Phân tích mối quan hệ đối ngoại Việt Nam và Liên Xô - Đề cương ôn tập môn lịch sử Đảng–Trường Đại học kinh tế quốc dân  

Họ Tên: Nguyễn Thành Luân MSSV: 11236149 LHP: LLSD1102-05
Câu hỏi: Đại hội nào của Đảng chủ trương tiếp tục coi quan hệ với Liên Xô là
"hòn đá tảng" trong chính sách đối ngoại của Việt Nam?
Trong bối cảnh trật tự thế giới như hiện nay, em sẽ thiết lập một thứ tự ưu
tiên trong mối quan hệ đối ngoại của Việt Nam như thế nào? Vì sao? Bài làm:
1. Đại hội nào của Đảng chủ trương tiếp tục coi quan hệ với Liên xô là "hòn
đá tảng" trong chính sách đối ngoại của Việt Nam?
Chủ trương tiếp tục coi quan hệ với Liên Xô là “hòn đá tảng” trong chính sách đối
ngoại của Việt Nam được xác định tại Đại hội V (tháng 3/1982). Đại hội này
nhấn mạnh việc củng cố và tăng cường quan hệ hữu nghị, hợp tác toàn diện với
Liên Xô coi đó là nền tảng của chính sách đối ngoại.
Trong đối ngoại, “hòn đá tảng” được hiểu là một yếu tố cốt lõi, nền tảng, không
thể thay thế trong chính sách ngoại giao của một quốc gia. Nó ám chỉ mối quan hệ
ngoại giao quan trọng nhất, đóng vai trò như cơ sở vững chắc để xây dựng và triển
khai toàn bộ các hoạt động và mục tiêu đối ngoại.
*Bối cảnh trong nước:
Đặt vào bối cảnh bấy giờ, miền Nam được giải phóng sau chiến thắng trong cuộc
kháng chiến chống Mỹ, đất nước được thống nhất. Miền Bắc đã có kinh nghiệm
xây dựng xã hội chủ nghĩa từ sau năm 1954, nhưng miền Nam cần thời gian để
thích ứng với mô hình kinh tế - chính trị mới. Bên cạnh đó, hậu quả của các cuộc
chiến tranh liên tiếp đã để lại một nền kinh tế bị tàn phá nặng nề, hạ tầng kinh tế -
xã hội suy kiệt. Việt Nam thời điểm đó đối diện với tình trạng thiếu lương thực,
thực phẩm, vật tư sản xuất, và phải khôi phục các khu vực bị tàn phá nặng nề bởi
chiến tranh. Công cuộc tái thiết đòi hỏi sự hỗ trợ quốc tế lớn, đặc biệt là về tài
chính, kỹ thuật và vật chất. Thế nhưng từ sau khi chiến tranh kết thúc, Việt Nam
đã bị Mỹ và nhiều nước phương Tây thực hiện cấm vận và cô lập về kinh tế, gây
khó khăn cho việc tìm kiếm nguồn viện trợ. Mối quan hệ giữa nước ta và Trung
Quốc bị suy giảm do sự khác biệt về quan điểm chính trị, Trung Quốc ngả về phía
Mỹ khiến mối quan hệ này càng xấu đi. *Bối cảnh quốc tế:
Liên Xô thời điểm này đang là cường quốc lãnh đạo khối xã hội chủ nghĩa. Và trên
thế giới đang ở đỉnh điểm của Chiến tranh Lạnh, với sự đối đầu căng thẳng giữa
hai khối lớn: khối xã hội chủ nghĩa do Liên Xô dẫn đầu và khối tư bản chủ nghĩa do Mỹ đứng đầu.
Trong bối cảnh này, Việt Nam cần phải dựa vào sự hỗ trợ từ các nước xã hội chủ
nghĩa, mà Liên Xô là nước lớn nhất và mạnh nhất đồng thời cũng đã từng giúp
đỡ Việt Nam trong các cuộc kháng chiến trước đó. Việc coi mối quan hệ với Liên
Xô là “hòn đá tảng” là lựa chọn chiến lược để Việt Nam đảm bảo sự ổn định, phát
triển kinh tế và an ninh quốc phòng. Không thể phủ nhận rằng Liên Xô đã giúp đỡ
Việt Nam vượt qua nhiều khó khăn trong giai đoạn này tuy nhiên việc nghiêng hẳn
về phía Liên Xô đã khiến Việt Nam trở nên phụ thuộc, tự đẩy đất nước vào thế đối đầu với Trung Quốc.
Cùng với đó là những tư tưởng giáo điều, không nhạy bén trước sự vận động của
thế giới và khu vực đã khiến quan hệ đối ngoại của Việt Nam trong giai đoạn
1976 - 1986 gặp nhiều khó khăn, chưa phát huy được thế mạnh của đất nước
2. Trong bối cảnh trật tự thế giới như hiện nay, em sẽ thiết lập một thứ tự ưu
tiên trong mối quan hệ đối ngoại của VN như thế nào? Vì sao?
*Khái quát bối cảnh thế giới tác động trực tiếp tới Việt Nam gần đây:
Năm 2025, tình hình thế giới tiếp tục có nhiều biến động phức tạp, đặc biệt là cạnh
tranh chiến lược giữa các cường quốc, xung đột khu vực và xu hướng chuyển dịch
chuỗi cung ứng toàn cầu. Căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn là điểm nóng
hàng đầu, khi chính quyền Tổng thống Donald Trump tái nhiệm đã siết chặt hơn
chính sách thương mại và công nghệ đối với Trung Quốc. Mỹ tăng thuế lên nhiều
mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc và áp đặt các hạn chế xuất khẩu công nghệ
cao, đặc biệt trong lĩnh vực chip bán dẫn. Đáp lại, Trung Quốc cũng áp dụng biện
pháp kiểm soát xuất khẩu các vật liệu quan trọng và tăng cường hợp tác với Nga
để đối phó với sức ép từ phương Tây.
Trước bối cảnh đó, nhiều doanh nghiệp quốc tế đã triển khai chiến lược vừa duy trì
sản xuất tại Trung Quốc vừa mở rộng sang quốc gia khác để giảm rủi ro. Thực tế
cho thấy, Việt Nam đang nổi lên là điểm đến hấp dẫn khi nhiều tập đoàn lớn như
Apple, Samsung, Intel, Foxconn, Google đã mở rộng hoặc chuyển một phần dây
chuyền sản xuất sang Việt Nam. Đây là minh chứng rõ ràng cho hiệu quả của
chính sách đối ngoại cởi mở và môi trường đầu tư ổn định mà Việt Nam đang xây dựng.
Về mặt ngoại giao, Việt Nam tiếp tục duy trì chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ,
đa phương hóa và đa dạng hóa quan hệ quốc tế. Minh chứng là trong tháng 4 năm
2025, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã có chuyến thăm cấp Nhà nước tới
Việt Nam, thể hiện mong muốn củng cố quan hệ láng giềng và hợp tác chiến lược
toàn diện giữa hai nước. Song song đó, quan hệ Việt – Mỹ tiếp tục được mở rộng
thông qua các thỏa thuận hợp tác thương mại mới, giúp Việt Nam tham gia sâu
hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Trong khi đó, cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine vẫn kéo dài, tiếp tục ảnh hưởng
đến giá năng lượng, lương thực và an ninh khu vực. Cùng lúc, các vấn đề toàn cầu
như biến đổi khí hậu, an ninh mạng, và cạnh tranh trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo
ngày càng tác động rõ rệt đến các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam.
Theo em, trong bối cảnh đó, Việt Nam cần xác định thứ tự ưu tiên trong quan hệ đối ngoại như sau:
Thứ nhất, tiếp tục củng cố quan hệ với các nước láng giềng, đặc biệt là Trung Quốc, Lào và Campuchia
Việt Nam và Trung Quốc có quan hệ láng giềng gần gũi, vừa hợp tác vừa có
những vấn đề cần xử lý, nhất là ở Biển Đông. Do đó, Việt Nam cần duy trì ổn
định, đối thoại và hợp tác cùng có lợi, đồng thời kiên định bảo vệ chủ quyền quốc
gia bằng biện pháp hòa bình. Với Lào và Campuchia, việc thúc đẩy hợp tác kinh
tế, giao thông và giáo dục là rất cần thiết để giữ vững mối quan hệ truyền thống và
tăng cường sự đoàn kết trong khu vực. Thực tế, trong năm 2024–2025, nhiều dự
án hạ tầng xuyên biên giới giữa Việt Nam – Lào – Campuchia đang được triển
khai, cho thấy hiệu quả rõ ràng của hướng ưu tiên này.
Thứ hai, tăng cường hợp tác với các nước lớn như Mỹ, Nga, Nhật Bản, Ấn
Độ, Hàn Quốc và Liên minh châu Âu
Đặc biệt, sau khi Mỹ nâng cấp quan hệ với Việt Nam lên Đối tác chiến lược toàn
diện vào năm 2023, hai nước đã có nhiều bước tiến trong lĩnh vực kinh tế, giáo
dục và chuyển giao công nghệ. Nhiều tập đoàn lớn của Mỹ như Apple, Intel,
Google, Nvidia đã mở rộng hoạt động tại Việt Nam, góp phần thúc đẩy tăng
trưởng và tạo việc làm cho hàng trăm nghìn lao động. Nga vẫn là đối tác truyền
thống quan trọng trong lĩnh vực năng lượng và quốc phòng. Việt Nam cần duy trì
quan hệ này một cách cân bằng, tránh bị cuốn vào các xung đột chính trị quốc tế.
Bên cạnh đó, hợp tác với Nhật Bản, Hàn Quốc và Ấn Độ cần được ưu tiên vì đây
là những quốc gia có tiềm lực kinh tế, công nghệ mạnh và có quan hệ hữu nghị lâu dài với Việt Nam.
Thứ ba, phát huy vai trò trong ASEAN và khu vực châu Á – Thái Bình Dương
ASEAN là môi trường thuận lợi để Việt Nam tham gia sâu hơn vào các vấn đề khu
vực và quốc tế. Việt Nam cần cùng các nước ASEAN giữ vững nguyên tắc trung
lập, đoàn kết nội khối, đồng thời đóng vai trò cầu nối giữa các nước lớn trong khu
vực. Thực tế, Việt Nam đang đảm nhiệm tốt vai trò này khi tích cực tham gia các
cơ chế hợp tác như RCEP, CPTPP, và APEC, góp phần nâng cao vị thế của đất
nước trên trường quốc tế.
Thứ tư, mở rộng quan hệ với các tổ chức quốc tế và các đối tác mới nổi
Trong thời đại toàn cầu hóa và chuyển đổi số, Việt Nam cần chủ động tham gia
các tổ chức quốc tế, đặc biệt trong các lĩnh vực như biến đổi khí hậu, năng lượng
tái tạo, và an ninh mạng. Việc hợp tác với các nước châu Phi, Trung Đông hay Mỹ
Latinh cũng giúp Việt Nam mở rộng thị trường, tránh phụ thuộc vào một khu vực
duy nhất, đồng thời thể hiện tinh thần trách nhiệm và chủ động hội nhập quốc tế.