Phân tích Hình Tượng Nhân Vật trong Văn Học - Tham Khảo Tổng Hợp

Nhà phê bình CharlesDuBos đã từng chiêm nghiệm rằng:” Văn học,
đó là tư tưởng đi tìm cái đẹp trong ánh sáng”. Dẫu rằng, ngòi bút của
nhà văn vẫn luôn là thứ ánh sáng kì diệu nhất, nhưng con người ta liệu
có thể tìm thấy cái đẹp thực sự bên trong thứ ánh sáng ấy hay chăng? Đó
là một câu hỏi mà những người làm văn luôn đau đáu trong lòng về việc
truyền tải tâm tư, tình cảm của mình. Tuy vậy, đối tượng chung của văn
học là cuộc đời, đặc biệt là con người. Đồng nghĩa với việc cái đẹp ấy đi
đôi với loài người để tạo nên giá trị cho cuộc sống. Nhà văn từng bước
dựa vào con người để xây dựng nhân vật nhằm gửi gắm thông điệp, tư
tưởng của bản thân dành cho bức tranh muôn màu muôn vẻ ngoài kia,
như người ta vẫn thường hay nói: “Nhà văn sáng tạo nhân vật để gửi
gắm tư tưởng, tình cảm và quan niệm của cuộc đời”
Trước tiên, chúng ta cần phải hiểu khái niệm của nhận định có nghĩa
là gì. Tư tưởng được định nghĩa là nhận thức, lí giải và thái độ của nhà
văn đối vớ đối tượng, những vấn đề nhân sinh trong tác phẩm. Tình cảm
là những rung động, cảm xúc đối với thực tại, bộc lộ toàn thế giới tinh
thần cũng như cá tính và kinh nghiệm sống của nhà văn. Quan niệm, hay
còn là nghệ thuật về cuộc đời là nguyên tắc tìm hiểu, cắt nghĩa thế giới
và con người, thể hiện ở điểm nhìn nghệ thuật, ở chủ đề sáng tác, ở kiểu
nhân vật và mối quan hệ giữa các nhân vật, cách xử lí các biến cố….của
nhà văn. Câu nói trên muốn nhận định để thể hiện được tư tưởng, tình
cảm, nhà văn phải gửi gắm nó thông qua nhân vật được mình xây dựng tài tình, hợp lý.
“Văn học là nhân học”, có lẽ, Mr Goki đã đúng khi nhận định như
vậy, bởi văn học bao giờ cũng là tấm gương phản chiếu cuộc đời của
con người. Cuộc đời tốt đẹp cũng một tay do con người vất vả tạo nên,
xã hội phát triển cũng là do một tay nhân loại hợp lực thay đổi nó. Một
tác phẩm truyện ngắn thành công luôn chứa đựng trong nó bức tranh
cuộc sống muôn hình vạn trạng, tình huống truyện bất ngờ, kịch tính hay
cả những chi tiết truyện tuy nhỏ nhặt mà lại là cầu nối cho cả câu
chuyện. Dẫu vậy ,tác phẩm ấy có giàu tính nghệ thuật đến đâu, có chau
chuốt cốt truyện đến đâu đi chăng nữa mà nhân vật mờ nhạt, mất đi bản
sắc cá nhân của một con người, không có khả năng truyền tải thông điệp
sống ý nghĩa, tác phẩm ấy cũng dần trở nên thất bại, chìm nổi giữa hiện
thực, bởi lẽ “ Văn học không chỉ là chuyện văn chương mà thực chất là
chuyện đời” ( Tố Hữu). Nhắc đến nhân vật trong một tác phẩm truyện là
nhắc đến con người được nhà văn khéo léo, tinh tế miêu tả, thể hiện
thông qua phương tiện văn học. Con người vẫn luôn là người bạn thân
nhất với chính mình, một nhân vật hấp dẫn được coi như là một người
bạn gần gũi, giản dị nhưng lại vô cùng thấu hiểu tâm hồn của những kẻ
thưởng thức văn chương, để rồi gửi gắm vào trái tim ấm nóng của họ
những vẻ đẹp thuần thúy của cuộc đời mà có lẽ không phải ai cũng có cơ
hội cảm nhận. Như trong truyện ngắn “Làng” của Kim Lân, con người ta
mới chừng nào thấm thía được nỗi đau của ông Hai khi làng Chợ Dầu bị
gắn mác việt gian, rồi đến niềm hay phúc không thể tả vì ngôi làng được
minh oan, vẫn còn tình yêu nước, yêu cách mạng của những con người
chân chất. Hay nhà văn Nguyễn Thành Long với tác phẩm “Lặng lẽ
Sapa, chúng ta nhìn thấy ở anh thanh niên ấy một tình yêu nghề, tinh
thần trách nhiệm to lớn đối với công việc của mình dù cho điều kiện
khắc nghiệt, khó khăn đến nhường nào . Chính nhân vật là linh hồn của
tác phẩm, là sợi dậy kết nối giữa nhà văn và độc giả như một cuộc đối
thoại về cái đẹp, cái hay của cuộc đời.
Thông điệp về hiện thực có lẽ là thứ nhà văn mong muốn cài cắm,
truyền tải thông qua hình tượng nhân vật mà mình xây dựng, như
Nguyễn Minh Châu đã từng cho rằng:” Văn học và đời sống là hai vòng
tròn đồng tâm mà tâm điểm của nó chính là con người”. Nói đến điều
đó, ta không thể không nhắc đến nhân vật cụ Bơ-men, nhân vật tuy xuất
hiện không nhiều nhưng để lại trong lòng chúng ta một cảm xúc khó
diễn tả trước hiện thực khắc nghiệt nhưng đâu đó vẫn tồn tại những điều
tử tế, tốt đẹp của một con người trong truyện ngắn “Chiếc lá cuối cùng”.
Có lẽ, nhà văn O-Hen-ry là một trong những nhà văn thành công nhất
lịch sử, không chỉ vì kho tàng truyện ngắn đồ sộ của ông mà là những
thông điệp sống ông lặng lẽ gửi gắm qua nhận vật của mình dù là nhỏ
nhất. Nhân vật trong 1 tác phẩm văn học đều tượng trưng cho con người,
vì vậy nhân vật không thể thiếu đi đặc điểm ngoại hình cũng như ngôn
ngữ, diễn biến nội tâm phức tạp được tác giả khéo léo chắp bút. Vốn là
một nhà văn với thành công vang dội, O-Hen-ry đã thành công khắc họa
hình ảnh nhân vật cụ Bơ-men thông qua yếu tố ngoại hình và ngôn ngữ
của nhân vật mà ông xây dựng. Có thể nói, cụ là người thầm lặng góp
công lao cao cả đem lại cho Gion-xi ngày ngày giam cầm mình trong 4
bức tường của sự tuyệt vọng một cơ hội được sống, được chạm tay đến
nghệ thuật chân chính- đam mê còn dang dở của cô gái trẻ. Cụ giờ đây
đã “ngoài sáu mươi”, cụ luôn đội trên đầu chiếc mũ cũ kỹ, khoác lên
mình chiếc áo gaki đã bạc màu từ lâu. Ta nhìn thấy ở cụ giờ đây chỉ là
một họa sĩ già nua, nghèo khó kiếm từng đồng từng cắc giữa bộn bề của
nghệ thuật. Tuy vậy, cụ Bơ-men có vẻ khó gần. Ngòi bút của tác giả
miêu tả ngôn ngữ của cụ khiến chúng ta dường như cảm thấy cụ là người
cọc cằn và có phần thô lỗ. Những lời nói cụ buông ra luôn trong trạng
thái cáu gắt, thậm chí là mang tính coi thường trong từng câu nói. Đặc
biệt là khi cụ Bơ-men có cuộc trò chuyện ngắn với Xiu về bệnh tình trở
nặng của giôn-xi, cụ chỉ thốt lên trong bông đùa: “Sao trên đời này lại có
những người ngớ ngẩn như vậy?”. Tuy lời nói ấy nặng nề và coi thường
như vậy, nhưng cụ lại chính là người cứu cô gái ấy khỏi cánh cửa của tử
thần, cho cô được hưởng thụ trọn vẹn tuổi thanh xuân tươi đẹp của mình.
Những chi tiết ngoại hình, ngôn ngữ tuy nhỏ bé vậy thôi nhưng qua đó,
O-Hen-ry muốn chúng ta nhìn thấy được một người nghệ sĩ dành cả đời
cho nghệ thuật mà lại phải sống trong khó khăn, cực khổ, nghèo khó
trong xã hội nước Mỹ lúc bấy giờ. Cuộc sống tẻ nhạt đến nỗi mà cụ
cũng chẳng thiết tha gì để lúc nào cũng tử tế trong mắt người đời, nhưng
quan trọng rằng, vẻ đẹp tâm hồm của cụ bơ-men chưa bao giờ mất đi
trong mắt Gion-xi và bạn đọc khi được thưởng thức kiệt tác mà cụ vẽ nên từ tình người.
Không những vậy, phẩm chất cao đẹp của cụ Bơ-men còn được thể
hiện qua những hành động mà nhà văn từng bước xây dựng xung quanh
nội tâm nhân vật. Người nghệ sĩ già tuy nghèo khó nhưng vẫn giữa trong
mình một ước mơ cao cả là tạo nên một kiệt tác cống hiến cho nghệ
thuật. Có tình yêu to lớn với nghệ thuật nên tâm hồn cụ chưa bao giờ cộc
cằn như những gì cụ thể hiện với cả thế giới. Mặt khác, cụ Bơ-men luôn
quan tâm đến người khác, và cụ quan tâm trong thầm lặng. Vốn dĩ, cụ đã
có tình cảm to lớn dành cho 2 họa sĩ trẻ nhà bên, nên khi hay tin Gion-xi
mắc bệnh viêm phổi khiến cụ vô cùng lo lắng. Gion-xi còn là một cô gái
yếu ớt trước thực tại, gửi gắm chính mạng sống của mình vào một chiếc
lá thường xuân mỏng manh khiến cụ Bơ-men càng xót xa, đau đớn hơn
nữa. Điều đó đã thôi thúc trái tim ấm áp của Bác phải làm một điều gì đó
để giúp đỡ cô gái trẻ tội nghiệp. Và cảnh tượng khiến bạn đọc khó hiểu
khi cụ trong một đêm khủng khiếp, cụ không màng tới bản thân mà
chuẩn bị cọ vẽ, màu vẽ, ngồi cặm cụi tạo nên 1 tác phẩm nghệ thuật. Ôi,
chiếc lá ấy thật sự đã không rụng! Gion-xi lại có thêm niềm tin mãnh liệt
về cuộc đời, niềm tin cho cái tuổi trẻ lắm lúc sai lầm nhưng cũng vô
cùng đẹp của mình, và trên hết là niềm tin về tình người. Sẽ chẳng ai
biết rằng chiếc lá cuối cùng ấy là do tự tay cụ Bơ men tạo nên, bởi lẽ
bức họa sinh động, y như 1 chiếc là thật sự vẫn kiên trì ở lại với quãng
thời gian chữa trị của giôn xi, không chịu bỏ cô gái mà rời đi giữa dòng
đời vội vã. Va chỉ khi biết đc sự thật, chúng ta mới cảm nhận được đức
tính hi sinh vô cùng cao cả của cụ, mặc dù không cùng máu mủ ruột thịt,
thậm chí là nguy hiểm đến tính mạng, nhưng cụ chẳng lấy lý do đó là cái
cớ để không giúp đỡ người khác, những người thật sự cần được làm lại
cuộc đời. Điều ấy góp phần tạo nên một nghệ sĩ chân chính khi dù có
nghèo đến đâu, cụ vẫn không bao giờ từ bỏ nghệ thuật chỉ vì miếng cơm
manh áo. Cụ vẫn luôn mong ước có một bức vẽ để đời, để rồi đây, khi
kiệt tác chiếc lá cuối cùng được hoàn thiện cũng là lúc cụ rời xa cõi đời
này, người họa sĩ ấy có lẽ đã làm tròn trách nhiệm của một người nghệ sĩ
chân chính: không chỉ có tài năng hội họa, cụ còn đặt tình người vào kiệt
tác của mình, chỉ có tình yêu thương mới hướng đến nghệ thuật thực sự.
Chỉ qua một nhân vật có tần suất xuất hiện ít vậy thôi, mỗi người chúng
ta đều cảm nhận được tâm tư, tình cảm của O-Hen-ry gửi gắm vào nhân
vật. Thời bấy ở đất Mỹ xa hoa, tráng lệ, người nghèo rất khổ. Họ phải
sống tạm bợ, cuộc sống mất cân bằng, đặc biệt là những người nghệ sĩ
nghèo. Bản thân cũng là một người tạo nên những áng văn đẹp đẽ giàu
tình người, ông cảm thông cho số phận bi đát của những người nghệ sĩ
nghèo, bởi họ rất yêu nghệ thuật, thực tại cuộc sống lại cản trở họ trước
đam mê của mình. Ông cũng ca ngợi tình yêu thương con người với con
người, nghệ thuật chỉ xuất phát từ tình yêu thương, có tình yêu thương
rồi, ta tìm đến nghệ thuật mới thấy nó cao cả, ý nghĩa nhường nào. Nghệ
thuật luôn ẩn chứa trong nó là bóng hình của cuộc đời, một người nghệ
sĩ chân chính phải có đủ tâm và tài để tạo nên một kiệt tác thực sự.
Truyện ngắn “Lão Hạc” của Nam Cao là một trong những tác phẩm
được nhà văn xây dựng nhân vật hợp lý khiến bạn đọc nhận ra được
nhiều thông điệp sống thông qua Lão Hạc. Tuy có số phận cùng cực,
nhưng lão vẫn không bao giờ để mất đi cái vẻ đẹp của lòng tự trọng, của
lòng nhân hậu rồi là tình thương con vô bờ bến ấy, thậm chí chọn đến
cái chết để bảo toàn danh dự của mình. Điều ấy giúp chúng ta nhìn thấy
hình ảnh ý nghĩa của những người nông dân Việt Nam lao động khổ cực
trước Cách Mạng tháng Tám.
Cuối cùng, vấn đề được đặt ra cho nhà văn không chỉ có tài sử
dụng ngôn ngữ nghệ thuật, mà còn phải có tình cảm mãnh liệt, biết rung
động trước những niềm vui, nỗi buồn của cuộc đời để rồi phổ vào nhân
vật mình xây dựng gửi gắm đến bạn đọc những thông điệp sâu sắc. Đối
với người đọc, để đánh giá một tác phẩm văn học khách quan, ta không
chỉ chú ý đến hình thức ngôn ngữ mà còn phải khám phá chiều sâu tư
tưởng, tình cảm mãnh liệt mà tác giả gửi gắm thông qua nhiều khía
cạnh, đặc biệt là nhân vật
“Hình tượng nhân vật được sinh ra từ tâm trí của nhà văn nhưng
chỉ thực sự sống bằng tâm trí của người đọc”.