Phân tích đánh giá chủ đề và đặc sắc
nghệ thuật của truyện ngắn Dì Hảo
1. Tóm tắt truyện ngắn Dì Hảo
Truyện ngắn Dì Hảo kể về nhân vật dì Hảo là con của bà xã Vận bán bánh đúc ngon
nổi tiếng ở làng Vũ Đại. Bố mất sớm nên bà xã Vận cho dì Hảo đi ở ở nhà của bà
ngoại nhân vật tôi. Khi đến ở với gia đình nhân vật tôi, dì Hảo dần có một cuộc sống
tốt hơn, dì được dẫn đi nhà thờ và đọc kinh thánh. Tương rằng bi kịch của cuộc đời
dì Hảo đã dần thoát thì nó lại xảy ra khi dì đi lấy chồng. Chồng của dì không yêu dì,
hắn ta lười biếng không chịu làm và dì phải làm lụng vất vả để nuôi hắn. Tai họa ập
đến khi dì sinh đứa con đầu lòng, đứa con thì chết còn dì thì tê liệt không thể đi làm
kiếm tiền nuôi chồng. Hắn đay nghiến, dày vò dì và đổ lỗi cho dì vì không thể lo cho
cuộc sống của hắn. Sau đó hắn bỏ đi, bà ngoại của nhân vật tôi mẹ nuôi của dì thì
cũng đã không còn giàu, bà chỉ có thể an ủi dì và cho mỗi ngày 1 xu quà. Dần dà
cơn bạo bệnh của dì cũng qua đi, dì lại đi làm và có tiền thì chồng của dì lại trở về.
Và lần này hắn không về không, đi cùng với hắn là một con vợ bé trâng tráo. Ban
đầu dì bất ngờ, sau đó thì đau đớn và sau cùng thì dì lại cắn răng chịu đựng. Ngày
qua ngày dì vẫn luôn chịu đựng khi thấy chúng vui vẻ với nhau. Một hôm, dì thấy
chồng dì và con vợ bé cãi nhau rồi lao vào cắn xé lẫn nhau, dì vẫn chịu đựng như
mọi hôm dì cắn răng chịu đựng khi chúng vui vẻ ăn nhậu cùng nhau. Sau đó người
vợ bé bỏ đi, chồng dì thì thẫn thờ uống rượu say rồi sau đó hắn cũng đi. Dì lại nhẫn
nhịn chịu đựng như bao ngày qua.
2. Dàn ý phân tích Dì Hảo
3. Dàn ý phân tích đánh giá chủ đề và đặc sắc nghệ
thuật của truyện ngắn Dì Hảo I. Mở bài
Giới thiệu tác giả và tác phẩm:
Kim Lân, một trong những nhà văn nổi bật của văn học hiện đại Việt Nam, nổi tiếng
với các tác phẩm miêu tả cuộc sống nông thôn và con người Việt Nam.
Truyện ngắn "Dì Hảo" là một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông, phản ánh sâu
sắc đặc trưng của xã hội nông thôn và tâm lý nhân vật. Nêu vấn đề phân tích:
Bài viết sẽ phân tích đặc sắc nghệ thuật trong truyện ngắn "Dì Hảo", bao gồm các
yếu tố như nhân vật, cốt truyện, bối cảnh, và ngôn ngữ. II. Thân bài Nhân vật Dì Hảo:
Đặc điểm tính cách: Là người phụ nữ có lòng tốt, nhân hậu, nhưng cũng có phần
khắc nghiệt và nghiêm khắc.
Tầm ảnh hưởng trong câu chuyện: Dì Hảo là trung tâm của câu chuyện, với những
hành động và quyết định của dì ảnh hưởng trực tiếp đến cuộc sống của các nhân vật khác.
Tư tưởng và hành động: Sự kết hợp giữa lòng yêu thương và sự nghiêm khắc của
dì thể hiện qua cách dì chăm sóc và giáo dục cháu. Nhân vật khác:
Cháu của dì Hảo: Phản ánh rõ sự khác biệt trong cách nhìn nhận cuộc sống giữa
thế hệ trẻ và người lớn tuổi.
Những nhân vật phụ: Những người hàng xóm, bạn bè của dì Hảo, góp phần làm rõ
tính cách của dì và hoàn cảnh xã hội. Cốt truyện Xây dựng cốt truyện:
Mở đầu: Giới thiệu về dì Hảo và cuộc sống hiện tại của dì.
Phát triển: Các sự kiện diễn ra trong cuộc sống của dì Hảo và những tác động của
chúng đối với các nhân vật khác.
Cao trào: Xung đột nội tâm và xã hội mà dì Hảo phải đối mặt.
Kết thúc: Kết quả của các xung đột và bài học rút ra từ câu chuyện.
Tính logic và mạch lạc: Cốt truyện được xây dựng chặt chẽ, với những sự kiện liên
kết hợp lý, giúp làm nổi bật thông điệp của tác phẩm. Bối cảnh Miêu tả không gian:
Môi trường sống của dì Hảo: Cảnh vật, ngôi nhà, và đời sống hàng ngày của dì
được miêu tả cụ thể, tạo nên bức tranh sinh động về cuộc sống nông thôn.
Tình cảm và xã hội: Bối cảnh xã hội và những vấn đề xã hội phản ánh rõ nét trong
môi trường sống của dì Hảo.
Tác động của bối cảnh: Bối cảnh không chỉ tạo nền cho câu chuyện mà còn phản
ánh tâm lý và hành động của nhân vật. Ngôn ngữ và phong cách
Lối viết của Kim Lân: Sử dụng ngôn ngữ: Kim Lân sử dụng ngôn ngữ giản dị, gần
gũi, mang đậm phong cách miền Bắc, thể hiện rõ nét cuộc sống nông thôn.
Lối miêu tả: Chi tiết miêu tả sắc nét, chân thực về nhân vật và bối cảnh, tạo cảm
giác chân thật cho người đọc.
Hình ảnh và biểu tượng: Các hình ảnh, biểu tượng trong truyện giúp làm nổi bật chủ
đề và thông điệp của tác phẩm. Tâm lý nhân vật
Phân tích tâm lý: Cách Kim Lân khắc họa tâm lý nhân vật, đặc biệt là sự xung đột
nội tâm của dì Hảo, góp phần làm tăng tính chân thực và sâu sắc của câu chuyện.
Những mâu thuẫn nội tâm: Xung đột giữa lòng yêu thương và sự nghiêm khắc của
dì Hảo, giữa sự hiện đại và truyền thống. III. Kết bài
Tổng kết: Nhấn mạnh các đặc sắc nghệ thuật của "Dì Hảo", từ nhân vật, cốt truyện,
bối cảnh đến ngôn ngữ và phong cách.
Đánh giá chung: Khẳng định giá trị nghệ thuật và ý nghĩa của truyện ngắn "Dì Hảo"
trong văn học Kim Lân và văn học Việt Nam.
Liên hệ thực tế: Liên hệ với các vấn đề xã hội hiện tại và ý nghĩa của thông điệp
trong câu chuyện đối với người đọc ngày nay.
4. Phân tích truyện ngắn Dì Hảo của Nam Cao
“Viết về người trí thức tiểu tư sản nghèo, Nam Cao đã mạnh dạn phân tích và mổ xẻ
tất cả, không né tránh như Thạch Lam; không cực đoan, phiến diện như Vũ Trọng
Phụng ,cũng không thi vị hóa như Nhất Linh, Khái Hưng ,ngòi bú của Nam Cao luôn
luôn tỉnh táo đúng mực” - Hà Minh Đức. Nam Cao đã viết một cách mạnh mẽ và dứt
khoát. Nhà văn có ý thức rõ ràng, tỉnh táo và chính xác trong phân tích vấn đề. Ông
luôn tập trung vào sự chân thực và thực tế của cuộc sống, để đưa ra những bức
tranh chân thực về cuộc sống của người dân nghèo.
Nhà văn Nam Cao đã từng khẳng định: “Một tác phẩm thật giá trị, phải vượt lên bên
trên tất cả bờ cõi và giới hạn, phải là một tác phẩm chung cho cả loài người. Nó phải
chứa đựng một cái gì lớn lao, mạnh mẽ, vừa đau đớn lại vừa phấn khởi. Nó ca tụng
lòng thương, tình bác ái, sự công bình... Nó làm cho người gần người hơn” Tất cả
các nhân vật xuất hiện trong cuộc sống của Nam Cao đều có thật và từng xuất hiện
trong cuộc đời ông. Dưới bàn tay tài hoa của ông, các nhân vật được tái hiện chân
thực và sắc nét, phản ánh rõ nét thực trạng xã hội thời bấy giờ.
Trong truyện ngắn của Nam Cao, nhân vật nữ xuất hiện thường xuyên và được
nhắc đến nhiều. “Dì Hảo” là một trong số đó, đại diện cho những người phụ nữ
thuộc tầng lớp hạ lưu bị chèn ép bởi xã hội nghiệt ngã. Họ cam chịu mọi oan ức và
bất hạnh vì không có lựa chọn khác. Truyện ngắn “Dì Hảo” được lấy cảm hứng từ
một người phụ nữ thực tế trong cuộc đời Nam Cao. Nhân vật này được tái hiện trên
trang sách với sự chân thật và gợi lên được nỗi đau, bất công mà phụ nữ phải chịu
đựng trong xã hội thời đại đó.
Dì Hảo là con gái của bà Vận - một nữ thợ làm bánh đúc nổi tiếng trong làng Vũ Đại.
Bánh đúc là món quà quê phổ biến và thường xuất hiện trong các truyện ngắn của
nhà văn Nam Cao. Chúng được bày bán trên các mẹt ven chợ và được các bà mẹ
trong váy bạc phếch xúm xít quanh quẩn. Bà là một người góa chồng, chồng bà qua
đời mà không để lại cho bà một cỗ áo quan tử tế nào. Dù công việc buôn bán của bà
suôn sẻ nhưng trách nhiệm nuôi hai đứa con nheo nhóc và trả nợ còn lại của chồng
đã khiến cuộc sống của bà trở nên khó khăn hơn. Khi Hảo trưởng thành một chút,
bà Vận đã đưa cô đến nhà bà ngoại - người đã nhận nuôi Hảo. Dù Hảo may mắn
hơn những đứa trẻ khác bị bóc lột lao động và phải chịu đựng sự đối xử tệ bạc, cô
được giáo dục theo đạo và được ăn mặc kỹ lưỡng: “Mới đầu, dì Hảo khóc lóc đến
mười hôm: dù có được ăn no, mặc lành đi nữa, người ta cũng không thể phút chốc
mà quên cái lều hôi hám là nơi mình đã đói rách, khổ sở với em và mẹ”. Nhưng
cuộc sống lại luôn bất công với gì.
Dì Hảo là một câu chuyện đầy những gian nan và đau khổ, không có một cốt truyện
chính rõ ràng, mà xoay quanh cuộc sống khổ sở và bất hạnh của dì Hảo từ khi cô
kết hôn với một người chồng không yêu cô và còn khinh miệt cô. Để nuôi chồng và
kiếm sống, dì phải nai lưng làm một công nhân bình thường, kiếm được hai hào mỗi
ngày để có đủ ăn cơm. Trong khi đó, người chồng của dì lại dùng một hào để mua rượu mỗi ngày.
Khi dì phải đẻ con, đứa bé đã chết và dì thì tê liệt. Hắn chửi dì nhiều lần, nhưng dì
vẫn nghiến răng để không khóc, nhưng cuối cùng, nước mắt vẫn tuôn rơi. Dì đã trải
qua bao nhiêu gian khổ và đau khổ, nhưng bệnh tật của dì đã qua đi và cô lại đi làm
để kiếm sống. Người chồng trở về sau đó với một người vợ mới, nhưng dì Hảo
không nói một lời nào, chỉ khóc ngấm ngầm khi họ cười vui. Cuối cùng, người chồng
rời đi và dì lại phải đối mặt với sự cô đơn và đau khổ: “Dì Hảo chẳng nói năng gì. Dì
nghiến chặt răng để cho khỏi khóc nhưng mà dì cứ khóc. Chao ôi! Dì Hảo khóc. Dì
khóc nức nở, khóc nấc lên, khóc như người ta thổ. Dì thổ ra nước mắt”. Dù có
những lúc ngạc nhiên và tức giận, dì Hảo vẫn luôn nhẫn nại và kiên cường đối mặt
với cuộc sống khó khăn. Vì đúng là, trong cuộc đời này, đôi khi việc nhẫn nại cũng
tốt hơn, đặc biệt là trong những hoàn cảnh khó khăn và đau buồn như vậy. Dì Hảo
đã rơi vào tình trạng chịu đựng và không chấp nhận thực tế, đầy những rắc rối và
tổn thương. Điều này thường xuyên xảy ra với các phụ nữ trong thời kỳ Cách mạng,
khi họ bị đè nén và không thể đối mặt với thực tế. Thay vì đấu tranh để phục hồi tôn
nghiêm của mình, họ đành chấp nhận những đau khổ và khó khăn trong sự im lặng và kiên nhẫn.
Trong cuộc đời đầy đau thương của dì Hảo, có một người phụ nữ vẫn giữ được tình
người và lòng nhân ái, đó là bà ngoại của nhân vật chính. Bà xuất hiện từ những
trang sách đầu tiên với tư cách là một người chủ nợ, nhưng thay vì làm tổn thương
con nợ, bà lại chấp nhận nuôi dì Hảo và trả công cho cô nàng hơn một chút để trừ
vào số nợ của bà Vận. Bà ngoại là một người đáng kính và đáng trân trọng, người
đã giúp đỡ dì Hảo qua những thời khắc khó khăn nhất của cuộc đời. Và hình ảnh dì
Hảo cố gắng cắn chặt răng để không khóc, và đặt ra câu hỏi liệu có chồng trở về
hay không cũng chẳng có ý nghĩa gì, khiến cho người đọc phải suy tư về một thời
đại bế tắc và để lại dư vị đắng cay trong lòng.
Với ngòi bút tinh tế và giọng văn chân thực, những câu chuyện trong làng Vũ Đại
cho thấy một xã hội đang mục nát từ bên trong, với mọi tầng lớp trong xã hội đều bị
ảnh hưởng. Ở đó, có những kẻ bần cùng hóa, lưu manh hóa như Binh Tư, Chí
Phèo; cũng như những người trí thức nghèo đói, bất lực như ông giáo trong Lão
Hạc, Thứ trong Sống mòn; và cả những phụ nữ lênh đênh kiếp sống như dì Hảo.
Câu chuyện về dì Hảo không chỉ kể về một người phụ nữ cam chịu và nhẫn nại
trước bất hạnh của cuộc sống, mà còn phản ánh tiếng lòng của người phụ nữ - họ
chỉ biết chịu đựng và tủi nhục cho những ngày tháng đã qua.
5. Phân tích, đánh giá chủ đề và đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn Dì Hảo
Thân phận người phụ nữ thường được nhắc đến nhiều trong các truyện ngắn của
Nam Cao, có thể kể đến như Nghèo, Trẻ con không được ăn thịt chó, ở hiền cùng
nhiều tác phẩm khác. Dì Hảo là một trong số đó và đại diện cho những người phụ
nữ thuộc tầng lớp hạ lưu bị chèn ép bởi xã hội nghiệt ngã tới mức họ chọn cách
cam chịu cho mọi oan ức, bất hạnh.
Với quan điểm nghệ thuật rõ ràng, Nam Cao không lẩn trốn vào câu chữ để thoát
khỏi cuộc sống thực tại hay triền miên vào những vùng đất hư ảo. Ông dùng chất
liệu văn từ chính những gì chân thực nhất từ đời sống hằng ngày để đặt bút. Dì Hảo
là một truyện ngắn gần như không có cốt truyện mà chỉ tập trung xoay quanh những
bất hạnh và tủi nhục của người phụ nữ khốn khổ, thấp cổ bé họng trong xã hội lúc bấy giờ.
Ở cái thời đại mà nghèo túng quá rồi, người ta sẽ tìm cách càng bớt miệng ăn đi
càng tốt và những đứa trẻ mới ngót nghét vài tuổi bằng trở thành vật đem trao bán
đi để làm con ở người hầu cho nhà giàu, Dì Hảo là con gái bà xã Vận, một người
làm bánh đúc ngon có tiếng của làng Vũ Đại, bánh đúc là một thứ quà quê xuất hiện
nhiều trong các truyện ngắn của Nam Cao thường được bày bán trên các mẹt ven
chợ và xúm xít bởi các bà các mẹ mặc váy bạc phếch. Bà xã vận là một người phụ
nữ góa chồng, chồng bà chết cũng không có nổi một cỗ áo quan tử tế. Mặc dù việc
buôn bán của bà thường suôn sẻ nhưng trách nhiệm phải nuôi thêm hai đứa con
nheo nhóc cùng đồng nợ chồng chất ngày trước khiến cuộc sống của bà càng trở
nên chật vật. Dì Hảo lớn một chút, bà xã Vận dẫn cô tới nhà bà ngoại nhân vật tôi
làm con nuôi, Dù may mắn hơn những đứa trẻ bị bóc lột sức lao động và đối xử tệ
bạc khác, dì Hảo được cho theo đạo và được ăn mặc tử tế nhưng tiếng khóc của dị
những ngày đầu cũng khiến người đọc thấy nao lên trong lòng.
Dầu vậy dì Hảo nhanh chóng thích nghỉ được với cuộc sống mới, với việc theo đạo,
những bài kinh thánh và trở thành một đứa con ngoan đạo. Cô bắt đầu thấy sợ địa
ngục và tin những lời răn dạy và có lẽ bị kịch đầu tiên của dì Hảo chính là ghê sợ
chính người mẹ của mình những xung đột giữa hai mẹ con khiến mối quan hệ quan trọng này.
Ở Nghèo, chị đi Chuột kêu khóc và van lạy bà Huyện khất nợ, người phụ nữ trong
Trẻ con không được ăn thịt chó òa khóc vì người chồng rượu chè bỏ đói vợ con thì
dì Hảo khóc nấc lên vì người chồng vũ phù tệ bạc. Bi kịch lớn nhất gắn liên với cuộc
đời dì Hảo là phải cưới và chung sống với một người chồng tàn nhẫn, mê sắc và
cơm rượu, Hắn là một kẻ tục tằn, thô bỉ và không yêu thương hay tôn trọng dì Hảo
chút nào, hắn khinh cô là đứa con nuôi rơi rớt rồi bỏ mặc có những lúc đơn đau. Ấy
vậy đi Hảo vẫn cho rằng dì phải làm mà nuôi nó, cứ tưởng không có được tình yêu
thì chí ít còn sức khỏe nhưng sau lần sinh đứa con bất thành dì Hảo trở nên kiệt
quệ. Bi kịch này nối tiếp bị kịch khác khiến người đàn bà vốn đã yếu đuối này càng
đáng thương và thảm hại hơn. Nhưng rồi dì Hảo cũng trầy trật gắng vượt qua quãng
thời gian bế tắc ấy mà tìm cách sống tiếp trên mảnh đất cần cỗi này, người phụ nữ
nghèo khổ ấy lại muốn người chồng đã bỏ đi kia quay lại để nuôi. Hẳn cơm rượu
nhưng hắn đã trở về với những thứ còn tồi tệ hơn cả ngày trước rồi lại bỏ đi. Chai
sạn với tổn thương và sự bế tắc khi đối diện thực tại đã đẩy dì Hảo vào trạng thái
cam chịu, bỏ qua tất cả mọi thứ.
Đó chính là lựa chọn của những người phụ nữ bị chèn ép trước Cách mạng, họ luẩn
quẩn trong bế tắc và nhẫn nhịn mọi ấm ức thay vì vùng lên chiến đấu giành lại tôn
nghiêm cho chính mình. Đây cũng là phong cách chung của các nhà văn giai đoạn
trước năm 1945 bởi họ cũng đang loay hoay trong chính hoàn cảnh của mình và
không tìm ra lỗi thoát cho thực tại, để rồi đành phải gửi nỗi niềm ấy vào từng trang văn.
Dưới ngòi bút tinh tế, giọng văn chân thực cùng nhiều câu chuyện trong làng Vũ Đại
ta có thể tưởng tượng ra một xã hội đã mục nát từ bên trong và đủ cả các tầng lớp
xã hội. Nơi ấy có cả những kẻ bần cùng hóa, lưu manh hóa như Bình Tự, Chí Phèo
hay những người trí thức mà bất lực, nghèo đói như ông giáo trong Lão Hạc, Thứ
trong Sống mòn và cả những kiếp người phụ nữ lênh đênh như di Hào,
Dì Hảo không chỉ là câu chuyện về một người phụ nữ nhẫn nại, căn chịu trước bất
hạnh của cuộc sống mà còn nổi lên tiếng lòng của người phụ nữ, họ chỉ biết ê chề
và tài nhục cho những ngày tháng đã qua. Câu chuyện khép lại bằng hình ảnh dì
Hảo cổ cắn chặt răng để không khóc và suy nghĩ dù có chồng về hay không cũng
thể sẽ để lại một nỗi ám ảnh day dứt trong lòng người đọc khiến mỗi độc giả phải
ngừng lại một chút để suy tư về một thời đại từng bế tắc như thế.