo,
mạnh mẽ, táo bạo của núi rừng: "biết đúc lưỡi cày, biết đục cuốc, lại cày giỏi và đi săn
tót rất bạo". Dẫu nghèo khó, "Tết đến [...] chẳng quần áo mới như nhiều trái
khác [...] chỉ có độc một chiếc vòng vía lằn trên cổ", A Phủ vẫn mang khèn, sáo đi tìm
người yêu. vẻ hoang sơ của những cánh rừng, vóc dáng hiên ngang của những ngọn
núi miền Tây như đã hun đúc cho chàng trai này tính cách bướng bỉnh, gan góc
lòng ham sống mãnh liệt. trao cho A Phsức mạnh để đối mặt với bạo lực, cường
quyền; vượt lên những nỗi hèn, nỗi sợ truyền kiếp để giành lại cuộc sống tự do...
Chất thơ toả sáng từ m hồn Mị - người con gái dẫu đi qua chốn địa ngục trần gian
vẫn ấp trong lòng bao xúc cảm đẹp đẽ nồng ấm tình người. Tôi cứ nghĩ về nhân
vật này như Tấm miền Tây Bắc - bị đày đọa đến chết đi sống lại nhưng luôn tiềm
tàng sức sống. Diễn biến hai cuộc hồi sinh của tâm hồn Mị xứng đáng được liệt o
hàng những trang văn giàu ý thơ nhất của Tô Hoài.
Cuộc hồi sinh thứ nhất diễn ra trong đêm hội mùa xuân Hồng Ngài. Lúc đó, kiếp
con dâu gạt nợ nhà thống đã biến Mị từ một gái trẻ trung, tài hoa, mạnh mẽ...
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
thành người đàn nhẫn nhục, chai sạn trước đau khổ. Cô vẫn sống nhưng đã mất dần
những dấu hiệu của một con người: không giao tiếp, không c cảm suy nghĩ,
không ức, "chỉ nhớ đi nhớ lại những việc giống nhau, tiếp nhau vẽ ra trước mặt,
mỗi năm mỗi mùa, mỗi tháng lại làm đi làm lại" như con trâu phải nhớ luống cày, con
ngựa phải nhớ đường đi. Mị mất cảm giác về thời gian, không gian; mất luôn cả ý
thức về sự tồn tại của chính mình. Với cô, thế giới bên ngoài chỉ n một ô vuông
bằng bàn tay "mờ mờ trăng trắng" không biết sương hay nắng, sáng hay
chiều. Mị cũng nghĩ mình sẽ lặng lẽ "ngồi trong cái lỗ vuông ấy trông ra, đến bao
giờ chết thì thôi"... Nhưng bất chấp số phận cay đắng, nghiệt ngã, trái tim Mị vẫn âm
thầm gìn giữ niềm khao khát tình yêu, hạnh phúc. Khi đau khổ xoá mờ ức, Mị vẫn
không quên giai điệu ngọt ngào, tha thiết của tiếng o gọi bạn tình. quấn quýt,
vương vấn, thức tỉnh, nâng đỡ, chắp cánh cho tâm hồn Mị: "Mị nghe tiếng sáo vọng
lại, thiết tha bổi hổi [...] Tai Mị văng vẳng tiếng sáo gọi bạn đầu làng [...] Mà tiếng sáo
gọi bạn yêu vẫn lửng lơ bay ngoài đường [...] Trong đầu Mị đang rập rờn tiếng sáo...".
Tiếng vẫy gọi của tình yêu đã làm sống dậy những cảm xúc kỉ niệm Mị từng chôn
vùi, quên ng Người đàn câm lặng suốt bao năm tháng giờ đây đang ngồi "nhẩm
thầm bài hát" của người thổi sáo. Từng câu hát nồng nàn, tình tứ gọi về trong tâm
tưởng những tháng ngày hạnh phúc, tươi sáng nhất: "Mùa xuân này, Mị uống rượu
bên bếp thổi sáo. Mị uốn chiếc trên i, thổi cũng hay như thổi o. biết
bao nhiêu người mê, ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị". Trong khoảnh khắc, Mị ợt
qua mọi khoảng cách của thời gian, không gian, băng qua ranh giới của quá khứ
hiện tại để trvề sống trọn với tuổi thanh xuân tươi đẹp. Tâm hồn Mị đã hồi sinh.
lại ý thức được về bản thân mình, cảm nhận được nguồn sức sống đang trào dâng: "Mị
thấy phơi phới trở lại, trong lòng đột nhiên vui sướng như những đêm Tết ngày trước.
Mị trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ". Người phụ nữ đang chết n trong tuyệt vọng lại muốn
được sống cuộc sống niềm vui, tự do: "Mị muốn đi chơi, Mị cũng sắp đi chơi".
Trái tim cô không còn "quen khổ" nữa thấm thía hơn bao gihết nỗi bất hạnh của
đời mình: "Huống chi A sử với Mị, không lòng với nhau vẫn phải với nhau!
Nếu nắm ngón trong tay lúc này, Mị sẽ ăn cho chết ngay, chứ không buồn nhớ
lại nữa. Nhớ lại, chỉ thấy ớc mắt ứa ra". Cảm biết được nỗi đau, biết phẫn uất - Mị
trở lại người con gái mạnh mẽ, giàu tinh thần phản kháng của ngày xưa! Kể từ giây
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
phút "đến góc nhà, lấy ống mỡ, xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa đèn", Mị đã biến
thành một con người khác. không chỉ khơi ngọn đèn làm sáng căn buồng mờ tối
còn thắp lên ngọn lửa của tình yêu cuộc sống trong chính lòng mình! Đi chơi Tết
đối với Mị chính một hành động "nổi loạn" để chấm dứt kiếp nhân, giành lại
quyền được sống như một con người. Thậm chí, cá lúc bị A Sử trói đứng vào cột nhà,
lòng MỊ vẫn nồng nàn, tha thiết nhớ, vẫn đắm trong tiếng gọi u thương; tiếng sáo
"đưa Mị đi theo những cuộc chơi, những đám chơi"... Khát vọng tình yêu hạnh
phúc đã là nguồn sức mạnh kì diệu nuôi dưỡng tâm hồn MỊ.
Cuộc hồi sinh lần thứ hai đã không được báo trước bằng bất "tín hiệu" nào (như
không ktưng bừng của mùa xuân, men rượu say nồng bên bếp lửa hay tiếng sáo gọi
bạn tình,...). đến bất chợt, bất ng- với người đọc với cả chính bản thân Mị.
Bởi vì, sau đêm bị trói đứng, Mị rơi vào cái chết tinh thần nặng nề, đau đớn. Người
phụ nữ đơn, bất hạnh ấy đã hoàn toàn tách biệt với xung quanh "chỉ biết chỉ còn
với ngọn lửa". không còn tìm được chút hơi ấm nào từ cuộc sống. Mị bám víu lấy
bếp lửa không chỉ cái lạnh của những đêm đông trên núi cao còn sự buốt giá
của lòng mình: "nếu không bếp lửa ởi kia thì Mị cũng đến chết héo. Mỗi đêm,
Mị đã dậy ra thổi lửa hơ tay, hơ lưng, không biết bao nhiêu lần". MỊ thờ ơ, vô cảm với
chính mình với mọi sự xung quanh. đêm, A Sử bắt gặp, đánh MỊ ngã ngay
xuống cạnh bếp nhưng đêm sau vẫn thản nhiên ra sưởi lửa như đêm trước. Tôi
cảm giác nếu A Sử đánh chết Mị bên bếp lửa, thì cũng sẽ lặng thinh thờ ơ như
thế. Thân còn chẳng thiết) nên khi tận mắt chứng kiến cảnh tượng A Phủ chết dần
trong đói rét, đau đớn, Mị vẫn dửng dưng: "Nếu A Phủ cái xác chết đứng đấy, cũng
thế thôi"!
Miêu tả cái chết tinh thần ấy, Hoài đã tự đặt mình trước một ththách lớn. Làm
sao nhà văn lại khiến người đọc tin rằng, từ trạng thái cảm kia, Mị có thể thức tỉnh,
cắt dây trói của A Phủ tự cứu chính mình? Làm sao ông thể tìm được "chìa
khoá" để mở lại cánh cửa của một cõi lòng đã đóng chặt hồ đã chết? thế,
không ít lần tôi ngẫm đi ngẫm lại cái câu văn tả "dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai
hõm má đã xám đen lại" của A Phủ. Không phải là nước mắt khiếp sợ của kẻ hèn nhát
hay giọt lệ van xin, cầu khẩn lòng thương hại. Dòng ớc mắt kia chất chứa nỗi đau
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
đớn, uất hận thầm lặng dữ dội của một con người tràn đầy sức mạnh, thừa lòng
can đảm đành bất lực trước cái chết oan ức, phi lí. đập mạnh vào trái tim Mị -
trái tim dường như ch còn nỗi đau. bừng tỉnh trong mối đồng cảm sâu xa với
người cùng chung cảnh ngộ đau thương, uất hận: "Nhìn thấy tình cảnh như thế, Mị
chợt nhớ lại đêm năm trước. A Sử trói Mị, MỊ cũng phải trói đứng thế kia. Nhiều lần
khóc, nước mắt chảy xuống miệng, xuống cổ, không biết lau đi được". Lúc trước,
miêu tả cảnh Mị bị trói đứng, Hoài nhắc nhiều đến những đau đớn về thể xác: "tay
chân đau không cựa được [...] khắp người bị dây trói thít lại, đau nhức [...] cổ tay, đầu,
bắp chân bị dây trói siết lại, đau dứt từng mảnh thịt [...] Sợi dây gai dưới bắp chân vừa
lỏng ra, Mị ngã sụp xuống [...] Mị quên cả đau, đứng lên. Nhưng không nhích chân
lên được". Nỗi đau thể chất này, thời gian thể làm nhòa đi nhưng nỗi đau tinh thần
kia thì vẫn hằn sâu trong tâm trí, khi con người bị tước đoạt đến cả cái quyển đưa tay
lên lau những giọtớc mắt của chính mình! Từ chỗ biết thương mình, trong lòng Mị
dâng lên nỗi xót xa, thương cảm cho bao kiếp người bị đày đọa: "Trời ơi, bắt trói
đứng người ta đến chết, bất mình chết cũng thôi, bắt trói đến chết người đàn
ngày trước cũng cái nhà này". Cùng với tình thương, trong lòng MỊ sống dậy cả
lòng căm thù, sự phẫn nộ: "Chúng nó thật độc ác". Với A Phủ, Mị chia sẻ nỗi đau đớn
bằng cả trái tim chính đã từng biết thế nào "chết đau, chết đói, chết rét, phải
chết" trên cây cột trói người. Đột nhiên, nhưng cũng tự nhiên, tất yếu với một con
người giàu "năng lực" yêu thương, Mị xót xa cho A Phủ hơn chính bản thân mình: "Ta
là thân đàn bà, nó đã bắt ta về trình ma nhà nó rồi thì chỉ còn biết đợi ngày xương ở
đây thôi... Người kia việc phải chết thế".Trong khoảnh khắc, người con gái
tâm hồn trong sáng, nhân hậu của ngày a đã lại trở về! Bấy nhiêu cảm xúc trỗi dậy
khiến MỊ không cảm thấy sợ hãi cả khi tưởng tượng mình phải trói thay A Phủ. Bằng
sức mạnh của tình yêu thương, sự đồng cảm, lòng vị tha, Mị đã vượt lên nỗi sợ cường
quyền, cắt dây trói cứu A Phủ, để rồi lòng ham sống mãnh liệt lại giúp cô vượt qua nỗi
ám ảnh thần quyền, tự cứu chính mình... Vẫn cái quy luật muôn thuở của tình người
bất diệt "Thương người như thể thương thân", nhưng qua ngòi bút Hoài, đã
mang đậm sắc màu riêng của tính cách, tâm hồn con người Tây Bắc - chân chất, mộc
mạc nồng nàn, sâu sắc; lặng lẽ quyết liệt trong khát vọng sống, khát vọng tự
do.
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
Những ý thơ trong Vợ chồng A Phủ cũng gắn liền với một Hoài đặc biệt chú trọng
đến chuyện "tinh thông về chũ". Ông từng m niệm ao ước: "Mỗi chữ phải hạt
ngọc buông xuống những trang bản thảo, hạt ngọc mới nhất của mình tìm được, do
phong cách văn chương của mình có". Tôi đã thấy những "hạt ngọc" như thế lấp
lánh trong Vợ chồng A Phủ. Công phu dùng chữ của tác giả hiện qua lời kể, lối
miêu tả, nghệ thuật xây dựng ngôn ngữ nhân vật,... Từ đối thoại, độc thoại đến những
đoạn ngôn ngữ nửa trực tiếp,... chưa bao githấy gợn lên sự thiếu hài hòa giữa lai
lịch, vốn sống, tâm trạng tính cách,... với lời ăn tiếng nói của nhân vật. những
câu nói chỉ bớt đi một từ thôi (chúng tôi in đậm), đã không còn cách nói riêng
của người miền cao - mộc mạc, đầy hình ảnh cảm xúc chân thật, tự nhiên: lời khen
ngợi A Phủ của các cô gái trong làng: "Đứa nào được A Phủ cũng bằng được con trâu
tốt trong nhà"; lời của người cha già hiểu con, thương con đành bất lực: "Mày về
lạy chào tao để mày đi chết đấy à? [...] Không được, con ơi!" hay tiếng vọng đau đớn
vang lên từ tâm trí Mị, nhắc nhvề nỗi tủi nhục, cay đắng đến tận cùng của kiếp
lệ: "Nhiều lần khóc, nước mắt chảy xuống miệng, xuống cổ, không biết lau đi được"...
Màu sắc địa phương đậm đà ấy đã góp phần không nhỏ làm nên vẻ sinh động, độc đáo
của các nhân vật.
Tác giả Vợ chồng A Phủ cũng sáng tạo nhiều kiểu câu văn giàu nhịp điệu "như biết co
duỗi nhịp nhàng" (Nguyễn Tuân). Có kiểu câu với cấu trúc tầng lớp, trùng điệp các vế,
thường được dùng để miêu tả các sự kiện kéo dài, lặp lại, triền miên, nặng nề: tả kiếp
đàn như con trâu con ngựa "chỉ biết việc ăn cỏ, biết đi làm thôi" trong nhà
thống lí ("Mị cúi mặt, không nghĩ ngợi nữa, lúc nào cũng chỉ nhớ đi nhớ lại những
việc giống nhau, tiếp nhau vẽ ra trước mặt, mỗi năm mỗi mùa, mỗi tháng lại làm đi
làm lại: Tết xong thì n núi hái thuốc phiện, giữa năm thì giặt đay, xe đay, đến mùa
thì đi nương bẻ bắp, và lúc đi hái củi, lúc bung ngô, lúc nào cũng gài một đay
trong cánh tay để tước thành sợi"); tả cảnh hành hạ người man, quái gở ("Cứ như
thế, suốt chiều, suốt đêm, càng hút, càng tỉnh, càng đánh, càng chửi, càng hút"),...
kiểu câu ngắn, dồn dập, diễn tả những biến động bất ngờ: "Mị trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ.
Mị muốn đi chơi. Bao nhiêu người chồng cũng đi chơi ngày Tết. [...] Hơi rượu toả.
Tiếng sáo. Tiếng chó sủa xa xa. Mlúc , lúc tỉnh". Những cấu trúc mới lạ, phong
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
phú đan xen, phối hợp với nhau một cách linh hoạt mang đến cho lời vãn tính đa
thanh, phức điệu.
Ngôn ngữ văn xuôi củaHoài giàu chất thơ, chất hoạ. Không thiếu những đoạn văn,
đọc lên, ngỡ như mình đang đứng trước một bức tranh hay đang xem một trường đoạn
phim với góc quay thật rộng: "Hai người đi liền hơn một tháng. Họ đi thuyền trên
những triền núi cao ngất, lốm đốm nhà, thấp thoáng ruộng, đất đỏ, suối trắng tình,
trông thấy trước mặt đi mấy ngày chưa tới. [...] A Phủ làm nhà thèo đảnh ra một
ngọn đồi gianh. Những ngày quan trời trông thấy dòng sông cánh đồng Bản Pe
ruộng xòe như cánh quạt". Gần rồi xa, cao thấp, diện điểm, đậm xen nhạt, khi
thì sắc nét như ở ngay trước mặt, lúc lại thấp thoáng hồ như ngoài tầm mắt; vừa
trải rộng với những nét vẽ sông, suối mềm mại, đã lại sừng sững thu về trong dáng núi
gân guốc, hùng vĩ... Tả con đường ợt suối, băng rừng thấy được hành trình
khát vọng đi m cuộc sống tự do. Tái hiện khung cảnh thiên nhiên gợi được vẻ
đẹp mạnh mẽ, phóng khoáng, lãng mạn của hồn người...
Những ý thơ trong Vợ chồng A Phđược tạo nên bằng ngòi t của một người "thợ
chữ" tài hoa kiên tâm trên con đường ng tạo. Phải nói đến ctình cảm gắn
thắm thiết, sâu nặng của nhà văn: "thiên nhiên và con người miền Tây đã để thương để
nhớ cho tôi nhiều quá, tôi không bao giờ quên" (Tô Hoài). Không chỉ nhà văn, cả
người đọc cũng muốn nói lời tri ân núi rừng, sông suối con người Tây Bắc - nguồn
"nguyên liệu" thấm đẫm chất thơ! Hoài đã trả được món nợ ân tình đó khi truyền
cho người đọc những rung cảm sâu xa với cảnh, với người. Ông cũng đã thực hiện
được điều mà mọi nhà văn đều mong ước: "trong văn xuôi, cần phải đượm hồn thơ,
như thế vãn xuôi mới trong sáng cất cao"
Chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ - Mẫu 3
“Mỗi người nghệ có một cái tạng riêng, một tố chất tâm hồn riêng tạo n một thứ
nam châm hút lấy những cái phù hợp” (Nguyễn Đăng Mạnh). lẽ vậy mỗi
khi đọc những tác phẩm của Nam Cao, như “Chí Phèo” chẳng hạn, tôi lại cảm, lại
thấm thía cái nỗi đau tột cùng của người nông dân trong xã hội cũ. Cũng những khi
cuộc sống bồ, tôi lại tìm đến với Thạch Lam, mượn chiếc chìa khóa để bước vào
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
cánh cổng của miền thần tiên, cổ tích, cảm nhận tâm hồn mình lắng lại “dưới bóng
hoàng lan”. Nhưng không hiểu sao, tôi vẫn thích nhất cái cảm giác mỗi khi đọc những
“trang thơ” rất thơ của Tô Hoài - Vợ chồng A Phủ”.
Có lẽ “chất thơ” chẳng còn xa lạ gì đối với những bạn đọc yêu văn học, đặc biệt là với
những thi gia, đó tính chất trữ tình, tính chất được tạo nên từ sự hòa quyện giữa vẻ
đẹp của cảm xúc, tâm trạng, tình cảm với vẻ đẹp của các biểu hiện để thể khơi
gợi những rung động thẩm mỹ và tình cảm nhân văn.
Thế nhưng có mâu thuẫn không khi nói một tác phẩm văn xuôi, truyện ngắn cũng
thấm đẫm chất thơ? Chúng ta hoàn toàn thể quyền nói như vậy. Chất thơ tự
bao giờ đã không còn hẹp mình trong khuôn khổ của những bài thơ trữ tình, đã
tự bật tung, phát ra ánh sáng phù lên văn đàn Việt Nam một lớp áo hình chỉ
được cảm nhận bằng rung động con tim, xúc động tâm hồn.
Trên văn đàn Việt Nam biết bao những tác phẩm văn xuôi thấm đẫm chất thơ
nhưng không phải tác phẩm o được sinh ra dưới ngòi bút của người nghệ đều
mang sẵn trong mình tính chất trữ tình, đều thấm đẫm những ý thơ trong văn xuôi.
Một truyện ngắn được coi giàu chất thơ khi mối bận tâm của người viết không đặt
vào việc kể lại một biến cố, sự việc, hành động việc làm bật lên một trạng thái
của đời sống hoặc của tâm hồn con người, “Vợ chồng A Phủ” của Hoài một
tác phẩm như vậy.
Cách đây hơn sáu ơi năm trước, một người lữ khách đã băng rừng, lội suối để
tìm đến với một vùng đất mới, để khai phá mang những nét đẹp của một vùng đất
xa xôi đến với bạn đọc bấy giờ: Hoài trên con đường tìm đến với mảnh đất Tây
Bắc thân yêu. “Vchồng A Phủ” truyện ngắn tập trung tinh hoa của ngòi bút
Hoài về Tây Bắc không chỉ đem lại những hương sắc lạ về cảnh trí, con người
quan trọng hơn còn khả năng phân tích tinh tế những diễn biến đầy mâu thuẫn
của nội tâm, kết đọng một tình cảm nhân đạo đậm đà để rồi bao trùm lên tất cả điều
sau này Hoài đã cảm thấy “một chất thơ vời vợi bay lên từ cảnh vật của nơi
rừng núi tuyệt vời thơ mộng ấy”
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
Trước tiên tôi muốn nói tới một yếu tố tạo nên sức hấp dẫn diệu kcủa nơi rừng núi
Tây Bắc. Một thế giới không phải cổ tích như thoảng hương ca dao, cổ tích, một
thế giới hứa hẹn rất nhiều sức gợi cảm hiện lên qua bức tranh thiên nhiên sống động,
quyến rũ, đẹp hồn của Hồng Ngài: “năm ấy, Hồng Ngài ăn tết sớm giữa lúc gió
thổi vào cỏ gianh vàng ửng, gió rét rất dữ dội. Nhưng trong các làng Mèo Đô,
những chiếc váy hoa đã đem ra phơi trên mỏm đá xòe như con bướm sặc sỡ”. Với
những gam màu tự nhiên, tất cả cảnh vật, thiên nhiên, đất trời cùng thêu dệt tạo nên
một bức tranh thủy mặc của tạo hóa chỉ được tìm thấy ở chốn núi rừng Tây Bắc.
Sẽ chưa đủ nếu bức tranh ấy thiếu bóng dáng của con người. Tuyệt vời làm sao khi
mỗi độ tết đến, người ta lại trông thấy “đám trẻ đội Tết, chơi quay, ời ầm trên sân
trước nhà”. Rồi những đêm tình mùa xuân, những người con trai mang tiếng khèn,
điệu nhạc đi tìm “bạn yêu”. Khung cảnh ấy mở ra trong tâm trí người đọc một miền
đất thanh bình với những nét đẹp n hóa bình dị nhưng đầy ý nghĩa đối với con
người.
Thiên nhiên đẹp đến đâu cũng chỉ phông nền cho con người tỏa sáng, truyện
ngắn “Vợ chồng A Phủ” thơ nhất có lẽ phải kể tới bức tranh đời sống tâm hồn của con
người nơi đây. Những gái như Mị tài sắc bị vùi dập bởi chế độ phong kiến
miền núi, bởi nam quyền, thần quyền nhưng sức sống tiềm tàng chưa bao giờ tắt lịm.
Những chàng trai như A Phủ cuộc đời trăm đắng ngàn cay nhưng vẫn đầy bản lĩnh,
gan góc, quyết liệt, dữ dội.
Khi cánh cửa Vợ chồng A Phủ” vừa mra, Hoài đã dắt nẻo hồn ta đến với một
con người hay đúng hơn một kiếp người, một số phận nghiệt ngã qua hình ảnh của
người thiếu phụ buồn “ngồi quay sợi bên tảng đá trước của, cạnh tàu ngựa. Lúc nào
cũng vậy, quay sợ, thái cỏ ngựa, dệt vải, chẻ củi hay đi cõng nước dưới khe suối
lên, ấy cũng cúi mặt, mặt buồn rười rượi”. Mị như một i bóng, một mảng tối im
lìm trong cảnh giàu sang của nhà thống Tra. Càng ngày Mị càng không nói, chỉ
“lùi lũi như con a trong cửa”. Người đàn ấy bị cầm trong ngục thất tinh
thần, nơi lui vào, lui ra chỉ một căn buồng kín mít “chỉ một chiếc cửa sổ lỗ
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
vuông bằng bàn tay”. Đã bao năm rồi, người đàn bà ấy chẳng biết đến mùa xuân, cũng
chẳng đi chơi Tết.
Nhà văn tả hình dáng nhưng không nhằm khắc họa chân dung ngoại hình chủ
yếu làm nổi bật con người số phận, một số phận nghiệt ngã đắng cay, tủi cực. Điều đó
sức ám ảnh đối với độc giả, gieo vào lòng người đọc những t thương. Ách áp
bức nặng nề của bọn chúa đất miền núi, cả ờng quyền thần quyền đã đè nén một
tâm hồn yêu đời khát sống trở thành một người hoàn toàn liệt về ý thức: “sống lâu
trong cái khổ Mị cũng quen rồi”, “Mị tưởng mình cũng con trâu, con ngựa”, “Mị
chỉ cúi mặt không nghĩ ngợi”, chỉ “nhđi nhlại những việc giống nhau”, Mị không
còn ý thức được về thời gian, tuổi tác cuộc sống. giống như một cỗ máy hoạt
động theo một quy luật đã được lập trình sẵn. Mị vô cảm, không tình yêu, không khát
vọng, thậm chí cũng không còn biết đến khổ đau.
Nhưng đâu đó trong thẳm sâu tâm hồn người đàn câm lặng khổ đau, cực ấy
vẫn tiềm ẩn một cô Mị ngày xưa, một cô Mị trẻ đẹp như đóa hoa nơi núi rừng Tây Bắc
đầy sức sống, một người con gái trẻ trung, hiếu thảo. Ngày ấy tâm hồn yêu đời của Mị
gửi vào tiếng sáo: “Mị thổi sáo giỏi, không sáo, Mị uốn chiếc trên môi cũng hay
như thổi sáo vậy”/ Ở Mị, khát vọng nh yêu, tự do luôn luôn mãnh liệt. Nếu không bị
bắt làm con dâu gạt nợ, khát vọng của Mị strở thành hiện thực bởi “trai làng đến
đứng nhẵn cả chân vách đầu buồng Mị”, Mị đã từng hồi hộp khi nghe tiếng gõ cửa của
người yêu. Mị đã bước theo khát vọng của tình yêu nhưng không nglại sớm rơi vào
cạm bẫy.
Tất cả những phẩm chất trên đây sẽ là tiền đề, cơ sở cho sự trỗi dậy của Mị sau này.
Nhà văn miêu tả những tố chất này Mị khiến cho câu chuyện phát triển theo một
hướng tự nhiên, hợp lý. Chế độ phong kiến nghiệt ngã cùng với tưởng thần quyền
thể giết chết mọi ước mơ, khát vọng, làm liệt cả ý thức lẫn cảm xúc con người
nhưng từ trong sâu thẳm, cái bản chất người vẫn luôn tiềm ẩn chắc chắn nếu
hội nó sẽ bùng lên mãnh liệt.
Bị bắt về nthống làm con dâu gạt nợ, Mị định tự tử, Mị tìm đến cái chết chính
sự phản kháng duy nhất của một con người sức sống tiềm tàng không thể nào
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
làm khác được trong hoàn cảnh ấy, đến “mấy tháng ròng đêm nào Mị cũng khóc”,
Mị trốn về nhà cầm nắm ngón trên tay. Chính khát vọng được sống một cuộc sống
đúng nghĩa đã khiến Mị không thể chấp nhận một cuộc sống bị chà đạp, bị đối xử như
một con vật. Mị tìm đến cái chết như một sự giải thoát.
Đêm tình mùa xuân là cái đêm đáng ghi nhớ nhất trong cuộc đời của Mị. Mị đột nhiên
lại muốn đi chơi sửa soạn để đi chơi. Hoài đã bộc lộ tất cả những anh hao của
mình trong việc giải sự chuyển biến tâm của Mị, vừa như là một hành động
bộc phát, lại vừa một hệ quả tất yếu của một sức sống tiềm tàng được khơi dậy,
bùng lên để quên đi thực tại, sống với bản chất của mình.
Sự thức tỉnh ý thức của Mị trước hết nhờ sự tác động của hoàn cảnh, khi Mị
nhìn thấy vẻ đẹp của cảnh vật Hồng Ngài khi xuân đến. Nếu ngoại cảnh chất xúc
tác gián tiếp thì rượu là chất xúc tác trực tiếp để tâm hồn yêu đời khát sống của Mị trỗi
dậy. “Mị lén lấy ợu uống ừng ực từng bát một” như nuốt cay, nuốt đắng, nuốt
uất, nuốt hận vào lòng. Hơi men đã dìu tâm hồn Mị đi theo tiếng sáo.
Trong đoạn diễn tả tâm trạng hồi sinh của Mị, tiếng sáo một vai trò đặc biệt quan
trọng. “Mị nghe tiếng sáo vọng lại thiết tha bồi hồi, Mị ngồi nhẩm thầm lời bài hát của
người đang thổi”. Với Mị, tiếng sáo biểu tượng lôi cuốn nhất của mùa xuân, của
khát khao hạnh phúc. Không phải ngẫu nhiên tác gilại dụng công miêu tả tiếng
sáo nhiều lần đến vậy. “Tiếng sáo gọi bạn cứ tha thiết, bồi hồi”, “ngoài đầu núi lấp lấp
ló đã tiếng ai thổi sáo”, “tai Mị vẳng tiếng sáo gọi bạn đầu làng”, “mà tiếng sáo gọi
bạn yêu vẫn lửng bay ngoài đường”. “Mị vẫn nghe tiếng sáo đưa Mị đi theo những
cuộc chơi, đám chơi”, “trong đầu Mị rập rờn tiếng sáo”. Hoài đã miêu tả tiếng sáo
như một dụng ý nghệ thuật để lay tỉnh tâm hồn Mị. Tiếng sáo biểu ợng của khát
vọng tình yêu tự do, là ngọn gió thổi bùng lên đốm lửa tưởng chừng đã nguội tắt.
Thoạt tiên, tiếng sáo còn “lửng lơ”, “lấp ló” ngoài đầu núi, ngoài đường. Sau đó tiếng
sáo đã thâm nhập vào thế giới nội tâm của Mị cuối cùng trở thành lời mời gọi tha
thiết để rồi tâm hồn Mbay theo tiếng sáo. Mị đã thoát khỏi tâm trạng thờ ơ, nguội
lạnh lâu nay.
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
Dấu hiệu đầu tiên của việc sống lại đó Mị nhớ lại quá khứ, nhớ vhạnh phúc ngắn
ngủi của tuổi trẻ của mình niềm vui sống trở lại: “Mị còn trẻ lắm, Mị vẫn còn trẻ
lắm. Mị muốn đi chơi”. Phản ứng đầu tiên của Mị “nếu nắm ngón trong tay,
Mị sẽ ăn cho chết” chứ không buồn nhlại nữa cái ngày xưa đẹp đẽ ấy bởi nhớ lại
“chỉ thấy nước mắt ứa ra”. Những giọt nước mắt tưởng chừng đã cạn kiệt đau khổ
đã lại thể lăn dài. Đau khổ tưởng đã làm Mị liệt về trí lẫn tình cảm nhưng từ
trong sâu thẳm, tâm hồn Mị không chết, Mị vẫn còn khóc được cho hoài niệm của
mình, khóc cho vết thương tưởng như đã mãi mãi thánh sẹo, thành chai. Từ những sôi
sục trong tâm đã dẫn tới hành động: “lấy ống mỡ xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa
dầu”. Đây hành động của sự thức tỉnh. Mị muốn thắp sáng cho cuộc đời tăm tối của
mình. Chi ít, thứ ánh sáng này cũng giúp Mị cảm thấy mình không phải một thứ đồ
vật bị lãng quên. Mị “quấn lại tóc”, “với tay lấy cái váy hoa vắt ở phía trong vách”.
cứ như một người đàn mộng du, Mị quên hẳn sự mặt của A Sử, quên hẳn
mình đang bị trói tiếng sáo vẫn dìu tâm hồn Mị “đi theo những cuộc chơi, đám
chơi”. Tâm hồn Mị đã thuộc về một thế giới khác, một thế giới lung linh như ngọc
bích, lóng lánh như pha lê, một thế giới đó, Mị thổi sáo, Mị hát, Mị yêu được
yêu. Đó là một sức sống tiềm tàng, dữ dội và mãnh liệt.
Sức sống tiềm tàng, mãnh liệt Mị được biểu hiện nhất hành động “vùng bước
đi” giữa lúc cả người bị trói đứng vào cột. Chỉ khi “tay chân đau không cựa quậy
được”, Mị mới sực tỉnh trở vhiện tại. Tiếng sáo im bặt, thay vào đó “tiếng chân
ngựa đạp vách” khiến Mị cay đắng nghĩ mình không bằng con ngựa”. Trong tác
phẩm, rất nhiều lần tác giả nhắc đến cuộn dây trói, đó biểu tượng cho chế độ ờng
quyền thần quyền khắc nghiệt, nhưng ngay cả khi cuộn dây thít chặt cũng không
thể ngăn con người nghĩ đến cuộc sống, sống với thế giới của tình yêu và khát vọng.
Tô Hoài đã đặt sự hồi sinh của Mị vào một tình huống bi kịch: “khát vọng mãnh liệt
hiện thực phũ phàng khiến cho sức sống của Mị càng thêm phần dữ dội. Quá trình hồi
sinh của một sức sống tiềm ẩn được nhà văn miêu tả không hề hời hợt, dễ dãi. Nhân
vật thoát khỏi sự thờ ơ, nguội lạnh không hề đơn điệu, dễ dàng. Mị sống quá lâu trong
cái khổ, thế, sự hồi sinh đến quá nhanh rất dễ gây cảm giác giả tạo. Đó phải một
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
quá trình chuyển biến lớn dần phải một sự tác động đặc biệt. Sự tác động đó
không gì thay thế được chính là tiếng sáo trong đêm tình mùa xuân. Một làn sóng cảm
xúc đi qua, mãnh liệt cũng không thể làm thay đổi cuộc đời Mị. Nhưng những
Hoài viết vđêm tình mùa xuân ấy thật cùng ý nghĩa. Qua đây nhà văn
muốn khẳng định: Sức sống của con người bị giẫm đạp, bị trói chặt vẫn luôn âm ỉ,
chỉ cần gặp dịp là sẽ bùng lên.
Khi tiếng sáo im bặt, chỉ còn nghe tiếng chân ngựa đạp vách cũng lúc mọi ký ức tan
biến, cuộc đời Mị lại như những đêm đông trên miền núi cao, vừa dài vừa buồn.
Trước cảnh A Phủ bị trói, Mị hoàn toàn vô cảm, vẫn “thản nhiên thổi lửa, tay”.
đêm, bị A Sử đánh gục ngay trên bếp lửa đêm say, Mị vẫn trở dậy thổi lửa, hơ tay
như thế. Ta cứ tưởng như sức sống trong Mị như ngọn đèn cạn dầu, chỉ bùng lên rồi
tắt ngấm. Nhưng không, phần trên mới chỉ là phần chuẩn bị cho một bước đột phá.
Tâm hồn dại của người đàn ấy đột ngột bùng lên thật mãnh liệt: cắt dây cởi trói
cứu A Phủ và tự giải thoát cho chính mình.
Hành động của Mị vừa mang tính tự phát, vừa ý thức tự giác. Tự phát bở sự việc
đến nhanh, đột ngột và Mị không kịp tính trước sẽ đi đâu, làm gì, ngay cả việc có chạy
theo A Phủ hay không Mị cũng chỉ quyết định ngay sau khi cắt dây cởi trói, đứng lặng
một phút trong bóng tối. Hoài thật tinh tế bản lĩnh khi sắp xếp chi tiết này bởi
nếu không khéo rất thể hai khnăng xảy ra. Một Mị trốn chồng khổ quá,
hai Mị bỏ chồng theo A Phủ A Phủ người bao gái mong ước được.
Hai khả năng này đều hạ thấp giá trị nhân vật. Mị cắt dây trói cho A Phủ nhưng không
hề chạy theo. Chỉ sau khi định thần lại nỗi hoảng sợ đã đẩy n chân Mị vùng chạy
theo một cách tự nhiên.
Tuy vậy hành động của Mị chính kết quả tất yếu của một con người sức sống
tiềm tàng. Hành động này nguồn gốc từ bản chất của một người con gái hiếu thảo,
yêu đời, ham sống trong quá khứ. Từ cái “buồn rười rượi”, từ cách uống rượu “ừng ực
từng bát một” ngay cả ý định tự sát của Mị nữa. Trực tiếp hơn những giây phút
Mị rạo rực nghe tiếng sáo trong đêm tình mùa xuân. Sâu xa hơn nữa là vì Mị cảm thấy
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
đau đớn giống như những lần Mị bị trói, Mị không thể để một con người tội phải
chết dần trong đau đớn.
Tất cả được khởi dậy đúng lúc Mị trông thấy “một dòng nước mắt lấp lánh xuống
hai hõm đã đen sạm lại của A Phủ”. Giọt nước mắt tuyệt vọng của A Phủ đã giúp
Mị nhớ lại, nhận ra mình, xót xa cho mình, nhận ra sự tàn ác của nhà thống lí, tất cả đã
khiến cho hành động của Mị mang tính tất yếu.
Tất nhiên Mị cũng rất lo lắng, hoảng sợ. Mị sợ mình bị trói thay o cái cọc ấy. Khi
đã chạy theo A Phủ, i ý nghĩ ấy vẫn còn đuổi theo Mị: “Ở đây thì chết mất”. Nỗi lo
lắng của Mị cũng một khía cạnh của lòng ham sống, tiếp thêm sức mạnh cho Mị
vượt lên số phận.
Những vẻ đẹp đặc biệt sức sống tiềm tàng trong tâm hồn của người con gái nơi
núng rừng Tây Bắc đã làm cho truyện ngắn tỏa ngát hương thơm, thấm đẫm trữ tình.
Lại một minh chứng cho tài hoa của người nghệ đã công khai phá một vùng đất
mới.
Truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ” sẽ vượt qua thách thức của thời gian để sống mãi với
tâm hồn bạn đọc không chỉ bởi nhà văn đã đưa vào những “ý thơ trong văn xuôi”
hơn hết ta cảm nhận được tấm lòng nhân đạo cao cả, luôn sẵn sàng “nâng giấc cho
những kẻ cùng đường tuyệt lộ”.
Phân tích chất thơ trong Vợ chồng A Phủ - Mẫu 4
Tô Hoài là một trong những cây bút nổi bật của nền văn học Việt Nam hiện đại, với số
lượng tác phẩm đồ sộ viết về nhiều đề tài, thể loại, hướng đến nhiều đối tượng độc giả
khác nhau. Đặc biệt trong quãng thời gian 9 năm tham gia kháng chiến chống Pháp
tạo vùng núi Tây Bắc nước ta đã để lại cho Hoài nhiều những xúc cảm cũng n
những dấu ấn sâu sắc với con người thiên nhiên nơi đây. Trong quá trình kháng
chiến, cùng ăn ở, sinh hoạt với đồng bào dân tộc thiểu số, tác giả đã cái nhìn thấu
hiểu thông cảm sâu sắc với những con người phải chịu sự áp bức từ cả cường
quyền lẫn thần quyền. Chính thế các tác phẩm hiện thực đã ra đời tiêu biểu nhất
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
Vợ chồng A Phkhông chỉ nội dung, ý nghĩa sâu sắc, phản ánh chân thực cuộc
sống của đồng bào miền núi những năm kháng chiến, còn là tất cả những
tinh túy về mảnh đất Tây Bắc Hoài đã khám phá, góp nhặt được. Sự hiểu biết,
gắn trân trọng của tác giả được thể hiện một cách rất tinh tế nhẹ nhàng thông
qua các ý thơ trong tác phẩm, khiến độc giả càng ấn tượng sâu sắc về cuộc đời, số
phận của từng nhân vật, cũng như những nét độc đáo từ mảnh đất xa xôi ngút ngàn
mây phủ.
Khi nói về Truyện Tây Bắc tiêu biểu nhất là Vợ chồng A Phủ Hoài đã nói rằng
“Ở mỗi nhân vật trùm lên tất cả miền y, tôi đã đưa vào một không khí vời vợi,
làm cho đất nước và con người bay bổng lên hơn, rời bỏ được cái ám ảnh tủn mủn, lặt
vặt thường làm co quắp nhân vật, nhỏ bé vấn đề và khung cảnh đi”. ràng rằng cuộc
đời của nhân vật Mị hay A Phủ đều là cuộc đời bao trùm bởi những bi kịch và đau khổ
đến mức tuyệt vọng, thế nhưng ới ngòi bút của Hoài, dưới cái nhìn thấm thía
sâu sắc vào nội tâm của nhân vật, ông không quá nhấn mạnh những nỗi đau ấy,
thay vào đó To Hoài đngười đọc tự cảm nhận thông qua những suy nghĩ, cử chỉ của
nhân vật. cả cái cách khi ông viết về khung cảnh sinh hoạt vùng Tây Bắc, viết về
những thói quen, những công việc, những đặc nhưng chỉ nơi này mới được,
khiến độc giả dễ dàng cảm nhận được tâm hồn cũng như số phận nỗi đau của từng
nhân vật. Hoài muốn diễn tả cái cuộc đời bế tắc tuyệt vọng của Mị thông qua
một hình ảnh rất đặc sắc, ấy căn buồng Mchỉ có một ô cửa sổ bằng bàn tay
mà trông ra “lúc nào cũng thấy trăng trắng không biết là sương hay là nắng”. Đó chính
một ý thơ rất đẹp, người đọc dễ dàng liên tưởng đến một vùng đất bốn bề mây phủ
sương giăng, bay bổng thơ mộng, ban ngày thì mây a với nắng, ban đêm thì
sương quyện với trăng. Ấy thế nhưng một vùng đất đẹp, đầy chất thơ như thế lại
những cuộc đời đớn đau giống Mị, thấy trăng trắng ấy nhưng lại không phân biệt
được đêm với ngày, không nhận thấy được sự huyền diệu tươi đẹp của thiên nhiên, thể
hiện một cuộc đời cầm tù và bế tắc đến khôn cùng. thể nói rằng chất thơ trong văn
xuôi của Tô Hoài lại càng tô đậm thêm số phận của nhân vật.
Một dẫn chứng khác về chất thơ, chất nhạc trong văn của Hoài phải kể đến cảnh
mùa xuân Hồng Ngài biết bao nhiêu náo nhiệt, vui nhộn đặc sắc “Trên đầu
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
núi, các nương ngô, nương lúa gặt xong, ngô lúa đã xếp tên đầy các nhà kho”, “trẻ con
đốt những lều canh nương”, “gió thổi vào cỏ gianh vàng ửng, những chiếc váy hoa đã
đem phơi trên những mỏm đá xoè như con bướm sặc sỡ, gió rét rất dữ dội”. Đọc
những câu văn ấy người ta thấy một cái không khí thật dễ chịu, ờng như còn cảm
nhận được cả cái gió se se lạnh của mùa xuân, cái nắng ấm áp những ngày giáp Tết,
đến cả cái không khí rộn ràng, vui tươi trong những ngày xuân vừa tới. Như vậy chỉ
bằng vài u văn tả cảnh, nhưng đã gợi ra một không gian Tây Bắc rộng lớn, sống
động, và có lẽ gợi ra nhiều nhất ấy là cảm giác tự do, phóng khoáng. Ấy thế nhưng khi
quay lại với cuộc đời của Mị, Mị lại càng bất hạnh hơn khi bản thân tại một vùng
đất tươi đẹp như thế, nhưng đời Mị lại toàn những bi kịch đen tối đớn đau nhất
ấy sự mất tự do, bị cầm bằng một cuộc hôn nhân không hạnh phúc. Song song
với việc miêu tcuộc đời Mị, với những diễn biến tâm trạng, ý thơ của Hoài cũng
len lỏi khắp trong từng câu văn. Khi kể về cuộc đời của Mị tại nhà thống Tra,
người ta dễ dàng nhận thấy những nếp sống, phong cách sinh hoạt của người dân tộc
H’Mông ở miền núi phía Bắc, như đi làm nương ngô, nương lúa, quay sợi gai, dệt vải,
cõng nước, thái cỏ ngựa, chẻ củi, giặt đay, xe đay,…
Rồi những cảnh bếp lửa bập bùng, không tắt hòn than vào những đêm đông giá rét,…
Hoặc trong cách ăn mặc phục sức thì phụ nữ mặc váy hoa, vấn tóc chít khăn, đàn ông
đeo vòng bạc, đội khăn trắng. đáng chú ý nhất khi nói về chất thơ trong Vchồng
A Phủ lẽ phải kể đến cái cách Tô Hoài đã miêu tả về mùa xuân Hồng Ngài,
mùa xuân miền cao. đây người ta đoán mùa xuân đến dựa vào vụ mùa canh tác,
ăn tết không kể ngày tháng, cứ kết thúc một mùa thu hoạch ngô lúa, họ lại ăn Tết
vừa mừng xuân đến, vừa mừng việc mùa màng được no đủ. trong mùa xuân ấy
Hoài cũng rất tinh tế khi đưa vào những cảnh trai gái mùa xuân tìm nhau để tỏ tình, họ
khoác lên mình những bộ áo đẹp nhất, đi chơi theo từng đoàn, lập hội ném pao, thổi
sáo, đàn môi, uống rượu,… đầy náo nức và mê say, mang đậm phong vị núi rừng Tây
Bắc, tự do và bay bổng. Trong đó ngày Tết được Tô Hoài đặc tả bằng những hình ảnh
giàu tính nhạc màu sắc, mang đến một không khí rộn ràng, náo nức “Trong các
làng Mèo Đỏ, những chiếc váy hoa đã đem ra phơi trên những mỏm đá xòe như con
bướm sặc sỡ […] Đám trẻ đợi tết, chơi quay, cười ầm trên sân chơi trước nhà”. Hay
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
cái cách ăn vận ngày Tết của người phụ nữ miền núi, mỗi một dân tộc lại có những nét
đặc sắc riêng biệt “Các chị Mèo đỏ, váy thêu, áo khoác, khăn hoa chùm rực rỡ. Các
chị Mèo trắng chít khăn xếp phẳng lì, tóc mai cạo xanh nhẵn”. thể nói rằng thông
qua đôi mắt nhạy bén, giàu tình cảm của Tô Hoài, mùa xuân vùng Tây Bắc đã hiện lên
một cách thật chân thực và nhiều ấn tượng.
Một điểm nhấn đặc biệt, có thể xem là âm thanh sự sống đã thức tỉnh khao khát tự do,
khao khát hạnh phúc nhân vật Mị ấy tiếng sáo, tiếng sáo gọi bạn vào những đêm
tình mùa xuân “Ngoài đầu núi lấp ló đã có tiếng ai thổi sáo rủ bạn đi chơi”, “Tiếng sáo
réo rắt suốt đêm ngoài đầu núi tranh”. Tiếng sáo ấy gợi Mị nhớ đến những câu hát:
“Mày có con trai con gái rồi
Mày đi làm nương
Tao không có con trai con gái
Tao đi tìm người yêu
Anh ném pao em không bắt
Em không yêu quả pao rơi rồi”
Đó là những câu hát thể hiện lối sống phóng khoáng, tự do của đồng bào dân tộc miền
núi, khi đến với Mị lại dường như đánh động vào tâm hồn, Mị vẫn còn trẻ, Mị
khao khát được tự do, hạnh phúc, khao khát tình yêu, thứ mà chồng Mị không cho Mị
được. Nỗi đau đớn dần trỗi dậy trong tâm hồn gái, cũng lúc Mị thức tỉnh sau
nhiều năm m lặng, chịu đựng. Mị uống rượu, uống ừng ực từng bát, không chỉ
thể hiện những nỗi uất c, đau đớn chất chứa trong lòng Mị bấy lâu nay, còn
biểu hiện của sức sống tiềm tàng mãnh liệt, của ngọn lửa đang bùng cháy trong lòng,
nhiều chất thơ ý vị. Mị lại cảm thấy yêu đời, lại nhvề những ức thật tươi đẹp
khi xưa: “Ngày trước, Mị thổi sáo giỏi. Mùa xuân này, Mị uống rượu bên bếp thổi
sáo. Mị uốn chiếc trên môi, thổi cũng hay như thổi sáo. biết bao nhiêu người
mê, ngày đêm thổi sáo đi theo Mị”. Rồi sau tất cả, ới tác động của tiếng sáo gọi
bạn, dưới men say của rượu “Mị thấy phơi phới trở lại, trong lòng đột nhiên vui sướng
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
như những đêm Tết ngày trước. Mị trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ. Mị muốn đi chơi…”.
thể nói rằng sự thức tỉnh của Mị gắn liền với nét văn hóa đặc sắc của người miền núi
phía Bắc, đem đến cho độc giả những ấn tượng sâu sắc về cuộc đời một người phụ nữ
H’Mông Hồng Ngài khi xưa. Tính nhân văn trong tác phẩm đã được Hoài khéo
léo đưa vào trong tác phẩm bằng những ý thơ thật tinh tế, những cảm nhận lòng
thông cảm sâu sắc, mà không phải bất cứ một cây bút nào cũng có được
Bên cạnh những nét phong tục tập quán tốt đẹp, thì Hoài cũng chỉ ra những ngang
trái bất công đang diễn ra ở vùng miền núi phía Bắc, khi người dân tộc nơi đây
luôn phải chịu sự áp bức của cả cường quyền thần quyền. Đầu tiên phải kể đến hủ
tục bắt vợ, cuộc đời Mị đã phải bước vào cảnh đớn đau khi bị bắt về nhà thống
Tra làm con dâu gán nợ, sống một cuộc đời nhiều đớn đau, khổ cực, đến độ chai lỳ.
căn nguyên của bi kịch ấy cũng đến từ sự chênh lệch giàu nghèo quá lớn, sự
ngang ngược tàn ác của giai cấp thống trị. Xoay quanh nhân vật A Phủ, cũng một
nhân vật nhiều bi kịch, chất thơ nhân vật này hiện lên với vẻ đẹp của một người đàn
ông khỏe mạnh, khôi ngô, không sợ cường quyền, sẵn sàng lao vào đánh kẻ đã phá tan
cuộc chơi của mình, mặc kệ hắn con nhà thống lý. Tuy nhiên sự nghèo khó, thân
thế cô đã đẩy anh vào bi kịch, với cảnh xử kiện sặc mùi khói thuốc phiện, ăn uống của
bè lũ cầm quyền, còn bản thân A Phủ thì bị đánh bầm dập, bắt trói, bắt quỳ, cuối cùng
phải chấp nhận món nợ lẽ cả đời anh, đời con cháu anh cũng chưa trả hết, trở
thành lệ cho nhà thống Tra. bất công đến cùng cực, mới sự vùng dậy
mạnh mẽ, giống như Hoài nói “Ở nơi rừng núi màng ấy, các dân tộc đã không
lặng lẽ chịu đựng”, cả Mị A Phđều những con người phải chịu áp bức đến tột
cùng, thế nhưng chưa khi nào cái tâm hồn khao khát được sống, được tự do, được
hạnh phúc hoàn toàn bị chôn vùi, dập tắt, chỉ chờ đợi hội bùng lên mạnh
mẽ hơn bao giờ hết. Cảnh Mị A Phủ dắt tay nhau chạy xuống triền đồi, mang đến
cho người đọc những xúc cảm sâu sắc, trước hết đến từ sự tự giải phóng, vùng dậy
mạnh mẽ của hai nhân vật chính, sau đó những hy vọng về một tương lai tươi sáng
cho tất cả những con người nơi đây, lẽ vào một ngày không xa tất cả những con
người bị áp bức cũng sẽ đều tìm được cho mình một lối thoát riêng.
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
Truyện ngắn Vợ chồng A Phủ của Hoài một trong những tác phẩm hiện thực
tiêu biểu nhất khi viết về đồng bào dân tộc miền núi phía Bắc những năm tháng kháng
chiến chống Pháp. Cái hay của tác phẩm không chỉ đến từ nội dung mang giá trị hiện
thực nhân n sâu sắc còn xuất phát từ những ý thơ trong văn xuôi, đem đến
cho người đọc những cái nhìn, những cảm nhận thật sâu sắc về thiên nhiên con
người miền núi phía Bắc. Có thế mới thấy được tấm lòng chân thành, gắn bó sâu nặng
với mảnh đất Tây Bắc cũng như tài năng của tác giả trong lĩnh vực văn học hiện thực
giai đoạn sau cách mạng.
Chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ - Mẫu 5
Nói về việc sáng tác Truyện Tây Bắc”, Hoài cho biết, ngoài tài liệu trên cả
sáng tạo”, ông đã đưa vào trong tác phẩm của mình “những ý thơ”: “Ở mỗi nhân vật
trùm lên tất cả miền Tây, tôi đã đưa vào một không khí vời vợi, làm cho đất nước
con người bay bổng lên hơn, rời bỏ được cái ám ảnh tủn mủn, lặt vặt thường làm
co quắp nhân vật, nhỏ vấn đề khung cảnh đi”. Thật vậy, cụ thtrong “Vchồng
A Phủ”, ta bắt gặp một trong những nét đặc sắc nhất của Hoài biệt tài phát hiện
chuyển tải chất thơ trong cuộc sống bình dvào trang viết. Chất thơ man mác bao
phủ bầu không khí của tác phẩm sự cộng hưởng hiệu ứng của nhiều thủ pháp nghệ
thuật, ánh lên từ tình huống truyện đầy nhân văn, từ ngôn ngữ hàm súc giọng điệu
trần thuật giàu tính nhạc. Để rồi từ đó, hiện lên trong tác phẩm bàng bạc chất thơ này
là thiên nhiên, là lối sống, là phong tục và tâm hồn con người không lẫn vào đâu được.
Chất thơ trong sáng c của Hoài hiện lên trước hết qua nh ảnh thiên nhiên vời
vợi với những núi non, nương rẫy, sương giăng… không thể lẫn được với một nơi nào
trên đất nước ta. Những chi tiết miêu tả thiên nhiên đan xen, hoà quyện trong lời kể
của câu chuyện. khi, chỉ một vài điểm nhấn, tác giả đã phác ra được cái nét rất
riêng của đối tượng. Những ngày sống trong căn phòng ngột ngạt, túng của mình
nhà thống Tra, Mị nhìn ra trời qua khung cửa sổ bằng bàn tay, lúc nào Mị
cũng “chỉ thấy trăng trắng, không biết là sương hay là nắng”. Không gian ấy chỉ có thể
tìm được Tây Bắc bởi núi rừng trùng điệp. Ban ngày, ánh mặt trời cũng khó thể
xua tan những màn ơng giăng trắng làng bản. Đêm xuống, sương đêm hòa với ánh
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
trăng tạo nên thứ không gian huyền ảo như trong ảo mộng. Đặc biệt, nhà văn đã
những câu văn thật hay nêu bật được hình ảnh đặc trưng về thiên nhiên Tây Bắc
những ngày giáp Tết: “Trên đầu núi, các nương ngô, nương lúa gặt xong, ngô lúa đã
xếp yên đầy các nhà kho”, “trẻ con đốt những lều canh nương”, “gió thổi vào cỏ gianh
vàng ửng, những chiếc váy hoa đã đem phơi trên những mỏm đá xoè như con bướm
sặc sỡ, gió và rét rất ddội”. Những câu văn mang đầy “ý thơ” đã lột tả được hồn cốt
thiên nhiên Tây Bắc với núi rừng trùng điệp, cao rộng vời vợi. Điểm vào cái nền thiên
nhiên xanh mướt ấy những dấu ấn của con người: những nương lúa, nương ngô uốn
lượn trên sườn đồi sườn núi; những đống lửa bốc lên từ các lều canh nương; những
đám cỏ gianh vàng ửng; những chiếc váy hoa xòe rực rỡ nhiều màu sắc của những
gái H’mông là điểm nhấn đầy thi vị cho bức tranh thiên nhiên ấy.
Chất thơ còn được nhận ra bởi đời sống sinh hoạt, phong tục tập quán của con người
nơi đây. Đọc truyện, ta rất dễ bắt gặp những hình ảnh thường xuyên xuất hiện trong
đời sống hằng ngày của đồng bào Tây Bắc. Đó ngôi nhà gỗ với bếp lửa đặt trong
nhà suốt mùa đông không tắt hòn than, những công việc hằng ngày như cõng nước,
cắt cỏ cho ngựa ăn, quay sợi,… Trang phục đặc trưng của người phụ nữ H’mông vùng
cao này là váy xoè sặc sỡ đi kèm với những chiếc vòng bạc lấp lánh.
Truyện cũng miêu tả rất tinh tế một phong tục rất đẹp, rất thơ của đồng bào vùng cao
lễ hội mùa xuân. Tết của người vùng cao không giống tết miền xuôi. Người vùng
cao có cách tính ngày Tết rất độc đáo thể hiện thuần túy tư duy nông nghiệp. Họ ăn tết
khi ngô lúa đã gặt xong, mùa xuân niềm vui thu hoạch mùa ng. cái Tết
năm ấy đến Hồng Ngài “giữa lúc gió thổi vào cỏ gianh vàng ửng, gió rét rất dữ
dội” cũng không ngăn được niềm vui đang trỗi dậy trong tâm hồn những người dân
đây, đặc biệt những đôi trai gái yêu nhau. Không khí ngày xuân của Hồng Ngài
mang những dấu ấn đặc trưng đậm hương vị núi rừng Tây Bắc: Mùa xuân đến, trai gái
tìm đến nhau để tỏ tình. Họ bận những bộ quần áo đẹp nhất. Họ chơi ném còn, chơi
quay, thổi sáo, đàn môi, uống rượu,… Tất cả đều mải, say sưa trong tiếng sáo dìu
dặt, tình tứ.
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
Tô Hoài đã đặc tả không khí ngày tết với những từ ngữ giàu chất tạo hình, qua đó hiện
lên bức tranh ngày tết miền núi tràn ngập màu sắc âm thanh: “Trong các làng Mèo
Đỏ, những chiếc váy hoa đã đem ra phơi trên những mỏm đá xòe ncon bướm sặc
sỡ [...] Đám trẻ đợi tết, chơi quay, cười ầm trên sân chơi trước nhà”. Ông cũng đặc
biệt chú trọng đến phong tục của họ qua con mắt tò mò, hóm hỉnh của mình: “Trai gái
kéo nhau n núi chơi. Đi chơi trên núi từng đoàn”, “Các chị Mèo đỏ, váy thêu, áo
khoác, khăn hoa chùm rực rỡ. Các chị Mèo trắng chít khăn xếp phẳng lì, tóc mai cạo
xanh nhẵn”.
Khi viết về những ngày tết Hồng Ngài, nhà văn Hoài cũng rất chú ý miêu tả
tiếng sáo. Sáo H’Mông khả năng diễn tả ngôn ngữ của người H’Mông, thay họ nói
lên tình cảm trong lòng: “Anh ném pao, em không bắt. Em không yêu, quả pao rơi
rồi”. Đó phương tiện giao duyên hữu hiệu của các chàng trai đối với con gái trong
bản làng. Trong “Vợ chồng A Phủ”, ngòi bút Tô Hoài cũng tỏ ra rất thành công khi lột
tả được nét đặc trưng, lột tả được “cái hồn” của tiếng sáo: “Ngoài đầu núi lấp đã
tiếng ai thổi sáo rủ bạn đi chơi”, “Tiếng sáo réo rắt suốt đêm ngoài đầu núi tranh”.
Tiếng sáo còn cách tỏ tình đặc biệt của người con trai miền núi: “Suốt đêm, con trai
đến nhà người mình yêu, đứng thổi sáo xung quanh vách”. Thời gian cứ tiếp nối,
những ngày tết vùng cao đêm tình mùa xuân của ngày xưa ngày sau dường như
vẫn thế. Tiếng sáo gọi bạn tình vượt qua thời gian, tồn tại vĩnh hằng trong trái tim biết
bao chàng trai cô gái miền sơn cước.
Bên cạnh những phong tục đẹp đẽ thể hiện tâm hồn thuần phác, nồng hậu của đồng
bào Tây Bắc những phong tục còn mông muội, chứa nhiều điều bất công vẫn còn
tồn tại Tây Bắc những năm trước Cách mạng. Đó sự phân chia đẳng cấp giàu
nghèo rất rõ. Trang phục của con nhà giàu ng những dấu hiệu khác: “Rxuống
những tua chỉ xanh đỏ mà chỉ riêng con cái nquan trong làng mới được đeo”. Đó
tục bắt vợ, cúng ma trình vợ đầy tín. Cái hủ tục lạc hậu ấy đã trở thành một thứ
thần quyền ghê gớm án ngữ tưởng của người lao động nơi này, khiến họ luôn bị
bóng đêm của sự mông muội đè nén, giày xéo không sao ngẩng đầu lên được. Đó
cái lệ đi trừ nợ: “bao giờ tiền giả thì tao cho mày về, chưa tiền giả thì tao bắt
mày làm con trâu, con ngựa cho nhà tao. Đời mày, đời con, đời cháu mày tao cũng bắt
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
thế, bao gihết nợ tao mới thôi”. Đặc biệt, nh ảnh ngôi nhà gỗ nghi ngút khói thuốc
phiện với bữa tiệc phạt vạ được miêu tả trong câu chuyện không thể tìm thấy được
vùng đất nào khác. Tài năng của nhà văn tập trung trong việc quan sát, dựng cảnh sắc
sảo cảnh xử kiện nhà thống Tra. Dưới ngòi bút miêu tả của nhà văn, hủ tục, lề
lối, sự tàn bạo, dã man của thế lực phong kiến miền núi đã được lột tả hết sức sinh
động: “Cứ mỗi đợt bọn chức việc hút thuốc phiện xong, A Phủ lại phải ra qugiữa
nhà, lại bị người đến đánh. Mặt A Phủ sưng lên, môi đuôi mắt dập chảy máu.
Người thì đánh, người thì quỳ lạy, kể lể, chửi bới. Xong một ợt đánh, chửi, lại hút.
Khói thuốc phiện ngào ngạt tuôn qua các lỗ cửa sổ. Rồi Tra lại ngóc cổ lên, vuốt
tóc, gọi A Phủ… Cứ như thế, suốt chiều, suốt đêm, càng hút, càng tỉnh, càng đánh,
càng chửi, càng hút. […] Ngoài nhà vẫn n lên từng cơn kéo thuốc phiện, như những
con mọt nghiến gỗ o dài, giữa tiếng người khóc, tiếng người kể lào xào, tiếng
đấm đánh huỳnh huỵch”. Phải thấm thía cảnh sống đau đớn, tủi nhục như thế, ta mới
cảm nhận được hết sức mạnh “cởi trói” tựa như bản năng sinh tồn mãnh liệt của
những thân phận bị chà đạp.
Tóm lại, nghệ thuật miêu tả sinh hoạt phong tục của nhà văn đã giúp người đọc
thêm nhiều hiểu biết phong phú về đời sống của đồng bào Tây Bắc. Trong truyện ngắn
này, bằng vốn hiểu biết phong phú và khả năng quan sát tinh tế, tác giả đã khắc hoạ lại
được những bức tranh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, thơ mộng, thể hiện được nhiều
phong tục độc đáo miêu tả sinh động những người H’mông hồn nhiên, ngay thẳng.
Từ cảnh xuân trên bản đến cảnh vui chơi trong ngày Tết, cảnh xát giữa hai đám
thanh niên đến cảnh xử kiện,… tất cả đều được phác họa sống động, tài tình, tạo nên
phong vị đặc trưng của vùng núi Tây Bắc cụ thể, xác thực.
Nét đặc sắc nhất của chất thơ trong tác phẩm “Vợ chồng A Phủ” biểu hiện m hồn
nhân vật Mị. Ẩn sâu trong tâm hồn Mị, một cô gái tưởng chừng như héo hắt, sống một
cuộc đời lầm i “đến bao giờ chết thì thôi” ấy, ai ngờ, vẫn le lói những đốm lửa
của khát vọng tự do, của tình yêu cuộc sống. Ở nhà thống lí Pá Tra, Mị có cái vẻ ngoài
âm thầm chịu đựng nhưng bên trong, kỳ thực, đó lại một sức sống tiềm tàng, rạo
rực. Đúng như Hoài đã nói: “Ở nơi rừng núi màng y, các dân tộc đã không
lặng lẽ chịu đựng”. Tính nhân văn trong câu chuyện đây. Chất thơ đặc biệt được tác
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
giả tạo nên đây. Đó khi nghe tiếng sáo gọi bạn trong những đêm tình mùa xuân
vọng về, lòng Mị lại “thiết tha bổi hổi”. Tiếng sáo giao duyên ấy chạm vào phần sâu
kín nhất của tâm hồn Mị, phần tâm hồn rạo rực của gái trẻ ngỡ như đã chết đi khi
mang thân phận con dâu trừ nợ nhà thống Tra. Tiếng sáo giao duyên ấy đã
dẫn lối tâm hồn Mị trở về với ức của những ngày tự do a: Ngày trước, Mị thổi
sáo giỏi. Mùa xuân này, Mị uống rượu bên bếp thổi sáo. Mị uốn chiếc trên môi,
thổi cũng hay như thổi sáo. biết bao nhiêu người mê, ngày đêm thổi o đi theo
Mị”. tiếng sáo giao duyên ấy thức tỉnh tâm hồn Mị: Mị thấy phơi phới trở lại,
trong lòng đột nhiên vui sướng như những đêm Tết ngày trước. Mị trẻ lắm. Mị vẫn
còn trẻ. Mị muốn đi chơi…”. Đến đây, ta chợt nhớ lại một câu châm ngôn rằng: “Cái
chết không phải mất mát lớn nhất trong cuộc sống. Mất mát lớn nhất chính ta để
tâm hồn mình lụi tàn ngay cả khi còn sống.” Mị, từ một nhân vật sống không bằng
chết, nay đã sống lại trong tâm hồn. Và khi tâm hồn Mị không lụi tàn chính là khi sức
sống tiềm tàng, rạo rực trong Mị chỉ chờ cơ hội đến trỗi dậy mạnh mẽ. Như vậy,
trong quá trình xây dựng nhân vật Mị với một cuộc đời đầy bi kịch, nhà văn Hoài
đã thật khéo léo thêm vào nhân vật mình một nét tâm hồn rất “thơ” giàu tính nhân
văn. viết về mảng đề tài bi kịch trong cuộc sống của con người, những trang văn
của Hoài vẫn thấm đượm chất thơ. Chất thơ ấy chứa đựng trong nỗi khát khao
mãnh liệt về một tương lai tốt đẹp, tươi sáng cho mỗi con người.
Làm nên chất thơ của “Vợ chồng A Phủ” không thể không nhắc đến ngôn ngữ nghệ
thuật của nhà văn với hàng loạt các âm thanh, các hình ảnh gợi hình, gợi cảm rất nên
thơ đậm màu sắc. Ngôn ngữ văn xuôi của Hoài ngoài cái ý nghĩa cụ thể trong
từng câu chữ còn một cái hình khó chỉ ra nhưng hoàn toàn thể cảm thấy, đó
chính giọng điệu, âm điệu câu văn cùng tiết tấu nhịp nhàng của nó. Tiết tấu đó
chính sự thể hiện những điệu tâm hồn, những cung bậc khác nhau trong tình cảm
của nhà văn. Những điều này sẽ được trình bày cụ thể phần sau, khi phân tích về
nghệ thuật trần thuật của tác phẩm.
Tóm lại, chất thơ trong văn xuôi của Hoài được tạo nên bởi sự kết hợp nhuần
nhuyễn i khí sắc lãng mạn với bút pháp trữ tình cùng cái duyên mượt của một
văn phong điêu luyện. Đó là kết quả từ việc nhà văn vận dụng các loại hình nghệ thuật
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
như hội hoạ, âm nhạc vào nghệ thuật viết văn; kết quả của sự cộng ởng giữa thơ
ca và văn xuôi. Chất thơ say đắm lòng người không chỉvẻ đẹp huyền diệu của thiên
nhiên còn những cung bậc cảm xúc trong tâm hồn con người. Bên cạnh nghệ
thuật sử dụng ngôn từ điêu luyện, Hoài còn để lại ấn tượng sâu đậm trong ng
người đọc bởi khả năng diễn đạt tài tình những rung động sâu xa, tinh tế trong thế giới
đa cung bậc muôn vàn sắc thái của tình cảm. Cảm thức tinh tế của Hoài trong
việc nắm bắt và tái hiện sự biến chuyển của màu sắc, âm thanh, ánh sáng, mùi vị trong
thiên nhiên một trong những yếu tố tạo nên bầu không khí trữ tình, trong trẻo, đẹp
đẽ bao quanh thế giới nghệ thuật truyện ngắn Hoài. Nhịp điệu, chất nhạc trong n
xuôi Hoài bắt rễ từ vốn hiểu biết tinh tường về ngôn ngữ mẹ đẻ, những trực cảm
tinh tế về ngôn ngữ.
Chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ - Mẫu 6
Hoài cây bút nổi tiếng thloại truyện ngắn của n học Việt Nam. Ông được
mệnh danh là nhà văn của núi rừng Tây Bắc. Nhắc đến truyện ngắn của ông không thể
không nhắc đến tác phẩm "Vợ chồng A Phủ". Trong thiên truyện ngày, người đọc
không chỉ ấn tượng bởi những giá trị nhân văn, nhân đạo sâu sắc còn dễ dàng rung
động trước chất thơ thấm đượm qua từng câu chữ.
Chất thơ trong tác phẩm văn học chính vẻ đẹp lãng mạn. tương phản với đời
sống hiện thực nhưng thoát lên từ đời sống hiện thực. Hiện thực những cái vốn có,
chân thật thì chất thơ ước mơ, tưởng nâng đỡ con người. Trong truyện ngắn "Vợ
chồng A Phủ", chất thơ bàng bạc bao phủ khắp mọi ngóc ngách, lan tỏa những giá trị
vô cùng đẹp đẽ.
Chất thơ trước hết hiện lên qua hình ảnh thiên nhiên núi rừng Tây Bắc với núi non,
nương rẫy, sương mù... đặc trưng, không trộn lẫn với bất kỳ địa danh nào. Khung cảnh
nên thơ nên họa được Tô Hoài miêu tả một cách đầy cá tính và sáng tạo. Tây Bắc hiện
lên với núi rừng trùng điệp quanh năm ẩn hiện trong mây sương mù. Ban ngày,
nắng lên cao cũng không thể xua tan làn sương giăng trắng. Đêm xuống, ánh trăng
hòa quyện càng khiến không gian trở nên huyền ảo như chốn vô thực.
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
Đặc biệt, chất thơ được thể hiện nét khi Hoài lia bút miêu tả khung cảnh mùa
xuân nơi rẻo cao Tây Bắc. "Trên đầu núi, các ơng ngô, nương lúa gặt xong, ngô lúa
đã xếp yên đầy các nhà kho", "gió thổi vào cỏ gianh vàng ửng, những chiếc váy hoa
đã đem phơi trên những mỏm đá xoè như con bướm sặc sỡ, gió rét rất dữ dội". Cái
hồn cốt của thiên nhiên Tây Bắc đã được lột tả qua những câu văn mang đầy thơ".
Những trang văn viết về thiên nhiên rẻo cao mùa xuân y hài hòa, đẹp như bài thơ
trữ tình viết bằng văn xuôi.
Bên cạnh đó, chất thơ còn được bộc lộ qua đời sống sinh hoạt phong tục tập quán
của con người nơi đây. Hoài đã xây dựng những hình ảnh quen thuộc trong đời
sống thường nhật của người Tây Bắc như ngôi nhà gỗ với bếp lửa bập bùng suốt mùa
đông không, công việc cõng nước, quay sợi... lặp đi lặp lại của họ hay những chiếc
váy xòe sặc sỡ, vòng bạc lấp lánh - trang phục dân tộc của người phụ nữ H'mông vùng
cao.
Mỗi phong tục, mỗi thói quen của con người bước vào trang văn của Hoài đều rất
đẹp, rất thơ. Song ấn tượng nhất llễ hội Tết. Không giống như người miền
xuôi, người vùng cao ăn tết khi ngô lúa đã gặt xong. cho Tết năm ấy đến "giữa lúc
gió thổi vào cỏ gianh vàng ửng, gió rét rất dữ dội" cũng không dập tắt được niềm
vui đang len lỏi trong tâm hồn. Không khí ngày Tết của Hồng Ngài mang đậm i
thở, hương vị của núi rừng Tây Bắc khi "trai gái tìm nhau để tỏ tình", chơi ném còn,
chơi quay, thổi sáo, đàn môi, uống rượu...
Đặc biệt, tác giả dành nhiều tình cảm câu chữ cho việc miêu tả tiếng sáo - cầu nói
truyền tải ngôn ngữ của người H'Mông, thay họ cất lên tiếng lòng sâu thẳm: "Anh ném
pao, em không bắt. Em không yêu, quả pao rơi rồi". Năm tháng trôi qua, tiếng sáo đã
trở thành nét độc đáo không thể thiếu của mảnh đất này: "Suốt đêm, con trai đến nhà
người mình yêu, đứng thổi sáo xung quanh vách". Tiếng sáo gọi bạn tình vượt qua
dòng chảy thời gian, trở thành dòng chảy tâm hồn của biết bao đôi trai gái miền sơn
cước.
Thiên nhiên trong "Vợ chồng A Phủ" mang đầy chất thơ, thiên nhiên lại cái nôi
nuôi ỡng con người trưởng thành. Đi từ cội nguồn ấy, Hoài bắt đầu hành trình
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
khám phá chất thơ trong con người nét đặc sắc nhất được biểu hiện tâm hồn
nhân vật chính - Mị.
Mị gái trẻ, nết na xinh đẹp như một bông hoa ban trên rẻo cao Tây Bắc, món
nợ truyền kiếp của bố mẹ, Mị bị thống Pá Tra bắt về làm dâu trừ nợ và rơi vào cảnh
tăm tối. Những tưởng nơi hang hùm nọc rắn với ựu lăm le hủy diệt bản tính tốt đẹp
của cái ác, Mị lẽ sẽ héo hắt, sống mòn mỏi lầm lũi hết cuộc đời "đến bao giờ chết
thì thôi". Song ẩn sau tâm hồn ấy vẫn le lói những ánh lửa của khát vọng tự do tình
yêu cuộc sống mãnh liệt.
nhà thống Tra, từng hành động, cử chỉ, vẻ ngoài của Mị đều toát lên vẻ âm
thầm nhẫn nhịn, chịu đựng nhưng kỳ thực bên trong đó lại tiềm tàng một sức sống
cùng mãnh liệt. Đúng như nhà văn Tô Hoài từng nhận định: "Ở nơi rừng núi mơ màng
ấy, các dân tộc đã không lặng lẽ chịu đựng". Vẻ đẹp nội tâm đáng trân trọng đó chính
là tính nhân văn sâu sắc, là chất thơ đặc biệt được tác giả sáng tạo. Khi nghe tiếng sáo
gọi bạn trong những đêm tình mùa xuân, lòng Mị "thiết tha bổi hổi", âm thanh quen
thuộc của núi rừng y Bắc ấy đã chạm vào sâu thẳm tâm hồn Mị, làm rạo rực tâm
hồn người con i trẻ đẹp ngỡ như đã chết đi khi về làm dâu trừ nợ nhà thống
Tra. Tiếng sáo giao duyên gợi mở trong tâm trí Mị những hồi ức của ngày a cũ, tự
do, vui vẻ, ngày mà "Mị thổi sáo giỏi" "Mị uốn chiếc lá trên môi, thổi lá cũng hay như
thổi sáo. Có biết bao nhiêu người mê, ngày đêm thổi sáo đi theo Mị".
Cũng tiếng sáo ấy đã thức tỉnh tâm hồn Mị, khiến "Mị thấy phơi phới trở lại, trong
lòng đột nhiên vui sướng như những đêm Tết ngày trước." Lần đầu tiên sau bước
ngoặt m dâu nhà thống lí, Mị ý thức được bản thân "Mtrẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ. Mị
muốn đi chơi...". Từ nh trạng bi kịch sống không bằng chết, sống như cái xác
không hồn, Mị nay đã sống lại thực sự, sinh động trong tâm hồn suy nghĩ. Chính
sức sống tiềm tàng, rạo rực âm thầm cháy tựa như ánh sáng nâng đỡ, ngăn cản sự lụi
tàn của tâm hồn. Khi bùng cháy lên lại biến thành sức mạnh thể xua tan tất cả. Để
rồi từ đó, Tô Hoài đã khéo léo tái hiện nét "thơ" rất đẹp giàu giá trị nhân văn trong
quá trình xây dựng nhân vật. Ngay cả khi cuộc sống bế tắc trong bi kịch thì ông vẫn
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
gửi gắm nỗi khát khao mãnh liệt về một tương lai tốt đẹp, tươi sáng cho mỗi con
người.
Không những thế, chất thơ trong "Vợ chồng A Phủ" còn được thể hiện qua ngôn ngữ
nghệ thuật độc đáo. Tô Hoài sử dụng hàng loạt âm thanh cùng nhiều hình ảnh gợi cảm
vừa rực rỡ màu sắc vừa rất đỗi nên thơ. Ngôn ngữ văn xuôi vừa cụ thể ràng vừa
trừu tượng hình. m điệu tiết tấu cũng như giọng kể nhẹ nhàng theo mạch cảm
xúc êm đềm chảy trôi trong tâm trạng, tình cảm của người cầm bút. Trong thế giới đa
cung bậc nhiều màu sắc tình cảm, Hoài còn khả năng diễn đạt rung động,
cảm xúc tinh tế một cách tài tình. Đặc biệt là sự kết hợp nhuần nhuyễn khí sắc lãng
mạn với bút pháp trữ tình cùng sự ợt của văn phong điêu luyện. Hội họa, âm
nhạc được khéo léo lồng ghép trong văn học tạo sự hài hòa cộng ởng thơ ca văn
xuôi.
"Vợ chồng A Phủ" với chất thơ bàng bạc len lỏi thực sự tác phẩm văn học chân
chính với nhiều giá trị nhân văn, nhân đạo sâu sắc. Với những giá trị ý nghĩa về nội
dung và sáng tạo mang dấu ấn riêng về nghệ thuật, truyện ngắn xứng đáng là tác phẩm
tiêu biểu nổi bật cho hồn thơ Tô Hoài.
Chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ - Mẫu 7
Sự nghiệp sáng tác của nhà văn Tô Hoài tính đến nay đã ngót 80 năm cầm bút. Ông đã
để lại một sự nghiệp văn chương đồ sộ bao gồm hơn 200 đầu sách, hàng nghìn bài báo
với nhiều thể loại phong phú, đa dạng. Mỗi người yêu văn Hoài ttrong tiềm thức
của mình, nhắc đến Hoài trước Cách mạng tháng Tám ta không thể không nhắc
đến tác phẩm “Dế mèn phiêu lưu kí”. Sau Cách mạng, ông lại nổi lên với tập “truyện
Tây Bắc” với ba truyện tiêu biểu đó “Vợ chồng A Phủ”, “Cứu đất cứu Mường”
“Mường Giơn giải phóng”.
Trong đó, “Vợ chồng A Phủ” là linh hồn của cả tập truyện. Những năm gần đây người
ta lại xôn xao nhắc đến ông với tác phẩm “Cát bụi chân ai” tiểu thuyết “Ba người
khác”. Đến nay Vợ chồng A Phủvẫn mốc thách thức với chính nhà văn Hoài.
Câu chuyện xoay quanh cuộc đời của những người nông dân trên rẻo cao Tây Bắc
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
thông qua Nhân vật M người con gái Mèo nghèo khổ, xinh đẹp, nết na được
Hoài xây dựng với sức sống tiềm tàng bất diệt. Toàn nội dung này được bao bọc trong
một không khí ng bạc tựa như sương núi, tựa như ánh trăng. Không khí ấy chính
chất thơ trữ tình một nghệ thuật đặc sắc của nhà văn Hoài trong tác phẩm "Vợ
chồng A Phủ". Nhờ có nghệ thuật này này, "Vợ chồng A Phủ" của Hoài xứng đáng
minh chứng cho lời nhận định của một nhà phê bình văn học: n học Việt Nam
giai đoạn 1945-1975 có sự kết hợp hài hoà giữa hai yếu tố hiện thực và lãng mạn.
Chất thơ trữ tình thđược hiểu vẻ đẹp lãng mạn trong một c phẩm. vẻ
đẹp bay bổng thơ mộng thoát lên từ đời sống hiện thực. tương phản với đời sống
hiện thực nhưng lại trong một thể thống nhất. Nếu hiện thực miêu tả những cái vốn
có, hiện thì vẻ đẹp lãng mạn là ước mơ, tưởng để nâng đcon người vượt qua
đời sống hiện thực vốn trần trụi, quen nhàm. vậy, vẻ đẹp lãng mạn hay chất thơ của
tác phẩm đối tượng tìm kiếm của mọi ngành nghệ thuật. Văn xuôi cũng đi tìm cho
nó một vẻ đẹp rất riêng.
Một người nghệ tài ba, một người nghệ mẫn cảm người phải tìm thấy chất thơ
của cuộc sống, hương vị của cuộc ðời những chỗ ởng chừng nkhông một
chút thơ mộng nào. Tô Hoài là một nhà văn như thế, bởi “Vợ chồng A Phủ” là một tác
phẩm thấm đẫm và lai láng chất thơ. Ta nhận thấy từ thiên nhiên nói đây cho đến cuộc
sống con người từ tảng ðá, bìa rừng cho đến những nỗi khổ đau của con người nơi đây
đều được bao bọc trong một không khí bàng bạc tựa như sương núi, tựa như ánh trăng.
Không khí y chính chất thơ trữ tình của nhà văn Tô Hoài. Đây là một trong những
do tác phẩm "Vợ chồng A Phủ" được giải thưởng văn học năm 1954-1955 được
xem như một truyện ngắn xuất sắc viết về đề tài miền núi Tây Bắc.
Như đã nói chất thơ hay vẻ đẹp lãng mạn chính vẻ đẹp của thiên nhiên, của tình
người. Đến với vẻ đẹp lãng mạn trong "Vợ chồng A Phủ", ấn tượng đầu tiên của
người yêu văn đó chính vẻ đẹp của khung cảnh thiên nhiên nơi đây. "Vợ chồng A
Phủ" lấy bối cảnh thiên nhiên rẻo cao Tây Bắc một khung cảnh ng nên họa
nên thơ đã hơn một lần bước vào những trang văn của Nguyễn Tuân: nơi ấy
thung lũng lúa chín vàng, đá chìm đá nổi, gió cuốn mây bay, nắng vàng rực
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
rỡ… Khung cảnh thiên nhiên ấy đã được Hoài triển khai một cách rất tính, rất
sáng tạo. Nói đến thiên nhiên nơi đây thì phải nói đến nơi ngọn núi quanh năm
ngập trong mây ơng mù; nơi những cánh rừng bạt ngàn nương rẫy khi thì
xanh mướt lúa ngô, khi thì sặc sỡ hoa thuốc phiện nơi những bản làng tụ quanh
nguồn nước dòng suối… Hàng ngày, từng đàn gia súc được lùa ra trên khắp bản
làng. Chiều về, cả con người và cảnh vật chìm dần trong hơi sương. Đêm đến, họ vây
quanh đống lửa bập bùng.
Đọc những trang văn của Tô Hoài, người yêu văn còn bắt gặp hình ảnh của người dân
rẻo cao đi làm nương, đi hái củi, hái lá, trỉa bắp, chăn thả ngựa. Đời sống của họ
lam lũ, vất vả nhưng nhịp sống của họ đều đặn, êm đềm trôi hết năm này sang năm
khác. Chưa một lần đặt chân lên rẻo cao Tây Bắc, chưa một lần đến với con người nơi
đây nhưng những trang văn đầy t mộng của Hoài đã đưa người yêu văn đến
chứng kiến cuộc sống của con người rẻo cao này. Từ nhận thức ấy, mỗi người yêu
văn tự rút ra cho mình một bài học nhân sinh bởi văn học luôn thanh lọc tâm hồn của
người đọc, mang đến, chất chứa biết bao nhiêu nỗi khổ đau. như một trang đời
mà người yêu văn có thể rút ra những bài học qua từng chữ từng câu.
Không chỉ dừng lại đó, chất thơ của câu chuyện còn được bút lực của nhà văn
Hoài tập trung miêu tả khung cảnh mùa xuân nơi rẻo cao Tây Bắc. thể khẳng
định những trang văn viết về mùa xuân của nhà văn Hoài những trang văn tuyệt
bút. Những trang văn viết về thiên nhiên rẻo cao, viết về mùa xuân ấy chẳng khác nào
những bài thơ trữ tình viết bằng văn xuôi. Nghệ thuật này ta đã từng bắt gặp ngòi
bút của Thạch Lam trước Cách mạng ở Nguyễn Tuân khi ông viết tùy bút “Sông Đà”.
Năm ấy xuân về sớm hơn mọi năm, Hồng Ngài có tục lệ cứ gặt hái xong ăn tết. Tác
giả miêu tả những làn gió đẹp mùa xuân về trên khắp bản làng. Tất cả không khí nơi
đây đều không khí ngày hội. Trên những bản của người Mèo Đỏ, trai gái mang váy
áo ra phơi trên mỏm đá trông sặc sỡ như những cánh bướm khổng lồ. Chất thơ của xứ
sở đây còn được tụ vào trong những đám hội. Ban ngày, từng đám thanh niên mặc váy
áo mới xòe ô dắt ngựa đến đánh quay, ném pao, tung còng… Tối đến, trong không
gian kia những tiếng kèn lá, kèn môi của trai gái gọi bạn tình lại réo rắt đi hết quả đồi
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
này sang quả đồi khác… Tất cả những không khí lễ hội mùa xuân này làm câu chuyện
hiện lên không chỉ đẹp về cảnh sắc thiên nhiên còn đẹp về lễ hội mang tính lịch sử
của dân tộc.
Như vậy rõ ràng thiên nhiên trong tác phẩm này mang đầy chất thơ. Mà thiên nhiên lại
cái nôi để con người ta sinh ra lớn lên trên đó. Đứng trong i nôi thiên nhiên
đầy chất thơ này, nhà văn đã tập trung vào để đi tìm chất thơ trong tâm hồn của con
người rẻo cao Tây Bắc: chất thơ của tình người. Nếu đi tìm chất thơ trong một tác
phẩm văn xuôi ta chỉ dừng lại khung cảnh thiên nhiên thôi thì hình chung ta
đã coi tác phẩm này như một bài thơ trữ tình viết bằng văn xuôi rồi. Trong một tác
phẩm văn xuôi, yếu tố quyết định đến sự thành bại của nó không gì khác hơn chính
nhân vật. Nhân vật càng chân thực, sống động bao nhiêu tác phẩm càng thành công
bấy nhiêu. vậy, chất thơ trong tác phẩm còn được tập trung vẻ đẹp của nhân vật,
vẻ đẹp của tình người.
Đầu tiên ta thấy đây, nhà văn tập trung miêu tả tình người những con người rẻo
cao Tây Bắc. Họ đang phải sống trong địa ngục trần gian, phải sống Hồng Ngài
nơi cái ác hiện lên từng ngày từng giờ và phát triển đến cùng cực. Như đã biết, truyện
xoay quanh cuộc đời của Mị một gái nết na xinh đẹp được như một bông hoa
ban trên rẻo cao Tây Bắc nhưng món nợ truyền kiếp bố mMị vay của thống
Tra, Mị đã bị thống bắt về trừ nợ. nhà thống nơi hang hùm nọc rắn, nơi
thiên la địa võng, nơi cái ác lúc nào cũng muốn lăm le hòng tiêu diệt bản tính tốt đẹp
của con người. Nhưng không phải thế người dân vùng cao bị sói mòn tình
người, bị cằn cỗi tâm hồn. Ngược lại, ngay trong địa ngục trần gian ấy, lòng tốt của
con người vẫn được bộc lộ, đức tính tốt đẹp của con người vẫn thăng hoa, i đẹp vẫn
nổi loạn ngay trong ng cái ác. Điều này được thể hiện rất giữa sự giằng của
tình phụ tử giữa cha con nhà Mị.
Mị tuy đang sống hạnh phúc trong những ngày với mối tình đầu của mình nhưng
thương cha Mị đành chấp nhận vào nhà thống lí Pá Tra. Vào cái nơi địa ngục trần gian
này, những lúc Mị ởng chừng như không tồn tại được. Mị đã từng nghĩ đến cái
chết. Nhưng về đến nhà, thấy rõ gia cảnh nhà mình, thấy bố Mị nói như van xin: “Mày
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
về lạy chào tao để mày đi chết đấy à? Mày chết nhưng nợ tao vẫn còn, quan lại bắt tao
trả nợ. Mày chết rồi thì không lấy ai làm nương ngô giả được nợ người ta, tao thì ốm
yếu quá rồi. Không được, con ơi!” Mị đã phải đứng trước một tình huống oái oăm, éo
le, cay cực: sống không muốn, chết cũng không xong. Cuối cùng, Mị đã không chết
bởi Mị không bước qua được tình phụ tử, không bước qua được chữ “hiếu”. Nói cách
khác, chữ “hiếu” đã giúp Mị tồn tại để vượt qua cái hang hùm nọc rắn này. Như vậy
đây, chữ hiếu” vẫn thăng hoa, lòng tốt của con người vẫn được gìn giữ ngay trong
địa ngục trần gian.
Còn về phía người cha già cả cuộc đời lam lũ vất vả, mong sao thoát khỏi cảnh nghèo
nhưng cũng không xong, bị lâm vào bước đường cùng phải gả bán con gái cho nhà
giàu ruột gan tan nát. Như vậy, nhà văn Hoài đã phát hiện thấy đây tình
người, tình phụ tử của cha con nhà Mị đã chiến thắng trong ngục tối, muốn khẳng
định rằng tất cả những tốt đẹp của cuộc đời không bao giờ bị hủy diệt. Cái đẹp
luôn luôn tồn tại mãi cùng với thế giới. phải sống trong lòng của ngục tối,
trong lòng của cái ác thì cái đẹp cuối cùng vẫn chiến thắng.
Bên cạnh đó, tình người đây còn được thể hiện rất ở sự thương cảm Mị dành cho
A Phủ. Thân phận của Mị và A Phủ cũng chẳng hơn nhau gì. A Phủ là một đứa trẻ mồ
côi cha mẹ từ nhỏ, sống bộc trực thẳng thắn. Một lần đánh lại A Sử con quan, A Phủ
đã bị bắt về nhà thống lí Pá Tra làm lệ. Hàng ngày A Phủ phải đi chăn thả bò ngựa,
đi săn tót, bẫy nhím…một lần mải bẫy nhím, A Phủ đã để hổ vồ mắt một con
bò. Nhân sự kiện này, gia đình nhà thống Tra đã đánh trói A Phủ giữa những
ngày đầy sương muối ở vùng cao.
Đêm nào dậy cời than để tay, Mị vẫn nhìn thấy A Phnhưng không động lòng
thương bởi sống quá lâu trong địa ngục trần gian nơi việc đánh trói con người xảy ra
nhiều hơn cơm bữa, lòng thương người của Mị đã bị chai sạn, trơ lì. Hôm nay thì
khác. Nghe thấy tiếng thở phì phì của A Phủ, Mị nhìn sang, giật mình nhận thấy chàng
trai to khỏe nhất bản giđã bị đánh đến tiều tụy. Đúng lúc ấy, hai hàng nước mắt của
A Phủ lặng lẽ xuống hõm má. lẽ hai dòng nước mắt ấy đã thấm sâu vào trong
tâm hồn của người con gái Mèo nết na xinh đẹp nhưng đang bị chai sạn, chai lì. Động
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
lòng thương, Mị đã cứu A Phủ hai người đã giải phóng cho nhau. Tất cả những
điều ấy chính chất thơ của tình người. muốn khẳng định răng cái ác hiện ra
dưới muôn nẻo của cuộc sống nhưng cuối ng cũng bất lực trước cái thiện. Cái thiện
là bất diệt với cuộc đời.
Một cái nét đẹp nhất trong chất thơ của tình người, quyết định đến tất cả những đã
nêu trên đó sức sống tiềm tàng của Mị. Nhân đây ta nhắc qua sức sống tiềm tàng
của Mị. Hiểu nôm na, sức sống tiềm tàng sức sống tiềm ẩn dưới đáy sâu tâm hồn của
con người. Nó toàn bộ sức mạnh về tinh thần thể chất của một con người.
nhân vật Mị, sức sống tiềm tàng được biểu hiện khát vọng cháy bỏng chân chính
muốn sống một cuộc đời hạnh phúc trong tự do. Niềm khao khát ấy âm cháy dưới
đáy sâu tâm hồn của Mị như một ngọn lửa chưa bao giờ tắt hẳn, chỉ chờ thời để
bùng lên. Nó như một chồi cây đâm sâu trong lòng đất chỉ chờ cơ hội để phát triển.
Giả sử nếu sức sống ấy chết đi, nghĩa Mị không tồn tại thì điều đó đồng nghĩa
với cái đẹp đã hoàn toàn thất bại trước cái ác, cái ác đã thăng hoa thì đây không còn
một tác phẩm nhân đạo chân chính nữa. Chính sức sống này đã giúp Mị giải thoát
người cùng cảnh ngộ giải thoát được chính bản thân nh. Chính sức sống ấy đã
đưa hình tượng người nông dân trước Cách mạng tăm tối như cuộc đời của Chí Phèo,
của chị Dậu, của Anh Pha đến với ánh sáng của Cách mạng. Sức sống ấy đã đưa ra
chân lý của thời đại: “Sự sống nảy sinh từ trong cái chết, hạnh phúc hiện hình từ trong
những gian khổ, hy sinh. Ở đời này không con đường cùng, chỉ có những ranh giới.
Điều cốt yếu là phải có sức mạnh để bước qua những ranh giới ấy…” (Nguyễn Khải)
Heming way đã tng nói: “Các cun sách có s bt t ca nó. Đó là sn phm bn
vng của lao động con người. Các đền đài sụp đổ, các tranh tượng rồi tiêu tan, nhưng
sách thì tiếp tc tn tại”. Một trong nhng cun sách y là “Truyn Tây Bắc” của
Hoài. Ai đã tng mt lần đọc tập “Truyện Tây Bắc” hẳn s chng th nào quên truyn
ngắn “Vợ chng A Ph” vi cnh sắc thiên nhiên con người Tây Bc và con người nơi
đó. Và để li du n khó phai trong tâm trí người có l là chất thơ, chất Tây Bắc đậm
đặc ca thiên truyện. Mang đến cho người đc nhng cm nhn mi m v miền đất
cc Tây ca T quc.
Văn mu lp 12: Phân tích chất thơ trong truyn V chng A Ph
“V chng A Phủ” là mt tác phm văn chương đậm đà chất thơ. Chúng ta đã biết văn
xuôi là si ct còn thơ sợi ngang… “Cuộc sống được miêu t trong văn xuôi không
đựng chất thơ s tr thành thô thin, thành mt th ch nghĩa t nhiên không cánh,
không thúc gic, không dn dắt ta đi đâu cả”. Phađê ép khẳng định: “Văn vuôi cần
phi có cánh. Đôi nh y chính là chất thơ, chất thơ chính là chiếc cu mm mại đưa
văn xuôi o hồn ngưi êm ái, du dàng”. Bằng tài ng ng s nhy cm vi cuc
đời ca mình, Tô Hoài chp cánh cho những trang văn của mình để chất thơ được bay
cao và ta sáng mt tâm hn mn cm.
Sự xâm nhập mạnh mẽ của yếu tố trữ tình chất thơ vào văn xuôi, đặc biệt thể
loại truyện ngắn đã làm cho truyện của Bunhin sức cuốn t lay động tâm hồn
người đọc, tạo nên đặc sắc trong văn xuôi của ông. Nhà n K.Pautốpxki cho rằng:
“Văn xuôi sợi cốt, tsợi ngang. Cuộc sống được miêu tả trong văn xuôi không
chứa chất thơ strở thành thô thiển”. Chất tnhư dòng sữa ngọt ngào nuôi dưỡng
văn xuôi làm cho thể loại này trở nên nhẹ nhàng đằm thắm, bay bổng dễ đến với
tâm hồn đọc giả. Đối với truyện ngắn thì chất thơ nh trữ tình lãng mạn càng hết
sức quan trọng. Về vấn đề này, nhà văn R.Gamzatốp khẳng định: Truyện ngắn hay
nhất nếu bị ghép vần thể biến thành bài thơ dở nhất. Thơ trong truyện lẽ như
muối trong thức ăn”. một cách hiểu rộng hơn về văn chương đồng thời khẳng định
vai trò của chủ thể sáng tạo, M.Prisvin chỉ ra: “Văn chương, đó thơ ca của cuộc
sống nhẹ nhàng. Còn như nghệ thuật, thực sự đi ra từ cuộc sống bên trong, một
cuộc sống biểu lộ trong ấy cái cảm hứng của con người trước sự bất tử”. Sự thống
nhất giữa cái đẹp của đời sống hiện thực cái đẹp của tâm hồn nhà văn trên cơ sở trí
tưởng tượng phong phú của người nghệ biểu hiện của chất thơ trong văn xuôi
Bunhin. Sự giao hòa giữa tâm hồn nhạy cảm của tác giả với vẻ đẹp của con người
thiên nhiên cũng là một nhân tố tạo nên chất trữ tình sâu lắng.
ràng “Vợ chồng A Phủ” mãi mãi hành trang để chúng ta bước vào cuộc sống.
Mỗi một tác phẩm văn học chân chính một lời đề nghị về cách sống, khả năng
nhân đạo hóa con người. “Vợ chồng A Phủ” là một tác phẩm như vậy.
| 1/41

Preview text:

Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
Dàn ý phân tích chất thơ trong Vợ chồng A Phủ Dàn ý số 1 I. Mở bài:
- Giới thiệu khái quát về tác giả Tô Hoài và truyện ngắn "Vợ chồng A Phủ" với chất thơ độc đáo II. Thân bài:
* Chất thơ trong hình ảnh thiên nhiên núi rừng Tây Bắc
● Tây Bắc hiện lên với núi rừng trùng điệp quanh năm ẩn hiện trong mây và sương mù.
● Chất thơ được thể hiện rõ nét khi Tô Hoài miêu tả khung cảnh mùa xuân nơi rẻo cao Tây Bắc.
● Những trang văn viết về thiên nhiên rẻo cao và mùa xuân ấy hài hòa, đẹp như
bài thơ trữ tình viết bằng văn xuôi.
* Chất thơ qua đời sống sinh hoạt và phong tục tập quán của con người
- Xây dựng những hình ảnh quen thuộc trong đời sống thường nhật của người Tây Bắc
như ngôi nhà gỗ với bếp lửa bập bùng suốt mùa đông không, công việc cõng nước, quay sợi...
- Ngày Tết: Không giống như người miền xuôi, người vùng cao ăn tết khi ngô lúa đã gặt xong.
● Không khí ngày Tết của Hồng Ngài mang đậm hơi thở, hương vị của núi rừng
Tây Bắc khi "trai gái tìm nhau để tỏ tình", chơi ném còn, chơi quay, thổi sáo, đàn môi, uống rượu...
● Đặc biệt, tác giả dành nhiều tình cảm và câu chữ cho việc miêu tả tiếng sáo -
cầu nói truyền tải ngôn ngữ của người H'Mông, thay họ cất lên tiếng lòng sâu
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
thẳm, vượt qua dòng chảy thời gian, trở thành dòng chảy tâm hồn của biết bao
đôi trai gái miền sơn cước.
* Chất thơ trong con người - Mị
● Mị là cô gái trẻ, nết na xinh đẹp như một bông hoa ban trên rẻo cao Tây Bắc, vì
món nợ truyền kiếp của bố mẹ, Mị bị thống lý Pá Tra bắt về làm dâu trừ nợ và
rơi vào cảnh tăm tối. Những tưởng Mị có lẽ sẽ héo hắt, sống mòn mỏi lầm lũi
hết cuộc đời song ẩn sau tâm hồn ấy vẫn le lói những ánh lửa của khát vọng tự
do và tình yêu cuộc sống mãnh liệt.
● Vẻ ngoài của Mị đều toát lên vẻ âm thầm nhẫn nhịn, chịu đựng nhưng kỳ thực
bên trong đó lại tiềm tàng 1 sức sống vô cùng mãnh liệt.
● Âm thanh tiếng sáo quen thuộc của núi rừng Tây Bắc ấy đã chạm vào sâu thẳm
tâm hồn Mị, làm rạo rực tâm hồn người con gái trẻ đẹp
=> Chính sức sống tiềm tàng, rạo rực âm thầm cháy tựa như ánh sáng nâng đỡ, ngăn
cản sự lụi tàn của tâm hồn. Khi bùng cháy lên lại biến thành sức mạnh có thể xua tan tất cả.
* Chất thơ thể hiện qua ngôn ngữ nghệ thuật
● Tô Hoài sử dụng hàng loạt âm thanh cùng nhiều hình ảnh gợi cảm vừa rực rỡ
màu sắc vừa rất đỗi nên thơ.
● Ngôn ngữ văn xuôi vừa cụ thể rõ ràng vừa trừu tượng vô hình.
● Âm điệu và tiết tấu cũng như giọng kể nhẹ nhàng theo mạch cảm xúc êm đềm
chảy trôi trong tâm trạng
● Đặc biệt là sự kết hợp nhuần nhuyễn khí sắc lãng mạn với bút pháp trữ tình
cùng sự mượt mà của văn phong điêu luyện. III. Kết bài:
- Đánh giá lại giá trị tác phẩm với nền văn học Dàn ý số 2
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ I. Mở bài:
- Giới thiệu tác giả, tác phẩm.
- Khái quát về chất thơ trong tác phẩm. II. Thân bài: 1. Giải thích: - Chất thơ:
+ Là một khía cạnh cảm xúc, thẩm mĩ, gắn với cái đẹp và nghệ thuật.
+ Chất thơ có thể xuất hiện qua cảnh sắc thiên nhiên hoặc cả trong tâm trạng con người.
- Chất thơ trong văn xuôi:
+ Những ý văn, câu văn tạo nên được sự rung cảm, xúc động trước cái đẹp, truyền
được những cảm xúc đó đến với độc giả.
+ Có thể xuất hiện trên nhiều cấp độ: từ ngữ, câu văn, hình ảnh thiên nhiên và con
người, hình tượng nhân vật,...
2. Phân tích chất thơ trong truyện ngắn "Vợ chồng A Phủ":
a, Chất thơ thể hiện qua hình ảnh thiên nhiên núi rừng Tây Bắc:
- Hình ảnh đặc trưng của vùng núi non Tây Bắc: rừng núi quanh năm ẩn hiện trong sương mù.
- Khung cảnh mùa xuân thơ mộng, hài hòa.
=> Tác phẩm như một bài thơ trữ tình viết bằng văn xuôi.
b, Chất thơ thể hiện qua đời sống sinh hoạt và phong tục tập quán của con người:
- Công việc thường ngày của bà con nhân dân Tây Bắc:
+ "Tết xong thì lên núi hái thuốc phiện [...] gài một bó đay trong cánh tay để tước thành sợi".
+ Hình ảnh những ngôi nhà gỗ, bếp lửa bập bùng.
=> Cuộc sống đời thường quen thuộc.
- Hình ảnh ngày Tết vui tươi, nhộn nhịp:
+ "Tết thì vui chơi, trai gái đánh pao, đánh quay rồi đêm đêm rủ nhau đi chơi".
+ "Suốt đêm, con trai đến nhà người mình yêu, đứng thổi sáo cung quanh vách".
+ "Hồng ngài năm ấy ăn Tết giữa lúc gió thổi [...] đã có tiếng ai đó thổi sáo rủ bạn đi
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ chơi".
-> Tiếng sáo trở thành cầu nối tình yêu.
=> Những nét riêng của ngày Tết ở Hồng Ngài.
c, Chất thơ thể hiện qua vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật Mị:
- Mị là cô gái trẻ trung, xinh đẹp, có tài thổi sáo khiến bao người mê mẩn.
- Tuy phải chịu cuộc sống cực khổ trong nhà thống lí Pá Tra nhưng tâm hồn Mị vẫn le
lói khát vọng tình yêu, khát vọng tự do và hạnh phúc.
- Sức sống mãnh liệt của Mị được khơi gợi lên bởi tiếng sáo trong đêm tình mùa xuân.
=> Sức sống như ngọn lửa cháy âm ỉ trong lòng người, xua tan bóng đêm đau khổ.
d, Chất thơ thể hiện qua ngôn ngữ nghệ thuật:
- Tô Hoài chú trọng miêu tả khung cảnh và con người ở cả hình ảnh, âm thanh, màu sắc.
- Ngôn ngữ vừa cụ thể, vừa trừu tượng, khơi gợi nhiều liên tưởng.
- Giọng kể như có âm điệu, tiết tấu êm đềm, chảy trôi.
- Văn phong điêu luyện, bút pháp trữ tình, lãng mạn được kết hợp nhuần nhuyễn. III. Kết bài:
- Khẳng định lại giá trị của chất thơ trong tác phẩm. - Liên hệ mở rộng
Chất thơ trong Vợ chồng A Phủ cực hay - Mẫu 1
“Vợ chồng A Phủ” là truyện ngắn đặc sắc nhất trong tập “Truyện Tây Bắc”, cũng là
một trong những truyện ngắn Việt Nam xuất sắc trong giai đoạn kháng chiến chống
Pháp. Tác phẩm là bức tranh chân thực về cuộc sống và con người vùng Tây Bắc, tái
hiện số phận đau khổ của những người nông dân nghèo miền núi;đồng thời ngợi ca
sức sống và khát vọng tự do của người miền núi, là hình ảnh con đường giải phóng và
cuộc đổi đời của họ trong cách mạng.
Nói về truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ”, có nhận định cho rằng: “Có một chất thơ ngọt
ngào, dịu dàng lan tỏa trong cảnh sắc, trong dòng hồi ức của Mị và trong nhịp điệu
câu văn, trong lời bài hát, trong những từ ngữ giàu sắc thái biểu cảm”. Đoạn văn miêu
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
tả đêm tình mùa xuân trên núi cao tiêu biểu cho phong cách văn chương dạt dào chất
thơ của Tô Hoài trong truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ”.
Quả thực “Chất thơ” trong tác phẩm văn xuôi có thể hiểu là vẻ đẹp lãng mạn được tạo
ra từ sự hòa quyện giữa vẻ đẹp của cảm xúc, tâm trạng, tình cảm với vẻ đẹp của các
biểu hiện nó để có thể khơi gợi những rung động thẩm mĩ và tình cảm nhân văn. Nó là
vẻ đẹp bay bổng thơ mộng thoát lên từ đời sống hiện thực. Nó tương phản với đời
sống hiện thực nhưng lại trong một thể thống nhất.Nếu hiện thực là môi trường của
những cái vốn có, hiện có thì vẻ đẹp lãng mạn là ước mơ, là lí tưởng để nâng đỡ con
người vượt qua đời sống hiện thực vốn trần trụi.
Chất thơ trong truyện ngắn đã được tạo nên khi nhà văn chú ý khai thác và biểu hiện
một cách tinh tế cái mạch cảm xúc, tâm trạng, tình cảm của nhân vật hoặc của chính
mình trước thế giới bằng những chi tiết, hình ảnh đầy gợi cảm và một lối văn trong
sáng, truyền cảm, phù hợp với nhịp điệu riêng của cảm xúc, tâm hồn
Tô Hoài đã vẽ nên bức tranh về quang cảnh Tết đầy khác biệt trên núi cao. Tết không
về theo lời hẹn trước, không nhất nhất phải đồng hành cùng tháng ấy, ngày ấy trên
tấm lịch... Trái lại, người dân vùng núi miền Tây “cứ ăn Tết khi gặt hái vừa xong,
không kể ngày tháng nào. Ăn Tết như thế cho kịp lúc mưa xuân xuống thì đi vỡ nương
mới”. Đó một phong tục rất đẹp, rất thơ của đồng bào vùng cao, cách tính ngày Tết rất
độc đáo thể hiện thuần túy tư duy nông nghiệp. Họ ăn tết khi ngô lúa đã gặt xong, mùa
xuân có niềm vui thu hoạch mùa màng. Nhịp sống của con người “hòa thuận” một
cách hồn nhiên, tự nhiên cùng nhịp điệu của thiên nhiên, vũ trụ như thuở sơ khai.
Nhà văn đã có những câu văn thật hay nêu bật được hình ảnh đặc trưng về thiên nhiên
Tây Bắc những ngày giáp Tết. Khi “các nương ngô, nương lúa gặt xong, ngô lúa đã
xếp tên đầy các nhà kho”, người được an nhàn, thư thái thì vui chơi đón Tết. Có phải
vì thế mà Tô Hoài tả cảnh Tết đến vào lúc “gió thổi vào cỏ gianh vàng ửng, gió và rét
rất dữ dội”, nhưng vẫn gợi được cái không khí náo nức, tươi tắn của mùa xuân? Và dù
cái Tết năm ấy đến Hồng Ngài “giữa lúc gió thổi vào cỏ gianh vàng ửng, gió và rét rất
dữ dội” cũng không ngăn được niềm vui đang trỗi dậy trong tâm hồn những người dân
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
ở đây, đặc biệt là ở những đôi trai gái yêu nhau. Hình ảnh những chiếc váy hoa “đem
ra phơi trên mỏm đá xoè như con bướm sặc sỡ” trong các làng Mèo Đỏ và tiếng sáo
gọi bạn đi chơi “lấp ló ngoài đầu núi” mang hương vị độc đáo của mùa xuân Tây Bắc.
Hình ảnh tết ở đây gắn liền với những đêm tình nồng nàn, mê đắm: “trai gái đánh pao,
đánh quay rồi đêm đêm rủ nhau đi chơi. Suốt đêm, con trai đến nhà người mình yêu,
đứng thổi sáo xung quanh vách”. Có cả bữa cơm Tết cúng ma, bữa rượu bên bếp lửa,
rồi “người nhảy đồng, người hát”...Bằng lối “điểm xuyết” như thế, Tô Hoài dần xoá đi
khoảng cách thời gian và không gian, đưa người đọc nhập vào nhịp sống riêng của miền đất này.
Từ dòng hồi ức của Mị, có thể cảm nhận được cái chất thơ vút lên từ cuộc sống của
những con người bị vùi dập trong đau khổ, bất hạnh nhưng chưa bao giờ lụi tắt khát
vọng sống, khát vọng tình yêu và tự do. Trong đêm hội mùa xuân ở Hồng Ngài, lúc đó,
kiếp con dâu gạt nợ ở nhà thống lí đã biến Mị từ một cô gái trẻ trung, tài hoa, mạnh
mẽ... thành người đàn bà nhẫn nhục, chai sạn trước đau khổ.
Nhưng bất chấp số phận cay đắng, nghiệt ngã, trái tim Mị vẫn âm thầm gìn giữ niềm
khao khát tình yêu, hạnh phúc. Khi đau khổ xoá mờ kí ức, Mị vẫn không quên giai
điệu ngọt ngào, tha thiết của tiếng sáo gọi bạn tình. Nó quấn quýt, vương vấn, thức
tỉnh, nâng đỡ, chắp cánh cho tâm hồn Mị: “Mị nghe tiếng sáo vọng lại, thiết tha bổi
hổi [...] Tai Mị văng vẳng tiếng sáo gọi bạn đầu làng [...] Mà tiếng sáo gọi bạn yêu
vẫn lửng lơ bay ngoài đường [...] Trong đầu Mị đang rập rờn tiếng sáo...”. Tiếng vẫy
gọi của tình yêu đã làm sống dậy những cảm xúc và kỉ niệm Mị từng chôn vùi, quên
lãng. Người đàn bà câm lặng suốt bao năm tháng giờ đây đang ngồi “nhẩm thầm bài
hát” của người thổi sáo. Từng câu hát nồng nàn, tình tứ gọi về trong tâm tưởng những
tháng ngày hạnh phúc, tươi sáng nhất: “Mùa xuân này, Mị uống rượu bên bếp và thổi
sáo. Mị uốn chiếc lá trên môi, thổi lá cũng hay như thổi sáo. Có biết bao nhiêu người
mê, ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị”. Trong khoảnh khắc, Mị vượt qua mọi khoảng
cách của thời gian, không gian, băng qua ranh giới của quá khứ và hiện tại để trở về
sống trọn với tuổi thanh xuân tươi đẹp. Chất thơ toả sáng từ tâm hồn Mị - người con
gái dẫu đi qua chốn địa ngục trần gian vẫn ấp ủ trong lòng bao xúc cảm đẹp đẽ và
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
nồng ấm tình người. Mị dù qua bao bị đày đọa đến chết đi sống lại nhưng luôn tiềm
tàng sức sống và khát khao hạnh phúc mãnh liệt.
Tô Hoài cũng sáng tạo nhiều kiểu câu văn giàu nhịp điệu “như biết co duỗi nhịp
nhàng” (Nguyễn Tuân). Có kiểu câu với cấu trúc tầng lớp, trùng điệp các vế, thường
được dùng để miêu tả các sự kiện kéo dài, lặp lại, triền miên, nặng nề; có kiểu câu
ngắn, dồn dập, diễn tả những biến động bất ngờ. Những cấu trúc mới lạ, phong phú
đan xen, phối hợp với nhau một cách linh hoạt mang đến cho lời vãn tính đa thanh,
phức điệu. Tất cả làm nên chất thơ của “Vợ chồng A Phủ” không thể không nhắc đến
ngôn ngữ nghệ thuật của nhà văn với hàng loạt các âm thanh, các hình ảnh gợi hình,
gợi cảm rất nên thơ và đậm màu sắc. Ngôn ngữ văn xuôi của Tô Hoài ngoài cái ý
nghĩa cụ thể trong từng câu chữ còn có một cái vô hình khó chỉ ra nhưng hoàn toàn có
thể cảm thấy, đó chính là giọng điệu, là âm điệu câu văn cùng tiết tấu nhịp nhàng của
nó. Tiết tấu đó chính là sự thể hiện những điệu tâm hồn, những cung bậc khác nhau
trong tình cảm của nhà văn.
Khi viết về những ngày tết ở Hồng Ngài, nhà văn Tô Hoài cũng rất chú ý miêu tả
tiếng sáo. Sáo H’Mông có khả năng diễn tả ngôn ngữ của người H’Mông, thay họ nói
lên tình cảm trong lòng: “Mày có con trai con gái rồi, Mày đi là nương. Ta chưa có
con trai con gái, Ta đi tìm người yêu”. Đó là phương tiện giao duyên hữu hiệu của các
chàng trai đối với con gái trong bản làng.
Ngôn ngữ văn xuôi của Tô Hoài giàu chất thơ, chất hoạ. Không thiếu những đoạn văn,
đọc lên, ngỡ như mình đang đứng trước một bức tranh hay đang xem một trường đoạn
phim với góc quay thật rộng: “Trên đầu núi, các nương ngô, nương lúa gặt xong, ngô
lúa đã xếp yên đầy các nhà kho. Trẻ em đi hái bí đỏ, tinh nghịch, đã đốt những lều
canh nương để sưởi lửa… Hồng Ngài năm ấy ăn Tết giữa lúc gió thổi vào cỏ gianh
vàng ửng, gió và rét rất dữ dội”. Gần rồi xa, cao và thấp, đậm xen nhạt, khi thì sắc nét
như ở ngay trước mặt, lúc lại thấp thoáng mơ hồ như ở ngoài tầm mắt; vừa trải rộng
với những nét vẽ sông, suối mềm mại, đã lại sừng sững thu về trong dáng núi gân
guốc, hùng vĩ... của núi rừng Tây Bắc.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
Nói về truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ”, Tô Hoài từng tâm sự: “Thiên nhiên và con
người miền Tây đã để thương để nhớ cho tôi nhiều quá, tôi không bao giờ
quên”.Chính những năm tháng không bao giờ quên ấy đã cho Tô Hoài chất liệu thấm
đẫm chất thơ khi miêu tả thiên nhiên và con người Tây Bắc. Với sự gắn bó sâu nặng
của mình với mảnh đất này, Tô Hoài đã truyền cho người đọc những rung cảm sâu xa
với cảnh, với người bằng lối văn xuôi thấm đẫm chất thơ ngọt ngào, dịu dàng lan tỏa
trong cảnh sắc, trong dòng hồi ức của Mị và trong nhịp điệu câu văn, trong lời bài hát,
trong những từ ngữ giàu sắc thái biểu cảm. Đoạn văn miêu tả đêm tình mùa xuân trên
núi cao tiêu biểu cho ngôn ngữ văn chương thấm đẫm chất thơ của Tô Hoài trong
truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ”.
Chất thơ trong Vợ chồng A Phủ - Mẫu 2
Tô Hoài được mệnh danh là nhà văn "sinh ra để viết" (Tế Hanh). Hơn sáu mươi năm
cầm bút, ông đã để lại gần hai trăm đầu sách với nhiều thể loại - truyện ngắn, truyện
vừa, tiểu thuyết, hồi kí,... Riêng truyện ngắn, độc giả nhớ nhất và bản thân nhà văn
tâm đắc nhất có lẽ vẫn là Vợ chồng A Phủ. Nói về sức cuốn hút của tác phẩm này,
người đọc nhắc nhiều đến vốn hiểu biết sâu sắc về phong tục, tập quán của các dân tộc
miền núi; khả năng quan sát tinh tường, lối trần thuật tự nhiên, hóm hỉnh của một
người cầm bút từng trải, sắc sảo; tài nghệ phân tích tâm lí nhân vật, vốn ngôn ngữ dồi
dào;... Nhưng tôi vẫn nghĩ, điều thú vị nhất là ở chỗ, Tô Hoài đã mang được vào
truyện ngắn Vợ chồng A Phủ cái chất thơ riêng của miền Tây Bắc.
Trong cuốn sổ tay viết văn Tô Hoài từng tâm sự về những ý thơ trong văn xuôi:
"Vâng, đúng là những ý thơ, đã từ lâu tôi làm, tôi cảm thấy mà chưa phân tích được".
Theo ông, những ý thơ đó sẽ làm nên cái giá trị "ngoài tài liệu và trên cả sự sáng tạo".
Ở đây, tác giả Sổ tay viết văn đã có sự gặp gỡ với quan niệm của nhiều nhà văn lớn:
A.Puskin từng ví chất thơ trong văn xuôi như "chất nước ngọt ngào thấm trong trái
táo"; L. Tôn-xtôi không chấp nhận ranh giới giữa văn xuôi và thi ca. Thậm chí, K.
Pau-tốp-xki còn khẳng định rằng: "Văn xuôi là sợi cốt, còn thơ là sợi ngang. Cuộc
sống được miêu tả trong văn xuôi không chứa đựng chất thơ sẽ trở thành thô thiển,
thành một thứ chủ nghĩa tự nhiên không cánh, không thúc gọi, không dẫn dắt ta đi đâu
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
cả"... Cũng chính họ - các nhà văn đích thực, bằng tác phẩm của mình, đã giúp cho
người đọc hiểu thế nào là chất thơ trong văn xuôi. Đó có thể là những cánh đồng Nga,
tâm hồn Nga hiển hiện trên trang văn Puskin; là lời thì thầm của cây sồi mùa đông, là
hình ảnh người thiếu nữ muốn bay lên cùng ánh trăng (L. Tôn-xtôi) hay giai điệu ngọt
ngào, say đắm, nồng ấm tình đời của Âm nhạc Véc-đi, Lắng quả thông(Pau-tốp-
xki),... Cũng có thể là khí nhà văn khiến ta nhớ mãi cả mùi cát bụi "quen thuộc quá,
khiến chị em Liên tưởng đấy là mùi riêng của đất, của quê hương này" (Thạch Lam);
hay bấy nhiêu ngạc nhiên, cảm động, bâng khuâng, ăn năn, khao khát,... được đánh
thức nhờ hương thơm của một bát cháo hành (Nam Cao)... Chất thơ có khi đọng lại
trong chi tiết, hình ảnh; có lúc thấm đượm trong bức tranh đời sống hay lan toả vào câu chữ...
Trở lại với truyện ngắn Vợ chồng A Phủ, nếu "đọc vội" cũng có thể thấy được sự
phong phú của hiện thực đời sống, đón nhận được niềm cảm thương, trân trọng của
tác giả dành cho những phận người cùng khổ ở miền cao Tây Bắc. Các giá trị đó được
"tường minh" bằng cốt truyện với sự tương phản quen thuộc của hai phần đời. Lối kể
truyền thống, cách xây dựng nhân vật cũng chưa có gì là "đột phá"... Nhưng muốn
nắm bắt được những ý thơ toát lên từ cảnh sắc và tâm hồn con người nơi đây, thì có lẽ
phải đọc chậm, đọc sâu.
Đọc chậm để các giác quan và trí tưởng tượng có thể "theo kịp" ngòi bút của nhà văn
khi vẽ nên quang cảnh Tết đầy khác biệt trên núi cao. Tết ở đây không đến trong làn
mưa bụi giăng mù gọi chồi non, lộc nõn; cũng không phải với những rừng đào, rừng
mận tưng bừng khoe sắc vẫn mặc nhiên hiện về mỗi khi người ta nghĩ tới mùa xuân
Tây Bắc. Nó không về theo lời hẹn trước, không nhất nhất phải đồng hành cùng tháng
ấy, ngày ấy trên tấm lịch... Trái lại, người dân vùng núi miền Tây "cứ ăn Tết khi gặt
hái vừa xong, không kê ngày tháng nào. Ăn Tết như thế cho kịp lúc mưa xuân xuống
thì đi vỡ nương mới". Nhịp sống của con người "hòa thuận" một cách hồn nhiên, tự
nhiên cùng nhịp điệu của thiên nhiên, vũ trụ như thuở sơ khai. Khi "các nương ngô,
nương lúa gặt xong, ngô lúa đã xếp tên đầy các nhà kho", người được an nhàn, thư
thái thì vui chơi đón Tết. Có phải vì thế mà Tô Hoài tả cảnh Tết đến vào lúc "gió thổi
vào cỏ gianh vàng ửng, gió và rét rất dữ dội", nhưng vẫn gọi được cái không khí náo
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
nức, tươi tắn của mùa xuân? Ngòi bút của nhà văn chỉ phát qua vài sắc màu đậm chất
địa phương, và âm thanh quen thuộc của đời thường cũng đủ khiến lòng người háo
hức không kém gì đám trẻ "đợi Tết, chơi quay, cười ầm trên sân chơi trước nhà". Hình
ảnh những chiếc váy hoa "đem ra phơi trên mỏm đá xoè như con bướm sặc sỡ" trong
các làng Mèo Đỏ và tiếng sáo gọi bạn đi chơi "lấp ló ngoài đầu núi" mang hương vị
độc đáo của mùa xuân Tây Bắc. Tết ở đây gắn liền với những đêm tình nồng nàn, mê
đắm: "trai gái đánh pao, đánh quay rồi đêm đêm rủ nhau đi chơi. Suốt đêm, con trai
đến nhà người mình yêu, đứng thổi sáo xung quanh vách". Có cả bữa cơm Tết cúng
ma, bữa rượu bên bếp lửa, rồi "người nhảy đồng, người hát"... Bằng lối "điểm xuyết"
như thế, Tô Hoài dần xoá đi khoảng cách thời gian và không gian, đưa người đọc nhập
vào nhịp sống riêng của miền đất này.
Đọc sâu để "đầu và tim" (theo cách nói của Nguyễn Tuân) có thể cảm nhận được cái
chất thơ vút lên từ cuộc sống của những con người bị vùi dập trong đau khổ, bất hạnh
nhưng chưa bao giờ lụi tắt khát vọng sống, khát vọng tình yêu và tự do. Một A Phủ
mồ côi cha mẹ từ nhỏ, không họ hàng thân thích mà lớn lên vẫn là chàng trai tài khéo,
mạnh mẽ, táo bạo của núi rừng: "biết đúc lưỡi cày, biết đục cuốc, lại cày giỏi và đi săn
bò tót rất bạo". Dẫu nghèo khó, "Tết đến [...] chẳng có quần áo mới như nhiều trái
khác [...] chỉ có độc một chiếc vòng vía lằn trên cổ", A Phủ vẫn mang khèn, sáo đi tìm
người yêu. vẻ hoang sơ của những cánh rừng, vóc dáng hiên ngang của những ngọn
núi miền Tây như đã hun đúc cho chàng trai này tính cách bướng bỉnh, gan góc và
lòng ham sống mãnh liệt. Nó trao cho A Phủ sức mạnh để đối mặt với bạo lực, cường
quyền; vượt lên những nỗi hèn, nỗi sợ truyền kiếp để giành lại cuộc sống tự do...
Chất thơ toả sáng từ tâm hồn Mị - người con gái dẫu đi qua chốn địa ngục trần gian
vẫn ấp ủ trong lòng bao xúc cảm đẹp đẽ và nồng ấm tình người. Tôi cứ nghĩ về nhân
vật này như cô Tấm miền Tây Bắc - bị đày đọa đến chết đi sống lại nhưng luôn tiềm
tàng sức sống. Diễn biến hai cuộc hồi sinh của tâm hồn Mị xứng đáng được liệt vào
hàng những trang văn giàu ý thơ nhất của Tô Hoài.
Cuộc hồi sinh thứ nhất diễn ra trong đêm hội mùa xuân ở Hồng Ngài. Lúc đó, kiếp
con dâu gạt nợ ở nhà thống lí đã biến Mị từ một cô gái trẻ trung, tài hoa, mạnh mẽ...
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
thành người đàn bà nhẫn nhục, chai sạn trước đau khổ. Cô vẫn sống nhưng đã mất dần
những dấu hiệu của một con người: không giao tiếp, không xúc cảm và suy nghĩ,
không kí ức, "chỉ nhớ đi nhớ lại những việc giống nhau, tiếp nhau vẽ ra trước mặt,
mỗi năm mỗi mùa, mỗi tháng lại làm đi làm lại" như con trâu phải nhớ luống cày, con
ngựa phải nhớ đường đi. Mị mất cảm giác về thời gian, không gian; mất luôn cả ý
thức về sự tồn tại của chính mình. Với cô, thế giới bên ngoài chỉ còn là một ô vuông
bằng bàn tay "mờ mờ trăng trắng" không biết là sương hay là nắng, là sáng hay là
chiều. Mị cũng nghĩ mình sẽ lặng lẽ "ngồi trong cái lỗ vuông ấy mà trông ra, đến bao
giờ chết thì thôi"... Nhưng bất chấp số phận cay đắng, nghiệt ngã, trái tim Mị vẫn âm
thầm gìn giữ niềm khao khát tình yêu, hạnh phúc. Khi đau khổ xoá mờ kí ức, Mị vẫn
không quên giai điệu ngọt ngào, tha thiết của tiếng sáo gọi bạn tình. Nó quấn quýt,
vương vấn, thức tỉnh, nâng đỡ, chắp cánh cho tâm hồn Mị: "Mị nghe tiếng sáo vọng
lại, thiết tha bổi hổi [...] Tai Mị văng vẳng tiếng sáo gọi bạn đầu làng [...] Mà tiếng sáo
gọi bạn yêu vẫn lửng lơ bay ngoài đường [...] Trong đầu Mị đang rập rờn tiếng sáo...".
Tiếng vẫy gọi của tình yêu đã làm sống dậy những cảm xúc và kỉ niệm Mị từng chôn
vùi, quên lãng Người đàn bà câm lặng suốt bao năm tháng giờ đây đang ngồi "nhẩm
thầm bài hát" của người thổi sáo. Từng câu hát nồng nàn, tình tứ gọi về trong tâm
tưởng những tháng ngày hạnh phúc, tươi sáng nhất: "Mùa xuân này, Mị uống rượu
bên bếp và thổi sáo. Mị uốn chiếc lá trên môi, thổi lá cũng hay như thổi sáo. Có biết
bao nhiêu người mê, ngày đêm đã thổi sáo đi theo Mị". Trong khoảnh khắc, Mị vượt
qua mọi khoảng cách của thời gian, không gian, băng qua ranh giới của quá khứ và
hiện tại để trở về sống trọn với tuổi thanh xuân tươi đẹp. Tâm hồn Mị đã hồi sinh. Cô
lại ý thức được về bản thân mình, cảm nhận được nguồn sức sống đang trào dâng: "Mị
thấy phơi phới trở lại, trong lòng đột nhiên vui sướng như những đêm Tết ngày trước.
Mị trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ". Người phụ nữ đang chết mòn trong tuyệt vọng lại muốn
được sống cuộc sống có niềm vui, có tự do: "Mị muốn đi chơi, Mị cũng sắp đi chơi".
Trái tim cô không còn "quen khổ" nữa mà thấm thía hơn bao giờ hết nỗi bất hạnh của
đời mình: "Huống chi A sử với Mị, không có lòng với nhau mà vẫn phải ở với nhau!
Nếu có nắm lá ngón trong tay lúc này, Mị sẽ ăn cho chết ngay, chứ không buồn nhớ
lại nữa. Nhớ lại, chỉ thấy nước mắt ứa ra". Cảm biết được nỗi đau, biết phẫn uất - Mị
trở lại là người con gái mạnh mẽ, giàu tinh thần phản kháng của ngày xưa! Kể từ giây
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
phút "đến góc nhà, lấy ống mỡ, xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa đèn", Mị đã biến
thành một con người khác. Cô không chỉ khơi ngọn đèn làm sáng căn buồng mờ tối
mà còn thắp lên ngọn lửa của tình yêu cuộc sống trong chính lòng mình! Đi chơi Tết
đối với Mị chính là một hành động "nổi loạn" để chấm dứt kiếp tù nhân, giành lại
quyền được sống như một con người. Thậm chí, cá lúc bị A Sử trói đứng vào cột nhà,
lòng MỊ vẫn nồng nàn, tha thiết nhớ, vẫn đắm trong tiếng gọi yêu thương; tiếng sáo
"đưa Mị đi theo những cuộc chơi, những đám chơi"... Khát vọng tình yêu và hạnh
phúc đã là nguồn sức mạnh kì diệu nuôi dưỡng tâm hồn MỊ.
Cuộc hồi sinh lần thứ hai đã không được báo trước bằng bất kì "tín hiệu" nào (như
không khí tưng bừng của mùa xuân, men rượu say nồng bên bếp lửa hay tiếng sáo gọi
bạn tình,...). Nó đến bất chợt, bất ngờ - với người đọc và với cả chính bản thân Mị.
Bởi vì, sau đêm bị trói đứng, Mị rơi vào cái chết tinh thần nặng nề, đau đớn. Người
phụ nữ cô đơn, bất hạnh ấy đã hoàn toàn tách biệt với xung quanh "chỉ biết chỉ còn ở
với ngọn lửa". Cô không còn tìm được chút hơi ấm nào từ cuộc sống. Mị bám víu lấy
bếp lửa không chỉ vì cái lạnh của những đêm đông trên núi cao mà còn vì sự buốt giá
của lòng mình: "nếu không có bếp lửa sưởi kia thì Mị cũng đến chết héo. Mỗi đêm,
Mị đã dậy ra thổi lửa hơ tay, hơ lưng, không biết bao nhiêu lần". MỊ thờ ơ, vô cảm với
chính mình và với mọi sự xung quanh. Có đêm, A Sử bắt gặp, đánh MỊ ngã ngay
xuống cạnh bếp nhưng đêm sau cô vẫn thản nhiên ra sưởi lửa như đêm trước. Tôi có
cảm giác nếu A Sử đánh chết Mị bên bếp lửa, thì cô cũng sẽ lặng thinh và thờ ơ như
thế. Thân còn chẳng thiết) nên khi tận mắt chứng kiến cảnh tượng A Phủ chết dần
trong đói rét, đau đớn, Mị vẫn dửng dưng: "Nếu A Phủ là cái xác chết đứng đấy, cũng thế thôi"!
Miêu tả cái chết tinh thần ấy, Tô Hoài đã tự đặt mình trước một thử thách lớn. Làm
sao nhà văn lại khiến người đọc tin rằng, từ trạng thái vô cảm kia, Mị có thể thức tỉnh,
cắt dây trói của A Phủ và tự cứu chính mình? Làm sao ông có thể tìm được "chìa
khoá" để mở lại cánh cửa của một cõi lòng đã đóng chặt và cơ hồ đã chết? Vì thế,
không ít lần tôi ngẫm đi ngẫm lại cái câu văn tả "dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai
hõm má đã xám đen lại" của A Phủ. Không phải là nước mắt khiếp sợ của kẻ hèn nhát
hay giọt lệ van xin, cầu khẩn lòng thương hại. Dòng nước mắt kia chất chứa nỗi đau
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
đớn, uất hận thầm lặng mà dữ dội của một con người tràn đầy sức mạnh, có thừa lòng
can đảm mà đành bất lực trước cái chết oan ức, phi lí. Nó đập mạnh vào trái tim Mị -
trái tim dường như chỉ còn nỗi đau. Cô bừng tỉnh trong mối đồng cảm sâu xa với
người cùng chung cảnh ngộ đau thương, uất hận: "Nhìn thấy tình cảnh như thế, Mị
chợt nhớ lại đêm năm trước. A Sử trói Mị, MỊ cũng phải trói đứng thế kia. Nhiều lần
khóc, nước mắt chảy xuống miệng, xuống cổ, không biết lau đi được". Lúc trước,
miêu tả cảnh Mị bị trói đứng, Tô Hoài nhắc nhiều đến những đau đớn về thể xác: "tay
chân đau không cựa được [...] khắp người bị dây trói thít lại, đau nhức [...] cổ tay, đầu,
bắp chân bị dây trói siết lại, đau dứt từng mảnh thịt [...] Sợi dây gai dưới bắp chân vừa
lỏng ra, Mị ngã sụp xuống [...] Mị quên cả đau, đứng lên. Nhưng không nhích chân
lên được". Nỗi đau thể chất này, thời gian có thể làm nhòa đi nhưng nỗi đau tinh thần
kia thì vẫn hằn sâu trong tâm trí, khi con người bị tước đoạt đến cả cái quyển đưa tay
lên lau những giọt nước mắt của chính mình! Từ chỗ biết thương mình, trong lòng Mị
dâng lên nỗi xót xa, thương cảm cho bao kiếp người bị đày đọa: "Trời ơi, nó bắt trói
đứng người ta đến chết, nó bất mình chết cũng thôi, nó bắt trói đến chết người đàn bà
ngày trước cũng ở cái nhà này". Cùng với tình thương, trong lòng MỊ sống dậy cả
lòng căm thù, sự phẫn nộ: "Chúng nó thật độc ác". Với A Phủ, Mị chia sẻ nỗi đau đớn
bằng cả trái tim vì chính cô đã từng biết thế nào là "chết đau, chết đói, chết rét, phải
chết" trên cây cột trói người. Đột nhiên, nhưng cũng là tự nhiên, tất yếu với một con
người giàu "năng lực" yêu thương, Mị xót xa cho A Phủ hơn chính bản thân mình: "Ta
là thân đàn bà, nó đã bắt ta về trình ma nhà nó rồi thì chỉ còn biết đợi ngày rũ xương ở
đây thôi... Người kia việc gì mà phải chết thế".Trong khoảnh khắc, người con gái có
tâm hồn trong sáng, nhân hậu của ngày xưa đã lại trở về! Bấy nhiêu cảm xúc trỗi dậy
khiến MỊ không cảm thấy sợ hãi cả khi tưởng tượng mình phải trói thay A Phủ. Bằng
sức mạnh của tình yêu thương, sự đồng cảm, lòng vị tha, Mị đã vượt lên nỗi sợ cường
quyền, cắt dây trói cứu A Phủ, để rồi lòng ham sống mãnh liệt lại giúp cô vượt qua nỗi
ám ảnh thần quyền, tự cứu chính mình... Vẫn là cái quy luật muôn thuở của tình người
bất diệt "Thương người như thể thương thân", nhưng qua ngòi bút Tô Hoài, nó đã
mang đậm sắc màu riêng của tính cách, tâm hồn con người Tây Bắc - chân chất, mộc
mạc mà nồng nàn, sâu sắc; lặng lẽ mà quyết liệt trong khát vọng sống, khát vọng tự do.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
Những ý thơ trong Vợ chồng A Phủ cũng gắn liền với một Tô Hoài đặc biệt chú trọng
đến chuyện "tinh thông về chũ". Ông từng tâm niệm và ao ước: "Mỗi chữ phải là hạt
ngọc buông xuống những trang bản thảo, hạt ngọc mới nhất của mình tìm được, do
phong cách văn chương của mình mà có". Tôi đã thấy những "hạt ngọc" như thế lấp
lánh trong Vợ chồng A Phủ. Công phu dùng chữ của tác giả hiện rõ qua lời kể, lối
miêu tả, nghệ thuật xây dựng ngôn ngữ nhân vật,... Từ đối thoại, độc thoại đến những
đoạn ngôn ngữ nửa trực tiếp,... chưa bao giờ thấy gợn lên sự thiếu hài hòa giữa lai
lịch, vốn sống, tâm trạng và tính cách,... với lời ăn tiếng nói của nhân vật. Có những
câu nói chỉ bớt đi một từ thôi (chúng tôi in đậm), nó đã không còn là cách nói riêng
của người miền cao - mộc mạc, đầy hình ảnh và cảm xúc chân thật, tự nhiên: lời khen
ngợi A Phủ của các cô gái trong làng: "Đứa nào được A Phủ cũng bằng được con trâu
tốt trong nhà"; lời của người cha già hiểu con, thương con mà đành bất lực: "Mày về
lạy chào tao để mày đi chết đấy à? [...] Không được, con ơi!" hay tiếng vọng đau đớn
vang lên từ tâm trí Mị, nhắc nhở về nỗi tủi nhục, cay đắng đến tận cùng của kiếp nô
lệ: "Nhiều lần khóc, nước mắt chảy xuống miệng, xuống cổ, không biết lau đi được"...
Màu sắc địa phương đậm đà ấy đã góp phần không nhỏ làm nên vẻ sinh động, độc đáo của các nhân vật.
Tác giả Vợ chồng A Phủ cũng sáng tạo nhiều kiểu câu văn giàu nhịp điệu "như biết co
duỗi nhịp nhàng" (Nguyễn Tuân). Có kiểu câu với cấu trúc tầng lớp, trùng điệp các vế,
thường được dùng để miêu tả các sự kiện kéo dài, lặp lại, triền miên, nặng nề: tả kiếp
đàn bà như con trâu con ngựa "chỉ biết việc ăn cỏ, biết đi làm mà thôi" trong nhà
thống lí ("Mị cúi mặt, không nghĩ ngợi nữa, mà lúc nào cũng chỉ nhớ đi nhớ lại những
việc giống nhau, tiếp nhau vẽ ra trước mặt, mỗi năm mỗi mùa, mỗi tháng lại làm đi
làm lại: Tết xong thì lên núi hái thuốc phiện, giữa năm thì giặt đay, xe đay, đến mùa
thì đi nương bẻ bắp, và dù lúc đi hái củi, lúc bung ngô, lúc nào cũng gài một bó đay
trong cánh tay để tước thành sợi"); tả cảnh hành hạ người dã man, quái gở ("Cứ như
thế, suốt chiều, suốt đêm, càng hút, càng tỉnh, càng đánh, càng chửi, càng hút"),... Có
kiểu câu ngắn, dồn dập, diễn tả những biến động bất ngờ: "Mị trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ.
Mị muốn đi chơi. Bao nhiêu người có chồng cũng đi chơi ngày Tết. [...] Hơi rượu toả.
Tiếng sáo. Tiếng chó sủa xa xa. Mị lúc mê, lúc tỉnh". Những cấu trúc mới lạ, phong
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
phú đan xen, phối hợp với nhau một cách linh hoạt mang đến cho lời vãn tính đa thanh, phức điệu.
Ngôn ngữ văn xuôi của Tô Hoài giàu chất thơ, chất hoạ. Không thiếu những đoạn văn,
đọc lên, ngỡ như mình đang đứng trước một bức tranh hay đang xem một trường đoạn
phim với góc quay thật rộng: "Hai người đi liền hơn một tháng. Họ đi thuyền trên
những triền núi cao ngất, lốm đốm nhà, thấp thoáng ruộng, đất đỏ, suối trắng tình,
trông thấy ở trước mặt mà đi mấy ngày chưa tới. [...] A Phủ làm nhà thèo đảnh ra một
ngọn đồi gianh. Những ngày quan trời trông thấy dòng sông và cánh đồng Bản Pe có
ruộng xòe như cánh quạt". Gần rồi xa, cao và thấp, diện và điểm, đậm xen nhạt, khi
thì sắc nét như ở ngay trước mặt, lúc lại thấp thoáng mơ hồ như ở ngoài tầm mắt; vừa
trải rộng với những nét vẽ sông, suối mềm mại, đã lại sừng sững thu về trong dáng núi
gân guốc, hùng vĩ... Tả con đường vượt suối, băng rừng mà thấy được hành trình và
khát vọng đi tìm cuộc sống tự do. Tái hiện khung cảnh thiên nhiên mà gợi được vẻ
đẹp mạnh mẽ, phóng khoáng, lãng mạn của hồn người...
Những ý thơ trong Vợ chồng A Phủ được tạo nên bằng ngòi bút của một người "thợ
chữ" tài hoa và kiên tâm trên con đường sáng tạo. Phải nói đến cả tình cảm gắn bó
thắm thiết, sâu nặng của nhà văn: "thiên nhiên và con người miền Tây đã để thương để
nhớ cho tôi nhiều quá, tôi không bao giờ quên" (Tô Hoài). Không chỉ nhà văn, mà cả
người đọc cũng muốn nói lời tri ân núi rừng, sông suối và con người Tây Bắc - nguồn
"nguyên liệu" thấm đẫm chất thơ! Tô Hoài đã trả được món nợ ân tình đó khi truyền
cho người đọc những rung cảm sâu xa với cảnh, với người. Ông cũng đã thực hiện
được điều mà mọi nhà văn đều mong ước: "trong văn xuôi, cần phải đượm hồn thơ, có
như thế vãn xuôi mới trong sáng cất cao"
Chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ - Mẫu 3
“Mỗi người nghệ sĩ có một cái tạng riêng, một tố chất tâm hồn riêng tạo nên một thứ
nam châm hút lấy những cái gì phù hợp” (Nguyễn Đăng Mạnh). Có lẽ vì vậy mà mỗi
khi đọc những tác phẩm của Nam Cao, như “Chí Phèo” chẳng hạn, tôi lại cảm, lại
thấm thía cái nỗi đau tột cùng của người nông dân trong xã hội cũ. Cũng có những khi
cuộc sống xô bồ, tôi lại tìm đến với Thạch Lam, mượn chiếc chìa khóa để bước vào
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
cánh cổng của miền thần tiên, cổ tích, cảm nhận tâm hồn mình lắng lại “dưới bóng
hoàng lan”. Nhưng không hiểu sao, tôi vẫn thích nhất cái cảm giác mỗi khi đọc những
“trang thơ” rất thơ của Tô Hoài - “Vợ chồng A Phủ”.
Có lẽ “chất thơ” chẳng còn xa lạ gì đối với những bạn đọc yêu văn học, đặc biệt là với
những thi gia, đó là tính chất trữ tình, tính chất được tạo nên từ sự hòa quyện giữa vẻ
đẹp của cảm xúc, tâm trạng, tình cảm với vẻ đẹp của các biểu hiện nó để có thể khơi
gợi những rung động thẩm mỹ và tình cảm nhân văn.
Thế nhưng có mâu thuẫn gì không khi nói một tác phẩm văn xuôi, truyện ngắn cũng
thấm đẫm chất thơ? Chúng ta hoàn toàn có thể và có quyền nói như vậy. Chất thơ tự
bao giờ đã không còn bó hẹp mình trong khuôn khổ của những bài thơ trữ tình, nó đã
tự bật tung, phát ra ánh sáng và phù lên văn đàn Việt Nam một lớp áo vô hình chỉ
được cảm nhận bằng rung động con tim, xúc động tâm hồn.
Trên văn đàn Việt Nam có biết bao những tác phẩm văn xuôi thấm đẫm chất thơ
nhưng không phải tác phẩm nào được sinh ra dưới ngòi bút của người nghệ sĩ đều
mang sẵn trong mình tính chất trữ tình, đều thấm đẫm những ý thơ trong văn xuôi.
Một truyện ngắn được coi là giàu chất thơ khi mối bận tâm của người viết không đặt
vào việc kể lại một biến cố, sự việc, hành động mà là việc làm bật lên một trạng thái
của đời sống hoặc của tâm hồn con người, và “Vợ chồng A Phủ” của Tô Hoài là một tác phẩm như vậy.
Cách đây hơn sáu mươi năm trước, có một người lữ khách đã băng rừng, lội suối để
tìm đến với một vùng đất mới, để khai phá và mang những nét đẹp của một vùng đất
xa xôi đến với bạn đọc bấy giờ: Tô Hoài trên con đường tìm đến với mảnh đất Tây
Bắc thân yêu. “Vợ chồng A Phủ” là truyện ngắn tập trung tinh hoa của ngòi bút Tô
Hoài về Tây Bắc không chỉ vì nó đem lại những hương sắc lạ về cảnh trí, con người
mà quan trọng hơn còn là khả năng phân tích tinh tế những diễn biến đầy mâu thuẫn
của nội tâm, kết đọng một tình cảm nhân đạo đậm đà để rồi bao trùm lên tất cả là điều
mà sau này Tô Hoài đã cảm thấy “một chất thơ vời vợi bay lên từ cảnh vật của nơi
rừng núi tuyệt vời thơ mộng ấy”
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
Trước tiên tôi muốn nói tới một yếu tố tạo nên sức hấp dẫn diệu kỳ của nơi rừng núi
Tây Bắc. Một thế giới không phải cổ tích mà như thoảng hương ca dao, cổ tích, một
thế giới hứa hẹn rất nhiều sức gợi cảm hiện lên qua bức tranh thiên nhiên sống động,
quyến rũ, đẹp mê hồn của Hồng Ngài: “năm ấy, Hồng Ngài ăn tết sớm giữa lúc gió
thổi vào cỏ gianh vàng ửng, gió và rét rất dữ dội. Nhưng trong các làng Mèo Đô,
những chiếc váy hoa đã đem ra phơi trên mỏm đá xòe như con bướm sặc sỡ”. Với
những gam màu tự nhiên, tất cả cảnh vật, thiên nhiên, đất trời cùng thêu dệt tạo nên
một bức tranh thủy mặc của tạo hóa chỉ được tìm thấy ở chốn núi rừng Tây Bắc.
Sẽ là chưa đủ nếu bức tranh ấy thiếu bóng dáng của con người. Tuyệt vời làm sao khi
mỗi độ tết đến, người ta lại trông thấy “đám trẻ đội Tết, chơi quay, cười ầm trên sân
trước nhà”. Rồi những đêm tình mùa xuân, những người con trai mang tiếng khèn,
điệu nhạc đi tìm “bạn yêu”. Khung cảnh ấy mở ra trong tâm trí người đọc một miền
đất thanh bình với những nét đẹp văn hóa bình dị nhưng đầy ý nghĩa đối với con người.
Thiên nhiên dù đẹp đến đâu cũng chỉ là phông nền cho con người tỏa sáng, truyện
ngắn “Vợ chồng A Phủ” thơ nhất có lẽ phải kể tới bức tranh đời sống tâm hồn của con
người nơi đây. Những cô gái như cô Mị tài sắc dù bị vùi dập bởi chế độ phong kiến
miền núi, bởi nam quyền, thần quyền nhưng sức sống tiềm tàng chưa bao giờ tắt lịm.
Những chàng trai như A Phủ dù cuộc đời trăm đắng ngàn cay nhưng vẫn đầy bản lĩnh,
gan góc, quyết liệt, dữ dội.
Khi cánh cửa “Vợ chồng A Phủ” vừa mở ra, Tô Hoài đã dắt nẻo hồn ta đến với một
con người hay đúng hơn là một kiếp người, một số phận nghiệt ngã qua hình ảnh của
người thiếu phụ buồn “ngồi quay sợi bên tảng đá trước của, cạnh tàu ngựa. Lúc nào
cũng vậy, dù quay sợ, thái cỏ ngựa, dệt vải, chẻ củi hay đi cõng nước dưới khe suối
lên, cô ấy cũng cúi mặt, mặt buồn rười rượi”. Mị như một cái bóng, một mảng tối im
lìm trong cảnh giàu sang của nhà thống lí Pá Tra. Càng ngày Mị càng không nói, chỉ
“lùi lũi như con rùa trong xó cửa”. Người đàn bà ấy bị cầm tù trong ngục thất tinh
thần, nơi lui vào, lui ra chỉ là một căn buồng kín mít “chỉ có một chiếc cửa sổ lỗ
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
vuông bằng bàn tay”. Đã bao năm rồi, người đàn bà ấy chẳng biết đến mùa xuân, cũng chẳng đi chơi Tết.
Nhà văn có tả hình dáng nhưng không nhằm khắc họa chân dung ngoại hình mà chủ
yếu làm nổi bật con người số phận, một số phận nghiệt ngã đắng cay, tủi cực. Điều đó
có sức ám ảnh đối với độc giả, gieo vào lòng người đọc những xót thương. Ách áp
bức nặng nề của bọn chúa đất miền núi, cả cường quyền và thần quyền đã đè nén một
tâm hồn yêu đời khát sống trở thành một người hoàn toàn tê liệt về ý thức: “sống lâu
trong cái khổ Mị cũng quen rồi”, “Mị tưởng mình cũng là con trâu, con ngựa”, “Mị
chỉ cúi mặt không nghĩ ngợi”, chỉ “nhớ đi nhớ lại những việc giống nhau”, Mị không
còn ý thức được về thời gian, tuổi tác và cuộc sống. Cô giống như một cỗ máy hoạt
động theo một quy luật đã được lập trình sẵn. Mị vô cảm, không tình yêu, không khát
vọng, thậm chí cũng không còn biết đến khổ đau.
Nhưng đâu đó trong thẳm sâu tâm hồn người đàn bà câm lặng vì khổ đau, cơ cực ấy
vẫn tiềm ẩn một cô Mị ngày xưa, một cô Mị trẻ đẹp như đóa hoa nơi núi rừng Tây Bắc
đầy sức sống, một người con gái trẻ trung, hiếu thảo. Ngày ấy tâm hồn yêu đời của Mị
gửi vào tiếng sáo: “Mị thổi sáo giỏi, không có sáo, Mị uốn chiếc lá trên môi cũng hay
như thổi sáo vậy”/ Ở Mị, khát vọng tình yêu, tự do luôn luôn mãnh liệt. Nếu không bị
bắt làm con dâu gạt nợ, khát vọng của Mị sẽ trở thành hiện thực bởi “trai làng đến
đứng nhẵn cả chân vách đầu buồng Mị”, Mị đã từng hồi hộp khi nghe tiếng gõ cửa của
người yêu. Mị đã bước theo khát vọng của tình yêu nhưng không ngờ lại sớm rơi vào cạm bẫy.
Tất cả những phẩm chất trên đây sẽ là tiền đề, là cơ sở cho sự trỗi dậy của Mị sau này.
Nhà văn miêu tả những tố chất này ở Mị khiến cho câu chuyện phát triển theo một
hướng tự nhiên, hợp lý. Chế độ phong kiến nghiệt ngã cùng với tư tưởng thần quyền
có thể giết chết mọi ước mơ, khát vọng, làm tê liệt cả ý thức lẫn cảm xúc con người
nhưng từ trong sâu thẳm, cái bản chất người vẫn luôn tiềm ẩn và chắc chắn nếu có cơ
hội nó sẽ bùng lên mãnh liệt.
Bị bắt về nhà thống lí làm con dâu gạt nợ, Mị định tự tử, Mị tìm đến cái chết chính là
sự phản kháng duy nhất của một con người có sức sống tiềm tàng mà không thể nào
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
làm khác được trong hoàn cảnh ấy, có đến “mấy tháng ròng đêm nào Mị cũng khóc”,
Mị trốn về nhà cầm nắm lá ngón trên tay. Chính khát vọng được sống một cuộc sống
đúng nghĩa đã khiến Mị không thể chấp nhận một cuộc sống bị chà đạp, bị đối xử như
một con vật. Mị tìm đến cái chết như một sự giải thoát.
Đêm tình mùa xuân là cái đêm đáng ghi nhớ nhất trong cuộc đời của Mị. Mị đột nhiên
lại muốn đi chơi và sửa soạn để đi chơi. Tô Hoài đã bộc lộ tất cả những anh hao của
mình trong việc lý giải sự chuyển biến tâm lý của Mị, nó vừa như là một hành động
bộc phát, lại vừa là một hệ quả tất yếu của một sức sống tiềm tàng được khơi dậy,
bùng lên để quên đi thực tại, sống với bản chất của mình.
Sự thức tỉnh ý thức của Mị trước hết là nhờ sự tác động của hoàn cảnh, khi mà Mị
nhìn thấy vẻ đẹp của cảnh vật Hồng Ngài khi xuân đến. Nếu ngoại cảnh là chất xúc
tác gián tiếp thì rượu là chất xúc tác trực tiếp để tâm hồn yêu đời khát sống của Mị trỗi
dậy. “Mị lén lấy hũ rượu uống ừng ực từng bát một” như nuốt cay, nuốt đắng, nuốt
uất, nuốt hận vào lòng. Hơi men đã dìu tâm hồn Mị đi theo tiếng sáo.
Trong đoạn diễn tả tâm trạng hồi sinh của Mị, tiếng sáo có một vai trò đặc biệt quan
trọng. “Mị nghe tiếng sáo vọng lại thiết tha bồi hồi, Mị ngồi nhẩm thầm lời bài hát của
người đang thổi”. Với Mị, tiếng sáo là biểu tượng lôi cuốn nhất của mùa xuân, của
khát khao hạnh phúc. Không phải ngẫu nhiên mà tác giả lại dụng công miêu tả tiếng
sáo nhiều lần đến vậy. “Tiếng sáo gọi bạn cứ tha thiết, bồi hồi”, “ngoài đầu núi lấp lấp
ló đã có tiếng ai thổi sáo”, “tai Mị vẳng tiếng sáo gọi bạn đầu làng”, “mà tiếng sáo gọi
bạn yêu vẫn lửng lơ bay ngoài đường”. “Mị vẫn nghe tiếng sáo đưa Mị đi theo những
cuộc chơi, đám chơi”, “trong đầu Mị rập rờn tiếng sáo”. Tô Hoài đã miêu tả tiếng sáo
như một dụng ý nghệ thuật để lay tỉnh tâm hồn Mị. Tiếng sáo là biểu tượng của khát
vọng tình yêu tự do, là ngọn gió thổi bùng lên đốm lửa tưởng chừng đã nguội tắt.
Thoạt tiên, tiếng sáo còn “lửng lơ”, “lấp ló” ngoài đầu núi, ngoài đường. Sau đó tiếng
sáo đã thâm nhập vào thế giới nội tâm của Mị và cuối cùng trở thành lời mời gọi tha
thiết để rồi tâm hồn Mị bay theo tiếng sáo. Mị đã thoát khỏi tâm trạng thờ ơ, nguội lạnh lâu nay.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
Dấu hiệu đầu tiên của việc sống lại đó là Mị nhớ lại quá khứ, nhớ về hạnh phúc ngắn
ngủi của tuổi trẻ của mình và niềm vui sống trở lại: “Mị còn trẻ lắm, Mị vẫn còn trẻ
lắm. Mị muốn đi chơi”. Phản ứng đầu tiên của Mị là “nếu có nắm lá ngón trong tay,
Mị sẽ ăn cho chết” chứ không buồn nhớ lại nữa cái ngày xưa đẹp đẽ ấy bởi nhớ lại
“chỉ thấy nước mắt ứa ra”. Những giọt nước mắt tưởng chừng đã cạn kiệt vì đau khổ
đã lại có thể lăn dài. Đau khổ tưởng đã làm Mị tê liệt về lý trí lẫn tình cảm nhưng từ
trong sâu thẳm, tâm hồn Mị không chết, Mị vẫn còn khóc được cho hoài niệm của
mình, khóc cho vết thương tưởng như đã mãi mãi thánh sẹo, thành chai. Từ những sôi
sục trong tâm tư đã dẫn tới hành động: “lấy ống mỡ xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa
dầu”. Đây là hành động của sự thức tỉnh. Mị muốn thắp sáng cho cuộc đời tăm tối của
mình. Chi ít, thứ ánh sáng này cũng giúp Mị cảm thấy mình không phải là một thứ đồ
vật bị lãng quên. Mị “quấn lại tóc”, “với tay lấy cái váy hoa vắt ở phía trong vách”.
Và cứ như một người đàn bà mộng du, Mị quên hẳn sự có mặt của A Sử, quên hẳn
mình đang bị trói mà tiếng sáo vẫn dìu tâm hồn Mị “đi theo những cuộc chơi, đám
chơi”. Tâm hồn Mị đã thuộc về một thế giới khác, một thế giới lung linh như ngọc
bích, lóng lánh như pha lê, một thế giới mà ở đó, Mị thổi sáo, Mị hát, Mị yêu và được
yêu. Đó là một sức sống tiềm tàng, dữ dội và mãnh liệt.
Sức sống tiềm tàng, mãnh liệt ở Mị được biểu hiện rõ nhất ở hành động “vùng bước
đi” giữa lúc cả người bị trói đứng vào cột. Chỉ khi “tay chân đau không cựa quậy
được”, Mị mới sực tỉnh trở về hiện tại. Tiếng sáo im bặt, thay vào đó là “tiếng chân
ngựa đạp vách” khiến Mị cay đắng nghĩ “mình không bằng con ngựa”. Trong tác
phẩm, rất nhiều lần tác giả nhắc đến cuộn dây trói, đó là biểu tượng cho chế độ cường
quyền và thần quyền khắc nghiệt, nhưng ngay cả khi cuộn dây thít chặt cũng không
thể ngăn con người nghĩ đến cuộc sống, sống với thế giới của tình yêu và khát vọng.
Tô Hoài đã đặt sự hồi sinh của Mị vào một tình huống bi kịch: “khát vọng mãnh liệt –
hiện thực phũ phàng khiến cho sức sống của Mị càng thêm phần dữ dội. Quá trình hồi
sinh của một sức sống tiềm ẩn được nhà văn miêu tả không hề hời hợt, dễ dãi. Nhân
vật thoát khỏi sự thờ ơ, nguội lạnh không hề đơn điệu, dễ dàng. Mị sống quá lâu trong
cái khổ, vì thế, sự hồi sinh đến quá nhanh rất dễ gây cảm giác giả tạo. Đó phải là một
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
quá trình chuyển biến lớn dần và phải có một sự tác động đặc biệt. Sự tác động đó
không gì thay thế được chính là tiếng sáo trong đêm tình mùa xuân. Một làn sóng cảm
xúc đi qua, dù mãnh liệt cũng không thể làm thay đổi cuộc đời Mị. Nhưng những gì
mà Tô Hoài viết về đêm tình mùa xuân ấy thật vô cùng ý nghĩa. Qua đây nhà văn
muốn khẳng định: Sức sống của con người dù bị giẫm đạp, bị trói chặt vẫn luôn âm ỉ,
chỉ cần gặp dịp là sẽ bùng lên.
Khi tiếng sáo im bặt, chỉ còn nghe tiếng chân ngựa đạp vách cũng là lúc mọi ký ức tan
biến, cuộc đời Mị lại như những đêm đông trên miền núi cao, vừa dài vừa buồn.
Trước cảnh A Phủ bị trói, Mị hoàn toàn vô cảm, vẫn “thản nhiên thổi lửa, hơ tay”. Có
đêm, bị A Sử đánh gục ngay trên bếp lửa mà đêm say, Mị vẫn trở dậy thổi lửa, hơ tay
như thế. Ta cứ tưởng như sức sống trong Mị như ngọn đèn cạn dầu, chỉ bùng lên rồi
tắt ngấm. Nhưng không, phần trên mới chỉ là phần chuẩn bị cho một bước đột phá.
Tâm hồn tê dại của người đàn bà ấy đột ngột bùng lên thật mãnh liệt: cắt dây cởi trói
cứu A Phủ và tự giải thoát cho chính mình.
Hành động của Mị vừa mang tính tự phát, vừa có ý thức tự giác. Tự phát bở sự việc
đến nhanh, đột ngột và Mị không kịp tính trước sẽ đi đâu, làm gì, ngay cả việc có chạy
theo A Phủ hay không Mị cũng chỉ quyết định ngay sau khi cắt dây cởi trói, đứng lặng
một phút trong bóng tối. Tô Hoài thật tinh tế và bản lĩnh khi sắp xếp chi tiết này bởi
nếu không khéo rất có thể có hai khả năng xảy ra. Một là Mị trốn chồng vì khổ quá,
hai là Mị bỏ chồng theo A Phủ vì A Phủ là người mà bao cô gái mong ước có được.
Hai khả năng này đều hạ thấp giá trị nhân vật. Mị cắt dây trói cho A Phủ nhưng không
hề chạy theo. Chỉ sau khi định thần lại nỗi hoảng sợ đã đẩy bàn chân Mị vùng chạy theo một cách tự nhiên.
Tuy vậy hành động của Mị chính là kết quả tất yếu của một con người có sức sống
tiềm tàng. Hành động này có nguồn gốc từ bản chất của một người con gái hiếu thảo,
yêu đời, ham sống trong quá khứ. Từ cái “buồn rười rượi”, từ cách uống rượu “ừng ực
từng bát một” và ngay cả ý định tự sát của Mị nữa. Trực tiếp hơn là những giây phút
Mị rạo rực nghe tiếng sáo trong đêm tình mùa xuân. Sâu xa hơn nữa là vì Mị cảm thấy
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
đau đớn giống như những lần Mị bị trói, Mị không thể để một con người vô tội phải
chết dần trong đau đớn.
Tất cả được khởi dậy đúng lúc Mị trông thấy “một dòng nước mắt lấp lánh bò xuống
hai hõm má đã đen sạm lại của A Phủ”. Giọt nước mắt tuyệt vọng của A Phủ đã giúp
Mị nhớ lại, nhận ra mình, xót xa cho mình, nhận ra sự tàn ác của nhà thống lí, tất cả đã
khiến cho hành động của Mị mang tính tất yếu.
Tất nhiên Mị cũng rất lo lắng, hoảng sợ. Mị sợ mình bị trói thay vào cái cọc ấy. Khi
đã chạy theo A Phủ, cái ý nghĩ ấy vẫn còn đuổi theo Mị: “Ở đây thì chết mất”. Nỗi lo
lắng của Mị cũng là một khía cạnh của lòng ham sống, tiếp thêm sức mạnh cho Mị vượt lên số phận.
Những vẻ đẹp đặc biệt là sức sống tiềm tàng trong tâm hồn của người con gái nơi
núng rừng Tây Bắc đã làm cho truyện ngắn tỏa ngát hương thơm, thấm đẫm trữ tình.
Lại một minh chứng cho tài hoa của người nghệ sĩ đã có công khai phá một vùng đất mới.
Truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ” sẽ vượt qua thách thức của thời gian để sống mãi với
tâm hồn bạn đọc không chỉ bởi nhà văn đã đưa vào những “ý thơ trong văn xuôi” mà
hơn hết ta cảm nhận được tấm lòng nhân đạo cao cả, luôn sẵn sàng “nâng giấc cho
những kẻ cùng đường tuyệt lộ”.
Phân tích chất thơ trong Vợ chồng A Phủ - Mẫu 4
Tô Hoài là một trong những cây bút nổi bật của nền văn học Việt Nam hiện đại, với số
lượng tác phẩm đồ sộ viết về nhiều đề tài, thể loại, hướng đến nhiều đối tượng độc giả
khác nhau. Đặc biệt trong quãng thời gian 9 năm tham gia kháng chiến chống Pháp
tạo vùng núi Tây Bắc nước ta đã để lại cho Tô Hoài nhiều những xúc cảm cũng như
những dấu ấn sâu sắc với con người và thiên nhiên nơi đây. Trong quá trình kháng
chiến, cùng ăn ở, sinh hoạt với đồng bào dân tộc thiểu số, tác giả đã có cái nhìn thấu
hiểu và thông cảm sâu sắc với những con người phải chịu sự áp bức từ cả cường
quyền lẫn thần quyền. Chính vì thế mà các tác phẩm hiện thực đã ra đời tiêu biểu nhất
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
là Vợ chồng A Phủ không chỉ có nội dung, ý nghĩa sâu sắc, phản ánh chân thực cuộc
sống của đồng bào miền núi những năm kháng chiến, mà nó còn là tất cả những gì
tinh túy về mảnh đất Tây Bắc mà Tô Hoài đã khám phá, góp nhặt được. Sự hiểu biết,
gắn bó và trân trọng của tác giả được thể hiện một cách rất tinh tế nhẹ nhàng thông
qua các ý thơ trong tác phẩm, khiến độc giả càng có ấn tượng sâu sắc về cuộc đời, số
phận của từng nhân vật, cũng như những nét độc đáo từ mảnh đất xa xôi ngút ngàn mây phủ.
Khi nói về Truyện Tây Bắc mà tiêu biểu nhất là Vợ chồng A Phủ Tô Hoài đã nói rằng
“Ở mỗi nhân vật và trùm lên tất cả miền Tây, tôi đã đưa vào một không khí vời vợi,
làm cho đất nước và con người bay bổng lên hơn, rời bỏ được cái ám ảnh tủn mủn, lặt
vặt thường làm co quắp nhân vật, nhỏ bé vấn đề và khung cảnh đi”. Rõ ràng rằng cuộc
đời của nhân vật Mị hay A Phủ đều là cuộc đời bao trùm bởi những bi kịch và đau khổ
đến mức tuyệt vọng, thế nhưng dưới ngòi bút của Tô Hoài, dưới cái nhìn thấm thía và
sâu sắc vào nội tâm của nhân vật, ông không quá nhấn mạnh những nỗi đau ấy, mà
thay vào đó To Hoài để người đọc tự cảm nhận thông qua những suy nghĩ, cử chỉ của
nhân vật. Và cả cái cách khi ông viết về khung cảnh sinh hoạt vùng Tây Bắc, viết về
những thói quen, những công việc, những đặc nhưng mà chỉ nơi này mới có được,
khiến độc giả dễ dàng cảm nhận được tâm hồn cũng như số phận và nỗi đau của từng
nhân vật. Tô Hoài muốn diễn tả cái cuộc đời bế tắc và tuyệt vọng của Mị thông qua
một hình ảnh rất đặc sắc, ấy là căn buồng Mị ở chỉ có một ô cửa sổ bé bằng bàn tay
mà trông ra “lúc nào cũng thấy trăng trắng không biết là sương hay là nắng”. Đó chính
là một ý thơ rất đẹp, người đọc dễ dàng liên tưởng đến một vùng đất bốn bề mây phủ
sương giăng, bay bổng và thơ mộng, ban ngày thì mây hòa với nắng, ban đêm thì
sương quyện với trăng. Ấy thế nhưng một vùng đất đẹp, đầy chất thơ như thế lại có
những cuộc đời đớn đau giống Mị, cô thấy trăng trắng ấy nhưng lại không phân biệt
được đêm với ngày, không nhận thấy được sự huyền diệu tươi đẹp của thiên nhiên, thể
hiện một cuộc đời cầm tù và bế tắc đến khôn cùng. Có thể nói rằng chất thơ trong văn
xuôi của Tô Hoài lại càng tô đậm thêm số phận của nhân vật.
Một dẫn chứng khác về chất thơ, chất nhạc trong văn của Tô Hoài phải kể đến cảnh
mùa xuân ở Hồng Ngài có biết bao nhiêu náo nhiệt, vui nhộn và đặc sắc “Trên đầu
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
núi, các nương ngô, nương lúa gặt xong, ngô lúa đã xếp tên đầy các nhà kho”, “trẻ con
đốt những lều canh nương”, “gió thổi vào cỏ gianh vàng ửng, những chiếc váy hoa đã
đem phơi trên những mỏm đá xoè như con bướm sặc sỡ, gió và rét rất dữ dội”. Đọc
những câu văn ấy người ta thấy một cái không khí thật dễ chịu, dường như còn cảm
nhận được cả cái gió se se lạnh của mùa xuân, cái nắng ấm áp những ngày giáp Tết,
đến cả cái không khí rộn ràng, vui tươi trong những ngày xuân vừa tới. Như vậy chỉ
bằng vài câu văn tả cảnh, nhưng đã gợi ra một không gian Tây Bắc rộng lớn, sống
động, và có lẽ gợi ra nhiều nhất ấy là cảm giác tự do, phóng khoáng. Ấy thế nhưng khi
quay lại với cuộc đời của Mị, Mị lại càng bất hạnh hơn khi bản thân ở tại một vùng
đất tươi đẹp như thế, nhưng đời Mị lại toàn là những bi kịch đen tối và đớn đau nhất
ấy là sự mất tự do, bị cầm tù bằng một cuộc hôn nhân không hạnh phúc. Song song
với việc miêu tả cuộc đời Mị, với những diễn biến tâm trạng, ý thơ của Tô Hoài cũng
len lỏi khắp trong từng câu văn. Khi kể về cuộc đời của Mị tại nhà thống lý Pá Tra,
người ta dễ dàng nhận thấy những nếp sống, phong cách sinh hoạt của người dân tộc
H’Mông ở miền núi phía Bắc, như đi làm nương ngô, nương lúa, quay sợi gai, dệt vải,
cõng nước, thái cỏ ngựa, chẻ củi, giặt đay, xe đay,…
Rồi những cảnh bếp lửa bập bùng, không tắt hòn than vào những đêm đông giá rét,…
Hoặc trong cách ăn mặc phục sức thì phụ nữ mặc váy hoa, vấn tóc chít khăn, đàn ông
đeo vòng bạc, đội khăn trắng. Và đáng chú ý nhất khi nói về chất thơ trong Vợ chồng
A Phủ có lẽ phải kể đến cái cách mà Tô Hoài đã miêu tả về mùa xuân ở Hồng Ngài,
mùa xuân ở miền cao. Ở đây người ta đoán mùa xuân đến dựa vào vụ mùa canh tác,
ăn tết không kể ngày tháng, cứ kết thúc một mùa thu hoạch ngô lúa, là họ lại ăn Tết
vừa mừng xuân đến, vừa mừng việc mùa màng được no đủ. Và trong mùa xuân ấy Tô
Hoài cũng rất tinh tế khi đưa vào những cảnh trai gái mùa xuân tìm nhau để tỏ tình, họ
khoác lên mình những bộ áo đẹp nhất, đi chơi theo từng đoàn, lập hội ném pao, thổi
sáo, đàn môi, uống rượu,… đầy náo nức và mê say, mang đậm phong vị núi rừng Tây
Bắc, tự do và bay bổng. Trong đó ngày Tết được Tô Hoài đặc tả bằng những hình ảnh
giàu tính nhạc và màu sắc, mang đến một không khí rộn ràng, náo nức “Trong các
làng Mèo Đỏ, những chiếc váy hoa đã đem ra phơi trên những mỏm đá xòe như con
bướm sặc sỡ […] Đám trẻ đợi tết, chơi quay, cười ầm trên sân chơi trước nhà”. Hay
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
cái cách ăn vận ngày Tết của người phụ nữ miền núi, mỗi một dân tộc lại có những nét
đặc sắc riêng biệt “Các chị Mèo đỏ, váy thêu, áo khoác, khăn hoa chùm rực rỡ. Các
chị Mèo trắng chít khăn xếp phẳng lì, tóc mai cạo xanh nhẵn”. Có thể nói rằng thông
qua đôi mắt nhạy bén, giàu tình cảm của Tô Hoài, mùa xuân vùng Tây Bắc đã hiện lên
một cách thật chân thực và nhiều ấn tượng.
Một điểm nhấn đặc biệt, có thể xem là âm thanh sự sống đã thức tỉnh khao khát tự do,
khao khát hạnh phúc ở nhân vật Mị ấy là tiếng sáo, tiếng sáo gọi bạn vào những đêm
tình mùa xuân “Ngoài đầu núi lấp ló đã có tiếng ai thổi sáo rủ bạn đi chơi”, “Tiếng sáo
réo rắt suốt đêm ngoài đầu núi tranh”. Tiếng sáo ấy gợi Mị nhớ đến những câu hát:
“Mày có con trai con gái rồi Mày đi làm nương
Tao không có con trai con gái
Tao đi tìm người yêu…
Anh ném pao em không bắt
Em không yêu quả pao rơi rồi”
Đó là những câu hát thể hiện lối sống phóng khoáng, tự do của đồng bào dân tộc miền
núi, mà khi đến với Mị nó lại dường như đánh động vào tâm hồn, Mị vẫn còn trẻ, Mị
khao khát được tự do, hạnh phúc, khao khát tình yêu, thứ mà chồng Mị không cho Mị
được. Nỗi đau đớn dần trỗi dậy trong tâm hồn cô gái, cũng là lúc Mị thức tỉnh sau
nhiều năm câm lặng, chịu đựng. Mị uống rượu, uống ừng ực từng bát, nó không chỉ là
thể hiện những nỗi uất ức, đau đớn chất chứa trong lòng Mị bấy lâu nay, mà còn là
biểu hiện của sức sống tiềm tàng mãnh liệt, của ngọn lửa đang bùng cháy trong lòng,
nhiều chất thơ và ý vị. Mị lại cảm thấy yêu đời, lại nhớ về những ký ức thật tươi đẹp
khi xưa: “Ngày trước, Mị thổi sáo giỏi. Mùa xuân này, Mị uống rượu bên bếp và thổi
sáo. Mị uốn chiếc lá trên môi, thổi lá cũng hay như thổi sáo. Có biết bao nhiêu người
mê, ngày đêm thổi sáo đi theo Mị”. Rồi sau tất cả, dưới tác động của tiếng sáo gọi
bạn, dưới men say của rượu “Mị thấy phơi phới trở lại, trong lòng đột nhiên vui sướng
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
như những đêm Tết ngày trước. Mị trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ. Mị muốn đi chơi…”. Có
thể nói rằng sự thức tỉnh của Mị gắn liền với nét văn hóa đặc sắc của người miền núi
phía Bắc, đem đến cho độc giả những ấn tượng sâu sắc về cuộc đời một người phụ nữ
H’Mông ở Hồng Ngài khi xưa. Tính nhân văn trong tác phẩm đã được Tô Hoài khéo
léo đưa vào trong tác phẩm bằng những ý thơ thật tinh tế, những cảm nhận và lòng
thông cảm sâu sắc, mà không phải bất cứ một cây bút nào cũng có được
Bên cạnh những nét phong tục tập quán tốt đẹp, thì Tô Hoài cũng chỉ ra những ngang
trái và bất công đang diễn ra ở vùng miền núi phía Bắc, khi mà người dân tộc nơi đây
luôn phải chịu sự áp bức của cả cường quyền và thần quyền. Đầu tiên phải kể đến hủ
tục bắt vợ, cuộc đời Mị đã phải bước vào cảnh đớn đau khi bị bắt về nhà thống lý Pá
Tra làm con dâu gán nợ, sống một cuộc đời nhiều đớn đau, khổ cực, đến độ chai lỳ.
Mà căn nguyên của bi kịch ấy cũng là đến từ sự chênh lệch giàu nghèo quá lớn, và sự
ngang ngược tàn ác của giai cấp thống trị. Xoay quanh nhân vật A Phủ, cũng là một
nhân vật nhiều bi kịch, chất thơ ở nhân vật này hiện lên với vẻ đẹp của một người đàn
ông khỏe mạnh, khôi ngô, không sợ cường quyền, sẵn sàng lao vào đánh kẻ đã phá tan
cuộc chơi của mình, mặc kệ hắn là con nhà thống lý. Tuy nhiên sự nghèo khó, thân cô
thế cô đã đẩy anh vào bi kịch, với cảnh xử kiện sặc mùi khói thuốc phiện, ăn uống của
bè lũ cầm quyền, còn bản thân A Phủ thì bị đánh bầm dập, bắt trói, bắt quỳ, cuối cùng
phải chấp nhận món nợ mà có lẽ cả đời anh, đời con cháu anh cũng chưa trả hết, trở
thành nô lệ cho nhà thống lý Pá Tra. Có bất công đến cùng cực, mới có sự vùng dậy
mạnh mẽ, giống như Tô Hoài nói “Ở nơi rừng núi mơ màng ấy, các dân tộc đã không
lặng lẽ chịu đựng”, cả Mị và A Phủ đều là những con người phải chịu áp bức đến tột
cùng, thế nhưng chưa khi nào cái tâm hồn khao khát được sống, được tự do, được
hạnh phúc hoàn toàn bị chôn vùi, dập tắt, mà nó chỉ chờ đợi cơ hội là bùng lên mạnh
mẽ hơn bao giờ hết. Cảnh Mị và A Phủ dắt tay nhau chạy xuống triền đồi, mang đến
cho người đọc những xúc cảm sâu sắc, trước hết là đến từ sự tự giải phóng, vùng dậy
mạnh mẽ của hai nhân vật chính, sau đó là những hy vọng về một tương lai tươi sáng
cho tất cả những con người nơi đây, có lẽ vào một ngày không xa tất cả những con
người bị áp bức cũng sẽ đều tìm được cho mình một lối thoát riêng.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
Truyện ngắn Vợ chồng A Phủ của Tô Hoài là một trong những tác phẩm hiện thực
tiêu biểu nhất khi viết về đồng bào dân tộc miền núi phía Bắc những năm tháng kháng
chiến chống Pháp. Cái hay của tác phẩm không chỉ đến từ nội dung mang giá trị hiện
thực và nhân văn sâu sắc mà còn xuất phát từ những ý thơ trong văn xuôi, đem đến
cho người đọc những cái nhìn, những cảm nhận thật sâu sắc về thiên nhiên và con
người miền núi phía Bắc. Có thế mới thấy được tấm lòng chân thành, gắn bó sâu nặng
với mảnh đất Tây Bắc cũng như tài năng của tác giả trong lĩnh vực văn học hiện thực
giai đoạn sau cách mạng.
Chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ - Mẫu 5
Nói về việc sáng tác “Truyện Tây Bắc”, Tô Hoài cho biết, “ngoài tài liệu và trên cả
sáng tạo”, ông đã đưa vào trong tác phẩm của mình “những ý thơ”: “Ở mỗi nhân vật
và trùm lên tất cả miền Tây, tôi đã đưa vào một không khí vời vợi, làm cho đất nước
và con người bay bổng lên hơn, rời bỏ được cái ám ảnh tủn mủn, lặt vặt thường làm
co quắp nhân vật, nhỏ bé vấn đề và khung cảnh đi”. Thật vậy, cụ thể trong “Vợ chồng
A Phủ”, ta bắt gặp một trong những nét đặc sắc nhất của Tô Hoài là biệt tài phát hiện
và chuyển tải chất thơ trong cuộc sống bình dị vào trang viết. Chất thơ man mác bao
phủ bầu không khí của tác phẩm là sự cộng hưởng hiệu ứng của nhiều thủ pháp nghệ
thuật, ánh lên từ tình huống truyện đầy nhân văn, từ ngôn ngữ hàm súc và giọng điệu
trần thuật giàu tính nhạc. Để rồi từ đó, hiện lên trong tác phẩm bàng bạc chất thơ này
là thiên nhiên, là lối sống, là phong tục và tâm hồn con người không lẫn vào đâu được.
Chất thơ trong sáng tác của Tô Hoài hiện lên trước hết qua hình ảnh thiên nhiên vời
vợi với những núi non, nương rẫy, sương giăng… không thể lẫn được với một nơi nào
trên đất nước ta. Những chi tiết miêu tả thiên nhiên đan xen, hoà quyện trong lời kể
của câu chuyện. Có khi, chỉ một vài điểm nhấn, tác giả đã phác ra được cái nét rất
riêng của đối tượng. Những ngày sống trong căn phòng ngột ngạt, tù túng của mình ở
nhà thống lí Pá Tra, Mị nhìn ra trời qua khung cửa sổ bé bằng bàn tay, lúc nào Mị
cũng “chỉ thấy trăng trắng, không biết là sương hay là nắng”. Không gian ấy chỉ có thể
tìm được ở Tây Bắc bởi núi rừng trùng điệp. Ban ngày, ánh mặt trời cũng khó có thể
xua tan những màn sương giăng trắng làng bản. Đêm xuống, sương đêm hòa với ánh
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
trăng tạo nên thứ không gian huyền ảo như trong ảo mộng. Đặc biệt, nhà văn đã có
những câu văn thật hay nêu bật được hình ảnh đặc trưng về thiên nhiên Tây Bắc
những ngày giáp Tết: “Trên đầu núi, các nương ngô, nương lúa gặt xong, ngô lúa đã
xếp yên đầy các nhà kho”, “trẻ con đốt những lều canh nương”, “gió thổi vào cỏ gianh
vàng ửng, những chiếc váy hoa đã đem phơi trên những mỏm đá xoè như con bướm
sặc sỡ, gió và rét rất dữ dội”. Những câu văn mang đầy “ý thơ” đã lột tả được hồn cốt
thiên nhiên Tây Bắc với núi rừng trùng điệp, cao rộng vời vợi. Điểm vào cái nền thiên
nhiên xanh mướt ấy là những dấu ấn của con người: những nương lúa, nương ngô uốn
lượn trên sườn đồi sườn núi; những đống lửa bốc lên từ các lều canh nương; những
đám cỏ gianh vàng ửng; những chiếc váy hoa xòe rực rỡ nhiều màu sắc của những cô
gái H’mông là điểm nhấn đầy thi vị cho bức tranh thiên nhiên ấy.
Chất thơ còn được nhận ra bởi đời sống sinh hoạt, phong tục tập quán của con người
nơi đây. Đọc truyện, ta rất dễ bắt gặp những hình ảnh thường xuyên xuất hiện trong
đời sống hằng ngày của đồng bào Tây Bắc. Đó là ngôi nhà gỗ với bếp lửa đặt trong
nhà suốt mùa đông không tắt hòn than, là những công việc hằng ngày như cõng nước,
cắt cỏ cho ngựa ăn, quay sợi,… Trang phục đặc trưng của người phụ nữ H’mông vùng
cao này là váy xoè sặc sỡ đi kèm với những chiếc vòng bạc lấp lánh.
Truyện cũng miêu tả rất tinh tế một phong tục rất đẹp, rất thơ của đồng bào vùng cao
là lễ hội mùa xuân. Tết của người vùng cao không giống tết ở miền xuôi. Người vùng
cao có cách tính ngày Tết rất độc đáo thể hiện thuần túy tư duy nông nghiệp. Họ ăn tết
khi ngô lúa đã gặt xong, mùa xuân có niềm vui thu hoạch mùa màng. Và dù cái Tết
năm ấy đến Hồng Ngài “giữa lúc gió thổi vào cỏ gianh vàng ửng, gió và rét rất dữ
dội” cũng không ngăn được niềm vui đang trỗi dậy trong tâm hồn những người dân ở
đây, đặc biệt là ở những đôi trai gái yêu nhau. Không khí ngày xuân của Hồng Ngài
mang những dấu ấn đặc trưng đậm hương vị núi rừng Tây Bắc: Mùa xuân đến, trai gái
tìm đến nhau để tỏ tình. Họ bận những bộ quần áo đẹp nhất. Họ chơi ném còn, chơi
quay, thổi sáo, đàn môi, uống rượu,… Tất cả đều mê mải, say sưa trong tiếng sáo dìu dặt, tình tứ.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
Tô Hoài đã đặc tả không khí ngày tết với những từ ngữ giàu chất tạo hình, qua đó hiện
lên bức tranh ngày tết miền núi tràn ngập màu sắc và âm thanh: “Trong các làng Mèo
Đỏ, những chiếc váy hoa đã đem ra phơi trên những mỏm đá xòe như con bướm sặc
sỡ [...] Đám trẻ đợi tết, chơi quay, cười ầm trên sân chơi trước nhà”. Ông cũng đặc
biệt chú trọng đến phong tục của họ qua con mắt tò mò, hóm hỉnh của mình: “Trai gái
kéo nhau lên núi chơi. Đi chơi trên núi từng đoàn”, “Các chị Mèo đỏ, váy thêu, áo
khoác, khăn hoa chùm rực rỡ. Các chị Mèo trắng chít khăn xếp phẳng lì, tóc mai cạo xanh nhẵn”.
Khi viết về những ngày tết ở Hồng Ngài, nhà văn Tô Hoài cũng rất chú ý miêu tả
tiếng sáo. Sáo H’Mông có khả năng diễn tả ngôn ngữ của người H’Mông, thay họ nói
lên tình cảm trong lòng: “Anh ném pao, em không bắt. Em không yêu, quả pao rơi
rồi”. Đó là phương tiện giao duyên hữu hiệu của các chàng trai đối với con gái trong
bản làng. Trong “Vợ chồng A Phủ”, ngòi bút Tô Hoài cũng tỏ ra rất thành công khi lột
tả được nét đặc trưng, lột tả được “cái hồn” của tiếng sáo: “Ngoài đầu núi lấp ló đã có
tiếng ai thổi sáo rủ bạn đi chơi”, “Tiếng sáo réo rắt suốt đêm ngoài đầu núi tranh”.
Tiếng sáo còn là cách tỏ tình đặc biệt của người con trai miền núi: “Suốt đêm, con trai
đến nhà người mình yêu, đứng thổi sáo xung quanh vách”. Thời gian cứ tiếp nối,
những ngày tết vùng cao và đêm tình mùa xuân của ngày xưa và ngày sau dường như
vẫn thế. Tiếng sáo gọi bạn tình vượt qua thời gian, tồn tại vĩnh hằng trong trái tim biết
bao chàng trai cô gái miền sơn cước.
Bên cạnh những phong tục đẹp đẽ thể hiện tâm hồn thuần phác, nồng hậu của đồng
bào Tây Bắc là những phong tục còn mông muội, chứa nhiều điều bất công vẫn còn
tồn tại ở Tây Bắc những năm trước Cách mạng. Đó là sự phân chia đẳng cấp giàu –
nghèo rất rõ. Trang phục của con nhà giàu cũng có những dấu hiệu khác: “Rủ xuống
những tua chỉ xanh đỏ mà chỉ riêng con cái nhà quan trong làng mới được đeo”. Đó là
tục bắt vợ, cúng ma trình vợ đầy mê tín. Cái hủ tục lạc hậu ấy đã trở thành một thứ
thần quyền ghê gớm án ngữ tư tưởng của người lao động nơi này, khiến họ luôn bị
bóng đêm của sự mông muội đè nén, giày xéo không sao ngẩng đầu lên được. Đó là
cái lệ đi ở trừ nợ: “bao giờ có tiền giả thì tao cho mày về, chưa có tiền giả thì tao bắt
mày làm con trâu, con ngựa cho nhà tao. Đời mày, đời con, đời cháu mày tao cũng bắt
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
thế, bao giờ hết nợ tao mới thôi”. Đặc biệt, hình ảnh ngôi nhà gỗ nghi ngút khói thuốc
phiện với bữa tiệc phạt vạ được miêu tả trong câu chuyện không thể tìm thấy được ở
vùng đất nào khác. Tài năng của nhà văn tập trung trong việc quan sát, dựng cảnh sắc
sảo cảnh xử kiện nhà thống lí Pá Tra. Dưới ngòi bút miêu tả của nhà văn, hủ tục, lề
lối, sự tàn bạo, dã man của thế lực phong kiến miền núi đã được lột tả hết sức sinh
động: “Cứ mỗi đợt bọn chức việc hút thuốc phiện xong, A Phủ lại phải ra quỳ giữa
nhà, lại bị người xô đến đánh. Mặt A Phủ sưng lên, môi và đuôi mắt dập chảy máu.
Người thì đánh, người thì quỳ lạy, kể lể, chửi bới. Xong một lượt đánh, chửi, lại hút.
Khói thuốc phiện ngào ngạt tuôn qua các lỗ cửa sổ. Rồi Pá Tra lại ngóc cổ lên, vuốt
tóc, gọi A Phủ… Cứ như thế, suốt chiều, suốt đêm, càng hút, càng tỉnh, càng đánh,
càng chửi, càng hút. […] Ngoài nhà vẫn rên lên từng cơn kéo thuốc phiện, như những
con mọt nghiến gỗ kéo dài, giữa tiếng người khóc, tiếng người kể lào xào, và tiếng
đấm đánh huỳnh huỵch”. Phải thấm thía cảnh sống đau đớn, tủi nhục như thế, ta mới
cảm nhận được hết sức mạnh “cởi trói” tựa như bản năng sinh tồn mãnh liệt của
những thân phận bị chà đạp.
Tóm lại, nghệ thuật miêu tả sinh hoạt và phong tục của nhà văn đã giúp người đọc có
thêm nhiều hiểu biết phong phú về đời sống của đồng bào Tây Bắc. Trong truyện ngắn
này, bằng vốn hiểu biết phong phú và khả năng quan sát tinh tế, tác giả đã khắc hoạ lại
được những bức tranh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ, thơ mộng, thể hiện được nhiều
phong tục độc đáo và miêu tả sinh động những người H’mông hồn nhiên, ngay thẳng.
Từ cảnh xuân trên bản đến cảnh vui chơi trong ngày Tết, cảnh xô xát giữa hai đám
thanh niên đến cảnh xử kiện,… tất cả đều được phác họa sống động, tài tình, tạo nên
phong vị đặc trưng của vùng núi Tây Bắc cụ thể, xác thực.
Nét đặc sắc nhất của chất thơ trong tác phẩm “Vợ chồng A Phủ” biểu hiện ở tâm hồn
nhân vật Mị. Ẩn sâu trong tâm hồn Mị, một cô gái tưởng chừng như héo hắt, sống một
cuộc đời lầm lũi “đến bao giờ chết thì thôi” ấy, có ai ngờ, vẫn le lói những đốm lửa
của khát vọng tự do, của tình yêu cuộc sống. Ở nhà thống lí Pá Tra, Mị có cái vẻ ngoài
âm thầm chịu đựng nhưng bên trong, kỳ thực, đó lại là một sức sống tiềm tàng, rạo
rực. Đúng như Tô Hoài đã nói: “Ở nơi rừng núi mơ màng ấy, các dân tộc đã không
lặng lẽ chịu đựng”. Tính nhân văn trong câu chuyện là đây. Chất thơ đặc biệt được tác
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
giả tạo nên là đây. Đó là khi nghe tiếng sáo gọi bạn trong những đêm tình mùa xuân
vọng về, lòng Mị lại “thiết tha bổi hổi”. Tiếng sáo giao duyên ấy chạm vào phần sâu
kín nhất của tâm hồn Mị, phần tâm hồn rạo rực của cô gái trẻ ngỡ như đã chết đi khi
cô mang thân phận con dâu trừ nợ nhà thống lí Pá Tra. Tiếng sáo giao duyên ấy đã
dẫn lối tâm hồn Mị trở về với ký ức của những ngày tự do xưa: “Ngày trước, Mị thổi
sáo giỏi. Mùa xuân này, Mị uống rượu bên bếp và thổi sáo. Mị uốn chiếc lá trên môi,
thổi lá cũng hay như thổi sáo. Có biết bao nhiêu người mê, ngày đêm thổi sáo đi theo
Mị”. Và tiếng sáo giao duyên ấy thức tỉnh tâm hồn Mị: “Mị thấy phơi phới trở lại,
trong lòng đột nhiên vui sướng như những đêm Tết ngày trước. Mị trẻ lắm. Mị vẫn
còn trẻ. Mị muốn đi chơi…”. Đến đây, ta chợt nhớ lại một câu châm ngôn rằng: “Cái
chết không phải là mất mát lớn nhất trong cuộc sống. Mất mát lớn nhất chính là ta để
tâm hồn mình lụi tàn ngay cả khi còn sống.” Mị, từ một nhân vật sống không bằng
chết, nay đã sống lại trong tâm hồn. Và khi tâm hồn Mị không lụi tàn chính là khi sức
sống tiềm tàng, rạo rực trong Mị chỉ chờ cơ hội đến là trỗi dậy mạnh mẽ. Như vậy,
trong quá trình xây dựng nhân vật Mị với một cuộc đời đầy bi kịch, nhà văn Tô Hoài
đã thật khéo léo thêm vào nhân vật mình một nét tâm hồn rất “thơ” và giàu tính nhân
văn. Dù viết về mảng đề tài bi kịch trong cuộc sống của con người, những trang văn
của Tô Hoài vẫn thấm đượm chất thơ. Chất thơ ấy chứa đựng trong nỗi khát khao
mãnh liệt về một tương lai tốt đẹp, tươi sáng cho mỗi con người.
Làm nên chất thơ của “Vợ chồng A Phủ” không thể không nhắc đến ngôn ngữ nghệ
thuật của nhà văn với hàng loạt các âm thanh, các hình ảnh gợi hình, gợi cảm rất nên
thơ và đậm màu sắc. Ngôn ngữ văn xuôi của Tô Hoài ngoài cái ý nghĩa cụ thể trong
từng câu chữ còn có một cái vô hình khó chỉ ra nhưng hoàn toàn có thể cảm thấy, đó
chính là giọng điệu, là âm điệu câu văn cùng tiết tấu nhịp nhàng của nó. Tiết tấu đó
chính là sự thể hiện những điệu tâm hồn, những cung bậc khác nhau trong tình cảm
của nhà văn. Những điều này sẽ được trình bày cụ thể ở phần sau, khi phân tích về
nghệ thuật trần thuật của tác phẩm.
Tóm lại, chất thơ trong văn xuôi của Tô Hoài được tạo nên bởi sự kết hợp nhuần
nhuyễn cái khí sắc lãng mạn với bút pháp trữ tình cùng cái duyên mượt mà của một
văn phong điêu luyện. Đó là kết quả từ việc nhà văn vận dụng các loại hình nghệ thuật
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
như hội hoạ, âm nhạc vào nghệ thuật viết văn; là kết quả của sự cộng hưởng giữa thơ
ca và văn xuôi. Chất thơ say đắm lòng người không chỉ ở vẻ đẹp huyền diệu của thiên
nhiên mà còn ở những cung bậc cảm xúc trong tâm hồn con người. Bên cạnh nghệ
thuật sử dụng ngôn từ điêu luyện, Tô Hoài còn để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng
người đọc bởi khả năng diễn đạt tài tình những rung động sâu xa, tinh tế trong thế giới
đa cung bậc và muôn vàn sắc thái của tình cảm. Cảm thức tinh tế của Tô Hoài trong
việc nắm bắt và tái hiện sự biến chuyển của màu sắc, âm thanh, ánh sáng, mùi vị trong
thiên nhiên là một trong những yếu tố tạo nên bầu không khí trữ tình, trong trẻo, đẹp
đẽ bao quanh thế giới nghệ thuật truyện ngắn Tô Hoài. Nhịp điệu, chất nhạc trong văn
xuôi Tô Hoài bắt rễ từ vốn hiểu biết tinh tường về ngôn ngữ mẹ đẻ, những trực cảm tinh tế về ngôn ngữ.
Chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ - Mẫu 6
Tô Hoài là cây bút nổi tiếng ở thể loại truyện ngắn của văn học Việt Nam. Ông được
mệnh danh là nhà văn của núi rừng Tây Bắc. Nhắc đến truyện ngắn của ông không thể
không nhắc đến tác phẩm "Vợ chồng A Phủ". Trong thiên truyện ngày, người đọc
không chỉ ấn tượng bởi những giá trị nhân văn, nhân đạo sâu sắc mà còn dễ dàng rung
động trước chất thơ thấm đượm qua từng câu chữ.
Chất thơ trong tác phẩm văn học chính là vẻ đẹp lãng mạn. Nó tương phản với đời
sống hiện thực nhưng thoát lên từ đời sống hiện thực. Hiện thực là những cái vốn có,
chân thật thì chất thơ là ước mơ, lý tưởng nâng đỡ con người. Trong truyện ngắn "Vợ
chồng A Phủ", chất thơ bàng bạc bao phủ khắp mọi ngóc ngách, lan tỏa những giá trị vô cùng đẹp đẽ.
Chất thơ trước hết hiện lên qua hình ảnh thiên nhiên núi rừng Tây Bắc với núi non,
nương rẫy, sương mù... đặc trưng, không trộn lẫn với bất kỳ địa danh nào. Khung cảnh
nên thơ nên họa được Tô Hoài miêu tả một cách đầy cá tính và sáng tạo. Tây Bắc hiện
lên với núi rừng trùng điệp quanh năm ẩn hiện trong mây và sương mù. Ban ngày, dù
nắng lên cao cũng không thể xua tan làn sương giăng trắng. Đêm xuống, ánh trăng
hòa quyện càng khiến không gian trở nên huyền ảo như chốn vô thực.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
Đặc biệt, chất thơ được thể hiện rõ nét khi Tô Hoài lia bút miêu tả khung cảnh mùa
xuân nơi rẻo cao Tây Bắc. "Trên đầu núi, các nương ngô, nương lúa gặt xong, ngô lúa
đã xếp yên đầy các nhà kho", "gió thổi vào cỏ gianh vàng ửng, những chiếc váy hoa
đã đem phơi trên những mỏm đá xoè như con bướm sặc sỡ, gió và rét rất dữ dội". Cái
hồn cốt của thiên nhiên Tây Bắc đã được lột tả qua những câu văn mang đầy "ý thơ".
Những trang văn viết về thiên nhiên rẻo cao và mùa xuân ấy hài hòa, đẹp như bài thơ
trữ tình viết bằng văn xuôi.
Bên cạnh đó, chất thơ còn được bộc lộ qua đời sống sinh hoạt và phong tục tập quán
của con người nơi đây. Tô Hoài đã xây dựng những hình ảnh quen thuộc trong đời
sống thường nhật của người Tây Bắc như ngôi nhà gỗ với bếp lửa bập bùng suốt mùa
đông không, công việc cõng nước, quay sợi... lặp đi lặp lại của họ hay những chiếc
váy xòe sặc sỡ, vòng bạc lấp lánh - trang phục dân tộc của người phụ nữ H'mông vùng cao.
Mỗi phong tục, mỗi thói quen của con người bước vào trang văn của Tô Hoài đều rất
đẹp, rất thơ. Song ấn tượng nhất có lẽ là lễ hội Tết. Không giống như người miền
xuôi, người vùng cao ăn tết khi ngô lúa đã gặt xong. Dù cho Tết năm ấy đến "giữa lúc
gió thổi vào cỏ gianh vàng ửng, gió và rét rất dữ dội" cũng không dập tắt được niềm
vui đang len lỏi trong tâm hồn. Không khí ngày Tết của Hồng Ngài mang đậm hơi
thở, hương vị của núi rừng Tây Bắc khi "trai gái tìm nhau để tỏ tình", chơi ném còn,
chơi quay, thổi sáo, đàn môi, uống rượu...
Đặc biệt, tác giả dành nhiều tình cảm và câu chữ cho việc miêu tả tiếng sáo - cầu nói
truyền tải ngôn ngữ của người H'Mông, thay họ cất lên tiếng lòng sâu thẳm: "Anh ném
pao, em không bắt. Em không yêu, quả pao rơi rồi". Năm tháng trôi qua, tiếng sáo đã
trở thành nét độc đáo không thể thiếu của mảnh đất này: "Suốt đêm, con trai đến nhà
người mình yêu, đứng thổi sáo xung quanh vách". Tiếng sáo gọi bạn tình vượt qua
dòng chảy thời gian, trở thành dòng chảy tâm hồn của biết bao đôi trai gái miền sơn cước.
Thiên nhiên trong "Vợ chồng A Phủ" mang đầy chất thơ, thiên nhiên lại là cái nôi
nuôi dưỡng con người trưởng thành. Đi từ cội nguồn ấy, Tô Hoài bắt đầu hành trình
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
khám phá chất thơ trong con người mà nét đặc sắc nhất được biểu hiện ở tâm hồn nhân vật chính - Mị.
Mị là cô gái trẻ, nết na xinh đẹp như một bông hoa ban trên rẻo cao Tây Bắc, vì món
nợ truyền kiếp của bố mẹ, Mị bị thống lý Pá Tra bắt về làm dâu trừ nợ và rơi vào cảnh
tăm tối. Những tưởng ở nơi hang hùm nọc rắn với ựu lăm le hủy diệt bản tính tốt đẹp
của cái ác, Mị có lẽ sẽ héo hắt, sống mòn mỏi lầm lũi hết cuộc đời "đến bao giờ chết
thì thôi". Song ẩn sau tâm hồn ấy vẫn le lói những ánh lửa của khát vọng tự do và tình
yêu cuộc sống mãnh liệt.
Ở nhà thống lí Pá Tra, từng hành động, cử chỉ, vẻ ngoài của Mị đều toát lên vẻ âm
thầm nhẫn nhịn, chịu đựng nhưng kỳ thực bên trong đó lại tiềm tàng một sức sống vô
cùng mãnh liệt. Đúng như nhà văn Tô Hoài từng nhận định: "Ở nơi rừng núi mơ màng
ấy, các dân tộc đã không lặng lẽ chịu đựng". Vẻ đẹp nội tâm đáng trân trọng đó chính
là tính nhân văn sâu sắc, là chất thơ đặc biệt được tác giả sáng tạo. Khi nghe tiếng sáo
gọi bạn trong những đêm tình mùa xuân, lòng Mị "thiết tha bổi hổi", âm thanh quen
thuộc của núi rừng Tây Bắc ấy đã chạm vào sâu thẳm tâm hồn Mị, làm rạo rực tâm
hồn người con gái trẻ đẹp ngỡ như đã chết đi khi về làm dâu trừ nợ nhà thống lí Pá
Tra. Tiếng sáo giao duyên gợi mở trong tâm trí Mị những hồi ức của ngày xưa cũ, tự
do, vui vẻ, ngày mà "Mị thổi sáo giỏi" "Mị uốn chiếc lá trên môi, thổi lá cũng hay như
thổi sáo. Có biết bao nhiêu người mê, ngày đêm thổi sáo đi theo Mị".
Cũng tiếng sáo ấy đã thức tỉnh tâm hồn Mị, khiến "Mị thấy phơi phới trở lại, trong
lòng đột nhiên vui sướng như những đêm Tết ngày trước." Lần đầu tiên sau bước
ngoặt làm dâu nhà thống lí, Mị ý thức được bản thân "Mị trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ. Mị
muốn đi chơi...". Từ tình trạng bi kịch sống không bằng chết, sống mà như cái xác
không hồn, Mị nay đã sống lại thực sự, sinh động trong tâm hồn và suy nghĩ. Chính
sức sống tiềm tàng, rạo rực âm thầm cháy tựa như ánh sáng nâng đỡ, ngăn cản sự lụi
tàn của tâm hồn. Khi bùng cháy lên lại biến thành sức mạnh có thể xua tan tất cả. Để
rồi từ đó, Tô Hoài đã khéo léo tái hiện nét "thơ" rất đẹp và giàu giá trị nhân văn trong
quá trình xây dựng nhân vật. Ngay cả khi cuộc sống bế tắc trong bi kịch thì ông vẫn
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
gửi gắm nỗi khát khao mãnh liệt về một tương lai tốt đẹp, tươi sáng cho mỗi con người.
Không những thế, chất thơ trong "Vợ chồng A Phủ" còn được thể hiện qua ngôn ngữ
nghệ thuật độc đáo. Tô Hoài sử dụng hàng loạt âm thanh cùng nhiều hình ảnh gợi cảm
vừa rực rỡ màu sắc vừa rất đỗi nên thơ. Ngôn ngữ văn xuôi vừa cụ thể rõ ràng vừa
trừu tượng vô hình. m điệu và tiết tấu cũng như giọng kể nhẹ nhàng theo mạch cảm
xúc êm đềm chảy trôi trong tâm trạng, tình cảm của người cầm bút. Trong thế giới đa
cung bậc và nhiều màu sắc tình cảm, Tô Hoài còn có khả năng diễn đạt rung động,
cảm xúc tinh tế một cách tài tình. Đặc biệt là sự kết hợp nhuần nhuyễn khí sắc lãng
mạn với bút pháp trữ tình cùng sự mượt mà của văn phong điêu luyện. Hội họa, âm
nhạc được khéo léo lồng ghép trong văn học tạo sự hài hòa cộng hưởng thơ ca và văn xuôi.
"Vợ chồng A Phủ" với chất thơ bàng bạc len lỏi thực sự là tác phẩm văn học chân
chính với nhiều giá trị nhân văn, nhân đạo sâu sắc. Với những giá trị ý nghĩa về nội
dung và sáng tạo mang dấu ấn riêng về nghệ thuật, truyện ngắn xứng đáng là tác phẩm
tiêu biểu nổi bật cho hồn thơ Tô Hoài.
Chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ - Mẫu 7
Sự nghiệp sáng tác của nhà văn Tô Hoài tính đến nay đã ngót 80 năm cầm bút. Ông đã
để lại một sự nghiệp văn chương đồ sộ bao gồm hơn 200 đầu sách, hàng nghìn bài báo
với nhiều thể loại phong phú, đa dạng. Mỗi người yêu văn Tô Hoài từ trong tiềm thức
của mình, nhắc đến Tô Hoài trước Cách mạng tháng Tám ta không thể không nhắc
đến tác phẩm “Dế mèn phiêu lưu kí”. Sau Cách mạng, ông lại nổi lên với tập “truyện
Tây Bắc” với ba truyện tiêu biểu đó là “Vợ chồng A Phủ”, “Cứu đất cứu Mường” và
“Mường Giơn giải phóng”.
Trong đó, “Vợ chồng A Phủ” là linh hồn của cả tập truyện. Những năm gần đây người
ta lại xôn xao nhắc đến ông với tác phẩm “Cát bụi chân ai” và tiểu thuyết “Ba người
khác”. Đến nay “Vợ chồng A Phủ” vẫn là mốc thách thức với chính nhà văn Tô Hoài.
Câu chuyện xoay quanh cuộc đời của những người nông dân trên rẻo cao Tây Bắc
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
thông qua Nhân vật Mị – người con gái Mèo nghèo khổ, xinh đẹp, nết na được Tô
Hoài xây dựng với sức sống tiềm tàng bất diệt. Toàn nội dung này được bao bọc trong
một không khí bàng bạc tựa như sương núi, tựa như ánh trăng. Không khí ấy chính là
chất thơ trữ tình – một nghệ thuật đặc sắc của nhà văn Tô Hoài trong tác phẩm "Vợ
chồng A Phủ". Nhờ có nghệ thuật này này, "Vợ chồng A Phủ" của Tô Hoài xứng đáng
là minh chứng cho lời nhận định của một nhà phê bình văn học: văn học Việt Nam ở
giai đoạn 1945-1975 có sự kết hợp hài hoà giữa hai yếu tố hiện thực và lãng mạn.
Chất thơ trữ tình có thể được hiểu là vẻ đẹp lãng mạn trong một tác phẩm. Nó là vẻ
đẹp bay bổng thơ mộng thoát lên từ đời sống hiện thực. Nó tương phản với đời sống
hiện thực nhưng lại trong một thể thống nhất. Nếu hiện thực là miêu tả những cái vốn
có, hiện có thì vẻ đẹp lãng mạn là ước mơ, là lý tưởng để nâng đỡ con người vượt qua
đời sống hiện thực vốn trần trụi, quen nhàm. Vì vậy, vẻ đẹp lãng mạn hay chất thơ của
tác phẩm là đối tượng tìm kiếm của mọi ngành nghệ thuật. Văn xuôi cũng đi tìm cho
nó một vẻ đẹp rất riêng.
Một người nghệ sĩ tài ba, một người nghệ sĩ mẫn cảm là người phải tìm thấy chất thơ
của cuộc sống, hương vị của cuộc ðời ở những chỗ tưởng chừng như không có một
chút thơ mộng nào. Tô Hoài là một nhà văn như thế, bởi “Vợ chồng A Phủ” là một tác
phẩm thấm đẫm và lai láng chất thơ. Ta nhận thấy từ thiên nhiên nói đây cho đến cuộc
sống con người từ tảng ðá, bìa rừng cho đến những nỗi khổ đau của con người nơi đây
đều được bao bọc trong một không khí bàng bạc tựa như sương núi, tựa như ánh trăng.
Không khí ấy chính là chất thơ trữ tình của nhà văn Tô Hoài. Đây là một trong những
lý do tác phẩm "Vợ chồng A Phủ" được giải thưởng văn học năm 1954-1955 và được
xem như một truyện ngắn xuất sắc viết về đề tài miền núi Tây Bắc.
Như đã nói chất thơ hay vẻ đẹp lãng mạn chính là vẻ đẹp của thiên nhiên, của tình
người. Đến với vẻ đẹp lãng mạn trong "Vợ chồng A Phủ", ấn tượng đầu tiên của
người yêu văn đó chính là vẻ đẹp của khung cảnh thiên nhiên nơi đây. "Vợ chồng A
Phủ" lấy bối cảnh là thiên nhiên rẻo cao Tây Bắc – một khung cảnh vô cùng nên họa
nên thơ mà đã hơn một lần bước vào những trang văn của Nguyễn Tuân: nơi ấy có
thung lũng lúa chín vàng, có đá chìm đá nổi, có gió cuốn mây bay, có nắng vàng rực
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
rỡ… Khung cảnh thiên nhiên ấy đã được Tô Hoài triển khai một cách rất cá tính, rất
sáng tạo. Nói đến thiên nhiên nơi đây thì phải nói đến nơi có ngọn núi quanh năm
ngập trong mây và sương mù; nơi có những cánh rừng bạt ngàn nương rẫy khi thì
xanh mướt lúa ngô, khi thì sặc sỡ hoa thuốc phiện nơi có những bản làng tụ quanh
nguồn nước và dòng suối… Hàng ngày, từng đàn gia súc được lùa ra trên khắp bản
làng. Chiều về, cả con người và cảnh vật chìm dần trong hơi sương. Đêm đến, họ vây
quanh đống lửa bập bùng.
Đọc những trang văn của Tô Hoài, người yêu văn còn bắt gặp hình ảnh của người dân
rẻo cao đi làm nương, đi hái củi, hái lá, trỉa bắp, chăn thả bò ngựa. Đời sống của họ
lam lũ, vất vả nhưng nhịp sống của họ đều đặn, êm đềm trôi hết năm này sang năm
khác. Chưa một lần đặt chân lên rẻo cao Tây Bắc, chưa một lần đến với con người nơi
đây nhưng những trang văn đầy thơ mộng của Tô Hoài đã đưa người yêu văn đến
chứng kiến cuộc sống của con người ở rẻo cao này. Từ nhận thức ấy, mỗi người yêu
văn tự rút ra cho mình một bài học nhân sinh bởi văn học luôn thanh lọc tâm hồn của
người đọc, nó mang đến, chất chứa biết bao nhiêu nỗi khổ đau. Nó như một trang đời
mà người yêu văn có thể rút ra những bài học qua từng chữ từng câu.
Không chỉ dừng lại ở đó, chất thơ của câu chuyện còn được bút lực của nhà văn Tô
Hoài tập trung miêu tả ở khung cảnh mùa xuân nơi rẻo cao Tây Bắc. Có thể khẳng
định những trang văn viết về mùa xuân của nhà văn Tô Hoài là những trang văn tuyệt
bút. Những trang văn viết về thiên nhiên rẻo cao, viết về mùa xuân ấy chẳng khác nào
những bài thơ trữ tình viết bằng văn xuôi. Nghệ thuật này ta đã từng bắt gặp ở ngòi
bút của Thạch Lam trước Cách mạng ở Nguyễn Tuân khi ông viết tùy bút “Sông Đà”.
Năm ấy xuân về sớm hơn mọi năm, Hồng Ngài có tục lệ cứ gặt hái xong là ăn tết. Tác
giả miêu tả những làn gió đẹp mùa xuân về trên khắp bản làng. Tất cả không khí nơi
đây đều là không khí ngày hội. Trên những bản của người Mèo Đỏ, trai gái mang váy
áo ra phơi trên mỏm đá trông sặc sỡ như những cánh bướm khổng lồ. Chất thơ của xứ
sở đây còn được tụ vào trong những đám hội. Ban ngày, từng đám thanh niên mặc váy
áo mới xòe ô dắt ngựa đến đánh quay, ném pao, tung còng… Tối đến, trong không
gian kia những tiếng kèn lá, kèn môi của trai gái gọi bạn tình lại réo rắt đi hết quả đồi
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
này sang quả đồi khác… Tất cả những không khí lễ hội mùa xuân này làm câu chuyện
hiện lên không chỉ đẹp về cảnh sắc thiên nhiên mà còn đẹp về lễ hội mang tính lịch sử của dân tộc.
Như vậy rõ ràng thiên nhiên trong tác phẩm này mang đầy chất thơ. Mà thiên nhiên lại
là cái nôi để con người ta sinh ra và lớn lên trên đó. Đứng trong cái nôi thiên nhiên
đầy chất thơ này, nhà văn đã tập trung vào để đi tìm chất thơ trong tâm hồn của con
người rẻo cao Tây Bắc: chất thơ của tình người. Nếu đi tìm chất thơ trong một tác
phẩm văn xuôi mà ta chỉ dừng lại ở khung cảnh thiên nhiên thôi thì vô hình chung ta
đã coi tác phẩm này như một bài thơ trữ tình viết bằng văn xuôi rồi. Trong một tác
phẩm văn xuôi, yếu tố quyết định đến sự thành bại của nó không gì khác hơn chính là
nhân vật. Nhân vật càng chân thực, sống động bao nhiêu tác phẩm càng thành công
bấy nhiêu. Vì vậy, chất thơ trong tác phẩm còn được tập trung ở vẻ đẹp của nhân vật,
vẻ đẹp của tình người.
Đầu tiên ta thấy ở đây, nhà văn tập trung miêu tả tình người ở những con người ở rẻo
cao Tây Bắc. Họ đang phải sống trong địa ngục trần gian, phải sống ở Hồng Ngài –
nơi cái ác hiện lên từng ngày từng giờ và phát triển đến cùng cực. Như đã biết, truyện
xoay quanh cuộc đời của Mị – một cô gái nết na xinh đẹp được ví như một bông hoa
ban trên rẻo cao Tây Bắc nhưng vì món nợ truyền kiếp mà bố mẹ Mị vay của thống lí
Pá Tra, Mị đã bị thống lý bắt về trừ nợ. Ở nhà thống lí – nơi hang hùm nọc rắn, nơi
thiên la địa võng, nơi cái ác lúc nào cũng muốn lăm le hòng tiêu diệt bản tính tốt đẹp
của con người. Nhưng không phải vì thế mà người dân vùng cao bị sói mòn tình
người, bị cằn cỗi tâm hồn. Ngược lại, ngay trong địa ngục trần gian ấy, lòng tốt của
con người vẫn được bộc lộ, đức tính tốt đẹp của con người vẫn thăng hoa, cái đẹp vẫn
nổi loạn ngay trong lòng cái ác. Điều này được thể hiện rất rõ giữa sự giằng xé của
tình phụ tử giữa cha con nhà Mị.
Mị tuy đang sống hạnh phúc trong những ngày với mối tình đầu của mình nhưng vì
thương cha Mị đành chấp nhận vào nhà thống lí Pá Tra. Vào cái nơi địa ngục trần gian
này, có những lúc Mị tưởng chừng như không tồn tại được. Mị đã từng nghĩ đến cái
chết. Nhưng về đến nhà, thấy rõ gia cảnh nhà mình, thấy bố Mị nói như van xin: “Mày
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
về lạy chào tao để mày đi chết đấy à? Mày chết nhưng nợ tao vẫn còn, quan lại bắt tao
trả nợ. Mày chết rồi thì không lấy ai làm nương ngô giả được nợ người ta, tao thì ốm
yếu quá rồi. Không được, con ơi!” Mị đã phải đứng trước một tình huống oái oăm, éo
le, cay cực: sống không muốn, chết cũng không xong. Cuối cùng, Mị đã không chết
bởi Mị không bước qua được tình phụ tử, không bước qua được chữ “hiếu”. Nói cách
khác, chữ “hiếu” đã giúp Mị tồn tại để vượt qua cái hang hùm nọc rắn này. Như vậy ở
đây, chữ “hiếu” vẫn thăng hoa, lòng tốt của con người vẫn được gìn giữ ngay ở trong địa ngục trần gian.
Còn về phía người cha già cả cuộc đời lam lũ vất vả, mong sao thoát khỏi cảnh nghèo
nhưng cũng không xong, bị lâm vào bước đường cùng và phải gả bán con gái cho nhà
giàu mà ruột gan tan nát. Như vậy, nhà văn Tô Hoài đã phát hiện thấy ở đây tình
người, tình phụ tử của cha con nhà Mị đã chiến thắng ở trong ngục tối, muốn khẳng
định rằng tất cả những gì là tốt đẹp của cuộc đời không bao giờ bị hủy diệt. Cái đẹp
luôn luôn tồn tại mãi cùng với thế giới. Dù nó có phải sống trong lòng của ngục tối,
trong lòng của cái ác thì cái đẹp cuối cùng vẫn chiến thắng.
Bên cạnh đó, tình người ở đây còn được thể hiện rất rõ ở sự thương cảm Mị dành cho
A Phủ. Thân phận của Mị và A Phủ cũng chẳng hơn nhau gì. A Phủ là một đứa trẻ mồ
côi cha mẹ từ nhỏ, sống bộc trực thẳng thắn. Một lần đánh lại A Sử con quan, A Phủ
đã bị bắt về nhà thống lí Pá Tra làm nô lệ. Hàng ngày A Phủ phải đi chăn thả bò ngựa,
đi săn bò tót, bẫy nhím…một lần mải mê bẫy nhím, A Phủ đã để hổ vồ mắt một con
bò. Nhân sự kiện này, gia đình nhà thống lí Pá Tra đã đánh trói A Phủ giữa những
ngày đầy sương muối ở vùng cao.
Đêm nào dậy cời than để hơ tay, Mị vẫn nhìn thấy A Phủ nhưng cô không động lòng
thương bởi sống quá lâu trong địa ngục trần gian nơi việc đánh trói con người xảy ra
nhiều hơn cơm bữa, lòng thương người của Mị đã bị chai sạn, trơ lì. Hôm nay thì
khác. Nghe thấy tiếng thở phì phì của A Phủ, Mị nhìn sang, giật mình nhận thấy chàng
trai to khỏe nhất bản giờ đã bị đánh đến tiều tụy. Đúng lúc ấy, hai hàng nước mắt của
A Phủ lặng lẽ bò xuống hõm má. Có lẽ hai dòng nước mắt ấy đã thấm sâu vào trong
tâm hồn của người con gái Mèo nết na xinh đẹp nhưng đang bị chai sạn, chai lì. Động
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
lòng thương, Mị đã cứu A Phủ và hai người đã giải phóng cho nhau. Tất cả những
điều ấy chính là chất thơ của tình người. Nó muốn khẳng định răng cái ác dù hiện ra
dưới muôn nẻo của cuộc sống nhưng cuối cùng cũng bất lực trước cái thiện. Cái thiện
là bất diệt với cuộc đời.
Một cái nét đẹp nhất trong chất thơ của tình người, quyết định đến tất cả những gì đã
nêu trên đó là sức sống tiềm tàng của Mị. Nhân đây ta nhắc qua sức sống tiềm tàng
của Mị. Hiểu nôm na, sức sống tiềm tàng sức sống tiềm ẩn dưới đáy sâu tâm hồn của
con người. Nó là toàn bộ sức mạnh về tinh thần và thể chất của một con người. Ở
nhân vật Mị, sức sống tiềm tàng được biểu hiện là khát vọng cháy bỏng chân chính
muốn sống một cuộc đời hạnh phúc trong tự do. Niềm khao khát ấy âm ỉ cháy dưới
đáy sâu tâm hồn của Mị như một ngọn lửa chưa bao giờ tắt hẳn, chỉ chờ thời cơ để
bùng lên. Nó như một chồi cây đâm sâu trong lòng đất chỉ chờ cơ hội để phát triển.
Giả sử nếu sức sống ấy chết đi, có nghĩa là Mị không tồn tại thì điều đó đồng nghĩa
với cái đẹp đã hoàn toàn thất bại trước cái ác, cái ác đã thăng hoa thì đây không còn là
một tác phẩm nhân đạo chân chính nữa. Chính sức sống này đã giúp Mị giải thoát
người cùng cảnh ngộ và giải thoát được chính bản thân mình. Chính sức sống ấy đã
đưa hình tượng người nông dân trước Cách mạng tăm tối như cuộc đời của Chí Phèo,
của chị Dậu, của Anh Pha đến với ánh sáng của Cách mạng. Sức sống ấy đã đưa ra
chân lý của thời đại: “Sự sống nảy sinh từ trong cái chết, hạnh phúc hiện hình từ trong
những gian khổ, hy sinh. Ở đời này không có con đường cùng, chỉ có những ranh giới.
Điều cốt yếu là phải có sức mạnh để bước qua những ranh giới ấy…” (Nguyễn Khải)
Heming way đã từng nói: “Các cuốn sách có sự bất tử của nó. Đó là sản phẩm bền
vững của lao động con người. Các đền đài sụp đổ, các tranh tượng rồi tiêu tan, nhưng
sách thì tiếp tục tồn tại”. Một trong những cuốn sách ấy là “Truyện Tây Bắc” của Tô
Hoài. Ai đã từng một lần đọc tập “Truyện Tây Bắc” hẳn sẽ chẳng thể nào quên truyện
ngắn “Vợ chồng A Phủ” với cảnh sắc thiên nhiên con người Tây Bắc và con người nơi
đó. Và để lại dấu ấn khó phai trong tâm trí người có lẽ là chất thơ, chất Tây Bắc đậm
đặc của thiên truyện. Mang đến cho người đọc những cảm nhận mới mẻ về miền đất cực Tây của Tổ quốc.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích chất thơ trong truyện Vợ chồng A Phủ
“Vợ chồng A Phủ” là một tác phẩm văn chương đậm đà chất thơ. Chúng ta đã biết văn
xuôi là sợi cốt còn thơ là sợi ngang… “Cuộc sống được miêu tả trong văn xuôi không
đựng chất thơ sẽ trở thành thô thiển, thành một thứ chủ nghĩa tự nhiên không cánh,
không thúc giục, không dẫn dắt ta đi đâu cả”. Phađê ép khẳng định: “Văn vuôi cần
phải có cánh. Đôi cánh ấy chính là chất thơ, chất thơ chính là chiếc cầu mềm mại đưa
văn xuôi vào hồn người êm ái, dịu dàng”. Bằng tài năng cùng sự nhậy cảm với cuộc
đời của mình, Tô Hoài chắp cánh cho những trang văn của mình để chất thơ được bay
cao và tỏa sáng một tâm hồn mẫn cảm.
Sự xâm nhập mạnh mẽ của yếu tố trữ tình và chất thơ vào văn xuôi, đặc biệt là ở thể
loại truyện ngắn đã làm cho truyện của Bunhin có sức cuốn hút và lay động tâm hồn
người đọc, tạo nên đặc sắc trong văn xuôi của ông. Nhà văn K.Pautốpxki cho rằng:
“Văn xuôi là sợi cốt, thơ là sợi ngang. Cuộc sống được miêu tả trong văn xuôi không
chứa chất thơ sẽ trở thành thô thiển”. Chất thơ như dòng sữa ngọt ngào nuôi dưỡng
văn xuôi làm cho thể loại này trở nên nhẹ nhàng đằm thắm, bay bổng và dễ đến với
tâm hồn đọc giả. Đối với truyện ngắn thì chất thơ và tính trữ tình lãng mạn càng hết
sức quan trọng. Về vấn đề này, nhà văn R.Gamzatốp khẳng định: “Truyện ngắn hay
nhất nếu bị ghép vần có thể biến thành bài thơ dở nhất. Thơ trong truyện có lẽ như
muối trong thức ăn”. Ở một cách hiểu rộng hơn về văn chương đồng thời khẳng định
vai trò của chủ thể sáng tạo, M.Prisvin chỉ ra: “Văn chương, đó là thơ ca của cuộc
sống nhẹ nhàng. Còn như nghệ thuật, nó thực sự đi ra từ cuộc sống bên trong, một
cuộc sống biểu lộ trong ấy cái cảm hứng của con người trước sự bất tử”. Sự thống
nhất giữa cái đẹp của đời sống hiện thực và cái đẹp của tâm hồn nhà văn trên cơ sở trí
tưởng tượng phong phú của người nghệ sĩ là biểu hiện của chất thơ trong văn xuôi
Bunhin. Sự giao hòa giữa tâm hồn nhạy cảm của tác giả với vẻ đẹp của con người và
thiên nhiên cũng là một nhân tố tạo nên chất trữ tình sâu lắng.
Rõ ràng “Vợ chồng A Phủ” mãi mãi là hành trang để chúng ta bước vào cuộc sống.
Mỗi một tác phẩm văn học chân chính là một lời đề nghị về cách sống, có khả năng
nhân đạo hóa con người. “Vợ chồng A Phủ” là một tác phẩm như vậy.