Phân tích giá trị văn hóa Hầu Đồng | Tiểu luận Cơ sở Văn hóa Việt Nam

TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN LANG
KHOA QUAN HỆ CÔNG CHÚNG & TRUYỀN THÔNG
MÔN HỌC: CƠ SỞ VĂN HÓA VIỆT NAM
BÀI THI TIỂU LUẬN CUỐI KỲ
ĐỀ TÀI: Phân tích giá trị văn hóa Hầu Đồng
Nhóm sinh viên thực hiên: Nhóm 1 Võ Anh Anh 2273201080135 Phạm Thế Anh 2273201080103
Nguyễn Bình An 2273201080008
Nguyễn Phan Nguyệt Anh 2273201080074
Nguyễn Đỗ Trâm Anh 2273201080061 Bùi Cẩm Anh 2273201080019
Phan Ngọc Châu Anh 2273201080092
Lớp: 222_71CULT20222_15
Giảng viên hướng dẫn: TS Lê Thị Vân
Thành phố Hồ Chí Minh_05/2023
ĐIỂM VÀ NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 2
DANH SÁCH NHÓM SINH VIÊN THỰC HIỆN STT HỌ TÊN MSSV CÔNG VIỆC ĐIỂM (thang KÝ TÊN (GHI RÕ điểm 10) HỌ TÊN) 1 Võ Anh Anh 2273201080135
Trình bày tiểu luận 10 2 Phạm Thế Anh 2273201080103 Nội dung 10 3 Bùi Cẩm Anh 2273201080019 Nôi dung 10 4
Nguyễn Phan Nguyệt Anh 2273201080074 Nội dung 10 5 Nguyễn Bình An 2273201080008 Nội dung 10 6 Phan Ngọc Châu Anh 2273201080092 Nội dung 10 7
Nguyễn Đỗ Trâm Anh 2273201080061 Phân chia công việc 10 Tổng hợp nội dung
Tp. HCM, ngày 8 tháng 5 năm 2023 Trưởng nhóm
Ký và ghi rõ họ tên
Nguyễn Đỗ Trâm Anh 3 LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên chúng em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến trường Đại học Văn Lang đã đem
đến một môi trường học tập tối ưu, hiện đại để chúng em có thể tiếp nhận kiến thức một cách hoàn hảo nhất.
Không thể thiếu, chúng em xin cảm ơn đến cô Lê Thị Vân – giảng viên môn Cơ sở văn hóa
Việt Nam đã giúp chúng em tiếp cận và lĩnh hội kiến thức chuyên môn dễ dàng hơn. Thời gian
của môn học chỉ vỏn vẹn hai tháng, thế nhưng chúng em lại được học và hiểu biết thêm rất
nhiều kiến thức quý báu cần thiết cho ngành học của bản thân, tất cả đều nhờ vào công sức
giảng dạy của cô. Chúng em rất trân trọng và biết ơn vì đã may mắn gặp cô, được cô giảng dạy
môn học quan trọng này, giúp chúng em biết trân trọng giá trị văn hóa của dân tộc. Từ những
kiến thức tuyệt vời đó, mở ra cho chúng em rất nhiều cơ hội phát triển bản thân, được tự hào về
cội nguồn, lịch sử của chúng ta. Chúng em được trình bày những ý tưởng trong suy nghĩ đã ấp
ủ một cách tự do mà không ngần ngại và còn được thế hệ đi trước như cô nhận xét chỉ bảo để
những ý tưởng của chúng em sớm trở thành sự thật.
Tiếp lời, mình là Nguyễn Đỗ Trâm Anh - nhóm trưởng nhóm 1 muốn gửi lời cảm ơn đến tất cả
các bạn thành viên nhóm, vì các bạn đã học tập chăm chỉ, làm việc cố gắng để hoàn thành bài
tiểu luận này một cách trọn vẹn nhất. Dù thời gian gấp rút và gặp những khó khăn phát sinh
nhưng vẫn giữ được tinh thần đoàn kết, gửi một lời khen rất lớn đến tất cả chúng ta.
Bài tiểu luận này là thành quả học tập của chúng em trong việc áp dụng kiến thức vào thực tế.
Tất cả tri thức mà chúng em tiếp thu đều được tâm huyết gửi vào bài tiểu luận này. Đối với
chúng em đây không chỉ là một bài kiểm tra bình thường, mà đây sản phẩm đầu tiên chúng em
cùng nhau tạo ra với thái độ nghiêm túc, bằng tình yêu sự nhiệt huyết dành cho môn học này.
Thế nên chúng em rất mong chờ bài tiểu luận này sẽ nhận được đánh giá tích cực, được lắng
nghe những lời nhận xét của cô cho bài tiểu luận là niềm vinh dự của chúng em.
Cuối lời, chúng em xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến với cô! Chúc cô thật nhiều niềm vui
và sức khỏe để tiếp tục dẫn dắt, truyền ngọn lửa tri thức của cô cho các thế hệ sau. Và mong
rằng chúng ta sẽ gặp lại nhau vào một ngày gần nhất. 4 MỤC LỤC
CHƯƠNG 1 KHÁI QUÁT...................................................................................................6
I. Giới thiệu khái quát về Hầu Đồng:.................................................................................7
1. Khái niệm:..................................................................................................................7
2. Giới thiệu chung:........................................................................................................8
CHƯƠNG 2 GIÁ TRỊ VĂN HÓA HẦU ĐỒNG..................................................................8
1. Giá trị văn hóa vật chất:.................................................................................................8
2. Giá trị văn hóa tinh thần:.............................................................................................11
CHƯƠNG 3: ƯU VÀ NHƯỢC ĐIỂM CỦA VĂN HÓA HẦU ĐỒNG.............................12
1. Ưu điểm văn hóa Hầu đồng:........................................................................................12
2. Thế mạnh:....................................................................................................................13
3. Nhược điểm của văn hoá hầu đồng:.............................................................................14
4. Hạn chế của văn hoá hầu đồng:...................................................................................14
CHƯƠNG 4 ĐỀ XUẤT GIẢ PHÁP TRUYỀN THÔNG...................................................16
1. Nội dung......................................................................................................................16
2. Kiểm soát.....................................................................................................................16
3. Phương tiện.................................................................................................................17
4. Đối tượng hướng đến...................................................................................................17
5. Hiệu quả đạt được........................................................................................................17
KẾT LUẬN........................................................................................................................18
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................................19 5 MỞ ĐẦU
Tín ngưỡng thờ Mẫu (nghi lễ chầu văn, hầu đồng) đã được UNESCO ghi danh là Di sản văn
hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Được xuất phát từ tín ngưỡng thờ Mẫu, Tam phủ của
người Việt từ xa xưa . Ở Việt Nam, lên đồng là nghi thức không thể thiếu trong các Tín ngưỡng
Tứ Phủ, tín ngưỡng thờ Đức Thánh Trần,... Trong đời sống văn hoá tâm linh của nhân dân có
một loại múa đó là múa tín ngưỡng. Một số nhà nghiên cứu gọi đó là múa tín ngưỡng dân gian.
Loại múa này tương đối phổ biến ở nhiều tộc người. Múa tín ngưỡng thể hiện cho các loại nghi
lễ. Người Việt có múa tín ngưỡng hầu bóng, còn gọi là múa lên đồng. Đây cũng là một hình
thái múa dân gian rất độc đáo. Loại múa này tồn tại, phát triển trong quá trình hình thành tục
thờ Mẫu và đạo Mẫu ở Việt Nam.
Múa hầu đồng là một bộ phận của chương trình lễ hội và nghi lễ đạo Mẫu. Nhìn từ góc độ tín
ngưỡng thì động tác, điệu bộ của người múa thể hiện tếng nói, ý nguyện của thánh thần. Nét
độc đáo của múa hầu bóng đó là phần xác là của con người, còn phần hồn là của thánh thần.
Múa hầu bóng là một bộ phận của chương trình lễ hội và nghi lễ đạo Mẫu. Nhìn từ góc độ tín
ngưỡng thì động tác, điệu bộ của người múa thể hiện tếng nói, ý nguyện của thánh thần. Nét
độc đáo của múa hầu bóng đó là phần xác là của con người, còn phần hồn là của thánh thần.
Những sự thực đó đòi hỏi phải có những nghiên cứu sâu hơn nữa về nghi lễ Hầu đồng nhằm
phân định ở một mức độ có thể đâu là giá trị tích cực cần phát huy, đâu là những hạn chế cần
khắc phục của hiện tượng văn hoá tín ngưỡng khá đặc biệt này, sẽ góp phần không nhỏ vào
công cuộc xây dựng và phát triển nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc mà Đảng và
nhân dân ta đang tiến hành.
Với ý nghĩa lý luận và thực tiễn trên, chúng em đã chọn đề tài “Nghi lễ Hầu đồng của người
Việt ” để nghiên cứu. 6
CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT VỀ HẦU ĐỒNG I.
Giới thiệu khái quát về Hầu Đồng: 1. Khái niệm:
Hầu đồng là một hình thức diễn xướng dân gian dựa trên việc kết hợp hát chầu văn, một loại
hình âm nhạc mang tính tâm linh với lời ca trau chuốt, giai điệu dặt dìu cuốn hút cùng với
những điệu múa uyển chuyển và các nghi lễ trang nghiêm... từ đó đưa con người (thanh đồng) vào trạng thái thăng hoa.
Hầu đồng hay còn gọi là hầu bóng là một nghi thức trong hoạt động tín ngưỡng dân gian và
tôn giáo thờ nữ thần mẹ Đạo Mẫu dòng Shaman giáo của nhiều dân tộc, trong đó có tín ngưỡng dân gian Việt Nam.
Khi thần nhập vào thì các ông đồng, bà đồng không còn là mình nữa mà sẽ hóa thân vào thần nhập họ.
Hầu đồng được chủ trì bởi Thanh Đồng, là nam giới thì sẽ gọi là “cậu đồng”, nữ giới gọi là
“cô đồng” hoặc “bà đồng”. 7
2. Giới thiệu chung:
Hầu đồng hay còn có một tên gọi khác là Chầu Văn xuất hiện từ thế kỉ XVI và bắt đầu phát
triển mạnh từ thế kỉ XVII.
Nghi lễ hầu đồng được phát triển mạnh ở thời nhà Nguyễn (giai đoạn cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX).
Ngày 1/12/2016, nghi lễ hầu đồng được gọi là “Tín ngưỡng thờ mẫu ” được UNESCO công
nhận là di sản văn hóa phi vật thể, trở thành di sản thứ 11 của Việt Nam.
Để phục vụ cho nghi lễ hầu đồng, người ta đã sáng tạo ra một hình lễ nhạc gọi là hát Văn (hát
Chầu Văn) để phục cho quá trình làm lễ.
CHƯƠNG 2: GIÁ TRỊ VĂN HÓA CỦA NGƯỜI VIỆT TRONG HẦU ĐỒNG. I.
Giá trị văn hóa vật chất:
Lên đồng, hầu đồng là nhu cầu tâm linh, hình thức sinh hoạt tín ngưỡng dân gian của một bộ
phận người Việt. Nét đẹp văn hoá tâm linh đặc sắc có từ lâu đời này đã trải qua nhiều giai đoạn
biến thiên thăng trầm của lịch sử, ngày nay được nhìn nhận đánh giá lại một cách công tâm.
Tuy nhiên, ngoài những thanh đồng chân chính, đồng văn hoá, đồng có tâm thì trong xã hội
hiện đại xuất hiện nhiều đồng giả, đồng vụ lợi.
1. Địa điểm tổ chức HĐ:
Lễ Hầu đồng được tổ chức ở nhiều nơi trên cả nước vì đây là nghi lễ văn hoá tốt đẹp được
truyền tự từ bao đời. Lễ thường được tổ chức ở các đền, miếu, nơi thờ tự các vị thánh như: 8
Lễ Hầu đồng Đức Thánh ông Trần Triều ở đền Kiếp Bạc, huyền Chí Linh, tỉnh Hải Dương vào ngày 20/8 âm lịch.
Lễ Hầu đồng thờ Chúa Đệ Nhị Nguyệt Hồ tại Đền Nguyệt tỉnh Bắc Giang vào ngày 15-16 tháng 2 âm lịch.
Lễ Hầu đồng ở Phủ Dầy, tỉnh Nam Định được tổ chức hàng năm vào ngày 3 tháng 3 âm lịch
2. Những thứ cần để chuẩn bị cho một buổi HĐ:
Ðiện thờ: Là nơi tổ chức lễ hầu đồng, mỗi ngôi đền thường thờ một vị thánh khác nhau.
Chọn ngày lành: Ngày tổ chức lễ hầu đồng phải là ngày lành, thích hợp để lên đồng. Hay
ngày đó thường diễn ra hàng năm vào dịp đó.
Dàn nhạc hầu đồng: Thông thường sẽ có đàn nguyệt, đàn nhị, sáo, cảnh đôi, phách, trống lớn, trống nhỏ.
Người làm lễ: Cậu đồng/Cô đồng/Bà đồng và thêm 2-4 người phụ đồng để giúp đỡ.
Trang phục: Mỗi giá đồng tương ứng cho mỗi vị thánh sẽ có trang phục và trang sức riêng.
Cần chuẩn bị đúng với số giá muốn hầu đồng. Thông thường sẽ có các trang phục như: khăn đỏ
phủ điện, áo dài màu sắc, thắt dai lưng có màu, thẻ ngà, vòng, hoa tai, kiềng bạc, son phấn,…
Lễ vật hầu đồng: Cơ bản có xôi thịt, hoa quả, cau trầu, rượu, thuốc lá, vàng mã,… Ngoài ra
có thể bổ sung thêm nhiều lễ vật khác cho phù hợp như quạt, guốc, mũ hài,…
3. Các trình tự cho buổi lễ Hầu đồng: a) Thay lễ phục:
Khi bắt đầu lễ hầu đồng phải thay trang phục phù hợp với giá mình muốn hầu. Mỗi vị thánh
sẽ có những trang phục với màu sắc khác nhau. 9
b) Dâng hương hành lễ:
Dâng hương là nghi thức bắt buộc cho tất cả các giá. Người hầu đồng tay trái sẽ cầm một
bó nhang đã đốt sẵn, được bọc trong chiếc khăn tẩm hương. Tay phải của họ sẽ rút nén nhang
rồi huơ bên trên bó nhang như hành động phù phép. Người ta thường gọi đó là khai nông với
mục đích xua đuổi tà ma. c) Lễ thánh giáng:
Sau khi khai nông thì thánh thần sẽ nhập vào người hầu đồng, họ sẽ buông nhang hương
đang cầm, nghiêng mình để mọi người biết vị thánh đang nhập là thứ hạng nào. Nếu giáng trùm
khăn thì thường là giá Thánh Mẫu, người chỉ đến để chứng giám sau đó đi ngay. Nếu giáng mở
khăn là những người từ hàng quan triều đình trở xuống.
Ngay lúc này, người hầu đồng đã là thánh thần, được thôi miên để nhảy múa theo điệu nhạc hầu đồng. d) Múa đồng:
Múa đồng được biết đến là việc nhảy múa do thánh thần linh ứng, không phải là chủ đích
của người hầu đồng. Mỗi vị thánh giá sẽ có một điệu múa khác nhau. Nếu là
 “Giá” quan sẽ múa cùng cờ, kiếm, long đao, kích,…
 “Giá” bà sẽ múa cùng quạt hoặc múa tay không. thường múa cờ, múa kiếm, long đao, kích.
 Giá của các chầu bà sẽ múa cùng quạt quạt, mồi hoặc múa tay không.
 Giá ông hoàng thường là múa khăn tấu, múa cờ, múa tay không.
 Giá của các cô chủ yếu là múa quạt, múa đò, múa khăn lụa,…
 Giá các cậu sẽ múa lân, múa hèo…
e) Ban lộc và nghe cung văn hầu: 10
Sau khi múa chỉ điểm mình là thánh nào, các vị hầu đồng do thánh nhập sẽ ngồi nghe các
cung văn hát, cùng mọi người nghe sự tích về vị thánh, lai lịch của họ. Nếu thánh hài lòng sẽ
thưởng tiền cho cung văn và dùng rượu, thuốc lá,… để làm nghi thức tiếp theo là khai cương.
Sau đó nữa là trực tiếp ban lộc thánh cho người đến xin lộc như hoa quả, gương lược, tiền tài, bánh trái, nhang hương,… f) Thánh thăng:
Sau khi ban lộc, thánh sẽ có dấu hiệu thánh thiên, tức là thoát hồn khỏi người hầu đồng.
Người hầu đồng lúc này ngồi yên, hai tay sẽ bắt chéo ở trước trán quạt và che lên đầu, người
rùng mình và được phụ đồng phủ khăn diện lên. Cung văn tiếp tục nổi nhạc, liên tục hát những
điệu thánh xa giá và hồi cung. Đây là kết thúc cho một buổi hầu đồng.
Trên đây là những thông tin cơ bản nhất về nghi lễ Hầu Đồng, một nét văn hoá tâm linh vô
cùng đặc sắc của Việt Nam II.
Giá trị văn hóa tinh thần:
1. Giá trị đối với xã hội “Hầu đồng” đã xuất hiện từ lâu ở nước ta, đại diện là việc thờ Mẫu
biểu tượng của mẹ thiên nhiên và theo tập quán “Người” sẽ che chở dân chúng và mang
đến cho người dân những điều tốt lành. Theo các truyền thuyết từ thời xưa lễ “Hầu
đồng” còn có tác dụng thể hiện truyền thống yêu nước của người dân Việt Nam. Trong
buổi lễ khi âm nhạc vang lên mọi người sẽ cảm nhận được không gian tâm linh hiện ra
ngay trước mắt, mọi thứ trở nên uy nghiêm và trang trọng hơn bởi vì thế nó đã trở thành
1 bảo tàn sống thể hiện nền văn hóa tươi đẹp ở nước ta.
2. Giá trị đối với “Thanh đồng” những người này sẽ được khi thực hiện buổi lễ sẽ giúp cho
bản thân họ cân bằng được cuộc sống thường ngày. Đặc biệt là những người kinh doanh
họ tin vào “ Thánh mẫu”, việc “ Hầu thánh” sẽ giúp cho con người giải tỏa muộn phiền
tiêu cực trong đời sống và tiến tới những điều tốt đẹp, đem đến một cuộc sống an yên hạnh phúc. 11
3. Giá trị đối với “ Gia tiên”, không chỉ “Thanh đồng” mới được hưởng những lợi ích mà
những người đến tham dự buổi “ Hầu đồng”, gia tiên của họ cũng sẽ có cơ hội nhận
được tài – lộc – phúc – đức. Chính vì vậy nên khi trong nhà có “ Thanh đồng” nhiều
người tham dự và gia tiên của họ đi theo để hầu hạ ngài. Gia tiên sẽ có trách nhiệm dẫn
dắt con cháu đi đúng hướng và khi đó con cháu biết tu tâm nhớ ơn và quan tâm đến gia tiên nhiều hơn.
4. Giá trị đối với “ Người tham dự”, trong buổi lễ người “ Hầu đồng” sẽ tái hiện lại chân
dung của các vị Thánh có công dựng nước, bảo vệ non sông trong lịch sử. Họ sẽ nhập
hồn vào thể xác của cô đồng để truyền dạy và dẫn dắt chúng sinh đi theo hướng tốt đồng
thời giúp mọi người có thể hiểu và vận dụng vào đời sống. Qua đó con người có thể tu
nhân tích đức thành công và những người có tâm tốt sẽ may mắn được các ngài ban
phước lành, tài lộc giúp cuộc sống ngày càng phát triển hơn.
5. Tóm lại giá trị tinh thần mà “ Hầu đồng” mang lại là rất to lớn, mang một bản sắc của
đất nước ta, ngợi ca những vị đã có công lao lớn trong công cuộc dựng nước và giữ
nước. Giúp cho thế hệ đời sau luôn tưởng nhớ đến gia tiên, những vị có công lao to lớn,
đồng thời cũng là cách để giảm bớt đi những điều tiêu cực trong đời sống hằng ngày của mọi người.
CHƯƠNG 3: ƯU ĐIỂM VÀ NHƯỢC ĐIỂM CỦA VĂN HÓA HẦU ĐỒNG.
1. Ưu điểm văn hóa Hầu đồng:
Năm nào cũng vậy, mỗi độ Tết đến xuân về, lòng mỗi người rộn ràng nghe cung đàn, tiếng
nhạc thoảng trong trẻo, có lúc ngọt ngào trong chùa, trong đình, trong chùa.
Và văn hoá hầu đồng từ nhiều năm trở lại đây xuất hiện trong đời sống tâm linh của một bộ
phận người Việt Nam giống như một món ăn tinh thần không thể thiếu trong mỗi dịp lễ. Ở
trong nghi lễ này thì nhiều người tin rằng, hình thức lên đồng có thể giúp được cho con người
có thể giao tiếp được với các vị thần linh thông qua các ông đồng, bà đồng. 12
Một điều đặc biệt ở đây là các thanh đồng và cung văn không cần phải tập luyện để đều và
khớp hoàn toàn với nhau mà họ sẽ biểu diễn theo ngẫu hứng.
Dân ta thì nghe hát văn hiểu ca từ đã đành, có khi họ còn không hiểu là đang hát hay là làm về
cái gì nhưng tất cả đều có những cảm xúc giống nhau là đều hoan hỉ, ai nấy đều đu đưa, lắc lư
theo làn điệu chầu văn bên cạnh đồng thầy đang khí thế chân sáo nhảy.Không giáo chủ, không
kinh sách, … tín ngưỡng dân gian thờ Mẫu được thực hành, truyền đời theo cách chân phương,
gần gũi với cuộc sống đời thường.
Chính vì vậy rằng hầu đồng không có nghĩa là diễn xướng đơn thuần, mà nó là “quá trình
chuyển hóa” cái tâm mình từ cuộc sống không có nhận thức được đúng sai thành trí tuệ, thành
thánh đức để nhìn vào những tấm gương của chư Thánh, khám phá Đạo cơ để cho cuộc sống
đời thường được chuyển hóa mang đến hạnh phúc cho mình và cho tất cả mọi người xung
quanh chúng ta .Đây cũng là một trong những hoạt động tín ngưỡng lâu đời, là nét đẹp văn hóa
truyền thống của đất nước Việt Nam.
Hiện nay thì hầu đồng đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa
phi vật thể quốc gia và đang lập hồ sơ trình UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể
đại diện của nhân loại.Nghệ thuật hát văn, hầu đồng với những giá trị nổi bật, độc đáo như đã
phân tích ở trên hoàn toàn xứng đáng được đề cử để UNESCO xem xét công nhận là Di sản
văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. 13
2. Nhược điểm của văn hoá Hầu đồng:
Đó là lợi dụng danh tính, tiền tài, đẳng cấp các vị đồng thầy nơi cửa Mẫu, cùng những vấn
nạn mượn tín ngưỡng dân gian làm nơi giải tỏa căng thẳng xã hội, khiến cho hầu đồng bên
cạnh những hình tượng về cái hay, đẹp vẫn luôn luôn tồn tại những hệ lụy với hậu quả khó lường trước được.
Cũng có những ý kiến cho rằng một số hình thức đã bị biến tướng chuyển sang mê tín dị đoan
cho nên mang nặng về vật chất. Một số người dân thì thiếu hiểu biết hoặc hiểu chưa đúng về tín
ngưỡng thờ Mẫu và giá trị đích thực của nghi lễ hầu đồng nên thường dễ bị những thành phần xấu lợi dụng họ.
Đối với một số người làm nghề hát văn không còn giữ đạo như lúc trước. Chính vì vậy, muốn
để cho xã hội tôn trọng nghi thức và tín ngưỡng này hơn nữa, thì bản thân của mỗi thanh đồng
(người đứng giá hầu đồng) cần phải lập tức ra tay ngăn chặn những hiện tượng,thành phần lợi dụng,… nghi thức này.
Kế đến là tiếp tục duy trì liên hoan diễn xướng chầu văn tại lễ hội có truyền thống gắn với
nghi lễ này. Cần phải hạn chế những hình thức mê tín, dị đoan. Cần nhìn nhận rằng hầu đồng
như một loại hình văn hóa cổ truyền thiên về giá trị nghệ thuật. Và thực sự nó là nghệ thuật
đáng quý, đáng trân trọng, bảo lưu, giữ gìn. Và không nên để những thành phần mà xấu lợi
dụng loại hình nghệ thuật này để phục vụ cho mục đích cũng như lợi ích cá nhân của họ.
3. Hạn chế của văn hoá Hầu đồng:
Sau khi được UNESCO ghi danh thì tại các phủ, đền, chùa, các buổi hầu đồng được tổ chức
nhiều hơn. Thậm chí, xu hướng thương mại hóa đã xuất hiện.do nhiều nguyên nhân khác nhau,
có một bộ phận không nhỏ các Thanh đồng đã và đang có những hành động làm biến tướng gây
nên tác hại nghiêm trọng, làm mất đi sự trang nghiêm tôn kính và vẻ đẹp vốn có của tín ngưỡng thờ Mẫu. 14
Trước hết phải nói đến đó là sự méo mó trong các lễ vật tiến cúng. Theo nghi thức truyền
thống thì lễ vật vô cùng đơn giản, chủ yếu là hương, hoa, đăng, trà, quả, thực. Nhưng mà trong
những năm trở lại gần đây thì thấy rằng lễ vật rất rình rang tốn kém. Có những Thanh đồng còn
yêu cầu sắm đủ các loại vật dụng của cuộc sống hiện đại hôm nay như là quạt điện, nồi cơm
điện, phích nước, chăn nệm, điện thoại, xe hơi... Đây chính là biểu hiện của sự xa rời tín
ngưỡng thờ Mẫu và cũng vì vậy mà mất đi vẻ đẹp văn hoá vốn có của hầu đồng.
Về trang phục hầu đồng thì đã bắt đầu xuất hiện những kiểu y phục, khăn áo rất kì quái, dị
hợm. Có những thanh đồng sáng tác ra những kiểu áo không theo cốt cách xưa mà giống như
áo lễ của các vị hành giả tu sĩ. Những dạng y phục chắp vá, lố lăng đang làm mất đi nét đẹp và
sự tôn nghiêm vốn có của trang phục truyền thống. Các đạo cụ phục vụ thực hành nghi lễ cũng
ngày càng bị lạm dụng tùy tiện. Nhiều thanh đồng khi hầu các giá còn đeo kính râm thời trang,
vẽ lên mặt những hình kì quái khác lạ, đội trên đầu chiếc mũ với đủ các loại kiểu dáng,mẫu mã.
Có những thanh đồng yêu cầu tín chủ chi tới vài trăm triệu đồng cho đồ mã với những hình
tướng mã kì quặc không có trong nghi lễ cổ truyền.
Đây là biểu hiện của sự muốn phô trương thanh thế cũng như là thể hiện sự vượt trội về đẳng
cấp, sự giàu sang tiền bạc hoặc đơn giản là chỉ để khoa danh.Việc làm này đã tùy tiện phá vỡ
giới luật còn thể hiện ở chỗ có những Thanh đồng tự bày ra hầu những giá hầu như Tôn Ngộ
Không, Thánh Mẫu, Ngọc Hoàng, Chầu Quế, ... Đó là chưa kể có những Thanh đồng không
xuất phát từ những yêu cầu của văn hóa tâm linh mà vì mục đích ganh đua, phô trương, khoe
tài, khoe khéo nên thành ra nặng về trưng diễn.
Có những bản điện hầu Thánh mà lại đu dây từ trên trời xuống, rồi leo ngồi trên ban, với
những xưng danh người này, người kia giáng về, thậm chí còn có những vị lôi kéo cả người dự
hầu lên cùng nhảy múa, mở loa đài hết cỡ, hò hét điên loạn như đang ở trên vũ trường. Khi hầu
có thanh đồng tung tiền ném thẳng vào mặt các ngài trên công đồng...
Và điều đáng buồn rằng nghi lễ hầu đồng đã và đang bị biến thành một nghề kiếm cơm, một
phương thức làm giàu để phục vụ cho nhu cầu cá nhân của những đối tượng đó.Đã và đang 15
xuất hiện các tình trạng kinh doanh mặc cả, ngã giá các canh đàn khóa lễ cho các tín đồ, có
những tín đồ phải đi vay nợ lãi, cầm cố nhà, bán nhà để làm lễ theo như lời cô cậu phán. Có
những buổi lễ mà người đứng thanh đồng phải tốn cả hàng trăm triệu đồng vào buổi lễ mục
đích để dâng lễ lên các vị thần linh, những gia đình khá giả thì lễ càng linh đình vì bản thân họ
cho rằng gia đình họ được nhiều của cải như vậy là do thần linh mang đến cho họ, chính vì thế
mà đến hàng năm họ đều mang đồ dâng hương cho các vị thần linh và san sẻ với bách tính, nếu
bỏ qua những khoản tiền thì là một điều tốt trong nghi lễ này.
Ngược lại thì những người nghèo thì họ sẽ cố đi vay mượn tiền nếu không thì “sẽ bị quở
phạt,luôn gặp tai họa trong cuộc đời “. Vì vậy cần có những giải pháp hạn chế những tình trạng
trên như là cần phải sớm ban hành văn bản quy phạm pháp luật đối với hoạt động thờ Mẫu của
cơ quan nhà nước có thẩm quyền từ trung ương tới cơ sở.
Bảo tồn những giá trị văn hóa trong thờ Mẫu, nhằm đưa các hoạt động trong thờ Mẫu đi vào
nề nếp theo đúng quy định pháp luật, hạn chế tình trạng thành lập cơ sở thờ Mẫu tràn lan và
hoạt động tự phát.Góp phần phát huy vai trò của cá nhân, cộng đồng trong hoạt động gìn giữ,
bảo vệ di sản là những hành động vô cùng quan trọng để những giá trị văn hóa, tâm linh tốt đẹp
của di sản được gìn giữ và phát huy.
CHƯƠNG 4 ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP TRUYỀN THÔNG.
Sử dụng mô hình truyền thông của Harold Lasswell. 1. Nội dung :
Đầu tiên, làm rõ ràng cho mọi người hiểu đúng và đủ về hầu đồng là như thế nào? Thông qua
một số phương thức đơn giản dễ tiếp cận đến mọi người. Cụ thể là giải thích hầu đồng thông
qua một hình thức cụ thể có thể mở một chương trình giải trí chèn vào là sự tích hầu đồng nhấn
mạnh là nét đẹp truyền thống, văn hóa tươi đẹp của người Việt. 2. Kiểm soát: 16
Mảng truyền thông, người sáng tạo nội dung có nhiệm vụ tạo ra thông điệp, kích thích giao
tiếp, và nhận phản hồi của tất cả những đối tượng mà muốn hướng đến. 3. Phương tiện:
Sử dụng các hình ảnh của các buổi giải trí đưa lên các phương tiện truyền thông có sẵn như ấn
tượng, điện ảnh, truyền hình, đài phát thanh tạo ra một nền tảng xã hội, biến từng người, từng
cá nhân chưa từng tin hoặc hiểu sai về ý nghĩa của Hầu đồng .
Để thuyết phục người đọc, người nghe, người xem phải thực hiện bằng yếu tố giao tiếp nhưng
không phải là độc thoại, mà làm cho chính họ cũng đang phát biểu chính thứ mà họ chưa hề
biết đến. Bên cạnh đó cũng cần có những dẫn chứng thuyết phục, thực tế nhằm đánh đúng vào tâm lí của con người.
4. Đối tượng hướng đến:
Một phần lớn những người muốn tìm hiểu về Hầu đồng đây là nhóm người thực sự hướng đến
và cũng là mấu chốt để khai thác nếu muốn truyền thông được đi xa.
Nhóm tiếp theo là những người đã biết nhưng chưa hiểu đúng, đã biết nhưng chưa quan tâm
quá nhiều. Đối với nhóm người này cần đi sâu là làm rõ mục đích, tác dụng của Hầu đồng nhằm thu hút hơn.
Với tất cả, đa số người chưa biết chưa tìm hiểu về Hầu đồng cần được nhóm người đã tìm
hiểu nói lên quan điểm, theo phương thức cỗ mà rất hiệu quả là truyền miệng, nhưng cung cấp
đúng, đủ, chính xát thông tin trước khi tung ra để tránh trường hợp thất lạc, sai sự thật làm ảnh
hưởng đến chất lượng truyền thông.
5. Hiệu quả đạt được:
Tất cả những gì liên quan tới từng đối tượng, cá nhân xuất hiện chỉ cần có ảnh hưởng và có
suy nghĩ riêng dù có đúng với mục đích ban đầu hay không đều một phần giúp hiệu quả tăng
lên đáng kể. Vì đã biết nhưng chưa đúng vẫn có thể thay đổi nhanh và chưa biết đến chúng thì
rất khó để có thể đưa ra và tiếp cận. 17 KẾT LUẬN
Tín ngưỡng thờ Mẫu là một hình thái tín ngưỡng dân gian được tích hợp bởi các lớp tín
ngưỡng thờ Nữ thần, thờ Mẫu thần và thờ Tam phủ - Tứ phủ. Mặc dù mới chỉ dừng lại là một
tín ngưỡng chứ chưa phát triển thành một thứ tôn giáo theo nghĩa hoàn chỉnh của nó nhưng tín
ngưỡng Mẫu cùng với nghi lễ Hầu đồng đã phần nào thể hiện được những quan niệm mang
tính trực quan cảm tính về vũ trụ, về con người, về mối quan hệ giữa con người với tự nhiên và
con người với xã hội. Từ đó giúp người Việt hình thành nên triết lý nhân sinh phù hợp với hoàn
cảnh sống và môi trường của mình.
Đó là triết lý sống hoà hợp nhưng vẫn chứa đựng khát vọng vươn lên trong quan hệ với tự
nhiên; là thấm đượm tình cảm yêu quê hương đất nước. Trải qua trường kỳ lịch sử, tín ngưỡng
thờ Mẫu và Nghi lễ Hầu Đồng đã đáp ứng nhu cầu tâm linh của nhân dân ta từ trước đến nay.
Nó đã trở thành một hiện tượng đầy sức sống, là truyền thống tích cực của văn hoá dân tộc,
phát huy truyền thống yêu nước và tinh thần trở về cội nguồn dân tộc “Uống nước nhớ nguồn”,
“Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” cũng như góp phần củng cố xây dựng đời sống tinh thần của con
người, giải toả về mặt tâm linh trong đời sống tinh thần của con người cũng như đời sống cộng đồng.
Những buổi sinh hoạt lễ nghi của đạo Mẫu đã thở thành những buổi sinh hoạt văn nghệ có sức
cộng cảm cao của nhiều người thuộc đủ mọi dân tộc, đồng thời tích hợp những hình thức diễn
xướng, âm nhạc, chầu văn có giá trị nghệ thuật. Còn đối với những ông Đồng, bà Đồng, họ
xứng đáng được đánh giá cao bởi những nỗ lực bảo tồn giá trị văn hoá truyền thống và họ cũng
nên được khuyến khích để duy trì hình thức văn hoá này cho các thế hệ tương lai. 18 TÀI LIỆU THAM KHẢO
https://luatvietnam.vn/linh-vuc-khac/hau-dong-la-gi-883-90694-article.html?layout=amp
https://vanhoatramhuong.com/hau-dong/
https://vietnamnet.vn/khong-chi-cu-to-chuc-lien-mien-cac-buoi-hau-dong-la-bao-ve-di-san- 2051631.html
https://amp.cand.com.vn/doi-song-van-hoa/Hau-dong-cuoc-giao-tiep-cua-hai-the-gioi- i573034/
https://amp.dantri.com.vn/van-hoa/hau-dong-mot-di-san-van-hoa-doc-dao-1363845708.htm 19