Phân tích nội dung cơ bản của phạm trù cái chung và cái riêng - Triết học Mác - Lênin | Đại học Tôn Đức Thắng
Trong cuộc sống hằng ngày, chúng ta thường tiếp xúc với các sự vật, hiệntượng, quá trình khác nhau như: ngôi nhà, cái bàn, cái ghế, lớp học, cái cây,hiện tượng ô nhiễm môi trường, quá trình nghiên cứu thị trường của mộtcông ti… Tài liệu giúp bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao. Mời bạn đọc đón xem!
Môn: Triết học Mác -Lênin (THML01)
Trường: Đại học Tôn Đức Thắng
Thông tin:
Tác giả:
Preview text:
Đề bài: Bằng ví dụ cụ thể hãy phân tích những
nội dung cơ bản của cặp phạm trù cái chung và
cái riêng. Từ đó rút ra ý nghĩa phương pháp luận
của vấn đề này đối với hoạt động và nghề nghiệp
sau này của bản thân Anh/Chị? I.
Bằng ví dụ cụ thể hãy phân tích những nội dung cơ bản của cặp
phạm trù cái chung và cái riêng. 1. Các khái niệm:
Cái riêng là phạm trù triết học dùng để chỉ một sự vật, một hiện tượng, một
quá trình cụ thể, riêng lẻ nhất định. Ví dụ:
- Trong cuộc sống hằng ngày, chúng ta thường tiếp xúc với các sự vật, hiện
tượng, quá trình khác nhau như: ngôi nhà, cái bàn, cái ghế, lớp học, cái cây,
hiện tượng ô nhiễm môi trường, quá trình nghiên cứu thị trường của một công ti…
Cái chung là phạm trù triết học dùng để chỉ những mặt, những thuộc tính
không những có ở một sự vật, hiện tượng nào đó, mà còn lặp lại trong nhiều sự vật,
hiện tượng (nhiều cái riêng) khác. Ví dụ:
- Cái chung của con người đều phải trải qua quá trình sinh-lão-bệnh-tử, nó là
quy luật sinh học chung của tất cả mọi người. Ngoài ra ở con người còn có cái
chung là ý thức và tư duy duy nhất ở người để phân biệt con người với các động vật khác.
- Cái chung của các sinh vật, các cơ thể sống trong thế giới này và trong đó có
con người đều phải có sự trao đổi chất giữa cơ thể và môi trường.
- Tuân thủ pháp luật là cái chung bởi vì các cá nhân, con người cụ thể sống
trong cộng đồng xã hội nhất định phải tuân thủ theo.
Cái đơn nhất là phạm trù triết học dùng để chỉ các mặt, các đặc điểm chỉ vốn
có ở một sự vật, hiện tượng (một cái riêng) nào đó mà không lặp lại ở sự vật, hiện tượng nào khác. Ví dụ:
- Mỗi người có 1 dấu vân tay riêng do đó nó là đặc điểm nhận dạng mỗi người
- Mặt trời là thực thể duy nhất trên đời.
- Trên thế giới có những kì quan thiên nhiên, kiến trúc nổi tiếng và duy nhất:
Tháp Nghiêng Pisa (Ý), Vạn Lý Trường Thành (Trung Quốc), Đền Taj Mahal (Ấn Độ)... 2.
Mối quan hệ biện chứng giữa cái riêng và cái chung:
Phép biện chứng duy vật của Triết học Mác Lênin cho rằng cái riêng, cái chung và
cái đơn nhất đều tồn tại khách quan, giữa chúng có mối liên hệ hữu cơ với nhau. Điều đó thể hiện ở chỗ: a)
Cái chung chỉ tồn tại trong cái riêng, thông qua cái riêng mà biểu hiện
sự tồn tại của mình. Nghĩa là không có cái chung thuần túy tồn tại bên ngoài cái
riêng. Sở dĩ cái chung được gọi là cái chung vì nó khái quát từ nhiều cái riêng. Ví dụ:
- Không có cái cây nói chung tồn tại bên cạnh cây cam, cây quýt, cây đào… cụ
thể. Nhưng cây cam, cây quýt, cây đào… nào cũng có rễ, thân, lá, có quá trình lí hóa
để duy trì sự sống. Những đặc tính chung này lặp lại ở những cây riêng lẻ và được
phản ánh trong khái niệm “cây”. Đó là cái chung của những cái cây cụ thể. Rõ ràng
cái chung tồn tại thực sự, nhưng không tồn tại ngoài cái riêng mà phải thông qua cái riêng.
- Không có sinh viên nói chung nào tồn tại bên cạnh sinh viên ngành luật -
kiểm sát, sinh viên ngành luật - thương mại, sinh viên ngành kinh tế, sinh viên ngành
ngôn ngữ Anh, sinh viên ngành công nghệ thông tin… Sinh viên ngành nào cũng
phải đến trường học tập, nghiên cứu, thi cử theo nội quy nhà trường. Những đặc tính
chung này lặp lại ở những sinh viên riêng lẻ và được phản ánh trong khái niệm “sinh viên”. -
Không có con “động vật” chung tồn tại bên cạnh con trâu, con bò, con gà cụ
thể. Trong bất cứ con trâu, con bò, con gà riêng lẻ nào cũng đều bao hàm trong nó
thuộc tính chung của động vật, đó là quá trình trao đổi chất giữa cơ thể sống và môi trường. b)
Cái riêng chỉ tồn tại trong mối liên hệ với cái chung. Nghĩa là không có
cái riêng nào tồn tại tuyệt đối độc lập, không có liên hệ với cái chung. Sở dĩ cái riêng
được gọi là cái riêng vì nó được xem xét trong mối quan hệ với cái chung. Ví dụ:
- Mỗi con người là một cái riêng, nhưng mỗi người không thể tồn tại ngoài
mối liên hệ với xã hội và tự nhiên. Không cá nhân nào không chịu sự tác động của
các quy luật sinh học và các quy luật xã hội như không ai có thể trường sinh bất tử
cũng như không ai có thể đứng ngoài pháp luật hay trên pháp luật. Đó là những cái
chung trong mỗi con người.
- Ở ví dụ khác, nền kinh tế của mỗi quốc gia, dân tộc với tất cả những đặc điểm
phong phú của nó là một cái riêng. Nhưng nền kinh tế nào cũng bị chi phối bởi quy
luật cung cầu, quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực
lượng sản xuất, đó là cái chung. Như vậy, sự vật hiện tượng nào cũng bao hàm cái chung. c)
Cái riêng là cái toàn bộ, phong phú hơn cái chung, cái chung là cái bộ
phận nhưng sâu sắc hơn cái riêng. Cái riêng phong phú hơn cái chung vì nó là tổng
hợp của cái chung và cái đơn nhất. Cái chung sâu sắc hơn cái riêng, vì cái chung
phản ánh những thuộc tính chung bản chất lặp đi lặp lại ở nhiều sự vật.
Ví dụ: Người nông dân Việt Nam bên cạnh cái chung với nông dân của các nước
trên thế giới là có tư hữu nhỏ, sản xuất nông nghiệp, sống ở nông thôn… Còn đặc
điểm riêng là chịu ảnh hưởng của văn hóa làng xã, các tập quán lâu đời của các dân
tộc, của điều kiện tự nhiên, của đất nước, nên rất cần cù lao động, có khả năng chịu
đựng được những khó khăn trong cuộc sống. d)
Trong quá trình phát triển của sự vật, trong những điều kiện nhất định,
cái đơn nhất và cái chung có thể chuyển hóa cho nhau.
Cái chung chuyển hóa thành cái đơn nhất, đó là quá trình tồn tại và tiêu vong dần dần của cái cũ.
Cái đơn nhất chuyển hóa thành cái chung, đó là quá trình ra đời và phát triển của cái mới. Ví dụ:
- Quá trình phát triển của sinh vật, xuất hiện những biến dị ở một hoặc ít cá thể
riêng biệt, biểu hiện thành những đặc tính mà khi ngoại cảnh thay đổi nó trở nên phù
hợp thì đặc tính được bảo tồn, duy trì ở nhiều thế hệ và trở thành phổ biến của nhiều
cá thể. Ngược lại những đặc tính không phù hợp sẽ mất dần đi và trở thành cái đơn nhất.
- Ý tưởng của một nhà khoa học ban đầu chỉ là cái đơn nhất như thuyết tương
đối hẹp của Einstein, sau được mọi người công nhận và học tập trở thành cái phổ biến (cái chung).
- Từ rất xưa, nhiều người cho rằng Trái Đất là một mặt phẳng (cái chung). Mãi
đến sau Galileo Galilei phát hiện ra trái đất hình cầu và ông nói rằng Trái Đất quay
xung quanh mặt trời và suy nghĩ không phù hợp trước đó đã trở thành cái đơn nhất.