Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu | Văn mẫu lớp 12

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu tổng hợp 24 mẫu cực hay kèm theo 4 gợi ý cách viết chi tiết. Tài liệu được biên soạn nhằm giúp cho các em học sinh có thể tự học để mở rộng, nâng cao kiến thức, rèn luyện kĩ năng viết văn ngày một tiến bộ hơn.

84 42 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Dàn ý phân tích truyện Chiếc thuyền ngoài xa (4 mẫu)

Mẫu dàn ý 1

I. Mở bài

- Nguyễn Minh Châu là một trong số “những nhà văn mở đường tài hoa và tinh anh

nhất”. Ông không ngừng trăn trở về số phận nhân dân và trách nhiệm của nhà văn,

luôn thiết tha truy tìm những hạt ngọc ẩn giấu nơi bề sâu tâm hồn.

- Chiếc thuyền ngoài xa in trong tập Bến quê, tác phẩm đem đến cái nhìn đúng đắn về

cuộc sống và con người.

II. Thân bài

1. Hai phát hiện của nghệ sĩ nhiếp ảnh

a. Phát hiện “cảnh đắt trời cho”

- Phùng là người say mê nghệ thuật trong một thoáng nhìn anh đã phát hiện ra cảnh

đắt trời cho để chớp lấy,

· Nhận xét “một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”, một vẻ đẹp đơn giản và

toàn bích. Đây là cảnh tượng kì diệu của thiên nhiên, cuộc sống khi nhìn từ xa.

· Phùng bối rối trước cái đẹp: “trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào”, nhận ra rằng

“bản thân cái đẹp chính là đạo đức”. Đó là niềm hạnh phúc của người nghệ sĩ khi bắt

gặp cái đẹp, anh nhận ra vai trò thực sự của nghệ thuật.

b. Phát hiện bức tranh cuộc sống đầy nghịch lí

- Từ chiếc thuyền nhỏ đẹp đẽ vừa rồi, Phùng nhận thấy:

· Người đàn bà thô kệch xấu xí, mặt đầy sự mệt mỏi bước ra và một lão chồng với tấm

lưng rộng, mái tóc tổ quạ, đôi mắt độc dữ cùng bước ra từ con thuyền.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

· Lão chồng “dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà”, “vừa đánh vừa

nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn”.

· Trong khi ấy, người đàn bà chỉ cam chịu, không kêu van, hay chống trả, chạy trốn.

- Thái độ của Phùng: “kinh ngạc đến mức trong mấy phút đầu, tôi cứ đứng há mồm ra

mà nhìn”. Phùng ngỡ ngàng nhận ra bản chất thực sự của cái đẹp anh vừa bắt được.

- Nhận xét: đừng nhầm lẫn giữa hiện tượng bên ngoài và bản chất bên trong

2. Câu chuyện của người đàn bà hàng chài ở tòa án huyện

- Khi chánh án Đẩu đề nghị chị nên ly hôn, chị ta van xin “con lạy quý tòa … đừng

bắt con bỏ nó”, theo chị:

· Người đàn ông bản chất vốn không phải kẻ vũ phu, độc ác, anh ta chỉ là nạn nhân

của cuộc sống đói khổ. Người chồng là chỗ dựa khi có biển động.

· Chị không thể một mình nuôi nấng trên dưới 10 đứa con, vả lại “trên thuyền cũng có

lúc vợ chồng con cái vui vẻ, hòa thuận”.

- Qua câu chuyện và thái độ của người đàn bà, có thể nhận thấy người đàn bà là hiện

thân cho kiếp người bất hạnh bị cái đói khổ, cái ác và số phận đen đủi dồn đến chân

tường. Nhưng ở chị ta lại có một tâm hồn vị tha, tình yêu thương tha thiết và là người

từng trải, sâu sắc.

- Thái độ của chánh án Đẩu và nhiếp ảnh Phùng khi người đàn bà quyết không bỏ

chồng:

· Cả hai đều thấy giận dữ và bất bình

· Nhưng sau khi nghe tâm sự của người đàn bà anh ta thấy như có “một cái gì vừa mới

vỡ ra”.

- Nhận xét: Ban đầu, họ quen nhìn đời bằng con mắt đơn giản một chiều (nghĩ đơn

giản rằng những kẻ đi theo ngụy là xấu “lão ta hồi 75 có đi lính ngụy không?”), chỉ

biết qua lí thuyết sách vở, không sẵn sàng đối mặt với nghịch lí cuộc đời.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

- Bài học rút ra: phải có cái nhìn đa diện về cuộc sống, không nhìn hiện tượng đánh

giá bản chất.

3. Tấm ảnh được chọn

- Nghệ sĩ Phùng vẫn mang tấm ảnh đó về tòa soạn, quả nhiên tâm ảnh đã được chọn,

được treo ở nhiều nơi, nhất là trong các gia đình sành nghệ thuật:

- Phùng vẫn luôn nhận thấy trong bức ảnh của mình: “cái màu hồng hồng của sương

mai” (biểu tượng cho nghệ thuật) và người đàn bà nghèo khổ bước ra từ bức tranh

(hiện thân cho đời thực).

- Nhận xét: nghệ thuật chân chính không bao giờ tách rời khỏi cuộc sống.

III. Kết bài

· Giá trị nghệ thuật: xây dựng tình huống truyện đặc sắc, cốt truyện hấp dẫn. Khắc họa

nhân vật sắc sảo, điểm nhìn trần thuật linh hoạt, ...

· Tác phẩm đã đem đến bài học về cách nhìn cuộc sống và con người: phải nhìn đa

diện, nhiều chiều, phát hiện bản chất đằng sau vẻ bề ngoài của hiện tượng.

Mẫu dàn ý 2

1. Đặt vấn đề

· Nguyễn Minh Châu được đánh giá là một người mở đường tinh anh và đầy tài năng

của nền văn học Việt Nam những năm sau đổi mới. Sáng tác của ông giai đoạn này

chủ yếu thường hai thể loại truyện ngắn và tiểu thuyết có thể nói không quá dòng tài

năng của ông xứng đáng được xếp vào những hàng tài năng xuất sắc nhất của nền văn

học hiện đại bởi trình độ nghệ thuật cũng như chất lượng tư tưởng.

· “Chiếc thuyền ngoài xa” được viết năm 1983 đã thể hiện được những khám phá

quan trọng của nhà văn từ cuộc sống nghệ thuật của thời kì mới. Thành công về nghệ

thuật nổi bật của Nguyễn Minh Châu trong tác phẩm này có thể kể tới việc ông xây

dựng tình huống truyện vô cùng độc đáo.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

2. Thân Bài

* Khái niệm tình huống

- Là một sự kiện đặc biệt của đời sống được mô tả trong tác phẩm mà tại sự kiện đó

nhà văn đã làm sống dậy một tình thế bất thường có tính chất éo le và gây bất ngờ

giữa các nhân vật tại sự kiện đó, tính cách nhân vật được bộc lộ sắc nét, ý tưởng của

nhà văn cũng hiện hình khác trọn vẹn. Các nhà văn lý luận vẫn đưa ra ba loại tình

huống phổ biến.

· Thứ nhất là tình huống nhận thức mọi tình tiết, chi tiết trong truyện chủ yếu hướng

tới sự lý giải giác ngộ nhận nhận thức của nhân vật.

· Thứ hai tình huống tâm lý: chủ yếu hướng tới việc khám phá diễn biến tư tưởng, tình

cảm và tâm lý của nhân vật.

· Thứ ba là tình huống hành động: chủ yếu hướng tới hoạt động và bước ngoặt của

nhân vật.

Trong truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu đã tạo ra một hệ

thống mang ý nghĩa khám phá, phát hiện về đời sống, tình huống nhận thức.

3. Kết bài

Vừa là đồng hương vừa là bạn chiến đấu của nhiếp ảnh Phùng là chánh án Đẩu. Đẩu

là người tốt bụng, đầy trách nhiệm, anh luôn đứng về người phụ nữ nạn nhân của sự

bảo hành để bênh vực họ. Anh mời người vợ đến tòa án huyện để khuyên bà ta ly hôn

với chồng. giải thoát cho người đàn bà khỏi người chồng vũ phu: “ba ngày một trận

nhẹ, năm ngày một trận nặng. Cả nước không có một người chồng nào như hắn. Tôi

chưa hỏi tội hắn mà tôi chỉ muốn bảo ngay với chị: Chị không sống nổi với gã đàn

ông vũ phu ấy đâu! Chị nghĩ thế nào” Chánh án Đẩu muốn giúp người đàn bà, muốn

dùng pháp lý và đạo lý để bảo vệ chị ta như anh quả là xa vời. Thực tế khi chưa hiểu

rằng cuộc sống của người phụ nữ làng chài cần có một người đàn ông làm trụ cột.

Mẫu dàn ý 3

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

1. Mở bài

Giới thiệu về truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa.

2. Thân bài

a. Bức tranh hoàn mỹ được phát hiện bởi nhân vật Phùng:

· Từ xa xa, trong từng làn sương mờ ảo, huyền diệu, bóng một con thuyền thấp thoáng

tiến vào bờ.

· Ánh mặt trời bình minh mang màu hồng nhạt đang chiếu vào con thuyền tạo nên vẻ

toàn bích.

=> Vẻ đẹp xưa nay chưa từng có, bức ảnh mà người nghệ sĩ vẫn khát khao kiếm tìm

bấy lâu.

b. Cảnh tượng sau vẻ đẹp toàn bích:

· Xuất hiện một người đàn bà không mấy xinh đẹp, da mặt thì bị rỗ.

· Đi theo sau là một người đàn ông cao to, vẻ mặt tức giận, rất hùng hổ, mũi đỏ gay.

· Người đàn ông ấy dáng những trận đòn tới tấp bằng chiếc thắt lưng trên tay ông ta

vào người đàn bà.

=> Bạo lực gia đình.

- Dù Phùng đã nỗ lực cản ngăn những vì thói quen, cảnh tượng ấy vẫn tiếp tục xảy ra.

Phùng buộc họ đến toà án.

c. Cảnh tượng trong toà:

· Xuất hiện với vẻ đầy lúng túng.

· Chánh án Đẩu và Phùng bày tỏ mong muốn giúp đỡ người đàn bà li hôn với người

chồng vũ phu nhưng chị ta không chịu.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

d. Vẻ đẹp tâm hồn của người đàn bà hàng chài:

· Người vợ bao dung, nhân hậu.

· Người mẹ yêu thương con vô điều kiện, mong những gì tốt đẹp cho con.

· Người phụ nữ giàu đức hy sinh.

· Người luôn hướng tới hạnh phúc, tìm thấy sự ủi an trong những điều nhỏ nhặt của

cuộc sống

3. Kết bài

Cảm nghĩ về truyện Chiếc thuyền ngoài xa.

Mẫu dàn ý 4

I. Mở bài

· Giới thiệu đôi nét về nhà văn Nguyễn Minh Châu.

· Giới thiệu về tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa.

II. Thân bài

1. Khái quát về tác phẩm

Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” được rút trong tập truyện ngắn cùng tên của nhà

văn Nguyễn Minh Châu (1987).

2. Hai phát hiện của họa sĩ nhiếp ảnh Phùng

a. Phát hiện về nghệ thuật

- Hoàn cảnh: Theo yêu cầu của trưởng phòng, họa sĩ nhiếp ảnh Phùng đi chụp thực tế

bổ sung một bức ảnh cảnh biển buổi sáng có sương mù.

- Khung cảnh mà Phùng phát hiện “cảnh trời cho đắt giá”:

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

· Nhận xét “một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”, “Mũi thuyền in một nét

mơ hồ...vào bời”, một vẻ đẹp đơn giản và toàn bích.

· Đây là cảnh tượng kì diệu của thiên nhiên, cuộc sống khi nhìn từ xa.

- Tâm trạng của họa sĩ Phùng: bối rối trước cái đẹp: “trong trái tim như có cái gì bóp

thắt vào”, nhận ra rằng “bản thân cái đẹp chính là đạo đức”.

b. Phát hiện bức tranh cuộc sống đầy nghịch lí

- Từ chiếc thuyền nhỏ đẹp đẽ vừa rồi, Phùng nhìn thấy: Cảnh bạo lực gia đình người

đàn bà hàng chài.

- Thái độ của Phùng: “kinh ngạc đến mức trong mấy phút đầu, tôi cứ đứng há mồm ra

mà nhìn”.

- Ý nghĩa:

· Đằng sau cái đẹp của ngoại cảnh là cái xấu xa của cuộc sống bị khuất lấp.

· Người họa sĩ cần phải có cái nhìn đa diện trước cuộc sống.

2. Câu chuyện về người đàn bà ở tòa án huyện

- Vẻ đẹp của người đàn bà hàng chài:

· Một người phụ nữ hiền lành, nhút nhát: Khi chánh án Đẩu đề nghị chị nên ly hôn,

chị ta van xin “con lạy quý tòa … đừng bắt con bỏ nó”.

· Một người phụ nữ từng trải: “Lòng các chú tốt, nhưng các chú đâu phải là người làm

ăn…”

· Một người phụ nữ giàu đức hy sinh: Nhận mọi lỗi lầm về mình “Giá tôi đẻ ít đi…”,

hiểu được nỗi khổ của chồng “người đàn ông bản chất vốn không phải kẻ vũ phu, độc

ác, anh ta chỉ là nạn nhân của cuộc sống đói khổ. Người chồng là chỗ dựa khi có biển

động…”.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

· Một người phụ nữ giàu tình yêu thương: “Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho

con chứ…”, “Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con chúng nó được ăn no”...

- Thái độ của chánh án Đẩu và nhiếp ảnh Phùng khi người đàn bà quyết không bỏ

chồng:

· Cảm thấy giận dữ, bất bình trước hoàn cảnh của người hàng chài.

· Sau khi nghe tâm sự của người đàn bà anh ta thấy như có “một cái gì vừa mới vỡ

ra”.

=> Ý nghĩa: Cần phải có cái nhìn đa diện về cuộc sống, không nhìn hiện tượng mà

đánh giá toàn bộ bản chất của vấn đề.

III. Kết bài

Đánh giá về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa.

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa đạt điểm cao

Có những tác phẩm đọc xong, gấp sách lại là ta quên ngay, cho đến khi bắt gặp lại nó

ở đâu đó, ta mới chợt nhận ra là mình đã đọc rồi. Nhưng cũng có những khi, có những

tác phẩm đi qua cuộc đời ta, để lại một lớp phù sa, để lại những khắc chạm trong tâm

khảm. Chiếc thuyền ngoài xa (1983) của Nguyễn Minh Châu là một trong những

truyện ngắn thuộc loại thứ hai này, bởi những gì được thể hiện trong tác phẩm khiến

cho người đọc không khỏi những trăn trở, băn khoăn về giá trị nghệ thuật, về cuộc

sống và tâm hồn con người.

Nguyễn Minh Châu thuộc thế hệ những nhà văn Việt Nam trưởng thành trong kháng

chiến chống Mỹ cứu nước. Sau khi nước nhà giành được độc lập, con người ấy lại

sớm bắt vào nhịp sống mới của dân tộc, trở thành cây bút tiên phong, nhà văn lớn,

“người đã đi được xa nhất” trong cao trào đổi mới văn học. Một trong những tác phẩm

tiêu biểu, mang dấu ấn rõ nhất phong cách Nguyễn Minh Châu ở thể loại truyện ngắn

chính là Chiếc thuyền ngoài xa.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Với Chiếc thuyền ngoài xa, nhiều hướng tiếp cận đã và đang được đặt ra: tiếp cận tác

phẩm từ góc độ nội dung tư tưởng, chủ nghĩa cấu trúc, cảm quan hậu hiện đại, xã hội

học, văn bản học... Từ những góc độ tiếp cận đó, các bình diện khác nhau của giá trị

tác phẩm đã lần lượt được khẳng định. Trong số những hướng tiếp cận tác phẩm này,

tiếp cận dưới góc độ phân tâm học có thể xem là một trong những hướng tiếp nhận

khả quan bởi nó giúp mở ra lớp màn sâu kín nhất của tác phẩm, cho ta một cái nhìn

mới về một tác phẩm mà giá trị đã được định hình trong tâm khảm nhiều người đọc

chúng ta.

Có thể nói, lý thuyết phân tâm học là một trong những lý thuyết không quá xa lạ trên

thế giới từ cuối thế kỉ XIX, nhưng phải đến sau 1986 nó mới được chấp nhận ở nước

ta. Từ lý thuyết phân tâm học, soi chiếu vào Chiếc thuyền ngoài xa chúng ta sẽ có một

cái nhìn, một cách lí giải mới đối với tác phẩm này.

Tác phẩm mở ra từ việc Phùng, phóng viên ảnh đi “săn” một tấm hình chụp cảnh bình

minh trên biển. Tấm hình kia phải là một tác phẩm nghệ thuật, dĩ nhiên, như anh nhận

thức, cần tránh lặp lại, nhàm chán và quen thuộc. Phùng rời Hà Nội, đi gần sáu trăm

cây số, “phục” ở một bờ biển, nơi vẫn còn lưu dấu cuộc chiến tranh: đó là bãi chiến

trường. Anh quen được Phác, một cậu bé thông minh ở vùng biển đó. Sau gần tuần lễ,

anh vẫn chưa có được kiệt tác mà anh hằng mong muốn. Và rồi anh cũng có một cảnh

trời cho: “Trước mắt tôi là một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ. Mũi

thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe vào bầu trời sương mù trắng như sữa có pha đôi

chút màu hồng do ánh mặt trời chiếu vào... Toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh

sáng đều hài hòa và đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích khiến đứng trước nó

tôi trở nên bối rối, trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào”. Nhưng câu chuyện đột

ngột chuyển sang một hướng khác, sau khoảnh khắc trời cho ấy, Phùng rơi vào một

khoảnh khắc, một tình huống “hiện thực cuộc sống” ban cho. Chính từ lúc này, Phùng

vấp phải một thách đố khác, có lẽ còn nghiệt ngã hơn cả sự sáng tạo nghệ thuật –

thách đố lí giải, nhận thức hiện thực.

Trước cảnh tượng liền kề với khoảnh khắc nghệ thuật, Phùng kinh ngạc đến mức

“trong mấy phút đầu, tôi cứ đứng há mồm ra mà nhìn”. Thế rồi, trước lúc Phùng kịp

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

“nhào tới” nơi người đàn ông mà “tấm lưng rộng và cong như lưng một chiếc thuyền,

hàng lông mày cháy nắng rủ xuống hai con mắt đầy vẻ độc dữ” đang dùng chiếc thắt

lưng quật tới tấp vào người đàn bà “cao lớn với những đường nét thô kệch”, anh đã bị

ngăn lại bởi “bóng một đứa con nít”, đó là Phác, con trai của cặp vợ chồng kia. Phác

giành được chiếc thắt lưng từ tay người đàn ông, “liền rướn thẳng người vung chiếc

khóa sắt quật vào khuôn ngực vạm vỡ cháy nắng có những đám lông đen như hắc ín,

loăn xoăn từ rốn mọc ngược lên”. Người đàn ông cố giằng lại chiếc thắt lưng, nhưng

chẳng được, liền giang tay tát thằng nhỏ hai cái rồi bỏ đi. Và sau đó, “bãi cát lại trở về

với vẻ mênh mông và hoang sơ”.

Có lẽ, đó là một hiện thực “quái đản”, một hiện thực hiển nhiên mà không thể lí giải.

Người đàn bà nhẫn nhục chịu đựng sự hành hạ của chồng, người chồng đánh đập vợ

tàn nhẫn như một thói quen, vô cảm và bản năng. Những đứa con phải chứng kiến

cảnh bạo lực diễn ra giữa chính cha mẹ chúng. Tất cả diễn ra một cách im lặng và

triền miên, ngay sau vẻ giản dị mà toàn bích của thiên nhiên. Cảnh tượng ấy Phùng

còn có dịp chứng kiến thêm một lần nữa, và lần này, nếu không có đứa con gái kịp

chạy theo ôm lấy thằng Phác và lôi từ cạp quần đùi của nó ra một con dao găm thì

không biết chuyện gì đã xảy ra. Lần ấy anh đánh quật ngã đàn ông vũ phu ấy, kết quả

là anh phải vào bệnh viện. Đáng ngạc nhiên là khi được gọi lên ủy ban huyện và được

khuyên hãy bỏ người đàn ông vũ phu đó thì vợ anh ta liền nói: “Quý tòa bắt tội con

cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó...” dù rằng “ bất kể lúc nào

thấy khổ quá là lão xách tôi ra đánh”.

Quả thực, có rất nhiều những điều khó lí giải trong tác phẩm này nếu chỉ nhìn bằng

con mắt phân tích bình thường, nhất là nếu ta mổ xẻ nó theo lối phân tích như trong

nhà trường phổ thông. Ví như, phải lí giải sao trước thái độ trái ngược của Phác đối

với mẹ và cha? Lí giải sao cho hiện tượng người đàn ông trong tác phẩm từ một người

“cục tính nhưng hiền lắm” – theo lời kể của người vợ - lại trở thành kẻ đánh đập vợ

như một thói quen, vô cảm và bản năng? Tuy nhiên, nếu thử soi rọi tác phẩm này dưới

ánh sáng của phân tâm học thì những thắc mắc trên sẽ trở nên dễ lí giải hơn nhiều.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Trước hết, thái độ của thằng Phác đối với cha và mẹ nó gợi cho ta suy nghĩ gì? Đọc

tác phẩm ta dễ dàng nhận ra tình yêu thương mà nó dành cho mẹ, cũng như sự căm

ghét dành cho cha. Dường như càng thương mẹ bao nhiêu thì nó càng ghét cha bấy

nhiêu. Nó đã từng tuyên bố với các bác ở xưởng đóng thuyền rằng nó còn có mặt ở

dưới biển thì mẹ nó không bị đánh. Và có lẽ trước đây, trước khi Phùng hai lần được

chứng kiến cảnh tượng “quái đản” ấy thì Phác đã từng có những hành động “phản

kháng” đối với cha nó rồi. Bởi thế thì mới có việc mẹ nó phải gửi nó cho ông ngoại

“vì sợ thằng bé có thể làm điều gì dại dột với bố nó”. Ám ảnh trong tôi là hình ảnh

thằng Phác với “sự giận dữ căng thẳng” lao qua trước mặt Phùng “như một viên đạn

trên đường lao tới đích đã nhắm”, “nhảy xổ vào người đàn ông”, “giành được chiếc

thắt lưng”, “rướn người vung khóa sắt quật vào giữa khuôn ngực” của cha nó là ánh

mắt “hết sức thù ghét” và giọng hét the thé đầy giận dữ: “Hãy cút đi! Cút đi” mà nó

dành cho Phùng sau khi anh chứng kiến cảnh tượng “quái đản” lần thứ nhất. Tại sao

vậy? Có phải vì cha nó đánh mẹ nó nên nó mới ghét cha đến như thế? Có phải vì

Phùng đã nhìn thấy điều đáng ra không nên thấy? Hay còn vì lí do nào khác được ẩn

giấu dưới những lí do nhìn thấy được như thế? Ta chỉ có thể vỡ lẽ điều thắc mắc này

khi soi chiếu nó bằng phân tâm học. Theo phân tâm học thì đây chính là mặc cảm

Oedipe. Vì mang trong mình mặc cảm này mà Phác mới có thái độ thái quá như vậy

với cha nó. Nó căm ghét cha vì nó ghen tức với cha – người nhận được tình yêu từ mẹ

nó. Từ sự căm ghét có sẵn trong vô thức, cộng thêm sự bất bình trước hành động mà

cha đã làm với mẹ khiến nó trở nên như một con thú hoang, một con hổ sẵn sàng lao

vào vồ xé cha mình, và mang trong lòng ý định giết cha để bảo vệ mẹ (thể hiện ở việc

cất con dao găm trong cạp quần và chạy đến nơi cha đang hành hạ mẹ nó). Mặc cảm

này có sự chuyển vị đối tượng, nên sau khi cha nó bỏ đi và người đàn ông đầu tiên nó

nhìn thấy lại là Phùng nên bao nhiêu bực tức trong nó, thái độ của nó đối với cha

dường như cũng chuyển sang Phùng. Vì thế, thái độ của nó đối với Phùng - theo ý tôi

- cũng không hẳn là vì anh đã vô tình chứng kiến cảnh tượng không nên xem mà còn

vì một nguyên nhân khác, đó chính là “mặc cảm Oedipe” trong vô thức của Phác.

Cũng chính vì mặc cảm này mà ta có cái nhìn mới hơn trước hành động : “nó lặng lẽ

đưa mấy ngón tay khẽ sờ lên khuôn mặt người mẹ như muốn lau đi những giọt nước

mắt chứa đầy trong những nốt rỗ chằng chịt”. Đó không hẳn là tình thương, tình cảm

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

mẹ - con như giữa mẹ và con gái, mà dường như có cái gì đó như là tình yêu và sự che

chở. Nó yêu mẹ nó biết nhường nào! Thái độ của thằng bé như vậy phần nào cũng là

do nó biết rằng trong đám con cái đông đúc đang sống dưới thuyền, mẹ nó không yêu

một đứa nào bằng nó – “cái thằng con từ tính nết đến mặt mũi giống như lột ra từ cái

lão đàn ông đã từng hành hạ mụ”. Thế nên, nó yêu mẹ vì mẹ nó yêu nó nhất trong đám

con; nó ghét cha vì cha nó không những dành được tình yêu, sự cam chịu của mẹ nó

mà còn vì nó quá giống cha nó chăng?

Một vấn đề nữa cần được giải đáp của tác phẩm mà chỉ có thể được làm sáng rõ bằng

phân tâm học đó là hành động đánh vợ của người đàn ông – cha Phác. Để lí giải được

điều này chúng ta không thể không xét đến hoàn cảnh sống của gia đình thuyền chài

kia. Thử tưởng tượng, trên một con thuyền nhỏ, suốt tháng này sang tháng khác, năm

này sang năm khác chỉ lênh đênh trên biển, có lổn nhổn những con người trong một

gia đình sinh sống. Vì thế, đừng nói đến việc ở đó không có chỗ riêng tư của vợ chồng

mà ngay đến cả chỗ ngủ chung cho cả gia đình ấy cũng còn chật chội, vất vả nữa là.

Và rồi, biết bao nhiêu sóng gió, hiểm nguy, vất vả trong cuộc mưu sinh trên biển, rồi

những đứa trẻ nối tiếp nhau chào đời lại càng làm cho cuộc sống ngày một thêm khốn

khó. Bao nhiêu vất vả, nhọc nhằn, không lối thoát cứ dồn nén lại mà không được giải

tỏa. Ngay cả chuyện “vợ chồng” – một hình thức giải tỏa - cũng ngày một thưa dần vì

mệt nhọc, bận bịu con cái, rồi sự chật hẹp của con thuyền cản trở. Bực bội, căng thẳng,

bế tắc bị dồn nén. Năng lượng tính dục cũng bị dồn nén trở thành những ẩn ức. Con

người ta có thể sẽ trở nên phát điên nếu không được giải tỏa khỏi những ẩn ức, dồn

nén đó. Và vì không thể thực hiện được quan hệ “vợ chồng” trong hoàn cảnh ấy và

trước mặt con cái, người chồng đã chuyển xung năng tính dục ấy sang một hành động

khác – đánh vợ. Đánh nhiều lần thành quen tay. Đánh nhiều lần thành chai sạn. Người

đàn ông ấy đã dần dần coi đó như một điều tất yếu, một thói quen, một bản năng và vì

thế mà trở nên vô cảm trước nỗi đau mà người vợ phải gánh chịu. Còn người vợ, hẳn

cũng không phải chỉ vì cuộc sống mưu sinh trên biển cần lắm một người đàn ông

“đứng mũi chịu sào”, chèo chống cho cả gia đình mà không thể bỏ chồng, để rồi cứ

mãi cam chịu bị hành hạ như thế. Có lẽ, cũng như chúng ta, và hơn cả chúng ta, chị

hiểu hơn ai hết lí do nào khiến một người “cục tính nhưng rất hiền”, “không bao giờ

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

đánh đập” chị dù chị đã có con với người đàn ông khác trước khi lấy anh lại trở thành

một con người vô cảm, dửng dưng đến thế. Hơn ai hết, người vợ ấy hiểu rằng, đó là

lối thoát duy nhất cho chồng chị và cho cả gia đình chị, dù cho chị phải chịu hi sinh

chăng nữa. Chỉ có để cho chồng được giải tỏa những ẩn ức bị dồn nén trong một thời

gian dài lênh đênh trên biển thì cuộc sống của gia đình chị mới có thể tiếp tục. Một

câu hỏi đặt ra là: không có con đường nào khác để giải tỏa ngoài bạo lực ư? Cũng có

đấy, ấy là rượu, như những người đàn ông ở các thuyền khác. Nhưng anh lại không

uống rượu. Câu nói nghẹn ngào như một lời than thở, một tiếng thở dài của chị cho ta

thấy rõ hơn điều này: “Giá mà lão uống rượu... thì tôi còn đỡ khổ...” Từ đây, có thể

thấy, anh là một con người hiền lành, lương thiện, không ham mê rượu, chè, cờ, bạc...

Nhưng có lẽ cũng vì thế mà anh khổ - khổ vì không tìm được cái gì để giải tỏa ẩn ức -

và vợ anh cũng khổ theo - khổ vì thương anh.

Tuy nhiên, trong hành động đánh vợ của người chồng ấy, dưới góc độ của phân tâm

học, ta có thể thấy thêm một vấn đề nữa đó là bản năng sống trong anh ta đang mất

dần, nhường chỗ cho bản năng chết trỗi dậy, nhất là bản năng gây hấn. Ở một lát cắt

của cuộc sống trong tác phẩm này, găm lại trong tâm trí ta không hề có một dấu vết

nào của sự lạc quan, yêu đời, hay nụ cười của người đàn ông đó, mà chỉ có ấn tượng

về một tiếng quát: “...Động đậy tao giết cả mày bây giờ” về một hình hài: “Tấm lưng

rộng và cong như một chiếc thuyền. Mái tóc tổ quạ. Lão đi chân chữ bát, bước từng

bước chắc chắn, hàng lông mày cháy nắng rủ xuống hai con mắt đầy vẻ độc dữ” về

thái độ “hùng hổ, mặt đỏ gay” về hành động: “chẳng nói chẳng rằng... trút cơn giận

như lửa cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà, lão

vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két, cứ mỗi nhát quất xuống lại

nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn: “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết

hết đi cho ông nhờ!” về hai cái tát lão dành cho thằng Phác. Tất cả những chi tiết ấy,

cùng với chi tiết “bất kể lúc nào thấy khổ quá là lão xách tôi ra đánh” đã cho thấy bản

năng chết mạnh mẽ ở con người này. Người đàn ông ấy mang cái dáng vẻ thù hằn,

bực bội có lẽ là với chính cuộc đời này chứ không phải với vợ con dù ông ta có nghiến

răng chửi rủa đi nữa. Ông ta cứ lặp đi lặp lại việc đánh vợ thành thói quen, bản năng.

Và hơn nữa, ông ta còn chĩa bản năng gây hấn vào vợ và con trai mình. Như thế, trong

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

những lúc bị dồn nén, ẩn ức, bản năng chết của ông ta trỗi dậy mãnh liệt, lấn át, chi

phối tất cả suy nghĩ và hành động của con người này, biến ông ta thành một người

chồng vũ phu, tàn bạo.

Lý giải những điều này từ lý thuyết phân tâm học, không hề có ý định biện minh hay

ủng hộ cho hành động đáng trách của người đàn ông ấy. Nhưng, qua đó, ta thấy được

nguyên nhân nào biến một con người từ hiền lành, không hề đánh vợ thành một người

đánh vợ như một thói quen, dửng dưng, vô cảm, để rồi có cái nhìn đúng đắn, nhân ái,

độ lượng hơn với nhân vật này nói riêng và nhiều nữa những con người khác trong xã

hội nói chung.

Phải nói rằng, với lý thuyết phân tâm học, khi soi chiếu vào Chiếc thuyền ngoài xa, ta

có thể có một cái nhìn mới hơn, khác hơn về một tác phẩm đã có quá nhiều hướng

nghiên cứu này. Với dung lượng hạn hẹp của bài viết, hẳn nhiên, người viết sẽ khó có

thể nói hết, cũng không dám chắc đã chạm đúng dụng ý của nhà văn, song, những gì

thể hiện trong bài viết cũng có thể xem như là một bước thử nghiệm hướng nghiên

cứu còn khá mới mẻ và nhiều suy ngẫm trong văn học nước ta hiện nay – phê bình

phân tâm học.

Nguyễn Minh Châu trước sau vẫn là nhà văn suốt đời không hề mệt mỏi trong cuộc

hành hương vô tận đi “tìm cái hạt ngọc ẩn giấu trong tâm hồn con người”. Vì thế, đọc

tác phẩm của ông không nên và không thể chỉ nhìn nhận con người ở bề mặt ngôn ngữ

mà nên có cái nhìn sâu hơn vào tâm hồn họ để khám phá con người bên trong, tìm

kiếm hạt ngọc ẩn trong tâm hồn người đó. Chiếc thuyền ngoài xa cũng không nằm

ngoài quy luật này, và phân tâm học chính là một trong những phương thức thích hợp

để khám phá thế giới tâm lý phức tạp của nhân vật trong tác phẩm.

Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Nguyễn Minh Châu là cây bút tiên phong của văn học thời kì đổi mới. Nhà văn "thuộc

một trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất của văn học ta hiện

nay” (Nguyên Ngọc). Trước năm 1975, trang văn của ông thiên về khuynh hướng sử

thi và cảm hứng lãng mạn với quan niệm: cái đẹp là cái anh hùng cao cả, tiêu biểu là

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

truyện ngắn Mảnh trăng cuối rừng in trong tập Dấu chân người lính (1972). Sau 1975,

bằng sự tìm tòi, đổi mới, ngòi bút của ông hướng vào những vấn đề thế sự, đời tư,

đậm chất triết lí nhân sinh. Bằng cái nhìn đa diện đa chiều, ông đã đi sâu khai thác đời

sống con người trong những mối quan hệ xã hội phức tạp để khám phá "hạt ngọc ẩn

giấu trong bề sâu tâm hồn con người". Các truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa, Bến

quê, Bức tranh của ông đều khai thác khá sâu sắc số phận cá nhân và thân phận con

người trong cuộc sống mưu sinh, trong hành trình nhọc nhằn kiếm tìm hạnh phúc và

hoàn thiện nhân cách. Trong đó, Chiếc thuyền ngoài xa sáng tác tháng 8/1983 là một

truyện ngắn tiêu biểu cho phong cách sáng tác của Nguyễn Minh Châu sau 1975, đồng

thời cũng là một tác phẩm xuất sắc của văn học Việt Nam thời kì đổi mới .

Truyện kể về chuyến đi thực tế của Phùng, một nghệ sĩ nhiếp ảnh tài hoa, thiết tha với

cái đẹp, tâm huyết với nghề, một con người có trái tim giàu lòng trắc ẩn. Theo yêu cầu

của trưởng phòng, Phùng đã đến một vùng ven biển miền Trung cũng là chiến trường

xưa của anh thời kháng chiến chống Mỹ để chụp một bức ảnh với cảnh biển buổi sáng

có sương về bổ sung cho bộ lịch năm sau. Sau một tuần "phục kích", anh đã chụp

được một "cảnh đắt trời cho": cảnh chiếc thuyền đánh cá thu lưới lúc bình minh.

Nhưng khi chiếc thuyền ấy vào bờ, anh đã vô cùng ngạc nhiên khi chứng kiến cảnh

bạo lực trong gia đình hàng chài: người chồng đánh vợ một cách tàn nhẫn mà người

vợ không kêu, không chống trả, không chạy trốn, còn thằng con vì bảo vệ mẹ mà đánh

cha rồi lại bị cha đánh. Ba ngày sau, cảnh tượng đó lại diễn ra và lần này Phùng đã

xông ra buộc lão đàn ông phải chấm dứt hành động độc ác. Lão đàn ông đánh trả,

Phùng bị thương, anh được đưa về trạm y tế của tòa án huyện. Ở đấy, anh đã gặp

chánh án Đẩu, bạn chiến đấu năm xưa của mình. Và cũng tại đây, anh đã nghe câu

chuyện của người đàn bà hàng chài với bao sự cảm thông và ngỡ ngàng. Anh đã ngạc

nhiên khi chứng kiến việc người đàn bà đáng thương kia được chánh án Đẩu mời đến

để giải quyết công việc gia đình đã van lạy quý tòa đừng bắt bà bỏ người chồng vũ

phu. Phùng và Đẩu đã vỡ lẽ ra nhiều điều sau khi nghe câu chuyện cuộc đời của người

đàn bà. Rời vùng biển với tấm ảnh ưng ý, Phùng đã hoàn thành nhiệm vụ mà trưởng

phòng giao. Sau đó, mỗi lần ngắm kĩ tấm ảnh ấy, Phùng vẫn thấy hiện lên màu hồng

hồng của ánh sương mai và nếu nhìn lâu hơn, Phùng lại thấy người đàn bà ấy đang

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

bước ra khỏi tấm ảnh. Vậy là trong chuyến đi ấy, Phùng đã chụp được bức ảnh chiếc

thuyền ngoài xa và chứng kiến một câu chuyện đẫm nước mắt, đầy trái ngang của một

gia đình làng chài để rồi anh đã nhận thức ra nhiều điều về con người, về mối quan hệ

giữa cuộc đời và nghệ thuật. Từ câu chuyện về một bức ảnh nghệ thuật và sự thật cuộc

đời đằng sau bức ảnh, truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa đã mang đến một bài học

đúng đắn về cách nhìn nhận cuộc sống và con người: một cách nhìn đa diện, nhiều

chiều, về cách phát hiện ra bản chất sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng. Theo câu

chuyện kể cùng những phát hiện của Phùng, nhà văn đã gửi gắm nhiều thông điệp có

ý nghĩa triết lí nhân sinh sâu sắc. Đây cũng là cách xây dựng cốt truyện hấp dẫn, tình

huống truyện độc đáo của Nguyễn Minh Châu.

Nguyễn Minh Châu đã dụng công khi đặt cho truyện ngắn của mình một nhan đề độc

đáo, gợi nhiều liên tưởng sâu xa. Hình ảnh “chiếc thuyền” vốn rất quen thuộc trong

đời sống đã trở thành là hình ảnh ẩn dụ trong nghệ thuật. “Chiếc thuyền” vừa gợi ra sự

thi vị, thơ mộng vừa gợi ra sự lênh đênh, bất trắc. Còn “ngoài xa” là giới định không

gian, gợi ra sự xa vời, khó tới, mông lung, vô định. Khi đặt hình ảnh “chiếc thuyền

ngoài xa” trong mối quan hệ với các nhân vật thì nhan đề ấy lại gợi ra nhiều ý nghĩa.

Với nghệ sĩ Phùng, “chiếc thuyền ngoài xa” trong sương sớm là cảnh đắt trời cho, một

vẻ đẹp toàn bích mà anh đã mất công tìm kiếm, là biểu tượng của cái đẹp mà khi

chiêm ngưỡng nó, anh thấy tâm hồn mình trong ngần. Nhưng với một gia đình hàng

chài đông con thì chiếc thuyền đó lại là không gian sinh sống chật chội, là cuộc sống

mưu sinh khó nhọc, bấp bênh. Hơn nữa, nhìn xa thì đẹp thế, còn thuyền đó về bờ lại

diễn ra cảnh tượng đau lòng: chồng đánh vợ, con đánh cha, cha đánh con. Những hình

ảnh ấy, cảnh tượng ấy nếu nhìn từ xa sẽ không bao giờ thấy được. Vậy là chiếc thuyền

nghệ thuật thì ở ngoài xa, còn sự thật cuộc đời thì ở rất gần, người nghệ sĩ đừng vì

nghệ thuật mà bỏ quên cuộc đời. Xa và gần, bên ngoài và thẳm sâu, đẹp và xấu, thiện

và ác...đó cũng là cách nhìn , cách tiếp cận của nghệ thuật chân chính. Vì thế người

nghệ sĩ không thể nhìn nhận, đánh giá sự vật, con người một cách đơn giản, đừng

nhầm lẫn hiện tượng với bản chất, hình thức bên ngoài và nội dung bên trong không

phải bao giờ cũng thống nhất, đừng vội đánh giá con người sự vật ở dáng vẻ bề ngoài,

phải phát hiện bản chất thực sau vẻ ngoài đẹp đẽ của hiện tượng. Người nghệ sĩ cần có

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

cái nhìn đa diện nhiều chiều, có cả sự cảm thông, thấu hiểu chân thành sâu sắc thì mới

có thể gắn bó và khám phá bản chất cuộc đời đa đoan, đa sự, để phản ánh hiện thực ẩn

kín từ cuộc sống, từ con người bên trong. “Chiếc thuyền ngoài xa” đúng là một nhan

đề đặc sắc vừa có ý nghĩa tả thực vừa có ý nghĩa biểu tượng về mối quan hệ giữa cuộc

đời và nghệ thuật, về cách nhìn con người của người nghệ sĩ. Với nhan đề này,

Nguyễn Minh Châu đã gửi gắm những trăn trở của mình về nghệ thuật cùng sự tin yêu,

khắc khoải lo âu đối với cuộc sống và con người.

Trong truyện ngắn này, nhà văn đã xây dựng thành công nhân vật Phùng, nhân vật Tôi,

người trần thuật tham dự, một nghệ sĩ nhiếp ảnh có tài có tâm. Phùng được khắc họa

theo kiểu nhân vật tư tưởng. Qua câu chuyện kể và quá trình nhận thức của Phùng,

nhà văn đã phát hiện và ca ngợi vẻ đẹp của người nghệ sĩ nhiếp ảnh ấy, một người vừa

thiết tha với cái đẹp, tâm huyết với nghề lại có một trái tim giàu lòng trắc ẩn. Qua

nhân vật này, nhà văn đã cho người đọc thấy hành trình tìm kiếm chân lí của chính

mình.

Trước hết, vẻ đẹp của Phùng hiện ra trong hành trình kiếm tìm cái đẹp và lưu giữ cái

đẹp. Trước khi là nghệ sĩ nhiếp ảnh, Phùng từng là một người lính. Là người bước ra

từ cuộc chiến, Phùng tự cho mình là người hiểu đời nhưng trước những biến đổi

không ngừng của cuộc sống đã khiến Phùng phải suy tư trăn trở: “Đời chúng tôi, cái

đám lính của một thời chống Mĩ, từ sau 1975 thật chẳng ít chuyện trớ trêu và bất

ngờ.” Trong tư cách mới là một phóng viên, một nghệ sĩ nhiếp ảnh, Phùng đã tự khám

phá thêm về chính mình và cũng hiểu sâu sắc hơn về cuộc đời, con người khi về vùng

biển miền Trung theo yêu cầu của trưởng phòng để chụp một bức ảnh với cảnh biển

buổi sáng có sương mù về bổ sung cho bộ lịch năm sau. Anh đã tìm về chiến trường

xưa cách nơi làm việc 600 km để vừa tìm lại chính mình vừa thể hiện lòng yêu nghề,

khát khao sáng tạo cùng trách nhiệm với công việc được giao. Sau một tuần phục kích,

lăn lộn, tìm kiếm, lựa chọn, thức khuya dậy sớm, đắn đo cân nhắc nhiều lần, anh đã

chụp được một "cảnh đắt trời cho": cảnh thuyền đánh cá thu lưới lúc bình minh. Đó là

cảnh "thuyền in một nét mơ hồ loè nhoè vào bầu sương mù màu trắng như sữa có pha

đôi chút màu hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im

phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. Tất cả

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

khung cảnh ấy nhìn qua qua những cái mắt lưới và tấm lưới nằm giữa hai chiếc gọng

vó hiện ra dưới một hình thù y hệt cánh một con dơi...". Đó là một khung cảnh tuyệt

mĩ với chiếc thuyền mơ mộng, thanh bình. Quả thật đây là bức họa kì diệu, mĩ lệ mà

tạo hóa đã ban tặng cho con người. Trong con mắt của người nghệ sĩ, khung cảnh

vùng nước phá ấy thật thơ mộng, quyến rũ, một khung cảnh mà bất cứ người nghệ sĩ

nào cũng mong muốn bắt gặp một lần trong đời làm nghệ thuật của mình. Phùng đã

bấm "liên thanh" một hồi hết một phần tư cuộn phim, thu vào chiếc Pra-ti-ca của mình

cái khoảnh khắc đẹp như mơ của thiên nhiên. Khi bất ngờ gặp cảnh đắt trời cho ấy,

Phùng đã "cảm thấy bối rối, trong tim như có cái gì bóp chặt vào, tâm hồn mình được

thanh lọc", gột rửa và một niềm hạnh phúc trào dâng trong lòng. Phùng như đã khám

phá thấy “cái chân lí của sự hoàn thiện, cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”. Và

tâm hồn anh vì thế ngập tràn hạnh phúc, cái " hạnh phúc do cái đẹp tuyệt đỉnh của

ngoại cảnh vừa mang lại”. Đó còn là khoảnh khắc thăng hoa trong nghệ thuật. Cũng

nhờ đó, anh đã chiêm nghiệm “ bản thân cái đẹp chính là đạo đức”. Phùng vừa hoàn

thành nhiệm vụ mà cấp trên giao cho, nhưng hơn cả là Phùng đã tìm thấy tuyệt tác

nghệ thuật. Phùng đã phát hiện ra vẻ đẹp của thiên nhiên và đã ghi lại vẻ đẹp ấy trong

những bức ảnh nghệ thuật của mình bằng tất cả sự nhạy cảm, tinh tế, say mê của một

tâm hồn nghệ sĩ. Nếu không khát khao sáng tạo, không chấp nhận sự sao chép, đại

khái, lặp lại và nếu không có sự rung động chân thành của một tâm hồn mẫn cảm thì

Phùng không thể có được bức ảnh ấy và tâm trạng ấy.Chỉ với những phẩm chất này,

Phùng đã được đánh giá là một người nghệ sĩ chân chính. Có một điều mà bạn đọc cần

lưu ý, đó là nơi nhà nhiếp ảnh ngồi bấm máy. Chẳng chốn Bồng Lai mà chỉ là một bãi

biển còn đầy tàn tích chiến tranh với bao xác xe tăng, xe rà phá mìn của công binh Mỹ

thua chạy bỏ lại. Phùng ngồi bấm máy phải "rúc vào bên bánh xích của một chiếc xe

tăng để tránh mưa". Chi tiết này rất quan trọng, nó cho thấy cảnh biển mù sương và

con thuyền trong bình minh tuy có đẹp, nhưng cái đẹp ấy chưa trọn vẹn. Vết thương

chiến tranh còn in hằn trên bãi biển và trong lòng ngư dân. Chỉ vì Phùng, với tâm hồn

lãng mạn của người nghệ sĩ, anh mới thi vị hóa, thần tiên hoá hình ảnh chiếc thuyền

ngoài xa, để rồi sau đó, anh sẽ bị hụt hẫng khi chiếc thuyền đó về bờ.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Không chỉ có tâm hồn nhạy cảm, say mê cái đẹp, tâm huyết với nghề, Phùng còn là

một con người có trái tim giàu lòng trắc ẩn, là người luôn trăn trở về thân phận con

người và cuộc đời. Vẻ đẹp này được thể hiện rõ qua tâm trạng, thái độ và hành động

của Phùng khi phát hiện ra những sự thật đằng sau chiếc thuyền đẹp như mơ khi nó về

bờ và khi nghe câu chuyện của người đàn bà ở tòa án huyện. Phùng phát hiện ra đằng

sau bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp kia là một cảnh tượng phi thẩm mĩ, chứa đựng

những sự thật đau lòng về con người. Một hiện thực trần trụi đã mở ra trước mắt

Phùng, khi chiếc thuyền ấy về gần bờ, Phùng đã trông thấy một người đàn bà “trạc

ngoài bốn mươi, cao lớn với những đường nét thô kệch, mặt rỗ, mệt mỏi”, đi sau là

người đàn ông "cao lớn, dữ dằn, tấm lưng rộng và cong như lưng của một chiếc

thuyền với hai con mắt đầy vẻ độc dữ". Người đàn ông đi phía sau, không nói một lời,

nhưng bỗng nhiên trở nên “hùng hổ, mặt mũi đỏ gay” dùng ngay chiếc thắt lưng vụt

tới tấp vào người vợ. “Lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két,

cứ mỗi nhát quất xuống, lão lại nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn: “Mày chết

đi cho ông nhờ. Chúng mày chết đi cho ông nhờ”. Người vợ bị chồng đánh đập một

cách tàn nhẫn nhưng không kêu van, không chống trả cũng không chạy trốn, còn

thằng con vì bảo vệ mẹ mà “giằng thắt lưng, rướn thẳng người, vung chiếc khóa sắt

quật mạnh vào ngực cha rồi chính nó lại bị cha tát hai cái khiến nó lảo đảo ngã dúi

xuống cát”. Người đàn bà lúc này mới “cảm thấy đau đớn - vừa đau đớn vừa vô cùng

xấu hổ , nhục nhã” vì đứa con đã nhìn thấy cảnh mình bị đánh đập. Bà mếu máo, ngồi

xẹp xuống, ôm chầm lấy con, vái lấy vái để, rồi khóc, “những giọt nước mắt chứa đầy

trong những nốt rỗ chằng chịt”. Phùng "ngơ ngác nhìn" ra bờ phá khi người đàn bà

buông đứa con ra, đi thật nhanh đuổi theo lão đàn ông vừa đánh mụ, rồi cả hai cùng đi

về thuyền. Bãi cát hoang sơ mà mênh mông, tiếng sóng kêu ồ ồ cất lên. Bức ảnh thế

sự ấy diễn ra "như trong truyện cổ quái đản", chiếc thuyền vó đã biến mất, chắc đã

làm cho cách nghĩ, tầm nhìn và cảm quan nghệ thuật của nghệ sĩ Phùng thay đổi? Bức

ảnh thế sự trần trụi ấy đã được Nguyễn Minh Châu kí hoạ, đã được nhà nhiếp ảnh

Phùng mục kích và bấm máy thật giàu ý nghĩa. Nghệ thuật hướng về cái đẹp, nhưng

không thể là sự lừa dối. Lãng mạn hoá cuộc đời, bôi hồng tô son hiện thực cuộc đời là

vô nghĩa khi cuộc đời còn nhiều mồ hôi và nước mắt! Phùng có thể coi đây là một

chuyến đi nhiều ý nghĩa: chiếc thuyền nghệ thuật thì ở ngoài xa, ẩn hiện trong sương

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

mù, còn sự thật cuộc đời thì lại trần trụi, ở rất gần ngay trước mắt. Qua đó, ta càng

thấy rõ một điều: chân lí cuộc đời có lúc không phải là chân lí nghệ thuật. Nguyễn

Minh Châu qua "Chiếc thuyền ngoài xa" đã nêu lên bài học về cái nhìn đa diện, cái

nhìn khám phá trong sáng tạo nghệ thuật đối với nhà nghệ sĩ chân chính giàu bản lĩnh.

Thì ra đằng sau cái đẹp tuyệt mĩ mà Phùng vừa mới phát hiện lại là khung cảnh vô

cùng tàn nhẫn, nơi mà bạo lực gia đình diễn ra hết sức khủng khiếp. Ba ngày sau, cảnh

tượng ấy lại tiếp diễn, nhưng lần này xuất hiện thêm con chị ngăn thằng em, không

cho thằng em giết bố. Cảnh tượng đau lòng ấy đặt cạnh bức tranh thơ mộng kia chẳng

khác nào một trò đùa ác, đầy trớ trêu, phi lí. Trước cảnh tượng ấy, người nghệ sĩ “kinh

ngạc đến thẫn thờ”, “mấy phút đầu cứ đứng há mồm ra mà nhìn”, “chết lặng” rồi

chính anh đã sẵn sàng vứt chiếc máy ảnh xuống để giúp đỡ người phụ nữ tội nghiệp,

anh còn giận dữ lao ra can ngăn người đàn ông vũ phu bằng đôi bàn tay rắn chắc của

người lính vì anh cho rằng“ bất luận hoàn cảnh nào cũng không cho phép hắn đánh

một người đàn bà, cho dù đó là vợ hắn”. Vốn là con người ngay thẳng, nay gặp cảnh

tượng tàn nhẫn với người đàn bà bất hạnh kia, anh không thể khoanh tay đứng nhìn,

anh không thể làm ngơ trước nỗi đau của người khác. Cũng qua lời xác nhận của cô y

tá : “đàn ông vạn chài ai cũng thế” càng giúp anh hiểu ra hiện thực của vùng nước phá

mà thiếu chút nữa anh không nhận ra. Anh đã hiểu ra rằng tuy chiến tranh đã kết thúc

nhưng nỗi khổ đau của con người thì vẫn còn, cái ác vẫn hiện hình trong cuộc sống

tưởng đã bình yên này. Lúc trước, anh nghĩ mình đã thành công, nay thấy mình đã lầm.

Anh không thể ngờ đằng sau vẻ đẹp diệu kì của tạo hóa kia lại có cái ác, cái xấu đến

không thể tin được. Anh đau đớn nhận ra khi màn sương mờ ảo của bức tranh tan dần

để lộ ra những đau thương của kiếp người. Cảnh tượng này đã giúp nghệ sĩ Phùng

nhận thức đầy đủ và chân thực hơn về cuộc sống: cuộc sống vốn không đơn giản, xuôi

chiều mà chứa đựng rất nhiều nghịch lí, cuộc đời luôn tồn tại cả xấu - tốt, đúng - sai,

rồng phượng - rắn rết. Bởi vậy, khi nhìn nhận bất cứ vấn đề nào cũng phải nhìn sâu,

nhìn kĩ, đừng vội vã đánh giá sự vật hiện tượng qua vẻ bề ngoài của nó. Anh phát hiện

ra cái đẹp tuyệt mĩ, nhưng đằng sau cái đẹp lại là cái xấu, là hiện thực trần trụi. Chiếc

thuyền ngoài xa chính là hình ảnh cuộc đời khi nhìn ở xa, khi quan sát với cái nhìn hời

hợt. Bởi vậy, cần nhìn nhận con người, sự việc thấu đáo, toàn diện, thấy được bản chất

bề bộn, biến động với những bất ngờ của cuộc đời .

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Là một người có trái tim nhân hậu, giàu lòng trắc ẩn nên khi nghe xong câu chuyện

của người đàn bà tại tòa án huyện, Phùng càng nhận ra nhiều điều về cuộc đời, nhất là

những vẻ đẹp còn khuất lập trong bề sâu tâm hồn con người. Sau khi bị thương, anh

được đưa về trạm y tế của tòa án huyện. Ở đấy, anh đã gặp lại Đẩu, bạn chiến đấu năm

xưa giờ là chánh án huyện. Và cũng tại đây, anh đã thấy sửng sốt, sững sờ và cảm

thấy ngột ngạt khi nghe người đàn bà hàng chài vừa vái lạy vừa van xin quý tòa: “Quý

tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó”. Lời nói ấy,

hành động ấy cho thấy chị đã nhận hết tội về mình, dứt khoát không bỏ người chồng

vũ phu đã đánh mình theo quy luật “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”.

Phùng đã không kìm chế nổi cảm xúc của mình, từ chỗ ngồi giấu mặt sau bức màn vải

hoa, anh đã bước ra ngoài, hỏi dồn dập người đàn bà nhiều câu hỏi: "Lão ta hồi bảy

nhăm có đi lính ngụy không? Ở trên thuyền có bao giờ lão ta đánh chị không? Cả đời

chị có lúc nào hạnh phúc không?". Đó là sự tò mò, muốn biết nguyên nhân, muốn lí

giải thái độ cam chịu, nhẫn nhịn kia của người đàn bà. Đó cũng là cách Phùng bộc lộ

thái độ bất bình của mình trước những ngang trái, bất công. Những câu hỏi đó còn cho

thấy sự cảm thông, xót xa chân thành của Phùng dành cho người đàn bà bất hạnh kia.

Lúc đầu Phùng tham dự trong tư cách người nghe, sau đó Phùng tham dự cuộc đối

thoại với mục đích giải tỏa những thắc mắc băn khoăn, Phùng thành người trong cuộc,

cùng Đẩu tìm cách giải thoát cho người đàn bà khỏi bất hạnh. Nhưng chính người đàn

bà quê mùa thất học kia với những lí lẽ sắc sảo, của một người từng trải, thấu hiểu lẽ

đời, giàu đức hi sinh, giàu lòng vị tha lại là người giúp Phùng và Đẩu ngộ ra nhiều

chân lí cuộc đời mà lí thuyết sách vở chưa thấu tỏ. Phùng nhận ra cuộc đời này còn

nhiều góc khuất, nhiều trái ngang mà nghệ thuật cần vươn tới. Qua đây một lần nữa

chúng ta thấy Phùng là một người nghệ sĩ giàu lòng nhân ái, biết cảm thông, chia sẻ

với những số phận bất hạnh, biết đấu tranh với cái xấu, cái ác để bảo vệ cái đẹp, cái

thiện. Cách Phùng quan tâm thấu hiểu người khác cũng là bài học cho nhiều người

nghệ sĩ, bởi người nghệ sĩ không phải lúc nào cũng thấu suốt chuyện đời, nên khi làm

nghệ thuật phải để tâm tìm hiểu, trực tiếp đối diện, đối thoại để có cái nhìn đúng đắn

sâu sắc, yêu thương hơn đối với con người. Đó chính là triết luận sâu sắc của Nguyễn

Minh Châu về trách nhiệm của người làm nghệ thuật với cuộc đời và con người được

gửi gắm qua hình tượng nhân vật Phùng.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Sau chuyến đi thực tế, thành quả mà Phùng thu được là nhiều hơn những gì Phùng

mong đợi. Phùng đã chụp được nhiều bức ảnh đẹp đêm về khiến trưởng phòng rất hài

lòng về anh. Anh lại có thêm những hiểu biết, những chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc

đời, nhất là về nghệ thuật. Không phải ngẫu nhiên mà nhà văn để cho hình ảnh chiếc

thuyền xuất hiện ở cả phần đầu và phần cuối của tác phẩm gắn với những tâm trạng,

suy nghĩ khác nhau của Phùng. Sau khi gặp người đàn bà ở tòa án huyện, Phùng lại

“khoác chiếc máy ảnh đi lang thang cho đến tận khuya”, rồi đêm đó trời đột ngột trở

gió, biển bắt đầu gào thét, nhiều tàu thuyền đã tìm vào bờ để trú, duy ở giữa phá vẫn

còn một chiếc thuyền lưới vó bè đang đậu. Nhìn chiếc thuyền đang chống chọi với

sóng gió giữa phá ấy, Phùng không khỏi suy nghĩ về cuộc đời. Ở đây, cuộc sống

không hề lãng mạn, thanh bình như người ta thường thấy mà nhiều lúc nó vô cùng dữ

dội, khốc liệt. Còn con người ở đây mà tiêu biểu là người đàn bà hàng chài kia tuy nhỏ

bé nhưng thật mạnh mẽ bền bỉ để chống chọi, để giành giật, để tồn tại trong cuộc đời

còn lắm nỗi nhọc nhằn. Tất cả đã để lại ấn tượng sâu sắc trong tâm trí của Phùng để

mỗi một lần nhìn ngắm tấm ảnh được chọn trong bộ lịch năm ấy, hình ảnh người đàn

bà kia lại xuất hiện. Tuy là “bức ảnh đen trắng nhưng khi ngắm kĩ”, Phùng vẫn “thấy

hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương mai”, hay là chất thơ của cuộc sống, là vẻ

đẹp lãng mạn của cuộc đời, là biểu tượng của nghệ thuật. Khi ngắm lâu hơn, Phùng lại

“thấy người đàn bà ấy đang bước ra khỏi tấm ảnh, đó là một người đàn bà vùng biển

cao lớn với những đường nét thô kệch, tấm lưng áo bạc phếch có miếng vá, nửa thân

dưới ướt sũng, khuôn mặt rỗ đã nhợt trắng vì kéo lướt suốt đêm. Mụ bước những bước

chậm rãi, bàn chân giậm trên mặt đất chắc chắn, hòa lẫn trong đám đông”. Người đàn

bà kia đã trở thành hiện thân của những lam lũ, khó nhọc của đời thường. Đây mới là

sự thật cuộc đời, là đích đến của nghệ thuật chân chính. Phùng đã nhận ra một cách

thấm thía về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời: nghệ thuật chân chính không

bao giờ xa rời cuộc đời, thiếu bóng con người. Nghệ thuật không chỉ là nghệ thuật, vì

nghệ thuật mà còn là cuộc đời, vì cuộc đời. Đó cũng chính là quan niệm nghệ thuật

đúng đắn mà Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm qua hình tượng nhân vật Phùng.

Với cách kể chuyện hấp dẫn, cùng cách tạo dựng tình huống truyện độc đáo, Nguyễn

Minh Châu đã xây dựng thành công nhân vật Phùng, một người nghệ sĩ vừa thiết tha

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

với cái đẹp, tâm huyết với nghề lại có một trái tim giàu lòng trắc ẩn. Nhà văn không

lấy những người hùng làm nhân vật trung tâm mà đi sâu tìm tòi, phát hiện vẻ đẹp ở

những con người bình thường. Tác phẩm cũng là những đúc kết thấu đáo về nghệ

thuật và con người qua những phát hiện khác nhau của Phùng. Qua phát hiện đầu tiên

về bức tranh nghệ thuật của Phùng, nhà văn khẳng định: niềm vui lớn nhất của nghệ

thuật chân chính là khám phá và lưu giữ cái đẹp, cái đẹp phải tự nhiên, phải hài hòa

giữa thiên nhiên và con người, còn trách nhiệm của người nghệ sĩ là phải kiên trì vượt

khó, say mê trong hành trình khám phá và lưu giữ cái đẹp ấy. Đến phát hiện thứ hai về

bức tranh hiện thực đời sống của Phùng, nhà văn lại đem đến thông điệp đầy ý nghĩa:

trước khi là người nghệ sĩ, phải là một con người biết rung động trước nỗi đau, phải

biết căm phẫn trước tội ác, biết hành động để cứu đồng loại. Còn phát hiện cuối cùng

qua câu chuyện của người đàn bà ở tòa án huyện, nhà văn khẳng định : đừng bao giờ

nhìn nhận con người và cuộc đời dễ dãi, xuôi chiều, nghệ thuật chân chính phải gắn

liền với cuộc đời, xuất phát từ cuộc đời và quay trở lại phục vụ cho cuộc đời còn

người nghệ sĩ cần có tài, có tâm và có đôi mắt đúng, có trái tim biết yêu thương. Qua

sự phân tích trên đây, ta có thể khẳng định lại một lần nữa, Phùng thuộc kiểu nhân vật

tư tưởng, là nhân vật gửi gắm nhiều suy tư, chiêm nghiệm đầy tính triết lí của chính

tác giả về cuộc đời và nghệ thuật.

Nếu như nhân vật Phùng được xây dựng theo kiểu nhân vật tư tưởng, thì nhân vật

người đàn bà hàng chài lại được Nguyễn Minh Châu xây dựng theo kiểu nhân vật tính

cách, nhân vật số phận, xuất phát từ những quan điểm nghệ thuật mới về con người

của nhà văn, của văn học Việt Nam thời kì đổi mới.

Nhân vật này xuất hiện trong tác phẩm với cái tên gọi chung chung: “người đàn bà

hàng chài”. Lúc khác nhà văn lại gọi là “mụ”, là “chị ta”. Không phải nhà văn

“nghèo” ngôn ngữ đến mức không thể đặt cho chị một cái tên riêng mà đây là dụng ý

của nhà văn: người đàn bà này cũng như bao người đàn bà khác ở vùng biển này, cũng

như bao người phụ nữ Việt Nam từ xưa đến nay luôn lam lũ, nhọc nhằn, luôn hết lòng

yêu thương chồng con, luôn giàu đức hy sinh và giàu lòng vị tha. Chị là một người

đàn bà vô danh nhưng sự xuất hiện của chị giữa cuộc đời không hề vô nghĩa. Qua hình

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

tượng người đàn bà vô danh ấy, Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm nhiều triết lí sâu

sắc về cuộc đời.

Trước hết, người đàn bà hàng chài là một người phụ nữ có ngoại hình thô nhám, xấu

xí và số phận bất hạnh, đau khổ. Nguyễn Minh Châu với những nét vẽ tinh tế đã phác

họa nên chân dung một con người độc đáo và đầy ấn tượng: từ nhỏ chị đã là “một đứa

con gái xấu, lại rỗ mặt sau một trận lên đậu mùa. Cũng vì xấu, trong phố không ai lấy”.

Dù xuất thân khá giả nhưng thua thiệt về nhan sắc nên không ai để ý. Nhưng vì lỡ có

mang với một anh con trai một nhà hàng chài giữa phá mà chị lấy anh ta, theo anh ta

làm nghề chài lưới, nay đây mai đó. Cuộc sống gia đình bắt đầu rơi vào bi kịch khi họ

sinh nhiều con, cuộc sống trên thuyền chật chội, bấp bênh, họ rơi vào cảnh cùng túng,

quẫn bách. Anh chồng vốn hiền lành trở nên cục cằn, dữ dằn, thường lôi chị ra đánh.

Cuộc sống ấy càng khiến người đàn bà này trở nên đáng thương, thân hình của chị

càng trở nên thô nhám: “người đàn bà trạc ngoài 40, một thân hình quen thuộc của đàn

và vùng biển, cao lớn với những đường nét thô kệch. Mụ rỗ mặt, khuôn mặt mệt mỏi

sau một đêm thức trắng kéo lưới, tái ngắt, dường như đang buồn ngủ”. Một người phụ

nữ gây ấn tượng cho người đọc ngay từ những dòng đầu tiên qua sự nhọc nhằn, lam lũ.

Người đàn bà ấy còn gợi ở người đọc sự xót xa, thương cảm với “tấm áo bạc phếch có

miếng vá, nửa thân dưới ướt sũng”. Chị chưa già nhưng ngoại hình thì quá thô nhám,

xấu xí, thô kệch. Sự thua thiệt về nhan sắc ấy vừa toát lên sự nhọc nhằn vừa cho thấy

chị đã phải gồng mình lên để chống chọi để mưu sinh giữa cuộc đời. Người đàn bà ấy

còn có vẻ cam chịu và nhẫn nhục khi bị người chồng đánh đập tàn nhẫn và mắng

nhiếc. Người chồng vũ phu thường dùng chiếc thắt lưng để vụt tới tấp vào người chị.

“Lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két, cứ mỗi nhát quất

xuống, lão lại nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn: “Mày chết đi cho ông nhờ.

Chúng mày chết đi cho ông nhờ”. Tuy bị chồng đánh đập một cách tàn nhẫn nhưng

chị “ không kêu van, không chống trả cũng không chạy trốn”. Không phải mình chị bị

đánh, thằng con trai của chị vì bảo vệ chị mà lại bị cha đánh. Chứng kiến cảnh ấy chị

đau đớn, xấu hổ và nhục nhã, chị đã khóc và ôm lấy con. Ngay sau đó chị lại buông

con chạy theo chồng như một minh chứng cho sự lệ thuộc và cam chịu. Sự việc ấy còn

diễn ra thường xuyên theo quy luật: “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”,

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

hễ lúc nào thấy khổ là chồng chị lại sách chị ra đánh, lão trút cơn giận như lửa cháy

lên chị, mà chị vẫn tình nguyện sống với người chồng vũ phu ấy càng cho thấy sức

chịu đựng bền bỉ, kiên cường của chị. Nhà văn đã khiến người đọc phải xót xa thương

cảm cho một thân phận con người như chị, một nạn nhân đau khổ của cái đói, cái

nghèo, cái lạc hậu và nhất là nạn nhân của bạo lực gia đình.

Nếu chỉ có thế thì nhân vật người đàn bà chưa thể khiến người đọc cảm phục, trân

trọng. Nhà văn đã đi sâu khám phá và ngợi ca vẻ đẹp ẩn giấu trong bề sâu tâm hồn

người đàn bà ấy bằng tất cả sự tin yêu của mình đối với con người, tin ở phẩm chất tốt

đẹp của con người có thể bị che lấp nhưng không bao giờ mất đi. Vẻ đẹp khuất lấp mà

nhà văn tìm kiếm chính là sự sắc sảo, từng trải, thấu hiểu lẽ đời, nhất là sự yêu thương

và hy sinh cùng lòng vị tha ở một người đàn bà đầy nghị lực, biết vượt lên số phận kia.

Đúng là đằng sau vẻ ngoài xấu xí kia là một nội tâm sâu sắc, một tâm hồn nhân hậu.

Điều này đã được lộ rõ qua hành động, lời nói, thái độ cùng câu chuyện cuộc đời của

chị khi chị đến gặp chánh án Đẩu và nghệ sĩ Phùng ở tòa án huyện. Chị đến tòa án

huyện theo lời mời của chánh án Đẩu để giải quyết việc gia đình. Lúc đầu, chị vẫn giữ

cái dáng vẻ lam lũ, tội nghiệp vốn có với dáng đi mệt mỏi, chậm chạp, vẫn chiếc áo

bạc phếch có miếng vá trên vai, chị sợ sệt, lúng túng, xưng hô lễ phép: xưng “con” với

“ quý tòa”, vừa vái lạy vừa van xin: “Con lạy quý tòa…Quý tòa bắt tội con cũng được,

phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó” khi nghe lời khuyên của chánh án, muốn

chị li hôn vì “Chị không sống nổi với một người chồng vũ phu ấy đâu!”. Nhưng ngay

sau đó để bảo vệ cho cái gia đình nhỏ của mình, chị đã thay đổi cách xưng hô: xưng

“chị” với “các chú”, bằng thái độ chủ động, mạnh dạn khác hẳn lúc mới đến tòa án.

Chị ngẩng đầu nhìn thẳng vào người đối diện, mất dần vẻ khúm núm, sợ sệt trước đó,

chị tỏ ra tự tin, có lúc còn “thông cảm” với Phùng và Đẩu. Lời nói của chị lúc này tuy

là của một người quê mùa thất học nhưng lại vô cùng sắc sảo, thấu hiểu lẽ đời, khiến

Phùng và Đẩu ngạc nhiên: “Chị cảm ơn các chú! Đây là chị nói thành thực, chị cảm

ơn các chú. Lòng các chú tốt nhưng các chú đâu phải là người làm ăn…cho nên các

chú đâu có hiểu cái việc của các người làm ăn lam lũ, khó nhọc…”và những lời tiếp

sau đó: “Là bởi vì các chú không phải là người đàn bà, chưa bao giờ các chú biết như

thế nào là nỗi vất vả của người đàn bà trên thuyền không có đàn ông….Đám đàn bà

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

hàng chài ở thuyền chúng tôi cần phải có người đàn ông để chèo chống khi phong ba,

để cùng làm ăn nuôi nấng đặng một sắp con nhà nào cũng trên dưới chục đứa.” Đây là

những trải lòng chân thành, là sự giãi bày không giấu diếm cảnh ngộ bất hạnh của chị

với những người chị tin tưởng. Lời nói ấy chân thành mà chứa đựng bao ẩn ý của một

người thấu hiểu sâu sắc lẽ đời. Chị phân tích cho Phùng và Đẩu hiểu những lí do để

không muốn bỏ chồng: thứ nhất chị làm nghề chài lưới, trên một chiếc thuyền của gia

đình thì không thể thiếu vai trò của người đàn ông, nhất là khi biển động. Thứ hai, với

gánh nặng của cuộc sống mưu sinh, một mình chị không thể nuôi nấng chín mười

người con. Thứ ba, cũng có lúc trên thuyền vợ chồng con cái quây quần, hạnh phúc,

dù ít ỏi nhưng nó cũng phần nào xoa dịu nỗi đau về thể xác sau mỗi lần bị chồng đánh.

Những lí lẽ sắc sảo ấy của chị đã khiến Phùng và Đẩu nhận ra mình đã sai, đã phiến

diện khi muốn giải quyết câu chuyện gia đình của người khác mà chỉ dựa vào lí thuyết

sách vở hay công lí và lòng tốt. Và muốn hiểu con người và cuộc sống hơn cần phải

thâm nhập, phải sống thực sự, đừng đứng ngoài cuộc mà phán xét. Kinh nghiệm sống

ấy cho thấy chị tuy quê mùa thất học mà những nhận định, đánh giá về vấn đề của

cuộc sống của chị lại vô cùng thực tế, không hề bao biện mà thẳng thắn đối diện để

nhận thức. Người đọc vì thế thấy nể phục chị hơn bởi sự am hiểu lẽ đời và nhất là sự

cứng cỏi, mạnh mẽ phi thường, không đầu hàng số phận, vượt lên trên số phận để

sống, để giữ gìn tổ ấm bằng một khát vọng sống mãnh liệt.

Không chỉ sống mạnh mẽ, người đàn bà ấy còn là người hết lòng yêu thương chồng

con, luôn hy sinh vì gia đình. Đôi mắt của chị như xuyên sâu vào lòng người đọc, nó

ám ảnh cho đến khi ta gấp trang sách lại. Ánh mắt của chị đầy thương xót, đầy ai oán

và cũng đầy tình yêu thương dành cho những đứa con cho mình. Dọc theo hình trình

đi tìm cái đẹp của nhiếp ảnh Phùng, người đàn bà đã trở thành tâm điểm cho vẻ đẹp ấy.

Cách người đàn bà vái lạy để con trai không làm điều dại dột với bố, cũng như vái lạy

quan tòa để đừng bắt mình li dị chồng càng toát sự hi sinh, vị tha trong chị. Khi đi đến

tận cùng của nỗi đau, khi có một con đường giải thoát thì người đàn bà ấy vẫn lặng lẽ

và cam tâm chịu đựng đau khổ? Là vì điều gì? Chẳng phải vì đức hi sinh của người

mẹ đó sao? Lời tâm tình của người đàn bà về cuộc sống, về người chồng, về những

đứa con khiến người khác vừa thương xót vừa khâm phục. Một người đàn bà yêu

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

chồng, thương chồng mặc dù bị chồng ngược đãi. Chị sẵn sàng chịu những trận đòn

roi của chồng để đàn con được ăn no, ngủ yên. Lo thằng Phác sẽ có những hành động

sai trái, chị gửi nó lên ở với ông ngoại, để nó không nhìn thấy bố đánh mẹ, để nó khỏi

đau lòng và không có những hành động trái với luân thường đạo lí. Chị yêu con,

thương con, mong con khôn lớn nhưng không thể bảo vệ được tâm hồn của các con.

Người đàn bà yêu con, thương con vô điều kiện mà không đòi hỏi bất cứ điều gì. Khi

chị kể đến chi tiết “vui nhất là lúc được ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no”

thì người đọc phải ứa nước mắt. Những đứa con là sức mạnh để chị có thể tồn tại, có

thể sống sót và kiên cường đến bây giờ. Một người mẹ lặng lẽ hi sinh cuộc đời mình

vì những đứa con, một người mẹ đã nhẫn nhục tất cả chỉ vì miếng cơm manh áo cho

con. Một người mẹ nghèo, cố chấp nhưng yêu thương con vô bờ bến. Chị biết mình

sống là vì ai, chị đã tâm sự: "Ông trời sinh ra người đàn bà là để đẻ con, rồi nuôi con

cho đến khi khôn lớn cho nên phải gánh lấy cái khổ. Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải

sống cho con chứ không thể sống cho mình như trên đất được!" Tình mẫu tử trong chị

thật thiêng liêng cao cả! Cuộc đời của chị có quá nhiều đau thương và nước mắt nên

chị càng trân trọng những chắt chiu hạnh phúc bình dị đời thường. Vẻ đẹp nhất ở chị

đúng là đức hi sinh, là tình yêu thương chồng con sâu sắc và chị luôn sống với một

tâm niệm thiêng liêng ấy.

Nói tóm lại, nhà văn đã dùng công xây dựng nhân vật người đàn bà để thể hiện quan

điểm mới của mình về con người. Người đàn bà hàng chài là hình ảnh đại diện cho

những con người vô danh, nghèo khổ, lam lũ nhưng lại có vẻ đẹp tâm hồn đáng quý

khiến họ trở nên không hề nhỏ bé mà là hiện thân của những gì đẹp đẽ nhất. Người

đàn bà quê mùa thất học nhưng không hề cam chịu một cách vô lí, không hề nông nổi

một cách ngờ nghệch. Thực ra chị là người rất sâu sắc, thấu hiểu lẽ đời. Chị có một

cuộc sống nhọc nhằn lam lũ nhưng biết chắt chiu từng hạnh phúc bình dị đời thường.

Chị luôn sống với một tâm niệm thiêng liêng là hy sinh vì chồng con. Chị có ngoại

hình thô kệch nhưng tâm hồn đẹp đẽ, thấp thoáng bóng dáng của những người phụ nữ

Việt Nam nhân hậu, bao dung, giàu đức hi sinh và lòng vị tha. Không phải ngẫu nhiên

tác giả chỉ gọi nhân vật là “người đàn bà”, có lẽ không phải chỉ một người đàn bà duy

nhất, mà có thể chúng ta còn bắt gặp rất nhiều người đàn bà có chung cảnh ngộ ở bất

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

cứ bãi biển nào. Nguyễn Minh Châu đã vẽ lên một bức chân dung khiến cho người

đọc phải suy ngẫm, phải trăn trở về cuộc sống của rất nhiều người xung quanh chúng

ta. Và cái hình ảnh mà nhiếp ảnh Phùng chụp được cũng như những gì anh nghĩ về

người đàn bà này là triết lí, một triết lí cho cái nhìn nhận đa chiều về cuộc sống này.

Người đàn bà đó chính là nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu, cũng như tác giả đã

dùng cái tâm để vẽ lên hình ảnh đó.

“Chiếc thuyền ngoài xa” là một tác phẩm có tình huống truyện rất độc đáo, hấp dẫn.

Nó được thể hiện qua những phát hiện chân thực của nhân vật Phùng. Tình huống

truyện đầy bất ngờ và chứa nhiều câu chuyện mà qua đó tạo bước ngoặt trong nhận

thức của nhân vật về nghệ thuật và cuộc sống. Chính tình huống đã làm cho truyện

"Chiếc thuyền ngoài xa" vừa chân thực, vừa mang ý nghĩa phát hiện sâu sắc về đời

sống.

Về ngôn ngữ, dường như tác giả rất dựng công trong việc tỉ mỉ điều khiển đội quân

ngôn ngữ của mình. Truyện ngắn cho ta thấy được sự tài hoa của ngòi bút Nguyễn

Minh Châu trong việc tả cảnh, tả người, dựng đối thoại hay kể chuyện. Bên cạnh đó là

thứ ngôn ngữ đậm màu sắc triết lí, ngôn ngữ kể chuyện theo lối đổi ngôi khiến câu

chuyện vừa khách quan vừa thuyết phục.

Về cách xây dựng nhân vật, nhà văn đã tạo ra những nhân vật vừa quen vừa lạ, có

những vẻ đẹp khuất lấp, chứa đựng nhiều quan niệm về con người của Nguyễn Minh

Châu.

Về giọng văn thì thay đổi linh hoạt: lúc say sưa tả cảnh, lúc hài hước tự trào, lúc lại

suy tư day dứt chiêm nghiệm,…

Nói tóm lại, "Chiếc thuyền ngoài xa" là một truyện ngắn xuất sắc của Nguyễn Minh

Châu. Cốt truyện giản dị mà chứa đựng những tình huống mang tính khám phá về

cuộc sống. Truyện ngợi ca con người và giãi bày những trăn trở của nhà văn về cuộc

sống đa chiều, phức tạp với bao nhọc nhằn đè nặng lên số phận con người. Tác phẩm

đặt ra vấn đề về cách nhìn nhận cuộc sống và con người, nhất là mối quan hệ giữa

nghệ thuật và cuộc đời.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa hay nhất

Bài văn mẫu 1

Nguyễn Minh Châu là nhà văn tiên phong trong thời kì đổi mới với nhiều truyện ngắn

xuất sắc như Bến quê, Mảnh trăng cuối rừng, Chiếc thuyền ngoài xa, … Các tác phẩm

của ông luôn chứa đựng những triết lý, những chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc đời. Và

truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa cũng là một trong những tác phẩm mang đậm

phong cách tự sự - triết lý của ông.

Chiếc thuyền ngoài xa được viết năm 1983 kể về một người nghệ sĩ nhiếp ảnh tên

Phùng. Để hoàn thành nhiệm vụ chụp một bộ ảnh về cảnh biển, anh đã thực hiện

chuyến đi thực tế ở một vùng biển – nơi từng là chiến trường cũ của mình để kiếm tìm

một bức ảnh cho bộ lịch mới. Và tại đây, anh đã có được hai phát hiện to lớn, một là

một bức ảnh “đắt giá trời cho” khiến anh phải say mê, ngây ngất vì đẹp, hai là phát

hiện về một sự thật trần trụi ngay đằng sau vẻ đẹp hoàn mỹ anh vừa tìm ra.

Sau vài ngày “phục kích” mà vẫn chưa ưng ý, cuối cùng Phùng cũng “bắt gặp” một

khung cảnh “trời cho”, đó là bức ảnh với những nét đẹp “đắt giá” nhất: “Mũi thuyền

in một nét mơ hồ lòe nhòe vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng

hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc

như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ”. Khung cảnh ấy đẹp

quá đỗi và với Phùng, đó là một “bức tranh mực tàu của một danh hoạ thời cổ” vừa

đẹp đẽ vừa quý giá vô cùng. Vẻ đẹp của bức tranh “đơn giản và toàn bích”, một vẻ

đẹp hoàn hảo, một khung cảnh diệu kì.

Phùng cho rằng “có lẽ suốt một đời cầm máy ảnh chưa bao giờ tôi được thấy một cảnh

“đắt” trời cho như vậy”. Trước khung cảnh ấy, anh cảm thấy sự bồi hồi và có chút bối

rối bởi cái đẹp kia toàn mỹ quá, huyền diệu quá, cái đẹp ấy dường như chỉ có trong

những bức hoạ xa xưa, nó khiến Phùng cảm thấy “trái tim như có cái gì bóp thắt vào”.

Và chính trong lúc ấy, Phùng cảm thấy dường như “chính mình vừa khám phá thấy

cái chân lý của sự toàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm

hồn”, và anh cho rằng phải chăng “cái đẹp chính là đạo đức”. Bởi cái đẹp không chỉ

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

mang đến những rung động mà còn thanh lọc tâm hồn, mang đến “hạnh phúc tràn

ngập tâm hồn mình”.

Phải nói rằng, Phùng là người nghệ sĩ có đam mê, trách nhiệm với nghề, bởi để có

được bức ảnh ưng ý nhất, anh sẵn sàng “phục kích” hàng tuần trên biển, dù chụp được

rất nhiều ảnh về cảnh biển nhưng anh đều không lòng mà tiếp tục tác nghiệp. Hơn thế,

anh cũng rất nhạy cảm với cái đẹp để có thể phát hiện ra một bức tranh hoàn mỹ để

mà thu lấy, mà cái đẹp ấy chỉ diễn ra trong tích tắc.

Thế nhưng, ít ai để ý rằng, nơi Phùng gác chiếc máy ảnh của mình để thu trọn cái cảnh

đẹp kia chẳng phải là một nơi có thể bao quát toàn cảnh mà lại chỉ là bên một “bánh

xích của chiếc xe tăng” – tàn tích của chiến tranh để lại. Có lẽ chính vì thế mà trong

lần đầu tiên nhìn thấy cảnh đẹp ấy, Phùng mới chỉ có thể nhìn thấy vẻ ngoài của

khung cảnh mà không phải là toàn bộ bức ảnh. Và những phát hiện phía sau bức ảnh

“toàn bích” kia đã khiến anh phải hụt hẫng vô cùng. Đó là khi Phùng phải chứng kiến

một cảnh đời vừa tàn nhẫn, vừa ngang trái và bi kịch, từ một trong những con thuyền

bước ra một người đàn ông thô lỗ và một người đàn bà tội nghiệp. Lão đàn ông “hùng

hổ, mặt đỏ gay”, rút chiếc thắt lưng “quật tới tấp vào lưng người đàn bà” lão vừa đánh

nói những lời nguyền rủa độc ác “chúng mày chết hết đi cho ông nhờ!”. Và thật kì lạ

làm sao, người đàn bà ấy chẳng chút phản kháng, cũng chẳng kêu một tiếng mà “cam

chịu đầy nhẫn nhục” hứng chịu từng trận đòn roi.

Chứng kiến cảnh đó, Phùng “kinh ngạc đến mức” chỉ biết “đứng há mồm ra mà nhìn”.

Bởi anh không thể hiểu được điều đang diễn ra trước mắt mình. Anh từng là người

lính ở chiến trường khói lửa, những sự dã man, tàn bạo nhất cũng đã từng chứng kiến,

thế nhưng cảnh tượng vô lí trước mặt vẫn khiến anh khó lòng mà chấp nhận. Càng

kinh ngạc hơn khi hình ảnh của một đứa bé con lao vút qua người anh, “giằng lấy

chiếc thắt lưng” và “ưỡn thẳng người vung chiếc khoá sắt quật vào giữa khuôn ngực

trần vạm vỡ cháy nắng” của người đàn ông. Đứa bé đó là Phác, đứa con trai của hai

vợ chồng người đàn bà nọ. Và đáp lại hành động của thằng bé là hai cái tát “nảy lửa”

từ người đàn ông khiến nó “ngã dúi xuống cát”. Khi ấy, người đàn bà hàng chài mới

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

bật khóc, ôm lấy đứa con và rồi lại vội vã “đuổi theo lão đàn ông” và trở lại con

thuyền.

Tất cả những sự việc diễn ra trước mắt khiến Phùng “ngơ ngác”, sự việc quái đản diễn

ra bất ngờ khiến anh chẳng thể nào hiểu nổi. Chiếc thuyền vó đã biến mất “như trong

câu chuyện cổ quái đản”, nhưng lại để lại trong Phùng nhiều điều băn khoăn, nhiều

điều bối rối. Cái hình ảnh trần trụi mà anh vừa chứng kiến dường như đã thay đổi cảm

quan bên trong con người anh. Anh phát hiện ra rằng: ranh giới giữa cái đẹp và cái

xấu, cái hoàn mỹ đạo đức và dã man chỉ cách nhau một tấm màn mỏng. Một bức tranh

tuyệt mỹ nhưng ẩn chứa trong nó là bao nhiêu cái dã man, tàn nhẫn và xấu xa vô cùng.

Nó cũng là những điều mà nhà văn Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm, ông cho rằng

nghệ thuật tuy hướng về cái đẹp thế nhưng cũng phải gắn liền với hiện thực và không

thể lừa đối. Không thể lấy cái đẹp mà che giấu đi những điều xấu xí, tàn ác bên trong

được. Và người nghệ sĩ chân chính, phải là người có cái nhìn đa nhiệm, đa chiều, nhìn

thấu cả cái đẹp bên ngoài và cả nội dung phía trong nữa.

Sau khi chứng kiến cảnh bạo lực gia đình dã man, vô lí, để giúp đỡ người đàn bà,

Phùng đã ở lại bãi biển vài ngày để cùng Đẩu giúp người đàn bà thoát khỏi cuộc hôn

nhân “địa ngục”. Thế nhưng người đàn bà ấy đến tòa án huyện bằng khuôn mặt “sợ

sệt, lúng túng”, dù rằng đây là lần thứ hai bà ta đến đây để giải quyết công chuyện gia

đình. Người đàn bà ấy “rón rén đến ngồi vào mép chiếc ghế và cố thu người lại”.

Phải sống trong địa ngục trần gian với những trận đòn roi liên tục “ba ngày một trận

nhẹ, năm ngày một trận nặng”, thế nhưng chị ta lại cam chịu những tổn thương về cả

thể xác và tinh thần chứ không chịu bỏ chồng, thậm chí chị ta còn quỳ lạy để cầu xin

Đẩu và Phùng để không bắt mình bỏ chồng “Quý tòa bắt tội con cũng được , phạt tù

con cũng được, đừng bắt con bỏ nó…”. Trước thái độ cam chịu và hành động không

sao hiểu nổi của người đàn bà, Phùng và Đẩu cảm thấy bất bình, khó hiểu thế nhưng

lắng nghe câu chuyện của chị ta, hai người bỗng hiểu ra tất cả.

Khi kể về câu chuyện cuộc đời mình, người đàn bà ấy đổi cách xưng hô từ “con - quý

tòa” sang “chị - các chú”. Chị ta chấp nhận sống cùng người chồng vũ phu, cam chịu

những trận đòn roi vô lí bởi chị ta biết ơn và cũng hiểu được tâm tính của người

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

chồng. Trước kia người đàn ông ấy cũng đã từng là “một anh con trai cục tính nhưng

hiền lành lắm”, ông ta cũng là người duy nhất chấp nhận cưu mang người phụ nữ xấu

xí, lỡ thì là chị ta. Bởi vậy với người chồng bạo tàn hiện tại, người đàn bà không chỉ

có sự thấu hiểu, tình nghĩa mà còn là sự biết ơn sâu sắc.

Những lời kể chân thật của người đàn bà đã khiến hai người đàn ông sững sờ. Họ chợt

hiểu ra tấm lòng của một người phụ nữ, nó bao dung và đầy hy sinh đến nhường nào!

Người đàn bà ấy thấu hiểu bản chất và sự thay đổi của người chồng, cũng chỉ vì khổ

quá mà chị lại đẻ nhiều con nên người chồng mới trở nên cục cằn, bạo lực. Chị cũng

hiểu về cuộc sống trên biển, một con thuyền lênh đênh trên biển không thể thiếu bàn

tay chèo lái của người đàn ông, nhất là khi biển động, bão bùng. Và sự cam chịu của

chị ta càng trở nên ý nghĩa hơn khi giúp cho những đứa con của mình có một gia đình

hoàn chỉnh, có đủ bố mẹ.

Câu chuyện của người đàn bà giúp Phùng và Đẩu hiểu rõ rằng cái căn nguyên của bạo

lực gia đình là cái nghèo, là cái đói. Phùng ngỡ ngàng nhận ra bản chất xù xì của hiện

thực, đó có thể là những nghịch lí, những sự thật xấu xí vẫn tồn tại trong cuộc sống

mà nếu chỉ nhìn bề ngoài, quan sát bằng đôi mắt hời hợt, khách quan thì không thể

nhận ra. Hiện thực ấy cũng giúp Phùng chiêm nghiệm: nghệ thuật không thể chỉ có

lãng mạn và thi vị hoá, nó đôi khi còn lại sự thật, là ngang trái.

Sau khi trở về toà soạn và bức ảnh kia được chọn thì trong lòng Phùng lại luôn canh

cánh những điều mà ít ai có thể thấu hiểu. Bức ảnh ấy đã diễn tả một cảnh đẹp tinh

khôi và trở thành bức ảnh nghệ thuật “được treo ở nhiều nơi, nhất là trong các gia đình

sành nghệ thuật”. Thế nhưng, chỉ riêng Phùng có thể nhìn thấy bước ra từ sâu bức

tranh ấy bước ra “một người đàn bà vùng biển cao lớn với những đường nét thô

kệch”.Ở đây, Nguyễn Minh Châu đã cố ý lồng vào đó những hình ảnh mang tính biểu

tượng. Một là “màu hồng hồng của ánh sương mai”, đó là biểu tượng cho cái đẹp, cái

thơ mộng, cho vẻ đẹp toàn mỹ mà con người ta luôn tìm kiếm. Hai là hình ảnh người

đàn bà vùng biển với dáng vẻ mệt mỏi, tiều tụy, đó là hiện thực, đó là cái nhìn có

chiều sâu vào sự vật, hiện tượng, để thấy được những nội dung phía sâu bên trong cái

đẹp và có đôi khi, cái chiều sâu ấy trái ngược hoàn toàn với vẻ đẹp bên ngoài.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Qua truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa, nhà văn Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm

là nghệ thuật phải gắn liền với hiện thực, không được tách rời với hiện thực và người

nghệ sĩ phải là người có cái nhìn đa chiều để phát hiện ra bản chất bên trong về đẹp bề

ngoài rực rỡ, hào nhoáng.

Bài văn mẫu 2

Nguyễn Minh Châu là “nhà văn mở đường tài hoa và tinh anh nhất”. Một trong số

những tác phẩm tiêu biểu của ông là truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” đã thể hiện

nhiều quan niệm sâu sắc về con người và nghệ thuật.

Theo yêu cầu của trưởng phòng, nhiếp ảnh Phùng quyết định đi về một vùng biển

cách Hà Nội ngoài sáu trăm cây số để thực hiện một bộ sưu tập chuyên đề về thuyền

và biển. Nhân chuyến đi, anh cũng muốn thăm người đồng đội cũ của mình là Đẩu -

nay đã là chánh án của một tòa án huyện. Phùng đã phục kích mấy buổi sáng mà vẫn

chưa chụp được bức ảnh nào. Sau nhiều ngày, anh đã chớp được ra một cảnh trời cho

đắt giá mà trong cảm nhận của Phùng nó giống như “một bức tranh mực tàu của một

danh họa thời cổ”. Trước vẻ đẹp đó, Phùng cảm thấy bối rối: “trong trái tim như có cái

gì bóp thắt vào”, nhận ra rằng “bản thân cái đẹp chính là đạo đức”. Đó chính là niềm

hạnh phúc của người nghệ sĩ khi bắt gặp cái đẹp khiến anh nhận ra vai trò thực sự của

nghệ thuật.

Nhưng đằng sau vẻ đẹp đó, Phùng lại chứng kiến một cảnh tượng đau lòng. Từ chiếc

thuyền nhỏ đẹp đẽ vừa rồi, một người đàn bà thô kệch xấu xí, mặt đầy sự mệt mỏi

bước ra và một lão chồng với tấm lưng rộng, mái tóc tổ quạ, đôi mắt độc dữ cùng

bước ra từ con thuyền. Ông chồng đã “dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng

người đàn bà”, “vừa đánh vừa nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn”. Chứng kiến

cảnh tượng đó, Phùng cảm thấy kinh ngạc. Anh ngỡ ngàng nhận ra bản chất thực sự

của cái đẹp anh vừa bắt được. Qua hai phát hiện này, Nguyễn Minh Châu muốn nói

đến đằng sau cái đẹp của ngoại cảnh là cái xấu xa của cuộc sống bị khuất lấp. Người

họa sĩ cần phải có cái nhìn đa diện trước cuộc sống.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Câu chuyện về người đàn bà hàng chài tiếp tục được gợi mở. Mấy ngày sau đó, chị ta

được chánh án Đẩu mời lên tòa. Tại đây Đẩu khuyên chị hãy bỏ người chồng vũ phu:

“Ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng. Cả nước không có một người chồng

nào như hắn. Tôi chưa hỏi tội của hắn mà tôi chỉ muốn bảo ngay với chị: Chị không

sống nổi với cái lão đàn ông vũ phu ấy đâu. Chị nghĩ thế nào?”. Thế nhưng, khi

chánh án Đẩu nhắc đến chuyện ly hôn, chị ta lại van xin “Con lạy quý tòa … Quý tòa

bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó...”. Câu trả lời của

người đàn bà hàng chài khiến cho Phùng cảm thấy gian phòng ngủ lồng lộng gió biển

của Đẩu tự nhiên bị hút hết không khí, trở nên ngột ngạt và phải bước ra. Sự xuất hiện

của anh đã khiến người đàn bà cảm thấy lo sợ. Nhưng khi nghe Đẩu nói, trái với vẻ sợ

sệt lúc ban đầu, người đàn bà hiện lên là một người phụ nữ từng trải: “Lòng các chú

tốt, nhưng các chú đâu phải là người làm ăn…”. Chị đã nhận mọi lỗi lầm về mình

“Giá tôi đẻ ít đi…”, hiểu được nỗi khổ của chồng “người đàn ông bản chất vốn không

phải kẻ vũ phu, độc ác, anh ta chỉ là nạn nhân của cuộc sống đói khổ. Người chồng là

chỗ dựa khi có biển động…”. Và chấp nhận hy sinh vì các con: “Đàn bà ở thuyền

chúng tôi phải sống cho con chứ…”, “Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con chúng nó

được ăn no”... Hình ảnh người đàn bà hàng chài chính là hiện thân cho kiếp người bất

hạnh bị cái đói khổ, cái ác và số phận đen đủi dồn đến chân tường. Nhưng ở chị ta lại

có một tâm hồn vị tha, tình yêu thương tha thiết và là người từng trải, sâu sắc. Sau câu

chuyện này, Phùng đã hiểu ra không thể đơn giản, một chiều mà phải có cái nhìn đa

chiều đa diện để hiểu đúng bản chất của đối tượng và phát hiện những vẻ đẹp tiềm ẩn

sâu xa sau lớp vẻ ngoài xù xì, thô nhám của cuộc sống.

Như vậy, Chiếc thuyền ngoài xa đã gửi gắm một bài học đúng đắn về cách nhìn nhận

cuộc sống và con người: một cái nhìn đa diện, nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật

sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng.

Bài làm mẫu 3

Nguyễn Minh Châu - người mở đường tinh anh và tài năng của văn học Việt Nam thời

kì đổi mới. Những tác phẩm của ông để lại dấu ấn sâu sắc với người đọc: "Mảnh trăng

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

cuối rừng", "Bức tranh" và đặc biệt là tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa" viết vào

những năm đầu thời kì đổi mới.

Truyện ngắn "Chiếc thuyền ngoài xa" thể hiện một bài học đúng đắn về cách nhìn

nhận cuộc sống và con người: một cách nhìn đa dạng nhiều chiều, phát hiện ra bản

chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng. Đồng thời tác phẩm in đậm phong cách

tự sự triết lí của Nguyễn Minh Châu: với cách khắc họa nhân vật, xây dựng cốt truyện

độc đáo và sáng tạo.

Để có một bộ lịch nghệ thuật về thuyền và biển thật ưng ý, trưởng phòng đề nghị nghệ

sĩ nhiếp ảnh Phùng đi thực tế chụp bổ sung một bức ảnh với cảnh biển buổi sáng có

sương mù. Nhân chuyến đi thăm Đẩu, người bạn chiến đấu năm xưa, giờ đang là

chánh án huyện, Phùng đi tới một vùng biển từng là chiến trường cũ của anh thời

chống Mĩ. Đã mấy buổi sáng mà anh vẫn chưa chụp được một bức ảnh nào. Sau một

tuần lễ, Phùng đã chụp được một bức ảnh tuyệt đẹp về chiếc thuyền ngoài xa: "một

chiếc thuyền lưới vó… như là một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ. "Mũi

thuyền in một nét mơ hồ loè nhoè vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút

màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im

phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. Tất cả

khung cảnh ấy nhìn qua những cái mắt lưới nằm giữa hai chiếc gọng vó hiện ra dưới

một hình thù y hệt cánh một con dơi...". Bức ảnh "Chiếc thuyền ngoài xa" là một vẻ

đẹp mà cả đời bấm máy có lẽ Phùng chỉ có diễm phúc bắt gặp một lần: "Trong giây

phút bối rối, Phùng tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự toàn thiện,

khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn". Bức ảnh "Chiếc thuyền

ngoài xa" là sự phát hiện thú vị của người nghệ sĩ trên con đường sáng tạo cái đẹp

nghệ thuật.

Tác phẩm không dừng lại ở đó, người nghệ sĩ Phùng bàng hoàng khi phát hiện ra sự

thật của cuộc sống bên trong bức ảnh tuyệt mĩ của "Chiếc thuyền ngoài xa": Bước ra

là một người đàn bà mệt mỏi, cam chịu và một lão đàn ông dữ dằn, ác độc, coi việc

đánh vợ như là phương cách giải tỏa những uất ức khổ đau: "Lão đàn ông lập tức trở

nên hùng hổ, mặt đỏ gay, lão rút trong người ra một chiếc thắt lưng… lão trút cơn

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

giận như lửa cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào người đàn bà, lão

vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két...". Trong "chiếc thuyền

ngoài xa", một sự thật còn trớ trêu, cay đắng nữa: Cha con lão làng chài coi nhau như

kẻ thù "Thằng bé chạy một mạch, sự giận dữ căng thẳng… lập tức nhảy xổ vào cái lão

đàn ông... liền rướn thẳng người vung chiếc khóa sắt quật vào giữa khuôn ngực lão

đàn ông". Người nghệ sĩ Phùng như cay đắng nhận thấy những cái ngang trái, bi kịch

trong gia đình thuyền chài kia đã là thứ thuốc rửa quái đản làm những thước phim

huyền diệu của cái máy ảnh mà anh dày công sáng tạo nghệ thuật bổng hiện hình một

sự thật cuộc sống xót xa. Tấm ảnh về chiếc thuyền thì rất đẹp, nhưng cuộc sống đích

thực của gia đình dân chài trong chiếc thuyền ấy chẳng có gì là đẹp. Sự nghịch lí ấy

đặt ra vấn đề đối với người nghệ sĩ về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống.

"Nghệ thuật không nên là ánh trăng lừa dối" (Nam Cao).

Phùng từng là người lính cầm súng chiến đấu để đem lại cuộc sống thanh bình, tốt

đẹp. Nhưng hiện thực cuộc sống vẫn còn những góc khuất. Đặc biệt là câu chuyện của

người đàn bà làng chài ở tòa án huyện. Bề ngoài, đó là một người đàn bà nhẫn nhục,

cam chịu, bị chồng thường xuyên hành hạ, đánh đập thật khốn khổ "ba ngày một trận

nhẹ, năm ngày một trận nặng", nhưng người đàn bà vẫn kiên quyết gắn bó với lão đàn

ông ấy: "Con lạy quý tòa..Quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng

bắt con bỏ nó". Nguồn gốc của những nghịch lí đó là tình thương vô bờ đối với những

đứa con "Đám đàn bà hàng chài ở thuyền chúng tôi cần phải có người đàn ông để chèo

chống khi phong ba, để cùng làm ăn nuôi nấng... phải sống cho con chứ không phải

sống cho mình". Phùng từng là người lính chiến đấu giải phóng miền Nam khỏi nanh

vuốt quân xâm lược nhưng lại không thể nào giải phóng được số phận của người đàn

bà bất hạnh. Qua câu chuyện của người đàn bà, Phùng càng thấm thía: không thể đơn

giản trong cái nhìn về cuộc đời và con người.

Người đàn bà hàng chài không có tên, một người vô danh như biết bao người đàn bà

vùng biển khác. Thấp thoáng trong người đàn bà ấy là bóng dáng của biết bao người

phụ nữ Việt Nam nhân hậu, bao dung, giàu đức hi sinh. Người đàn bà ấy thật đáng

chia sẻ cảm thông. Lão đàn ông trước kia là một "anh con trai cục tính nhưng hiền

lành" nay là một người chồng độc ác. Ông ta vừa là nạn nhân của cuộc sống khốn khổ,

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

vừa là thủ phạm gây nên bao đau khổ cho chính những người thân của mình. Làm thế

nào để đem lại cái phần thiện trong người đàn ông ấy?!Trong một gia đình như gia

đình vợ chồng làng chài, những đứa trẻ như chị Phác, cậu bé Phác lớn lên và sẽ thành

người như thế nào? Những người nghệ sĩ như Phùng, những nhà quản lí xã hội như

Đẩu sẽ làm gì để cuộc sống bớt đi những mảnh đời như vậy?

Cốt truyện của tác phẩm rất sáng tạo và độc đáo. Những tình huống chứa đầy sự

nghịch lí: Một trưởng phòng muốn có tờ lịch "tĩnh vật hoàn toàn" nhưng thực tế vẫn

có hình ảnh con người. Một người nghệ sĩ chụp được bức ảnh tuyệt đẹp thì chính

trong đó lại chứa những cái xấu ác. Một người đàn bà bị chồng đánh dã man nhưng

không bao giờ muốn từ bỏ lão. Những nghịch lí đó vẫn tồn tại trong cuộc đời như nói

lên một triết lí sâu sắc: Cuộc sống không hề đơn giản mà phức tạp, không dễ gì khám

phá. Người nghệ sĩ phải có cái nhìn nhiều chiều khi phản ánh hiện thực cuộc sống.

Người kể chuyện là sự hóa thân của tác giả vào nhân vật Phùng đã tạo ra một điểm

nhìn trần thuật sắc sảo. Lời kể trở nên khách quan, chân thật giàu sức thuyết phục.

Ngôn ngữ nhân vật phù hợp với đặc điểm tính cách của từng người: giọng lão đàn ông

thô bỉ, lời người đàn bà xót xa cam chịu… Việc sử dụng ngôn ngữ sáng tạo đã góp

phần khắc sâu hơn chủ đề tư tưởng của tác phẩm.

Truyện ngắn "Chiếc thuyền ngoài xa" thể hiện một bài học đúng đắn về cách nhìn

nhận cuộc sống và con người: Mỗi người trong cõi đời, nhất là người nghệ sĩ, không

thể đơn giản, sơ lược khi nhìn nhận cuộc sống và con người. Cần một cách nhìn đa

dạng nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng.

Đồng thời tác phẩm in đậm phong cách tự sự triết lí của nhà văn Nguyễn Minh Châu.

Có thể khẳng định: Nguyễn Minh Châu là một trong số những nhà văn đầu tiên của

thời kì đổi mới đã đi sâu khám phá sự thật đời sống, dũng cảm thể hiện những góc

khuất của cuộc đời ngay trong chế độ xã hội tốt đẹp của chúng ta. Đúng như lời của

nhà văn Nguyễn Minh Châu đã nói: "Nhà văn không có quyền nhìn sự vật một cách

đơn giản, và nhà văn cần phấn đấu để đào xới bản chất con người vào các tầng sâu

lịch sử".

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Bài làm mẫu 4

Nguyễn Minh Châu là người mở đường tinh anh cho thời kì đổi mới. Cả đời ông cầm

bút lúc nào cũng trăn trở về số phận của con người và trách nhiệm của người nghệ sĩ

với những số phận ấy. Sau thập kỉ 80 với tài năng của mình Nguyễn Minh Châu đã trở

thành một người tiên phong cho văn học thời kì đổi mới. Trong giai đoạn này ông

khám phá con người trong cuộc đời mưu sinh và trong hành trình nhọc nhằn kiếm tìm

hạnh phúc. Tiêu biểu cho những kiếm tìm đề tài và trách nhiệm của người nghệ sĩ là

tác phẩm chiếc thuyền ngoài xa.

Chiếc thuyền ngoài xa được viết vào tháng 8/1983, tác phẩm ra đời trong một hoàn

cảnh lịch sử xã hội đặc biệt. Cuộc kháng chiến chống Mỹ kết thúc, đất nước thống

nhất trong nền độc lập, nhiều vấn đề của cuộc sống trước đây do hoàn cảnh của chiến

tranh chưa được đặt ra. Tác phẩm ra đời như một tất yếu khách quan, văn học phải đổi

mới do những tác động của đời sống chính trị kinh tế văn hóa xã hội.

Trước hết tác phẩm mở đầu bằng một bức tranh tuyệt đẹp với người nghệ sĩ Phùng.

Đây là một tình huống truyện nhận thức mang tính khám phá mà qua đó ta thấy được

biết bao nhiêu là điều trong cuộc sống này. Trong bộ lịch năm ấy cấp trên có giao cho

Phùng đi chụp một bức ảnh thuyền và biển. Chính vì thế mà Phùng có cơ hội được đi

thực tế tại vùng biển kia nơi có người bạn của mình ở đó. Khi đến đây anh bắt gặp

một bức tranh tuyệt đẹp đó là hình ảnh của thuyền và biển trong sương sớm. Nhưng

trong bức tranh ấy Phùng lại tìm ra hai phát hiện.

Phát hiện thứ nhất là khung cảnh thiên nhiên hoàn mĩ. Người nghệ sĩ Phùng phát hiện

ra một vẻ đẹp trên mặt biển mờ sương. Đó là cảnh thuyền và biển. Cảnh tượng ấy

khiến cho người nghệ sĩ cảm thấy may mắn và hạnh phúc khi được chứng kiến một

bức tranh tuyệt vời đến như vậy. Nó giống như “một bức tranh mực tàu của một họa sĩ

thời cổ”. “Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe… chiếu vào”. Vài bóng người lớn

lẫn trẻ con đang dần tiến vào bờ.

Toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến màu sắc ánh sáng đều hài hòa với nhau làm nên

một vẻ đẹp toàn bích. Tác giả gọi đó là cảnh “đắt” trời cho, vẻ đẹp mà trong cuộc đời

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

diễm phúc lắm may ra bắt gặp được một lần. Nghệ sĩ Phùng tự nhận ra rằng cái đẹp

chính là đạo đức. Trước bức tranh mực tàu ấy Phùng cảm thấy bối rối, trong tim anh

như có cái gì đang bóp chặt lấy. Đó là khoảnh khắc trong ngần của cuộc đời. Anh

nhanh chóng nhấc máy ảnh lên và chụp lại khoảnh khắc ấy. Phải chăng cái đẹp đã

thanh lọc tâm hồn anh?

Thế nhưng cảnh càng đẹp bao nhiêu thì thực tế cuộc sống lại đen tối bấy nhiêu. Đó

chính là phát hiện thứ hai của Phùng trước khung cảnh tuyệt vời ấy. Hiện thực nghiệt

ngã của con người với số phận bất hạnh của những con người nơi đây đặc biệt là

người đàn bà hàng chài hiện lên. Bước ra chiếc thuyền ngư phủ đẹp như mơ ấy là

người phụ nữ xấu xí và người đàn ông hung dữ. Chính khuôn mặt nét người của họ đã

nói lên phần nào cái cuộc sống khổ cực mà họ phải chịu. Người đàn bà ấy mặt thì dỗ,

quần áo thì bạc phếch như bao nhiêu sương gió nắng mưa của đất trời chiếu thẳng vào

người đàn bà ấy vậy. Còn người đàn ông thì cũng chẳng hơn gì. Ông ta đi chân chữ

bát và có vẻ rất hung dữ. Một cảnh tượng diễn ra khiến cho nghệ sĩ Phùng không thể

nào tin vào mắt mình và cái cảnh đẹp kia bỗng chốc biến thành một hình ảnh vô cùng

thậm tệ. Hai con người khổ sở ấy đi vào phía bãi xe tăng hỏng và thật bất ngờ trước

cảnh tượng ấy. Người đàn ông rút thắt lưng ra đánh tới tấp vào mặt người đàn bà khốn

khổ kia. Phùng như không tin vào mắt mình. Khi ấy một thằng bé tên Phác chính là

con của hai người ấy nhảy lên đánh vào mặt bố mình. Nó thậm chí còn muốn giết ông

ta. Thế rồi nó bị bố tát cho một cái và ông ta bỏ ra ngoài thuyền trước. Những giọt

nước mắt của người đàn bà hàng chài nhỏ xuống lấp đầy những vết rỗ chằng chịt kia.

Với hai phát hiện ấy Phùng chợt nhận ra rằng cuộc đời không đơn giản xoay một

chiều mà chứa nhiều nghịch lý ngang trái. Cuộc sống luôn tồn tại những mặt đối lập,

đẹp và xấu, thiện và ác. Ở đây nhà văn khẳng định đừng nhầm lẫn hiện tượng với bản

chất, hình thức bên ngoài với nội dung bên trong. Khi nhìn nhận đánh giá cuộc đời thì

phải có cái nhìn đa chiều nhiều phía.

Chứng kiến cảnh ấy Phùng về nói với người bạn mình và hăng hái muốn chính quyền

địa phương giải quyết vấn đề cho người phụ nữ ấy. Phùng và Đẩu đều có ý tốt mong

cho người phụ nữ ấy thoát khỏi người chồng vũ phu. Người đàn bà hàng chài đến tòa

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

án huyện theo lời mời. Ban đầu chị tỏ ra rất sợ hãi khép nép sau khi nghe những phân

tích và sự giúp đỡ của Đẩu thì chị bỗng bình tĩnh và thay đổi cách xưng hô không còn

khép nép nữa mà nói ra những tâm sự những suy nghĩ của bản thân mình. Chính vì thế

mà Đẩu và Phùng như mở ra cho mình biết bao nhiêu điều chưa biết trong cuộc sống

này.

Người đàn bà kể lại rằng cuộc đời mình trước kia cũng là một người con nhà khá giả

thế nhưng sau một trận thủy đậu làm cho bà dỗ hết mặt không ai thèm lấy bà. Khi ấy

ông chồng của bà lại là người làm vườn. Bố mẹ mất đi người đàn ông ấy đã cứu vớt

cuộc đời của bà chính vì thế mà bà bị đánh đập nhưng cũng không nỡ bỏ người chồng

đồng thời cũng là ân nhân của mình. Hiện giờ cuộc sống của bà khổ về cả vật chất lẫn

tinh thần. Gia đình bà sống cùng nhau trên một con thuyền nhỏ. Con thuyền ấy vừa là

phương tiện kiếm sống lại vừa chính là nhà của gia đình bà. Về tinh thần thì bà thường

xuyên bị đánh đập, ba ngày một trận nhẹ năm ngày một trận nặng. Thế nhưng bà lại

không hề chống lại chồng mình. bà coi một việc bị đánh là một chuyện đương nhiên.

Khi nghe những lời khuyên của Đẩu và Phùng thì bà biết lòng tốt của họ nhưng bà

không thể bỏ chồng được vì người chồng là chỗ dựa tinh thần lớn nhất của gia đình

nhất là khi phong ba bão táp. Người đàn bà cần chồng vì còn phải nuôi những đứa con

kia. Và hơn nữa trên thuyền cũng có những lúc gia đình hạnh phúc vui vẻ. Bà cho

rằng đẻ nhiều con là cái tội của mình.

Từ đó cho thấy bà tuy là một người phụ nữ không học hành nhưng lại có một trái tim

nhân hậu tiêu biểu cho nét đẹp tâm hồn của người phụ nữ Việt Nam. Bà chấp nhận hi

sinh để sống cho các con cho chồng mình, muốn để cho chồng được hả cơn giận, vả

lại chính cuộc sống nghèo khổ kia đã làm người chồng như thế chứ ngày xưa ông ta

vốn là một người rất hiền lành. Qua đó ta cũng thấy được cuộc sống làm cho con

người ta thay đổi rất nhiều.

Trước những lẽ ấy thoạt đầu Đẩu và Phùng nghiêm nghị thấy bất bình nhưng về sau

thì như vỡ lẽ ra nhiều điều. Cuộc sống này không chỉ sống cho riêng mình hay nó vốn

là cái mình nhìn thấy trên bề nổi mà nó là phần chìm bên trong câu chuyện kia. Đó

mới là cái giá trị đích thực của cuộc sống này. Từ một người đàn bà nhút nhát sợ hãi

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

người đàn bà trở nên sâu sắc làm cho hai người đành phải để người phụ nữ ấy về với

gia đình mình.

Câu chuyện kết thúc khi tấm lịch năm ấy trong bức tranh thuyền và biển Phùng lại

thấy một màu hồng nhỏ trong bức ảnh đen trắng ấy. Phải chăng đó chính là người phụ

nữ hàng chài kia, bà hiện lên với vẻ đẹp của một tâm hồn chịu thương chịu khó hi sinh

cho con mình. Tóm lại qua phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa, Nguyễn Minh

Châu gửi đến cho người đọc thông điệp rằng phải nhìn mọi thứ theo đa chiều chứ

không nên nhìn mọi thứ một phía. Đồng thời cần phải chống lại nạn bạo lực gia đình.

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa ngắn gọn (3 Mẫu)

Bài văn mẫu 1

Nguyễn Minh Châu là một trong những cây văn viết văn xuôi giàu chất thơ và dằm

sâu chất triết lý. Trong đó, “Chiếc thuyền ngoài xa” là một trong những sáng tác mang

hơi hướng nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu mà qua đó ông còn thể hiện được nhiều

triết lý, ý nghĩa qua những hình ảnh nhỏ.

Truyện là một tác phẩm có tình huống truyện rất độc đáo. Nó được thể hiện qua những

phát hiện chân thực của nhân vật Phùng. Tình huống truyện đầy bất ngờ và chứa nhiều

câu chuyện mà qua đó tạo bước ngoặt trong nhận thức của nhân vật về nghệ thuật và

cuộc sống.

Phát hiện đầu tiên dưới con mắt của nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng là một bức tranh thiên

nhiên hoàn mĩ. Sau một tuần kiên nhẫn phục kích làm việc nhưng Phùng vẫn chưa

chụp được một bức ảnh ưng ý thì trong một buổi sáng sương mù, lác đác mấy hạt mưa

Phùng đã có dịp ghi lại những cảnh đẹp thiên nhiên chân thực. Đó là hình ảnh một

chiếc thuyền lưới vó, đó là bầu sương mù trắng như sữa và có vài bóng

người…Những hình ảnh hiện lên vô cùng đơn giản và bình dị. Qua đó thấy được sự

tài hoa của ngòi bút Nguyễn Minh Châu trong việc tả cảnh cùng với việc sử dụng

nghệ thuật so sánh đầy tài ba, từ láy có giá trị gợi hình rất cao giúp nhà văn chạm khắc

được một bức tranh bằng ngôn ngữ tuyệt mĩ, chân thực và sinh động. Dường như ngòi

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

bút Nguyễn Minh Châu còn đang tranh tài với tạo hóa để rồi ngoại cảnh kia hóa thân

trong những trang văn rất đẹp của Nguyễn Minh Châu. Đây cũng là niềm vui, sự hứng

khởi của nhân vật phùng sau những ngày ròng rã chưa tìm được những chi tiết đắt giá,

bức ảnh mà mình ưng ý. Có lẽ vì thế mà khiến anh bấm máy liên tục để ghi lại khoảnh

khắc hạnh phúc, đẹp rạng rỡ này của thiên nhiên.

Sau bức tranh thiên hiện rạng rỡ ấy thì cũng là khi nhân vật Phùng tiếp tục phát hiện

ra đằng sau nó là một bức tranh cuộc sống đầy nghịch lý. Lúc này, nhân vật Phùng

đứng với cự ly gần hơn nên có thể nhìn rõ được hình ảnh người phụ nữ trạc ngoài bốn

mươi tuổi, cao lớn, thô kệch, mệt mỏi sau một đêm thức trắng. Còn người đàn ông kia

với tấm lưng rộng và cong như một chiếc thuyền, chân đi hình chữ bát…Mọt hình ảnh

hiện lên không có tính thẩm mỹ với sự thật trần trụi của cuộc sống hiện tại. Với những

hình ảnh này nó đối lập hoàn toàn ngược lại với bức tranh tuyệt bích mà trước đấy

nhân vật Phùng đã phát hiện. Đoạn văn miêu tả hành động cục súc mà người đàn ông

vừa đánh vừa nguyền rủa người đàn bà. Trái lại, người đàn bà kia không có ý thức

phản kháng mà cam chịu và không hề chống trả. Chưa dừng ở đó, tiếp tục hành động

tát vào mặt những đứa trẻ. Đây đều là những hình ảnh xấu xí,phi nhân tính, phi đạo

đức của cuộc sống và để lại nhiều ngỡ ngàng ch nhân vật Phùng. Anh không chỉ ngạc

nhiên,giận dữ còn tỏ thái độ bất bình, ”vứt chiếc máy ảnh xuống đất định ngăn

cản”…Nhưng chưa kịp thực hiện thì anh đã bị Phác lao tới ngăn cản. Qua đó, thấy

được ở Phùng không chỉ là người nghệ sĩ yêu cái đẹp mà anh còn thể hiện là người

dám lên án cái xấu, ngăn chặn cái xấu lại. Cũng chính những phát hiện đắt giá của

nhân vật Phùng qua bức tranh cuộc sống đầy nghịch lý ấy mà Nguyễn Minh Châu

cũng thể hiện được thông điệp đó là: Đằng sau cái đẹp không phải bao giờ cũng là cái

thiện, cái đạo đức mà có cả những xấu xa, bất công. Và để có những phát hiện đầy đủ

nhất thì người nghệ sĩ phải khám phá về mọi mặt để hiểu và trân trọng những thứ chân

thực ở cuộc sống.

Từ những phát hiện ấy mà Nguyễn Minh Châu còn hé mở và gieo vào lòng người đọc

những nội dung mang tính triết lý hơn qua cảnh người đàn ông bạo hành những đứa

trẻ nhỏ. Đó là một vấn đề rất đáng được quan tâm và là chi tiết đắt giá của toàn bài.

Vấn đề bạo lực gia đình dường như vẫn còn nhen nhóm trong lòng tác giả. Thông qua

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

tác phẩm, Nguyễn Minh Châu cũng thể hiện thông điệp của cuộc sống. tác giả lên án

thói vũ phu, tàn bạo của người đàn ông và ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng, lên tiếng

bảo vệ cuộc sống tương lai cho những đứa trẻ khi phải sống trong cảnh bạo lực.

Bài văn mẫu 2

Nguyễn Minh Châu là nhà văn tiêu biểu, với phong cách sáng tác giàu tính biểu tượng

trong nền văn học nước nhà. Những tác phẩm của ông luôn khiến người đọc phải trằn

trọc, suy nghĩ rất nhiều. Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” là một câu chuyện giàu

sức gợi như thế.

Truyện kể về chuyến đi sáng tác của nhiếp ảnh Phùng khi đến với vùng đất biển này.

Và từ chuyến đi này, anh đã nhận ra rất nhiều chiều của cuộc sống, nhiều góc khuất

mà con người vẫn bỏ lỡ. Hình ảnh người đàn bà là hình ảnh khiếp anh vừa khó hiểu,

vừa băn khoăn, vừa đau xót. Có thể nói người làng chài là hình ảnh biểu tượng cho

cuộc sống khó khăn, chịu nhiều thiệt thòi của người phụ nữ.

Người đàn bà hiện lên trong câu chuyện của nhiếp ảnh Phùng là một người đầy nhọc

nhằn, lam lũ. Nguyễn Minh Châu với những nét vẽ tinh tế đã phác họa nên một hình

ảnh giàu sức gợi “người đàn bà trạc ngoài 40, một thân hình quen thuộc của đàn và

vùng biển, cao lớn với những đường nét thô kệch. Mụ rỗ mặt khuôn mặt mệt mỏi sau

một đêm thức trắng kéo lưới, tái ngắt, dường như đang buồn ngủ”. Một người phụ nữ

gây ấn tượng cho người đọc ngay từ những dòng đầu tiên, đầy nhọc nhằn, đầy khổ sở

và đầy thương cảm. Người đàn bà ấy tiếp tục ám ảnh người đọc bằng chi tiết “tấm áo

bạc phếch có miếng vá, nửa thân dưới ướt sũng”, đã phần nào gợi lên sự chua xót,

khốn cùng. Giữa cảnh biển mênh mông lại xuất hiện một con người khiến người khác

phải trằn trọc như thế này.

Người đàn bà ấy còn đầy vẻ cam chịu và nhẫn nhục khi người chồng hằn học và mắng

nhiếc. Đôi mắt của chị như xuyên sâu vào lòng người đọc, nó ám ảnh cho đến khi gấp

trang sách lại. Ánh mắt của chị đầy thương xót, đầy ai oán và cũng đầy tình yêu

thương dành cho những đứa con cho mình.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Dọc theo hình trình đi tìm cái đẹp của nhiếp ảnh Phùng, người đàn bà đã trở thành tâm

điểm cho vẻ đẹp ấy. Một vẻ đẹp đầy sự khó khăn, nhọc nhằn và đau khổ. Hành động

bạo lực của người chồng khiến chị cứ câm lặng, không ai oán một lời.

Và sự cam chịu ấy được lặp lại khi chị được gọi đến hầu tòa. Mặc dù “ba ngày một

trận nhẹ, năm ngày một trận nặng” nhưng người phụ nữ ấy vẫn “không hé răng một

lời”. Hình dáng “mụ ngồi ghé vào mép ghế và cố thu người lại” càng khiến cho

Phùng, cho Đẩu, và cho người đọc một nỗi ám ảnh khó bỏ. Tuy nhiên chỉ một lát,

“người đàn bà lại lúng túng và sợ sệt”. Có lẽ cuộc sống của chị quá nặng nề, quá thê

lương trong những năm qua.

Tình tiết người đàn bà vái lạy để con trai không làm điều dại dột với bố, cũng như vái

lạy quan tòa càng toát lên vẻ cam chịu, sự nhẫn nại, giàu đức hi sinh “Quý tòa bắt tội

con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó”. Khi đi đến tận cùng của

nỗi đau, khi có một con đường giải thoát thì người đàn bà ấy vẫn lặng lẽ và cam tâm

chịu đựng đau khổ? Là vì điều gì? Chẳng phải vì đức hi sinh của người mẹ đó sao?

Lời tâm tình của người đàn bà về cuộc sống, về người chồng, về những đứa con khiến

người khác vừa thương xót vừa khâm phục. Một người đàn bà yêu chồng, thương

chồng mặc dù bị chồng ngược đãi. Người đàn bà yêu con, thương con vô điều kiện,

không đòi hỏi bất cứ điều gì.

Khi chị kể đến chi tiết “vui nhất là lúc được ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó đã ăn no”

thì có lẽ người đọc ứa nước mắt. Những đứa con là sức mạnh để chị có thể tồn tại, có

thể sống sót và kiên cường đến bây giờ. Một người mẹ lặng lẽ hi sinh cuộc đời mình

vì những đứa con, một người mẹ đã nhẫn nhục tất cả chỉ vì miếng cơm manh áo cho

con. Một người mẹ nghèo, cố chấp nhưng yêu thương con vô bờ bến. Cuộc đời của

chị nhiều đau thương và nước mắt nhưng lại có biết bao nhiêu phẩm chất cao đẹp,

đáng trân trọng.

Không phải ngẫu nhiên tác giả chỉ gọi nhân vật là “người đàn bà”, có lẽ không phải

chỉ một người đàn bà duy nhất, mà có thể chúng ta còn bắt gặp rất nhiều người đàn bà

có chung cảnh ngộ ở bất cứ bãi biển xinh đẹp nào. Nguyễn Minh Châu đã vẽ lên một

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

bức chân dung khiến cho người đọc phải suy ngẫm, phải trăn trở về cuộc sống của rất

nhiều người xung quanh chúng ta. Và cái hình ảnh mà nhiếp ảnh Phùng chụp được

cũng như những gì anh nghĩ về người đàn bà này là triết lí, một triết lí cho cái nhìn

nhận đa chiều về cuộc sống này. Tấm lưng bạc phếch, ướt sũng của người đàn bà này

có lẽ còn ám ảnh rất nhiều người nữa.

Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” đã gửi gắm nhiều thông điệp đến người đọc về

cuộc sống, phẩm chất tốt đẹp của những người phụ nữ.

Bài văn mẫu 3

Nguyễn Minh Châu là một cây bút sử thi lãng mạn, trước năm 1975 các tác phẩm của

ông chủ yếu viết nhiều về đề tài người lính. Tuy nhiên sau năm 1980, sáng tác của ông

đi sâu vào cảm hứng đời tư thế sự với vấn đề đạo đức và triết lí chân thực. Chiếc

thuyền ngoài xa là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách ấy, với ngôn từ dung dị đời

thường, truyện kể lại chuyến đi thực tế của một nghệ sĩ nhiếp ảnh và những chiêm

nghiệm sâu sắc của ông về nghệ thuật và cuộc đời.

Nguyễn Minh Châu đã miêu tả bức tranh thiên nhiên kì vĩ, thơ mộng, đẹp mê lòng

người. Bức tranh ấy quyến rũ kì lạ đối với những người biết yêu và thưởng thức cái

đẹp như Phùng. Để có một bộ lịch nghệ thuật về thuyền và biển thật ưng ý, trưởng

phòng đề nghị nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng đi thực tế chụp bổ sung một bức ảnh với cảnh

biển buổi sáng có sương mù.

Nhân chuyến đi thăm Đẩu, người bạn chiến đấu năm xưa, giờ đang là chánh án huyện,

Phùng đi tới một vùng biển từng là chiến trường cũ của anh thời chống Mĩ. Đã mấy

buổi sáng mà anh vẫn chưa chụp được một bức ảnh nào. Sau một tuần lễ, Phùng đã

chụp được một bức ảnh tuyệt đẹp về chiếc thuyền ngoài xa: “một chiếc thuyền lưới

vó, như là một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”.

Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe, bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút

màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào “toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh

sáng đều hài hòa và đẹp, một vẻ đẹp đơn giản và toàn bích” đã khiến Phùng bối rối và

trong trái tim Phùng “như có gì bóp thắt vào”, trong cái giây phút bối rối ấy Phùng

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

“tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự toàn thiện, khám phá thấy cái

không khí trong ngần của tâm hồn”.

Cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh đã mang lại khoảnh khắc hạnh phúc tràn ngập tâm

hồn Phùng, anh đã bấm máy liên tục để thu hết vẻ đẹp tuyệt đỉnh của cảnh vật vào

trong ống kính của mình. Tuy nhiên hiện thực lại không hề tươi đẹp đến như vậy.

Tác giả mô tả bức tranh tuyệt vời kia đồng thời với cuộc sống của một gia đình làng

chài, một gia đình nhiều đau thương. Ở đó, tác giả tập trung thể hiện nhân vật người

đàn bà hàng chài mang số phận bất hạnh, hằng ngày chịu bi kịch của bạo lực gia đình.

Một người đàn bà vô danh, xấu xí nhưng bao dung, vị tha và hiểu lẽ đời sâu sắc. Một

người đàn bà điển hình cho vẻ đẹp khuất lấp của phụ nữ miền biển nói riêng và phụ

nữ Việt Nam nói chung.

Người đàn bà ấy ngoài 40, cái tên cũng không có, khi tác giả gọi là “mụ”, khi gọi là

“chị ta”. Người đàn bà ấy có một ông chồng chỉ biết say xỉn, chửi bới và đánh đập.

Nhưng bằng tình thương yêu con cái, chị vẫn cố gắng bám lấy biển, giữ lấy nhà, đùm

bọc con cái.

Chị nhẫn nhịn chịu đánh, “3 ngày trận nhẹ, 5 ngày trận nặng” bởi chị hiểu rằng con

thuyền giữa biển khơi cần một người đàn ông chèo chống. Tấm ảnh về chiếc thuyền

thì rất đẹp, nhưng cuộc sống đích thực của gia đình dân chài trên chiếc thuyền ấy

chẳng có gì là đẹp. Sự nghịch lí ấy đặt ra vấn đề đối với người nghệ sĩ về mối quan hệ

giữa nghệ thuật và cuộc sống.

Tác giả còn xây dựng chân dung nhân vật Phùng. Phùng là người nghệ sĩ tài năng, say

mê cái đẹp và trách nhiệm với nghề. Phùng có tấm lòng nhân hậu, thương người khi

chứng kiến và sẵn sàng giúp đỡ người đàn bà xa lạ chịu bất công. Tuy không chấp

nhận cái xấu nhưng Phùng lại chưa đủ sâu sắc lẽ đời. Phùng từng là người lính chiến

đấu giải phóng miền Nam khỏi quân xâm lược nhưng lại không thể nào giải phóng

được số phận của người đàn bà bất hạnh.

Làm thế nào để đem lại cái phần thiện trong người đàn ông ấy (chồng người đàn bà

hàng chài). Trong một gia đình như gia đình vợ chồng làng chài, những đứa trẻ như

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

chị Phác, cậu bé Phác lớn lên và sẽ thành người như thế nào? Những người nghệ sĩ

như Phùng, những nhà quản lí xã hội như Đẩu sẽ làm gì để cuộc sống bớt đi những

mảnh đời như vậy? Qua câu chuyện của người đàn bà, Phùng càng thấm thía: không

thể đơn giản trong cái nhìn về cuộc đời và con người.

Chiếc thuyền ngoài xa, với việc xây dựng tình huống truyện độc đáo, mới lạ, mang ý

nghĩa khám phá, và cách trao ngòi bút cho nhân vật kể chuyện (nhân vật Phùng) đã để

lại ấn tượng sâu đậm. Tác phẩm đã đem đến cho người đọc những chiêm nghiệm thú

vị về cuộc đời, con người và cả nghệ thuật.

Bài văn mẫu 4

Là một trong những cây bút tiên phong của nền văn học hiện đại, nhà văn Nguyễn

Minh Châu luôn dùng ngòi bút của mình để “đi tìm hạt ngọc ẩn sâu” trong tâm hồn

con người. Điều này đã được thể hiện rõ thông qua tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa”.

Thông qua thiên truyện ngắn về câu chuyện của một gia đình làng chài ven biển quanh

năm gắn bó với chiếc thuyền ngoài khơi xa, tác giả đã thể hiện những ý niệm triết lí

sâu sắc về quan điểm nghệ thuật và quan niệm về cuộc đời, con người.

Trước hết, trong tác phẩm, tác giả đã xây dựng tình huống truyện độc đáo qua hai phát

hiện của nghệ sĩ Phùng. Bàn về ý nghĩa của tình huống truyện, nhà văn Nguyễn Minh

Châu từng phát biểu: "...những người cầm bút có cái biệt tài có thể chọn ra trong cái

dòng đời xuôi chảy một khoảnh khắc thời gian mà ở đó cuộc sống đậm đặc nhất, chứa

đựng nhiều ý nghĩa nhất, một khoảnh khắc cuộc sống... nhưng bắt buộc con người ở

vào một tình thế phải bộc lộ ra cái phần tâm can nhất, cái phần ẩn náu sâu kín nhất,

thậm chí có khi là khoảnh khắc chứa đựng cả một đời người, một đời nhân loại". Với

quan điểm đó, ông đã xây dựng thành công tình huống truyện mang tính nhận thức,

khám phá trước một hiện tượng đầy nghịch lí của cuộc sống qua việc phát hiện ra

những nghịch lí của Phùng - người nghệ sĩ nhiếp ảnh luôn đi tìm cái đẹp. Sau những

ngày “phục kích” ngoài bãi biển, Phùng đã bắt gặp một khoảnh khắc trời cho tuyệt

đẹp về hình ảnh một chiếc thuyền ngoài xa ẩn hiện trong sương sớm: "Mũi thuyền in

một nét mơ hồ loè nhoè vào ban sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng

hồng của ánh sương mai chiếu vào". Trong cảnh vào buổi sáng tinh mơ và chớm bình

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

minh ấy, chiếc thuyền ngoài xa hiện lên “loè nhoè", mơ hồ như thực, như ảo. Đó quả

thật là một khoảnh khắc tuyệt diệu như chính Phùng đánh giá: đó là một “cảnh đắt trời

cho”: "Tất cả khung cảnh ấy nhìn qua những cái mắt lưới và tấm lưới nằm giữa hai

chiếc gọng vó hiện ra dưới một hình thù y hệt cánh một con dơi”. Cảnh không chỉ có

sự hài hoà giữa thiên nhiên và con người mà bức tranh đó còn hài hòa từ đường nét

đến màu sắc, ánh sáng: "toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa và

đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích". Vẻ đẹp tuyệt bích đó đã làm trái tim

người nghệ sĩ rung động, thăng hoa, Phùng trở nên "bối rối, trong trái tim như có cái

gì bóp thắt vào" và thể hiện cảm hứng triết lí về nghệ thuật. Khoảnh khắc bắt gặp tác

phẩm nghệ thuật cũng chính là “khám phá chân lí của sự toàn thiện, khám phá thấy cái

khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”.

Nhưng ngay sau đó, người nghệ sĩ lại chứng kiến một cảnh tượng trớ trêu và đầy

nghịch lí diễn ra ngay từ chiếc thuyền ngư phủ đẹp như tranh vẽ. Đó là người chồng

hùng hổ rút chiếc thắt lưng “chẳng nói chẳng rằng quất tới tấp vào lưng người đàn

bà”. Người phụ nữ cao lớn với những đường nét thô kệch không hề kêu lên một tiếng,

chỉ cam chịu trước trận đòn roi của chồng mà không hề chống trả, cũng không hề tìm

cách chạy trốn. Khung cảnh đó hiện lên khiến Phùng ngỡ ngàng và cay đắng nhận ra:

đằng sau vẻ đẹp toàn bích của thiên nhiên là cảnh đời đen tối, đằng sau cái vẻ đẹp thơ

mộng của chiếc thuyền ngoài xa chính là bi kịch bạo lực gia đình. Sau khi chứng kiến,

Phùng đã có những suy ngẫm về hiện thực gồ ghề, ngang trái và gai góc ẩn chứa bên

trong cuộc sống của con người.

Hai phát hiện đầy sự mâu thuẫn, nghịch lí về cảnh chiếc thuyền ngoài xa tuyệt bích và

cảnh bạo lực gia đình đã khiến Phùng - người nghệ sĩ luôn đi tìm cái đẹp trăn trở, suy

tư. Và người đàn bà hàng chài và câu chuyện đời tự kể đã giúp Phùng tìm ra lời giải

đáp cho những suy ngẫm của mình. Xuất hiện tại tòa án huyện, người phụ nữ đã có

những lí giải sâu sắc khiến Phùng và Đẩu “vỡ nhẽ” ra nhiều điều. Người phụ nữ thô

kệch, thô mộc, xấu xí đó lại ẩn chứa những vẻ đẹp đáng quý của sự vị tha, nhẫn nhục

chịu đựng cùng đức hi sinh cao cả. Khi được mời đến tòa án huyện, ban đầu, chị sợ

sệt, lúng túng, tìm đến một góc tường để ngồi với những hành động dè chừng và cẩn

thận. Chị rón rén ngồi vào chiếc ghế mà Đẩu mời. Trái với dự đoán của Phùng và

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Đẩu, khi được đưa ra lời khuyên về việc “bỏ chồng”, người đàn bà lại “van xin”

chính quyền đừng bắt chị rời bỏ người chồng vũ phu: “Quý tòa bắt tội con cũng được,

phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó”. Hành động kiên quyết không bỏ chồng

bằng mọi giá ẩn chứa nhiều nghịch lí khiến Phùng và Đẩu không giấu nổi sự bất ngờ.

Dù phải chịu đựng những trận đòn roi tàn nhẫn: “Ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một

trận nặng” nhưng chị vẫn cam chịu, nhẫn nhục. Vậy điều gì đã khiến người đàn bà

khốn khổ ấy kiên quyết không rời bỏ người chồng hung bạo? Từ cách xưng hô: “con,

quý tòa” của kẻ thiếu tự tin, bị động, yếu thế, chị đã thay đổi thành vị thế chủ động,

bình đẳng qua cách xưng hô “chị, các chú” để lí giải về lí do “đừng bắt tôi bỏ nó”.

Câu chuyện bắt đầu từ việc chị vốn là người đàn bà xấu xí, không ai cưới hỏi, chính

người đàn ông đã chấp nhận cưu mang và cho chị một gia đình. Bằng sự đồng cảm,

chị còn đưa ra những lí lẽ để giải thích cho những hành động vũ phu của người chồng:

đám đàn bà đẻ nhiều quá, mà thuyền lại chật, và gia đình làng chài trên biển cần có

một người đàn ông để chèo chống và trên thuyền cũng có những phút giây đầm ấm,

vui vẻ và hạnh phúc bên nhau. Thậm chí, để biện minh cho hành động tàn bạo của

người chồng, người đàn bà còn tự nhận trách nhiệm về mình: giá đẻ ít đi. Với tâm thế

của một người từng trải và có hiểu biết nói với người đang lắng nghe, người đàn bà

bộc bạch: “là bởi vì các chú không phải là đàn bà, chưa bao giờ các chú biết nỗi vất vả

của một người đàn bà trên một chiếc thuyền không có đàn ông”. Qua câu chuyện của

người đàn bà, độc giả có thể thấy được tấm lòng vị tha cùng bản năng hi sinh của một

người mẹ luôn sống vì con chứ không sống vì mình. Người đàn bà hàng chài ít nhiều

mang vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam. Hình tượng người đàn bà hàng

chài với số phận đau khổ, bất hạnh cùng tính cách vị tha, nhân hậu, am hiểu lẽ đời

chính là sự lí giải cho hiện thực đời sống nghịch lí mà Phùng và Đẩu “không thể hiểu

được”.

Như vậy, “Chiếc thuyền ngoài xa” đã thể hiện rõ sự chuyển biến về khuynh hướng

sáng tác cùng quan điểm nghệ thuật của nhà văn Nguyễn Minh Châu. Trước năm

1975, những tác phẩm thời chiến của ông được sáng tác theo cảm hứng sử thi lãng

mạn mang vẻ đẹp rực rỡ. Sau năm 1975, hòa chung với nhịp sống mới của nhân dân,

dân tộc, nhà văn đã hướng ngòi bút của mình khám phá những giá trị nhân bản đời

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

thường qua cảm hứng mang tính chất triết luận. Thiên truyện ngắn “Chiếc thuyền

ngoài xa” khép lại nhưng bóng hình người đàn bà hàng chài vẫn ẩn hiện sau chiếc

thuyền chài ngư phủ trong sương sớm và để lại ấn tượng khó phai mờ trong lòng độc

giả về bản chất con người trong cuộc mưu sinh.

Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa đầy đủ nhất (15 Mẫu)

Bài văn mẫu 1

Nguyễn Minh Châu “là một trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng

nhất của văn học”. Trước cách mạng sáng tác của ông thiên về khuynh hướng sử thi

và cảm hứng lãng mạn, sau cách mạng bằng sự tìm tòi, đổi mới, ngòi bút của ông

hướng hẳn vào những vấn đề thế sự, đời tư, đi sâu vào cuộc sống của con người.

Chiếc thuyền ngoài xa khai thác sâu sắc số phận cá nhân và thân phận con người trong

cuộc sống muôn mặt đời thường. Tác phẩm mang đặc trưng phong cách sáng tác của

ông sau cách mạng.

Mở đầu tác phẩm là một khung cảnh tuyệt mĩ, là cảnh đắt trời cho với chiếc thuyền

mơ mộng, thanh bình trong khung cảnh bầu trời sương lãng đãng, lại pha chút hồng

hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Cùng với đó là vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im

như tượng trên chiếc mui khum khum đang hướng mặt vào bờ. Quả thực đây là bức

họa kì diệu, mĩ lệ mà tạo hóa đã ban tặng cho con người. Khung cảnh này là khung

cảnh mà bất cứ người nghệ sĩ nào cũng mong muốn bắt gặp một lần trong đời làm

nghệ thuật của mình. Trước khung cảnh ấy, sao người nghệ sĩ có thể không rung động,

Phùng cảm thấy tâm hồn mình được thanh lọc, gột rửa và một niềm hạnh phúc trào

dâng trong lòng. Phùng vừa hoàn thành nhiệm vụ mà cấp trên giao cho, nhưng hơn cả

là Phùng đã tìm thấy tuyệt tác nghệ thuật.

Nhưng đằng sau bức tranh tuyệt đẹp đó là sự thật đau lòng đến đáng kinh ngạc. Hiện

thực trần trụi mở ra trước mắt Phùng, người đàn bà xấu xí, mặt rỗ, đi sau là người đàn

ông cao lớn, dữ dằn, tấm lưng rộng và cong như lưng của một chiếc thuyền… Thì ra

đằng sau cái đẹp tuyệt mĩ mà Phùng vừa mới phát hiện lại là khung cảnh vô cùng tàn

nhẫn, nơi mà bạo lực gia đình diễn ra hết sức khủng khiếp. Người đàn bà cam chịu,

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

nhẫn nhục lẳng lặng đi trước, còn người đàn ông đi phía sau, không nói một lời,

nhưng bỗng nhiên trở nên hùng hổ, mặt mũi đỏ gay dùng ngay chiếc thắt lưng vụt tới

tấp vào người vợ. Trước khung cảnh ấy người nghệ sĩ Phùng“kinh ngạc đến thẫn thờ”,

“mấy phút đầu cứ đứng há mồm ra mà nhìn”, “chết lặng”… Khung cảnh ấy đã cho

nghệ sĩ Phùng nhận thức đầy đủ và chân thực hơn về cuộc sống: cuộc sống vốn không

đơn giản, xuôi chiều mà chứa đựng rất nhiều nghịch lí, trong cuộc sống luôn tồn tại cả

xấu – tốt, đúng – sai, rồng phượng, rắn rết. Bởi vậy, khi nhìn nhận bất cứ vấn đề nào

cũng phải nhìn sâu, nhìn kĩ, đừng vội vã đánh giá sự vật hiện tượng qua vẻ bề ngoài

của nó.

Nếu như đầu tác phẩm người đàn bà hàng chài mới chỉ hiện lên ở những nét vẽ hết sức

sơ xài, thì trong cuộc gặp gỡ ở tòa án huyện chân dung và số phận của chị đã được thể

hiện rõ nét hơn. Người đàn bà hàng chài xuất hiện tại tòa án huyện là do anh đã vào

can ngăn người chồng đánh lại chị. Tuy nhiên anh đã bị thương, sau lần đó, anh quyết

định nhờ đến sự can thiệp của Đẩu – người đại diện cho công lí, pháp luật để giúp đỡ

người phụ nữ khốn khổ này.

Người đàn bà trạc ngoài bốn mươi tuổi, thân hình thô kệch, cao lớn, khuôn mặt xấu xí,

lại bị rỗ mặt do một trận ốm. Người đàn bà xuất hiện trong tư thế sợ sệt, lúng túng, vì

vốn quen với môi trường sông nước, lạ lẫm khi bước vào căn phòng toàn bàn ghế,

giấy tờ…. Chị ngồi thu mình ở mép ghế, lo lắng, sợ hãi. Chị sợ sự xuất hiện của mình

gây phiền hà, vướng víu cho người khác. Trên gương mặt chị không biểu lộ bất cứ

điều gì, bình yên và phẳng lặng, nếu ta không có tìm hiểu có lẽ sẽ không bao giờ biết

hết được về người đàn bà này.

Thật nhẹ nhàng và bình thản chị kể về câu chuyện cuộc đời mình. Chị vốn được sinh

ra trong một gia đình khá giả ở phố buôn bán những vật dụng phục vụ nghề chài lưới

nhưng lại không được ưu ái về nhan sắc, sau một trận đậu mùa mặt bị rỗ chằng chịt.

Chị gặp gỡ và lấy được người chồng hiện tại. Cuộc sống gia đình bắt đầu rơi vào bi

kịch khi họ sinh nhiều con, cuộc sống trên thuyền chật chội, bấp bênh, họ rơi vào cảnh

cùng túng, quẫn bách. Anh chồng vốn hiền lành trở nên cục cằn, dữ dằn, thường lôi

chị ra đánh. Chị chính là nạn nhân của bạo lực gia đình.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Nhưng đằng sau vẻ ngoài xấu xí ấy, còn là một người có nội tâm sâu sắc, một tâm hồn

đẹp, nhân hậu. Trước hết người đàn bà hàng chài là một người thấu hiểu sâu sắc lẽ

đời. Chị không muốn bỏ chồng vì thứ nhất chị làm nghệ hàng chài, trên một chiếc

thuyền của gia đình thì không thể thiếu vai trò của người đàn ông, nhất là khi biển

động. Thứ hai một mình chị không thể gồng hành gánh nặng mưu sinh cho chín mười

người con. Đối với chị hạnh phúc là khi được nhìn chúng ăn no. Thứ ba, cũng có đôi

lúc trên thuyền vợ chồng chị cùng con cái quây quần, hạnh phúc, dù ít ỏi nhưng nó

cũng phần nào xoa dịu nỗi đau về thể xác sau mỗi lần bị chồng đánh.

Không chỉ vậy, chị còn là người có tấm lòng nhân hậu, bao dung. Tất cả mọi người

đều đề xuất giải pháp từ chối, tẩy chay gã đàn ông, riêng chị thì không. Chị sẵn sàng

đứng im chịu trận, không chống trả, không bỏ chạy. Rất thấu hiểu chồng, thông cảm

cho chồng. Và đẹp đẽ nhất chính là đức hi sinh, tình yêu thương con sâu sắc. Chị sẵn

sàng chịu những trận đòi ròn của chồng để đàn con được ăn no, ngủ yên. Lo thằng

Phác sẽ có những hành động sai trái, chị gửi nó lên ở với ông ngoại, để nó không nhìn

thấy bố đánh mẹ, để nó khỏi đau lòng và không có những hành động trái với luân

thường đạo lí. Đối với chị niềm vui, niềm hạnh phúc rất đơn giản, là khi gia đình hòa

thuận, khi nhìn thấy lũ trẻ được ăn no. Chị yêu con, thương con, mong con khôn lớn

nhưng không thể bảo vệ được tâm hồn của các con. Người đàn bà hàng chài hiện ra là

hình ảnh đại diện cho những con người vô danh, nghèo khổ, lam lũ nhưng lại có vẻ

đẹp tâm hồn đáng quý khiến họ trở nên không hề nhỏ bé mà là hiện thân của những gì

đẹp đẽ nhất.

Bên cạnh người đàn bà hàng chài, ta cũng không thể không nhắc đến Phùng, một

người nghệ sĩ tài hoa, nhạy cảm trước cái đẹp. Khi phát hiện ra cảnh đắt trời cho,

trong lòng anh xúc cảm trào dâng: rung động, tâm hồn được thanh lọc, hạnh phúc tràn

ngập tâm hồn, lôi máy ảnh ra bấm liên thanh…

Không chỉ vậy anh còn là người có trách nhiệm, có tấm lòng với cuộc đời và con

người. Khi chứng kiến cảnh bạo hành, anh sẵn sàng vứt chiếc máy ảnh xuống để giúp

đỡ người phụ nữ tội nghiệp. Lần thứ hai can thiệp anh đã bị thương và vì vẫn còn lo

lắng cho người phụ nữ kia anh đã nhờ đến sự giúp đỡ của chánh tòa án huyện. Ngoài

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

ra, anh còn là người nghệ sĩ luôn trăn trở với thiên chức nghề nghiệp của mình. Anh

phát hiện ra cái đẹp tuyệt mĩ, nhưng đằng sau cái đẹp lại là cái xấu, là hiện thực trần

trụi. Chiếc thuyền ngoài xa chính là hình ảnh cuộc đời khi nhìn ở xa, khi quan sát với

cái nhìn hời hợt. Bởi vậy, cần nhìn nhận con người, sự việc thấu đáo, toàn diện. Cùng

với đó là bức tranh xuất hiện cuối tác phẩm, đem đến cho người nghệ sĩ Phùng một

chiêm nghiệm khác chính là nghệ thuật phải gắn liền với cuộc sống, không được xa

rời cuộc sống và phải quay trở về để phục vụ cuộc sống.

Với sự cách tân đổi mới trên cả hai phương diện nội dung và nghệ thuật Nguyễn Minh

Châu đã tạo nên tác phẩm xuất sắc. Không lấy những người hùng làm nhân vật trung

tâm mà đi sâu tìm tòi, phát hiện vẻ đẹp ở những con người bình thường. Tác phẩm

cũng là những đúc kết thấu đáo về nghệ thuật và con người: về con người, phải nhìn

nhận đa chiều, đa diện, không nên đánh giá phiến diện, một chiều; về nghệ thuật: nghệ

thuật chân chính phải gắn liền với cuộc đời, xuất phát từ cuộc đời và quay trở lại phục

vụ cho cuộc đời.

Bài văn mẫu 2

Nguyễn Minh Châu (1930-1989) là nhà văn quân đội. Ông là một trong những cây bút

tiên phong của nền văn học Việt Nam thời kì đổi mới (cuối thế kỉ XX). Những tập

truyện ngắn: "Người đàn bà trên chuyến tốc hành", "Bến quê", "Chiếc thuyền ngoài

xa", "Cỏ lau",... đã thể hiện tài năng nghệ thuật đặc sắc, in đậm phong cách tự sự -

triết lí của Nguyễn Minh Châu.

Truyện ngắn "Chiếc thuyền ngoài xa" được tác giả viết vào năm 1983, xuất bản năm

1987. Nhà nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng, chánh án Đẩu, người đàn bà thuyền chài mặt rỗ

và thằng bé Phác là những nhân vật được tác giả khắc hoạ khá sắc sảo, để lại cho

người đọc bao ấn tượng, bao ám ảnh về màu sắc lãng mạn của nghệ thuật và sự thật

trần trụi của đời thường.

Nghệ sĩ Phùng đã "vác" máy ảnh trở lại vùng biến nơi chiến trường cũ của anh thời

đánh Mĩ. Cảnh biển buổi sáng có sương mù mà anh "phục kích" mấy buổi sáng vẫn

chưa tìm ra. Anh háo hức muốn thu vào tờ lịch tháng bảy năm sau cảnh thuyền đánh

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

cá thu lưới vào lúc bình minh thì sáng nay anh đã gặp "hên" một cảnh "trời cho", có lẽ

suốt một đời cầm máy chưa bao giờ dám mơ tưởng đến. Đó là cảnh "thuyền in một nét

mơ hồ loè nhoè vào bầu sương mù màu trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng do

ánh mặt trời chiếu vào. Và bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng

trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. Tất cả khung cảnh ấy nhìn qua

qua những cái mắt lưới và tấm lưới nằm giữa hai chiếc gọng vó hiện ra dưới một hình

thù y hệt cánh một con dơi...".

Trong ánh mắt của người nghệ sĩ, Phùng cảm thấy trước mặt mình là "một bức tranh

mực tàu của một danh hoạ thời cổ". Bao mĩ cảm đã dâng lên dào dạt trong lòng, anh

xúc động "bối rối", và trái tim của anh "như có cái gì bóp thắt vào". Đối diện với bức

tranh "thật đẹp và toàn bích" ấy, nghệ sĩ Phùng cảm thấy vô cùng hạnh phúc, anh mới

thấm thía "bản thân trong cái đẹp chính là đạo đức" như ai đó lần đầu đã phát hiện ra;

trong giây phút bối rối đó, anh " vừa khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của

tâm hồn". Cái đẹp và nghệ thuật đã thanh lọc tâm hồn người, làm cho hồn người trở

nên thánh thiện.

Và khi đã chạm tới gấu áo của vị thần nghệ thuật, Phùng đã bấm "liên thanh" một hồi

hết một phần tư cuộn phim, thu vào chiếc Pra-ti-ca. Cái khoảnh khắc ấy đối với anh là

vô cùng hạnh phúc, và anh đã "ngộ" ra – "hạnh phúc tràn ngập tâm hồn mình do cái

đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh vừa mang lại".

Có một điều mà bạn đọc cần lưu ý, đó là nơi nhà nhiếp ảnh ngồi bấm máy. Chẳng phải

Lầu Hoàng Hạc, chẳng phải là một chốn Bồng Lai mà chí là một bãi biển còn đầy tàn

tích chiến tranh với bao xác xe tăng, xe rà phá mìn của công binh Mỹ thua chạy bỏ lại.

Phùng ngồi bấm máy phải "rúc vào bên bánh xích của một chiếc xe tăng để tránh

mưa". Chi tiết này rất quan trọng, nó cho thấy cảnh biển mù sương và con thuyền

trong bình minh tuy có đẹp, nhưng cái đẹp ấy chưa trọn vẹn. Vết thương chiến tranh

còn in hằn trên bãi biển và trong lòng ngư dân. Chỉ vì Phùng, với tâm hồn lãng mạn

của người nghệ sĩ, anh mới thi vị hóa, thần tiên hoá hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa,

để rồi sau đó, anh sẽ bị hẫng.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Một tình huống đầy bi kịch đã xảy ra. Một cảnh đời ngang trái, quá phũ phàng và vô

cùng tàn nhẫn đã diễn ra khi chiếc thuyền "đâm thẳng" vào bờ, vào ngay trước chỗ

nhà nhiếp ảnh đứng. Phùng không chỉ nhìn thấy, được chứng kiến mà còn được tham

dự vào những chuyện trớ trêu, đau lòng.

Còn đâu nữa cái màu trắng, màu hồng của bức tranh "toàn bích" khi một người đàn

ông và một người đàn bà rời thuyền lội qua một quãng bờ phá đi lên bãi cát. Một tiếng

nói chõ như quát cất lên: "Cứ ngồi nguyên đấy, động đậy tao giết cả mày bây giờ".

Người đàn bà ngoài bốn mươi tuổi, cao lớn, thô kệch, rỗ mặt, mệt mỏi, tái ngắt...

Người đàn ông đi sau "lưng rộng và cong như lưng một chiếc thuyền; mái tóc tổ quạ,

chân chữ bát, lông mày cháy nắng, rủ xuống",... Lão đàn ông con mắt đầy vẻ độc dữ

lúc nào cũng nhìn dán vào tấm lưng áo bạc phếch và rách rưới, nửa thân ướt sũng của

người đàn bà".

Những gì xảy ra đã xảy ra sau đó. Bãi cát, nơi xác chiếc xe rà phá mìn đã trở thành nơi

hành tội. Khi người đàn bà "đứng lại, ngước mắt nhìn ra ngoài mặt phá chỗ chiếc

thuyền đậu một thoáng" (có thể người mẹ nhìn mấy đứa con) thì một sự việc diễn ra

vô cùng khủng khiếp! Lão đàn ông "trở nên hùng hổ, mặt đỏ gay", hắn lồng lên như

một con thú dữ. Lão rút trong người ra một chiếc thắt lưng của lính ngụy ngày xưa,

cái vũ khí thường ngày của kẻ gần như mất hết cả nhân tính, "quật tới tấp vào lưng

người đàn bà". Hắn "vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két". Lão

"trút cơn giận như lửa cháy" vào người đàn bà tội nghiệp, đáng thương. Lão nguyền

rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn: "Mày chết đi cho ông nhờ, chúng mày chết đi cho

ông nhờ!". Mày và chúng mày mà lão nói đến là vợ con của lão.

Thật kì lạ là người đàn bà khổ nạn ấy không kêu một tiếng, không chống trả, không

trốn chạy mà "cam chịu đầy nhẫn nhục". Hình ảnh đau lòng đó đã làm cho nhà nghệ sĩ

nhiếp ảnh "kinh ngạc", "đứng há mồm ra mà nhìn" trong mấy phút. Khi Phùng vứt

chiếc máy ảnh xuống đất chạy nhào tới thì có một thằng bé con giận dữ "như một viên

đạn lao tới đích đã nhắm" lao thẳng vào cái lão đàn ông. Đứa bé với một sức mạnh

ghê gớm đã giằng được chiếc thắt lưng, vung chiếc khoá sắt quật vào giữa ngực trần

vạm vỡ cháy nắng có những đám lông đen loăn xoăn của lão đàn ông. Giằng không

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

được cái dây thắt lưng da, lão ta dang thẳng cánh cho thằng bé hai tát khiến thằng bé

ngã dúi xuống cát.

Tiếng gọi: "Phác, con ơi!" của người mẹ tội nghiệp cất lên. Hình ảnh người đàn bà

"ôm chầm lấy thằng bé, rồi lại buông ra, chắp tay vái lấy vái để rồi ôm chầm lấy... Và

hình ảnh thằng nhỏ "lặng lẽ đưa ngón tay khẽ sờ trên khuôn mặt người mẹ" lau đi

những giọt nước mắt chứa đầy trong những nốt rỗ chằng chịt, tất cả đã làm cho nhà

nhiếp ảnh Phùng, cho mỗi chúng ta tê tái bàng hoàng. Đứa con đến để cứu mẹ, để

chặn bàn tay của con người thú.

Phùng "ngơ ngác nhìn" ra bờ phá khi người đàn bà buông đứa con ra, đi thật nhanh

đuổi theo lão đàn ông vừa đánh mụ, rồi cả hai cùng đi về thuyền. Bãi cát hoang sơ mà

mênh mông, tiếng sóng kêu ồ ồ cất lên, Bức ảnh thế sự ấy diễn ra "như trong truyện cổ

quái đản", chiếc thuyền vó đã biến mất, chắc đã làm cho cách nghĩ, tầm nhìn và cảm

quan nghệ thuật của nghệ sĩ Phùng thay đổi? Bức ảnh thế sự trần trụi ấy đã được

Nguyễn Minh Châu kí hoạ, đã được nhà nhiếp ảnh Phùng mục kích và bấm máy thật

giàu ý nghĩa. Nghệ thuật hướng về cái đẹp, nhưng không thể là sự lừa dối. Lãng mạn

hoá cuộc đời, bối hồng tô son hiện thực cuộc đời là vô nghĩa khi cuộc đời còn nhiều

mồ hôi và nước mắt!

Với Phùng có thể coi đây là một chuyến đi nhiều ý nghĩa: chiếc thuyền nghệ thuật thì

ở ngoài xa, ẩn hiện trong sương mù, còn sự thật cuộc đời thì lại trần trụi, ờ rất gần

ngay trước mắt. Qua đó, ta càng thấy rõ chân lí cuộc đời có lúc, có nơi không phải là

chân lí nghệ thuật. Nguyễn Minh Châu qua "Chiếc thuyền ngoài xa" đã nêu lên bài

học về cái nhìn đa diện, cái nhìn khám phá trong sáng tạo nghệ thuật đối với nhà nghệ

sĩ chân chính giàu bản lĩnh.

Câu chuyện người đàn bà làng chài ở trụ sở toà án huyện đã lí giải cho Phùng và Đẩu,

đã giúp chúng ta hiểu rõ sự thật trần trụi trước mọi bi kịch bạo hành trong gia đình,

hiểu sâu hơn tấm lòng và tâm lí của người phụ nữ trong nỗi éo le cuộc đời.

Người đàn bà mặt rỗ lúc đầu chỉ dám ngồi ở góc tường, khi được Đẩu mời, mụ mới

"rón rén" đến ngồi vào mép chiếc ghế và cố thu người lại. Khi nghe vị Chánh án nói,

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

mụ ngước lên nhìn rồi lại "cúi mặt xuống". Có lẽ lần đầu đến cơ quan nhà nước, mụ

mới sợ như vậy. Mụ chắp tay vái lia lịa Đẩu và xưng là : "Con lạy quý tòa...". Mụ

nhấp nhổm xoay mình như bị kiến đốt! Nghe mụ van xin mà xót xa: "Quý tòa bắt tội

con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó...". Sống với một kẻ vũ

phu, "ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng" thế mà mụ vẫn van xin quý tòa

"đừng bắt con bỏ nó". Chánh án Đẩu làm sao hiểu được nỗi éo le đó. Nhà nhiếp ảnh

Phùng thì cảm thấy "ngột ngạt quá!".

Khi nghe vị chánh án gọi bằng bà, và nói rõ chủ trương của toà án là kêu gọi hoà

thuận, chị ta "ngơ ngác" nhìn Đẩu, nhìn Phùng, chị ta thay đổi cách xưng hô, tự xưng

là chị, gọi Đẩu và Phùng là chú rất khẩn thiết, rất chân thành.

Mụ kể về thời con gái của mình, mụ tâm sự về chuyện lấy chồng của mình: mặt rỗ,

xấu gái, không ai lấy, rồi có mang với anh con trai... "lão chồng tôi khi ấy là một anh

con trai cục tính nhưng hiền lành lắm, không bao giờ đánh đập tôi".

Mụ kể chuyện từ ngày cách mạng về đỡ khổ, chứ trước đày những lần động biển, vợ

chồng con cái toàn ăn xương rồng luộc chấm muối suốt hàng tháng trời. Chị ta than

thở gia cảnh nghèo, thuyền quá nhỏ... Đàn bà ở thuyền đẻ nhiều quá; đàn ông ở thuyền

hoặc uống rượu hoặc đánh vợ, bất kể lúc nào, hễ thấy khổ quá là xách vợ ra đánh. Chị

ta cho biết nỗi vất vả của người đàn bà trên một chiếc thuyền không có đàn ông, nhất

là những khi biển động sóng gió để chèo chống. "Ông trời sinh ra đàn bà là để đẻ con,

rồi nuôi con cho đến khi khôn lớn, cho nên phải gánh lấy cái khổ. Đàn bà ở thuyền

chúng tôi phải sống cho con chứ không thể sống cho mình như ở đất được...". Chị cho

biết chồng chị ngày trước cũng trốn đi lính ngụy. Chị cũng có niềm vui là khi vợ

chồng con cái "sống hoà thuận vui vẻ", "vui nhất là ngồi nhìn đàn con được ăn no

",v.v...

Sự nhẫn nhục, đức hi sinh của người đàn bà mặt rỗ thật bao la. Chị ta cam chịu khi bị

chồng đánh. Chị ta chỉ xin chồng đừng đánh minh trước mặt đàn con. Chị ta sợ đứa

con trai tên là Phác làm điều gì dại dột đối với bố nó nên phải gửi nó lên rừng ở với

ông ngoại. Chị ta đã khóc khi nghe Phùng nhắc đến tên thằng Phác.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Chỉ qua những lời giãi bày chân thật đó, ta mới có thể hiểu được nỗi khổ, sự cam chịu

nhẫn nhục, đức hi sinh thầm lặng, tình thương con mênh mông của người đàn bà làng

chài đáng thương; ta mới thấu hiểu được cái căn nguyên sâu xa của tệ nạn bạo lực

trong các gia đình nghèo cực. Nếu hiểu sự việc một cách đơn giản, chỉ cần yêu cầu,

chỉ kí quyết định bắt người đàn bà mặt rỗ bỏ chồng là xong. Nhưng nếu nhìn chuyện

đời một cách thấu suốt, rất nhân tinh, rất đời, thì ta sẽ thấy cách nghĩ, cách sống, cách

xử sự của người vợ, người mẹ ở trong truyện là không thể khác được.

Biết được đáy vực nông, sâu là đã khó. Biết được lòng người xấu, tốt, biết được nỗi

lòng, nỗi đời, cảnh ngộ của con người đâu dễ! Qua câu chuyện người đàn bà ở toà án

huyện, ta càng thấy rõ: không thể đơn giản, dễ dãi khi nhìn người, nhìn đời, khi đánh

giá hiện tượng trong xã hội, trong cuộc sống. Không thể hấp tấp vội vàng. Nếu thiên

kiến, định kiến, duy ý chí là sai. Có lòng tốt, ý định tốt chưa đủ. Mà phải suy xét, cân

nhắc vừa có tình vừa có lí, vừa được việc vừa được người.

Truyện "Chiếc thuyền ngoài xa" có nhiều tình huống rất bất ngờ hấp dẫn. Mỗi một

tình huống xuất hiện, tính kịch của câu chuyện lại được nâng cao, được khắc sâu. Nhà

nhiếp ảnh Phùng lúc đầu phát hiện ra hình ảnh chiếc thuyền chài hiện ra trong sương

mù và đã bấm máy "liên thanh" hết một phần tư cuộn phim và ngây ngất trước cái đẹp

của ngoại cảnh là một tình huống thơ mộng. Chuyện người đàn ông chân chữ bát dùng

dây thắt lưng lính ngụy đánh mụ vợ mặt rỗ và thằng Phác đánh lại bố hắn để bảo vệ

người mẹ thương yêu là một tình huống bất ngờ diễn ra trước mắt Phùng làm cho tính

bi kịch đầy nước mắt. Chuyện lão thuyền chài lại đánh vợ, đánh bị thương Phùng - kẻ

dám đến can ngăn; chuyện chị gái cướp lấy con dao mà thằng em trai định dùng làm

vũ khí để bảo vệ người mẹ tội nghiệp, đều là tình huống cực kì cay đắng, dữ dội. Câu

chuyện của người đàn bà mặt rỗ kể ở cơ quan toà án huyện... là tình huống nói về sự

éo le của cuộc đời, về thân phận tủi nhục đắng cay của người đàn bà nghèo, đông con

ở làng chài.

Qua các tình huống đó, nhà nghệ sĩ Phùng mới thấm thía rằng: nghệ thuật không thể

lãng mạn hoá, thi vị hoá cuộc đời khi cuộc đời còn đầy ngang trái. Chánh án Đẩu mới

thấu hiểu toà án không chỉ để thực thi công lí, pháp luật mà con phải soi sáng lòng

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

dân, tình dân. Và mỗi chúng ta mới hiểu: cuộc sống đã và đang diễn ra là vô cùng

phức tạp, không thể đơn giản hoặc chỉ nhìn một chiều, một phía, một cạnh.

Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” đã gửi gắm nhiều tư tưởng nhân văn tốt đẹp của

Nguyễn Minh Châu.

Bài văn mẫu 3

Nhà văn Nguyễn Minh Châu sinh năm 1930, quê ở xã Quỳnh Hải, huyện Quỳnh Lưu,

tỉnh Nghệ An. Ông tham gia bộ đội năm 1950, chiến đấu ở vùng địch hậu đồng bằng

Bắc Bộ rồi vào chiến trường Quảng Trị, Thừa Thiên. Nguyễn Minh Châu là nhà văn

tiêu biểu của văn học Việt Nam thời chống Mĩ, đồng thời cũng là người mở đường

xuất sắc cho công cuộc đổi mới văn học từ sau năm 1975. Ở giai đoạn trước, ông là

ngòi bút có khuynh hướng lãng mạn, sử thi. Ở thời kì sau, ngòi bút của ông chuyển

sang đề tài thế sự, quan tâm tới đời sống của con người trong đời thường với những

vấn đề về đạo đức, về triết lí nhân sinh. Tập truyện ngắn Những vùng trời khác nhau

(1970), tiểu thuyết Dấu chân người lính (1972) với hình tượng trung tâm là những

người lính đang chiến đấu chống quân xâm lược Mĩ, giải phóng miền Nam, thống nhất

đất nước đã khẳng định tài năng và tên tuổi Nguyễn Minh Châu trong văn học hiện

đại. Ông cũng là nhà văn đi đầu trong công cuộc đổi mới văn học với mối quan tâm

đặc biệt tới phẩm giá, đạo đức, quan niệm sống của 1 con người trong đời thường.

Điều đó được thể hiện qua các tác phẩm như tiểu thuyết Miền cháy (1977), Lửa từ

những ngôi nhà (1977) và những truyện ngắn như Người đàn bà trên chuyến tàu tốc

hành, Bến quế, Khách ở quê ra, Bức tranh. Năm 2000, Nguyễn Minh Châu được Nhà

nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học và nghệ thuật.

Chiếc thuyền ngoài xa sáng tác năm 1983 là truyện ngắn xuất sắc nhất của ông ở thời

kì sau; nội dung kể về chuyến đi thực tế của một nghệ sĩ nhiếp ảnh, qua đó thể hiện

cách nhìn của tác giả về hiện thực cuộc sống, một cái nhìn thấu hiểu và thấm đẫm tình

thương cùng sự băn khoăn, day dứt về thân phận con người. Tác giả cùng gửi gắm

trong truyện ngắn này những chiêm nghiệm sâu sắc của mình về nghệ thuật. Nghệ

thuật chân chính phải luôn luôn gắn bó với cuộc đời. Người nghệ sĩ không thể nhìn

đời một cách hời hợt, giản đơn mà cần phải nhìn nhận cuộc sống và con người bằng

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

cái nhìn tỉnh táo, sáng suốt của lí trí kết hợp với rung động chân thành của trái tim

nhân ái.

Tác giả đã thể hiện phẩm chất tốt đẹp của con người lao động trong cuộc mưu sinh

nhọc nhằn và hành trình kiếm tìm hạnh phúc. Những “hạt ngọc tâm hồn” không hiện

ra trong lửa đạn chiến tranh, mà lẩn khuất giữa đời thường đầy sóng gió.

Nói đến nghệ thuật viết truyện ngắn, người ta thường nhắc đến ba yếu tố: Nhân vật,

giọng điệu trần thuật và tình huống truyện. Trong đó, việc sáng tạo được một tình

huống truyện độc đáo đóng vai trò then chốt, quyết định thành công của tác phẩm. Có

ba loại tình huống phổ biến trong truyện ngắn: tình huống hành động, tình huống tâm

trạng và tình huống nhận thức. Nếu tình huống hành động chủ yếu nhằm tới hành

động có tính bước ngoặt của nhân vật, tình huống tâm trạng chủ yếu khám phá diễn

biến tình cảm, cảm xúc của nhân vật thì tình huống nhận thức chủ yếu cắt nghĩa giây

phút “giác ngộ” chân lí của nhân vật. Chiếc thuyền ngoài xa sở dĩ được đánh giá là tác

phẩm xuất sắc bởi tác giả đã xây dựng được một tình huống truyện hết sức độc đáo.

Đó là tình huống nhận thức và khám phá về cuộc sống và nghệ thuật của hai nhân vật

Đẩu và Phùng.

Tình huống bất ngờ trong truyện đã làm thay đổi nhận thức của hai người trước những

nghịch lí của cuộc sống. Trong khi thiên nhiên có vẻ đẹp toàn bích thì cảnh đời lại u

ám, đáng buồn. Người có thiện chí giúp đỡ nạn nhân lại bị nạn nhân từ chối quyết liệt.

Người vợ bị chồng hành hạ, ngược đãi, thế nhưng vẫn cam chịu, quyết không bỏ

chồng mà lại còn bênh vực. Người chồng vẫn có trách nhiệm với gia đình nhưng ngày

nào cũng hành hạ vợ.

Phùng là một nghệ sĩ nhiếp ảnh được trưởng phòng giao nhiệm vụ đi chụp một cảnh

biển sớm mai để bổ sung vào bộ ảnh lịch. Anh về lại vùng ven biển miền Trung, nơi

trước đây đã từng tham gia chiến đấu chống Mĩ. Phùng gặp lại Đẩu, người bạn chiến

đấu năm xưa giờ là chánh án tòa án huyện và được Đẩu tận tình giúp đỡ. May mắn

thay, sau mấy buổi sáng kiên nhẫn “mai phục”, Phùng đã bắt gặp khoảnh khắc kì diệu

của Cái Đẹp nghệ thuật: Có lẽ suốt một đời cầm máy ảnh chưa bao giờ tôi được thấy

một cảnh “đất" trời cho như vậy: trước mặt tôi là một bức tranh mực tàu của một danh

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

họa thời cổ. Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe vào bầu sương mù màu trắng như

sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn

trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hưởng mặt

vào bờ. Tất cả khung cảnh ấy nhìn qua những cái mắt lưới và tấm lưới nằm giữa hai

chiếc gọng vó hiện ra dưới một hình thù y hệt cánh một con dơi, toàn bộ khung cảnh

từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa và đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích

khiến đứng trước nó tôi trở nên bối rối, trong trái tim như có gì bóp thắt vào.

Đoạn văn trên đẹp như một bài thơ. Nguyễn Minh Châu đã sử dụng ngôn ngữ rất tài

tình để vẽ lên bức tranh cảnh biển buổi sáng mờ sương có đủ đường nét, ánh sáng, sắc

màu và cả hình ảnh của con người. Trong màn sương sớm trắng như sữa, phớt chút

ánh hồng ấm áp của ban mai, hình ảnh chiếc thuyền từ ngoài xa đang hướng mũi vào

bờ đẹp như mơ. Trên mui thuyền, những dáng người ngồi im lặng đầy chất tạo hình.

Cận cảnh là tấm lưới vó, viễn cảnh là chiếc thuyền thấp thoáng trong sương. Khung

cảnh hài hòa đến độ toàn bích khiến trái tim người nghệ sĩ nhiếp ảnh như thắt lại vì

cảm giác sung sướng và hạnh phúc. Đó chính là niềm hạnh phúc của sự khám phá và

sáng tạo, của sự cảm nhận trước Cái Đẹp tuyệt diệu.

Dường như khi nhìn thấy hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa bồng bềnh giữa trời biển mờ

sương, Phùng cảm thấy tâm hồn mình như được thanh lọc, trở nên trong trẻo, tinh

khôi bởi vẻ đẹp huyền diệu của thiên nhiên. Chẳng phải lựa chọn, xê dịch gì, anh

nhanh nhẹn gác máy lên bánh xích của chiếc xe tăng hồng, bấm máy liên tục, thu vào

một phần tư cuộn phim niềm hạnh phúc tột đỉnh của sự khám phá, sáng tạo ấy.

Khi cái cảm giác ngất ngây, thỏa mãn do cảnh đẹp tuyệt vời vừa mang lại cho mình

chưa kịp tan đi thì ngay sau đó, Phùng tình cờ chứng kiến một cảnh tượng đau lòng

xảy ra ngay trước mắt: Ngay lúc ấy, chiếc thuyền đâm thẳng vào trước chỗ tôi đứng.

Một người đàn ông và một người đàn bà rời chiếc thuyền. Họ phải lội qua một quãng

bờ phả nước ngập đến quá đầu gối. Bất giác tôi nghe người đàn ông nói chõ lên

thuyền như quát: “Cứ ngồi nguyên đấy. Động đậy tao giết cả mày đi bây giờ”.

Họ hiện ra ở một khoảng cách rất gần, đủ để Phùng nhận ra từng nét rõ trên khuôn

mặt của người đàn bà và vẻ mặt độc ác đáng sợ của người đàn ông: Người đàn bà trạc

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

ngoài bốn mươi, một thân hình quen thuộc của đàn bà vùng biển, cao lớn với những

đường nét thô kệch. Mụ rõ mặt Khuôn mặt mệt mỏi sau một đêm thức trắng kéo lưới,

tái ngắt và dường như đang buồn ngủ. Người đàn ông đi sau. Tấm lưng rộng và cong

như lưng một chiếc thuyền. Mái tóc tổ quạ. Lão đi chân chữ bát, bước từng bước chắc

chắn, hàng lông mày cháy nắng rủ xuống hai con mắt đầy vẻ độc dữ lúc nào cũng nhìn

dán vào tấm lưng áo bạc phếch và rách rưới, nửa thân dưới ướt sũng của người đàn

bà… Hai người đi qua trước mặt tôi. Họ đi đến bên chiếc xe rà phá mìn. Người đàn bà

đứng lại, ngước mắt nhìn ra ngoài mặt phá nước chỗ chiếc thuyền đậu một thoáng, rồi

đưa một cánh tay lên có lẽ định gãi hay sửa lại mái tóc nhưng rồi lại buông thõng

xuống, đưa cặp mắt nhìn xuống chân.

Những gì xảy ra trước mắt khiến Phùng không thể tưởng tượng nổi. Bãi cát, nơi có

xác chiếc xe rà phá mìn bị hỏng đã trở thành nơi hành tội: Khi người đàn bà đứng lại,

ngước mắt nhìn ra ngoài mặt phá chỗ chiếc thuyền đậu một thoáng thì: Lão đàn ông

lập tức trở nên hùng hổ, mặt đỏ gay, lão rút trong người ra một chiếc thắt lưng của

lính ngụy ngày xưa,… quật tới tấp vào lưng người đàn bà, lão vừa đánh vừa thở hồng

hộc, hai hàm răng nghiến ken két, cứ mỗi nhát quất xuống lão lại nguyền rủa bằng cái

giọng rên rỉ đau đớn: “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết hết đi cho ông

nhờ!”.

Thật kì lạ là người đàn bà khốn khổ ấy không hề kêu rên một tiếng, không chống trả,

không trốn chạy mà nhẫn nhục cam chịu. Cảnh tượng đó đã làm cho Phùng kinh ngạc

đến mức, trong mấy phút đầu… cứ đứng há mồm ra mà nhìn. Khi anh vứt chiếc máy

ảnh xuống đất chạy nhào tới thì một thằng bé con giận dữ như một viên đạn lao tới

đích đã nhắm thẳng vào lão đàn ông. Đứa bé với sức mạnh ghê gớm đã giằng được

chiếc thắt lưng, liền rướn thẳng người vung chiếc khóa sắt quật vào giữa khuôn ngực

trần vạm vỡ cháy nắng… của lão. Giằng không được cái thắt lưng da, lão ta liền dang

thẳng cánh cho thằng bé hai tát khiến thằng nhỏ lảo đảo ngã dúi xuống cát… Đứa con

đã liều lĩnh lao đến cứu mẹ, để chặn bàn tay tàn bạo của người cha đang trong cơn

giận dữ điên cuồng.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Khi biết có người lạ chứng kiến cảnh bạo hành vừa xảy ra, người đàn bà dường như

lúc này mới cảm thấy đau đớn - vừa đau đớn vừa vô cùng xấu hổ, nhục nhã. Tiếng

gọi: Phác, con ơi! của người đàn bà tội nghiệp cất lên đầy tủi nhục và cay đắng. Hình

ảnh người đàn bà ngồi xẹp xuống trước mặt thằng bé, ôm chầm lấy nó rồi lại buông

ra, chắp tay vái lấy vái để, rồi lại ôm chầm lấy… thật khác thường và cũng thật xúc

động. Chị ta lạy đứa con mình vì sợ nó thương mẹ, bênh mẹ mà đánh bố là phạm vào

tội bất hiếu. Và hình ảnh thằng nhỏ lặng lẽ đưa mấy ngón tay khẽ sờ lên khuôn mặt

người mẹ như muốn lau đi những giọt nước mắt chứa đầy trong những nốt rỗ chằng

chịt đã để lại ấn tượng khó quên trong tâm trí Phùng.

Cảnh tượng diễn ra và kết thúc quá nhanh khiến Phùng ngơ ngác nhìn ra bờ phải khi

người đàn bà buông đứa trẻ ra, đi thật nhanh… đuổi theo lão đàn ông. Cả hai người lại

trở về chiếc thuyền. Điều kì lạ là: Như trong câu chuyện cổ đầy quái đản, chiếc thuyền

lưới vó đã biến mất khiến Phùng bàng hoàng, sững sờ không hiểu vì sao!

Nguyễn Minh Châu đã phản ánh một nghịch lí của cuộc sống: khung cảnh thiên nhiên

thì toàn bích nhưng cảnh tượng đời thường thì tăm tối, đáng buồn.

Lần thứ hai chứng kiến cảnh bạo hành, Phùng chạy tới bênh vực người đàn bà. Lão

đàn ông đánh anh bị thương. Anh được đưa về trạm y tế của tòa án huyện và tình cờ

anh đã được nghe người đàn bà bất hạnh kể về gia cảnh của mình. Phùng và Đẩu lắng

nghe với sự cảm thông và thương xót thật sự.

Sau khi thấy các biện pháp giáo dục, răn đe người chồng không có kết quả, Đẩu với tư

cách là chánh án đã mời người đàn bà đến tòa án để trao đổi về vấn đề này. Tuy đây là

lần thứ hai được mời đến tòa, nhưng người đàn bà vẫn có vẻ sợ sệt, lúng túng. Lúc

đầu, chị ta chỉ dám ngồi ở góc tường, Đẩu mời lần nữa mới rón rén đến ngồi ghé vào

mép chiếc ghế và cố thu người lại. Khi nghe vị chánh án hòi: Thế nào, chị đã nghĩ kĩ

chưa? thì người đàn bà ngước lên nhìn rồi lại cúi mặt xuống đáp nhò: Thưa …

Chánh án Đẩu tưởng người đàn bà hiểu được ý mình nên có thái độ thân thiện và chân

thành hơn: Đẩu gật đầu. Anh đứng dậy. Tự nhiên anh rời chiếc bàn đến đứng vịn vào

lưng ghế người đàn bà đang ngồi, giọng trở nên đầy giận dữ, khác hẳn với giọng một

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

vị chánh án: - Ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng. Cả nước không có một

người chồng nào như hắn. Tôi chưa hỏi tội của hắn mà tôi chỉ muốn bảo ngay với chị:

Chị sống không nổi với cái lão đàn ông vũ phu ấy đâu! Chị nghĩ thế nào?

Đẩu khuyên chị ta nên li hôn để khỏi bị lão chồng hành hạ, ngược đãi. Có lẽ Đẩu tin

rằng giải pháp mình đưa ra là đúng, nhưng sau buổi nói chuyện thì mọi lí lẽ của anh ta

đều bị người đàn bà khốn khổ ấy bác bỏ.

Vị chánh án vừa dứt lời thì người đàn bà sợ hãi ngước lên nhìn rồi lại cúi mặt xuống.

Chị ta chắp tay vái lia lịa và xưng con với Đẩu: Con lạy quý tòa… Quý tòa bắt tội con

cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó… Đẩu ngạc nhiên bật hỏi: Sao,

sao? tỏ vẻ không hiểu được sự éo le đó. Còn Phùng, sau câu nói của người đàn bà, anh

cảm thấy gian phòng ngủ lồng lộng gió biển của Đẩu tự nhiên bị hút hết không khí, trở

nên ngột ngạt quá.

Khi nghe vị chánh án đang gọi mình bằng chị bỗng chuyển sang gọi bằng bà và nói rõ

chủ trương kêu gọi hòa thuận - nghĩa là đồng ý với sự cầu xin của mình thì người đàn

bà ngơ ngác hết nhìn Đẩu lại nhìn Phùng. Đến lúc hiểu ra, chị ta liền thay đổi cách

xưng hô, tự xưng là chị, gọi Đẩu, Phùng là các chủ bằng giọng điệu thân mật, chân

tình: Chị cám ơn các chú!… Đây là chị nói thành thực, chị cảm ơn các chú. Lòng các

chú tốt, nhưng các chủ đâu có phải là người làm ăn… cho nên các chủ đâu có hiểu

được cái việc của các người làm ăn lam lũ, khó nhọc…

Rồi chị ta tâm sự về chuyện lấy chồng của mình. Thời trẻ, vì xấu gái nên chị không

được ai để mắt tới. Rồi chị có mang với anh chàng làm nghề đánh cá cục tính nhưng

hiền lành lắm,… tức là lão chồng hung dữ bây giờ.

Chị ta than thở về gia cảnh nghèo nàn, chiếc thuyền lưới vó thì quá nhỏ hẹp. Chị lại đẻ

nhiều quá, nuôi không xuể. Vì thế mà ra nông nỗi: …bất kể lúc nào thấy khổ quá là

lão xách tôi ra đánh, cũng như đàn ông thuyền khác uống rượu… Giá mà lão uống

rượu… thì tôi còn đỡ khổ… Sau này con cái lớn lên, tôi mới xin được với lão… đưa

tôi lên bờ mà đánh…

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Đẩu và Phùng đã lắng nghe chị ta nói về nỗi vất vả của người đàn bà trên một chiếc

thuyền đánh cá không có đàn ông, nhất là những khi biển động. Giọng nói của chị ta

như giãi bầy, mong được sự chia sẻ của người nghe: Mong các chú cách mạng thông

cảm cho, đám đàn bà hàng chài ở thuyền chúng tôi cần phải có người đàn ông đổ chèo

chống khi phong ba, đó cùng làm ăn nuôi nấng đặng một sắp con nhà nào cũng trên

dưới chục đứa. Ông trời sinh ra người đàn bà là để đẻ con, rồi nuôi con cho đến khi

khôn lớn cho nên phải gánh lấy cái khổ. Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con

chứ không thể sống cho mình như ở trên đất được! Mong các chú lượng tình cho cái

sự lạc hậu. Các chú đừng bắt tôi bỏ nó Ị

Vẻ mặt của người đàn bà bớt sầu não phần nào khi kể rằng trong cuộc sống lam lũ,

cực nhọc, đôi khi vẫn có niềm vui. Ấy là khi vợ chồng con cái sống hòa thuận vui vẻ,

vui nhất là lúc nhìn đàn con được ăn no.

Chứng kiến cảnh người chồng vũ phu đánh đập người vợ một cách tàn nhẫn và nghe

lời kể của nạn nhân, Phùng và Đẩu chợt nhận ra nghịch lí thứ hai của tình huống:

Người vợ thường xuyên bị chồng đánh đập, ngược đãi; nhưng vẫn nhẫn nhục cam

chịu, quyết không bỏ chồng và lại còn bênh vực lão. Người chồng vẫn có trách nhiệm

với gia đình nhưng ngày ngày cứ quen thói hành hạ vợ.

Tất cả những điều trên tác động đến Đẩu và Phùng, khiến họ có sự thay đổi trong nhận

thức, suy nghĩ và riêng Phùng đã có những phát hiện bất ngờ về quan hệ giữa hiện

thực đời sống và nghệ thuật.

Trong Chiếc thuyền - ngoài xa, tình huống truyện giống như một vòng tròn đồng tâm

mà nghệ sĩ Phùng cũng như chánh án Đẩu đều phải quay theo để rồi có được giây phút

giác ngộ về bản chất của cuộc sống và vỡ lẽ ra nhiều điều mà trước kia họ chỉ suy

nghĩ một chiều hoặc chưa bao giờ nghĩ tới. Chẳng hạn như đằng sau cái vô lí lại là cái

có lí. Chuyện người đàn bà lam lũ bị chồng hành hạ tàn nhẫn thường xuyên là vô lí,

nhưng người đàn bà ấy không muốn bỏ chồng lại rất có lí. Vấn đề tưởng chừng đơn

giản hóa ra lại chất chứa nhiều điều phức tạp.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Phùng và Đẩu có nghề nghiệp khác nhau: một là nghệ sĩ, một là chánh án, nhưng sự

thay đổi nhận thức của họ lại giống nhau và đều xuất phát từ tấm lòng nhân hậu, từ

mục đích tốt đẹp. Sau khi nghe câu chuyện của người đàn bà hàng chài, cả hai đều

ngạc nhiên, ngỡ ngàng, rồi vỡ ra nhiều điều mới mẻ: Cuộc đời này đầy rẫy tình huống

trái ngang mà sách vở chưa nói tới; còn có nhiều góc khuất trong tâm hồn con người

mà nghệ thuật chưa đề cập đến.

Là một chánh án, Đẩu vừa làm phận sự là người đại diện cho pháp luật vừa thực hiện

mệnh lệnh của trái tim. Anh muốn giải thoát người đàn bà khỏi những trận đòn tàn

bạo của lão chồng bằng lời khuyên li hôn. Anh tin lời khuyên của mình là đúng nhưng

anh đã lầm. Ban đầu, Đẩu tưởng li hôn là cách giải quyết dứt điểm được sự bạo hành,

là cứu vớt được người đàn bà bất hạnh, nhưng nghe chị ta tâm sự thì anh thấy quan hệ

vợ chồng của họ phức tạp hơn nhiều. Từ đó, anh hiểu ra rằng: Muốn giải quyết những

vấn đề phức tạp của cuộc sống, không chỉ dựa vào thiện chí, vào pháp luật hoặc lí

thuyết sách vở, mà phải thấu hiểu và cần có giải pháp thiết thực. Hóa ra lòng tốt của

anh là lòng tốt phi thực tế. Kiến thức sách vở mà anh đã được học trở thành vô nghĩa

trước những lí lẽ mộc mạc nhưng sâu sắc của người đàn bà thất học. Sự yên ấm của

gia đình và tương lai của những đứa con buộc chị ta phải câm lặng và chịu đựng tất

cả. Chị ta chỉ có một nguồn an ủi duy nhất là cuộc sống của mình đâu phải chỉ toàn là

những trận đòn tàn bạo của chồng, mà còn có những giây phút hạnh phúc như khi vợ

chồng hòa thuận hoặc khi nhìn đàn con được ăn no.

Là người tính xuất ngũ về làm chánh án tòa án huyện vùng biển, Đẩu vẫn giữ nguyên

chất lính thẳng thắn, nhiệt tình chống lại cái ác, cái xấu. Phẫn nộ trước sự ngược đãi

của người chồng, xót thương người vợ bị bạo hành ba ngày một trận nhẹ, năm ngày

một trận nặng nên anh đã đi ngược với phương châm lấy hòa giải làm đầu trong khi

giải quyết các vụ án li hôn mà bảo thẳng với người đàn bà: Chị không sống nổi với lão

đàn ông vũ phu ấy đâu! Anh thực thi luật pháp bằng lí thuyết sách vở và những

nguyên tắc đạo đức. Chính vì vậy mà anh đã phán quyết có phần đơn giản trước cảnh

ngộ đặc biệt của người đàn bà hàng chài. Đáp lại lòng tốt của anh, người đàn bà đã tế

sống anh và năn nỉ xin tòa đừng bắt con bỏ nó. Người đàn bà dân chài thất học nhưng

bằng sự từng trải sâu sắc đã khiến một cái gì vừa mới vỡ ra trong đầu vị Bao Công

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

phố huyện. Có thể Đẩu bắt đầu hiểu ra rằng muốn giúp con người thoát khỏi cảnh

sống đau khổ, tăm tối thì cần phải có những giải pháp thiết thực chứ không phải chỉ là

thiện chí hoặc các lí thuyết đẹp đẽ mà xa rời thực tiễn. Câu chuyện của người đàn bà

giúp chúng ta hiểu rõ sự thật về nguyên nhân bi kịch bạo hành trong gia đình, đó là

cảnh đói nghèo, bế tắc trong cuộc sống. Đồng thời, chúng ta cũng hiểu sâu hơn về đức

hi sinh cùng tâm lí của người phụ nữ lao động trong mọi nghịch cảnh của cuộc đời.

Sau khi chứng kiến cuộc nói chuyện giữa người đàn bà hàng chài và chánh án Đẩu,

Phùng bất chợt nhận ra nhiều điều. Cái đẹp của ngoại cảnh có khi che khuất cái xấu

của đời sống. Ban đầu, Phùng ngây ngất trước vồ đẹp thơ mộng, huyền ảo của chiếc

thuyền ngoài xa. Về sau, anh nhận ra rằng cái vẻ đẹp bên ngoài đó đã che giấu thực tế

nhức nhối bên trong. Ngược lại, cái xấu cũng có thể lấn át cái đẹp. Tìm hiểu sâu về

cảnh người đàn bà hàng chài, Phùng lại thấy thực tế nhức nhối đã làm cho những nét

đẹp của con người bị lu mờ. Từ mối quan hệ phức tạp ấy, Phùng suy ngẫm và rút ra

nhận xét: Để hiểu được bản chất của đời sống thì người nghệ sĩ không thể nhìn nhận

một cách hời hợt, đơn giản, mà phải có cái nhìn đa chiều, tỉnh táo và sâu sắc. Phùng

đã phát hiện ra những vẻ đẹp khác ẩn chứa đằng sau những bức ảnh và anh đã bỏ

nhiều công sức mới chụp được. Nó không toàn bích như tấm ảnh chiếc thuyền ngoài

xa mà phản ánh vẻ đẹp của đời thường đa đoan, đa sự. Người nghệ sĩ đừng bao giờ

dùng cái nhìn đơn điệu, một chiều trước cuộc sống vốn phức tạp và bí ẩn. Nghịch lí

cuộc đời vẫn luôn là điều thách thức đối với mỗi chúng ta nên đừng vì khao khát Cái

Đẹp nghệ thuật mà quên đi hiện thực, bởi nghệ thuật chân chính được khơi nguồn từ

cuộc đời và được sáng tạo ra vì cuộc đời. Trước khi là người nghệ sĩ biết rung động

trước Cái Đẹp thì hãy là con người biết yêu, ghét, vui, buồn trước mọi lẽ thường tình,

biết hành động vì những điều tốt đẹp của cuộc sống.

Sự thật trần trụi chứa đựng bên trong Chiếc thuyền ngoài xa chắc chắn đã làm cho

cách nhìn, cách nghĩ và cảm quan nghệ thuật của Phùng thay đổi. Bức ảnh thế sự đã

được Nguyễn Minh Châu phác họa, được nhà nhiếp ảnh chứng kiến và bấm máy thật

giàu ý nghĩa. Nghệ thuật hướng về Cái Đẹp nhưng không thể là sự lừa dối. Lãng mạn

hóa cuộc đời, bôi hồng tô son hiện thực cuộc đời là giả dối và vô nghĩa trong khi hiện

thực cuộc đời còn nhiều mồ hôi và nước mắt.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Phùng bàng hoàng nhận ra sau cảnh đẹp như mơ của chiếc thuyền ngoài xa là bao

nhiêu điều ngang trái, xót xa. Tình huống truyện được tạo nên bởi sự tương phản giữa

vẻ đẹp của chiếc thuyền ngoài xa với sự éo le trong gia đình hàng chài. Chính gánh

nặng mưu sinh chồng chất trên vai đã biến người chồng thành kẻ vũ phu và khiến

người vợ vì thương con, vì sự nghiệt ngã của nghề đi biển, vì hoàn cảnh sống thiếu

thốn trên thuyền và nhất là vì sự thấu hiểu người chồng hiền lành nhưng cục tính nên

đã nhẫn nhục chịu đựng những hành động tàn bạo của chồng. Nhưng người mẹ ấy

không biết là mình đã làm tổn thương tâm hồn những đứa con. Thằng Phác vì thương

mẹ, bênh vực mẹ mà thành ra căm ghét chính cha đẻ của mình.

Phùng cay đắng nhận ra bi kịch và cái ác lộng hành trong gia đình thuyền chài kia như

thứ thuốc rửa quái đản, làm cho những thước phim huyền diệu mà anh dày công chụp

được bỗng hiện hình khủng khiếp, ghê sợ. Giống như chiếc thuyền ngoài xa có vẻ đẹp

huyền ảo trong sương sớm, khi ra khỏi khoảng cách xa xôi, huyền ảo hoặc phơi mình

dưới ánh mặt trời thì sẽ trở nên xấu xí, tầm thường.

Sau khi gặp và nghe người đàn bà bất hạnh nói về chính mình ở tòa án huyện thì

Phùng mới vỡ lẽ ra nhiều điều về con người và cuộc sống xung quanh. Anh đã hiểu vì

sao người đàn bà ấy cam chịu đến nhẫn nhục, cắn răng chung sống với người đàn ông

coi việc đánh vợ như phương thức duy nhất để giải tỏa khổ đau, uất ức. Thì ra, trên

thuyền rất cần có một người đàn ông bởi nhiều khi biển động, sóng to gió cả. Vả lại,

ông trời sinh ra người đàn bà để đẻ con và nuôi con khôn lớn. Người vợ cần có một

người chồng để cùng làm lụng nuôi con. Chị ta hiểu rất đúng rằng chỉ vì đói nghèo,

túng quẫn mà chồng mình hóa ra hung bạo. Tình thương con và lòng vị tha khiến chị

quên đi nỗi đau triền miên như sóng biển, còn niềm hạnh phúc hiếm hoi như châu

ngọc thì chị giữ lấy làm nguồn an ủi: Trên thuyền cũng có lúc vợ chồng con cái hòa

hợp vui vẻ,… Chị nói thật lòng: Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con được ăn no.

Câu chuyện khép lại bằng kết quả chuyến đi thực tế của Phùng. Bức ảnh Chiếc thuyền

ngoài xa được đưa vào bộ lịch phong cảnh biển và được đánh giá rất cao:

Những tấm ảnh tôi mang về, đã được chọn lấy một tấm… Không những trong bộ lịch

năm ấy mà mãi mãi về sau, tấm ảnh chụp của tôi vẫn còn được treo ở nhiều nơi, nhất

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

là trong các gia đình sành nghệ thuật. Quái lạ, tuy là ảnh đen trắng nhưng mỗi lần

ngắm kĩ, tôi vẫn thấy hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương mai lúc bấy giờ tôi

nhìn thấy từ bãi xe tăng hỏng, và nếu nhìn lâu hơn, bao giờ tôi cũng thấy người đàn bà

ấy đang bước ra khỏi tấm ảnh, đó là một người đàn bà vùng biển cao lớn với những

đường nét thô kệch, tấm lưng áo bạc phếch có miếng vá, nửa thân dưới ướt sũng,

khuôn mặt rỗ đã nhợt trắng vì kéo lưới suốt đêm. Mụ bước những bước chậm rãi, bàn

chân giậm trên mặt đất chắc chắn, hòa lẫn trong đêm đông…

Với Phùng, có thể coi đây là một chuyến đi có ý nghĩa phát hiện và thức tỉnh: chiếc

thuyền nghệ thuật thì ở ngoài xa, ẩn hiện trong sương mù, còn sự thật cuộc đời thì lại

trần trụi và ở ngay trước mắt. Qua đó, chúng ta thấy chân lí cuộc đời có lúc, có nơi

không phải là chân lí nghệ thuật. Điều đó thể hiện ở chi tiết mỗi khi Phùng nhìn ngắm

và thưởng thức vẻ đẹp của bức ảnh, anh đều cảm thấy người đàn bà ấy đang bước ra

khỏi tấm ảnh.

Qua truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa, Nguyễn Minh Châu đã nêu lên bài học về cái

nhìn đa diện, cái nhìn khám phá trong sáng tạo nghệ thuật đối với các nghệ sĩ chân

chính. Từ tình huống truyện có ý nghĩa khám phá, phát hiện về sự thật đời sống và qua

sự thay đổi nhận thức của Phùng, của Đẩu, tác giả đã khẳng định mối quan hệ giữa

nghệ thuật và hiện thực. Theo ông, bổn phận của người nghệ sĩ là phải phát hiện ra

bản chất của cuộc đời. Cái Đẹp, cái Thiện trước hết phải là sự chân thực, Cuộc sống

vốn phức tạp, chúng ta không thể đơn giản, sơ lược khi nhìn nhận con người và cuộc

sống mà cần có cái nhìn tỉnh táo, sâu sắc cùng với sự tìm tòi, phát hiện để hiểu đúng

bản chất của nó.

Bài văn mẫu 4

Một trong những cái tên nổi tiếng của làng văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới chính là

Nguyễn Minh Châu. Ông được coi là người "mở đường tinh anh và tài năng nhất".

Trước năm 1975, ông là một cây bút sử thi lãng mạn, viết nhiều về đề tài người lính.

Tuy nhiên, sau năm 1980, sáng tác của ông đi sâu vào cảm hứng đời tư thế sự với vấn

đề đạo đức, và triết lý chân thực. Một trong những tác phẩm tiêu biểu cho phong cách

ấy là 'Chiếc thuyền ngoài xa'.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Truyện ngắn được ra đời năm 1983, đến năm 1987 được in trong tập truyện ngắn cùng

tên. Năm 1983 là thời kỳ độc lập của đất nước ta. Cuộc sống thời bình với muôn mặt

của đời sống, đặt ra nhu cầu nhận thức lại về hiện thực và cuộc sống con người. Là

một tác phẩm đáp ứng được nhu cầu ấy, 'Chiếc thuyền ngoài xa' đã trở thành một

trong những tác phẩm xuất sắc nhất của Nguyễn Minh Châu và tiêu biểu cho cảm

hứng đời tư thế sự, xu hướng chung của văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới.

Truyện ngắn được chia thành ba phần. Phần một: từ đầu cho đến "lưới vó biến mất".

Ở phần này, tác giả đi sâu vào kể và phân tích hai phát hiện của nhân vật Phùng. Phần

hai: tiếp theo đến "giữa phá". Câu chuyện của người đàn bà hàng chài được kể tại đây.

Phần ba còn lại. Tác giả nói về bức ảnh được chọn vào bộ lịch năm ấy.

Trước tiên, truyện ngắn này có một tình huống truyện hết sức độc đáo. Ai cũng biết,

tình huống là vấn đề then chốt đối với truyện ngắn. Nhà văn tìm được tình huống độc

đáo sẽ khiến bạn đọc cuốn hút theo câu chuyện. Tình huống chính là tình thế xảy ra

câu chuyện, khi nhân vật ở trong tình thế ấy sẽ bộc lộ rõ nhất bản chất, tính cách,

phẩm chất của con người. Tình thế cũng có thể là bước ngoặt làm thay đổi số phận,

nhận thức hoặc có khi bộc lộ ra những cốt lõi sâu thẳm tiềm ẩn trong truyện. Tình

huống truyện của 'Chiếc thuyền ngoài xa' là tình huống nhận thức. Đây là một tình

huống bất ngờ và đầy nghịch lý. Tình huống của truyện được thể hiện qua hai phát

hiện của nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng. Tình huống đã giúp Phùng nhận ra được nhiều điều

về cuộc sống, con người và nghệ thuật. Cuộc đời vốn chứa đựng nhiều mâu thuẫn, bất

ngờ và đầy nghịch lý. Cần đến gần cuộc sống để khám phá sự thực bên trong và chiều

sâu bản chất. Cần có cái nhìn đa diện nhiều chiều để hiểu rõ bên trong số phận và tâm

hồn con người. Nghệ thuật phải luôn gắn liền với cuộc sống thì mới có ý nghĩa.

Đi vào phần một của truyện là một cảnh sắc thiên nhiên đẹp thơ mộng. Phùng đã chụp

được một "cảnh đất trời cho": một chiếc thuyền lòe nhòe trong sương sớm với ánh mặt

trời ban mai hồng hồng. Một bức tranh mực tàu của danh họa thời cổ. Đứng trước

cảnh đẹp ấy, người nghệ sĩ thấy tim mình như có gì đó "bóp thắt vào". Người nghệ sĩ

cảm thấy tràn ngập niềm hạnh phúc, anh thấy được cảm xúc trong ngần của tâm hồn,

cảm nhận được chân- thiện -mĩ của cuộc đời. Anh cảm thấy tâm hồn mình được thanh

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

lọc trở nên trong trẻo và thanh khiết. Thông qua cảm xúc của nhân vật Phùng, tác giả

đưa ra quan niệm về cái đẹp. Cái đẹp phải có tác dụng thanh lọc tâm hồn, hướng con

người đến cái chân-thiện-mĩ, cái đẹp là đạo đức. Nhưng để hoàn thiện cho quan niệm

về nghệ thuật của mình, Nguyễn Minh Châu đã để nhân vật của mình chứng kiến câu

chuyện về cuộc đời của người đàn bà hàng chài. Đó là một con người hiện thân cho sự

lam lũ đói khổ. Từ trong chiếc thuyền đẹp như mơ kia bước ra một cặp vợ chồng.

Người vợ "trạc ngoài 40", "mặt rỗ", "thân hình cao lớn thô kệch", "lưng áo bạc

phếch", "gương mặt lộ rõ sự mệt mỏi sau một đêm thức trắng kéo lưới". Người đàn

ông "có tấm lưng rộng", khuôn mặt "độc, dữ". Cả hai người đều là hiện thân của sự

nhọc nhằn, nghèo khó của người dân hàng chài. Điểm đánh chú ý chính là cảnh bạo

hành của hai con người này. Người chồng thì đánh đập người vợ dã man, người vợ thì

cam chịu trận đòn. Một cảnh tượng nghiệt ngã đối lập với cái cảnh đẹp như ngư phủ

của con thuyền. Chính từ cảnh tượng tàn bạo ấy, tác giả đã có thể gửi gắm thông điệp

của mình. Đó là cuộc sống có nhiều nghịch lý mâu thuẫn, nếu chỉ quan sát bên ngoài

hoặc ở xa thì không thể phát hiện được sự thật bên trong nó. Cái đẹp của nghệ thuật

qua ống kính của người nghệ sĩ chưa thể được sức mạnh để làm nên đạo đức con

người trong cuộc sống.

Nếu truyện ngắn chỉ dừng lại ở đây chắc chắn sẽ không đủ sức hút có thể để lại dư âm

trong lòng người đọc. Chính vì thế mà những tâm sự của người đàn bà hàng chài tại

tòa án huyện được viết ra. Sau khi chứng kiến cảnh bạo hành dã man bên chiếc xe

tăng hỏng, Phùng đã nói với chánh án Đẩu từng là chiến hữu của anh để nhờ giúp đỡ.

Người đàn bà hàng chài đã được chánh án Đẩu mời đến để khuyên chị li hôn với

chồng. Nhưng rồi những lời tâm sự của chị đã khiến không chỉ hai chàng trai mà cả

người đọc cũng phải ngỡ ngàng. Vẻ đẹp tâm hồn ẩn sâu bởi cái vẻ ngoài xấu xí của

người phụ nữ ấy đã khiến chánh án Đẩu và nhân vật Phùng nhận ra được nhiều điều.

Mặc dù bị đánh đập dã man "ba ngày một trận nặng, năm ngày một trận nhẹ" nhưng

người phụ nữ vẫn quyết không bỏ chồng. Vì chị thương con, muốn đàn con được ăn

no. Vì thương chồng vất vả mà không giúp gì được nên chịu đòn mong có thể san sẻ

được với chồng. Rồi chị tự nhận lỗi về mình, chị biết ơn chồng mình. Chị chắt chiu

những hạnh phúc nhỏ nhoi "trên thuyền cũng có lúc sống vui vẻ hạnh phúc". Vẻ đẹp

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

của người đàn bà hàng chài đã đem đến cho người đọc một thông điệp, một triết lý.

Đó là phải nhìn mọi việc một cách toàn diện. Nghệ thuật bắt nguồn từ cuộc sống thì

cũng phải gắn liền với cuộc sống.

Kết thúc câu truyện, tác giả nhắc lại về bức ảnh chụp của nghệ sĩ Phùng nhằm nhấn

mạnh sức ảnh hưởng của nó. Câu chuyện của người đàn bà hàng chài đã đi sâu vào

tiềm thức của Phùng như một trải nghiệm mà mỗi khi nhìn vào bức ảnh anh lại nhớ

đến nó.

Với cách xây dựng tình huống truyện độc đáo, mới lạ, mang ý nghĩa khám phá, phát

hiện về cuộc đời, và cách trao ngòi bút cho nhân vật kể chuyện( nhân vật Phùng),

"Chiếc thuyền ngoài xa" đã để lại ấn tượng sâu đậm. Thành công của Nguyễn Minh

Châu đã đem đến cho người đọc một tác phẩm đầy tính triết lý và chiêm nghiệm về

cuộc đời, con người và cả nghệ thuật. Những triết lý luôn đúng với mọi thời đại.

Bài văn mẫu 5

Nguyễn Minh Châu là một trong những cây bút tiên phong trong phong trào đổi mới

văn học. Truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa là tác phẩm xuất sắc của ông trong giai

đoạn này.

Câu chuyện xoay quanh những gì nhìn thấy và nhận thức của nghệ sĩ Phùng về sự thật

ở đời qua cuộc sống của một gia đình làng chài. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng đến một

vùng ven biển miền Trung để chụp một tấm ảnh cho cuốn lịch năm sau theo yêu cầu

của trưởng phòng. Tại đây, anh đã tìm thấy và chụp được một bức ảnh về chiếc thuyền

ẩn hiện ngoài xa như mình mong muốn đồng thời cũng chứng kiến cuộc sống vô cùng

khốc liệt và khổ đau của gia đình sống trên chiếc thuyền ấy. Phùng nhận ra phía sau

vẻ đẹp của nghệ thuật là nỗi đau khổ của con người và đằng sau nỗi đau khổ ấy, tình

người vẫn mãi âm thầm nồng ấm.

Sau bao ngày phục kích trên bờ biển ở nhiều thời điểm, cuối cùng Phùng cũng bắt

được một cảnh tượng tuyệt đẹp. Một “bức hoạ” diệu kì mà thiên nhiên, cuộc sống đã

ban tặng cho con người. Sở dĩ có thể đánh giá như vậy là vì nó là một “sản phẩm” quý

hiếm của hoá công mà trong đời người nghệ sĩ không phải khi nào cũng chộp được.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Mặt khác, như cảm nhận của nghệ sĩ Phùng, cái cảnh tượng ấy giống như “một bức

tranh mực tàu của một danh hoạ thời cổ”. Toàn bộ khung cảnh “Từ đường nét đến ánh

sáng đều hài hoà và đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích”. Đó khoảnh khắc

hiếm có và hiếm gặp ở trên đời. Chỉ khoảnh khắc đó, đất trời mới hội tụ đủ những yếu

tố để làm nên một bức ảnh nghệ thuật tuyệt vời. Thiếu một yếu tố nào là xem như

hỏng cả bức tranh. Đời người nghệ sĩ, hiếm khi bắt được khoảnh khắc trời cho ấy.

Đứng trước một sản phẩm nghệ thuật tuyệt tác của hoá công, người nghệ sĩ trở nên

thực sự “bối rối” và “trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào”. Phải chăng, đó là hạnh

phúc, là niềm xúc động mãnh liệt, có cả sự vội vã, niềm lo lắng nó sẽ biến mất và phải

bắt chộp ngay. Tâm hồn người nghệ sĩ rung động thật sự và một cảm xúc thẩm mĩ cao

thượng đang bùng nổ trong lòng anh.

Người nghệ sĩ còn “khám phá cái chân lí của sự toàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh

khắc trong ngần của tâm hồn mình”. Trong lúc đó, anh cho rằng: “bản thân cái đẹp

chính là đạo đức”. Nói cách khác, trong một khoảnh khắc tuyệt đẹp của cuộc sống,

nghệ sĩ Phùng đã cảm nhận được cái Chân, cái Thiện của cuộc đời. Anh cảm thấy tâm

hồn mình như được gột rửa, trở nên thật trong trẻo, tinh khôi vô cùng. Điều này có

nghĩa là cái đẹp đã có tác dụng thanh lọc tâm hồn con người. Với tác dụng ấy, cái đẹp

chẳng phải là “đạo đức” hay sao!

Văn chương thực sự có thể thanh lọc tâm hồn tốt hơn bất kì một sự thanh lọc nào

khác. Nói như Thạch Lam: “Văn chương không phải là cách đem đến cho người đọc

sự thoát li hay sự quên, trái lại, văn chương là một thứ khí giới thanh cao mà đắc lực

mà chúng ta vừa có để tố cáo, thay đổi thế giới giả dối, tàn ác vừa làm cho lòng người

thêm trong sạch và phong phú hơn”

Hay trong Chữ người tử tù, Nguyễn Tuân cũng đã tâm niệm rằng nghệ thuật có thể cải

hóa và làm sạch mọi tội lỗi của con người qua sự thức tỉnh của Viên quản ngục trước

nét chữ của Huấn Cao. Nó có sức mạnh hoàn lương đối với những kẻ lầm lỗi và đưa

họ về với đạo đức cao thượng.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Tuy nhiên, ngay khi tâm hồn đang bay bổng trong những cảm xúc thẩm mĩ, đang tận

hưởng cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn thì người nghệ sĩ nhiếp ảnh đã kinh

ngạc phát hiện ra một sự thật trần trụi sau vẻ đẹp ấy khi người phụ nữ từ trên thuyền

bước ra.

Bước ra từ con thuyền là một người đàn bà xấu xí, khuôn mặt mệt mỏi, tái ngắt, thân

hình cao lớn, tấm lưng áo bạc phếch, rách rưới. Hình ảnh ấy khiến cho Phùng không

khỏi ngạc nhiên. Cái đẹp của cảnh vật dường như bị tàn phá bởi cái trần trụi đến thô

kệch của cuộc sống. Người đàn bà chính là hiện thân của sự nghèo khổ, vất vả và cam

chịu đến cùng cực.

Tiếp đến là hình ảnh một gã đàn ông to lớn với tấm lưng rộng và cong như một chiếc

thuyền. Mái tóc của gã hình tổ quạ, rối bời bởi gió biển. Hai chân đi chữ bát, bước

từng bước chắc chắn. Khuôn mặt dữ tợn với hàng lông mày cháy nắng, hai con mắt

độc dữ. Gã xuất hiện và phá tan cái dịu dàng, đầy mơ mộng mà mới đây thôi làm cho

Phùng vô cùng xúc động. Cuộc sống nghèo đói, lam lũ đã hằn lên dáng vẻ khắc khổ

của người đàn ông.

Sau đó là một cảnh tượng tàn nhẫn mà có lẽ Phùng cũng không muốn phải chứng

kiến. Gã chồng đã lôi vợ lên bờ và đánh đập người vợ một cách thô bạo. Nhưng chị

vẫn chịu đựng “không hề kêu một tiếng, không chống trả, không tìm cách chạy

trốn”… Đứa con vì thương mẹ đã đánh lại cha để rồi nhận lấy hai cái bạt tai của bố

ngã dúi xuống cát,…

Chứng kiến cảnh tượng đó, nghệ sỹ Phùng kinh ngạc đến thẫn thờ. “Tất cả mọi việc

xảy đến khiến tôi kinh ngạc đến mức trong mấy phút đầu, tôi cứ đứng há mồm ra mà

nhìn”. Người nghệ sỹ như “chết lặng”, không tin vào những gì đang diễn ra trước mắt.

“Chết lặng” là bởi vì cái đẹp vừa mới bị cướp mất đi trong tâm hồn anh. Anh cũng

“chết lặng” bởi hành động khó hiểu của người đàn bà kia.

Nghệ sỹ Phùng không thể ngờ rằng đằng sau cái vẻ đẹp kỳ diệu của tạo hoá kia lại có

cái ác, cái xấu đến không thể tin được. Vừa mới lúc trước, anh còn cảm thấy “bản thân

cái đẹp chính là đạo đức”. Anh vừa thấy “chân lý của sự toàn thiện”. Thế mà, chỉ ngay

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

sau đó chẳng còn cái gì là “đạo đức”, là cái “toàn thiện” của cuộc đời nữa. Anh nhận

ra, cuộc đời không đơn giản, xuôi chiều mà chứa đựng nhiều nghịch lí, luôn tồn tại

những mặt đối lập, những mâu thuẫn: đẹp – xấu; thiện – ác,…

Giả sử có ai đó muốn can thiệp vào tác phẩm của nhà văn bằng cách đảo vị trí hai phát

hiện này. Tức là để cho người nghệ sĩ Phùng chứng kiến bi kịch của gia đình làng chài

hôm trước, rồi sáng hôm sau mới phát hiện vẻ đẹp của cảnh biển mờ sương thì nghệ sĩ

Phùng liệu có còn nhận lấy được cái đẹp hay không. Tất nhiên là không thể. Nhà văn

đã có dụng ý để khi cảnh tượng “trời cho” hiện ra trước như là vỏ bọc bên ngoài hòng

che dấu cái bản chất thực của đời sống thực ở bên trong. Người nghệ sĩ phải nhìn thấy

cái đẹp trước để ca tụng nó, tôn thờ nó. Sau đó mới nhận thấy bản chất thực của nó.

Nhà văn khẳng định: đừng nhầm lẫn giữa hiện tượng với bản chất, giữa hình thức bên

ngoài và nội dung bên trong. Không phải bao giờ chúng cũng thống nhất. Đừng vội

đánh giá con người, sự vật ở dáng vẻ bên ngoài mà phải đi sau và phát hiện ra bản

chất thật sau vẻ ngoài đẹp đẽ của hiện tượng.

Người đàn bà đến toà án theo lời mời của chánh án Đẩu- người có ý định khuyên bảo.

Thậm chí đề nghị người đàn bà nghèo khổ ấy từ bỏ lão chồng vũ phu. Đó là chị làm

theo lời đề nghị của chánh án Đẩu, người bảo vệ công lí, chứ thực tình chị cũng không

hề muốn đến. Chị đến để hi vọng rằng mọi người sẽ không làm phiền đến chị nữa.

Mọi người muốn chị bỏ người chồng tàn ác kia. Nhưng đó là điều chị không hề muốn.

Chị đau đớn đánh đổi bằng mọi giá để không phải bỏ lão chồng vũ phu: “Quý toà bắt

tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó”. Khị đã kể về câu

chuyện của cuộc đời mình trong nước mắt. Chị bị chồng thường xuyên hành hạ, đánh

đập khốn khổ “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”. Thế nhưng, chị cam

tâm chấp nhận điều đó trong cuộc sống của mình. Chị từ chối cả lời đề nghị và sự giúp

đỡ của chánh án Đẩu và nghệ sĩ Phùng một cách khẩn thiết.

Chị giải thích bằng: “Các chú đâu có phải là người làm ăn… cho nên các chú đâu có

hiểu được cái việc của các người làm ăn lam lũ, khó nhọc…”. Rồi chị đưa ra các lí do

để minh chứng cho quyết định của mình. Lúc này, người đàn bà đã mất hết cái vẻ

ngoài khúm núm, sợ sệt. Điệu bộ và ngôn ngữ cũng khác hẳn lúc mới bước vào. Chị

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

thể hiện một sự sắc sảo đến nỗi chánh án Đẩu và nghệ sĩ cũng phải kinh ngạc. Thứ

nhất: gã chồng ấy là chỗ dựa quan trọng trong cuộc đời của những người đàn bà hàng

chài như chị. Nhất là những khi biển động, phong ba, không có người đàn ông, phận

đàn bà như chị chẳng biết làm thế nào. Thứ hai: Chị cần hắn vì còn phải nuôi những

đứa con nhỏ. Chị đâu có thể chỉ sống cho riêng mình. Chị còn phải sống vì chúng nữa.

Thứ ba: Trên thuyền cũng có những lúc vợ chồng sống hoà thuận, vui vẻ. Sự giận dữ

và tàn bạo của gã chồng chỉ là để giải quyết những ức chế bực bội bởi cảnh sống

nghèo khó, túng thiếu mà thôi. Nghe tới đây, chánh án Đẩu – “vị bao công của cái phố

huyện vùng biển” có “một cái gì mới vừa vỡ ra”. Lúc này trông Đẩu rất nghiêm nghị

và đầy suy nghĩ.

Sự thật, người đàn ông ấy vốn là “một anh con trai cục tính nhưng hiền lành lắm”.

Trước đây, anh không bao giờ đánh đập vợ. Chỉ vì “nghèo khổ, túng quẫn đi vì trốn

lính”, vì quá nhiều con mà anh ta trở nên độc dữ. Trong con mắt của người đàn bà,

người chồng vũ phu kia chỉ là nạn nhân của hoàn cảnh sống khắc nghiệt. Một phần

nguyên nhan gây ra điều đó là có lỗi của chị như chị đã giãi bày: bởi sinh nhiều con

quá. Đó là thái độ thấu hiểu, cảm thông, chia sẻ đáng trân trọng của người đàn bà mà

những người đứng bên ngoài như chánh án Đẩu hay nghệ sĩ Phùng sẽ không thể thấu

hiểu được.

Nhận thức mới của chánh án Đẩu và nghệ sĩ Phùng qua câu chuyện cuộc đời của

người đàn bà. Cuộc đời của người đàn bà ấy không hề giản đơn. Trong hoàn cảnh này,

cách hành xử của chị ta dường như là không thể khác. Có lẽ giải pháp “bỏ chồng” mà

Đẩu đang áp dụng cho trường hợp người đàn bà này là không ổn.

Cũng giống như Đẩu, nghệ sĩ Phùng đã lặng im sau câu chuyện của người đàn bà. Có

lẽ người nghệ sĩ cũng đang trầm ngâm, suy nghĩ sau những gì vừa diễn ra. Câu chuyện

đó đã giúp Phùng hiểu rõ hơn về các nhân vật.

Phùng hiểu ra, người đàn bà không hề cam chịu một cách vô lí. Chị không hề nông

nổi một cách ngờ nghệch như Phùng đã nghĩ lúc đầu. Thực ra, chị ta là người rất sâu

sắc, thấu hiểu lẽ đời. Người phụ nữ này có một cuộc đời nhọc nhằn, lam lũ nhưng biết

chắt chiu hạnh phúc đời thường. Chị sống cam chịu, kín đáo luôn sẵn lòng hi sinh.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Một người phụ nữ xấu xí, thô kệch nhưng tâm hồn đẹp đẽ. Ở chị thấp thoáng bóng

dáng của những người phụ nữ Việt Nam nhân hậu, bao dung, giàu đức hi sinh và lòng

vị tha

Phùng cũng nhận ra ở người bạn của mình – chánh án Đẩu. Chánh án Đẩu là người có

lòng tốt, sẵn sàng bảo vệ công lí nhưng anh chưa thực sự đi sâu vào đời sống nhân

dân. Lòng tốt là đáng quý nhưng chưa đủ. Luật pháp là cần thiết nhưng cần phải đi

vào đời sống. Cả lòng tốt và luật pháp đều phải được đặt vào những hoàn cảnh cụ thể,

không thể áp dụng chung cho mọi đối tượng

Phùng cũng đã thức tỉnh khi nhìn nhận cuộc đời và con người. Cuộc đời không đơn

giản như Phùng thường trông thấy. Cuộc đời không phải lúc nào cũng đẹp trong như

nghệ thuật. Và trước biển hiện thô kệch của cuộc đời, đừng vội thất vọng hay miệt thị

nó.

Từ đó, tác phẩm muốn gửi đến người đọc một thông điệp sâu sắc. Đừng nhìn nhận

cuộc đời và con người dễ dãi, xuôi chiều. Cần phải nhìn mọi sự việc, hiện tượng trong

hoàn cảnh cụ thể của nó và trong quan hệ với nhiều yếu tố khác nữa. Không thể nhìn

đời một cách đơn giản mà cần phải nhìn nhận cuộc sống và con người một cách đa

diện, nhiều chiều.

Mỗi khi nhìn thấy bức ảnh, tác giả đều thấy: “hiện lên cái màu hồng của ánh sương

mai”. Nhìn lâu hơn bao giờ cũng thấy “người đàn bà ấy đang bước ra khỏi tấm

ảnh…”. Cái màu hồng của ánh sương mai là chất thơ của cuộc sống, là vẻ đẹp lãng

mạn của cuộc đời, là biểu tượng của nghệ thuật. Còn hình ảnh “người đàn bà ấy bước

ra khỏi bức tranh” là hiện thân của những lam lũ, khốn khó của đời thường. Nó là sự

thật cuộc đời đằng sau bức tranh. Nghệ thuật chân chính không bao giờ rời xa cuộc

đời. Nghệ thuật là chính cuộc đời và phải luôn luôn vì cuộc đời.

Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu thể hiện sâu sắc những đổi mới cơ bản

của văn học Việt Nam sau 1975. Văn học đã trở về với những vấn đề của đời sống

nhân sinh, quan tâm nhiều hơn đến các đề tài đạo đức – thế sự (như câu chuyện của

người đàn bà hàng chài trong truyện ngắn này). Khác với giai đoạn trước- chủ yếu

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

khắc hoạ con người, ở giai đoạn này, văn học đi sâu vào khám phá thế giới nội tâm

phức tạp và đầy mâu thuẫn của con người trong cuộc sống thường nhật (đời sống tâm

hồn của người đàn bà vùng biển).

Bài văn mẫu 6

Nghệ thuật và hiện thực luôn có mối quan hệ gắn bó mật thiết với nhau, một tác phẩm

chân chính muốn toả sáng phải có sự hòa quyện với vẻ đẹp của cuộc sống chân thực.

Nhà văn Nam Cao từng nói: “Nghệ thuật không cần phải là ánh trăng lừa dối, không

nên là ánh trăng lừa dối! Nghệ thuật chỉ có thể là tiếng đau khổ kia, thoát ra từ những

kiếp lầm than…”. Nghệ thuật là lĩnh vực của sự sáng tạo mới mẻ nhưng phải gắn với

con người thì mới giữ nguyên được giá trị chuẩn mực vốn có. Chiếc thuyền ngoài xa

của nhà văn Nguyễn Minh Châu là một bức tranh hiện thực đầy màu sắc, ẩn sau đó

chứa đựng cả câu chuyện về số phận, cuộc đời con người. Tác giả đã nhìn cuộc sống

bằng đôi mắt đa diện, nhiều chiều, phản ánh đúng bản chất thật sau vẻ đẹp hoà nhoáng

bên ngoài của hiện tượng.

Nguyễn Minh Châu quê ở xã Quỳnh Hải (nay là Sơn Hải), huyện Quỳnh Lưu, tỉnh

Nghệ An. Năm hai mươi tuổi ông gia nhập quân đội cho đến năm 1962 thì chuyển

sang con đường sáng tác văn học. Trước thập kỷ 80 ngòi bút của ông thiên về tính sử

thi hào hùng, lãng mạn với những tác phẩm tiêu biểu: Cửa sông (tiểu thuyết, 1967),

Những vùng trời khác nhau (tập truyện ngắn, 1970), Dấu chân người lính (tiểu thuyết,

1972),… Cho đến những năm 80 đổ về sau, Nguyễn Minh Châu tập trung nghiên cứu

về cuộc sống nhân dân, những tác phẩm của ông đều lấy cảm hứng từ các vấn đề đạo

đức và triết lý nhân sinh, đặc sắc với những truyện ngắn: Người đàn bà trên chuyến

tàu tốc hành (1983), Bến quê (1985), Cỏ lau (1989),… Chiếc thuyền ngoài xa được

ông sáng tác năm 1987, kể về chuyến đi công tác của người nhiếp ảnh gia và những

chiêm nghiệm sâu sắc của ông về cái đẹp và cuộc đời. Có thể nói Nguyễn Minh Châu

là một trong những cây bút xuất sắc, là nhà “mở đường tinh anh” cho nền văn học

Việt Nam thời kỳ đổi mới.

Chiếc thuyền ngoài xa là tác phẩm văn học có tình huống truyện hết sức độc đáo, cuốn

hút người đọc ngay từ những câu văn đầu tiên. Có thể nói tình huống truyện chính là

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

chiếc chìa khoá để vận hành cả cốt truyện, là điểm tựa để người đọc khám phá trọn

vẹn một tác phẩm văn xuôi. Tình huống truyện chính là những sự kiện éo le, bất ngờ,

mới lạ,… Là điểm nhấn then chốt hấp dẫn người đọc, nhà văn Nguyễn Minh Châu cho

rằng tình huống truyện là “tình thế của câu chuyện, là khoảnh khắc mà trong đó sự

sống hiện ra rất đậm đặc”, sự kiện nổi bật ấy có thể là bước ngoặt thay đổi nhận

thức,số phận của cả một đời người. Tình huống truyện cũng là khoảnh khắc mà ở đó

nhận vật bộc lộ rõ tính cách, bản chất của mình từ đó chủ đề tư tưởng của truyện được

thắp sáng. Bằng tài năng và phong cách nghệ thuật của mình, Nguyễn Minh Châu đã

xây dựng tình huống truyện nhận thức đầy bất ngờ và chứa đựng những nghịch lý

cuộc đời, đó chính là hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng.

Vào một buổi sáng tinh mơ, trời đầy sương mù, những hạt mưa nhỏ lác đác rơi, Phùng

vẫn tiếp tục công việc “phục kích” để tìm cho ra một bức ảnh chiếc thuyền đánh cá

thu lưới khi bình minh. Người nghệ sĩ đã bỏ ra nhiều công sức nhưng chưa có một bức

ảnh nào thật đặc sắc, mới lạ để in trong lịch tết năm sau. Trong lúc đang lúi húi thay

phim, lúc ngẩng lên anh đã chứng kiến một chuyện hơi lạ, một cảnh sắc đẹp ngỡ

ngàng làm cho trái tim người nghệ sĩ dường như rung động mãnh liệt đó là “một chiếc

thuyền lưới vó” đang trèo thẳng đến trước mặt anh. Cả một cuộc đời làm nghệ thuật

có lẽ chưa bao giờ Phùng được trông thấy một cảnh “đắt” trời cho như thế, một cảnh

sắc được tác giả miêu tả “đẹp như một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”.

Mũi thuyền ẩn hiện, loè nhoè trong bầu sương mù trắng xoá có pha “ đôi chút màu

hồng do ánh mặt trời chiếu vào”, trên thuyền là những bóng người ngồi im phăng phắc

như tượng sáp. Tất cả khung cảnh ấy đang tiến đến ngày một gần như “cánh của con

dơi”, bức tranh hài hoà từ đường nét đến ánh sáng và mang một vẻ đẹp “thực đơn giản

và toàn bích”. Là một người nghệ sĩ với tâm hồn nhạy cảm, đứng trước cảnh sắc tuyệt

mỹ ấy Phùng bỗng thấy bối rối, trong trái tim anh “như có cái gì bóp thắt lại”. Dường

như cảm xúc hạnh phúc đang dâng trào mãnh liệt, trong khoảnh khắc trong ngần ấy

người nghệ sĩ đã nhận ra cái chân – thiện – mỹ của cuộc đời ngay trước mắt mình. Cái

đẹp phải chăng là đạo đức ? Chẳng cần lựa chọn hay xê dịch gì nữa, Phùng đưa mắt

ảnh bấm “liên thanh” như sợ cảnh sắc tuyệt mỹ kia sẽ tan biến trong phút giây.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Nghịch lý cuộc đời bắt đầu từ đây, khi chiếc thuyền tiến gần vào bờ, hình ảnh một cặp

vợ chồng đang rời thuyền, họ lội qua một quãng bờ phá, nước ngập tới tận đầu gối.

Trong giây lát tiếng người đàn ông cất lên văng vẳng quát tháo những đứa con đang ở

trên thuyền. Hình ảnh cặp vợ chồng lam lũ bước ra từ chiếc thuyền đẹp như thiên

đường, người chồng cao to, thô lỗ, vẻ mặt dữ tợn, còn người đàn bà khuôn mặt thô

kệch toát lên đầy sự mệt mỏi. Chỉ bằng một vài câu văn miêu tả ngoại hình tác giả

phần nào đã khiến cho người đọc vỡ mộng, đằng sau vẻ hào nhoáng kia của chiếc

thuyền thì con người lại hiện ra chân thực, chẳng hề mang vẻ đẹp hoa mỹ nào. Nhưng

nghiệt ngã hơn chính là cảnh bạo hành vợ của gã đàn ông thô bạo kia, hắn rút ra “một

chiếc thắt lưng của lính ngụy ngày xưa”, chẳng ai nói với nhau lời nào, hắn trút cơn

giận như lửa cháy dùng hết sức lực quật tới tất vào lưng người đàn bà, vừa đánh vừa

thở hồng hộc, răng nghiến ken két. Mỗi một nhát quất xuống hắn lại cất lên những câu

chửi nguyền rủa bằng cái giọng “rên rỉ, đau đớn”: “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng

mày chết hết đi cho ông nhờ!” Người đàn bà vẫn ngồi im “cam chịu, nhẫn nhục”

không một lời van xin hay oán trách, chẳng chống trả cũng không hề chạy trốn. Sự

việc xảy đến quá nhanh, quá bất ngờ đến nỗi nghệ sĩ Phùng không thể tin vào chuyện

gì đang diễn ra trước mắt. Anh bàng hoàng, sửng sốt trong mấy phút đầu chỉ biết

“đứng há mồm ra mà nhìn”. Thằng Phác từ đâu lao đến nhanh hơn cả mũi tên, giật lấy

chiếc dây lưng quất vào “tấm ngực trần vạm vỡ cháy nắng” của cha nó. Cảnh tượng

người chồng đánh đập vợ dã man, người vợ cam chịu, đứa con đánh lại cha trái ngược

hoàn toàn với vẻ đẹp của con thuyền ngư phủ. Tác giả đã vẽ nên bức tranh hiện thực

cuộc sống ẩn sau vẻ đẹp hào nhoáng bằng một hiện thực nghiệt ngã, nếu chỉ nhìn sự

vật ở bên ngoài chúng ta sẽ không thể nhìn thấu hết bản chất của nó, không thể đánh

giá một cách toàn diện hiện tượng. Vẻ đẹp của nghệ thuật chưa đủ sức mạnh để làm

nên phẩm chất đạo đức, nhân cách của một con người.

“Ngọc lành có vết, việc đời đa đoan” hiện thực không đơn giản, một chiều mà luôn

tồn tại với nhiều mảng màu đối lập chẳng thể giải đáp. Nghịch lý không dừng lại ở đó

mà tiếp tục được tác giả đi sâu vào khai thác trong nhân vật người đàn bà hàng chài.

Người phụ nữ đã trạc ngoài bốn mươi, dáng người đặc trưng của miền biển, cao lớn

với những “đường nét thô kệch”. Vẻ ngoài xấu xí, mặt chằng chịt rỗ sau một bận lên

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

đậu mùa, sắc mặt tái bệch đi sau một đêm dài thức trắng. Xuất thân trong một gia đình

khá giả, nhưng vì xấu nên không ai lấy. Lúc đầu khi được chánh án Đẩu mời lên toà

án, người đàn bà lúng túng, sợ sệt, tìm đến một chỗ để ngồi. Khi được chánh án

khuyên bỏ chồng, bà ta lo lắng, sợ hãi vô cùng van xin toà: “Quý toà bắt tội con cũng

được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó”. Thật là kỳ lạ, một gã chồng vũ phu

suốt ngày đánh đập “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng” thì có gì đáng để

bà ta phải lưu luyến mà không bỏ quách đi. Một người chồng một khi dám xuống tay

đánh vợ và chửi rủa như thế, thì còn thiết tha hạnh phúc gì nữa, vậy mà người đàn bà

nhất định không chịu bỏ đi. Nếu chỉ nhìn vào những gì đang thấy trước mắt, thì người

phụ nữ này quả thật là rất đáng trách, trách vì đã để bản thân mình chịu nỗi đau thể

xác lẫn tinh thần, trách vì sự kém cỏi hèn nhát của bản thân.

Thế nhưng không, cuộc đời vốn dĩ chẳng phô bày ra trước mắt ta những uẩn khúc

nghiệt ngã. Đằng sau vẻ nhút nhát của người đàn bà làng chài là cả một sự hy sinh cao

cả vì đàn con, vì gia đình yên ấm, bà thấu hiểu được nỗi khổ của người chồng. Qua lời

kể của bà, người chồng khi còn trẻ tuy cục tính nhưng hiền lành, bà mang ơn ông vì đã

cứu lấy danh dự mình, vẫn cưới dù biết bà có mang với người đàn ông khác. Hoàn

cảnh đã nghèo khó, lại thêm đông con, gánh nặng cơm áo như đè nặng hết lên vai

người chồng. Những khi trời đổ giông bão cả nhà chỉ ăn “cây xương rồng luộc chấm

muối”, người đàn bà chép miệng như đang “nhìn suốt cả đời mình”, bà nhận hết lỗi về

mình “giá tôi đẻ ít đi”. Quả là một người phụ nữ đáng trân trọng dù bản thân có chịu

đựng bao khổ nhục cũng chưa từng oán thán, bà luôn nhìn thấy nỗi khổ của người

khác để thấu hiểu, bao dung cho lỗi lầm của họ. Quanh năm lênh đênh trên biển -

nguồn sống duy nhất của cả gia đình từng ấy miệng ăn, người đàn bà nhẫn nhục vì

thương con, chúng còn thơ dại nếu không có bàn tay chăm sóc của người mẹ sẽ ra

sao? Liệu người đàn ông khô khan, thô bạo kia có dạy dỗ, quan tâm, bảo ban được

chúng? Phụ nữ làng chài cần có người đàn ông chèo lái con thuyền mỗi khi trời đổ

phong ba, họ sức yếu vai mềm chẳng thể một mình chống đỡ lại với bão táp ngoài

biển khơi, “ông trời sinh ra người đàn bà là để đẻ con, rồi nuôi con cho đến khi khôn

lớn cho nên phải gánh lấy cái khổ” cho nên họ “phải sống cho con chứ không thể sống

cho mình”. Niềm hạnh phúc nhỏ nhoi duy nhất của người phụ nữ là khi nhìn đàn con

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

“chúng nó được ăn no”, ngay cả khi vui sướng hay hạnh phúc thì cũng là vì nghĩ cho

con chưa một lần nào nghĩ cho bản thân mình. Vẻ mặt người đàn bà bừng sáng lên

như một nụ cười khi nghĩ đến những lúc vợ chồng con cái sống vui vẻ, hòa thuận.

Dường như tình thương con cũng như nỗi đau, sự thấu hiểu về những thăng trầm của

lẽ đời “mụ” chẳng bao giờ bộc lộ ra ngoài mà giấu kín trong trái tim mình. Vẻ đẹp của

đàn bà hàng chài đã gợi cho ta bao suy nghĩ về cuộc đời, không thể nhìn sự việc một

cách phiến diện, một chiều mà phải đặt nó trong một khía cạnh toàn diện để đánh giá,

suy xét. Nghệ thuật phải là một tấm gương phản chiếu hiện thực đấy mới là nghệ thuật

chân chính.

Nguyễn Minh Châu đã xây dựng được tình huống truyện độc đáo, hình ảnh biểu trưng

“chiếc thuyền ngoài xa” là nghệ thuật ẩn dụ cho kiếp người đơn độc, lênh đênh trên

biển lớn cuộc đời. Nghệ thuật tự sự độc đáo, người trần thuật là Phùng một nghệ sĩ

dày dặn kinh nghiệm, từng trải trên chiến trường. Ngôn ngữ truyện chân thực, giàu

hình ảnh sáng tạo, hấp dẫn người đọc.

Chiếc thuyền ngoài xa là một tác phẩm văn học xuất sắc của Nguyễn Minh Châu, để

lại cho chúng ta những bài học quý giá về triết lý nhân sinh của cuộc đời, biết đồng

cảm, sẻ chia với những mảnh đời khốn khó. Từ tình huống truyện có ý nghĩa như một

nút thắt để người đọc khám phá về sự thật cuộc đời, từ những thay đổi trong nhận thức

con người, tác giả đã chỉ rõ mối liên hệ giữa nghệ thuật và hiện thực. Nhà văn cũng

như thư ký của thời đại, phải có trách nhiệm tái hiện cuộc sống trong ngòi bút nghệ

thuật của mình.

Bài văn mẫu 7

Nguyễn Minh Châu sinh năm 1930, tại Quỳnh Lưu, Nghệ An, một vùng quê có truyền

thống hiếu học lâu đời. Ông là một nhà văn rất có trách nhiệm với cuộc đời, luôn khát

khao đi tìm những hạt ngọc ẩn giấu bên trong mỗi con người. Những tác phẩm của

ông thường nhẹ nhàng mà thấm đẫm những triết lý sâu sắc, đó cũng là nét nổi bật làm

nên phong cách văn học của Nguyễn Minh Châu. Truyện ngắn "Chiếc thuyền ngoài

xa" là một tác phẩm thành công và gây nhiều ấn tượng trong lòng đọc giả của ông.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Tác phẩm được ra đời vào năm 1983, đó là khoảng thời gian sau ngày dân tộc thống

nhất, cuộc kháng chiến chống Mỹ thắng lợi. Hai miền Năm Bắc sum họp, cả nước

đoàn kết cùng nhau đứng lên dựng xây đời mới để có một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Song, đây cũng là thời điểm mà những hậu quả do chiến tranh để lại vẫn còn rất lớn,

nhiều thách thức đặt ra trong đời sống của nhân dân, đặc biệt là cái nghèo, cái đói.

Mở đầu tác phẩm là hình ảnh một người nghệ sĩ Phùng bắt gặp được cảnh "đắt trời

cho" vào một buổi sớm mai. Từ xa xa, trong từng làn sương mờ ảo, huyền diệu, bóng

một con thuyền thấp thoáng tiến vào bờ, trong khoảnh khắc ấy, ánh mặt trời bình minh

mang màu hồng nhạt đang chiếu vào con thuyền tạo nên vẻ toàn bích. Trong con mắt

của người nghệ sĩ khát khao đi tìm kiếm cái đẹp lúc ấy thật hạnh phúc khi được ngắm

nhìn một vẻ đẹp "xưa nay chưa từng có". Cảnh sắc thiên nhiên hữu tình, hài hoà trong

vẻ đẹp lao động của người ngư phủ, cả sắc màu, ánh sáng, đường nét đều hoàn mỹ.

Trước bức tranh tuyệt đẹp ấy, người nghệ sĩ đã vô cùng rung động, vô cùng cảm xúc

và vẫn không quên nhiệm vụ của mình, bấm máy ảnh liên tục ghi lại khoảnh khắc ấy.

Đây là một bức tranh đẹp mà tạo hóa đã ban tặng, những không phải lúc nào cũng có

thể bắt gặp được, một người nghệ sĩ như Phùng phải mải miết mà tìm kiếm, phải đi

nhiều nơi, đến nhiều chỗ, phải lao động nghiêm túc trên hành trình đi tìm cái đẹp ấy

mới có thể gặp gỡ và tạo ra sản phẩm đáng tự hào.

Niềm vui chưa được bao lâu thì Phùng lại đón nhận một sự thật sững sờ đằng sau bức

ảnh ấy. Trước mắt người nghệ sĩ xuất hiện một người đàn bà không mấy xinh đẹp, da

mặt thì bị rỗ, khuôn mặt cúi xuống, bước từng bước đi trong vẻ cam chịu. Đi theo sau

là một người đàn ông cao to, vẻ mặt tức giận, rất hùng hổ, mũi đỏ gay. Người đàn ông

ấy dáng những trận đòn tới tấp bằng chiếc thắt lưng trên tay ông ta vào người đàn bà.

Lúc ấy, người đàn bà kia vẫn không nói một lời, lẳng lặng chịu đòn roi. Phùng bàng

hoàng, há hốc mồm nhìn trong kinh ngạc, trái tim lúc ấy như " chết lặng". Phùng lúc

này mới nhận ra rằng hiện thực tàn nhẫn hơn ta tưởng, đằng sau cái đẹp mà mới mấy

phút trước đây Phùng còn không ngớt lời ngợi khen là cả một câu chuyện thương tâm

về bạo lực gia đình. Cuộc sống vốn chẳng hề hoàn mỹ như ai đó vẫn tưởng, trong cái

tốt còn cả những cái xấu, đúng - sai chẳng thể rạch ròi. Bởi thế, đừng vội vã nhìn vẻ

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

bề ngoài mà đánh giá, hãy đi sâu, hiểu kỹ để thấy được những mảng màu khác nhau

trong đời sống.

Không thể cầm lòng trước hành động tàn nhẫn và sai trái ấy, Phùng đã vội chạy tới

cần ngăn. Bất bình trước cảnh bạo lực tàn nhẫn, mong muốn được giúp đỡ người đàn

bà giải thoát khỏi cuộc sống như địa ngục, vì vậy dù đã hoàn thành xong nhiệm vụ

được giao, Phùng vẫn quyết định ở lại để cùng Đẩu giúp đỡ người đàn bà.

Tại tòa án huyện, người đàn bà khốn khổ trạc vào tuổi bốn mươi kia xuất hiện trong

vẻ lúng túng và sợ hãi. Chị ta ngồi nơi mép ghế, lạ lẫm với mọi thứ vì vốn người đàn

bà ấy chỉ quen với cảnh sông nước, thuyền chài. Người đàn bà ấy lặng lẽ, vẻ mặt đầy

bình yên như chưa hề có chuyện gì xảy ra trước đó, có lẽ, nêu không có cuộc gặp gỡ

này, chẳng ai có thể biết hết vẻ đẹp trong con người ấy.

Chị vốn là con của một gia đình có điều kiện ở phố, ngày xưa vì một trận đậu mùa mà

để lại trên khuôn mặt chị những vết rỗ xấu xí. Từ khi lấy người đàn ông hàng chài,

cuộc sống nghèo khổ cứ mãi đeo bám. Trên con thuyền chật chội của sông nước, hai

vợ chồng và chín mười người con bám víu lấy nhau trong khổ cực, túng quẫn. Chồng

chị vốn là một người hiền lành ít nói nhưng cũng vì sự túng thiếu mà đâm ra cộc cằn,

đổi nết. Khi nghe chánh án Đẩu khuyên chị bỏ người chồng tàn nhẫn đi. Chị không hề

chấp nhận. Điều nghịch lý là tại sao sống với một người đàn ông bạo lực như thế

nhưng chị lại không chịu bỏ chồng? Còn nguyên nhân gì sâu xa khác?

Khi nghe người đàn bà ấy nói về chồng, về những lý giải thấu tình ta mới thấy hết

được những nghĩ suy đầy tốt đẹp nơi chị. Chị là người hiểu cuộc sống của mình, hiểu

lẽ đời và suy nghĩ đầy chín chắn, sâu sắc. Với chị, việc bỏ chồng là điều không thể,

bởi cuộc sống trên thuyền, ngày bình thường thì còn gắng được nhưng những ngày

mưa gió, bão giông nào thể thiếu bàn tay người đàn ông chèo chống. Thứ hai, mình

chị không thể nào đủ sức để nuôi chín mười đứa con thơ dại, cho chúng có ái ăn cái

mặc. Chị có thể thiếu chồng nhưng con cái làm sao có thể vắng đi sự chăm sóc, lắng

lo của người cha. Và thứ ba, chị luôn nhớ đến những phút giây hạnh phúc bên gia đình

nhỏ, quây quần bên bữa cơm, dù ít ỏi nhưng đó là những khoảnh khắc mà chị trân

trọng, giữ gìn, nó xoa dịu hết tất thảy những khổ đau, xót xa mà chị phải gánh chịu.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Người đàn bà tội nghiệp ấy đâu có nghĩ gì đến cho mình, chị chỉ cần thấy con hạnh

phúc, ấm êm, chị chỉ cần những phút giây bình an giản đơn như thế.

Chị là người phụ nữ yêu con và cũng rất mực thương chồng. Dù ai đó nói gì về chồng

chị thì chị vẫn thấy được những ưu điểm nơi chồng. Chị sẵn sàng bao dung và thứ tha

cho lỗi lầm của người đàn ông ấy. Sâu thẳm nơi đáy lòng của người đàn bà ấy là tình

thương con bao la, chị hy sinh cả bản thân mình để đánh đổi cho con một gia đình trọn

vẹn, chị sợ những trận đòn roi tàn nhẫn từ bố sẽ làm vấy bẩn tâm hồn non nớt của các

con nên chị đã cầu xin người chồng mang mình lên bờ để đánh, gửi Phát về sống với

ông ngoại. Chị là đại diện đẹp đẽ của những người phụ nữ Việt Nam, yêu thương,

nhân hậu và bản lĩnh, dù nhỏ bé, dù nghèo khổ, lam lũ những ánh lên những vẻ đẹp

của tâm hồn đầy đáng quý, đáng được ngợi ca.

Sâu phiên xử ấy, Phùng đã vỡ lẽ ra hơn nhiều điều trong cuộc sống và trong nghệ

thuật. Đối với cuộc sống cần có cái nhìn đa chiều hơn, sâu sắc hơn. Đối với nghệ thuật

muốn đạt đến sự chân chính phải phục vụ con người, phải gắn với hiện thực đời sống.

Bằng nghệ thuật xây dựng tình huống truyện độc đáo, lối kể chuyện đầy bất ngờ, hấp

dẫn cùng hành văn chiêm nghiệm sâu sắc Nguyễn Minh Châu đã mang đến cho người

thưởng thức những cảm xúc đầy mới mẻ mà ta chưa từng có được.

Bài văn mẫu 8

Nhà văn Nguyễn Minh Châu là một trong những tác giả nổi tiếng của làng văn học

Việt Nam thời kỳ đổi mới. Ông được coi là người "mở đường tài năng và tinh anh

nhất". Trước năm 1975, ông là một cây bút sử thi lãng mạn, viết nhiều về đề tài người

lính.

Tuy nhiên, sau năm 1980, sáng tác của ông đi sâu vào cảm hứng đời tư thế sự với vấn

đề đạo đức, và triết lý nhân sinh. Ông khám phá con người trong cuộc đời mưu sinh,

trong hành trình nhọc nhằn kiếm tìm hạnh phúc, khám phá hạt ngọc ẩn dấu, khuất lấp

trong mỗi con người. Tiêu biểu cho những kiếm tìm đề tài và trách nhiệm của người

nghệ sĩ là tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa, in trong tập truyện cùng tên năm 1987.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Truyện ngắn được ra đời tháng 8/1983 được in trong tập truyện ngắn cùng tên, khi

cuộc chiến tranh vệ quốc của dân tộc qua đi. Đất nước bước vào thời kì mới, thời kỳ

độc lập thống nhất. Cuộc sống thời bình với muôn mặt của đời sống, đặt ra nhu cầu

nhận thức lại về hiện thực và cuộc sống con người trước đây do hoàn cảnh của chiến

tranh chưa được đặt ra

Là một tác phẩm đáp ứng được nhu cầu ấy, ''Chiếc thuyền ngoài xa'' đã trở thành một

trong những tác phẩm xuất sắc nhất của Nguyễn Minh Châu và tiêu biểu cho cảm

hứng đời tư thế sự, xu hướng chung của văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới.

Truyện ngắn được chia thành ba phần. Phần một: từ đầu cho đến "lưới vó biến mất".

Ở phần này, tác giả đi sâu vào kể về hai phát hiện của nhân vật Phùng. Phần hai: tiếp

theo đến "giữa phá" là câu chuyện của người đàn bà hàng chài ở toà án huyện. Và

phần ba còn lại – tác giả nói về bức ảnh được chọn vào bộ lịch năm ấy.

Tác phẩm mở đầu bằng một bức tranh tuyệt đẹp được người nghệ sĩ Phùng ghi lại vào

một buổi sáng mờ sương ở một phà nước miền Trung. Phùng là nghệ sĩ nhiếp ảnh,

được cấp trên giao cho chụp một bức ảnh chủ đề thuyền và biển để đăng trong bộ lịch

năm ấy.

Anh đã đi thực tế tại tại vùng biển miền Trung nơi trước kia đã từng chiến đấu và có

người bạn ở đó. Khi đến đây anh bắt gặp một bức tranh tuyệt đẹp đó là hình ảnh của

thuyền và biển trong sương sớm. Đây cũng chính là tình huống độc đáo của truyện

qua đó ta thấy được nhiều điều trong cuộc sống này. Nhưng sau bức tranh ấy Phùng

lại có phát hiện mới.

Trước tiên, truyện ngắn này có một tình huống truyện hết sức độc đáo. Tình huống là

vấn đề then chốt đối với truyện ngắn. Nhà văn tìm được tình huống độc đáo sẽ khiến

bạn đọc cuốn hút theo câu chuyện. Tình huống chính là tình thế xảy ra câu truyện, khi

nhân vật ở trong tình thế ấy sẽ bộc lộ rõ nhất bản chất, tính cách, phẩm chất của con

người. Tình thế cũng có thể là bước ngoặt làm thay đổi số phận, nhận thức hoặc có khi

bộc lộ ra những cốt lõi sâu thẳm tiềm ẩn trong truyện.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Tình huống truyện của 'Chiếc thuyền ngoài xa' là tình huống nhận thức, khám phá.

Đây là một tình huống bất ngờ và đầy nghịch lý. Tình huống của truyện được thể hiện

qua hai phát hiện của nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng. Tình huống đã giúp Phùng nhận ra

được nhiều điều về cuộc sống, con người và nghệ thuật. Cuộc đời vốn chứa đựng

nhiều mâu thuẫn, bất ngờ và đầy nghịch lý. Cần đến gần cuộc sống để khám phá sự

thực bên trong và chiều sâu bản chất. Cần có cái nhìn đa diện nhiều chiều để hiểu rõ

bên trong số phận và tâm hồn con người.

Nghệ thuật phải luôn gắn liền với cuộc sống thì mới có ý nghĩa. Phát hiện thứ nhất của

nghệ sĩ Phùng là khung cảnh thiên nhiên hoàn mĩ, đẹp thơ mộng. Người nghệ sĩ phát

hiện ra một vẻ đẹp trên mặt biển mờ sương. Đó là cảnh một chiếc thuyền trong buổi

sớm mai đang dần tiến vào bờ Cảnh tượng khiến cho người nghệ sĩ cảm thấy may mắn

và hạnh phúc khi được chứng kiến một bức tranh tuyệt vời đến như vậy. Nó giống như

“một bức tranh mực tàu của một họa sĩ thời cổ”. “Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe

nhòe …chiếu vào”. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con đang dần tiến vào bờ.

Toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến màu sắc ánh sáng đều hài hòa với nhau làm nên

một vẻ đẹp toàn bích. Tác giả gọi đó là cảnh “đắt” trời cho, vẻ đẹp mà trong cuộc đời

diễm phúc lắm may ra bắt gặp được một lần. Nghệ sĩ Phùng tự nhận ra rằng cái đẹp

chính là đạo đức. Trước bức tranh mực tàu ấy Phùng cảm thấy bối rối trong tim anh

như có cái gì đang bóp chặt lấy. Đó là khoảnh khắc trong ngần của cuộc đời.

Người nghệ sĩ cảm thấy tràn ngập niềm hạnh phúc, anh thấy được cảm xúc trong ngần

của tâm hồn, cảm nhận được chân- thiện -mĩ của cuộc đời. Anh cảm thấy tâm hồn

mình được thanh lọc trở nên trong trẻo và thanh khiết. Thông qua cảm xúc của nhân

vật Phùng, tác giả đưa ra quan niệm về cái đẹp. Cái đẹp phải có tác dụng thanh lọc

tâm hồn, hướng con người đến cái chân-thiện-mĩ, cái đẹp là đạo đức.

Thế nhưng cảnh càng đẹp bao nhiêu thì thực tế cuộc sống lại đen tối bấy nhiêu. Đó

chính là phát hiện thứ hai của Phùng trước khung cảnh tuyệt vời ấy. Hiện thực nghiệt

ngã của con người với số phận bất hạnh của những con người nơi đây đặc biệt là

người đàn bà hàng chài hiện lên. Bước ra từ chiếc thuyền ngư phủ đẹp như mơ ấy là

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

người phụ nữ xấu xí và người đàn ông hung dữ, cặp vợ chồng hiện thân cho sự lam lũ

đói khổ.

Chính khuôn mặt nét người của họ đã nói lên phần nào cái cuộc sống khổ cực mà họ

phải chịu. Người vợ "trạc ngoài 40", "mặt rỗ", "thân hình cao lớn thô kệch", "lưng áo

bạc phếch", "gương mặt lộ rõ sự mệt mỏi sau một đêm thức trắng kéo lưới" … dường

như bao nhiêu sương gió nắng mưa của đất trời đã chiếu thẳng vào người đàn bà ấy

vậy. Còn người đàn ông thì cũng chẳng hơn gì: "có tấm lưng rộng", đi chân chữ bát

khuôn mặt "độc, dữ". Cả hai người đều là hiện thân của sự nhọc nhằn, nghèo khó của

người dân hàng chài.

Một cảnh tượng diễn ra khiến cho nghệ sĩ Phùng không thể nào tin vào mắt mình và

cái cảnh đẹp kia bỗng chốc biến thành một hình ảnh vô cùng thậm tệ. Hai con người

khổ sở ấy đi vào phía bãi xe tăng hỏng và thật bất ngờ trước cảnh tượng ấy: “Lão đàn

ông lập tức trở nên hùng hổ,mặt đỏ gay,lão rút trong người ra một chiếc thắt lưng …

lão trút cơn giận như lửa cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào người

đàn bà,lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két..”.

Trong “chiếc thuyền ngoài xa”, một sự thật còn trớ trêu,cay đắng nữa: Cha con lão

làng chài coi nhau như kẻ thù “Thằng bé chạy một mạch,sự giận dữ căng thẳng…lập

tức nhảy xổ vào cái lão đàn ông… liền rướn thẳng người vung chiếc khóa sắt quật vào

giữa khuôn ngực lão đàn ông”. Người nghệ sĩ Phùng như cay đắng nhận thấy những

cái ngang trái, bi kịch trong gia đình thuyền chài kia đã là thứ thuốc rửa quái đản làm

những thước phim huyền diệu của cái máy ảnh mà anh dày công sáng tạo nghệ thuật

bổng hiện hình một sự thật cuộc sống xót xa.

Tấm ảnh về chiếc thuyền thì rất đẹp, nhưng cuộc sống đích thực của gia đình dân chài

trên chiếc thuyền ấy chẳng có gì là đẹp. Sự nghịch lí ấy đặt ra vấn đề đối với người

nghệ sĩ về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống. “Nghệ thuật không nên là ánh

trăng lừa dối” (Nam Cao). Những giọt nước mắt của người đàn bà hàng chài nhỏ

xuống lấp đầy những vết rỗ chằng chịt kia. Một cảnh tượng nghiệt ngã đối lập với cái

cảnh đẹp như ngư phủ của con thuyền.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Với hai phát hiện ấy Phùng chợt nhận ra rằng cuộc đời không đơn giản một chiều mà

chứa nhiều nghịch lý ngang trái, mâu thuẫn. Cuộc sống luôn tồn tại những mặt đối lập,

đẹp và xấu thiện và ác. Ở đây nhà văn khẳng định đừng nhầm lẫn hiện tượng với bản

chất, hình thức bên ngoài với nội dung bên trong. Khi nhìn nhận đánh giá cuộc đời thì

phải có cái nhìn đa chiều nhiều phía.

Nếu truyện ngắn chỉ dừng lại ở đây chắc chắn sẽ không đủ sức hút có thể để lại dư âm

trong lòng người đọc. Chính vì thế mà những tâm sự của người đàn bà hàng chài tại

tòa án huyện được viết ra. Sau khi chứng kiến cảnh bạo hành dã man bên chiếc xe

tăng hỏng, Phùng đã nói với chánh án Đẩu từng là chiến hữu của anh để nhờ giúp

đỡ.Phùng và Đẩu đều có ý tốt mong cho người phụ nữ ấy thoát khỏi người chồng vũ

phu.

Chính vì vậy người đàn bà hàng chài đã được chánh án Đẩu mời đến tòa án huyện và

giải pháp được đưa ra là li hôn với chồng. Người đàn bà hàng chài đến tòa án huyện

ban đầu chị tỏ ra rất sợ hãi khép nép sau khi nghe những phân tích và sự giúp đỡ của

Đẩu thì chị bỗng bình tĩnh và thay đổi cách xưng hô không còn khép nép nữa mà nói

ra những tâm sự những suy nghĩ của bản thân mình. Những lời tâm sự của chị đã

khiến người đọc cũng phải ngỡ ngàng. Vẻ đẹp tâm hồn ẩn sâu bởi cái vẻ ngoài xấu xí,

của người phụ nữ ấy đã khiến chánh án Đẩu và nhân vật Phùng nhận ra được nhiều

điều.

Người đàn bà kể lại cuộc đời mình rằng: Trước kia bà cũng là một người con nhà khá

giả, nhưng sau một trận thủy đậu làm cho bà dỗ hết mặt không ai thèm lấy bà. Khi ấy

ông chồng của bà lại là người làm vườn. Bố mẹ mất đi người đàn ông ấy đã cứu vớt

cuộc đời của bà chính vì thế mà bà bị đánh đập nhưng cũng không nỡ bỏ người chồng

đồng thời cũng là ân nhân của mình. Hiện giờ cuộc sống của bà khổ về cả vật chất lẫn

tinh thần.

Gia đình bà sống cùng nhau trên một con thuyền nhỏ. Con thuyền ấy vừa là phương

tiện kiếm sống lại cũng là ngôi nhà che nắng che mưa. Bà thường xuyên bị đánh đập,

ba ngày một trận nhẹ năm ngày một trận nặng. Thế nhưng bà không hề chống lại

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

chồng mình, cam chịu, nhẫn nhục, bà coi một việc bị đánh là một chuyện đương

nhiên, thậm chí sợ các con nhìn thấy bà xin chồng đánh khi vào bờ.

Khi nghe những lời khuyên của Đẩu và Phùng, biết lòng tốt của họ nhưng bà nhất

quyết không bỏ chồng vì người chồng là chỗ dựa tinh thần lớn nhất của gia đình nhất

là khi phong ba bão táp. Người đàn bà cần chồng vì còn phải nuôi những đứa con kia.

Và hơn nữa trên thuyền cũng có những lúc gia đình hạnh phúc vui vẻ. Người đàn bà

chắt chiu những hạnh phúc nhỏ nhoi đời thường khi nhìn thấy các con được ăn no.

Thị nhận lỗi, cho rằng đẻ nhiều con là cái tội của mình. Trong suy nghĩ của Phùng,

Đẩu và thằng Phác người đàn ông kia là kẻ thô lỗ, độc ác, dã man đáng lên án. Nhưng

với người vợ thấu hiểu và cảm thông, người đàn ông ấy cũng chỉ là nạn nhân, hắn

trước kia hiền lành lắm, cũng vì cuộc sống nghèo khổ quá nên mới như vậy. Từ đó

cho thấy người đàn bà hàng chài tuy là một người phụ nữ không học hành, xấu xí

nhưng lại có một trái tim nhân hậu tiêu biểu cho nét đẹp tâm hồn của người phụ nữ

Việt nam. Thị là người chấp nhận hi sinh để sống cho các con, một người vị tha và sâu

sắc lẽ đời.

Trước những lẽ ấy thoạt đầu Đẩu và Phùng nghiêm nghị thấy bất bình nhưng về sau

thì như vỡ lẽ ra nhiều điều.Phùng từng là người lính chiến đấu giải phóng miền Nam

khỏi nanh vuốt quân xâm lược nhưng lại không thể nào giải phóng được số phận của

người đàn bà bất hạnh. Qua câu chuyện của người đàn bà, Phùng càng thấm thía:

không thể đơn giản trong cái nhìn về cuộc đời và con người.

Cuộc sống này không chỉ sống cho riêng mình hay nó vốn là cái mình nhìn thấy trên

bề nổi mà nó là phần chìm bên trong câu chuyện kia. Vẻ đẹp của người đàn bà hàng

chài đã đem đến cho người đọc một thông điệp, một triết lý. Đó là phải nhìn mọi việc

một cách toàn diện. Đó mới là cái giá trị đích thực của cuộc sống này. Từ một người

đàn bà nhút nhát sợ hãi người đàn bà trở nên sâu sắc làm cho hai người đành phải để

người phụ nữ ấy về với gia đình mình.

Câu chuyện kết thúc khi bức ảnh tuyệt bích được chọn in trong tấm lịch năm ấy và

bức tranh còn được treo mãi trong những gia đình sành nghệ thuật. Điều này khẳng

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

định giá trị nghệ thuật của bức tranh. Câu chuyện của người đàn bà hàng chài đã đi

sâu vào tiềm thức của Phùng như một trải nghiệm mà mỗi khi nhìn vào bức ảnh anh

lại nhớ đến nó. Với anh, khi đứng trước bức ảnh đen trắng lại thấy một màu hồng

trong buổi sớm ban mai và nhìn kĩ hơn nữa lại thấy bước ra từ trong tranh là người

đàn bà hàng chài lam lũ.

Như vậy nếu hiểu bức tranh thuyền và biển kia là hình ảnh của nghệ thuật và người

đàn bà hàng chài bước ra từ trong tranh là hình ảnh của cuộc đời thì Nghệ thuật và

cuộc đời phải gắn liền với nhau. Nghệ thuật bắt nguồn từ cuộc sống thì cũng phải gắn

liền với cuộc sống. Nghệ thuật phải luôn gắn liền với cuộc sống thì mới có ý nghĩa.

Với cách xây dựng tình huống truyện độc đáo, mới lạ, mang ý nghĩa khám phá, phát

hiện về cuộc đời, và cách trao ngòi bút cho nhân vật kể chuyện (nhân vật Phùng),

"Chiếc thuyền ngoài xa" đã để lại ấn tượng sâu đậm. Thành công của Nguyễn Minh

Châu là đã đem đến cho người đọc một tác phẩm đầy tính triết lý và chiêm nghiệm về

cuộc đời, con người và cả nghệ thuật. Những triết lý luôn đúng với mọi thời đại.

Nguyễn Minh Châu là một trong số những nhà văn đầu tiên của thời kì đổi mới đã đi

sâu khám phá sự thật đời sống, dũng cảm thể hiện những góc khuất của cuộc đời ngay

trong chế độ xã hội tốt đẹp của chúng ta. Đúng như lời của nhà văn Nguyễn Minh

Châu đã nói: “Nhà văn không có quyền nhìn sự vật một cách đơn giản, và nhà văn cần

phấn đấu để đào xới bản chất con người vào các tầng sâu lịch sử”.

Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” thể hiện một bài học đúng đắn về cách nhìn

nhận cuộc sống và con người: Mỗi người trong cõi đời,nhất là người nghệ sĩ,không

thể đơn giản,sơ lược khi nhìn nhận cuộc sống và con người. Cần một cách nhìn đa

dạng nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng.

Đồng thời tác phẩm in đậm phong cách tự sự – triết lí của nhà văn Nguyễn Minh

Châu.

Bài văn mẫu 9

Nguyễn Minh Châu là một nhà văn lớn trong nền văn học hiện đại Việt Nam. Hành

trình sáng tác của ông được chia ra làm hai giai đoạn rõ rệt. Trước thập kỉ 1980, ông là

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

ngòi bút sử thi có khuynh hướng trữ tình lãng mạn. Từ đầu thập kỉ 1980 cho đến khi

mất, cảm hứng thế sự với những vấn đề đạo đức và triết lí nhân sinh đã trở thành mạch

nguồn văn chương dồi dào trong ông.

Và “Chiếc thuyền ngoài xa” chính là một tác phẩm văn học nổi tiếng thuộc giai đoạn

thứ hai, là đại diện tiêu biểu cho hành trình sáng tạo nghệ thuật lấy với tâm điểm là

con người trong công cuộc mưu sinh, trong quá trình nhọc nhằn đi tìm hạnh phúc.

“Chiếc thuyền ngoài xa” kể về tình huống của nghệ sĩ Phùng khi anh đi tìm kiếm

ngoại cảnh để chụp những bức ảnh đẹp ở một bãi biển miền Trung. Ở đây anh đã phát

hiện một cảnh “đắt” trời cho mà có lẽ suốt một đời cầm máy ảnh chưa bao giờ thấy.

Nhưng đằng sau bức ảnh thiên nhiên lãng mạn được phủ bởi lớp sương mù trắng có

pha màu hồng là một sự thật nghiệt ngã về cuộc sống của một gia đình hàng chài.

Cảnh đói nghèo và bạo hành gia đình diễn ra ngay trước mắt. Hóa ra, cái đẹp của nghệ

thuật không hề trùng khít với cái đẹp của cuộc sống. Trong buổi tòa ở huyện, nhiếp

ảnh Phùng đã chứng kiến câu chuyện đầy cảm động của người đàn bà hàng chài hôm

trước và cũng thông qua người đàn bà này, anh bắt đầu ngộ và vỡ lẽ ra nhiều điều

trong cuộc sống.

Tác phẩm được mở ra bằng hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng. Phát hiện thứ nhất là về

nghệ thuật, sau một tuần “phục kích” ở bãi biển, Phùng cũng đã tìm được cho mình

một cảnh “đắt” trời cho. Bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp và khoáng đãng hiện ra trước

mắt, thu trọn cả tâm hồn anh “trước mặt tôi là một bức tranh mực tàu của một danh

họa thời cổ”, “toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa và đẹp, một

vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích khiến đứng trước nó tôi trở nên bối rối, trong trái

tim như có cái gì bóp thắt vào”…

Phùng đã không ngại ngần gì nữa mà bấm “liên thanh” như muốn đem tất cả những vẻ

đẹp kia đặt trọn vào ống kính của mình. Cái đẹp bên ngoài của sự vật đã làm cho

người nghệ sĩ kia ngẩn ngơ tức thì. Phát hiện thứ hai là về cuộc đời, ẩn giấu đằng sau

vẻ đẹp nghệ thuật là sự thật đầy nghịch lí, xót xa. Phía sau bức tranh thiên nhiên tươi

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

đẹp là bức tranh hiện thực đầy khắc nghiệt, lem lấm những bước đường mưu sinh của

con người.

Đó là người vợ xấu xí, thô kệch, mệt mỏi và cam chịu. Đó là người chồng bạo hành,

xem việc trút xuống vợ mình những cơn giận dữ bằng chiếc thắt lưng quật tới tấp

xuống lưng là niềm giải tỏa “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết hết đi cho ông

nhờ!”. Ẩn đằng sau cái đẹp toàn bích lại là sự tàn nhẫn khôn cùng. Tất cả hiện thực

cuộc sống phơi bày trước mắt Phùng vô cùng bất ngờ, trớ trêu, quái ác.

Nguyễn Minh Châu ngay từ đầu cũng đã khéo léo đan cài điều ấy vào nhan đề “Chiếc

thuyền ngoài xa” – cái tên dễ liên tưởng đến một cái tên khác: “ngoài xa” – “vào gần”.

Ngoài xa, chiếc thuyền là một biểu tượng của cái đẹp, của sự toàn bích, của khát khao

thu trọn từng khoảnh khắc lãng mạn, nên thơ ấy bằng sự xúc động của một nghệ sĩ

nhiếp ảnh.

Vào gần, đó là bức tranh cuộc sống vô cùng khắc nghiệt, gai góc và phức tạp khôn

cùng, nó đã được bao phủ bởi lớp sương hồng mờ ảo mà nếu không chịu khó vén mở,

tất cả đều bị đánh lừa. Phùng kinh ngạc trước hoàn cảnh đó, ban đầu “cứ đứng há hộc

mồm ra mà nhìn”, sau đó đã “vứt chiếc máy ảnh xuống đất chạy nhào tới”.

Hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng đã mang tới ý nghĩa sâu sắc cho tác phẩm, có ý nghĩa

khám phá, phát hiện đời sống. Trước hết, đó mối quan hệ giữa nghệ thuật với cuộc

đời. Đánh giá sự vật nếu chỉ dừng lại ở vẻ đẹp, vẻ hấp dẫn bên ngoài tức là bỏ qua

chiều kích, ý nghĩa của bề sâu, là thoát li thực tại. Ta thấy, tiếp cận hiện thực ở khoảng

cách “ngoài xa” khó lòng thấm nhuần được những câu chuyện đằng sau bức tranh

phong cảnh khi “vào gần”. Cũng cùng là một đối tượng, nhưng cách tiếp cận, thái độ

tiếp cận khác nhau sẽ dẫn những muôn hình vạn trạng cuộc sống.

Câu chuyện người đàn bà ở tòa án huyện cũng là một nội dung quan trọng để mở ra

những bài học sâu sắc cho người đọc. Số phận con người dần dần được thể hiện qua

lời thoại của các nhân vật, từ đó mở ra chiều sâu triết lí cho tác phẩm. Qua lời kể của

người đàn bà, Phùng dần có sự vỡ lẽ trong nhận thức, dần nhận ra sự đa chiều, phức

tạp trong mỗi con người, mỗi hoàn cảnh.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Được tòa mời lên giải quyết việc gia đình, người đàn bà đã có mặt nơi tòa án, nơi làm

việc của Đẩu – bạn thân của Phùng. Ban đầu, người đàn bà có vẻ lúng túng, đầy sợ

sệt, xưng là “con” và gọi Đẩu là “quý tòa”. Sau đó, chị đột ngột đổi sang xưng “chị”,

gọi Phùng và Đẩu là “các chú”. Sự xưng hô ấy có một ý nghĩa đặc biệt, từ một người

đàn bà nhỏ bé, cam chịu đã trở thành một người thầy, một vị quan tòa chỉ dạy Phùng

và Đẩu cách nhìn đời, nhìn cuộc sống.

Ta thấy, dù chịu cảnh “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”, từ đầu đến

cuối, người đàn bà vẫn không chấp nhận từ bỏ chồng, dù cho Phùng và Đẩu có tốn

bao nhiêu lời khuyên răn. Cuộc đời của chị là trải dài của những bất hạnh, chị không

chỉ sống cho riêng mình, mà còn vì chồng, vì con. Chị tự trách cảnh nghèo đói kia là

do mình đẻ nhiều quá và cảm thông, thấu hiểu cho người chồng “lão chồng tôi khi ấy

là một anh con trai cục tính nhưng hiền lành lắm, không bao giờ đánh đập tôi”.

Chị hi sinh cả đời mình để sống cho con “đàn bà chúng tôi phải sống cho con chú

không thể sống cho mình như ở trên đất được”. Chị trân trọng, chắt chiu từng hạnh

phúc nhỏ nhoi “vui nhất là nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no”. Từ đó, ta thấy,

hình ảnh người đàn bà không thể chỉ nhìn ngắm đơn giản bên ngoài, không phải chỉ là

người phụ nữ cam chịu, là nạn nhân của bạo hành, là người sinh ra với những đau

thương như số mệnh an bài mà còn là đại diện cho sự nhẫn nhục của người mẹ, người

vợ; là đại diện cho tình thương và trách nhiệm với con, với chồng, với gia đình.

Bức ảnh của nhiếp ảnh Phùng chính là kết tinh của một quá trình thăm dò, khám phá

hiện thực cuộc sống một cách đa dạng, nhiều chiều “tuy là ảnh đen trắng nhưng mỗi

lần ngắm kĩ, tôi vẫn thấy hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương mai lúc bấy giờ

nhìn thấy từ bãi xe tăng hỏng, và nếu nhìn lâu hơn, bao giờ tôi cũng thấy người đàn bà

bước ra khỏi ảnh”. Vẫn là hình ảnh “tấm lưng bạc phếch có miếng vá”, hình ảnh

người đàn bà trong bức ảnh của Phùng đã để lại những dư ba trong lòng người đọc

mãi về sau.

Về nghệ thuật, trước nhất Nguyễn Minh Châu đã thành công trong việc xây dựng cốt

truyện. Đó là cách tạo tình huống mang tính chất khám phá, phát hiện về đời sống, đặc

biệt là thông qua hình ảnh người nghệ sĩ Phùng. Ban đầu, Phùng nhìn đời bằng con

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

mắt của người nghệ sĩ. Sau đó, qua những biến cố, những sự kiện, nhận thức và cách

nhìn nhận đã có sự biến chuyển, từ thơ mộng sang hiện thực, hiểu sâu hơn về người

đàn bà, về chị em thằng Phác…

Bên cạnh đó, cách gọi tên phiếm định “người đàn bà hàng chài” như một cách gọi

chung, nêu lên một số phận chung của những con người nhọc nhằn trong công cuộc

mưu sinh. Cách miêu tả, xây dựng hệ thống ngôn ngữ phù hợp với những đặc điểm

tính của nhân vật. Lão đàn ông hiện lên với dáng hình thô bỉ, tàn nhẫn qua ngôn ngữ

hung bạo, tục tĩu. Người đàn bà thô kệch, xấu xí, bất hạnh kia được dựng lên bằng sự

dịu dàng, yêu thương con và sự thấu hiểu lẽ đời…

Qua tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa”, chúng ta có thể hiểu vì sao Nguyễn Minh

Châu được đánh giá là “thuộc trong số những nhà văn mở đường cho tinh anh và tài

năng nhất của văn học ta hiện nay”. Thông qua các nhân vật trong truyện, nhà văn đã

cho ta thấy hành trình khám phá sự thật đời sống ở bình diện đạo đức thế sự với việc

đặt con người, cách nhìn con người lên làm trung tâm của sáng tạo văn chương, nghệ

thuật.

Bài văn mẫu 10

Tác phẩm của Nguyễn Minh Châu được đánh giá mang tính chất tự sự và triết lí. Mỗi

tác phẩm ông viết lên luôn nhằm khám phá, phát hiện ra muôn vàn vẻ đẹp của cuộc

sống. Chiếc thuyền ngoài xa là một trong những tác phẩm xuất sắc của họ, được viết

năm 1983, khắc họa cái lãng mạn của nghệ thuật và sự trần trụi của hiện thực đời

thường.

Nhận được yêu cầu của thủ trường, Phùng đã mang máy ảnh về vùng chiến trường cũ,

chụp một bức tranh kiệt tác để hoàn thành bộ lịch năm nay. Và trong lần ấy người

nghệ sĩ đã chiêm nghiệm được biết bao chuyện, biết bao điều trong cuộc sống đầy

những lo toan, vất vả này.

Sau những ngày chật vật, quả thực hôm đó người nghệ sĩ Phùng đã gặp vận may hiếm

có, cảnh đẹp trời cho hiện ngay trước mặt Phùng. Anh không chần chừ, vội vàng lôi

máy ra tác nghiệp, khung cảnh trước mắt hiện ra vô cùng diệu kì: “thuyền in một nét

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

mơ hồn lòe nhòe vào bầu sương mù màu trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng do

ánh mặt trời chiếu vào. Và bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng

trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. tất cả khung cảnh ấy nhìn qua

những cái mắt lưới và tấm lưới nằm giữa hai chiếc gọng vó hiện ra dưới một hình thù

y hệt cánh một con dơi…”. Đây quả là bức tranh mực tàu của danh họa thời cổ. Trái

tim anh dường như bị bóp nghẹn, bối rối không nói thành lời trước cái đẹp của thiên

nhiên, tạo hóa. Lúc bấy giờ anh mới cảm thấm được “cái đẹp chính là đạo đức”. Cái

đẹp và nghệ thuật đã thanh lọc tâm hồn con người, giúp tâm hồn con người ta trở nên

thánh thiện hơn. Nhưng chúng ta cũng cần chú ý đến một chi tiết, đó là vị trí khi

Phùng chụp ảnh vẫn còn ngổn ngang những tàn dư của chiến tranh để lại. Có phải chỉ

vì đôi mắt thi vị hóa lãng mạn hóa của một người nghệ sĩ mới khiến Phùng cảm nhận

được khung cảnh “trời ban kia”. Đồng thời, cũng chính bởi vậy, sau này khi phát hiện

ra sự thật Phùng đã hụt hẫng biết nhường nào.

Đằng sau bức tranh toàn bích kia lại là một hiện thức làm người ta nhói lòng. Trong

cảnh thanh tĩnh là tiếng gầm ghè, đầy phẫn nộ “cứ ngồi nguyên đây, động đậy tao giết

cả mày đi bây giờ” rồi hình ảnh người đàn bà dần dần lộ diện, to lớn, thô kệch đi sau

người đàn ông hung ác, độc dữ. Những gì xảy ra sau đó làm cho Phùng quá đỗi bất

ngờ và choáng váng. Người đàn ông rút chiếc thắt lưng, vừa quất tới tấp vào người

đàn bà. Nhưng kì lạ thay người phụ nữ đó không hề kêu than lấy một tiếng, Điều đó

làm Phùng “há mồm mà nhìn” vô cùng “kinh ngạc”. Sau nỗi kinh ngạc, Phùng vứt

chiếc máy ảnh xuống vội vàng can ngăn. Thì chính lúc này, một cái bóng nhỏ con lao

vụt đến, nhắm thẳng vào người đàn ông.

Người mẹ tội nghiệp, gọi tên đứa con “ôm chầm lấy thằng bé, rồi lại buông ra, chắp

tay vái lấy vái để rồi lại ôm chầm lấy…”, khiến người đọc không khỏi xót thương, xúc

động. Tất cả những hình ảnh đó làm Phùng bàng hoàng, đau đớn. Rất nhanh gia đình

nọ rời đi, khung cảnh trở về cảnh thanh tĩnh như nó vốn có. Với Phùng đây có lẽ là

một chuyến đi nhiều ý nghĩa: “chiếc thuyền nghệ thuật thì ở ngoài xa, ẩn hiện trong

sương mù, còn sự thật cuộc đời thì trần trụi, ở ngay trước mắt”. Phùng đau đớn vì

trước nay cái nhìn của mình quá giản đơn, xuôi chiều, mà hiện thực cuộc sống lại vô

cùng đa đoan, phức tạp.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Lần tiếp theo Phùng và người đàn bà hàng chài gặp lại nhau chính là ở trụ sở tòa án

huyện. Và lần này cả Phùng và Đầu đều có những chiêm nghiệm riêng cho mình về

con người và cuộc đời. Người đàn bà lúc này ngồi sâu nơi góc tường, cố thu mình lại,

dáng vẻ vô cùng sợ sệt. Có lẽ đây là lần đầu tiên người đàn bà này đến cơ quan công

quyền của nhà nước. Mụ phủ phục, lạy lấy lạy để vô cùng đáng thương: “con lấy quý

tòa” “quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt bỏ nó”. Vì sao

vậy? Vì sao mụ lại xin tha cho một kẻ độc ác, nhẫn tâm đánh ba ngày một trận nhẹ,

bảy ngày một trận nặng. Nào Phùng và Đẩu có thể hiểu được. Sau những bỡ ngỡ ban

đầu, người đàn bà có vẻ đã quen hơn, chị tâm sự về cuộc đời mình, về việc không ai

lấy, tâm sự về người chồng hiện tại: “lão chồng tôi khi ấy là một anh con trai cục tính

nhưng hiền lành lắm, không bao giờ đánh đập tôi”. Rồi bà lí giải nguyên nhân vì sao

chồng mình lại sinh ra tính như vậy. Bởi vì cảnh nghèo, bởi vì khổ quá, nên đàn ông

trên thuyền chỉ biết hoặc uống rượu, hoặc đánh vợ mỗi khi cảm thấy khổ quá. Bởi,

trên vai người đàn ông đó phải gánh vác biết bao trách nhiệm, nhất là những lúc biển

động: “ông trời sinh ra người đàn bà là để đẻ con, rồi nuôi con cho đến khi khôn lớn,

cho nên phải gánh lấy cái khổ. Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ

không thể sống cho mình như ở trên đất được…”. Đó là lí do vì sao dù bị chồng đánh

chị vẫn cam tâm tình nguyện, vẫn xin tha cho hắn. Bởi ngoài những lúc bị đánh đập

qua, cuộc sống hòa thuận, nhìn đám con được ăn no chị cũng cảm thấy vô cùng vui

long,…

Chỉ qua những lời chia sẻ hết sức ngắn gọn của chị ta có thể thấu hiểu được nỗi thống

khổ, sự cam chịu, nhẫn nhục trong người phụ nữ này. Tình mẫu tử thiêng liêng đã

khiến chị sẵn sàng hi sinh mọi thứ để con được sống, được ăn no. Đồng thời cũng giúp

ta thêm hiểu căn nguyên của tình trạng bạo lực trong những gia đình nghèo khổ.

Quả thực qua câu chuyện của người đàn bà hàng chài ta lại càng thấy rõ hơn không

chỉ thể đánh giá một con người, một sự việc qua vẻ bề ngoài của nó. Sự việc, con

người vốn nông sâu khôn lường, nếu không truy nguyên, không lắng lòng để nghe thì

cả đời này chúng ta chỉ là những kẻ hời hợt, đi đánh giá mọi chuyện bằng con mắt thờ

ơ.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Tạo nên sức hấp dẫn cho tác phẩm này phải kể đến nghệ thuật tạo dựng tình huống bất

ngờ, hấp dẫn. Nhà nhiếp ảnh phát hiện khoảnh khắc trời cho, nhưng đằng sau đó lại là

cảnh bạo lực tàn nhẫn. Cho người đàn bà đến để nói chuyện, để phân tích lí giải nhưng

nào ngờ chính Phùng và Đẩu lại được người phụ nữ tưởng như thô kệch ấy làm cho

“sáng mắt”. Giúp họ hiểu hơn những quanh co, uẩn khúc trong cuộc đời, từ đó có

những nhận xét đánh giá đứng đắn trước bất cứ sự việc, hiện tượng nào.

Với tình huống truyện đặc sắc, chân thực Chiếc thuyền ngoài xa mang giá trị nhân đạo

và nhân bản sâu sắc. Cuộc đời này gồm cả rồng phượng, gồm cả đúng sai, tốt xấu. Bởi

vậy khi đánh giá bất cứ điều gì cũng không nên hời hợt. Cuộc sống này vô cùng phức

tạp, để hiểu nó cần phải soi ngắm từ nhiều phía, nhiều góc cạnh. Bài học cho Phùng

và Đầu cũng chính là những gì Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm đến các thế hệ bạn

đọc.

Bài văn mẫu 11

Với Nguyễn Minh Châu nhà văn tồn tại ở đời là để nâng giấc cho những con người

cùng đường, tuyệt lộ, những người bị cái ác và sự xui rủi dồn đến chân tường tuyệt

vọng, để bênh vực cho những con người không có ai bênh vực. Niềm khát khao bênh

vực, bảo vệ những con người bị chà đạp, đày đọa hắt hủi như thế cùng với tấm lòng

thiết tha truy tìm những vẻ đẹp tiềm ẩn sâu tận đáy tâm hồn của mỗi con người, đã trở

thành nguồn sáng giúp Nguyễn Minh Châu viết nên tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa,

một trong những tác phẩm kiệt tác của nền văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới. Tác

phẩm chứa đựng những giá trị nhân văn, những triết lý sâu sắc về đời người bằng ánh

nhìn đa diện nhiều chiều của tác giả, về mối liên quan chỉ cách nhau một ranh giới thật

mỏng manh là hiện thực cuộc đời và nghệ thuật.

Nguyễn Minh Châu nổi tiếng với nhiều tác phẩm như Bến quê, Chiếc thuyền ngoài xa,

Cỏ lau,… nhà văn Nguyễn Trung Thành từng ca ngợi “Nguyễn Minh Châu thuộc vào

trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng” nhất của văn học Việt Nam

thời kỳ đổi mới. Suốt cuộc đời cầm bút, ông luôn trăn trở, tìm tòi cái hạt ngọc quý vẫn

ẩn giấu trong tâm hồn của mỗi con người bình thường nhất. Chiếc thuyền ngoài xa ra

đời tháng 8/1983, in trong tập Bến quê (1985), sau trở thành nhan đề chung cho tập

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Chiếc thuyền ngoài xa. Tác phẩm là câu chuyện về chuyến công tác xa của một nhiếp

ảnh tên Phùng, sau chuyến công tác ấy anh đã nhận ra những quan niệm mới mẻ về

nghệ thuật, về cái đẹp và về đời người đầy những vết nham nhở, sần sùi.

Chiếc thuyền ngoài xa bắt đầu bằng một cốt truyện độc đáo và bất ngờ, nếu nói mạch

cảm xúc và cấu tứ là cái để người ta vịn vào tìm hiểu nội dung của một văn bản thơ,

thì tình huống truyện chính là một khởi điểm chắc chắn để khai thác, tìm tòi những cái

đặc sắc của một tác phẩm văn xuôi. Đó là những sự kiện éo le, bất ngờ, khác lạ để mở

ra một câu chuyện dài ở phía sau, mà theo như ý của Nguyễn Minh Châu thì tình

huống truyện là “cái tình thế mà ở đó sự sống hiện ra một cách đậm đặc, cái khoảnh

khắc chứa đựng cả một đời người”. Từ tình huống truyện tính cách, số phận của nhân

vật được gợi mở, cũng từ tình huống truyện mà chủ đề cũng như những giá trị mà tác

giả xây dựng được hé lộ một cách tinh tế và độc đáo.

Trong chuyến công tác dài ngày, sau nhiều buổi sáng “phục kích” tại bãi biển thì cuối

cùng may mắn cũng đã đến với nhiếp ảnh gia là Phùng, một “cảnh đắt trời cho” đã

xuất hiện ngay trước mắt mà có lẽ suốt cả cuộc đời cầm máy ảnh anh chưa từng được

thấy bao giờ, đó là một cảnh được ví như là “bức tranh mực tàu của một danh họa thời

cổ”. Phùng sướng điên người, đến mức giơ máy ảnh lên bấm “liên thanh” hết cả một

phần tư cuốn phim. Cảnh chiếc thuyền lưới vó cập bến, dưới cái ánh nắng “hồng

hồng” tờ mờ hơi sương quả thực là tuyệt mỹ, khiến người ta lặng người, tim thắt chặt

lại bởi cái sự “đơn giản và toàn bích”. Như vậy phát hiện thứ nhất của Phùng chính là

“khám phá ra cái chân lý của sự toàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần

của tâm hồn”, rằng vẻ đẹp của nghệ thuật là đạo đức.

Nhưng những tưởng một cảnh đẹp ấy sẽ là mãi mãi không có một tỳ vết thì phát hiện

thứ hai của Phùng lại dường như lật ngược lại vẻ toàn mỹ, phá tan đi cái sự toàn bích,

toàn thiện, phá tan đi cái “im phăng phắc” của một buổi sớm mai đẹp đẽ bình yên.

Một người đàn bà thô kệch, lam lũ lững thững bước ra từ “bức tranh mực tàu”, một

người đàn ông thô lỗ, cục súc bước theo sau kèm theo tiếng quát dọa “giết” thật đáng

sợ. Cảnh bạo lực gia đình diễn ra ngay trước mắt Phùng người đàn ông thẳng tay quất

chiếc thắt lưng vào lưng người đàn bà, hắn ta vừa đánh điên cuồng vừa thốt những lời

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

nguyền rủa độc địa “Mày chết đi cho ông nhờ! Chúng mày chết hết đi cho ông nhờ!”.

Không có một sự chống trả, người đàn bà lặng im chịu đựng trận đòn roi, không chạy

trốn, dường như đã chai sạn, chán chường và nhẫn nhục.

Phùng chết sững bởi chỉ mới trước đó thôi những con người ấy còn đóng một vai

trong cái cảnh toàn bích, hoàn mỹ, mà trước mắt bây giờ lại là hiện thực tàn nhẫn,

điều ấy như giáng một cái tát đau điếng vào tâm hồn của người nghệ sĩ yêu cái đẹp.

Với tâm hồn lương thiện và đạo đức của một con người Phùng quăng ngay máy ảnh,

định lao vào can ngăn cái cảnh khốn nạn kia, thế nhưng bất ngờ hơn khi đứa con trai

của họ đã lao vào giằng lấy thắt lưng của người bố đánh trả để bảo vệ mẹ, lão đàn ông

cho nó một cái tát như trời giáng, rồi bỏ đi. Ôi! Chuyện gì đang diễn ra giữa một buổi

sáng thế này, Phùng bàng hoàng, Phùng sốc trước cảnh chồng đánh vợ, con đánh bố,

rồi bố đánh con, thật hỗn loạn, phá nát hết cái vẻ đẹp tuyệt mĩ mà anh vừa mới nhận

ra. Lúc này đây anh mới vỡ lẽ hóa ra ranh giới giữa cái vẻ đẹp toàn mỹ, toàn bích và

sự thật nghiệt ngã xấu xa của cuộc sống chỉ cách nhau một bức màn mỏng manh,

chúng chẳng thể chịu được sự tàn phá của hiện thực cuộc đời đầy xấu xí.

Hiện thực và nghịch lý cuộc sống hầu như thể hiện một cách rõ nét trên hình ảnh

người đàn bà hàng chài, chị là hiện thân cho nỗi khốn khổ, nhọc nhằn của những

người phụ nữ miền biển của nước ta sau ngày đất nước giải phóng không lâu. Cuộc

đời người phụ nữ nào phải nói là quá bất hạnh khi phải gánh trên lưng ba nỗi khổ lớn,

thứ nhất là ngoại hình xấu xí, dáng dấp cao lớn, “đường nét thô kệch”, khuôn mặt lại

chằng chịt những nốt rỗ sau một trận đậu mùa thời nhỏ, nét mặt thì nhợt nhạt vì thức

đêm nhiều, lại phải lao động vất vả cả đêm. Bà vốn xuất thân khá giả nhưng khốn nỗi

vì quá xấu nên không ai lấy, bởi vậy nên việc xấu xí đã là một bất hạnh to lớn trong

cuộc đời người phụ nữ. Sau khi lấy chồng, sinh con thì chị lại tiếp tục mang trên vai

nỗi khổ nghèo túng, nhà đông con thuyền thì nhỏ, cuộc sống quá đỗi vất vả, nhọc

nhằn, đến nỗi có những ngày đằng đẵng phải ăn cả xương rồng luộc chấm muối.

Cái nghèo đã hành hạ thể xác, còn hành hạ cả về tâm hồn của người phụ nữ này khi

phải lo toan bộn bề cuộc sống. Sống vốn đã vất vả chị còn có nhiều con, mang nặng

đẻ đau tới trên dưới mười đứa con tất cả, càng đẻ, cuộc sống càng khó khăn càng đè

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

nặng trên đôi vai của chị, cuộc sống càng thêm túng quẫn. Đó là một cái vòng luẩn

quẩn không lối thoát. Nghèo đói, đông con đã gần như làm đôi vai người đàn bà ấy

sụp xuống thế nhưng chị vẫn phải tiếp tục chịu đựng sự vũ phu với những cơn đòn

“ban ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng” từ người chồng. Điều ấy không

những đem lại đau đớn vô hạn về thể xác mà còn gây tổn thương sâu sắc đến tâm hồn

của người đàn bà làng chài, khi bị người đầu ấp tay gối hằng ngày đánh đập, chì chiết.

Và hơn cả là nỗi lo lắng về sự mất niềm tin, về những sang chấn tâm lý mà những đứa

con nhỏ của chị phải gánh chịu, chị sợ chúng nó bị tổn thương ám ảnh về những kỷ

niệm ấy thơ tàn nhẫn mà bố gây ra cho mẹ chúng nó.

Phùng chứng kiến cái cảnh khốn khổ của người phụ nữ bất hạnh, nhiều lần khuyên chị

ly hôn để giải thoát khỏi cái gã chồng vũ phu, nhưng chị một hai không đồng ý. Bề

ngoài chắc có nhiều người lắc đầu vì sự cố chấp của người đàn bà ấy, nhưng mấy ai có

thể hiểu vén lên cái bức màn nghiệt ngã, thì bao nhiêu uẩn khúc, bao nhiêu cái bất đắc

dĩ mới dần lộ ra. Trong cái khốn khổ, bất hạnh của một người đàn bà xấu xí ta lại bất

chợt nhận ra những vẻ đẹp tâm hồn thật đáng quý, chị không muốn bỏ chồng, trước là

vì đã từng chịu ơn hắn ta, lòng biết ơn chồng vì đã cứu rỗi cuộc đời chị, đã cho chị

một mái ấm gia đình mặc dù bây giờ nó cũng sứt sẹo, chẳng mấy hạnh phúc.

Nếu như những người như thằng Phác, Phùng, chánh án Đẩu đều thấy lão chồng là

một kẻ đáng ghét, man rợ, đáng bỏ thì chị lại cho rằng chồng chị là một người đáng

thương cần được thông cảm, sẻ chia. Chị nhớ về những ngày xưa, nhớ về những điều

tốt đẹp của người chồng “cục tính nhưng hiền lành không bao giờ đánh đập tôi”, vì

trốn lính mà gia đình đâm túng quẫn , chính cái nghèo đói đã khiến chồng chị trở

thành một kẻ vũ phu, cục súc. Người đàn bà khốn khổ vơ hết lỗi về mình “giá mà tôi

đẻ ít đi”, chị nhẫn nhục chịu đựng, lại có tấm lòng bao dung vô bờ bến, nhìn và thấu

hiểu những nỗi khổ mà người khác gánh chịu để cảm thông, chỉ duy nhất chị không

bao dung cho bản thân mình.

Người phụ nữ ấy hy sinh, nhẫn nhục cũng không chỉ vì lòng biết ơn, lòng thông cảm

hay tình yêu với chồng mà trên tất cả là vì những đứa con thân yêu của mình. Lòng

người mẹ lúc nào cũng bao la mà rộng rãi đến thế, chị còn phải nuôi hơn chục đứa con

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

thơ dại, chị cần “một người đàn ông chèo chống lúc phong ba”. Chị mặc định “ông

trời sinh ra người đàn bà là để đẻ con, rồi nuôi con cho đến khi khôn lớn cho nên phải

gánh lấy cái khổ” cho nên họ “phải sống cho con chứ không thể sống cho mình”, cả

cuộc đời người đàn bà làng chài có lẽ chỉ có hy sinh, với chị nhìn con được ăn no cũng

là hạnh phúc lắm rồi, rồi cũng có những lúc gia đình chị “hòa thuận vui vẻ”.

Người đàn bà làng chài còn là một người có suy nghĩ thâm trầm sâu sắc, hiểu lý lẽ,

thấu tình đời, chị dễ dàng nhận ra cuộc sống trong đôi mắt của Phùng và chánh án Đẩu

quá ngây thơ, quá giản đơn. Chị dùng những lý lẽ hết sức thuyết phục, chị mở lòng

nói về đời mình để cho hai người họ hiểu được rằng tại sao chị không thể bỏ chồng,

chị cũng biết khổ biết đau đớn chứ, nhưng đã vào trong cái khốn khổ ấy người ta mới

phát hiện có những chuyện không thể nào làm khác.

Đó chính là nghịch lý của cuộc sống, phải lúc này đây nhân vật Phùng mới thông suốt

được, anh nhận ra rằng không thể giải phóng con người khỏi đói nghèo, khỏi bạo lực

gia đình chỉ bằng lòng tốt và pháp luật . Cũng nhận thức được việc không thể chỉ dùng

cái nhìn phiến diện một chiều để đánh giá toàn thể sự việc, mà phải dùng đôi mắt trực

quan nhiều chiều để suy xét và tìm hiểu. Hơn cả là bài học rút ra rằng nghệ thuật phải

gắn liền với cuộc đời, phải đi ra từ những hiện thực khốn khổ, phải đào sâu tìm kỹ,

khai thác cho được cái hạt minh châu chôn giấu trong tâm hồn mỗi một số phận con

người, đó mới là làm nghệ thuật chân chính.

Nguyễn Minh Châu, Nam Cao và Nguyễn Huy Tưởng đều là những người có nhận

thức rất sâu sắc và tinh tế về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời. Nam Cao từng

thốt lên rằng “Chao ôi, nghệ thuật không cần phải là ánh trăng lừa dối, không nên là

ánh trăng lừa dối; nghệ thuật chỉ có thể là tiếng kêu đau khổ kia, thoát ra từ những

kiếp lầm than…”, còn Nguyễn Huy Tưởng viết trong Vũ Như Tô rằng: “Nghệ thuật

mà không gắn liền với đời sống thì đó nó chỉ là những bông hoa ác mà thôi”. Nguyễn

Minh Châu cũng đồng những quan điểm vậy, ông sâu sắc nhận ra rằng “Ngọc lành có

vết, việc đời đa đoan”, làm chi đâu có cảnh toàn bích, toàn mỹ, chẳng qua ấy chỉ là bề

nổi, ẩn sâu sau đó là những hiện thực phũ phàng. Mà từ đó người nghệ sĩ phải dùng

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

một đôi mắt đa diện, thấu hiểu để nhìn nhận những vẻ đẹp đạo đức và nhân văn, chớ

nên chạy theo những vẻ đẹp dẫu hào nhoáng mà trống rỗng, vô hồn.

Bài văn mẫu 12

Nguyễn Minh Châu – người mở đường tinh anh và tài năng của văn học Việt Nam

thời kì đổi mới. Những tác phẩm của ông để lại dấu ấn sâu sắc với người đọc: “Mảnh

trăng cuối rừng”, “Bức tranh” và đặc biệt là tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” viết

vào những năm đầu thời kì đổi mới.

Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” thể hiện một bài học đúng đắn về cách nhìn

nhận cuộc sống và con người: một cách nhìn đa dạng nhiều chiều, phát hiện ra bản

chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng. Đồng thời tác phẩm in đậm phong cách

tự sự - triết lí của Nguyễn Minh Châu: với cách khắc họa nhân vật, xây dựng cốt

truyện độc đáo và sáng tạo.

Để có một bộ lịch nghệ thuật về thuyền và biển thật ưng ý, trưởng phòng đề nghị nghệ

sĩ nhiếp ảnh Phùng đi thực tế chụp bổ sung một bức ảnh với cảnh biển buổi sáng có

sương mù. Nhân chuyến đi thăm Đẩu, người bạn chiến đấu năm xưa, giờ đang là

chánh án huyện, Phùng đi tới một vùng biển từng là chiến trường cũ của anh thời

chống Mĩ. Đã mấy buổi sáng mà anh vẫn chưa chụp được một bức ảnh nào. Sau một

tuần lễ, Phùng đã chụp được một bức ảnh tuyệt đẹp về chiếc thuyền ngoài xa: “một

chiếc thuyền lưới vó… như là một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ. “Mũi

thuyền in một nét mơ hồ loè nhoè vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút

màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im

phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. Tất cả

khung cảnh ấy nhìn qua những cái mắt lưới nằm giữa hai chiếc gọng vó hiện ra dưới

một hình thù y hệt cánh một con dơi…”. Bức ảnh “Chiếc thuyền ngoài xa” là một vẻ

đẹp mà cả đời bấm máy có lẽ Phùng chỉ có diễm phúc bắt gặp một lần: “Trong giây

phút bối rối, Phùng tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự toàn thiện,

khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”. Bức ảnh “Chiếc thuyền

ngoài xa” là sự phát hiện thú vị của người nghệ sĩ trên con đường sáng tạo cái đẹp

nghệ thuật.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Tác phẩm không dừng lại ở đó, người nghệ sĩ Phùng bàng hoàng khi phát hiện ra sự

thật của cuộc sống bên trong bức ảnh tuyệt mĩ của “Chiếc thuyền ngoài xa”:Bước ra là

một người đàn bà mệt mỏi, cam chịu và một lão đàn ông dữ dằn, ác độc, coi việc đánh

vợ như là phương cách giải tỏa những uất ức khổ đau: “Lão đàn ông lập tức trở nên

hùng hổ, mặt đỏ gay, lão rút trong người ra một chiếc thắt lưng … lão trút cơn giận

như lửa cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào người đàn bà, lão vừa

đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két”. Trong “chiếc thuyền ngoài xa”,

một sự thật còn trớ trêu, cay đắng nữa: Cha con lão làng chài coi nhau như kẻ thù

“Thằng bé chạy một mạch, sự giận dữ căng thẳng…lập tức nhảy xổ vào cái lão đàn

ông liền rướn thẳng người vung chiếc khóa sắt quật vào giữa khuôn ngực lão đàn

ông”. Người nghệ sĩ Phùng như cay đắng nhận thấy những cái ngang trái, bi kịch

trong gia đình thuyền chài kia đã là thứ thuốc rửa quái đản làm những thước phim

huyền diệu của cái máy ảnh mà anh dày công sáng tạo nghệ thuật bổng hiện hình một

sự thật cuộc sống xót xa. Tấm ảnh về chiếc thuyền thì rất đẹp, nhưng cuộc sống đích

thực của gia đình dân chài trên chiếc thuyền ấy chẳng có gì là đẹp. Sự nghịch lí ấy đặt

ra vấn đề đối với người nghệ sĩ về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống. “Nghệ

thuật không nên là ánh trăng lừa dối” (Nam Cao).

Phùng từng là người lính cầm súng chiến đấu để đem lại cuộc sống thanh bình, tốt

đẹp. Nhưng hiện thực cuộc sống vẫn còn những góc khuất. Đặc biệt là câu chuyện của

người đàn bà làng chài ở tòa án huyện. Bề ngoài, đó là một người đàn bà nhẫn nhục,

cam chịu, bị chồng thường xuyên hành hạ, đánh đập thật khốn khổ “ba ngày một trận

nhẹ, năm ngày một trận nặng”, nhưng người đàn bà vẫn kiên quyết gắn bó với lão đàn

ông ấy: “Con lạy quý tòa. . Quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được,

đừng bắt con bỏ nó”. Nguồn gốc của những nghịch lí đó là tình thương vô bờ đối với

những đứa con “Đám đàn bà hàng chài ở thuyền chúng tôi cần phải có người đàn ông

để chèo chống khi phong ba, để cùng làm ăn nuôi nấng. . phải sống cho con chứ

không phải sống cho mình”. Phùng từng là người lính chiến đấu giải phóng miền Nam

khỏi nanh vuốt quân xâm lược nhưng lại không thể nào giải phóng được số phận của

người đàn bà bất hạnh. Qua câu chuyện của người đàn bà, Phùng càng thấm thía:

không thể đơn giản trong cái nhìn về cuộc đời và con người.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Người đàn bà hàng chài không có tên , một người vô danh như biết bao người đàn bà

vùng biển khác. Thấp thoáng trong người đàn bà ấy là bóng dáng của biết bao người

phụ nữ Việt Nam nhân hậu, bao dung, giàu đức hi sinh. Người đàn bà ấy thật đáng

chia sẻ cảm thông. Lão đàn ông trước kia là một “anh con trai cục tính nhưng hiền

lành” nay là một người chồng độc ác. Ông ta vừa là nạn nhân của cuộc sống khốn khổ,

vừa là thủ phạm gây nên bao đau khổ cho chính những người thân của mình. Làm thế

nào để đem lại cái phần thiện trong người đàn ông ấy?!Trong một gia đình như gia

đình vợ chồng làng chài, những đứa trẻ như chị Phác, cậu bé Phác lớn lên và sẽ thành

người như thế nào? Những người nghệ sĩ như Phùng, những nhà quản lí xã hội như

Đẩu sẽ làm gì để cuộc sống bớt đi những mảnh đời như vậy?

Cốt truyện của tác phẩm rất sáng tạo và độc đáo. Những tình huống chứa đầy sự

nghịch lí: Một trưởng phòng muốn có tờ lịch “tĩnh vật hoàn toàn” nhưng thực tế vẫn

có hình ảnh con người , Một người nghệ sĩ chụp được bức ảnh tuyệt đẹp thì chính

trong đó lại chứa những cái xấu ác, Một người đàn bà bị chồng đánh dã man nhưng

không bao giờ muốn từ bỏ lão. Những nghịch lí đó vẫn tồn tại trong cuộc đời như nói

lên một triết lí sâu sắc: Cuộc sống không hề đơn giản mà phức tạp, không dễ gì khám

phá. Người nghệ sĩ phải có cái nhìn nhiều chiều khi phản ánh hiện thực cuộc sống.

Người kể chuyện là sự hóa thân của tác giả vào nhân vật Phùng đã tạo ra một điểm

nhìn trần thuật sắc sảo. Lời kể trở nên khách quan, chân thật giàu sức thuyết phục.

Ngôn ngữ nhân vật phù hợp với đặc điểm tính cách của từng người:giọng lão đàn ông

thô bỉ, lời người đàn bà xót xa cam chịu…Việc sử dụng ngôn ngữ sáng tạo đã góp

phần khắc sâu hơn chủ đề tư tưởng của tác phẩm.

Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” thể hiện một bài học đúng đắn về cách nhìn

nhận cuộc sống và con người:Mỗi người trong cõi đời, nhất là người nghệ sĩ, không

thể đơn giản, sơ lược khi nhìn nhận cuộc sống và con người. Cần một cách nhìn đa

dạng nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng.

Đồng thời tác phẩm in đậm phong cách tự sự-triết lí của nhà văn Nguyễn Minh Châu.

Có thể khẳng định: Nguyễn Minh Châu là một trong số những nhà văn đầu tiên của

thời kì đổi mới đã đi sâu khám phá sự thật đời sống , dũng cảm thể hiện những góc

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

khuất của cuộc đời ngay trong chế độ xã hội tốt đẹp của chúng ta. Đúng như lời của

nhà văn Nguyễn Minh Châu đã nói: “Nhà văn không có quyền nhìn sự vật một cách

đơn giản, và nhà văn cần phấn đấu để đào xới bản chất con người vào các tầng sâu

lịch sử”.

Bài văn mẫu 13

Nguyễn Minh Châu thuộc trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất

của nền văn học ta hiện nay. Sự tinh anh và tài năng ấy trước hết thể hiện ở quá trình

đổi mới tư duy nghệ thuật. Trong văn học cách mạng trước năm 1975, thước đo giá trị

chủ yếu của nhân cách là sự cống hiến, hi sinh cho cách mạng, là các tiêu chuẩn đạo

đức cách mạng được thế hiện chủ yếu trong mối quan hệ với kẻ thù, với đồng chí,

đồng bào. Sau năm 1975, Nguyễn Minh Châu là một trong số những nhà văn đầu tiên

của thời kì đổi mới đã đi sâu khám phá sự thật đời sống ở bình diện đạo đức thế sự.

Khi làm cho người đọc ý thức về sự thật, có khả năng nhìn thẳng vào sự thật, phát

hiện nhiều mối quan hệ xã hội phức tạp, chằng chịt, thì văn chương đã ít nhiều đáp

ứng được cái nhu cầu nhìn nhận và hoàn thiện nhiều mặt của nhân cách con người.

Truyện Chiếc thuyền ngoài xa là phát hiện về đời sống và con người theo đúng hướng

đó. Bao nghịch lí đời thường được mở ra: một người trưởng phòng thông minh muốn

có tờ lịch “tĩnh vật hoàn toàn”, nhưng thực tế không thể tước bỏ được hình ảnh con

người; một nghệ sĩ săn được cảnh thuyền và biển thật đẹp thì chính từ cảnh đó lại xuất

hiện những cái thật xấu; một người đàn bà bị chồng hành hạ vô lí nhưng không bao

giờ muốn từ bỏ kẻ độc ác ấy; những chiến sĩ nhiệt thành từng chiến đấu thế nào để

giải thoát cho một người đàn bà bất hạnh… Đấy là những minh chứng sinh động cho

cách nhìn đa diện của Nguyễn Minh Châu, như chính ông từng khẳng định: “Nhà văn

không có quyền nhìn sự vật một cách đơn giản, và nhà văn cần phấn đấu để đào xới

bản chất con người vào các tầng sâu lịch sử”.

Phát hiện thứ nhất của nhân vật nghệ sĩ nhiếp ảnh đầy thơ mộng. Để có tấm lịch nghệ

thuật về thuyền và biển theo yêu cầu của trưởng phòng, Phùng đã tới một vùng biển

từng là chiến trường cũ của anh, đã dự tính bố cục, đã “phục kích” mấy buổi sáng đế

“chộp được một cảnh thật ưng ý. Giây phút ấy đã tới, đôi mắt nhà nghề của người

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

nghệ sĩ đã phát hiện ra một vẻ đẹp “trời cho” trên mặt biển mờ sương, vẻ đẹp mà cả

đời bấm máy có lẽ anh chỉ có diễm phúc bắt gặp được một lần: trước mặt tôi là một

bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ. Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe

vào bầu sương mù màu trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời

chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc

mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. Tất cả khung cảnh ấy nhìn qua những cái

mắt lưới (…), toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài hoà và đẹp (…),

tôi tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự hoàn thiện, khám phá thấy

cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn. Niềm hạnh phúc của người nghệ sĩ chính là

cái hạnh phúc của khám phá và sáng tạo của sự cảm nhận cái đẹp tuyệt . diệu. Dường

như trong hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa giữa trời biển mờ sương, anh ta đã bắt gặp

lại cái tận Thiện, tận Mĩ, thấy tâm hồn mình như được gột rửa, trở nên thật trong trẻo,

tinh khôi bởi cái đẹp hài hoà, lãng mạn của cuộc đời.

Phát hiện thứ hai của nhân vật nghệ sĩ nhiếp ảnh lại đầy nghịch lí, nó bất ngờ và trớ

trêu như trò đùa quá của cuộc sống. Phùng đã từng có cái khoảnh khắc hạnh phúc tràn

ngập tâm hồn mình do cái đẹp tuyệt dính của ngoại cảnh vừa mang lại, anh đã từng

chiêm nghiệm bản thân cái đẹp chính là đạo đức, lại chẳng phải là đạo đức, là chân lí

của sự hoàn thiện. Anh ta chứng kiến từ chiếc thuyền ngư phủ đẹp như trong mơ ấy

bước ra một người đàn bà xấu xí, mệt mỏi và cam chịu; một lão đàn ông thô kệch, dữ

dằn, độc ác coi việc đánh vợ như một phương cách để giải tỏa những uất ức, khổ đau.

Phùng đã từng là người lính cầm súng chiến đấu đề có vẻ đẹp thanh bình của thuyền

biển mênh mông, anh không thể chịu được khi chứng kiến cảnh lão đàn ông đánh vợ

một cách vô lí và thô bạo. Nhưng anh chưa kịp xông ra thì thăng Phác, con lão đàn

ông, đã kịp tới đế che chở cho người mẹ đáng thương. Chỉ đến lần thứ hai, khi lại phải

chứng kiến cảnh ấy, Phùng mới thế hiện được bản chất người lính không thể làm ngơ

trước sự bạo hành của cái ác… Lão đàn ông đánh trả, Phùng bị thương, anh được đưa

về trạm y tế của toà án huyện, ở đó có chánh án Đẩu, bạn chiến đấu cũ của anh. Phùng

cay đắng nhận thấy những cái ngang trái, xấu xa, những bi kịch trong gia đình thuyền

chài kia đã là thứ thuốc rửa quái đản làm những thước phim huyền diệu mà anh dày

công chụp được bỗng hiện hình thành khủng khiếp, ghê sợ.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Câu chuyện của người đàn bà hàng chài ở toà án huyện là câu chuyện về sự thật cuộc

đời, nó giúp những người như Phùng và Đẩu hiểu được nguyên do của những điều

tưởng như vô lí. Bề ngoài đó là một người đàn bà quá nhẫn nhục, cam chịu, bị chồng

thường xuyên hành hạ, đánh đập thật khốn khó ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một

trận nặng, vậy mà vẫn nhất quyết gắn bó với lão đàn ông vũ phu ấy. Chỉ qua những lời

giãi bày thật tình của người mẹ đáng thương đó mới thấy nguồn gốc mọi sự chịu

đựng, hi sinh của bà là tình thương vô bờ đối với những đứa con: “… dám dàn bà

hàng chài ở thuyền chúng tôi cần có người đàn ông để chèo chống khi phong ba, để

cùng làm ăn nuôi nấng đặng một sắp con nhà nào cũng trên dưới chục đứa. Phải sống

cho con chứ không thể sống cho mình…”. Nếu thiếu sự việc một cách đơn giản, chỉ

cần yêu cầu người đàn bà bỏ chồng là xong. Nhưng nếu nhìn vấn đề một cách thấu

suốt sẽ thấy ý nghĩa và xử sự của bà là không thể khác được. Trong khổ đau triền

miên, người đàn bà ấy vẫn chắt lọc được những niềm hạnh phúc nhỏ nhoi: “Vui nhất

là lúc ngồi nhìn đàn con chúng tôi nó được ăn no”; “ơ trên thuyền cũng có lúc vợ

chồng con cái chúng tôi sống hoà thuận, vui vẻ”.

Về nghệ thuật, nét độc đáo trong xây dựng cốt truyện của Nguyễn Minh Châu là cách

tạo tình huống mang ý nghĩa khám phá, phát hiện về đời sống. Nếu coi tình huống là

sự kiện có ý nghĩa bộc lộ mối quan hệ, bộc lộ khả năng ứng xử, thử thách phẩm chất,

tính cách, đôi khi tạo ra những bước ngoặt trong tư tưởng, tình cảm, trong cuộc đời

con người, thì với Phùng, việc chứng kiến lão đàn ông đánh vợ là một sự kiện như thế.

Trước đó, Phùng nhìn đời bằng con mắt của một nghệ sĩ. Anh rung động, say mê

trước vẻ đẹp “trời cho” của thuyền biển sớm mai. Chính trong giây phút tâm hồn

thăng hoa những cảm xúc lãng mạn nhất, anh bất ngờ chứng kiến đôi vợ chồng từ con

thuyền “thơ mộng” bước xuống, rồi lão đàn ông đánh vợ một cách dã man và vô lí.

Tình huống đó được lặp lại một lần nữa, Phùng không chỉ chứng kiến người đàn bà

nhẫn nhục chịu đựng mà còn thấy được thái độ, hành động của chị em thằng Phác

trước sự hung bạo của cha với mẹ. Từ đó đến cuối truyện, Phùng đã có một cách nhìn

đời khác hẳn. Anh thấy rõ những cái ngang trái trong gia đình thuyền chài ấy, hiểu sâu

thêm tính cách người đàn bà, chị em thằng Phác, hiểu sâu thêm bản chất người đồng

đội của mình (Đẩu) và hiểu thêm chính mình. Tình huống truyện đã được Nguyễn

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Minh Châu đẩy lên cao trào và ngày càng xoáy sâu hơn nữa để phát hiện tính cách .

con người, phát hiện sự thật cuộc đời.

Hơn nữa, ngôn ngữ người kể chuyện và ngôn ngữ nhân vật trong truyện ngắn này

cũng rất đáng chú ý. Người kể chuyện ở đây là nhân vật Phùng, hay nói đúng hơn, đó

là sự hóa thân của tác giả vào nhân vật Phùng. Việc chọn người kê chuyện như thê đã

tạo ra một điểm nhìn trần thuật sắc sảo, tăng cường khả năng khám phá đời sống của

tình huống truyện, lời kể chuyện trở nên khách quan, chân thật, giàu sức thuyết phục.

Ngôn ngữ cách nhân vật phù hợp với đặc điểm tính cách của từng người: giọng điệu

lão đàn ông thật thô bỉ, tàn nhẫn với những từ ngữ đầy vẻ tục tằn, hung bạo; những lời

của người đàn bà thật dịu dàng và xót xa khi nói với con, thật đớn đau và thấu trải lẽ

đời khi nói về thân phận của mình; những lời của Đẩu ở toà án huyện rõ là giọng điệu

của một người tốt bụng, nhiệt thành: việc sử dụng ngôn ngữ rất linh hoạt, sáng tạo như

thế đã góp phần khắc sâu thêm chủ đề – tư tưởng của truyện ngắn.

Tóm lại, từ câu chuyện về một bức ảnh nghệ thuật và sự thật cuộc đời đằng sau bức

ảnh ấy, truyện Chiếc thuyền ngoài xa mang đến một bài học đúng đắn về cách nhìn

nhận cuộc sống và con người: một cách nhìn đa diện, nhiều chiều, phát hiện ra bản

chất sau vẻ ngoài đẹp đẽ của hiện tượng, ơ đây là số phận đau đớn của một người phụ

nữ, là cảnh ngộ ngang trái trong một gia đình hàng chài hiện dần lên” qua bức ảnh

tuyệt đẹp về chiếc thuyền trong sương sớm. Từ đó, truyện còn cho thấy rõ mỗi người

trong cõi đời, nhất là người nghệ sĩ, không thể đơn giản và sơ lược khi nhìn nhận cuộc

sống và con người.

Bài làm mẫu 14

Căn cứ theo điều Nguyễn Minh Châu lúc sinh thời từng tâm niệm : “Không có một

thứ nghề nào mà kết quả công việc lại có thể cắt nghĩa rõ rệt chân giá trị của người

làm ra nó như nghề viết văn” thì có thể khẳng định rằng những gì ông để lại cho đời

đã đảm bảo chắc chắn ông là một tài năng và một nhân cách lớn. Sự nghiệp sáng tác

của ông có một vị trí quan trọng trong quá trình vận động và phát triển của văn học

Việt Nam giai đoạn đổi mới sau năm 1975 và ông rất xứng đáng với lời đánh giá của

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

nhà văn Nguyên Ngọc : “Nguyễn Minh Châu thuộc số những nhà văn mở đường tinh

anh và tài năng của văn học ta hiện nay”.

Mẫn cảm với nghề, Nguyễn Minh Châu ý thức rất sớm về xu thế tất yếu phải đổi mới

văn học, mà trước nhất là đổi mới quan niệm về văn chương, về bản lĩnh và trách

nhiệm của nhà văn. Từ năm 1945 đến 1975, văn học Việt Nam có sứ mệnh phục vụ

chiến đấu, nó phải trở thành một vũ khí, một “mặt trận”tư tưởng. Yêu cầu dó quy định

cách văn học tiếp cận cuộc sống chủ yếu từ góc độ lịch sử – sự kiện. Những vấn đề

của cộng đồng được ưu tiên và được coi như tiêu chí hàng đầu để định giá tác phẩm.

Tự nguyện làm một nhà văn – chiến sĩ, Nguyễn Minh Châu đã góp vào nền văn học

kháng chiến những tác phẩm xuất sắc : Cửa sông, Dấu chân người lính, Mảnh trăng

cuối rừng. Chính trong thời kì hào hùng và cam go ấy, nhà văn ghi vào nhật kí : “Hôm

nay chúng ta đang chiến đấu vì quyền sống của cả dân tộc, nhưng sẽ đến một ngày

chúng ta phải chiến đấu cho quyền sống của từng con người, sao cho con người ngày

một tốt hơn. Chính cuộc đấu tranh ấy mới là lâu dài”. Hoá ra con người là mối bận

tâm thường xuyên của ông. Nhận xét văn học viết trong chiến tranh của chúng ta

thường có hạn chế lớn : “sự kiện lấn át con người”, ông cả quyết rằng sẽ đến lúc vãn

học “phải viết về con người”, “trước sau con người cũng leo lên trên sự kiện để đòi

quyền sống”.

Khi đất nước hoà bình, Nguyễn Minh Châu có điều kiện để hiện thực hóa những suy

tư đầy sáng suốt đó. Ông coi “văn học và cuộc sống là hai vòng tròn đồng tâm mà tâm

điểm là con người”, còn nhà văn chân chính thì bao giờ cũng “mang nặng trong mình

tình yêu cuộc sống, nhất là tình yêu thương con người”. Tình yêu ấy thôi thúc ông làm

một cuộc tự đổi mới âm thầm mà quyết liệt. Trong những sáng tác từ sau năm 1975,

ngòi bút ông ngày càng nghiêng hẳn về đề tài thế sự, nơi ông có thể đi sâu vào những

vấn đề của cá nhân trong mối quan hệ đời thường đa đoan, phức tạp. Rồi từ đó ông đề

xuất quan niệm mới mang nội dung dân chủ và nhân bản sâu sắc về con người.

Hai tập truyện ngắn Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (1983) và Bến quê (1985),

đánh dấu bước chuyển vững vàng của Nguyễn Minh Châu. Truyện ngắn Chiếc thuyền

ngoài xa (viết xong tháng 8 – 1983) in trong tập Bến quê.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Những đổi mới của Nguyễn Minh Châu trong truyện ngắn này về cơ bản tập trung ở

cách tiếp cận đời sống và quan niệm về con người. Chọn số phận cá nhân trong cuộc

mưu sinh nhọc nhằn thời hậu chiến làm đối tượng khám phá, nhà văn đã kiên quyết

khước từ cái nhìn lí tưởng hoá con người, để hiện thực hiện lên với tất cả cái xù xì,

góc cạnh của nó. Truyện dường như không có bóng dáng bất cứ một sự kiện chính trị

– xã hội nào, chỉ là cuộc sống bế tắc quẩn quanh, thường nhật của một gia đình dân

chài vùng đầm phá miền Trung, cách Hà Nội hơn sáu trăm cây số. Điều tác giả muốn

nhấn mạnh là : tính chất phức tạp, bí ẩn của đời sống không thể nhìn bằng cái nhìn

giản đơn, dễ dãi. Ông đã sáng tạo một tình huống thật độc đáo và hấp dẫn nhằm

chuyển tải tư tưởng riêng, những phát hiện riêng về cuộc đời và về văn chương.

Vai trò của tình huống luôn được người viết truyện ngắn đề cao.Với Nguyễn Minh

Châu, “Đôi khi người ta nghĩ ra được một cái tình thế xảy ra câu chuyện thật hay và

thế là coi như xong một nửa”. Tình huống chính là “thứ nước rửa ảnh làm nổi hình nổi

sắc nhân vật, làm rõ tư tưởng của nhà văn”.

Chiếc thuyền ngoài xa được triển khai trên hai tình huống chính. Tình huống tự nhận

thức là tình huống lớn, bao trùm toàn bộ câu chuyện : Nhân vật Phùng được cử tới

vùng biển xa xôi kia để chụp ảnh bổ sung cho bộ ảnh lịch chuyên đề mười hai tháng

về biển. Trưởng phòng khi giao nhiệm vụ nói với Phùng : “không có người. Hoàn toàn

thế giới tĩnh vật”. Nhờ đó mà Phùng có cơ hội chứng kiến một tình huống khác hết

sức bất ngờ và khó tin : một người phụ nữ làng chài thường xuyên bị chồng đánh đập

dã man, vẫn cắn răng cam chịu, từ chối lời khuyên đầy thiện chí của vị thẩm phán toà

án huyện, kiên quyết không rời bỏ người chồng vũ phu. Cách xử sự lạ lùng của người

đàn bà gây thắc mắc cho cả Phùng (phóng viên ảnh) lẩn Đẩu (thẩm phán). Kết cục là

họ “vỡ ra” được nhận thức mới, đúng hơn, một nhận thức làm thay đổi cách nhìn,

cách nghĩ quen thuộc của họ (kiểu tình huống này cũng xuất hiện ở nhiều truyện khác

của Nguyễn Minh Châu như Bức tranh, Bến quê, Người đàn bà trên chuyến tàu tốc

hành,…).

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Do tình huống đặt ra là tình huống tự nhận thức nên cốt truyện được xây dựng trên

nguyên tắc luận đề : sự kiện, sự việc chỉ là phông nền cho quá trình vận động tâm lí

dẫn đến bước ngoặt tư tưởng.

Chủ thể của quá trình nhận thức ở đây là nhân vật Phùng, người kể chuyện xưng tôi

(một hoá thân của Nguyễn Minh Châu ?). Phùng có phẩm chất đáng quý của một nghệ

sĩ giàu tâm huyết, tâm hồn tinh tế, thiết tha với cái đẹp. Cảnh thiên nhiên vùng đầm

phá buổi sáng, “phẳng lặng và tươi mát” ; cảnh đẩy thuyền ra khơi sôi nổi, náo nhiệt

và khoẻ khoắn, cảnh thuyền cá trở về lúc bình minh rực rỡ; cánh biển đông huyền bí,

sâu thẳm… đã đem lại những rung động ” tuyệt đỉnh”, khiến anh vui sướng, hạnh

phúc đến mức “tưởng như chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự toàn

thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”. Đằng sau những câu

văn khá du dương, hào phóng mĩ từ trong đoạn này, ngầm án một nụ cười hài hước,

chế giễu nhẹ nhàng lối tư duy lãng mạn của nhiều nghệ sĩ (đó cũng có thể là nụ cười

tự trào đầy thâm thuý của Nguyễn Minh Châu). Tự tin và tự mãn, Phùng đã vội thu

vào ống kính “cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh vừa mang lại”. Anh ngỡ rằng mình

sáng suốt hơn người trưởng phòng, biết gắn cái đẹp thiên nhiên với hình ảnh con

người, biết tìm ra sự hài hoà giữa chất thơ của trời biển với vẻ “náo nhiệt” tưng bừng

của lao động. Nhưng anh đã lầm. Bước ngoặt trong nhận thức người nghệ sĩ được tác

giả khắc họa thật sắc sảo qua sự đối lập gay gắt giữa “cái – thấy – phút – trước” với

“cái – thấy – phút – sau”. Mấy cụm từ giản dị mà đầy sức nén của chân lí : “tôi chắc

mẩm” (niềm tin có sẵn), “ngay lúc ấy” (đột biến), “bất giác tôi nghe” (hoang mang

trước sự thật).

Phùng đã hai lần chứng kiến cảnh người đàn bà bị chồng đánh đập tàn nhẫn trên bờ

biển (lần thứ hai, thậm chí anh còn nhảy vào can thiệp và bị thương) rồi lại chứng kiến

cách chị ta ứng xử tại tòa án của chánh án Đẩu. Trong suy nghĩ của Phùng và Đẩu,

người đàn bà khốn khổ đáng thương không nên cam chịu bị hành hạ, chắc bà ta sẽ vui

vẻ chấp thuận bỏ chồng để được giải thoát khỏi đòn roi. Ngờ đâu cả thiện chí lẫn luật

pháp đều bất lực : người đàn bà khi mới nghe vị thẩm phán thuyết phục li dị chồng đã

“chắp tay lạy vái lia lịa : – Con lạy quý toà…”. Trước cảnh này, Phùng kinh ngạc cao

độ và cảm thấy bức bối : “gian phòng ngủ lồng lộng gió biển của Đẩu tự nhiên bị hút

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

hết không khí, trở nên ngột ngạt quá” vì “không thể nào hiểu được” thái độ cam chịu

lạ lùng ấy. Ở đây diễn ra một sự va chạm gay gắt giữa những điều đã mặc định về con

người với thực tế sống động của hiện thực. Phùng và Đẩu đều tin rằng mình đúng : họ

đã bảo vệ bà ta bằng cả thiện chí lẫn luật pháp. Họ đinh ninh chồng bà ta là kẻ xấu xa,

bỏ lão là giải pháp tốt nhất. Chỉ có điều người đàn bà lam lũ ấy giống như một bí mật

mà họ chưa bao giờ biết. Sự thay đổi hoàn toàn tư thế và lối xưng hô, những câu nói

chất phác mà “thấu tình đạt lí” của bà làm cả Phùng lẫn Đẩu bối rối “những lời ấy,

nhất là đấy lại là lời một người đàn bà khốn khổ, không phải dễ nghe đối với chúng

tôi…”. Một lần nữa cách nhìn đầy định kiến và đơn giản “va” phải cái trí khôn của đời

sống. Người đàn bà thất học lại có tư cách giảng giải cho hai vị trí thức về những

nghịch lí mà con người phải chấp nhận khi nó bị cầm tù trong hoàn cảnh đói nghèo

cùng cực. Hoá ra cuộc sống vốn đầy nghịch lí mà cái nhìn chủ quan duy ý chí không

bao giờ thấy hết. Pháp luật công bằng, lòng tốt vô tư đều chưa đủ hoá giải những

nghịch lí ấy. Nguyễn Minh Châu thật sâu sắc khi phát hiện sự cam chịu của người đàn

bà là một phẩm chất, là cái đẹp đáng giá nhất, vì nó cần thiết nhất cho những người

dân hàng chài cơ cực kia khi xã hội chưa có một giải pháp thực sự hiệu quả để thay

đổi số phận họ.

Người đàn bà thất học mà không tăm tối. Thái độ nhẫn nhịn là kết quả của bao tình

cảm vị tha, thánh thiện : “Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ không

phải sống cho mình như ở trên đất được !…”. Vậy là người đàn bà đã chủ động nhận

về mình mọi đau đớn, phiền não để đảm bảo cho sự tồn tại của cái gia đình đông con

sống dựa vào nghề sông nước vốn đầy rẫy bất trắc. Tình yêu thương như một bản

năng mãnh liệt ngàn đời cứu người phụ nữ ở câu chuyện này phát lộ dưới hình thức

bất ngờ nhất và cũng cảm động nhất. Nó cho bà ta can đám để chịu đựng những trận

đòn tàn bạo của chồng (khi bị chồng đánh bà không hé kêu khóc hay chống cự),

nhưng lại khiến bà “đau đớn”, “xấu hổ, nhục nhã” khi biết mình vô tình làm tổn

thương tâm hồn đứa con thơ dại (bà “mếu máo” gọi tên Phác, “ôm chầm lấy nó”,

“chắp tay vái lấy vái để” đứa con, bà cũng đã khóc ở tòa án khi nghe Phùng nhắc đến

thằng Phác).

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Nguyễn Minh Châu đã di chuyển điểm nhìn từ Phùng sang Đẩu rồi bất ngờ “trao” cho

người đàn bà và chính cái người mẹ hàng chài thô kệch, mặt rỗ xấu xí, đầy vẻ lam lũ,

cam chịu ấy lại là người sắc sảo, hiểu đời hơn hẳn hai vị trí thức. Chánh án Đẩu và

phóng viên nhiếp ảnh Phùng đã từng kinh qua chiến tranh, đi nhiều thấy nhiều mà hoá

ra vẫn nông cạn, hời hợt trước hiện thực khắc nghiệt của gia đình bà và những người

dân chài khác. Cuộc sống được Đẩu nhìn bằng sự rành rẽ, công bằng của luật pháp,

Phùng nhìn bằng con mắt nghệ sĩ. Cả hai đều có sẵn lòng tốt và thiện chí với cuộc đời.

Chỉ có điều các anh quen tư duy một chiều về cuộc đời (chẳng hạn, câu hỏi “như lạc

đề” của Phùng : “Lão ta trước hồi bảy nhăm có đi lính ngụy không ?” hay cái thắc

mắc rất ngây thơ của Đẩu : “Vậy sao không lên bờ mà ở ?”) nên chỉ thấy được những

gì là tất yếu, hợp lí. Người đàn bà trái lại, từ số phận mình đã buộc các anh phải đặt

đời sống và cái nhìn nhiều chiều để nhận ra vô vàn nghịch lí : bãi xe tăng bị bốc cháy

(chứng tích về chiến công anh hùng trong chiến đấu) là nơi người đàn bà thường

xuyên bị đánh đập, còn những đứa trẻ thì đói khát và thất học (bi kịch đói nghèo chưa

cách gì chấm dứt), thiếu nữ mảnh dẻ duyên dáng “như nàng tiên cá” lại “được tách ra

từ da thịt một người đàn bà hàng chài xấu xí và đau khổ”, người mẹ yêu con, cố che

giấu sự thật để tránh cho con khỏi đau lòng, không ngờ lại làm nó tức giận đến mù

quáng,… Chính những lời giãi bày chất phác, dè dặt của người đàn bà đã dần dần “mở

mắt” cho Phùng và Đẩu. Tất nhiên việc thay đổi cách nhìn, cách nghĩ quen thuộc

không dễ dàng gì. Làm sao hai vị cựu chiến binh của một thời đánh giặc lừng lẫy có

thể thấm thía được ngay bao nhiêu nông nỗi yêu thương, xa xót, đắng cay, hờn tủi,

bao nhiêu thấu hiểu độ lượng trong giọng nói đứt quãng của bà ta : “Bất kể lúc nào

thấy khổ quá là lão xách tôi ra đánh, cũng như đàn ông thuyền khác uống rượu […].

Giá mà lão uống rượu […] thì tôi còn đỡ khổ […]. Sau này con cái lớn lên, tôi mới xin

được với lão […] đưa tôi lên bờ mà đánh […]”. Phùng và Đẩu đã “cùng một lúc thốt

lên” : “Không thể nào hiểu được, không thể nào hiểu được”. Có lẽ họ chỉ thực sự “tâm

phục khẩu phục” khi phát hiện cái sức mạnh nội tâm kì lạ nâng đỡ người đàn bà :

“Lần đầu tiên trên khuôn mặt xấu xí của mụ chợt bừng sáng lên như một nụ cười – vả

lại, ở trên thuyền cũng có lúc vợ chồng con cái chúng tôi sống hoà thuận vui vẻ […].

Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no.

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

Nguyễn Minh Châu đã thật “cao tay” khi làm cuộc hoán đổi vị thế giữa Phùng, Đẩu

với người đàn bà – cuộc hoán đổi để xác lập quan niệm dân chủ về con người. Tính

cách đầy mâu thuẫn của người phụ nữ hàng chài thể hiện tư tưởng nhân bản sâu sắc

của nhà văn, hiện thực hóa ý định của ông khi sáng tác truyện ngắn này : “Con người

sống trong xã hội, sống giữa cộng đồng đã từng tồn tại từ lâu và còn tồn tại mãi nhưng

họ phải chịu biết bao đau đớn để cho người và người được bên nhau, gắn bó với nhau

trong cái quần thể xã hội đầy mâu thuẫn trên chiếc thuyền nọ… Không phải lúc nào

con người cũng đấu tranh với nhau mà nhiều khi phải chịu đựng lẫn nhau. Những con

người lao động và lương thiện hết đời này sang đời khác đã chịu biết bao nhiêu điều

đau khổ bất công để sống nuôi nấng con cái, làm cho đời sống bất diệt”. Tình yêu

thương con người ở Nguyễn Minh Châu lúc nào cũng nặng trĩu những suy tư se xót

nên tình cảm nhân đạo của ông thường nghiêng về phía những thân phận bé nhỏ,

nhiều đau khổ và ông đặc biệt nhạy cảm với những vẻ đẹp thầm lặng mà vững bền –

những vẻ đẹp mang gương mặt phụ nữ (như Liên trong Bến quê, Thai trong cỏ

lau,…).

Nguyễn Minh Châu có những câu văn giản dị như lời nói thường, không một chút

“làm văn” mà đầy dư ba. Câu văn sau đây là một ví dụ – đấy là câu Phùng hỏi người

đàn bà : “Cả đời chị có một lúc nào thật vui không ?”. Vâng! Với những kiếp đàn bà

nhọc nhằn như thế mà nói đến niềm vui liệu có xa xỉ quá không ? Nhưng mấy ai đã

hiểu sự tận tụy hi sinh cho chồng con chính là niềm vui lớn nhất đối với họ. Nghe

người đàn bà hàng chài nói về niềm vui, Đẩu như “bừng ngộ” : “Một cái gì mới vừa

vỡ ra trong đầu vị Bao Công của cái phố huyện vùng biển, lúc này trông Đẩu rất

nghiêm nghị và đầy suy nghĩ”. Đến đây người kể chuyện (Phùng) đã nhập hẳn vào

dòng tâm tư của Đẩu, sự giác ngộ của Đẩu cũng chính là sự giác ngộ của anh. Hành

trình tự nhận thức của cả hai luôn có sự song trùng. Nhưng qua Phùng – người phóng

viên nhiếp ảnh, Nguyễn Minh Châu còn thực hiện một cuộc “tự vấn” của văn chương

: giữa cuộc sống cơm áo nhiều hệ luỵ, văn chương chọn cách ứng xử nào ? “Chiếc

thuyền ngoài xa” rất khác với nó khi đã cập bờ. Nghệ thuật tiếp cận hiện thực thế nào

để không bỏ quên số phận con người ? Nhan đề truyện rõ ràng là một ẩn dụ sâu sắc

(nó gợi nhớ các nhan đề như Mảnh trăng cuối rừng, Bến quê, Bức tranh, cỏ lau,…),

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

một câu hỏi bỏ ngỏ cho những ai muốn chọn văn chương nghệ thuật để bày tỏ tình yêu

con người. Câu hỏi này ám ảnh tới mức dù bức ảnh lịch năm đó của Phùng chỉ có hai

màu đen trắng mà sau này mỗi lần ngắm nó Phùng cứ thấy hiện về cái màn sương màu

hồng (lãng mạn) như đối lập với dáng đi chậm rãi, vững chắc của người đàn bà trên

cát (hiện thực). Một lời nhắc nhở hay một niềm tin sâu xa vào sứ mệnh cao quý của

người nghệ sĩ ? Chắc chắn rằng, với Nguyễn Minh Châu, với truyện ngắn này, nghệ sĩ

không có quyền nhìn sự vật một cách giản đơn, dễ dãi mà phải đào xới vào những

tầng sâu đời sống để làm lộ ra những gì có khả năng đánh thức tình yêu thương con

người.

Tình huống truyện độc đáo, kết hợp với nhân vật tư tưởng và nhân vật tính cách – số

phận đã giúp nhà văn giãi bày nỗi băn khoăn, trăn trở về tính phức tạp đa chiều của

cuộc sống, về bao nhọc nhằn còn đè nặng lên số phận con người, về mối quan hệ máu

thịt giữa nghệ thuật và hiện thực. Khát vọng đổi mới văn chương bằng việc đi tìm một

quan niệm chân thật hơn, hợp lí hơn về con người dựa trên nền tảng triết học nhân bản

qua giọng văn thấm thìa chiêm nghiệm, qua cái nhìn dân chủ hoá của người trần

thuật,… đã trở thành nhu cầu tự vấn mạnh mẽ, trung thực, đủ sức khẳng định tư cách

“người mở đường” cho công cuộc đổi mới văn học Việt Nam sau 1975 của Nguyễn

Minh Châu.

Bài văn mẫu 15

Có những câu chuyện đi vào lòng người một cách sâu sắc. Có những câu chuyện lấy

đi nước mắt của người đọc. Lại có những câu chuyện khiến lòng người hừng hực khí

thế. Và tác phẩm “chiếc thuyền ngoài xa” của tác giả Nguyễn Minh Châu cũng không

ngoại lệ. Tác phẩm để lại trong lòng người đọc nỗi ám ảnh về người đàn bà hàng chài.

Trước tiên ta cùng tìm hiểu đôi nét về tác giả Nguyễn Minh Châu. Trước năm 1975

ông là ngòi bút sử thi có thiên hướng lãng mạn. Từ thập kỷ 80 của thế kỷ XX sáng tác

của ông chuyển hẳn sang cảm hứng thế sự với những vấn đề đạo đức và triết lý nhân

sinh. Ông được nhà văn Nguyên Ngọc nhận xét “là một trong những người mở đường

cho tài năng” tác phẩm “chiếc thuyền ngoài xa” là tác phẩm tiêu biểu cho thời kỳ đổi

mới hướng nội khai thác sâu sắc trước số phận cá nhân trong đời thường. Tác phẩm

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

được viết sau năm 1975 lúc đầu in trong tập Bến quê sau đó được in trong tập truyện

ngắn cùng tên (1985).

Mở đầu tác phẩm nói về người nghệ sĩ Phùng được giao nhiệm vụ chụp tấm ảnh để

làm lịch tháng bảy. Đó chính là cơ duyên đưa anh đến với làng chài ấy đưa anh đến

với những chiêm nghiệm mà có lẽ cả đời anh cũng không thể quên. Sau nhiều ngày ở

làng chài nghệ sĩ Phùng vẫn chưa chụp được một bộ ảnh ưng ý. Cho đến buổi sáng

bình minh hôm đó anh đứng dưới chiếc xe tăng đã hỏng nhìn về phía biển. Một chiếc

thuyền rẽ sóng đến ngay khoảnh khắc đó người nghệ sĩ đã reo hò rồi bối rối. Bức

tranh thiên nhiên bằng mực tàu hiện ra trước mắt anh. Khung cảnh bờ biển mờ hơi

sương trắng pha chút màu hồng hồng của ánh nắng chiếu vào. Chiếc thuyền như trong

câu chuyện cổ tích bước ra “toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài

hòa và đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích”. Người nghệ sỹ trở nên bối rối,

đắm say trước bức tranh thiên nhiên ấy. Anh lấy máy ảnh ra nháy liên tục hy vọng sẽ

lưu giữ được khoảnh khắc đẹp đẽ ấy khoảnh khắc trắng ngần trong tâm hồn.

Nghệ sỹ Phùng vui vẻ vì cuối cùng anh cũng đã có được bộ ảnh ưng ý. Nhưng sau

niềm vui mừng ấy anh lại nhận được điều ngạc nhiên lớn hơn. Từ chiếc thuyền ấy một

người phụ nữ xấu xí và một người đàn ông tướng tá thô kệch có đôi vai rộng như vai

gấu bước xuống. Gã cúi gằm mặt cái lưng khum khum đôi mắt hằn đỏ như một con

mãnh thú đang tức giận. Hai người cứ bước đi cho đến khi dừng lại gã đàn ông bỏ thắt

lưng ra quất từng quất đầy đau đớn lên người phụ nữ. Người phụ nữ im lặng không

oán than không kêu đau tất cả chỉ có im lặng và cam chịu.

Nghệ sỹ Phùng bị biến cố này làm cho bất ngờ anh đứng bất động tại chỗ. Đến khi

anh lấy lại tinh thần xông ra thì nhìn thấy thằng Phát. Cái thằng bé hiền lành ngây thơ

ấy đang chạy về phía hai người. Anh bàng hoàng nhận ra thằng bé Phát không còn là

cậu bé hiền lành mà anh biết trong đôi mắt nó là sự thù hận giống y như khuôn mặt

của gã đàn ông ấy. Thằng bé lao ra giằng lấy chiếc thắt lưng từ tay gã bảo vệ người

đàn bà khỏi đòn roi. Gã đàn ông không cam chịu nhưng lại không giành được chiếc

thắt lưng gã trở nên bực tức tát hai cái lên mặt thằng bé. Gương mặt thằng bé ửng đỏ

hiện lên dấu bàn tay của gã. Từ đầu đến cuối tất cả chỉ diễn ra trong câm lặng và bạo

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

lực. Người phụ nữ lúc này như mới cảm nhận được nỗi đau mụ khóc nước mắt rơi

không ngừng. Mụ ôm thằng Phát vào lòng sự thương tiếc đau khổ ẩn hiện trong đáy

mắt. Rồi mụ buông thằng Phát ra bước theo gã đàn ông lên chiếc thuyền.

Cùng một buổi sáng nghệ sỹ Phùng giống như đi từ mùa xuân đến mùa đông. Ban đầu

là mùa xuân đẹp đẽ ấm áp lúc sau là cái lạnh buốt thấu tâm can của mùa đông. Bức

tranh thiên nhiên đẹp đẽ đến vậy nhưng ẩn sâu trong nó lại là bức tranh trái ngược.

Một bức tranh phi thẩm mỹ, phi nhân tính được phác họa bởi hình ảnh người đàn bà

xấu xí, người đàn ông thô kệch. Người đàn ông đánh người phụ nữ là vợ mình, đánh

thằng bé là con trai của mình. Nghịch lý và ngang trái cái vẻ đẹp trời cho ấy lại chẳng

thể nào nói lên bức tranh xấu xí đằng sau. Liệu đây có phải là sự gửi gắm của tác giả

đến với chúng ta cuộc đời hãy còn nhiều nghịch lý mắt thấy chưa có thể là tất cả tai

nghe chưa chắc là toàn bộ. Và biết đâu đấy đằng sau nó là cả một câu chuyện.

Tác giả còn gửi gắm thông điệp không thể đánh giá con người bằng vẻ bề ngoài mà

phải đi sâu vào phát hiện bản chất bên trong. Thông điệp đó được gửi gắm bằng cách

mà tác giả nói về người đàn bà hàng chài. Người đàn bà hàng chài hiện lên qua vài

câu miêu tả không tên tuổi, không nghề nghiệp, không nhan sắc tất cả về người đàn bà

ấy là số không là sự nhạt nhòa. Bà sinh ra trong một gia đình khá giả nhưng vì bị đậu

mùa từ nhỏ khuôn mặt xấu xí không ai lấy. Bà lại phải lòng gã thanh niên nghèo cục

tính hiền lành chính là gã vũ phu bây giờ rồi theo chân gã. Tài sản của bà là trên dưới

mười đứa con những ngày đói biển động bọn họ ăn xương rồng luộc chấm muối qua

ngày. Một cuộc đời cơ cực lam lũ hiện lên trong mắt người đọc. Vất vả khổ cực đến

thế là cùng. Nhưng không tận cùng của nỗi đau chưa phải ở đây tận cùng của nỗi đau

đối với người đàn bà ấy là việc phải bỏ chồng mình cái gã vũ phu.

Nghệ sĩ Phùng và chánh án Đẩu nghĩ điều đó thật điên rồ một người cứ suốt ngày

hành hung “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng” làm sao mà sống nổi.

Nhưng người đàn bà hàng chài lại hiểu rõ là không thể bỏ gã. Trên dưới mười đứa con

cần gã một mình bà không thể gồng gánh nuôi chúng. Một mình bà và đàn con nhỏ

không thể vượt qua được sóng to gió lớn của biển khơi nơi nguy hiểm rình rập. Và

chính cái lúc gian nan hiểm nguy ấy trên chiếc thuyền cần một người đàn ông trèo lái

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

đưa con thuyền vượt qua bão tố. Hơn ai khác chồng của bà mới có thể làm việc đó cho

dù gã có độc ác gã có vũ phu thì gã vẫn là người gồng gánh cả gia đình.

Sự cam chịu của bà không chỉ thể hiện ở việc bà im lặng chịu đòn roi mà còn ở chi tiết

bà “đưa một cánh tay lên có lẽ định gãi hay sửa lại mái tóc nhưng rồi lại buông thõng

xuống, đưa cặp mắt nhìn xuống chân”. Bà muốn chỉnh trang lại mái tóc đã rối bù hoặc

có lẽ là muốn gãi đầu nhưng rồi bà lại buông tay. Bà buông tay vì lẽ gì đây? Bà đang

suy nghĩ về điều gì? Có lẽ và cũng có thể bà đang nghĩ vén tóc lên rồi nó sẽ lại rối thà

cứ để như vậy. Hay là bà nghĩ vén lọn tóc lên bà cũng chẳng thôi xấu xí, thôi nhếch

nhác, thôi đói khổ. Bà buông tay, bà buông xuôi tất cả, buông xuôi chính mình, buông

xuôi cho số phận. Bà cam chịu, cam chịu cuộc sống lam lũ, cam chịu đòn roi, cam

chịu người đàn ông vũ phu.

Dù bị đánh nhưng bà vẫn rất thương chồng mình cảm thông cho nỗi vất vả của chồng

tự nhận về mình tất cả tội lỗi “giá như tôi đẻ ít hơn thì đã bớt khổ” trong lòng bà

người chồng của mình bản chất là một người hiền lành ít nói nhưng vì cuộc đời xô đẩy

vì khổ quá lại chẳng có chỗ giải tỏa nên gã mới chọn bà là nơi trút giận. Khi đánh

người đàn bà hàng chài gã đã nói “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết hết đi

cho ông nhờ!”. Đó là sự tóm gọn của đau khổ trong gã. Gã một người đàn ông sức

rộng vai dài chẳng thể cho vợ con một đời ấm no. Gã hận thù chính mình hận thù tất

cả. Cuộc đời gã sao lại khổ thế này? Một đàn con nheo nhóc, một người vợ tần tảo là

gánh nặng của gã. Gã không thể khóc cũng không thể kể lể gã chỉ có thể đánh “bất kể

lúc nào thấy khổ quá là lão xách tôi ra đánh”. Người đàn bà hàng chài hiểu rõ điều đó

bà thương chồng mình tha thứ cho chồng mình mọi lỗi lầm. Bên trong cái vẻ ngoài

xấu xí rụt rè ấy là người phụ nữ giàu tình thương, giàu lòng vị tha hiểu lẽ đời sâu sắc.

Trong chuỗi đau khổ liên miên không dứt ấy bà cũng có niềm vui là những phút giây

vui vẻ hạnh phúc bên con. Đó chính là ánh sáng khiến bà vượt qua tất cả. Niềm vui,

niềm động lực của bà là cả nhà quây quần bên mâm cơm sung túc sau ngày bội thu.

Là nụ cười tươi rạng rỡ của con khi được ăn bữa cơm no đủ với bà đó là hạnh phúc.

Bà yêu con mình mong muốn những điều tốt đẹp đến với con. Bà gửi thằng Phát về

nhà ngoại mong muốn cuộc đời nó sẽ được học hành đầy đủ rồi sau này sẽ không đi

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa

vào bước chân của cha mẹ nó. Bà xin chồng mình lên bờ rồi mới đánh mình vì sợ sẽ

ảnh hưởng đến con. Khi xuống thuyền bà “ngước mắt nhìn ra ngoài mặt phá nước chỗ

chiếc thuyền đậu một thoáng”. Bà nhìn để yên tâm rằng con cái mình không nhìn thấy

cảnh cha nó đánh mẹ nó. Với những tâm hồn non nớt sẽ để hằn trong đấy những vết

thương tâm hồn không thể nào phai nhòa không thể nào chữa lành. Qua đó nói lên

người đàn bà hàng chài là một người mẹ giàu đức hy sinh yêu thương con bằng cả trái

tim.

Tác giả còn để cho chúng ta thấy được cái nhìn của các nhân vật trong tác phẩm. Đó là

cái nhìn của chánh án Đẩu của nghệ sĩ Phùng về người đàn bà hàng chài về người

chồng của bà. Chánh án Đẩu là người tốt nhưng lại chưa hiểu đời sâu sắc. Ông khuyên

người đàn bà hàng chài bỏ gã vũ phu ấy đi. Nhưng lại chẳng nghĩ thấu đáo đến việc bỏ

gã bà và các con sẽ sống ra sao? Sau khi nghe người đàn bà hàng chài kể ông đã vỡ lẽ

ra nhiều điều. Cuộc sống luôn nhiều ngã rẽ dù đúng dù sai dù sướng dù khổ mỗi người

đều bị buộc chặt trong một sợi dây liên kết vô hình nào đó. Người trong cuộc mới là

người hiểu rõ nhất muốn hiểu lòng dân giúp đỡ dân thì phải đặt mình vào vị trí của

dân. Còn người nghệ sĩ Phùng lại hiểu ra một điều. Nghệ thuật phải thật sự nói lên

hiện thực của đời sống thì mới là nghệ thuật thật sự. Nghệ thuật vị nhân sinh chứ

không phải nghệ thuật vị nghệ thuật. Nghệ thuật chân chính không thể tách rời cuộc

sống. Nghệ thuật chân chính phải là cuộc đời và vì cuộc đời.

Nhà văn Nguyễn Minh Châu đã thành công trong việc tạo tình huống truyện độc đáo

có ý nghĩa khám phá phát hiện về đời sống. Ngôn ngữ trong tác phẩm sinh động phù

hợp với tính cách nhân vật lời văn giản dị mà sâu sắc đa nghĩa. Góp phần khắc họa

cũng như nói lên chiêm nghiệm sâu lắng của tác giả về nghệ thuật và cuộc đời. Đồng

thời là hồi chuông báo động về tình trạng bạo hành gia đình và hậu quả khôn lường

của nó. Khi mà có lần Phát đã cầm cả con dao găm đi gặp bố mình. Có lẽ mỗi chúng

ta cần một khoảng lặng để suy ngẫm về cuộc đời về nhân sinh hãy đưa ra lựa chọn

đúng đắn, đừng vội vàng, đừng khiến mình trở thành người đàn bà hàng chài hay là gã

vũ phu.

Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

| 1/120

| | Tải xuống

Preview text:

Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Dàn ý phân tích truyện Chiếc thuyền ngoài xa (4 mẫu) Mẫu dàn ý 1 I. Mở bài
- Nguyễn Minh Châu là một trong số “những nhà văn mở đường tài hoa và tinh anh
nhất”. Ông không ngừng trăn trở về số phận nhân dân và trách nhiệm của nhà văn,
luôn thiết tha truy tìm những hạt ngọc ẩn giấu nơi bề sâu tâm hồn.
- Chiếc thuyền ngoài xa in trong tập Bến quê, tác phẩm đem đến cái nhìn đúng đắn về
cuộc sống và con người. II. Thân bài
1. Hai phát hiện của nghệ sĩ nhiếp ảnh
a. Phát hiện “cảnh đắt trời cho”
- Phùng là người say mê nghệ thuật trong một thoáng nhìn anh đã phát hiện ra cảnh
đắt trời cho để chớp lấy,
· Nhận xét “một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”, một vẻ đẹp đơn giản và
toàn bích. Đây là cảnh tượng kì diệu của thiên nhiên, cuộc sống khi nhìn từ xa.
· Phùng bối rối trước cái đẹp: “trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào”, nhận ra rằng
“bản thân cái đẹp chính là đạo đức”. Đó là niềm hạnh phúc của người nghệ sĩ khi bắt
gặp cái đẹp, anh nhận ra vai trò thực sự của nghệ thuật.
b. Phát hiện bức tranh cuộc sống đầy nghịch lí
- Từ chiếc thuyền nhỏ đẹp đẽ vừa rồi, Phùng nhận thấy:
· Người đàn bà thô kệch xấu xí, mặt đầy sự mệt mỏi bước ra và một lão chồng với tấm
lưng rộng, mái tóc tổ quạ, đôi mắt độc dữ cùng bước ra từ con thuyền.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
· Lão chồng “dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà”, “vừa đánh vừa
nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn”.
· Trong khi ấy, người đàn bà chỉ cam chịu, không kêu van, hay chống trả, chạy trốn.
- Thái độ của Phùng: “kinh ngạc đến mức trong mấy phút đầu, tôi cứ đứng há mồm ra
mà nhìn”. Phùng ngỡ ngàng nhận ra bản chất thực sự của cái đẹp anh vừa bắt được.
- Nhận xét: đừng nhầm lẫn giữa hiện tượng bên ngoài và bản chất bên trong
2. Câu chuyện của người đàn bà hàng chài ở tòa án huyện
- Khi chánh án Đẩu đề nghị chị nên ly hôn, chị ta van xin “con lạy quý tòa … đừng
bắt con bỏ nó”, theo chị:
· Người đàn ông bản chất vốn không phải kẻ vũ phu, độc ác, anh ta chỉ là nạn nhân
của cuộc sống đói khổ. Người chồng là chỗ dựa khi có biển động.
· Chị không thể một mình nuôi nấng trên dưới 10 đứa con, vả lại “trên thuyền cũng có
lúc vợ chồng con cái vui vẻ, hòa thuận”.
- Qua câu chuyện và thái độ của người đàn bà, có thể nhận thấy người đàn bà là hiện
thân cho kiếp người bất hạnh bị cái đói khổ, cái ác và số phận đen đủi dồn đến chân
tường. Nhưng ở chị ta lại có một tâm hồn vị tha, tình yêu thương tha thiết và là người từng trải, sâu sắc.
- Thái độ của chánh án Đẩu và nhiếp ảnh Phùng khi người đàn bà quyết không bỏ chồng:
· Cả hai đều thấy giận dữ và bất bình
· Nhưng sau khi nghe tâm sự của người đàn bà anh ta thấy như có “một cái gì vừa mới vỡ ra”.
- Nhận xét: Ban đầu, họ quen nhìn đời bằng con mắt đơn giản một chiều (nghĩ đơn
giản rằng những kẻ đi theo ngụy là xấu “lão ta hồi 75 có đi lính ngụy không?”), chỉ
biết qua lí thuyết sách vở, không sẵn sàng đối mặt với nghịch lí cuộc đời.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
- Bài học rút ra: phải có cái nhìn đa diện về cuộc sống, không nhìn hiện tượng đánh giá bản chất.
3. Tấm ảnh được chọn
- Nghệ sĩ Phùng vẫn mang tấm ảnh đó về tòa soạn, quả nhiên tâm ảnh đã được chọn,
được treo ở nhiều nơi, nhất là trong các gia đình sành nghệ thuật:
- Phùng vẫn luôn nhận thấy trong bức ảnh của mình: “cái màu hồng hồng của sương
mai” (biểu tượng cho nghệ thuật) và người đàn bà nghèo khổ bước ra từ bức tranh
(hiện thân cho đời thực).
- Nhận xét: nghệ thuật chân chính không bao giờ tách rời khỏi cuộc sống. III. Kết bài
· Giá trị nghệ thuật: xây dựng tình huống truyện đặc sắc, cốt truyện hấp dẫn. Khắc họa
nhân vật sắc sảo, điểm nhìn trần thuật linh hoạt, ...
· Tác phẩm đã đem đến bài học về cách nhìn cuộc sống và con người: phải nhìn đa
diện, nhiều chiều, phát hiện bản chất đằng sau vẻ bề ngoài của hiện tượng. Mẫu dàn ý 2 1. Đặt vấn đề
· Nguyễn Minh Châu được đánh giá là một người mở đường tinh anh và đầy tài năng
của nền văn học Việt Nam những năm sau đổi mới. Sáng tác của ông giai đoạn này
chủ yếu thường hai thể loại truyện ngắn và tiểu thuyết có thể nói không quá dòng tài
năng của ông xứng đáng được xếp vào những hàng tài năng xuất sắc nhất của nền văn
học hiện đại bởi trình độ nghệ thuật cũng như chất lượng tư tưởng.
· “Chiếc thuyền ngoài xa” được viết năm 1983 đã thể hiện được những khám phá
quan trọng của nhà văn từ cuộc sống nghệ thuật của thời kì mới. Thành công về nghệ
thuật nổi bật của Nguyễn Minh Châu trong tác phẩm này có thể kể tới việc ông xây
dựng tình huống truyện vô cùng độc đáo.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa 2. Thân Bài * Khái niệm tình huống
- Là một sự kiện đặc biệt của đời sống được mô tả trong tác phẩm mà tại sự kiện đó
nhà văn đã làm sống dậy một tình thế bất thường có tính chất éo le và gây bất ngờ
giữa các nhân vật tại sự kiện đó, tính cách nhân vật được bộc lộ sắc nét, ý tưởng của
nhà văn cũng hiện hình khác trọn vẹn. Các nhà văn lý luận vẫn đưa ra ba loại tình huống phổ biến.
· Thứ nhất là tình huống nhận thức mọi tình tiết, chi tiết trong truyện chủ yếu hướng
tới sự lý giải giác ngộ nhận nhận thức của nhân vật.
· Thứ hai tình huống tâm lý: chủ yếu hướng tới việc khám phá diễn biến tư tưởng, tình
cảm và tâm lý của nhân vật.
· Thứ ba là tình huống hành động: chủ yếu hướng tới hoạt động và bước ngoặt của nhân vật.
Trong truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu đã tạo ra một hệ
thống mang ý nghĩa khám phá, phát hiện về đời sống, tình huống nhận thức. 3. Kết bài
Vừa là đồng hương vừa là bạn chiến đấu của nhiếp ảnh Phùng là chánh án Đẩu. Đẩu
là người tốt bụng, đầy trách nhiệm, anh luôn đứng về người phụ nữ nạn nhân của sự
bảo hành để bênh vực họ. Anh mời người vợ đến tòa án huyện để khuyên bà ta ly hôn
với chồng. giải thoát cho người đàn bà khỏi người chồng vũ phu: “ba ngày một trận
nhẹ, năm ngày một trận nặng. Cả nước không có một người chồng nào như hắn. Tôi
chưa hỏi tội hắn mà tôi chỉ muốn bảo ngay với chị: Chị không sống nổi với gã đàn
ông vũ phu ấy đâu! Chị nghĩ thế nào” Chánh án Đẩu muốn giúp người đàn bà, muốn
dùng pháp lý và đạo lý để bảo vệ chị ta như anh quả là xa vời. Thực tế khi chưa hiểu
rằng cuộc sống của người phụ nữ làng chài cần có một người đàn ông làm trụ cột. Mẫu dàn ý 3
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa 1. Mở bài
Giới thiệu về truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa. 2. Thân bài
a. Bức tranh hoàn mỹ được phát hiện bởi nhân vật Phùng:
· Từ xa xa, trong từng làn sương mờ ảo, huyền diệu, bóng một con thuyền thấp thoáng tiến vào bờ.
· Ánh mặt trời bình minh mang màu hồng nhạt đang chiếu vào con thuyền tạo nên vẻ toàn bích.
=> Vẻ đẹp xưa nay chưa từng có, bức ảnh mà người nghệ sĩ vẫn khát khao kiếm tìm bấy lâu.
b. Cảnh tượng sau vẻ đẹp toàn bích:
· Xuất hiện một người đàn bà không mấy xinh đẹp, da mặt thì bị rỗ.
· Đi theo sau là một người đàn ông cao to, vẻ mặt tức giận, rất hùng hổ, mũi đỏ gay.
· Người đàn ông ấy dáng những trận đòn tới tấp bằng chiếc thắt lưng trên tay ông ta vào người đàn bà. => Bạo lực gia đình.
- Dù Phùng đã nỗ lực cản ngăn những vì thói quen, cảnh tượng ấy vẫn tiếp tục xảy ra.
Phùng buộc họ đến toà án.
c. Cảnh tượng trong toà:
· Xuất hiện với vẻ đầy lúng túng.
· Chánh án Đẩu và Phùng bày tỏ mong muốn giúp đỡ người đàn bà li hôn với người
chồng vũ phu nhưng chị ta không chịu.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
d. Vẻ đẹp tâm hồn của người đàn bà hàng chài:
· Người vợ bao dung, nhân hậu.
· Người mẹ yêu thương con vô điều kiện, mong những gì tốt đẹp cho con.
· Người phụ nữ giàu đức hy sinh.
· Người luôn hướng tới hạnh phúc, tìm thấy sự ủi an trong những điều nhỏ nhặt của cuộc sống 3. Kết bài
Cảm nghĩ về truyện Chiếc thuyền ngoài xa. Mẫu dàn ý 4 I. Mở bài
· Giới thiệu đôi nét về nhà văn Nguyễn Minh Châu.
· Giới thiệu về tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa. II. Thân bài
1. Khái quát về tác phẩm
Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” được rút trong tập truyện ngắn cùng tên của nhà
văn Nguyễn Minh Châu (1987).
2. Hai phát hiện của họa sĩ nhiếp ảnh Phùng
a. Phát hiện về nghệ thuật
- Hoàn cảnh: Theo yêu cầu của trưởng phòng, họa sĩ nhiếp ảnh Phùng đi chụp thực tế
bổ sung một bức ảnh cảnh biển buổi sáng có sương mù.
- Khung cảnh mà Phùng phát hiện “cảnh trời cho đắt giá”:
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
· Nhận xét “một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”, “Mũi thuyền in một nét
mơ hồ...vào bời”, một vẻ đẹp đơn giản và toàn bích.
· Đây là cảnh tượng kì diệu của thiên nhiên, cuộc sống khi nhìn từ xa.
- Tâm trạng của họa sĩ Phùng: bối rối trước cái đẹp: “trong trái tim như có cái gì bóp
thắt vào”, nhận ra rằng “bản thân cái đẹp chính là đạo đức”.
b. Phát hiện bức tranh cuộc sống đầy nghịch lí
- Từ chiếc thuyền nhỏ đẹp đẽ vừa rồi, Phùng nhìn thấy: Cảnh bạo lực gia đình người đàn bà hàng chài.
- Thái độ của Phùng: “kinh ngạc đến mức trong mấy phút đầu, tôi cứ đứng há mồm ra mà nhìn”. - Ý nghĩa:
· Đằng sau cái đẹp của ngoại cảnh là cái xấu xa của cuộc sống bị khuất lấp.
· Người họa sĩ cần phải có cái nhìn đa diện trước cuộc sống.
2. Câu chuyện về người đàn bà ở tòa án huyện
- Vẻ đẹp của người đàn bà hàng chài:
· Một người phụ nữ hiền lành, nhút nhát: Khi chánh án Đẩu đề nghị chị nên ly hôn,
chị ta van xin “con lạy quý tòa … đừng bắt con bỏ nó”.
· Một người phụ nữ từng trải: “Lòng các chú tốt, nhưng các chú đâu phải là người làm ăn…”
· Một người phụ nữ giàu đức hy sinh: Nhận mọi lỗi lầm về mình “Giá tôi đẻ ít đi…”,
hiểu được nỗi khổ của chồng “người đàn ông bản chất vốn không phải kẻ vũ phu, độc
ác, anh ta chỉ là nạn nhân của cuộc sống đói khổ. Người chồng là chỗ dựa khi có biển động…”.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
· Một người phụ nữ giàu tình yêu thương: “Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho
con chứ…”, “Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con chúng nó được ăn no”...
- Thái độ của chánh án Đẩu và nhiếp ảnh Phùng khi người đàn bà quyết không bỏ chồng:
· Cảm thấy giận dữ, bất bình trước hoàn cảnh của người hàng chài.
· Sau khi nghe tâm sự của người đàn bà anh ta thấy như có “một cái gì vừa mới vỡ ra”.
=> Ý nghĩa: Cần phải có cái nhìn đa diện về cuộc sống, không nhìn hiện tượng mà
đánh giá toàn bộ bản chất của vấn đề. III. Kết bài
Đánh giá về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa.
Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa đạt điểm cao
Có những tác phẩm đọc xong, gấp sách lại là ta quên ngay, cho đến khi bắt gặp lại nó
ở đâu đó, ta mới chợt nhận ra là mình đã đọc rồi. Nhưng cũng có những khi, có những
tác phẩm đi qua cuộc đời ta, để lại một lớp phù sa, để lại những khắc chạm trong tâm
khảm. Chiếc thuyền ngoài xa (1983) của Nguyễn Minh Châu là một trong những
truyện ngắn thuộc loại thứ hai này, bởi những gì được thể hiện trong tác phẩm khiến
cho người đọc không khỏi những trăn trở, băn khoăn về giá trị nghệ thuật, về cuộc
sống và tâm hồn con người.
Nguyễn Minh Châu thuộc thế hệ những nhà văn Việt Nam trưởng thành trong kháng
chiến chống Mỹ cứu nước. Sau khi nước nhà giành được độc lập, con người ấy lại
sớm bắt vào nhịp sống mới của dân tộc, trở thành cây bút tiên phong, nhà văn lớn,
“người đã đi được xa nhất” trong cao trào đổi mới văn học. Một trong những tác phẩm
tiêu biểu, mang dấu ấn rõ nhất phong cách Nguyễn Minh Châu ở thể loại truyện ngắn
chính là Chiếc thuyền ngoài xa.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Với Chiếc thuyền ngoài xa, nhiều hướng tiếp cận đã và đang được đặt ra: tiếp cận tác
phẩm từ góc độ nội dung tư tưởng, chủ nghĩa cấu trúc, cảm quan hậu hiện đại, xã hội
học, văn bản học... Từ những góc độ tiếp cận đó, các bình diện khác nhau của giá trị
tác phẩm đã lần lượt được khẳng định. Trong số những hướng tiếp cận tác phẩm này,
tiếp cận dưới góc độ phân tâm học có thể xem là một trong những hướng tiếp nhận
khả quan bởi nó giúp mở ra lớp màn sâu kín nhất của tác phẩm, cho ta một cái nhìn
mới về một tác phẩm mà giá trị đã được định hình trong tâm khảm nhiều người đọc chúng ta.
Có thể nói, lý thuyết phân tâm học là một trong những lý thuyết không quá xa lạ trên
thế giới từ cuối thế kỉ XIX, nhưng phải đến sau 1986 nó mới được chấp nhận ở nước
ta. Từ lý thuyết phân tâm học, soi chiếu vào Chiếc thuyền ngoài xa chúng ta sẽ có một
cái nhìn, một cách lí giải mới đối với tác phẩm này.
Tác phẩm mở ra từ việc Phùng, phóng viên ảnh đi “săn” một tấm hình chụp cảnh bình
minh trên biển. Tấm hình kia phải là một tác phẩm nghệ thuật, dĩ nhiên, như anh nhận
thức, cần tránh lặp lại, nhàm chán và quen thuộc. Phùng rời Hà Nội, đi gần sáu trăm
cây số, “phục” ở một bờ biển, nơi vẫn còn lưu dấu cuộc chiến tranh: đó là bãi chiến
trường. Anh quen được Phác, một cậu bé thông minh ở vùng biển đó. Sau gần tuần lễ,
anh vẫn chưa có được kiệt tác mà anh hằng mong muốn. Và rồi anh cũng có một cảnh
trời cho: “Trước mắt tôi là một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ. Mũi
thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe vào bầu trời sương mù trắng như sữa có pha đôi
chút màu hồng do ánh mặt trời chiếu vào... Toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh
sáng đều hài hòa và đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích khiến đứng trước nó
tôi trở nên bối rối, trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào”. Nhưng câu chuyện đột
ngột chuyển sang một hướng khác, sau khoảnh khắc trời cho ấy, Phùng rơi vào một
khoảnh khắc, một tình huống “hiện thực cuộc sống” ban cho. Chính từ lúc này, Phùng
vấp phải một thách đố khác, có lẽ còn nghiệt ngã hơn cả sự sáng tạo nghệ thuật –
thách đố lí giải, nhận thức hiện thực.
Trước cảnh tượng liền kề với khoảnh khắc nghệ thuật, Phùng kinh ngạc đến mức
“trong mấy phút đầu, tôi cứ đứng há mồm ra mà nhìn”. Thế rồi, trước lúc Phùng kịp
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
“nhào tới” nơi người đàn ông mà “tấm lưng rộng và cong như lưng một chiếc thuyền,
hàng lông mày cháy nắng rủ xuống hai con mắt đầy vẻ độc dữ” đang dùng chiếc thắt
lưng quật tới tấp vào người đàn bà “cao lớn với những đường nét thô kệch”, anh đã bị
ngăn lại bởi “bóng một đứa con nít”, đó là Phác, con trai của cặp vợ chồng kia. Phác
giành được chiếc thắt lưng từ tay người đàn ông, “liền rướn thẳng người vung chiếc
khóa sắt quật vào khuôn ngực vạm vỡ cháy nắng có những đám lông đen như hắc ín,
loăn xoăn từ rốn mọc ngược lên”. Người đàn ông cố giằng lại chiếc thắt lưng, nhưng
chẳng được, liền giang tay tát thằng nhỏ hai cái rồi bỏ đi. Và sau đó, “bãi cát lại trở về
với vẻ mênh mông và hoang sơ”.
Có lẽ, đó là một hiện thực “quái đản”, một hiện thực hiển nhiên mà không thể lí giải.
Người đàn bà nhẫn nhục chịu đựng sự hành hạ của chồng, người chồng đánh đập vợ
tàn nhẫn như một thói quen, vô cảm và bản năng. Những đứa con phải chứng kiến
cảnh bạo lực diễn ra giữa chính cha mẹ chúng. Tất cả diễn ra một cách im lặng và
triền miên, ngay sau vẻ giản dị mà toàn bích của thiên nhiên. Cảnh tượng ấy Phùng
còn có dịp chứng kiến thêm một lần nữa, và lần này, nếu không có đứa con gái kịp
chạy theo ôm lấy thằng Phác và lôi từ cạp quần đùi của nó ra một con dao găm thì
không biết chuyện gì đã xảy ra. Lần ấy anh đánh quật ngã đàn ông vũ phu ấy, kết quả
là anh phải vào bệnh viện. Đáng ngạc nhiên là khi được gọi lên ủy ban huyện và được
khuyên hãy bỏ người đàn ông vũ phu đó thì vợ anh ta liền nói: “Quý tòa bắt tội con
cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó...” dù rằng “ bất kể lúc nào
thấy khổ quá là lão xách tôi ra đánh”.
Quả thực, có rất nhiều những điều khó lí giải trong tác phẩm này nếu chỉ nhìn bằng
con mắt phân tích bình thường, nhất là nếu ta mổ xẻ nó theo lối phân tích như trong
nhà trường phổ thông. Ví như, phải lí giải sao trước thái độ trái ngược của Phác đối
với mẹ và cha? Lí giải sao cho hiện tượng người đàn ông trong tác phẩm từ một người
“cục tính nhưng hiền lắm” – theo lời kể của người vợ - lại trở thành kẻ đánh đập vợ
như một thói quen, vô cảm và bản năng? Tuy nhiên, nếu thử soi rọi tác phẩm này dưới
ánh sáng của phân tâm học thì những thắc mắc trên sẽ trở nên dễ lí giải hơn nhiều.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Trước hết, thái độ của thằng Phác đối với cha và mẹ nó gợi cho ta suy nghĩ gì? Đọc
tác phẩm ta dễ dàng nhận ra tình yêu thương mà nó dành cho mẹ, cũng như sự căm
ghét dành cho cha. Dường như càng thương mẹ bao nhiêu thì nó càng ghét cha bấy
nhiêu. Nó đã từng tuyên bố với các bác ở xưởng đóng thuyền rằng nó còn có mặt ở
dưới biển thì mẹ nó không bị đánh. Và có lẽ trước đây, trước khi Phùng hai lần được
chứng kiến cảnh tượng “quái đản” ấy thì Phác đã từng có những hành động “phản
kháng” đối với cha nó rồi. Bởi thế thì mới có việc mẹ nó phải gửi nó cho ông ngoại
“vì sợ thằng bé có thể làm điều gì dại dột với bố nó”. Ám ảnh trong tôi là hình ảnh
thằng Phác với “sự giận dữ căng thẳng” lao qua trước mặt Phùng “như một viên đạn
trên đường lao tới đích đã nhắm”, “nhảy xổ vào người đàn ông”, “giành được chiếc
thắt lưng”, “rướn người vung khóa sắt quật vào giữa khuôn ngực” của cha nó là ánh
mắt “hết sức thù ghét” và giọng hét the thé đầy giận dữ: “Hãy cút đi! Cút đi” mà nó
dành cho Phùng sau khi anh chứng kiến cảnh tượng “quái đản” lần thứ nhất. Tại sao
vậy? Có phải vì cha nó đánh mẹ nó nên nó mới ghét cha đến như thế? Có phải vì
Phùng đã nhìn thấy điều đáng ra không nên thấy? Hay còn vì lí do nào khác được ẩn
giấu dưới những lí do nhìn thấy được như thế? Ta chỉ có thể vỡ lẽ điều thắc mắc này
khi soi chiếu nó bằng phân tâm học. Theo phân tâm học thì đây chính là mặc cảm
Oedipe. Vì mang trong mình mặc cảm này mà Phác mới có thái độ thái quá như vậy
với cha nó. Nó căm ghét cha vì nó ghen tức với cha – người nhận được tình yêu từ mẹ
nó. Từ sự căm ghét có sẵn trong vô thức, cộng thêm sự bất bình trước hành động mà
cha đã làm với mẹ khiến nó trở nên như một con thú hoang, một con hổ sẵn sàng lao
vào vồ xé cha mình, và mang trong lòng ý định giết cha để bảo vệ mẹ (thể hiện ở việc
cất con dao găm trong cạp quần và chạy đến nơi cha đang hành hạ mẹ nó). Mặc cảm
này có sự chuyển vị đối tượng, nên sau khi cha nó bỏ đi và người đàn ông đầu tiên nó
nhìn thấy lại là Phùng nên bao nhiêu bực tức trong nó, thái độ của nó đối với cha
dường như cũng chuyển sang Phùng. Vì thế, thái độ của nó đối với Phùng - theo ý tôi
- cũng không hẳn là vì anh đã vô tình chứng kiến cảnh tượng không nên xem mà còn
vì một nguyên nhân khác, đó chính là “mặc cảm Oedipe” trong vô thức của Phác.
Cũng chính vì mặc cảm này mà ta có cái nhìn mới hơn trước hành động : “nó lặng lẽ
đưa mấy ngón tay khẽ sờ lên khuôn mặt người mẹ như muốn lau đi những giọt nước
mắt chứa đầy trong những nốt rỗ chằng chịt”. Đó không hẳn là tình thương, tình cảm
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
mẹ - con như giữa mẹ và con gái, mà dường như có cái gì đó như là tình yêu và sự che
chở. Nó yêu mẹ nó biết nhường nào! Thái độ của thằng bé như vậy phần nào cũng là
do nó biết rằng trong đám con cái đông đúc đang sống dưới thuyền, mẹ nó không yêu
một đứa nào bằng nó – “cái thằng con từ tính nết đến mặt mũi giống như lột ra từ cái
lão đàn ông đã từng hành hạ mụ”. Thế nên, nó yêu mẹ vì mẹ nó yêu nó nhất trong đám
con; nó ghét cha vì cha nó không những dành được tình yêu, sự cam chịu của mẹ nó
mà còn vì nó quá giống cha nó chăng?
Một vấn đề nữa cần được giải đáp của tác phẩm mà chỉ có thể được làm sáng rõ bằng
phân tâm học đó là hành động đánh vợ của người đàn ông – cha Phác. Để lí giải được
điều này chúng ta không thể không xét đến hoàn cảnh sống của gia đình thuyền chài
kia. Thử tưởng tượng, trên một con thuyền nhỏ, suốt tháng này sang tháng khác, năm
này sang năm khác chỉ lênh đênh trên biển, có lổn nhổn những con người trong một
gia đình sinh sống. Vì thế, đừng nói đến việc ở đó không có chỗ riêng tư của vợ chồng
mà ngay đến cả chỗ ngủ chung cho cả gia đình ấy cũng còn chật chội, vất vả nữa là.
Và rồi, biết bao nhiêu sóng gió, hiểm nguy, vất vả trong cuộc mưu sinh trên biển, rồi
những đứa trẻ nối tiếp nhau chào đời lại càng làm cho cuộc sống ngày một thêm khốn
khó. Bao nhiêu vất vả, nhọc nhằn, không lối thoát cứ dồn nén lại mà không được giải
tỏa. Ngay cả chuyện “vợ chồng” – một hình thức giải tỏa - cũng ngày một thưa dần vì
mệt nhọc, bận bịu con cái, rồi sự chật hẹp của con thuyền cản trở. Bực bội, căng thẳng,
bế tắc bị dồn nén. Năng lượng tính dục cũng bị dồn nén trở thành những ẩn ức. Con
người ta có thể sẽ trở nên phát điên nếu không được giải tỏa khỏi những ẩn ức, dồn
nén đó. Và vì không thể thực hiện được quan hệ “vợ chồng” trong hoàn cảnh ấy và
trước mặt con cái, người chồng đã chuyển xung năng tính dục ấy sang một hành động
khác – đánh vợ. Đánh nhiều lần thành quen tay. Đánh nhiều lần thành chai sạn. Người
đàn ông ấy đã dần dần coi đó như một điều tất yếu, một thói quen, một bản năng và vì
thế mà trở nên vô cảm trước nỗi đau mà người vợ phải gánh chịu. Còn người vợ, hẳn
cũng không phải chỉ vì cuộc sống mưu sinh trên biển cần lắm một người đàn ông
“đứng mũi chịu sào”, chèo chống cho cả gia đình mà không thể bỏ chồng, để rồi cứ
mãi cam chịu bị hành hạ như thế. Có lẽ, cũng như chúng ta, và hơn cả chúng ta, chị
hiểu hơn ai hết lí do nào khiến một người “cục tính nhưng rất hiền”, “không bao giờ
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
đánh đập” chị dù chị đã có con với người đàn ông khác trước khi lấy anh lại trở thành
một con người vô cảm, dửng dưng đến thế. Hơn ai hết, người vợ ấy hiểu rằng, đó là
lối thoát duy nhất cho chồng chị và cho cả gia đình chị, dù cho chị phải chịu hi sinh
chăng nữa. Chỉ có để cho chồng được giải tỏa những ẩn ức bị dồn nén trong một thời
gian dài lênh đênh trên biển thì cuộc sống của gia đình chị mới có thể tiếp tục. Một
câu hỏi đặt ra là: không có con đường nào khác để giải tỏa ngoài bạo lực ư? Cũng có
đấy, ấy là rượu, như những người đàn ông ở các thuyền khác. Nhưng anh lại không
uống rượu. Câu nói nghẹn ngào như một lời than thở, một tiếng thở dài của chị cho ta
thấy rõ hơn điều này: “Giá mà lão uống rượu... thì tôi còn đỡ khổ...” Từ đây, có thể
thấy, anh là một con người hiền lành, lương thiện, không ham mê rượu, chè, cờ, bạc...
Nhưng có lẽ cũng vì thế mà anh khổ - khổ vì không tìm được cái gì để giải tỏa ẩn ức -
và vợ anh cũng khổ theo - khổ vì thương anh.
Tuy nhiên, trong hành động đánh vợ của người chồng ấy, dưới góc độ của phân tâm
học, ta có thể thấy thêm một vấn đề nữa đó là bản năng sống trong anh ta đang mất
dần, nhường chỗ cho bản năng chết trỗi dậy, nhất là bản năng gây hấn. Ở một lát cắt
của cuộc sống trong tác phẩm này, găm lại trong tâm trí ta không hề có một dấu vết
nào của sự lạc quan, yêu đời, hay nụ cười của người đàn ông đó, mà chỉ có ấn tượng
về một tiếng quát: “...Động đậy tao giết cả mày bây giờ” về một hình hài: “Tấm lưng
rộng và cong như một chiếc thuyền. Mái tóc tổ quạ. Lão đi chân chữ bát, bước từng
bước chắc chắn, hàng lông mày cháy nắng rủ xuống hai con mắt đầy vẻ độc dữ” về
thái độ “hùng hổ, mặt đỏ gay” về hành động: “chẳng nói chẳng rằng... trút cơn giận
như lửa cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà, lão
vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két, cứ mỗi nhát quất xuống lại
nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn: “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết
hết đi cho ông nhờ!” về hai cái tát lão dành cho thằng Phác. Tất cả những chi tiết ấy,
cùng với chi tiết “bất kể lúc nào thấy khổ quá là lão xách tôi ra đánh” đã cho thấy bản
năng chết mạnh mẽ ở con người này. Người đàn ông ấy mang cái dáng vẻ thù hằn,
bực bội có lẽ là với chính cuộc đời này chứ không phải với vợ con dù ông ta có nghiến
răng chửi rủa đi nữa. Ông ta cứ lặp đi lặp lại việc đánh vợ thành thói quen, bản năng.
Và hơn nữa, ông ta còn chĩa bản năng gây hấn vào vợ và con trai mình. Như thế, trong
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
những lúc bị dồn nén, ẩn ức, bản năng chết của ông ta trỗi dậy mãnh liệt, lấn át, chi
phối tất cả suy nghĩ và hành động của con người này, biến ông ta thành một người chồng vũ phu, tàn bạo.
Lý giải những điều này từ lý thuyết phân tâm học, không hề có ý định biện minh hay
ủng hộ cho hành động đáng trách của người đàn ông ấy. Nhưng, qua đó, ta thấy được
nguyên nhân nào biến một con người từ hiền lành, không hề đánh vợ thành một người
đánh vợ như một thói quen, dửng dưng, vô cảm, để rồi có cái nhìn đúng đắn, nhân ái,
độ lượng hơn với nhân vật này nói riêng và nhiều nữa những con người khác trong xã hội nói chung.
Phải nói rằng, với lý thuyết phân tâm học, khi soi chiếu vào Chiếc thuyền ngoài xa, ta
có thể có một cái nhìn mới hơn, khác hơn về một tác phẩm đã có quá nhiều hướng
nghiên cứu này. Với dung lượng hạn hẹp của bài viết, hẳn nhiên, người viết sẽ khó có
thể nói hết, cũng không dám chắc đã chạm đúng dụng ý của nhà văn, song, những gì
thể hiện trong bài viết cũng có thể xem như là một bước thử nghiệm hướng nghiên
cứu còn khá mới mẻ và nhiều suy ngẫm trong văn học nước ta hiện nay – phê bình phân tâm học.
Nguyễn Minh Châu trước sau vẫn là nhà văn suốt đời không hề mệt mỏi trong cuộc
hành hương vô tận đi “tìm cái hạt ngọc ẩn giấu trong tâm hồn con người”. Vì thế, đọc
tác phẩm của ông không nên và không thể chỉ nhìn nhận con người ở bề mặt ngôn ngữ
mà nên có cái nhìn sâu hơn vào tâm hồn họ để khám phá con người bên trong, tìm
kiếm hạt ngọc ẩn trong tâm hồn người đó. Chiếc thuyền ngoài xa cũng không nằm
ngoài quy luật này, và phân tâm học chính là một trong những phương thức thích hợp
để khám phá thế giới tâm lý phức tạp của nhân vật trong tác phẩm.
Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Nguyễn Minh Châu là cây bút tiên phong của văn học thời kì đổi mới. Nhà văn "thuộc
một trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất của văn học ta hiện
nay” (Nguyên Ngọc). Trước năm 1975, trang văn của ông thiên về khuynh hướng sử
thi và cảm hứng lãng mạn với quan niệm: cái đẹp là cái anh hùng cao cả, tiêu biểu là
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
truyện ngắn Mảnh trăng cuối rừng in trong tập Dấu chân người lính (1972). Sau 1975,
bằng sự tìm tòi, đổi mới, ngòi bút của ông hướng vào những vấn đề thế sự, đời tư,
đậm chất triết lí nhân sinh. Bằng cái nhìn đa diện đa chiều, ông đã đi sâu khai thác đời
sống con người trong những mối quan hệ xã hội phức tạp để khám phá "hạt ngọc ẩn
giấu trong bề sâu tâm hồn con người". Các truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa, Bến
quê, Bức tranh của ông đều khai thác khá sâu sắc số phận cá nhân và thân phận con
người trong cuộc sống mưu sinh, trong hành trình nhọc nhằn kiếm tìm hạnh phúc và
hoàn thiện nhân cách. Trong đó, Chiếc thuyền ngoài xa sáng tác tháng 8/1983 là một
truyện ngắn tiêu biểu cho phong cách sáng tác của Nguyễn Minh Châu sau 1975, đồng
thời cũng là một tác phẩm xuất sắc của văn học Việt Nam thời kì đổi mới .
Truyện kể về chuyến đi thực tế của Phùng, một nghệ sĩ nhiếp ảnh tài hoa, thiết tha với
cái đẹp, tâm huyết với nghề, một con người có trái tim giàu lòng trắc ẩn. Theo yêu cầu
của trưởng phòng, Phùng đã đến một vùng ven biển miền Trung cũng là chiến trường
xưa của anh thời kháng chiến chống Mỹ để chụp một bức ảnh với cảnh biển buổi sáng
có sương về bổ sung cho bộ lịch năm sau. Sau một tuần "phục kích", anh đã chụp
được một "cảnh đắt trời cho": cảnh chiếc thuyền đánh cá thu lưới lúc bình minh.
Nhưng khi chiếc thuyền ấy vào bờ, anh đã vô cùng ngạc nhiên khi chứng kiến cảnh
bạo lực trong gia đình hàng chài: người chồng đánh vợ một cách tàn nhẫn mà người
vợ không kêu, không chống trả, không chạy trốn, còn thằng con vì bảo vệ mẹ mà đánh
cha rồi lại bị cha đánh. Ba ngày sau, cảnh tượng đó lại diễn ra và lần này Phùng đã
xông ra buộc lão đàn ông phải chấm dứt hành động độc ác. Lão đàn ông đánh trả,
Phùng bị thương, anh được đưa về trạm y tế của tòa án huyện. Ở đấy, anh đã gặp
chánh án Đẩu, bạn chiến đấu năm xưa của mình. Và cũng tại đây, anh đã nghe câu
chuyện của người đàn bà hàng chài với bao sự cảm thông và ngỡ ngàng. Anh đã ngạc
nhiên khi chứng kiến việc người đàn bà đáng thương kia được chánh án Đẩu mời đến
để giải quyết công việc gia đình đã van lạy quý tòa đừng bắt bà bỏ người chồng vũ
phu. Phùng và Đẩu đã vỡ lẽ ra nhiều điều sau khi nghe câu chuyện cuộc đời của người
đàn bà. Rời vùng biển với tấm ảnh ưng ý, Phùng đã hoàn thành nhiệm vụ mà trưởng
phòng giao. Sau đó, mỗi lần ngắm kĩ tấm ảnh ấy, Phùng vẫn thấy hiện lên màu hồng
hồng của ánh sương mai và nếu nhìn lâu hơn, Phùng lại thấy người đàn bà ấy đang
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
bước ra khỏi tấm ảnh. Vậy là trong chuyến đi ấy, Phùng đã chụp được bức ảnh chiếc
thuyền ngoài xa và chứng kiến một câu chuyện đẫm nước mắt, đầy trái ngang của một
gia đình làng chài để rồi anh đã nhận thức ra nhiều điều về con người, về mối quan hệ
giữa cuộc đời và nghệ thuật. Từ câu chuyện về một bức ảnh nghệ thuật và sự thật cuộc
đời đằng sau bức ảnh, truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa đã mang đến một bài học
đúng đắn về cách nhìn nhận cuộc sống và con người: một cách nhìn đa diện, nhiều
chiều, về cách phát hiện ra bản chất sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng. Theo câu
chuyện kể cùng những phát hiện của Phùng, nhà văn đã gửi gắm nhiều thông điệp có
ý nghĩa triết lí nhân sinh sâu sắc. Đây cũng là cách xây dựng cốt truyện hấp dẫn, tình
huống truyện độc đáo của Nguyễn Minh Châu.
Nguyễn Minh Châu đã dụng công khi đặt cho truyện ngắn của mình một nhan đề độc
đáo, gợi nhiều liên tưởng sâu xa. Hình ảnh “chiếc thuyền” vốn rất quen thuộc trong
đời sống đã trở thành là hình ảnh ẩn dụ trong nghệ thuật. “Chiếc thuyền” vừa gợi ra sự
thi vị, thơ mộng vừa gợi ra sự lênh đênh, bất trắc. Còn “ngoài xa” là giới định không
gian, gợi ra sự xa vời, khó tới, mông lung, vô định. Khi đặt hình ảnh “chiếc thuyền
ngoài xa” trong mối quan hệ với các nhân vật thì nhan đề ấy lại gợi ra nhiều ý nghĩa.
Với nghệ sĩ Phùng, “chiếc thuyền ngoài xa” trong sương sớm là cảnh đắt trời cho, một
vẻ đẹp toàn bích mà anh đã mất công tìm kiếm, là biểu tượng của cái đẹp mà khi
chiêm ngưỡng nó, anh thấy tâm hồn mình trong ngần. Nhưng với một gia đình hàng
chài đông con thì chiếc thuyền đó lại là không gian sinh sống chật chội, là cuộc sống
mưu sinh khó nhọc, bấp bênh. Hơn nữa, nhìn xa thì đẹp thế, còn thuyền đó về bờ lại
diễn ra cảnh tượng đau lòng: chồng đánh vợ, con đánh cha, cha đánh con. Những hình
ảnh ấy, cảnh tượng ấy nếu nhìn từ xa sẽ không bao giờ thấy được. Vậy là chiếc thuyền
nghệ thuật thì ở ngoài xa, còn sự thật cuộc đời thì ở rất gần, người nghệ sĩ đừng vì
nghệ thuật mà bỏ quên cuộc đời. Xa và gần, bên ngoài và thẳm sâu, đẹp và xấu, thiện
và ác...đó cũng là cách nhìn , cách tiếp cận của nghệ thuật chân chính. Vì thế người
nghệ sĩ không thể nhìn nhận, đánh giá sự vật, con người một cách đơn giản, đừng
nhầm lẫn hiện tượng với bản chất, hình thức bên ngoài và nội dung bên trong không
phải bao giờ cũng thống nhất, đừng vội đánh giá con người sự vật ở dáng vẻ bề ngoài,
phải phát hiện bản chất thực sau vẻ ngoài đẹp đẽ của hiện tượng. Người nghệ sĩ cần có
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
cái nhìn đa diện nhiều chiều, có cả sự cảm thông, thấu hiểu chân thành sâu sắc thì mới
có thể gắn bó và khám phá bản chất cuộc đời đa đoan, đa sự, để phản ánh hiện thực ẩn
kín từ cuộc sống, từ con người bên trong. “Chiếc thuyền ngoài xa” đúng là một nhan
đề đặc sắc vừa có ý nghĩa tả thực vừa có ý nghĩa biểu tượng về mối quan hệ giữa cuộc
đời và nghệ thuật, về cách nhìn con người của người nghệ sĩ. Với nhan đề này,
Nguyễn Minh Châu đã gửi gắm những trăn trở của mình về nghệ thuật cùng sự tin yêu,
khắc khoải lo âu đối với cuộc sống và con người.
Trong truyện ngắn này, nhà văn đã xây dựng thành công nhân vật Phùng, nhân vật Tôi,
người trần thuật tham dự, một nghệ sĩ nhiếp ảnh có tài có tâm. Phùng được khắc họa
theo kiểu nhân vật tư tưởng. Qua câu chuyện kể và quá trình nhận thức của Phùng,
nhà văn đã phát hiện và ca ngợi vẻ đẹp của người nghệ sĩ nhiếp ảnh ấy, một người vừa
thiết tha với cái đẹp, tâm huyết với nghề lại có một trái tim giàu lòng trắc ẩn. Qua
nhân vật này, nhà văn đã cho người đọc thấy hành trình tìm kiếm chân lí của chính mình.
Trước hết, vẻ đẹp của Phùng hiện ra trong hành trình kiếm tìm cái đẹp và lưu giữ cái
đẹp. Trước khi là nghệ sĩ nhiếp ảnh, Phùng từng là một người lính. Là người bước ra
từ cuộc chiến, Phùng tự cho mình là người hiểu đời nhưng trước những biến đổi
không ngừng của cuộc sống đã khiến Phùng phải suy tư trăn trở: “Đời chúng tôi, cái
đám lính của một thời chống Mĩ, từ sau 1975 thật chẳng ít chuyện trớ trêu và bất
ngờ.” Trong tư cách mới là một phóng viên, một nghệ sĩ nhiếp ảnh, Phùng đã tự khám
phá thêm về chính mình và cũng hiểu sâu sắc hơn về cuộc đời, con người khi về vùng
biển miền Trung theo yêu cầu của trưởng phòng để chụp một bức ảnh với cảnh biển
buổi sáng có sương mù về bổ sung cho bộ lịch năm sau. Anh đã tìm về chiến trường
xưa cách nơi làm việc 600 km để vừa tìm lại chính mình vừa thể hiện lòng yêu nghề,
khát khao sáng tạo cùng trách nhiệm với công việc được giao. Sau một tuần phục kích,
lăn lộn, tìm kiếm, lựa chọn, thức khuya dậy sớm, đắn đo cân nhắc nhiều lần, anh đã
chụp được một "cảnh đắt trời cho": cảnh thuyền đánh cá thu lưới lúc bình minh. Đó là
cảnh "thuyền in một nét mơ hồ loè nhoè vào bầu sương mù màu trắng như sữa có pha
đôi chút màu hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im
phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. Tất cả
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
khung cảnh ấy nhìn qua qua những cái mắt lưới và tấm lưới nằm giữa hai chiếc gọng
vó hiện ra dưới một hình thù y hệt cánh một con dơi...". Đó là một khung cảnh tuyệt
mĩ với chiếc thuyền mơ mộng, thanh bình. Quả thật đây là bức họa kì diệu, mĩ lệ mà
tạo hóa đã ban tặng cho con người. Trong con mắt của người nghệ sĩ, khung cảnh
vùng nước phá ấy thật thơ mộng, quyến rũ, một khung cảnh mà bất cứ người nghệ sĩ
nào cũng mong muốn bắt gặp một lần trong đời làm nghệ thuật của mình. Phùng đã
bấm "liên thanh" một hồi hết một phần tư cuộn phim, thu vào chiếc Pra-ti-ca của mình
cái khoảnh khắc đẹp như mơ của thiên nhiên. Khi bất ngờ gặp cảnh đắt trời cho ấy,
Phùng đã "cảm thấy bối rối, trong tim như có cái gì bóp chặt vào, tâm hồn mình được
thanh lọc", gột rửa và một niềm hạnh phúc trào dâng trong lòng. Phùng như đã khám
phá thấy “cái chân lí của sự hoàn thiện, cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”. Và
tâm hồn anh vì thế ngập tràn hạnh phúc, cái " hạnh phúc do cái đẹp tuyệt đỉnh của
ngoại cảnh vừa mang lại”. Đó còn là khoảnh khắc thăng hoa trong nghệ thuật. Cũng
nhờ đó, anh đã chiêm nghiệm “ bản thân cái đẹp chính là đạo đức”. Phùng vừa hoàn
thành nhiệm vụ mà cấp trên giao cho, nhưng hơn cả là Phùng đã tìm thấy tuyệt tác
nghệ thuật. Phùng đã phát hiện ra vẻ đẹp của thiên nhiên và đã ghi lại vẻ đẹp ấy trong
những bức ảnh nghệ thuật của mình bằng tất cả sự nhạy cảm, tinh tế, say mê của một
tâm hồn nghệ sĩ. Nếu không khát khao sáng tạo, không chấp nhận sự sao chép, đại
khái, lặp lại và nếu không có sự rung động chân thành của một tâm hồn mẫn cảm thì
Phùng không thể có được bức ảnh ấy và tâm trạng ấy.Chỉ với những phẩm chất này,
Phùng đã được đánh giá là một người nghệ sĩ chân chính. Có một điều mà bạn đọc cần
lưu ý, đó là nơi nhà nhiếp ảnh ngồi bấm máy. Chẳng chốn Bồng Lai mà chỉ là một bãi
biển còn đầy tàn tích chiến tranh với bao xác xe tăng, xe rà phá mìn của công binh Mỹ
thua chạy bỏ lại. Phùng ngồi bấm máy phải "rúc vào bên bánh xích của một chiếc xe
tăng để tránh mưa". Chi tiết này rất quan trọng, nó cho thấy cảnh biển mù sương và
con thuyền trong bình minh tuy có đẹp, nhưng cái đẹp ấy chưa trọn vẹn. Vết thương
chiến tranh còn in hằn trên bãi biển và trong lòng ngư dân. Chỉ vì Phùng, với tâm hồn
lãng mạn của người nghệ sĩ, anh mới thi vị hóa, thần tiên hoá hình ảnh chiếc thuyền
ngoài xa, để rồi sau đó, anh sẽ bị hụt hẫng khi chiếc thuyền đó về bờ.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Không chỉ có tâm hồn nhạy cảm, say mê cái đẹp, tâm huyết với nghề, Phùng còn là
một con người có trái tim giàu lòng trắc ẩn, là người luôn trăn trở về thân phận con
người và cuộc đời. Vẻ đẹp này được thể hiện rõ qua tâm trạng, thái độ và hành động
của Phùng khi phát hiện ra những sự thật đằng sau chiếc thuyền đẹp như mơ khi nó về
bờ và khi nghe câu chuyện của người đàn bà ở tòa án huyện. Phùng phát hiện ra đằng
sau bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp kia là một cảnh tượng phi thẩm mĩ, chứa đựng
những sự thật đau lòng về con người. Một hiện thực trần trụi đã mở ra trước mắt
Phùng, khi chiếc thuyền ấy về gần bờ, Phùng đã trông thấy một người đàn bà “trạc
ngoài bốn mươi, cao lớn với những đường nét thô kệch, mặt rỗ, mệt mỏi”, đi sau là
người đàn ông "cao lớn, dữ dằn, tấm lưng rộng và cong như lưng của một chiếc
thuyền với hai con mắt đầy vẻ độc dữ". Người đàn ông đi phía sau, không nói một lời,
nhưng bỗng nhiên trở nên “hùng hổ, mặt mũi đỏ gay” dùng ngay chiếc thắt lưng vụt
tới tấp vào người vợ. “Lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két,
cứ mỗi nhát quất xuống, lão lại nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn: “Mày chết
đi cho ông nhờ. Chúng mày chết đi cho ông nhờ”. Người vợ bị chồng đánh đập một
cách tàn nhẫn nhưng không kêu van, không chống trả cũng không chạy trốn, còn
thằng con vì bảo vệ mẹ mà “giằng thắt lưng, rướn thẳng người, vung chiếc khóa sắt
quật mạnh vào ngực cha rồi chính nó lại bị cha tát hai cái khiến nó lảo đảo ngã dúi
xuống cát”. Người đàn bà lúc này mới “cảm thấy đau đớn - vừa đau đớn vừa vô cùng
xấu hổ , nhục nhã” vì đứa con đã nhìn thấy cảnh mình bị đánh đập. Bà mếu máo, ngồi
xẹp xuống, ôm chầm lấy con, vái lấy vái để, rồi khóc, “những giọt nước mắt chứa đầy
trong những nốt rỗ chằng chịt”. Phùng "ngơ ngác nhìn" ra bờ phá khi người đàn bà
buông đứa con ra, đi thật nhanh đuổi theo lão đàn ông vừa đánh mụ, rồi cả hai cùng đi
về thuyền. Bãi cát hoang sơ mà mênh mông, tiếng sóng kêu ồ ồ cất lên. Bức ảnh thế
sự ấy diễn ra "như trong truyện cổ quái đản", chiếc thuyền vó đã biến mất, chắc đã
làm cho cách nghĩ, tầm nhìn và cảm quan nghệ thuật của nghệ sĩ Phùng thay đổi? Bức
ảnh thế sự trần trụi ấy đã được Nguyễn Minh Châu kí hoạ, đã được nhà nhiếp ảnh
Phùng mục kích và bấm máy thật giàu ý nghĩa. Nghệ thuật hướng về cái đẹp, nhưng
không thể là sự lừa dối. Lãng mạn hoá cuộc đời, bôi hồng tô son hiện thực cuộc đời là
vô nghĩa khi cuộc đời còn nhiều mồ hôi và nước mắt! Phùng có thể coi đây là một
chuyến đi nhiều ý nghĩa: chiếc thuyền nghệ thuật thì ở ngoài xa, ẩn hiện trong sương
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
mù, còn sự thật cuộc đời thì lại trần trụi, ở rất gần ngay trước mắt. Qua đó, ta càng
thấy rõ một điều: chân lí cuộc đời có lúc không phải là chân lí nghệ thuật. Nguyễn
Minh Châu qua "Chiếc thuyền ngoài xa" đã nêu lên bài học về cái nhìn đa diện, cái
nhìn khám phá trong sáng tạo nghệ thuật đối với nhà nghệ sĩ chân chính giàu bản lĩnh.
Thì ra đằng sau cái đẹp tuyệt mĩ mà Phùng vừa mới phát hiện lại là khung cảnh vô
cùng tàn nhẫn, nơi mà bạo lực gia đình diễn ra hết sức khủng khiếp. Ba ngày sau, cảnh
tượng ấy lại tiếp diễn, nhưng lần này xuất hiện thêm con chị ngăn thằng em, không
cho thằng em giết bố. Cảnh tượng đau lòng ấy đặt cạnh bức tranh thơ mộng kia chẳng
khác nào một trò đùa ác, đầy trớ trêu, phi lí. Trước cảnh tượng ấy, người nghệ sĩ “kinh
ngạc đến thẫn thờ”, “mấy phút đầu cứ đứng há mồm ra mà nhìn”, “chết lặng” rồi
chính anh đã sẵn sàng vứt chiếc máy ảnh xuống để giúp đỡ người phụ nữ tội nghiệp,
anh còn giận dữ lao ra can ngăn người đàn ông vũ phu bằng đôi bàn tay rắn chắc của
người lính vì anh cho rằng“ bất luận hoàn cảnh nào cũng không cho phép hắn đánh
một người đàn bà, cho dù đó là vợ hắn”. Vốn là con người ngay thẳng, nay gặp cảnh
tượng tàn nhẫn với người đàn bà bất hạnh kia, anh không thể khoanh tay đứng nhìn,
anh không thể làm ngơ trước nỗi đau của người khác. Cũng qua lời xác nhận của cô y
tá : “đàn ông vạn chài ai cũng thế” càng giúp anh hiểu ra hiện thực của vùng nước phá
mà thiếu chút nữa anh không nhận ra. Anh đã hiểu ra rằng tuy chiến tranh đã kết thúc
nhưng nỗi khổ đau của con người thì vẫn còn, cái ác vẫn hiện hình trong cuộc sống
tưởng đã bình yên này. Lúc trước, anh nghĩ mình đã thành công, nay thấy mình đã lầm.
Anh không thể ngờ đằng sau vẻ đẹp diệu kì của tạo hóa kia lại có cái ác, cái xấu đến
không thể tin được. Anh đau đớn nhận ra khi màn sương mờ ảo của bức tranh tan dần
để lộ ra những đau thương của kiếp người. Cảnh tượng này đã giúp nghệ sĩ Phùng
nhận thức đầy đủ và chân thực hơn về cuộc sống: cuộc sống vốn không đơn giản, xuôi
chiều mà chứa đựng rất nhiều nghịch lí, cuộc đời luôn tồn tại cả xấu - tốt, đúng - sai,
rồng phượng - rắn rết. Bởi vậy, khi nhìn nhận bất cứ vấn đề nào cũng phải nhìn sâu,
nhìn kĩ, đừng vội vã đánh giá sự vật hiện tượng qua vẻ bề ngoài của nó. Anh phát hiện
ra cái đẹp tuyệt mĩ, nhưng đằng sau cái đẹp lại là cái xấu, là hiện thực trần trụi. Chiếc
thuyền ngoài xa chính là hình ảnh cuộc đời khi nhìn ở xa, khi quan sát với cái nhìn hời
hợt. Bởi vậy, cần nhìn nhận con người, sự việc thấu đáo, toàn diện, thấy được bản chất
bề bộn, biến động với những bất ngờ của cuộc đời .
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Là một người có trái tim nhân hậu, giàu lòng trắc ẩn nên khi nghe xong câu chuyện
của người đàn bà tại tòa án huyện, Phùng càng nhận ra nhiều điều về cuộc đời, nhất là
những vẻ đẹp còn khuất lập trong bề sâu tâm hồn con người. Sau khi bị thương, anh
được đưa về trạm y tế của tòa án huyện. Ở đấy, anh đã gặp lại Đẩu, bạn chiến đấu năm
xưa giờ là chánh án huyện. Và cũng tại đây, anh đã thấy sửng sốt, sững sờ và cảm
thấy ngột ngạt khi nghe người đàn bà hàng chài vừa vái lạy vừa van xin quý tòa: “Quý
tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó”. Lời nói ấy,
hành động ấy cho thấy chị đã nhận hết tội về mình, dứt khoát không bỏ người chồng
vũ phu đã đánh mình theo quy luật “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”.
Phùng đã không kìm chế nổi cảm xúc của mình, từ chỗ ngồi giấu mặt sau bức màn vải
hoa, anh đã bước ra ngoài, hỏi dồn dập người đàn bà nhiều câu hỏi: "Lão ta hồi bảy
nhăm có đi lính ngụy không? Ở trên thuyền có bao giờ lão ta đánh chị không? Cả đời
chị có lúc nào hạnh phúc không?". Đó là sự tò mò, muốn biết nguyên nhân, muốn lí
giải thái độ cam chịu, nhẫn nhịn kia của người đàn bà. Đó cũng là cách Phùng bộc lộ
thái độ bất bình của mình trước những ngang trái, bất công. Những câu hỏi đó còn cho
thấy sự cảm thông, xót xa chân thành của Phùng dành cho người đàn bà bất hạnh kia.
Lúc đầu Phùng tham dự trong tư cách người nghe, sau đó Phùng tham dự cuộc đối
thoại với mục đích giải tỏa những thắc mắc băn khoăn, Phùng thành người trong cuộc,
cùng Đẩu tìm cách giải thoát cho người đàn bà khỏi bất hạnh. Nhưng chính người đàn
bà quê mùa thất học kia với những lí lẽ sắc sảo, của một người từng trải, thấu hiểu lẽ
đời, giàu đức hi sinh, giàu lòng vị tha lại là người giúp Phùng và Đẩu ngộ ra nhiều
chân lí cuộc đời mà lí thuyết sách vở chưa thấu tỏ. Phùng nhận ra cuộc đời này còn
nhiều góc khuất, nhiều trái ngang mà nghệ thuật cần vươn tới. Qua đây một lần nữa
chúng ta thấy Phùng là một người nghệ sĩ giàu lòng nhân ái, biết cảm thông, chia sẻ
với những số phận bất hạnh, biết đấu tranh với cái xấu, cái ác để bảo vệ cái đẹp, cái
thiện. Cách Phùng quan tâm thấu hiểu người khác cũng là bài học cho nhiều người
nghệ sĩ, bởi người nghệ sĩ không phải lúc nào cũng thấu suốt chuyện đời, nên khi làm
nghệ thuật phải để tâm tìm hiểu, trực tiếp đối diện, đối thoại để có cái nhìn đúng đắn
sâu sắc, yêu thương hơn đối với con người. Đó chính là triết luận sâu sắc của Nguyễn
Minh Châu về trách nhiệm của người làm nghệ thuật với cuộc đời và con người được
gửi gắm qua hình tượng nhân vật Phùng.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Sau chuyến đi thực tế, thành quả mà Phùng thu được là nhiều hơn những gì Phùng
mong đợi. Phùng đã chụp được nhiều bức ảnh đẹp đêm về khiến trưởng phòng rất hài
lòng về anh. Anh lại có thêm những hiểu biết, những chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc
đời, nhất là về nghệ thuật. Không phải ngẫu nhiên mà nhà văn để cho hình ảnh chiếc
thuyền xuất hiện ở cả phần đầu và phần cuối của tác phẩm gắn với những tâm trạng,
suy nghĩ khác nhau của Phùng. Sau khi gặp người đàn bà ở tòa án huyện, Phùng lại
“khoác chiếc máy ảnh đi lang thang cho đến tận khuya”, rồi đêm đó trời đột ngột trở
gió, biển bắt đầu gào thét, nhiều tàu thuyền đã tìm vào bờ để trú, duy ở giữa phá vẫn
còn một chiếc thuyền lưới vó bè đang đậu. Nhìn chiếc thuyền đang chống chọi với
sóng gió giữa phá ấy, Phùng không khỏi suy nghĩ về cuộc đời. Ở đây, cuộc sống
không hề lãng mạn, thanh bình như người ta thường thấy mà nhiều lúc nó vô cùng dữ
dội, khốc liệt. Còn con người ở đây mà tiêu biểu là người đàn bà hàng chài kia tuy nhỏ
bé nhưng thật mạnh mẽ bền bỉ để chống chọi, để giành giật, để tồn tại trong cuộc đời
còn lắm nỗi nhọc nhằn. Tất cả đã để lại ấn tượng sâu sắc trong tâm trí của Phùng để
mỗi một lần nhìn ngắm tấm ảnh được chọn trong bộ lịch năm ấy, hình ảnh người đàn
bà kia lại xuất hiện. Tuy là “bức ảnh đen trắng nhưng khi ngắm kĩ”, Phùng vẫn “thấy
hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương mai”, hay là chất thơ của cuộc sống, là vẻ
đẹp lãng mạn của cuộc đời, là biểu tượng của nghệ thuật. Khi ngắm lâu hơn, Phùng lại
“thấy người đàn bà ấy đang bước ra khỏi tấm ảnh, đó là một người đàn bà vùng biển
cao lớn với những đường nét thô kệch, tấm lưng áo bạc phếch có miếng vá, nửa thân
dưới ướt sũng, khuôn mặt rỗ đã nhợt trắng vì kéo lướt suốt đêm. Mụ bước những bước
chậm rãi, bàn chân giậm trên mặt đất chắc chắn, hòa lẫn trong đám đông”. Người đàn
bà kia đã trở thành hiện thân của những lam lũ, khó nhọc của đời thường. Đây mới là
sự thật cuộc đời, là đích đến của nghệ thuật chân chính. Phùng đã nhận ra một cách
thấm thía về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời: nghệ thuật chân chính không
bao giờ xa rời cuộc đời, thiếu bóng con người. Nghệ thuật không chỉ là nghệ thuật, vì
nghệ thuật mà còn là cuộc đời, vì cuộc đời. Đó cũng chính là quan niệm nghệ thuật
đúng đắn mà Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm qua hình tượng nhân vật Phùng.
Với cách kể chuyện hấp dẫn, cùng cách tạo dựng tình huống truyện độc đáo, Nguyễn
Minh Châu đã xây dựng thành công nhân vật Phùng, một người nghệ sĩ vừa thiết tha
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
với cái đẹp, tâm huyết với nghề lại có một trái tim giàu lòng trắc ẩn. Nhà văn không
lấy những người hùng làm nhân vật trung tâm mà đi sâu tìm tòi, phát hiện vẻ đẹp ở
những con người bình thường. Tác phẩm cũng là những đúc kết thấu đáo về nghệ
thuật và con người qua những phát hiện khác nhau của Phùng. Qua phát hiện đầu tiên
về bức tranh nghệ thuật của Phùng, nhà văn khẳng định: niềm vui lớn nhất của nghệ
thuật chân chính là khám phá và lưu giữ cái đẹp, cái đẹp phải tự nhiên, phải hài hòa
giữa thiên nhiên và con người, còn trách nhiệm của người nghệ sĩ là phải kiên trì vượt
khó, say mê trong hành trình khám phá và lưu giữ cái đẹp ấy. Đến phát hiện thứ hai về
bức tranh hiện thực đời sống của Phùng, nhà văn lại đem đến thông điệp đầy ý nghĩa:
trước khi là người nghệ sĩ, phải là một con người biết rung động trước nỗi đau, phải
biết căm phẫn trước tội ác, biết hành động để cứu đồng loại. Còn phát hiện cuối cùng
qua câu chuyện của người đàn bà ở tòa án huyện, nhà văn khẳng định : đừng bao giờ
nhìn nhận con người và cuộc đời dễ dãi, xuôi chiều, nghệ thuật chân chính phải gắn
liền với cuộc đời, xuất phát từ cuộc đời và quay trở lại phục vụ cho cuộc đời còn
người nghệ sĩ cần có tài, có tâm và có đôi mắt đúng, có trái tim biết yêu thương. Qua
sự phân tích trên đây, ta có thể khẳng định lại một lần nữa, Phùng thuộc kiểu nhân vật
tư tưởng, là nhân vật gửi gắm nhiều suy tư, chiêm nghiệm đầy tính triết lí của chính
tác giả về cuộc đời và nghệ thuật.
Nếu như nhân vật Phùng được xây dựng theo kiểu nhân vật tư tưởng, thì nhân vật
người đàn bà hàng chài lại được Nguyễn Minh Châu xây dựng theo kiểu nhân vật tính
cách, nhân vật số phận, xuất phát từ những quan điểm nghệ thuật mới về con người
của nhà văn, của văn học Việt Nam thời kì đổi mới.
Nhân vật này xuất hiện trong tác phẩm với cái tên gọi chung chung: “người đàn bà
hàng chài”. Lúc khác nhà văn lại gọi là “mụ”, là “chị ta”. Không phải nhà văn
“nghèo” ngôn ngữ đến mức không thể đặt cho chị một cái tên riêng mà đây là dụng ý
của nhà văn: người đàn bà này cũng như bao người đàn bà khác ở vùng biển này, cũng
như bao người phụ nữ Việt Nam từ xưa đến nay luôn lam lũ, nhọc nhằn, luôn hết lòng
yêu thương chồng con, luôn giàu đức hy sinh và giàu lòng vị tha. Chị là một người
đàn bà vô danh nhưng sự xuất hiện của chị giữa cuộc đời không hề vô nghĩa. Qua hình
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
tượng người đàn bà vô danh ấy, Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm nhiều triết lí sâu sắc về cuộc đời.
Trước hết, người đàn bà hàng chài là một người phụ nữ có ngoại hình thô nhám, xấu
xí và số phận bất hạnh, đau khổ. Nguyễn Minh Châu với những nét vẽ tinh tế đã phác
họa nên chân dung một con người độc đáo và đầy ấn tượng: từ nhỏ chị đã là “một đứa
con gái xấu, lại rỗ mặt sau một trận lên đậu mùa. Cũng vì xấu, trong phố không ai lấy”.
Dù xuất thân khá giả nhưng thua thiệt về nhan sắc nên không ai để ý. Nhưng vì lỡ có
mang với một anh con trai một nhà hàng chài giữa phá mà chị lấy anh ta, theo anh ta
làm nghề chài lưới, nay đây mai đó. Cuộc sống gia đình bắt đầu rơi vào bi kịch khi họ
sinh nhiều con, cuộc sống trên thuyền chật chội, bấp bênh, họ rơi vào cảnh cùng túng,
quẫn bách. Anh chồng vốn hiền lành trở nên cục cằn, dữ dằn, thường lôi chị ra đánh.
Cuộc sống ấy càng khiến người đàn bà này trở nên đáng thương, thân hình của chị
càng trở nên thô nhám: “người đàn bà trạc ngoài 40, một thân hình quen thuộc của đàn
và vùng biển, cao lớn với những đường nét thô kệch. Mụ rỗ mặt, khuôn mặt mệt mỏi
sau một đêm thức trắng kéo lưới, tái ngắt, dường như đang buồn ngủ”. Một người phụ
nữ gây ấn tượng cho người đọc ngay từ những dòng đầu tiên qua sự nhọc nhằn, lam lũ.
Người đàn bà ấy còn gợi ở người đọc sự xót xa, thương cảm với “tấm áo bạc phếch có
miếng vá, nửa thân dưới ướt sũng”. Chị chưa già nhưng ngoại hình thì quá thô nhám,
xấu xí, thô kệch. Sự thua thiệt về nhan sắc ấy vừa toát lên sự nhọc nhằn vừa cho thấy
chị đã phải gồng mình lên để chống chọi để mưu sinh giữa cuộc đời. Người đàn bà ấy
còn có vẻ cam chịu và nhẫn nhục khi bị người chồng đánh đập tàn nhẫn và mắng
nhiếc. Người chồng vũ phu thường dùng chiếc thắt lưng để vụt tới tấp vào người chị.
“Lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két, cứ mỗi nhát quất
xuống, lão lại nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn: “Mày chết đi cho ông nhờ.
Chúng mày chết đi cho ông nhờ”. Tuy bị chồng đánh đập một cách tàn nhẫn nhưng
chị “ không kêu van, không chống trả cũng không chạy trốn”. Không phải mình chị bị
đánh, thằng con trai của chị vì bảo vệ chị mà lại bị cha đánh. Chứng kiến cảnh ấy chị
đau đớn, xấu hổ và nhục nhã, chị đã khóc và ôm lấy con. Ngay sau đó chị lại buông
con chạy theo chồng như một minh chứng cho sự lệ thuộc và cam chịu. Sự việc ấy còn
diễn ra thường xuyên theo quy luật: “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”,
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
hễ lúc nào thấy khổ là chồng chị lại sách chị ra đánh, lão trút cơn giận như lửa cháy
lên chị, mà chị vẫn tình nguyện sống với người chồng vũ phu ấy càng cho thấy sức
chịu đựng bền bỉ, kiên cường của chị. Nhà văn đã khiến người đọc phải xót xa thương
cảm cho một thân phận con người như chị, một nạn nhân đau khổ của cái đói, cái
nghèo, cái lạc hậu và nhất là nạn nhân của bạo lực gia đình.
Nếu chỉ có thế thì nhân vật người đàn bà chưa thể khiến người đọc cảm phục, trân
trọng. Nhà văn đã đi sâu khám phá và ngợi ca vẻ đẹp ẩn giấu trong bề sâu tâm hồn
người đàn bà ấy bằng tất cả sự tin yêu của mình đối với con người, tin ở phẩm chất tốt
đẹp của con người có thể bị che lấp nhưng không bao giờ mất đi. Vẻ đẹp khuất lấp mà
nhà văn tìm kiếm chính là sự sắc sảo, từng trải, thấu hiểu lẽ đời, nhất là sự yêu thương
và hy sinh cùng lòng vị tha ở một người đàn bà đầy nghị lực, biết vượt lên số phận kia.
Đúng là đằng sau vẻ ngoài xấu xí kia là một nội tâm sâu sắc, một tâm hồn nhân hậu.
Điều này đã được lộ rõ qua hành động, lời nói, thái độ cùng câu chuyện cuộc đời của
chị khi chị đến gặp chánh án Đẩu và nghệ sĩ Phùng ở tòa án huyện. Chị đến tòa án
huyện theo lời mời của chánh án Đẩu để giải quyết việc gia đình. Lúc đầu, chị vẫn giữ
cái dáng vẻ lam lũ, tội nghiệp vốn có với dáng đi mệt mỏi, chậm chạp, vẫn chiếc áo
bạc phếch có miếng vá trên vai, chị sợ sệt, lúng túng, xưng hô lễ phép: xưng “con” với
“ quý tòa”, vừa vái lạy vừa van xin: “Con lạy quý tòa…Quý tòa bắt tội con cũng được,
phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó” khi nghe lời khuyên của chánh án, muốn
chị li hôn vì “Chị không sống nổi với một người chồng vũ phu ấy đâu!”. Nhưng ngay
sau đó để bảo vệ cho cái gia đình nhỏ của mình, chị đã thay đổi cách xưng hô: xưng
“chị” với “các chú”, bằng thái độ chủ động, mạnh dạn khác hẳn lúc mới đến tòa án.
Chị ngẩng đầu nhìn thẳng vào người đối diện, mất dần vẻ khúm núm, sợ sệt trước đó,
chị tỏ ra tự tin, có lúc còn “thông cảm” với Phùng và Đẩu. Lời nói của chị lúc này tuy
là của một người quê mùa thất học nhưng lại vô cùng sắc sảo, thấu hiểu lẽ đời, khiến
Phùng và Đẩu ngạc nhiên: “Chị cảm ơn các chú! Đây là chị nói thành thực, chị cảm
ơn các chú. Lòng các chú tốt nhưng các chú đâu phải là người làm ăn…cho nên các
chú đâu có hiểu cái việc của các người làm ăn lam lũ, khó nhọc…”và những lời tiếp
sau đó: “Là bởi vì các chú không phải là người đàn bà, chưa bao giờ các chú biết như
thế nào là nỗi vất vả của người đàn bà trên thuyền không có đàn ông….Đám đàn bà
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
hàng chài ở thuyền chúng tôi cần phải có người đàn ông để chèo chống khi phong ba,
để cùng làm ăn nuôi nấng đặng một sắp con nhà nào cũng trên dưới chục đứa.” Đây là
những trải lòng chân thành, là sự giãi bày không giấu diếm cảnh ngộ bất hạnh của chị
với những người chị tin tưởng. Lời nói ấy chân thành mà chứa đựng bao ẩn ý của một
người thấu hiểu sâu sắc lẽ đời. Chị phân tích cho Phùng và Đẩu hiểu những lí do để
không muốn bỏ chồng: thứ nhất chị làm nghề chài lưới, trên một chiếc thuyền của gia
đình thì không thể thiếu vai trò của người đàn ông, nhất là khi biển động. Thứ hai, với
gánh nặng của cuộc sống mưu sinh, một mình chị không thể nuôi nấng chín mười
người con. Thứ ba, cũng có lúc trên thuyền vợ chồng con cái quây quần, hạnh phúc,
dù ít ỏi nhưng nó cũng phần nào xoa dịu nỗi đau về thể xác sau mỗi lần bị chồng đánh.
Những lí lẽ sắc sảo ấy của chị đã khiến Phùng và Đẩu nhận ra mình đã sai, đã phiến
diện khi muốn giải quyết câu chuyện gia đình của người khác mà chỉ dựa vào lí thuyết
sách vở hay công lí và lòng tốt. Và muốn hiểu con người và cuộc sống hơn cần phải
thâm nhập, phải sống thực sự, đừng đứng ngoài cuộc mà phán xét. Kinh nghiệm sống
ấy cho thấy chị tuy quê mùa thất học mà những nhận định, đánh giá về vấn đề của
cuộc sống của chị lại vô cùng thực tế, không hề bao biện mà thẳng thắn đối diện để
nhận thức. Người đọc vì thế thấy nể phục chị hơn bởi sự am hiểu lẽ đời và nhất là sự
cứng cỏi, mạnh mẽ phi thường, không đầu hàng số phận, vượt lên trên số phận để
sống, để giữ gìn tổ ấm bằng một khát vọng sống mãnh liệt.
Không chỉ sống mạnh mẽ, người đàn bà ấy còn là người hết lòng yêu thương chồng
con, luôn hy sinh vì gia đình. Đôi mắt của chị như xuyên sâu vào lòng người đọc, nó
ám ảnh cho đến khi ta gấp trang sách lại. Ánh mắt của chị đầy thương xót, đầy ai oán
và cũng đầy tình yêu thương dành cho những đứa con cho mình. Dọc theo hình trình
đi tìm cái đẹp của nhiếp ảnh Phùng, người đàn bà đã trở thành tâm điểm cho vẻ đẹp ấy.
Cách người đàn bà vái lạy để con trai không làm điều dại dột với bố, cũng như vái lạy
quan tòa để đừng bắt mình li dị chồng càng toát sự hi sinh, vị tha trong chị. Khi đi đến
tận cùng của nỗi đau, khi có một con đường giải thoát thì người đàn bà ấy vẫn lặng lẽ
và cam tâm chịu đựng đau khổ? Là vì điều gì? Chẳng phải vì đức hi sinh của người
mẹ đó sao? Lời tâm tình của người đàn bà về cuộc sống, về người chồng, về những
đứa con khiến người khác vừa thương xót vừa khâm phục. Một người đàn bà yêu
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
chồng, thương chồng mặc dù bị chồng ngược đãi. Chị sẵn sàng chịu những trận đòn
roi của chồng để đàn con được ăn no, ngủ yên. Lo thằng Phác sẽ có những hành động
sai trái, chị gửi nó lên ở với ông ngoại, để nó không nhìn thấy bố đánh mẹ, để nó khỏi
đau lòng và không có những hành động trái với luân thường đạo lí. Chị yêu con,
thương con, mong con khôn lớn nhưng không thể bảo vệ được tâm hồn của các con.
Người đàn bà yêu con, thương con vô điều kiện mà không đòi hỏi bất cứ điều gì. Khi
chị kể đến chi tiết “vui nhất là lúc được ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no”
thì người đọc phải ứa nước mắt. Những đứa con là sức mạnh để chị có thể tồn tại, có
thể sống sót và kiên cường đến bây giờ. Một người mẹ lặng lẽ hi sinh cuộc đời mình
vì những đứa con, một người mẹ đã nhẫn nhục tất cả chỉ vì miếng cơm manh áo cho
con. Một người mẹ nghèo, cố chấp nhưng yêu thương con vô bờ bến. Chị biết mình
sống là vì ai, chị đã tâm sự: "Ông trời sinh ra người đàn bà là để đẻ con, rồi nuôi con
cho đến khi khôn lớn cho nên phải gánh lấy cái khổ. Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải
sống cho con chứ không thể sống cho mình như trên đất được!" Tình mẫu tử trong chị
thật thiêng liêng cao cả! Cuộc đời của chị có quá nhiều đau thương và nước mắt nên
chị càng trân trọng những chắt chiu hạnh phúc bình dị đời thường. Vẻ đẹp nhất ở chị
đúng là đức hi sinh, là tình yêu thương chồng con sâu sắc và chị luôn sống với một
tâm niệm thiêng liêng ấy.
Nói tóm lại, nhà văn đã dùng công xây dựng nhân vật người đàn bà để thể hiện quan
điểm mới của mình về con người. Người đàn bà hàng chài là hình ảnh đại diện cho
những con người vô danh, nghèo khổ, lam lũ nhưng lại có vẻ đẹp tâm hồn đáng quý
khiến họ trở nên không hề nhỏ bé mà là hiện thân của những gì đẹp đẽ nhất. Người
đàn bà quê mùa thất học nhưng không hề cam chịu một cách vô lí, không hề nông nổi
một cách ngờ nghệch. Thực ra chị là người rất sâu sắc, thấu hiểu lẽ đời. Chị có một
cuộc sống nhọc nhằn lam lũ nhưng biết chắt chiu từng hạnh phúc bình dị đời thường.
Chị luôn sống với một tâm niệm thiêng liêng là hy sinh vì chồng con. Chị có ngoại
hình thô kệch nhưng tâm hồn đẹp đẽ, thấp thoáng bóng dáng của những người phụ nữ
Việt Nam nhân hậu, bao dung, giàu đức hi sinh và lòng vị tha. Không phải ngẫu nhiên
tác giả chỉ gọi nhân vật là “người đàn bà”, có lẽ không phải chỉ một người đàn bà duy
nhất, mà có thể chúng ta còn bắt gặp rất nhiều người đàn bà có chung cảnh ngộ ở bất
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
cứ bãi biển nào. Nguyễn Minh Châu đã vẽ lên một bức chân dung khiến cho người
đọc phải suy ngẫm, phải trăn trở về cuộc sống của rất nhiều người xung quanh chúng
ta. Và cái hình ảnh mà nhiếp ảnh Phùng chụp được cũng như những gì anh nghĩ về
người đàn bà này là triết lí, một triết lí cho cái nhìn nhận đa chiều về cuộc sống này.
Người đàn bà đó chính là nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu, cũng như tác giả đã
dùng cái tâm để vẽ lên hình ảnh đó.
“Chiếc thuyền ngoài xa” là một tác phẩm có tình huống truyện rất độc đáo, hấp dẫn.
Nó được thể hiện qua những phát hiện chân thực của nhân vật Phùng. Tình huống
truyện đầy bất ngờ và chứa nhiều câu chuyện mà qua đó tạo bước ngoặt trong nhận
thức của nhân vật về nghệ thuật và cuộc sống. Chính tình huống đã làm cho truyện
"Chiếc thuyền ngoài xa" vừa chân thực, vừa mang ý nghĩa phát hiện sâu sắc về đời sống.
Về ngôn ngữ, dường như tác giả rất dựng công trong việc tỉ mỉ điều khiển đội quân
ngôn ngữ của mình. Truyện ngắn cho ta thấy được sự tài hoa của ngòi bút Nguyễn
Minh Châu trong việc tả cảnh, tả người, dựng đối thoại hay kể chuyện. Bên cạnh đó là
thứ ngôn ngữ đậm màu sắc triết lí, ngôn ngữ kể chuyện theo lối đổi ngôi khiến câu
chuyện vừa khách quan vừa thuyết phục.
Về cách xây dựng nhân vật, nhà văn đã tạo ra những nhân vật vừa quen vừa lạ, có
những vẻ đẹp khuất lấp, chứa đựng nhiều quan niệm về con người của Nguyễn Minh Châu.
Về giọng văn thì thay đổi linh hoạt: lúc say sưa tả cảnh, lúc hài hước tự trào, lúc lại
suy tư day dứt chiêm nghiệm,…
Nói tóm lại, "Chiếc thuyền ngoài xa" là một truyện ngắn xuất sắc của Nguyễn Minh
Châu. Cốt truyện giản dị mà chứa đựng những tình huống mang tính khám phá về
cuộc sống. Truyện ngợi ca con người và giãi bày những trăn trở của nhà văn về cuộc
sống đa chiều, phức tạp với bao nhọc nhằn đè nặng lên số phận con người. Tác phẩm
đặt ra vấn đề về cách nhìn nhận cuộc sống và con người, nhất là mối quan hệ giữa
nghệ thuật và cuộc đời.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa hay nhất Bài văn mẫu 1
Nguyễn Minh Châu là nhà văn tiên phong trong thời kì đổi mới với nhiều truyện ngắn
xuất sắc như Bến quê, Mảnh trăng cuối rừng, Chiếc thuyền ngoài xa, … Các tác phẩm
của ông luôn chứa đựng những triết lý, những chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc đời. Và
truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa cũng là một trong những tác phẩm mang đậm
phong cách tự sự - triết lý của ông.
Chiếc thuyền ngoài xa được viết năm 1983 kể về một người nghệ sĩ nhiếp ảnh tên
Phùng. Để hoàn thành nhiệm vụ chụp một bộ ảnh về cảnh biển, anh đã thực hiện
chuyến đi thực tế ở một vùng biển – nơi từng là chiến trường cũ của mình để kiếm tìm
một bức ảnh cho bộ lịch mới. Và tại đây, anh đã có được hai phát hiện to lớn, một là
một bức ảnh “đắt giá trời cho” khiến anh phải say mê, ngây ngất vì đẹp, hai là phát
hiện về một sự thật trần trụi ngay đằng sau vẻ đẹp hoàn mỹ anh vừa tìm ra.
Sau vài ngày “phục kích” mà vẫn chưa ưng ý, cuối cùng Phùng cũng “bắt gặp” một
khung cảnh “trời cho”, đó là bức ảnh với những nét đẹp “đắt giá” nhất: “Mũi thuyền
in một nét mơ hồ lòe nhòe vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng
hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc
như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ”. Khung cảnh ấy đẹp
quá đỗi và với Phùng, đó là một “bức tranh mực tàu của một danh hoạ thời cổ” vừa
đẹp đẽ vừa quý giá vô cùng. Vẻ đẹp của bức tranh “đơn giản và toàn bích”, một vẻ
đẹp hoàn hảo, một khung cảnh diệu kì.
Phùng cho rằng “có lẽ suốt một đời cầm máy ảnh chưa bao giờ tôi được thấy một cảnh
“đắt” trời cho như vậy”. Trước khung cảnh ấy, anh cảm thấy sự bồi hồi và có chút bối
rối bởi cái đẹp kia toàn mỹ quá, huyền diệu quá, cái đẹp ấy dường như chỉ có trong
những bức hoạ xa xưa, nó khiến Phùng cảm thấy “trái tim như có cái gì bóp thắt vào”.
Và chính trong lúc ấy, Phùng cảm thấy dường như “chính mình vừa khám phá thấy
cái chân lý của sự toàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm
hồn”, và anh cho rằng phải chăng “cái đẹp chính là đạo đức”. Bởi cái đẹp không chỉ
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
mang đến những rung động mà còn thanh lọc tâm hồn, mang đến “hạnh phúc tràn ngập tâm hồn mình”.
Phải nói rằng, Phùng là người nghệ sĩ có đam mê, trách nhiệm với nghề, bởi để có
được bức ảnh ưng ý nhất, anh sẵn sàng “phục kích” hàng tuần trên biển, dù chụp được
rất nhiều ảnh về cảnh biển nhưng anh đều không lòng mà tiếp tục tác nghiệp. Hơn thế,
anh cũng rất nhạy cảm với cái đẹp để có thể phát hiện ra một bức tranh hoàn mỹ để
mà thu lấy, mà cái đẹp ấy chỉ diễn ra trong tích tắc.
Thế nhưng, ít ai để ý rằng, nơi Phùng gác chiếc máy ảnh của mình để thu trọn cái cảnh
đẹp kia chẳng phải là một nơi có thể bao quát toàn cảnh mà lại chỉ là bên một “bánh
xích của chiếc xe tăng” – tàn tích của chiến tranh để lại. Có lẽ chính vì thế mà trong
lần đầu tiên nhìn thấy cảnh đẹp ấy, Phùng mới chỉ có thể nhìn thấy vẻ ngoài của
khung cảnh mà không phải là toàn bộ bức ảnh. Và những phát hiện phía sau bức ảnh
“toàn bích” kia đã khiến anh phải hụt hẫng vô cùng. Đó là khi Phùng phải chứng kiến
một cảnh đời vừa tàn nhẫn, vừa ngang trái và bi kịch, từ một trong những con thuyền
bước ra một người đàn ông thô lỗ và một người đàn bà tội nghiệp. Lão đàn ông “hùng
hổ, mặt đỏ gay”, rút chiếc thắt lưng “quật tới tấp vào lưng người đàn bà” lão vừa đánh
nói những lời nguyền rủa độc ác “chúng mày chết hết đi cho ông nhờ!”. Và thật kì lạ
làm sao, người đàn bà ấy chẳng chút phản kháng, cũng chẳng kêu một tiếng mà “cam
chịu đầy nhẫn nhục” hứng chịu từng trận đòn roi.
Chứng kiến cảnh đó, Phùng “kinh ngạc đến mức” chỉ biết “đứng há mồm ra mà nhìn”.
Bởi anh không thể hiểu được điều đang diễn ra trước mắt mình. Anh từng là người
lính ở chiến trường khói lửa, những sự dã man, tàn bạo nhất cũng đã từng chứng kiến,
thế nhưng cảnh tượng vô lí trước mặt vẫn khiến anh khó lòng mà chấp nhận. Càng
kinh ngạc hơn khi hình ảnh của một đứa bé con lao vút qua người anh, “giằng lấy
chiếc thắt lưng” và “ưỡn thẳng người vung chiếc khoá sắt quật vào giữa khuôn ngực
trần vạm vỡ cháy nắng” của người đàn ông. Đứa bé đó là Phác, đứa con trai của hai
vợ chồng người đàn bà nọ. Và đáp lại hành động của thằng bé là hai cái tát “nảy lửa”
từ người đàn ông khiến nó “ngã dúi xuống cát”. Khi ấy, người đàn bà hàng chài mới
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
bật khóc, ôm lấy đứa con và rồi lại vội vã “đuổi theo lão đàn ông” và trở lại con thuyền.
Tất cả những sự việc diễn ra trước mắt khiến Phùng “ngơ ngác”, sự việc quái đản diễn
ra bất ngờ khiến anh chẳng thể nào hiểu nổi. Chiếc thuyền vó đã biến mất “như trong
câu chuyện cổ quái đản”, nhưng lại để lại trong Phùng nhiều điều băn khoăn, nhiều
điều bối rối. Cái hình ảnh trần trụi mà anh vừa chứng kiến dường như đã thay đổi cảm
quan bên trong con người anh. Anh phát hiện ra rằng: ranh giới giữa cái đẹp và cái
xấu, cái hoàn mỹ đạo đức và dã man chỉ cách nhau một tấm màn mỏng. Một bức tranh
tuyệt mỹ nhưng ẩn chứa trong nó là bao nhiêu cái dã man, tàn nhẫn và xấu xa vô cùng.
Nó cũng là những điều mà nhà văn Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm, ông cho rằng
nghệ thuật tuy hướng về cái đẹp thế nhưng cũng phải gắn liền với hiện thực và không
thể lừa đối. Không thể lấy cái đẹp mà che giấu đi những điều xấu xí, tàn ác bên trong
được. Và người nghệ sĩ chân chính, phải là người có cái nhìn đa nhiệm, đa chiều, nhìn
thấu cả cái đẹp bên ngoài và cả nội dung phía trong nữa.
Sau khi chứng kiến cảnh bạo lực gia đình dã man, vô lí, để giúp đỡ người đàn bà,
Phùng đã ở lại bãi biển vài ngày để cùng Đẩu giúp người đàn bà thoát khỏi cuộc hôn
nhân “địa ngục”. Thế nhưng người đàn bà ấy đến tòa án huyện bằng khuôn mặt “sợ
sệt, lúng túng”, dù rằng đây là lần thứ hai bà ta đến đây để giải quyết công chuyện gia
đình. Người đàn bà ấy “rón rén đến ngồi vào mép chiếc ghế và cố thu người lại”.
Phải sống trong địa ngục trần gian với những trận đòn roi liên tục “ba ngày một trận
nhẹ, năm ngày một trận nặng”, thế nhưng chị ta lại cam chịu những tổn thương về cả
thể xác và tinh thần chứ không chịu bỏ chồng, thậm chí chị ta còn quỳ lạy để cầu xin
Đẩu và Phùng để không bắt mình bỏ chồng “Quý tòa bắt tội con cũng được , phạt tù
con cũng được, đừng bắt con bỏ nó…”. Trước thái độ cam chịu và hành động không
sao hiểu nổi của người đàn bà, Phùng và Đẩu cảm thấy bất bình, khó hiểu thế nhưng
lắng nghe câu chuyện của chị ta, hai người bỗng hiểu ra tất cả.
Khi kể về câu chuyện cuộc đời mình, người đàn bà ấy đổi cách xưng hô từ “con - quý
tòa” sang “chị - các chú”. Chị ta chấp nhận sống cùng người chồng vũ phu, cam chịu
những trận đòn roi vô lí bởi chị ta biết ơn và cũng hiểu được tâm tính của người
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
chồng. Trước kia người đàn ông ấy cũng đã từng là “một anh con trai cục tính nhưng
hiền lành lắm”, ông ta cũng là người duy nhất chấp nhận cưu mang người phụ nữ xấu
xí, lỡ thì là chị ta. Bởi vậy với người chồng bạo tàn hiện tại, người đàn bà không chỉ
có sự thấu hiểu, tình nghĩa mà còn là sự biết ơn sâu sắc.
Những lời kể chân thật của người đàn bà đã khiến hai người đàn ông sững sờ. Họ chợt
hiểu ra tấm lòng của một người phụ nữ, nó bao dung và đầy hy sinh đến nhường nào!
Người đàn bà ấy thấu hiểu bản chất và sự thay đổi của người chồng, cũng chỉ vì khổ
quá mà chị lại đẻ nhiều con nên người chồng mới trở nên cục cằn, bạo lực. Chị cũng
hiểu về cuộc sống trên biển, một con thuyền lênh đênh trên biển không thể thiếu bàn
tay chèo lái của người đàn ông, nhất là khi biển động, bão bùng. Và sự cam chịu của
chị ta càng trở nên ý nghĩa hơn khi giúp cho những đứa con của mình có một gia đình
hoàn chỉnh, có đủ bố mẹ.
Câu chuyện của người đàn bà giúp Phùng và Đẩu hiểu rõ rằng cái căn nguyên của bạo
lực gia đình là cái nghèo, là cái đói. Phùng ngỡ ngàng nhận ra bản chất xù xì của hiện
thực, đó có thể là những nghịch lí, những sự thật xấu xí vẫn tồn tại trong cuộc sống
mà nếu chỉ nhìn bề ngoài, quan sát bằng đôi mắt hời hợt, khách quan thì không thể
nhận ra. Hiện thực ấy cũng giúp Phùng chiêm nghiệm: nghệ thuật không thể chỉ có
lãng mạn và thi vị hoá, nó đôi khi còn lại sự thật, là ngang trái.
Sau khi trở về toà soạn và bức ảnh kia được chọn thì trong lòng Phùng lại luôn canh
cánh những điều mà ít ai có thể thấu hiểu. Bức ảnh ấy đã diễn tả một cảnh đẹp tinh
khôi và trở thành bức ảnh nghệ thuật “được treo ở nhiều nơi, nhất là trong các gia đình
sành nghệ thuật”. Thế nhưng, chỉ riêng Phùng có thể nhìn thấy bước ra từ sâu bức
tranh ấy bước ra “một người đàn bà vùng biển cao lớn với những đường nét thô
kệch”.Ở đây, Nguyễn Minh Châu đã cố ý lồng vào đó những hình ảnh mang tính biểu
tượng. Một là “màu hồng hồng của ánh sương mai”, đó là biểu tượng cho cái đẹp, cái
thơ mộng, cho vẻ đẹp toàn mỹ mà con người ta luôn tìm kiếm. Hai là hình ảnh người
đàn bà vùng biển với dáng vẻ mệt mỏi, tiều tụy, đó là hiện thực, đó là cái nhìn có
chiều sâu vào sự vật, hiện tượng, để thấy được những nội dung phía sâu bên trong cái
đẹp và có đôi khi, cái chiều sâu ấy trái ngược hoàn toàn với vẻ đẹp bên ngoài.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Qua truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa, nhà văn Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm
là nghệ thuật phải gắn liền với hiện thực, không được tách rời với hiện thực và người
nghệ sĩ phải là người có cái nhìn đa chiều để phát hiện ra bản chất bên trong về đẹp bề
ngoài rực rỡ, hào nhoáng. Bài văn mẫu 2
Nguyễn Minh Châu là “nhà văn mở đường tài hoa và tinh anh nhất”. Một trong số
những tác phẩm tiêu biểu của ông là truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” đã thể hiện
nhiều quan niệm sâu sắc về con người và nghệ thuật.
Theo yêu cầu của trưởng phòng, nhiếp ảnh Phùng quyết định đi về một vùng biển
cách Hà Nội ngoài sáu trăm cây số để thực hiện một bộ sưu tập chuyên đề về thuyền
và biển. Nhân chuyến đi, anh cũng muốn thăm người đồng đội cũ của mình là Đẩu -
nay đã là chánh án của một tòa án huyện. Phùng đã phục kích mấy buổi sáng mà vẫn
chưa chụp được bức ảnh nào. Sau nhiều ngày, anh đã chớp được ra một cảnh trời cho
đắt giá mà trong cảm nhận của Phùng nó giống như “một bức tranh mực tàu của một
danh họa thời cổ”. Trước vẻ đẹp đó, Phùng cảm thấy bối rối: “trong trái tim như có cái
gì bóp thắt vào”, nhận ra rằng “bản thân cái đẹp chính là đạo đức”. Đó chính là niềm
hạnh phúc của người nghệ sĩ khi bắt gặp cái đẹp khiến anh nhận ra vai trò thực sự của nghệ thuật.
Nhưng đằng sau vẻ đẹp đó, Phùng lại chứng kiến một cảnh tượng đau lòng. Từ chiếc
thuyền nhỏ đẹp đẽ vừa rồi, một người đàn bà thô kệch xấu xí, mặt đầy sự mệt mỏi
bước ra và một lão chồng với tấm lưng rộng, mái tóc tổ quạ, đôi mắt độc dữ cùng
bước ra từ con thuyền. Ông chồng đã “dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng
người đàn bà”, “vừa đánh vừa nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn”. Chứng kiến
cảnh tượng đó, Phùng cảm thấy kinh ngạc. Anh ngỡ ngàng nhận ra bản chất thực sự
của cái đẹp anh vừa bắt được. Qua hai phát hiện này, Nguyễn Minh Châu muốn nói
đến đằng sau cái đẹp của ngoại cảnh là cái xấu xa của cuộc sống bị khuất lấp. Người
họa sĩ cần phải có cái nhìn đa diện trước cuộc sống.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Câu chuyện về người đàn bà hàng chài tiếp tục được gợi mở. Mấy ngày sau đó, chị ta
được chánh án Đẩu mời lên tòa. Tại đây Đẩu khuyên chị hãy bỏ người chồng vũ phu:
“Ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng. Cả nước không có một người chồng
nào như hắn. Tôi chưa hỏi tội của hắn mà tôi chỉ muốn bảo ngay với chị: Chị không
sống nổi với cái lão đàn ông vũ phu ấy đâu. Chị nghĩ thế nào?”. Thế nhưng, khi
chánh án Đẩu nhắc đến chuyện ly hôn, chị ta lại van xin “Con lạy quý tòa … Quý tòa
bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó...”. Câu trả lời của
người đàn bà hàng chài khiến cho Phùng cảm thấy gian phòng ngủ lồng lộng gió biển
của Đẩu tự nhiên bị hút hết không khí, trở nên ngột ngạt và phải bước ra. Sự xuất hiện
của anh đã khiến người đàn bà cảm thấy lo sợ. Nhưng khi nghe Đẩu nói, trái với vẻ sợ
sệt lúc ban đầu, người đàn bà hiện lên là một người phụ nữ từng trải: “Lòng các chú
tốt, nhưng các chú đâu phải là người làm ăn…”. Chị đã nhận mọi lỗi lầm về mình
“Giá tôi đẻ ít đi…”, hiểu được nỗi khổ của chồng “người đàn ông bản chất vốn không
phải kẻ vũ phu, độc ác, anh ta chỉ là nạn nhân của cuộc sống đói khổ. Người chồng là
chỗ dựa khi có biển động…”. Và chấp nhận hy sinh vì các con: “Đàn bà ở thuyền
chúng tôi phải sống cho con chứ…”, “Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con chúng nó
được ăn no”... Hình ảnh người đàn bà hàng chài chính là hiện thân cho kiếp người bất
hạnh bị cái đói khổ, cái ác và số phận đen đủi dồn đến chân tường. Nhưng ở chị ta lại
có một tâm hồn vị tha, tình yêu thương tha thiết và là người từng trải, sâu sắc. Sau câu
chuyện này, Phùng đã hiểu ra không thể đơn giản, một chiều mà phải có cái nhìn đa
chiều đa diện để hiểu đúng bản chất của đối tượng và phát hiện những vẻ đẹp tiềm ẩn
sâu xa sau lớp vẻ ngoài xù xì, thô nhám của cuộc sống.
Như vậy, Chiếc thuyền ngoài xa đã gửi gắm một bài học đúng đắn về cách nhìn nhận
cuộc sống và con người: một cái nhìn đa diện, nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật
sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng. Bài làm mẫu 3
Nguyễn Minh Châu - người mở đường tinh anh và tài năng của văn học Việt Nam thời
kì đổi mới. Những tác phẩm của ông để lại dấu ấn sâu sắc với người đọc: "Mảnh trăng
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
cuối rừng", "Bức tranh" và đặc biệt là tác phẩm "Chiếc thuyền ngoài xa" viết vào
những năm đầu thời kì đổi mới.
Truyện ngắn "Chiếc thuyền ngoài xa" thể hiện một bài học đúng đắn về cách nhìn
nhận cuộc sống và con người: một cách nhìn đa dạng nhiều chiều, phát hiện ra bản
chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng. Đồng thời tác phẩm in đậm phong cách
tự sự triết lí của Nguyễn Minh Châu: với cách khắc họa nhân vật, xây dựng cốt truyện độc đáo và sáng tạo.
Để có một bộ lịch nghệ thuật về thuyền và biển thật ưng ý, trưởng phòng đề nghị nghệ
sĩ nhiếp ảnh Phùng đi thực tế chụp bổ sung một bức ảnh với cảnh biển buổi sáng có
sương mù. Nhân chuyến đi thăm Đẩu, người bạn chiến đấu năm xưa, giờ đang là
chánh án huyện, Phùng đi tới một vùng biển từng là chiến trường cũ của anh thời
chống Mĩ. Đã mấy buổi sáng mà anh vẫn chưa chụp được một bức ảnh nào. Sau một
tuần lễ, Phùng đã chụp được một bức ảnh tuyệt đẹp về chiếc thuyền ngoài xa: "một
chiếc thuyền lưới vó… như là một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ. "Mũi
thuyền in một nét mơ hồ loè nhoè vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút
màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im
phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. Tất cả
khung cảnh ấy nhìn qua những cái mắt lưới nằm giữa hai chiếc gọng vó hiện ra dưới
một hình thù y hệt cánh một con dơi...". Bức ảnh "Chiếc thuyền ngoài xa" là một vẻ
đẹp mà cả đời bấm máy có lẽ Phùng chỉ có diễm phúc bắt gặp một lần: "Trong giây
phút bối rối, Phùng tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự toàn thiện,
khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn". Bức ảnh "Chiếc thuyền
ngoài xa" là sự phát hiện thú vị của người nghệ sĩ trên con đường sáng tạo cái đẹp nghệ thuật.
Tác phẩm không dừng lại ở đó, người nghệ sĩ Phùng bàng hoàng khi phát hiện ra sự
thật của cuộc sống bên trong bức ảnh tuyệt mĩ của "Chiếc thuyền ngoài xa": Bước ra
là một người đàn bà mệt mỏi, cam chịu và một lão đàn ông dữ dằn, ác độc, coi việc
đánh vợ như là phương cách giải tỏa những uất ức khổ đau: "Lão đàn ông lập tức trở
nên hùng hổ, mặt đỏ gay, lão rút trong người ra một chiếc thắt lưng… lão trút cơn
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
giận như lửa cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào người đàn bà, lão
vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két...". Trong "chiếc thuyền
ngoài xa", một sự thật còn trớ trêu, cay đắng nữa: Cha con lão làng chài coi nhau như
kẻ thù "Thằng bé chạy một mạch, sự giận dữ căng thẳng… lập tức nhảy xổ vào cái lão
đàn ông... liền rướn thẳng người vung chiếc khóa sắt quật vào giữa khuôn ngực lão
đàn ông". Người nghệ sĩ Phùng như cay đắng nhận thấy những cái ngang trái, bi kịch
trong gia đình thuyền chài kia đã là thứ thuốc rửa quái đản làm những thước phim
huyền diệu của cái máy ảnh mà anh dày công sáng tạo nghệ thuật bổng hiện hình một
sự thật cuộc sống xót xa. Tấm ảnh về chiếc thuyền thì rất đẹp, nhưng cuộc sống đích
thực của gia đình dân chài trong chiếc thuyền ấy chẳng có gì là đẹp. Sự nghịch lí ấy
đặt ra vấn đề đối với người nghệ sĩ về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống.
"Nghệ thuật không nên là ánh trăng lừa dối" (Nam Cao).
Phùng từng là người lính cầm súng chiến đấu để đem lại cuộc sống thanh bình, tốt
đẹp. Nhưng hiện thực cuộc sống vẫn còn những góc khuất. Đặc biệt là câu chuyện của
người đàn bà làng chài ở tòa án huyện. Bề ngoài, đó là một người đàn bà nhẫn nhục,
cam chịu, bị chồng thường xuyên hành hạ, đánh đập thật khốn khổ "ba ngày một trận
nhẹ, năm ngày một trận nặng", nhưng người đàn bà vẫn kiên quyết gắn bó với lão đàn
ông ấy: "Con lạy quý tòa..Quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng
bắt con bỏ nó". Nguồn gốc của những nghịch lí đó là tình thương vô bờ đối với những
đứa con "Đám đàn bà hàng chài ở thuyền chúng tôi cần phải có người đàn ông để chèo
chống khi phong ba, để cùng làm ăn nuôi nấng... phải sống cho con chứ không phải
sống cho mình". Phùng từng là người lính chiến đấu giải phóng miền Nam khỏi nanh
vuốt quân xâm lược nhưng lại không thể nào giải phóng được số phận của người đàn
bà bất hạnh. Qua câu chuyện của người đàn bà, Phùng càng thấm thía: không thể đơn
giản trong cái nhìn về cuộc đời và con người.
Người đàn bà hàng chài không có tên, một người vô danh như biết bao người đàn bà
vùng biển khác. Thấp thoáng trong người đàn bà ấy là bóng dáng của biết bao người
phụ nữ Việt Nam nhân hậu, bao dung, giàu đức hi sinh. Người đàn bà ấy thật đáng
chia sẻ cảm thông. Lão đàn ông trước kia là một "anh con trai cục tính nhưng hiền
lành" nay là một người chồng độc ác. Ông ta vừa là nạn nhân của cuộc sống khốn khổ,
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
vừa là thủ phạm gây nên bao đau khổ cho chính những người thân của mình. Làm thế
nào để đem lại cái phần thiện trong người đàn ông ấy?!Trong một gia đình như gia
đình vợ chồng làng chài, những đứa trẻ như chị Phác, cậu bé Phác lớn lên và sẽ thành
người như thế nào? Những người nghệ sĩ như Phùng, những nhà quản lí xã hội như
Đẩu sẽ làm gì để cuộc sống bớt đi những mảnh đời như vậy?
Cốt truyện của tác phẩm rất sáng tạo và độc đáo. Những tình huống chứa đầy sự
nghịch lí: Một trưởng phòng muốn có tờ lịch "tĩnh vật hoàn toàn" nhưng thực tế vẫn
có hình ảnh con người. Một người nghệ sĩ chụp được bức ảnh tuyệt đẹp thì chính
trong đó lại chứa những cái xấu ác. Một người đàn bà bị chồng đánh dã man nhưng
không bao giờ muốn từ bỏ lão. Những nghịch lí đó vẫn tồn tại trong cuộc đời như nói
lên một triết lí sâu sắc: Cuộc sống không hề đơn giản mà phức tạp, không dễ gì khám
phá. Người nghệ sĩ phải có cái nhìn nhiều chiều khi phản ánh hiện thực cuộc sống.
Người kể chuyện là sự hóa thân của tác giả vào nhân vật Phùng đã tạo ra một điểm
nhìn trần thuật sắc sảo. Lời kể trở nên khách quan, chân thật giàu sức thuyết phục.
Ngôn ngữ nhân vật phù hợp với đặc điểm tính cách của từng người: giọng lão đàn ông
thô bỉ, lời người đàn bà xót xa cam chịu… Việc sử dụng ngôn ngữ sáng tạo đã góp
phần khắc sâu hơn chủ đề tư tưởng của tác phẩm.
Truyện ngắn "Chiếc thuyền ngoài xa" thể hiện một bài học đúng đắn về cách nhìn
nhận cuộc sống và con người: Mỗi người trong cõi đời, nhất là người nghệ sĩ, không
thể đơn giản, sơ lược khi nhìn nhận cuộc sống và con người. Cần một cách nhìn đa
dạng nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng.
Đồng thời tác phẩm in đậm phong cách tự sự triết lí của nhà văn Nguyễn Minh Châu.
Có thể khẳng định: Nguyễn Minh Châu là một trong số những nhà văn đầu tiên của
thời kì đổi mới đã đi sâu khám phá sự thật đời sống, dũng cảm thể hiện những góc
khuất của cuộc đời ngay trong chế độ xã hội tốt đẹp của chúng ta. Đúng như lời của
nhà văn Nguyễn Minh Châu đã nói: "Nhà văn không có quyền nhìn sự vật một cách
đơn giản, và nhà văn cần phấn đấu để đào xới bản chất con người vào các tầng sâu lịch sử".
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa Bài làm mẫu 4
Nguyễn Minh Châu là người mở đường tinh anh cho thời kì đổi mới. Cả đời ông cầm
bút lúc nào cũng trăn trở về số phận của con người và trách nhiệm của người nghệ sĩ
với những số phận ấy. Sau thập kỉ 80 với tài năng của mình Nguyễn Minh Châu đã trở
thành một người tiên phong cho văn học thời kì đổi mới. Trong giai đoạn này ông
khám phá con người trong cuộc đời mưu sinh và trong hành trình nhọc nhằn kiếm tìm
hạnh phúc. Tiêu biểu cho những kiếm tìm đề tài và trách nhiệm của người nghệ sĩ là
tác phẩm chiếc thuyền ngoài xa.
Chiếc thuyền ngoài xa được viết vào tháng 8/1983, tác phẩm ra đời trong một hoàn
cảnh lịch sử xã hội đặc biệt. Cuộc kháng chiến chống Mỹ kết thúc, đất nước thống
nhất trong nền độc lập, nhiều vấn đề của cuộc sống trước đây do hoàn cảnh của chiến
tranh chưa được đặt ra. Tác phẩm ra đời như một tất yếu khách quan, văn học phải đổi
mới do những tác động của đời sống chính trị kinh tế văn hóa xã hội.
Trước hết tác phẩm mở đầu bằng một bức tranh tuyệt đẹp với người nghệ sĩ Phùng.
Đây là một tình huống truyện nhận thức mang tính khám phá mà qua đó ta thấy được
biết bao nhiêu là điều trong cuộc sống này. Trong bộ lịch năm ấy cấp trên có giao cho
Phùng đi chụp một bức ảnh thuyền và biển. Chính vì thế mà Phùng có cơ hội được đi
thực tế tại vùng biển kia nơi có người bạn của mình ở đó. Khi đến đây anh bắt gặp
một bức tranh tuyệt đẹp đó là hình ảnh của thuyền và biển trong sương sớm. Nhưng
trong bức tranh ấy Phùng lại tìm ra hai phát hiện.
Phát hiện thứ nhất là khung cảnh thiên nhiên hoàn mĩ. Người nghệ sĩ Phùng phát hiện
ra một vẻ đẹp trên mặt biển mờ sương. Đó là cảnh thuyền và biển. Cảnh tượng ấy
khiến cho người nghệ sĩ cảm thấy may mắn và hạnh phúc khi được chứng kiến một
bức tranh tuyệt vời đến như vậy. Nó giống như “một bức tranh mực tàu của một họa sĩ
thời cổ”. “Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe… chiếu vào”. Vài bóng người lớn
lẫn trẻ con đang dần tiến vào bờ.
Toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến màu sắc ánh sáng đều hài hòa với nhau làm nên
một vẻ đẹp toàn bích. Tác giả gọi đó là cảnh “đắt” trời cho, vẻ đẹp mà trong cuộc đời
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
diễm phúc lắm may ra bắt gặp được một lần. Nghệ sĩ Phùng tự nhận ra rằng cái đẹp
chính là đạo đức. Trước bức tranh mực tàu ấy Phùng cảm thấy bối rối, trong tim anh
như có cái gì đang bóp chặt lấy. Đó là khoảnh khắc trong ngần của cuộc đời. Anh
nhanh chóng nhấc máy ảnh lên và chụp lại khoảnh khắc ấy. Phải chăng cái đẹp đã thanh lọc tâm hồn anh?
Thế nhưng cảnh càng đẹp bao nhiêu thì thực tế cuộc sống lại đen tối bấy nhiêu. Đó
chính là phát hiện thứ hai của Phùng trước khung cảnh tuyệt vời ấy. Hiện thực nghiệt
ngã của con người với số phận bất hạnh của những con người nơi đây đặc biệt là
người đàn bà hàng chài hiện lên. Bước ra chiếc thuyền ngư phủ đẹp như mơ ấy là
người phụ nữ xấu xí và người đàn ông hung dữ. Chính khuôn mặt nét người của họ đã
nói lên phần nào cái cuộc sống khổ cực mà họ phải chịu. Người đàn bà ấy mặt thì dỗ,
quần áo thì bạc phếch như bao nhiêu sương gió nắng mưa của đất trời chiếu thẳng vào
người đàn bà ấy vậy. Còn người đàn ông thì cũng chẳng hơn gì. Ông ta đi chân chữ
bát và có vẻ rất hung dữ. Một cảnh tượng diễn ra khiến cho nghệ sĩ Phùng không thể
nào tin vào mắt mình và cái cảnh đẹp kia bỗng chốc biến thành một hình ảnh vô cùng
thậm tệ. Hai con người khổ sở ấy đi vào phía bãi xe tăng hỏng và thật bất ngờ trước
cảnh tượng ấy. Người đàn ông rút thắt lưng ra đánh tới tấp vào mặt người đàn bà khốn
khổ kia. Phùng như không tin vào mắt mình. Khi ấy một thằng bé tên Phác chính là
con của hai người ấy nhảy lên đánh vào mặt bố mình. Nó thậm chí còn muốn giết ông
ta. Thế rồi nó bị bố tát cho một cái và ông ta bỏ ra ngoài thuyền trước. Những giọt
nước mắt của người đàn bà hàng chài nhỏ xuống lấp đầy những vết rỗ chằng chịt kia.
Với hai phát hiện ấy Phùng chợt nhận ra rằng cuộc đời không đơn giản xoay một
chiều mà chứa nhiều nghịch lý ngang trái. Cuộc sống luôn tồn tại những mặt đối lập,
đẹp và xấu, thiện và ác. Ở đây nhà văn khẳng định đừng nhầm lẫn hiện tượng với bản
chất, hình thức bên ngoài với nội dung bên trong. Khi nhìn nhận đánh giá cuộc đời thì
phải có cái nhìn đa chiều nhiều phía.
Chứng kiến cảnh ấy Phùng về nói với người bạn mình và hăng hái muốn chính quyền
địa phương giải quyết vấn đề cho người phụ nữ ấy. Phùng và Đẩu đều có ý tốt mong
cho người phụ nữ ấy thoát khỏi người chồng vũ phu. Người đàn bà hàng chài đến tòa
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
án huyện theo lời mời. Ban đầu chị tỏ ra rất sợ hãi khép nép sau khi nghe những phân
tích và sự giúp đỡ của Đẩu thì chị bỗng bình tĩnh và thay đổi cách xưng hô không còn
khép nép nữa mà nói ra những tâm sự những suy nghĩ của bản thân mình. Chính vì thế
mà Đẩu và Phùng như mở ra cho mình biết bao nhiêu điều chưa biết trong cuộc sống này.
Người đàn bà kể lại rằng cuộc đời mình trước kia cũng là một người con nhà khá giả
thế nhưng sau một trận thủy đậu làm cho bà dỗ hết mặt không ai thèm lấy bà. Khi ấy
ông chồng của bà lại là người làm vườn. Bố mẹ mất đi người đàn ông ấy đã cứu vớt
cuộc đời của bà chính vì thế mà bà bị đánh đập nhưng cũng không nỡ bỏ người chồng
đồng thời cũng là ân nhân của mình. Hiện giờ cuộc sống của bà khổ về cả vật chất lẫn
tinh thần. Gia đình bà sống cùng nhau trên một con thuyền nhỏ. Con thuyền ấy vừa là
phương tiện kiếm sống lại vừa chính là nhà của gia đình bà. Về tinh thần thì bà thường
xuyên bị đánh đập, ba ngày một trận nhẹ năm ngày một trận nặng. Thế nhưng bà lại
không hề chống lại chồng mình. bà coi một việc bị đánh là một chuyện đương nhiên.
Khi nghe những lời khuyên của Đẩu và Phùng thì bà biết lòng tốt của họ nhưng bà
không thể bỏ chồng được vì người chồng là chỗ dựa tinh thần lớn nhất của gia đình
nhất là khi phong ba bão táp. Người đàn bà cần chồng vì còn phải nuôi những đứa con
kia. Và hơn nữa trên thuyền cũng có những lúc gia đình hạnh phúc vui vẻ. Bà cho
rằng đẻ nhiều con là cái tội của mình.
Từ đó cho thấy bà tuy là một người phụ nữ không học hành nhưng lại có một trái tim
nhân hậu tiêu biểu cho nét đẹp tâm hồn của người phụ nữ Việt Nam. Bà chấp nhận hi
sinh để sống cho các con cho chồng mình, muốn để cho chồng được hả cơn giận, vả
lại chính cuộc sống nghèo khổ kia đã làm người chồng như thế chứ ngày xưa ông ta
vốn là một người rất hiền lành. Qua đó ta cũng thấy được cuộc sống làm cho con
người ta thay đổi rất nhiều.
Trước những lẽ ấy thoạt đầu Đẩu và Phùng nghiêm nghị thấy bất bình nhưng về sau
thì như vỡ lẽ ra nhiều điều. Cuộc sống này không chỉ sống cho riêng mình hay nó vốn
là cái mình nhìn thấy trên bề nổi mà nó là phần chìm bên trong câu chuyện kia. Đó
mới là cái giá trị đích thực của cuộc sống này. Từ một người đàn bà nhút nhát sợ hãi
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
người đàn bà trở nên sâu sắc làm cho hai người đành phải để người phụ nữ ấy về với gia đình mình.
Câu chuyện kết thúc khi tấm lịch năm ấy trong bức tranh thuyền và biển Phùng lại
thấy một màu hồng nhỏ trong bức ảnh đen trắng ấy. Phải chăng đó chính là người phụ
nữ hàng chài kia, bà hiện lên với vẻ đẹp của một tâm hồn chịu thương chịu khó hi sinh
cho con mình. Tóm lại qua phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa, Nguyễn Minh
Châu gửi đến cho người đọc thông điệp rằng phải nhìn mọi thứ theo đa chiều chứ
không nên nhìn mọi thứ một phía. Đồng thời cần phải chống lại nạn bạo lực gia đình.
Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa ngắn gọn (3 Mẫu) Bài văn mẫu 1
Nguyễn Minh Châu là một trong những cây văn viết văn xuôi giàu chất thơ và dằm
sâu chất triết lý. Trong đó, “Chiếc thuyền ngoài xa” là một trong những sáng tác mang
hơi hướng nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu mà qua đó ông còn thể hiện được nhiều
triết lý, ý nghĩa qua những hình ảnh nhỏ.
Truyện là một tác phẩm có tình huống truyện rất độc đáo. Nó được thể hiện qua những
phát hiện chân thực của nhân vật Phùng. Tình huống truyện đầy bất ngờ và chứa nhiều
câu chuyện mà qua đó tạo bước ngoặt trong nhận thức của nhân vật về nghệ thuật và cuộc sống.
Phát hiện đầu tiên dưới con mắt của nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng là một bức tranh thiên
nhiên hoàn mĩ. Sau một tuần kiên nhẫn phục kích làm việc nhưng Phùng vẫn chưa
chụp được một bức ảnh ưng ý thì trong một buổi sáng sương mù, lác đác mấy hạt mưa
Phùng đã có dịp ghi lại những cảnh đẹp thiên nhiên chân thực. Đó là hình ảnh một
chiếc thuyền lưới vó, đó là bầu sương mù trắng như sữa và có vài bóng
người…Những hình ảnh hiện lên vô cùng đơn giản và bình dị. Qua đó thấy được sự
tài hoa của ngòi bút Nguyễn Minh Châu trong việc tả cảnh cùng với việc sử dụng
nghệ thuật so sánh đầy tài ba, từ láy có giá trị gợi hình rất cao giúp nhà văn chạm khắc
được một bức tranh bằng ngôn ngữ tuyệt mĩ, chân thực và sinh động. Dường như ngòi
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
bút Nguyễn Minh Châu còn đang tranh tài với tạo hóa để rồi ngoại cảnh kia hóa thân
trong những trang văn rất đẹp của Nguyễn Minh Châu. Đây cũng là niềm vui, sự hứng
khởi của nhân vật phùng sau những ngày ròng rã chưa tìm được những chi tiết đắt giá,
bức ảnh mà mình ưng ý. Có lẽ vì thế mà khiến anh bấm máy liên tục để ghi lại khoảnh
khắc hạnh phúc, đẹp rạng rỡ này của thiên nhiên.
Sau bức tranh thiên hiện rạng rỡ ấy thì cũng là khi nhân vật Phùng tiếp tục phát hiện
ra đằng sau nó là một bức tranh cuộc sống đầy nghịch lý. Lúc này, nhân vật Phùng
đứng với cự ly gần hơn nên có thể nhìn rõ được hình ảnh người phụ nữ trạc ngoài bốn
mươi tuổi, cao lớn, thô kệch, mệt mỏi sau một đêm thức trắng. Còn người đàn ông kia
với tấm lưng rộng và cong như một chiếc thuyền, chân đi hình chữ bát…Mọt hình ảnh
hiện lên không có tính thẩm mỹ với sự thật trần trụi của cuộc sống hiện tại. Với những
hình ảnh này nó đối lập hoàn toàn ngược lại với bức tranh tuyệt bích mà trước đấy
nhân vật Phùng đã phát hiện. Đoạn văn miêu tả hành động cục súc mà người đàn ông
vừa đánh vừa nguyền rủa người đàn bà. Trái lại, người đàn bà kia không có ý thức
phản kháng mà cam chịu và không hề chống trả. Chưa dừng ở đó, tiếp tục hành động
tát vào mặt những đứa trẻ. Đây đều là những hình ảnh xấu xí,phi nhân tính, phi đạo
đức của cuộc sống và để lại nhiều ngỡ ngàng ch nhân vật Phùng. Anh không chỉ ngạc
nhiên,giận dữ còn tỏ thái độ bất bình, ”vứt chiếc máy ảnh xuống đất định ngăn
cản”…Nhưng chưa kịp thực hiện thì anh đã bị Phác lao tới ngăn cản. Qua đó, thấy
được ở Phùng không chỉ là người nghệ sĩ yêu cái đẹp mà anh còn thể hiện là người
dám lên án cái xấu, ngăn chặn cái xấu lại. Cũng chính những phát hiện đắt giá của
nhân vật Phùng qua bức tranh cuộc sống đầy nghịch lý ấy mà Nguyễn Minh Châu
cũng thể hiện được thông điệp đó là: Đằng sau cái đẹp không phải bao giờ cũng là cái
thiện, cái đạo đức mà có cả những xấu xa, bất công. Và để có những phát hiện đầy đủ
nhất thì người nghệ sĩ phải khám phá về mọi mặt để hiểu và trân trọng những thứ chân thực ở cuộc sống.
Từ những phát hiện ấy mà Nguyễn Minh Châu còn hé mở và gieo vào lòng người đọc
những nội dung mang tính triết lý hơn qua cảnh người đàn ông bạo hành những đứa
trẻ nhỏ. Đó là một vấn đề rất đáng được quan tâm và là chi tiết đắt giá của toàn bài.
Vấn đề bạo lực gia đình dường như vẫn còn nhen nhóm trong lòng tác giả. Thông qua
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
tác phẩm, Nguyễn Minh Châu cũng thể hiện thông điệp của cuộc sống. tác giả lên án
thói vũ phu, tàn bạo của người đàn ông và ca ngợi tình mẫu tử thiêng liêng, lên tiếng
bảo vệ cuộc sống tương lai cho những đứa trẻ khi phải sống trong cảnh bạo lực. Bài văn mẫu 2
Nguyễn Minh Châu là nhà văn tiêu biểu, với phong cách sáng tác giàu tính biểu tượng
trong nền văn học nước nhà. Những tác phẩm của ông luôn khiến người đọc phải trằn
trọc, suy nghĩ rất nhiều. Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” là một câu chuyện giàu sức gợi như thế.
Truyện kể về chuyến đi sáng tác của nhiếp ảnh Phùng khi đến với vùng đất biển này.
Và từ chuyến đi này, anh đã nhận ra rất nhiều chiều của cuộc sống, nhiều góc khuất
mà con người vẫn bỏ lỡ. Hình ảnh người đàn bà là hình ảnh khiếp anh vừa khó hiểu,
vừa băn khoăn, vừa đau xót. Có thể nói người làng chài là hình ảnh biểu tượng cho
cuộc sống khó khăn, chịu nhiều thiệt thòi của người phụ nữ.
Người đàn bà hiện lên trong câu chuyện của nhiếp ảnh Phùng là một người đầy nhọc
nhằn, lam lũ. Nguyễn Minh Châu với những nét vẽ tinh tế đã phác họa nên một hình
ảnh giàu sức gợi “người đàn bà trạc ngoài 40, một thân hình quen thuộc của đàn và
vùng biển, cao lớn với những đường nét thô kệch. Mụ rỗ mặt khuôn mặt mệt mỏi sau
một đêm thức trắng kéo lưới, tái ngắt, dường như đang buồn ngủ”. Một người phụ nữ
gây ấn tượng cho người đọc ngay từ những dòng đầu tiên, đầy nhọc nhằn, đầy khổ sở
và đầy thương cảm. Người đàn bà ấy tiếp tục ám ảnh người đọc bằng chi tiết “tấm áo
bạc phếch có miếng vá, nửa thân dưới ướt sũng”, đã phần nào gợi lên sự chua xót,
khốn cùng. Giữa cảnh biển mênh mông lại xuất hiện một con người khiến người khác
phải trằn trọc như thế này.
Người đàn bà ấy còn đầy vẻ cam chịu và nhẫn nhục khi người chồng hằn học và mắng
nhiếc. Đôi mắt của chị như xuyên sâu vào lòng người đọc, nó ám ảnh cho đến khi gấp
trang sách lại. Ánh mắt của chị đầy thương xót, đầy ai oán và cũng đầy tình yêu
thương dành cho những đứa con cho mình.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Dọc theo hình trình đi tìm cái đẹp của nhiếp ảnh Phùng, người đàn bà đã trở thành tâm
điểm cho vẻ đẹp ấy. Một vẻ đẹp đầy sự khó khăn, nhọc nhằn và đau khổ. Hành động
bạo lực của người chồng khiến chị cứ câm lặng, không ai oán một lời.
Và sự cam chịu ấy được lặp lại khi chị được gọi đến hầu tòa. Mặc dù “ba ngày một
trận nhẹ, năm ngày một trận nặng” nhưng người phụ nữ ấy vẫn “không hé răng một
lời”. Hình dáng “mụ ngồi ghé vào mép ghế và cố thu người lại” càng khiến cho
Phùng, cho Đẩu, và cho người đọc một nỗi ám ảnh khó bỏ. Tuy nhiên chỉ một lát,
“người đàn bà lại lúng túng và sợ sệt”. Có lẽ cuộc sống của chị quá nặng nề, quá thê
lương trong những năm qua.
Tình tiết người đàn bà vái lạy để con trai không làm điều dại dột với bố, cũng như vái
lạy quan tòa càng toát lên vẻ cam chịu, sự nhẫn nại, giàu đức hi sinh “Quý tòa bắt tội
con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó”. Khi đi đến tận cùng của
nỗi đau, khi có một con đường giải thoát thì người đàn bà ấy vẫn lặng lẽ và cam tâm
chịu đựng đau khổ? Là vì điều gì? Chẳng phải vì đức hi sinh của người mẹ đó sao?
Lời tâm tình của người đàn bà về cuộc sống, về người chồng, về những đứa con khiến
người khác vừa thương xót vừa khâm phục. Một người đàn bà yêu chồng, thương
chồng mặc dù bị chồng ngược đãi. Người đàn bà yêu con, thương con vô điều kiện,
không đòi hỏi bất cứ điều gì.
Khi chị kể đến chi tiết “vui nhất là lúc được ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó đã ăn no”
thì có lẽ người đọc ứa nước mắt. Những đứa con là sức mạnh để chị có thể tồn tại, có
thể sống sót và kiên cường đến bây giờ. Một người mẹ lặng lẽ hi sinh cuộc đời mình
vì những đứa con, một người mẹ đã nhẫn nhục tất cả chỉ vì miếng cơm manh áo cho
con. Một người mẹ nghèo, cố chấp nhưng yêu thương con vô bờ bến. Cuộc đời của
chị nhiều đau thương và nước mắt nhưng lại có biết bao nhiêu phẩm chất cao đẹp, đáng trân trọng.
Không phải ngẫu nhiên tác giả chỉ gọi nhân vật là “người đàn bà”, có lẽ không phải
chỉ một người đàn bà duy nhất, mà có thể chúng ta còn bắt gặp rất nhiều người đàn bà
có chung cảnh ngộ ở bất cứ bãi biển xinh đẹp nào. Nguyễn Minh Châu đã vẽ lên một
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
bức chân dung khiến cho người đọc phải suy ngẫm, phải trăn trở về cuộc sống của rất
nhiều người xung quanh chúng ta. Và cái hình ảnh mà nhiếp ảnh Phùng chụp được
cũng như những gì anh nghĩ về người đàn bà này là triết lí, một triết lí cho cái nhìn
nhận đa chiều về cuộc sống này. Tấm lưng bạc phếch, ướt sũng của người đàn bà này
có lẽ còn ám ảnh rất nhiều người nữa.
Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” đã gửi gắm nhiều thông điệp đến người đọc về
cuộc sống, phẩm chất tốt đẹp của những người phụ nữ. Bài văn mẫu 3
Nguyễn Minh Châu là một cây bút sử thi lãng mạn, trước năm 1975 các tác phẩm của
ông chủ yếu viết nhiều về đề tài người lính. Tuy nhiên sau năm 1980, sáng tác của ông
đi sâu vào cảm hứng đời tư thế sự với vấn đề đạo đức và triết lí chân thực. Chiếc
thuyền ngoài xa là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách ấy, với ngôn từ dung dị đời
thường, truyện kể lại chuyến đi thực tế của một nghệ sĩ nhiếp ảnh và những chiêm
nghiệm sâu sắc của ông về nghệ thuật và cuộc đời.
Nguyễn Minh Châu đã miêu tả bức tranh thiên nhiên kì vĩ, thơ mộng, đẹp mê lòng
người. Bức tranh ấy quyến rũ kì lạ đối với những người biết yêu và thưởng thức cái
đẹp như Phùng. Để có một bộ lịch nghệ thuật về thuyền và biển thật ưng ý, trưởng
phòng đề nghị nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng đi thực tế chụp bổ sung một bức ảnh với cảnh
biển buổi sáng có sương mù.
Nhân chuyến đi thăm Đẩu, người bạn chiến đấu năm xưa, giờ đang là chánh án huyện,
Phùng đi tới một vùng biển từng là chiến trường cũ của anh thời chống Mĩ. Đã mấy
buổi sáng mà anh vẫn chưa chụp được một bức ảnh nào. Sau một tuần lễ, Phùng đã
chụp được một bức ảnh tuyệt đẹp về chiếc thuyền ngoài xa: “một chiếc thuyền lưới
vó, như là một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”.
Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe, bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút
màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào “toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh
sáng đều hài hòa và đẹp, một vẻ đẹp đơn giản và toàn bích” đã khiến Phùng bối rối và
trong trái tim Phùng “như có gì bóp thắt vào”, trong cái giây phút bối rối ấy Phùng
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
“tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự toàn thiện, khám phá thấy cái
không khí trong ngần của tâm hồn”.
Cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh đã mang lại khoảnh khắc hạnh phúc tràn ngập tâm
hồn Phùng, anh đã bấm máy liên tục để thu hết vẻ đẹp tuyệt đỉnh của cảnh vật vào
trong ống kính của mình. Tuy nhiên hiện thực lại không hề tươi đẹp đến như vậy.
Tác giả mô tả bức tranh tuyệt vời kia đồng thời với cuộc sống của một gia đình làng
chài, một gia đình nhiều đau thương. Ở đó, tác giả tập trung thể hiện nhân vật người
đàn bà hàng chài mang số phận bất hạnh, hằng ngày chịu bi kịch của bạo lực gia đình.
Một người đàn bà vô danh, xấu xí nhưng bao dung, vị tha và hiểu lẽ đời sâu sắc. Một
người đàn bà điển hình cho vẻ đẹp khuất lấp của phụ nữ miền biển nói riêng và phụ nữ Việt Nam nói chung.
Người đàn bà ấy ngoài 40, cái tên cũng không có, khi tác giả gọi là “mụ”, khi gọi là
“chị ta”. Người đàn bà ấy có một ông chồng chỉ biết say xỉn, chửi bới và đánh đập.
Nhưng bằng tình thương yêu con cái, chị vẫn cố gắng bám lấy biển, giữ lấy nhà, đùm bọc con cái.
Chị nhẫn nhịn chịu đánh, “3 ngày trận nhẹ, 5 ngày trận nặng” bởi chị hiểu rằng con
thuyền giữa biển khơi cần một người đàn ông chèo chống. Tấm ảnh về chiếc thuyền
thì rất đẹp, nhưng cuộc sống đích thực của gia đình dân chài trên chiếc thuyền ấy
chẳng có gì là đẹp. Sự nghịch lí ấy đặt ra vấn đề đối với người nghệ sĩ về mối quan hệ
giữa nghệ thuật và cuộc sống.
Tác giả còn xây dựng chân dung nhân vật Phùng. Phùng là người nghệ sĩ tài năng, say
mê cái đẹp và trách nhiệm với nghề. Phùng có tấm lòng nhân hậu, thương người khi
chứng kiến và sẵn sàng giúp đỡ người đàn bà xa lạ chịu bất công. Tuy không chấp
nhận cái xấu nhưng Phùng lại chưa đủ sâu sắc lẽ đời. Phùng từng là người lính chiến
đấu giải phóng miền Nam khỏi quân xâm lược nhưng lại không thể nào giải phóng
được số phận của người đàn bà bất hạnh.
Làm thế nào để đem lại cái phần thiện trong người đàn ông ấy (chồng người đàn bà
hàng chài). Trong một gia đình như gia đình vợ chồng làng chài, những đứa trẻ như
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
chị Phác, cậu bé Phác lớn lên và sẽ thành người như thế nào? Những người nghệ sĩ
như Phùng, những nhà quản lí xã hội như Đẩu sẽ làm gì để cuộc sống bớt đi những
mảnh đời như vậy? Qua câu chuyện của người đàn bà, Phùng càng thấm thía: không
thể đơn giản trong cái nhìn về cuộc đời và con người.
Chiếc thuyền ngoài xa, với việc xây dựng tình huống truyện độc đáo, mới lạ, mang ý
nghĩa khám phá, và cách trao ngòi bút cho nhân vật kể chuyện (nhân vật Phùng) đã để
lại ấn tượng sâu đậm. Tác phẩm đã đem đến cho người đọc những chiêm nghiệm thú
vị về cuộc đời, con người và cả nghệ thuật. Bài văn mẫu 4
Là một trong những cây bút tiên phong của nền văn học hiện đại, nhà văn Nguyễn
Minh Châu luôn dùng ngòi bút của mình để “đi tìm hạt ngọc ẩn sâu” trong tâm hồn
con người. Điều này đã được thể hiện rõ thông qua tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa”.
Thông qua thiên truyện ngắn về câu chuyện của một gia đình làng chài ven biển quanh
năm gắn bó với chiếc thuyền ngoài khơi xa, tác giả đã thể hiện những ý niệm triết lí
sâu sắc về quan điểm nghệ thuật và quan niệm về cuộc đời, con người.
Trước hết, trong tác phẩm, tác giả đã xây dựng tình huống truyện độc đáo qua hai phát
hiện của nghệ sĩ Phùng. Bàn về ý nghĩa của tình huống truyện, nhà văn Nguyễn Minh
Châu từng phát biểu: "...những người cầm bút có cái biệt tài có thể chọn ra trong cái
dòng đời xuôi chảy một khoảnh khắc thời gian mà ở đó cuộc sống đậm đặc nhất, chứa
đựng nhiều ý nghĩa nhất, một khoảnh khắc cuộc sống... nhưng bắt buộc con người ở
vào một tình thế phải bộc lộ ra cái phần tâm can nhất, cái phần ẩn náu sâu kín nhất,
thậm chí có khi là khoảnh khắc chứa đựng cả một đời người, một đời nhân loại". Với
quan điểm đó, ông đã xây dựng thành công tình huống truyện mang tính nhận thức,
khám phá trước một hiện tượng đầy nghịch lí của cuộc sống qua việc phát hiện ra
những nghịch lí của Phùng - người nghệ sĩ nhiếp ảnh luôn đi tìm cái đẹp. Sau những
ngày “phục kích” ngoài bãi biển, Phùng đã bắt gặp một khoảnh khắc trời cho tuyệt
đẹp về hình ảnh một chiếc thuyền ngoài xa ẩn hiện trong sương sớm: "Mũi thuyền in
một nét mơ hồ loè nhoè vào ban sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng
hồng của ánh sương mai chiếu vào". Trong cảnh vào buổi sáng tinh mơ và chớm bình
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
minh ấy, chiếc thuyền ngoài xa hiện lên “loè nhoè", mơ hồ như thực, như ảo. Đó quả
thật là một khoảnh khắc tuyệt diệu như chính Phùng đánh giá: đó là một “cảnh đắt trời
cho”: "Tất cả khung cảnh ấy nhìn qua những cái mắt lưới và tấm lưới nằm giữa hai
chiếc gọng vó hiện ra dưới một hình thù y hệt cánh một con dơi”. Cảnh không chỉ có
sự hài hoà giữa thiên nhiên và con người mà bức tranh đó còn hài hòa từ đường nét
đến màu sắc, ánh sáng: "toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa và
đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích". Vẻ đẹp tuyệt bích đó đã làm trái tim
người nghệ sĩ rung động, thăng hoa, Phùng trở nên "bối rối, trong trái tim như có cái
gì bóp thắt vào" và thể hiện cảm hứng triết lí về nghệ thuật. Khoảnh khắc bắt gặp tác
phẩm nghệ thuật cũng chính là “khám phá chân lí của sự toàn thiện, khám phá thấy cái
khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”.
Nhưng ngay sau đó, người nghệ sĩ lại chứng kiến một cảnh tượng trớ trêu và đầy
nghịch lí diễn ra ngay từ chiếc thuyền ngư phủ đẹp như tranh vẽ. Đó là người chồng
hùng hổ rút chiếc thắt lưng “chẳng nói chẳng rằng quất tới tấp vào lưng người đàn
bà”. Người phụ nữ cao lớn với những đường nét thô kệch không hề kêu lên một tiếng,
chỉ cam chịu trước trận đòn roi của chồng mà không hề chống trả, cũng không hề tìm
cách chạy trốn. Khung cảnh đó hiện lên khiến Phùng ngỡ ngàng và cay đắng nhận ra:
đằng sau vẻ đẹp toàn bích của thiên nhiên là cảnh đời đen tối, đằng sau cái vẻ đẹp thơ
mộng của chiếc thuyền ngoài xa chính là bi kịch bạo lực gia đình. Sau khi chứng kiến,
Phùng đã có những suy ngẫm về hiện thực gồ ghề, ngang trái và gai góc ẩn chứa bên
trong cuộc sống của con người.
Hai phát hiện đầy sự mâu thuẫn, nghịch lí về cảnh chiếc thuyền ngoài xa tuyệt bích và
cảnh bạo lực gia đình đã khiến Phùng - người nghệ sĩ luôn đi tìm cái đẹp trăn trở, suy
tư. Và người đàn bà hàng chài và câu chuyện đời tự kể đã giúp Phùng tìm ra lời giải
đáp cho những suy ngẫm của mình. Xuất hiện tại tòa án huyện, người phụ nữ đã có
những lí giải sâu sắc khiến Phùng và Đẩu “vỡ nhẽ” ra nhiều điều. Người phụ nữ thô
kệch, thô mộc, xấu xí đó lại ẩn chứa những vẻ đẹp đáng quý của sự vị tha, nhẫn nhục
chịu đựng cùng đức hi sinh cao cả. Khi được mời đến tòa án huyện, ban đầu, chị sợ
sệt, lúng túng, tìm đến một góc tường để ngồi với những hành động dè chừng và cẩn
thận. Chị rón rén ngồi vào chiếc ghế mà Đẩu mời. Trái với dự đoán của Phùng và
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Đẩu, khi được đưa ra lời khuyên về việc “bỏ chồng”, người đàn bà lại “van xin”
chính quyền đừng bắt chị rời bỏ người chồng vũ phu: “Quý tòa bắt tội con cũng được,
phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó”. Hành động kiên quyết không bỏ chồng
bằng mọi giá ẩn chứa nhiều nghịch lí khiến Phùng và Đẩu không giấu nổi sự bất ngờ.
Dù phải chịu đựng những trận đòn roi tàn nhẫn: “Ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một
trận nặng” nhưng chị vẫn cam chịu, nhẫn nhục. Vậy điều gì đã khiến người đàn bà
khốn khổ ấy kiên quyết không rời bỏ người chồng hung bạo? Từ cách xưng hô: “con,
quý tòa” của kẻ thiếu tự tin, bị động, yếu thế, chị đã thay đổi thành vị thế chủ động,
bình đẳng qua cách xưng hô “chị, các chú” để lí giải về lí do “đừng bắt tôi bỏ nó”.
Câu chuyện bắt đầu từ việc chị vốn là người đàn bà xấu xí, không ai cưới hỏi, chính
người đàn ông đã chấp nhận cưu mang và cho chị một gia đình. Bằng sự đồng cảm,
chị còn đưa ra những lí lẽ để giải thích cho những hành động vũ phu của người chồng:
đám đàn bà đẻ nhiều quá, mà thuyền lại chật, và gia đình làng chài trên biển cần có
một người đàn ông để chèo chống và trên thuyền cũng có những phút giây đầm ấm,
vui vẻ và hạnh phúc bên nhau. Thậm chí, để biện minh cho hành động tàn bạo của
người chồng, người đàn bà còn tự nhận trách nhiệm về mình: giá đẻ ít đi. Với tâm thế
của một người từng trải và có hiểu biết nói với người đang lắng nghe, người đàn bà
bộc bạch: “là bởi vì các chú không phải là đàn bà, chưa bao giờ các chú biết nỗi vất vả
của một người đàn bà trên một chiếc thuyền không có đàn ông”. Qua câu chuyện của
người đàn bà, độc giả có thể thấy được tấm lòng vị tha cùng bản năng hi sinh của một
người mẹ luôn sống vì con chứ không sống vì mình. Người đàn bà hàng chài ít nhiều
mang vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam. Hình tượng người đàn bà hàng
chài với số phận đau khổ, bất hạnh cùng tính cách vị tha, nhân hậu, am hiểu lẽ đời
chính là sự lí giải cho hiện thực đời sống nghịch lí mà Phùng và Đẩu “không thể hiểu được”.
Như vậy, “Chiếc thuyền ngoài xa” đã thể hiện rõ sự chuyển biến về khuynh hướng
sáng tác cùng quan điểm nghệ thuật của nhà văn Nguyễn Minh Châu. Trước năm
1975, những tác phẩm thời chiến của ông được sáng tác theo cảm hứng sử thi lãng
mạn mang vẻ đẹp rực rỡ. Sau năm 1975, hòa chung với nhịp sống mới của nhân dân,
dân tộc, nhà văn đã hướng ngòi bút của mình khám phá những giá trị nhân bản đời
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
thường qua cảm hứng mang tính chất triết luận. Thiên truyện ngắn “Chiếc thuyền
ngoài xa” khép lại nhưng bóng hình người đàn bà hàng chài vẫn ẩn hiện sau chiếc
thuyền chài ngư phủ trong sương sớm và để lại ấn tượng khó phai mờ trong lòng độc
giả về bản chất con người trong cuộc mưu sinh.
Phân tích Chiếc thuyền ngoài xa đầy đủ nhất (15 Mẫu) Bài văn mẫu 1
Nguyễn Minh Châu “là một trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng
nhất của văn học”. Trước cách mạng sáng tác của ông thiên về khuynh hướng sử thi
và cảm hứng lãng mạn, sau cách mạng bằng sự tìm tòi, đổi mới, ngòi bút của ông
hướng hẳn vào những vấn đề thế sự, đời tư, đi sâu vào cuộc sống của con người.
Chiếc thuyền ngoài xa khai thác sâu sắc số phận cá nhân và thân phận con người trong
cuộc sống muôn mặt đời thường. Tác phẩm mang đặc trưng phong cách sáng tác của ông sau cách mạng.
Mở đầu tác phẩm là một khung cảnh tuyệt mĩ, là cảnh đắt trời cho với chiếc thuyền
mơ mộng, thanh bình trong khung cảnh bầu trời sương lãng đãng, lại pha chút hồng
hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Cùng với đó là vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im
như tượng trên chiếc mui khum khum đang hướng mặt vào bờ. Quả thực đây là bức
họa kì diệu, mĩ lệ mà tạo hóa đã ban tặng cho con người. Khung cảnh này là khung
cảnh mà bất cứ người nghệ sĩ nào cũng mong muốn bắt gặp một lần trong đời làm
nghệ thuật của mình. Trước khung cảnh ấy, sao người nghệ sĩ có thể không rung động,
Phùng cảm thấy tâm hồn mình được thanh lọc, gột rửa và một niềm hạnh phúc trào
dâng trong lòng. Phùng vừa hoàn thành nhiệm vụ mà cấp trên giao cho, nhưng hơn cả
là Phùng đã tìm thấy tuyệt tác nghệ thuật.
Nhưng đằng sau bức tranh tuyệt đẹp đó là sự thật đau lòng đến đáng kinh ngạc. Hiện
thực trần trụi mở ra trước mắt Phùng, người đàn bà xấu xí, mặt rỗ, đi sau là người đàn
ông cao lớn, dữ dằn, tấm lưng rộng và cong như lưng của một chiếc thuyền… Thì ra
đằng sau cái đẹp tuyệt mĩ mà Phùng vừa mới phát hiện lại là khung cảnh vô cùng tàn
nhẫn, nơi mà bạo lực gia đình diễn ra hết sức khủng khiếp. Người đàn bà cam chịu,
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
nhẫn nhục lẳng lặng đi trước, còn người đàn ông đi phía sau, không nói một lời,
nhưng bỗng nhiên trở nên hùng hổ, mặt mũi đỏ gay dùng ngay chiếc thắt lưng vụt tới
tấp vào người vợ. Trước khung cảnh ấy người nghệ sĩ Phùng“kinh ngạc đến thẫn thờ”,
“mấy phút đầu cứ đứng há mồm ra mà nhìn”, “chết lặng”… Khung cảnh ấy đã cho
nghệ sĩ Phùng nhận thức đầy đủ và chân thực hơn về cuộc sống: cuộc sống vốn không
đơn giản, xuôi chiều mà chứa đựng rất nhiều nghịch lí, trong cuộc sống luôn tồn tại cả
xấu – tốt, đúng – sai, rồng phượng, rắn rết. Bởi vậy, khi nhìn nhận bất cứ vấn đề nào
cũng phải nhìn sâu, nhìn kĩ, đừng vội vã đánh giá sự vật hiện tượng qua vẻ bề ngoài của nó.
Nếu như đầu tác phẩm người đàn bà hàng chài mới chỉ hiện lên ở những nét vẽ hết sức
sơ xài, thì trong cuộc gặp gỡ ở tòa án huyện chân dung và số phận của chị đã được thể
hiện rõ nét hơn. Người đàn bà hàng chài xuất hiện tại tòa án huyện là do anh đã vào
can ngăn người chồng đánh lại chị. Tuy nhiên anh đã bị thương, sau lần đó, anh quyết
định nhờ đến sự can thiệp của Đẩu – người đại diện cho công lí, pháp luật để giúp đỡ
người phụ nữ khốn khổ này.
Người đàn bà trạc ngoài bốn mươi tuổi, thân hình thô kệch, cao lớn, khuôn mặt xấu xí,
lại bị rỗ mặt do một trận ốm. Người đàn bà xuất hiện trong tư thế sợ sệt, lúng túng, vì
vốn quen với môi trường sông nước, lạ lẫm khi bước vào căn phòng toàn bàn ghế,
giấy tờ…. Chị ngồi thu mình ở mép ghế, lo lắng, sợ hãi. Chị sợ sự xuất hiện của mình
gây phiền hà, vướng víu cho người khác. Trên gương mặt chị không biểu lộ bất cứ
điều gì, bình yên và phẳng lặng, nếu ta không có tìm hiểu có lẽ sẽ không bao giờ biết
hết được về người đàn bà này.
Thật nhẹ nhàng và bình thản chị kể về câu chuyện cuộc đời mình. Chị vốn được sinh
ra trong một gia đình khá giả ở phố buôn bán những vật dụng phục vụ nghề chài lưới
nhưng lại không được ưu ái về nhan sắc, sau một trận đậu mùa mặt bị rỗ chằng chịt.
Chị gặp gỡ và lấy được người chồng hiện tại. Cuộc sống gia đình bắt đầu rơi vào bi
kịch khi họ sinh nhiều con, cuộc sống trên thuyền chật chội, bấp bênh, họ rơi vào cảnh
cùng túng, quẫn bách. Anh chồng vốn hiền lành trở nên cục cằn, dữ dằn, thường lôi
chị ra đánh. Chị chính là nạn nhân của bạo lực gia đình.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Nhưng đằng sau vẻ ngoài xấu xí ấy, còn là một người có nội tâm sâu sắc, một tâm hồn
đẹp, nhân hậu. Trước hết người đàn bà hàng chài là một người thấu hiểu sâu sắc lẽ
đời. Chị không muốn bỏ chồng vì thứ nhất chị làm nghệ hàng chài, trên một chiếc
thuyền của gia đình thì không thể thiếu vai trò của người đàn ông, nhất là khi biển
động. Thứ hai một mình chị không thể gồng hành gánh nặng mưu sinh cho chín mười
người con. Đối với chị hạnh phúc là khi được nhìn chúng ăn no. Thứ ba, cũng có đôi
lúc trên thuyền vợ chồng chị cùng con cái quây quần, hạnh phúc, dù ít ỏi nhưng nó
cũng phần nào xoa dịu nỗi đau về thể xác sau mỗi lần bị chồng đánh.
Không chỉ vậy, chị còn là người có tấm lòng nhân hậu, bao dung. Tất cả mọi người
đều đề xuất giải pháp từ chối, tẩy chay gã đàn ông, riêng chị thì không. Chị sẵn sàng
đứng im chịu trận, không chống trả, không bỏ chạy. Rất thấu hiểu chồng, thông cảm
cho chồng. Và đẹp đẽ nhất chính là đức hi sinh, tình yêu thương con sâu sắc. Chị sẵn
sàng chịu những trận đòi ròn của chồng để đàn con được ăn no, ngủ yên. Lo thằng
Phác sẽ có những hành động sai trái, chị gửi nó lên ở với ông ngoại, để nó không nhìn
thấy bố đánh mẹ, để nó khỏi đau lòng và không có những hành động trái với luân
thường đạo lí. Đối với chị niềm vui, niềm hạnh phúc rất đơn giản, là khi gia đình hòa
thuận, khi nhìn thấy lũ trẻ được ăn no. Chị yêu con, thương con, mong con khôn lớn
nhưng không thể bảo vệ được tâm hồn của các con. Người đàn bà hàng chài hiện ra là
hình ảnh đại diện cho những con người vô danh, nghèo khổ, lam lũ nhưng lại có vẻ
đẹp tâm hồn đáng quý khiến họ trở nên không hề nhỏ bé mà là hiện thân của những gì đẹp đẽ nhất.
Bên cạnh người đàn bà hàng chài, ta cũng không thể không nhắc đến Phùng, một
người nghệ sĩ tài hoa, nhạy cảm trước cái đẹp. Khi phát hiện ra cảnh đắt trời cho,
trong lòng anh xúc cảm trào dâng: rung động, tâm hồn được thanh lọc, hạnh phúc tràn
ngập tâm hồn, lôi máy ảnh ra bấm liên thanh…
Không chỉ vậy anh còn là người có trách nhiệm, có tấm lòng với cuộc đời và con
người. Khi chứng kiến cảnh bạo hành, anh sẵn sàng vứt chiếc máy ảnh xuống để giúp
đỡ người phụ nữ tội nghiệp. Lần thứ hai can thiệp anh đã bị thương và vì vẫn còn lo
lắng cho người phụ nữ kia anh đã nhờ đến sự giúp đỡ của chánh tòa án huyện. Ngoài
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
ra, anh còn là người nghệ sĩ luôn trăn trở với thiên chức nghề nghiệp của mình. Anh
phát hiện ra cái đẹp tuyệt mĩ, nhưng đằng sau cái đẹp lại là cái xấu, là hiện thực trần
trụi. Chiếc thuyền ngoài xa chính là hình ảnh cuộc đời khi nhìn ở xa, khi quan sát với
cái nhìn hời hợt. Bởi vậy, cần nhìn nhận con người, sự việc thấu đáo, toàn diện. Cùng
với đó là bức tranh xuất hiện cuối tác phẩm, đem đến cho người nghệ sĩ Phùng một
chiêm nghiệm khác chính là nghệ thuật phải gắn liền với cuộc sống, không được xa
rời cuộc sống và phải quay trở về để phục vụ cuộc sống.
Với sự cách tân đổi mới trên cả hai phương diện nội dung và nghệ thuật Nguyễn Minh
Châu đã tạo nên tác phẩm xuất sắc. Không lấy những người hùng làm nhân vật trung
tâm mà đi sâu tìm tòi, phát hiện vẻ đẹp ở những con người bình thường. Tác phẩm
cũng là những đúc kết thấu đáo về nghệ thuật và con người: về con người, phải nhìn
nhận đa chiều, đa diện, không nên đánh giá phiến diện, một chiều; về nghệ thuật: nghệ
thuật chân chính phải gắn liền với cuộc đời, xuất phát từ cuộc đời và quay trở lại phục vụ cho cuộc đời. Bài văn mẫu 2
Nguyễn Minh Châu (1930-1989) là nhà văn quân đội. Ông là một trong những cây bút
tiên phong của nền văn học Việt Nam thời kì đổi mới (cuối thế kỉ XX). Những tập
truyện ngắn: "Người đàn bà trên chuyến tốc hành", "Bến quê", "Chiếc thuyền ngoài
xa", "Cỏ lau",... đã thể hiện tài năng nghệ thuật đặc sắc, in đậm phong cách tự sự -
triết lí của Nguyễn Minh Châu.
Truyện ngắn "Chiếc thuyền ngoài xa" được tác giả viết vào năm 1983, xuất bản năm
1987. Nhà nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng, chánh án Đẩu, người đàn bà thuyền chài mặt rỗ
và thằng bé Phác là những nhân vật được tác giả khắc hoạ khá sắc sảo, để lại cho
người đọc bao ấn tượng, bao ám ảnh về màu sắc lãng mạn của nghệ thuật và sự thật
trần trụi của đời thường.
Nghệ sĩ Phùng đã "vác" máy ảnh trở lại vùng biến nơi chiến trường cũ của anh thời
đánh Mĩ. Cảnh biển buổi sáng có sương mù mà anh "phục kích" mấy buổi sáng vẫn
chưa tìm ra. Anh háo hức muốn thu vào tờ lịch tháng bảy năm sau cảnh thuyền đánh
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
cá thu lưới vào lúc bình minh thì sáng nay anh đã gặp "hên" một cảnh "trời cho", có lẽ
suốt một đời cầm máy chưa bao giờ dám mơ tưởng đến. Đó là cảnh "thuyền in một nét
mơ hồ loè nhoè vào bầu sương mù màu trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng do
ánh mặt trời chiếu vào. Và bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng
trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. Tất cả khung cảnh ấy nhìn qua
qua những cái mắt lưới và tấm lưới nằm giữa hai chiếc gọng vó hiện ra dưới một hình
thù y hệt cánh một con dơi...".
Trong ánh mắt của người nghệ sĩ, Phùng cảm thấy trước mặt mình là "một bức tranh
mực tàu của một danh hoạ thời cổ". Bao mĩ cảm đã dâng lên dào dạt trong lòng, anh
xúc động "bối rối", và trái tim của anh "như có cái gì bóp thắt vào". Đối diện với bức
tranh "thật đẹp và toàn bích" ấy, nghệ sĩ Phùng cảm thấy vô cùng hạnh phúc, anh mới
thấm thía "bản thân trong cái đẹp chính là đạo đức" như ai đó lần đầu đã phát hiện ra;
trong giây phút bối rối đó, anh " vừa khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của
tâm hồn". Cái đẹp và nghệ thuật đã thanh lọc tâm hồn người, làm cho hồn người trở nên thánh thiện.
Và khi đã chạm tới gấu áo của vị thần nghệ thuật, Phùng đã bấm "liên thanh" một hồi
hết một phần tư cuộn phim, thu vào chiếc Pra-ti-ca. Cái khoảnh khắc ấy đối với anh là
vô cùng hạnh phúc, và anh đã "ngộ" ra – "hạnh phúc tràn ngập tâm hồn mình do cái
đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh vừa mang lại".
Có một điều mà bạn đọc cần lưu ý, đó là nơi nhà nhiếp ảnh ngồi bấm máy. Chẳng phải
Lầu Hoàng Hạc, chẳng phải là một chốn Bồng Lai mà chí là một bãi biển còn đầy tàn
tích chiến tranh với bao xác xe tăng, xe rà phá mìn của công binh Mỹ thua chạy bỏ lại.
Phùng ngồi bấm máy phải "rúc vào bên bánh xích của một chiếc xe tăng để tránh
mưa". Chi tiết này rất quan trọng, nó cho thấy cảnh biển mù sương và con thuyền
trong bình minh tuy có đẹp, nhưng cái đẹp ấy chưa trọn vẹn. Vết thương chiến tranh
còn in hằn trên bãi biển và trong lòng ngư dân. Chỉ vì Phùng, với tâm hồn lãng mạn
của người nghệ sĩ, anh mới thi vị hóa, thần tiên hoá hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa,
để rồi sau đó, anh sẽ bị hẫng.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Một tình huống đầy bi kịch đã xảy ra. Một cảnh đời ngang trái, quá phũ phàng và vô
cùng tàn nhẫn đã diễn ra khi chiếc thuyền "đâm thẳng" vào bờ, vào ngay trước chỗ
nhà nhiếp ảnh đứng. Phùng không chỉ nhìn thấy, được chứng kiến mà còn được tham
dự vào những chuyện trớ trêu, đau lòng.
Còn đâu nữa cái màu trắng, màu hồng của bức tranh "toàn bích" khi một người đàn
ông và một người đàn bà rời thuyền lội qua một quãng bờ phá đi lên bãi cát. Một tiếng
nói chõ như quát cất lên: "Cứ ngồi nguyên đấy, động đậy tao giết cả mày bây giờ".
Người đàn bà ngoài bốn mươi tuổi, cao lớn, thô kệch, rỗ mặt, mệt mỏi, tái ngắt...
Người đàn ông đi sau "lưng rộng và cong như lưng một chiếc thuyền; mái tóc tổ quạ,
chân chữ bát, lông mày cháy nắng, rủ xuống",... Lão đàn ông con mắt đầy vẻ độc dữ
lúc nào cũng nhìn dán vào tấm lưng áo bạc phếch và rách rưới, nửa thân ướt sũng của người đàn bà".
Những gì xảy ra đã xảy ra sau đó. Bãi cát, nơi xác chiếc xe rà phá mìn đã trở thành nơi
hành tội. Khi người đàn bà "đứng lại, ngước mắt nhìn ra ngoài mặt phá chỗ chiếc
thuyền đậu một thoáng" (có thể người mẹ nhìn mấy đứa con) thì một sự việc diễn ra
vô cùng khủng khiếp! Lão đàn ông "trở nên hùng hổ, mặt đỏ gay", hắn lồng lên như
một con thú dữ. Lão rút trong người ra một chiếc thắt lưng của lính ngụy ngày xưa,
cái vũ khí thường ngày của kẻ gần như mất hết cả nhân tính, "quật tới tấp vào lưng
người đàn bà". Hắn "vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két". Lão
"trút cơn giận như lửa cháy" vào người đàn bà tội nghiệp, đáng thương. Lão nguyền
rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn: "Mày chết đi cho ông nhờ, chúng mày chết đi cho
ông nhờ!". Mày và chúng mày mà lão nói đến là vợ con của lão.
Thật kì lạ là người đàn bà khổ nạn ấy không kêu một tiếng, không chống trả, không
trốn chạy mà "cam chịu đầy nhẫn nhục". Hình ảnh đau lòng đó đã làm cho nhà nghệ sĩ
nhiếp ảnh "kinh ngạc", "đứng há mồm ra mà nhìn" trong mấy phút. Khi Phùng vứt
chiếc máy ảnh xuống đất chạy nhào tới thì có một thằng bé con giận dữ "như một viên
đạn lao tới đích đã nhắm" lao thẳng vào cái lão đàn ông. Đứa bé với một sức mạnh
ghê gớm đã giằng được chiếc thắt lưng, vung chiếc khoá sắt quật vào giữa ngực trần
vạm vỡ cháy nắng có những đám lông đen loăn xoăn của lão đàn ông. Giằng không
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
được cái dây thắt lưng da, lão ta dang thẳng cánh cho thằng bé hai tát khiến thằng bé ngã dúi xuống cát.
Tiếng gọi: "Phác, con ơi!" của người mẹ tội nghiệp cất lên. Hình ảnh người đàn bà
"ôm chầm lấy thằng bé, rồi lại buông ra, chắp tay vái lấy vái để rồi ôm chầm lấy... Và
hình ảnh thằng nhỏ "lặng lẽ đưa ngón tay khẽ sờ trên khuôn mặt người mẹ" lau đi
những giọt nước mắt chứa đầy trong những nốt rỗ chằng chịt, tất cả đã làm cho nhà
nhiếp ảnh Phùng, cho mỗi chúng ta tê tái bàng hoàng. Đứa con đến để cứu mẹ, để
chặn bàn tay của con người thú.
Phùng "ngơ ngác nhìn" ra bờ phá khi người đàn bà buông đứa con ra, đi thật nhanh
đuổi theo lão đàn ông vừa đánh mụ, rồi cả hai cùng đi về thuyền. Bãi cát hoang sơ mà
mênh mông, tiếng sóng kêu ồ ồ cất lên, Bức ảnh thế sự ấy diễn ra "như trong truyện cổ
quái đản", chiếc thuyền vó đã biến mất, chắc đã làm cho cách nghĩ, tầm nhìn và cảm
quan nghệ thuật của nghệ sĩ Phùng thay đổi? Bức ảnh thế sự trần trụi ấy đã được
Nguyễn Minh Châu kí hoạ, đã được nhà nhiếp ảnh Phùng mục kích và bấm máy thật
giàu ý nghĩa. Nghệ thuật hướng về cái đẹp, nhưng không thể là sự lừa dối. Lãng mạn
hoá cuộc đời, bối hồng tô son hiện thực cuộc đời là vô nghĩa khi cuộc đời còn nhiều mồ hôi và nước mắt!
Với Phùng có thể coi đây là một chuyến đi nhiều ý nghĩa: chiếc thuyền nghệ thuật thì
ở ngoài xa, ẩn hiện trong sương mù, còn sự thật cuộc đời thì lại trần trụi, ờ rất gần
ngay trước mắt. Qua đó, ta càng thấy rõ chân lí cuộc đời có lúc, có nơi không phải là
chân lí nghệ thuật. Nguyễn Minh Châu qua "Chiếc thuyền ngoài xa" đã nêu lên bài
học về cái nhìn đa diện, cái nhìn khám phá trong sáng tạo nghệ thuật đối với nhà nghệ
sĩ chân chính giàu bản lĩnh.
Câu chuyện người đàn bà làng chài ở trụ sở toà án huyện đã lí giải cho Phùng và Đẩu,
đã giúp chúng ta hiểu rõ sự thật trần trụi trước mọi bi kịch bạo hành trong gia đình,
hiểu sâu hơn tấm lòng và tâm lí của người phụ nữ trong nỗi éo le cuộc đời.
Người đàn bà mặt rỗ lúc đầu chỉ dám ngồi ở góc tường, khi được Đẩu mời, mụ mới
"rón rén" đến ngồi vào mép chiếc ghế và cố thu người lại. Khi nghe vị Chánh án nói,
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
mụ ngước lên nhìn rồi lại "cúi mặt xuống". Có lẽ lần đầu đến cơ quan nhà nước, mụ
mới sợ như vậy. Mụ chắp tay vái lia lịa Đẩu và xưng là : "Con lạy quý tòa...". Mụ
nhấp nhổm xoay mình như bị kiến đốt! Nghe mụ van xin mà xót xa: "Quý tòa bắt tội
con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó...". Sống với một kẻ vũ
phu, "ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng" thế mà mụ vẫn van xin quý tòa
"đừng bắt con bỏ nó". Chánh án Đẩu làm sao hiểu được nỗi éo le đó. Nhà nhiếp ảnh
Phùng thì cảm thấy "ngột ngạt quá!".
Khi nghe vị chánh án gọi bằng bà, và nói rõ chủ trương của toà án là kêu gọi hoà
thuận, chị ta "ngơ ngác" nhìn Đẩu, nhìn Phùng, chị ta thay đổi cách xưng hô, tự xưng
là chị, gọi Đẩu và Phùng là chú rất khẩn thiết, rất chân thành.
Mụ kể về thời con gái của mình, mụ tâm sự về chuyện lấy chồng của mình: mặt rỗ,
xấu gái, không ai lấy, rồi có mang với anh con trai... "lão chồng tôi khi ấy là một anh
con trai cục tính nhưng hiền lành lắm, không bao giờ đánh đập tôi".
Mụ kể chuyện từ ngày cách mạng về đỡ khổ, chứ trước đày những lần động biển, vợ
chồng con cái toàn ăn xương rồng luộc chấm muối suốt hàng tháng trời. Chị ta than
thở gia cảnh nghèo, thuyền quá nhỏ... Đàn bà ở thuyền đẻ nhiều quá; đàn ông ở thuyền
hoặc uống rượu hoặc đánh vợ, bất kể lúc nào, hễ thấy khổ quá là xách vợ ra đánh. Chị
ta cho biết nỗi vất vả của người đàn bà trên một chiếc thuyền không có đàn ông, nhất
là những khi biển động sóng gió để chèo chống. "Ông trời sinh ra đàn bà là để đẻ con,
rồi nuôi con cho đến khi khôn lớn, cho nên phải gánh lấy cái khổ. Đàn bà ở thuyền
chúng tôi phải sống cho con chứ không thể sống cho mình như ở đất được...". Chị cho
biết chồng chị ngày trước cũng trốn đi lính ngụy. Chị cũng có niềm vui là khi vợ
chồng con cái "sống hoà thuận vui vẻ", "vui nhất là ngồi nhìn đàn con được ăn no ",v.v...
Sự nhẫn nhục, đức hi sinh của người đàn bà mặt rỗ thật bao la. Chị ta cam chịu khi bị
chồng đánh. Chị ta chỉ xin chồng đừng đánh minh trước mặt đàn con. Chị ta sợ đứa
con trai tên là Phác làm điều gì dại dột đối với bố nó nên phải gửi nó lên rừng ở với
ông ngoại. Chị ta đã khóc khi nghe Phùng nhắc đến tên thằng Phác.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Chỉ qua những lời giãi bày chân thật đó, ta mới có thể hiểu được nỗi khổ, sự cam chịu
nhẫn nhục, đức hi sinh thầm lặng, tình thương con mênh mông của người đàn bà làng
chài đáng thương; ta mới thấu hiểu được cái căn nguyên sâu xa của tệ nạn bạo lực
trong các gia đình nghèo cực. Nếu hiểu sự việc một cách đơn giản, chỉ cần yêu cầu,
chỉ kí quyết định bắt người đàn bà mặt rỗ bỏ chồng là xong. Nhưng nếu nhìn chuyện
đời một cách thấu suốt, rất nhân tinh, rất đời, thì ta sẽ thấy cách nghĩ, cách sống, cách
xử sự của người vợ, người mẹ ở trong truyện là không thể khác được.
Biết được đáy vực nông, sâu là đã khó. Biết được lòng người xấu, tốt, biết được nỗi
lòng, nỗi đời, cảnh ngộ của con người đâu dễ! Qua câu chuyện người đàn bà ở toà án
huyện, ta càng thấy rõ: không thể đơn giản, dễ dãi khi nhìn người, nhìn đời, khi đánh
giá hiện tượng trong xã hội, trong cuộc sống. Không thể hấp tấp vội vàng. Nếu thiên
kiến, định kiến, duy ý chí là sai. Có lòng tốt, ý định tốt chưa đủ. Mà phải suy xét, cân
nhắc vừa có tình vừa có lí, vừa được việc vừa được người.
Truyện "Chiếc thuyền ngoài xa" có nhiều tình huống rất bất ngờ hấp dẫn. Mỗi một
tình huống xuất hiện, tính kịch của câu chuyện lại được nâng cao, được khắc sâu. Nhà
nhiếp ảnh Phùng lúc đầu phát hiện ra hình ảnh chiếc thuyền chài hiện ra trong sương
mù và đã bấm máy "liên thanh" hết một phần tư cuộn phim và ngây ngất trước cái đẹp
của ngoại cảnh là một tình huống thơ mộng. Chuyện người đàn ông chân chữ bát dùng
dây thắt lưng lính ngụy đánh mụ vợ mặt rỗ và thằng Phác đánh lại bố hắn để bảo vệ
người mẹ thương yêu là một tình huống bất ngờ diễn ra trước mắt Phùng làm cho tính
bi kịch đầy nước mắt. Chuyện lão thuyền chài lại đánh vợ, đánh bị thương Phùng - kẻ
dám đến can ngăn; chuyện chị gái cướp lấy con dao mà thằng em trai định dùng làm
vũ khí để bảo vệ người mẹ tội nghiệp, đều là tình huống cực kì cay đắng, dữ dội. Câu
chuyện của người đàn bà mặt rỗ kể ở cơ quan toà án huyện... là tình huống nói về sự
éo le của cuộc đời, về thân phận tủi nhục đắng cay của người đàn bà nghèo, đông con ở làng chài.
Qua các tình huống đó, nhà nghệ sĩ Phùng mới thấm thía rằng: nghệ thuật không thể
lãng mạn hoá, thi vị hoá cuộc đời khi cuộc đời còn đầy ngang trái. Chánh án Đẩu mới
thấu hiểu toà án không chỉ để thực thi công lí, pháp luật mà con phải soi sáng lòng
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
dân, tình dân. Và mỗi chúng ta mới hiểu: cuộc sống đã và đang diễn ra là vô cùng
phức tạp, không thể đơn giản hoặc chỉ nhìn một chiều, một phía, một cạnh.
Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” đã gửi gắm nhiều tư tưởng nhân văn tốt đẹp của Nguyễn Minh Châu. Bài văn mẫu 3
Nhà văn Nguyễn Minh Châu sinh năm 1930, quê ở xã Quỳnh Hải, huyện Quỳnh Lưu,
tỉnh Nghệ An. Ông tham gia bộ đội năm 1950, chiến đấu ở vùng địch hậu đồng bằng
Bắc Bộ rồi vào chiến trường Quảng Trị, Thừa Thiên. Nguyễn Minh Châu là nhà văn
tiêu biểu của văn học Việt Nam thời chống Mĩ, đồng thời cũng là người mở đường
xuất sắc cho công cuộc đổi mới văn học từ sau năm 1975. Ở giai đoạn trước, ông là
ngòi bút có khuynh hướng lãng mạn, sử thi. Ở thời kì sau, ngòi bút của ông chuyển
sang đề tài thế sự, quan tâm tới đời sống của con người trong đời thường với những
vấn đề về đạo đức, về triết lí nhân sinh. Tập truyện ngắn Những vùng trời khác nhau
(1970), tiểu thuyết Dấu chân người lính (1972) với hình tượng trung tâm là những
người lính đang chiến đấu chống quân xâm lược Mĩ, giải phóng miền Nam, thống nhất
đất nước đã khẳng định tài năng và tên tuổi Nguyễn Minh Châu trong văn học hiện
đại. Ông cũng là nhà văn đi đầu trong công cuộc đổi mới văn học với mối quan tâm
đặc biệt tới phẩm giá, đạo đức, quan niệm sống của 1 con người trong đời thường.
Điều đó được thể hiện qua các tác phẩm như tiểu thuyết Miền cháy (1977), Lửa từ
những ngôi nhà (1977) và những truyện ngắn như Người đàn bà trên chuyến tàu tốc
hành, Bến quế, Khách ở quê ra, Bức tranh. Năm 2000, Nguyễn Minh Châu được Nhà
nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học và nghệ thuật.
Chiếc thuyền ngoài xa sáng tác năm 1983 là truyện ngắn xuất sắc nhất của ông ở thời
kì sau; nội dung kể về chuyến đi thực tế của một nghệ sĩ nhiếp ảnh, qua đó thể hiện
cách nhìn của tác giả về hiện thực cuộc sống, một cái nhìn thấu hiểu và thấm đẫm tình
thương cùng sự băn khoăn, day dứt về thân phận con người. Tác giả cùng gửi gắm
trong truyện ngắn này những chiêm nghiệm sâu sắc của mình về nghệ thuật. Nghệ
thuật chân chính phải luôn luôn gắn bó với cuộc đời. Người nghệ sĩ không thể nhìn
đời một cách hời hợt, giản đơn mà cần phải nhìn nhận cuộc sống và con người bằng
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
cái nhìn tỉnh táo, sáng suốt của lí trí kết hợp với rung động chân thành của trái tim nhân ái.
Tác giả đã thể hiện phẩm chất tốt đẹp của con người lao động trong cuộc mưu sinh
nhọc nhằn và hành trình kiếm tìm hạnh phúc. Những “hạt ngọc tâm hồn” không hiện
ra trong lửa đạn chiến tranh, mà lẩn khuất giữa đời thường đầy sóng gió.
Nói đến nghệ thuật viết truyện ngắn, người ta thường nhắc đến ba yếu tố: Nhân vật,
giọng điệu trần thuật và tình huống truyện. Trong đó, việc sáng tạo được một tình
huống truyện độc đáo đóng vai trò then chốt, quyết định thành công của tác phẩm. Có
ba loại tình huống phổ biến trong truyện ngắn: tình huống hành động, tình huống tâm
trạng và tình huống nhận thức. Nếu tình huống hành động chủ yếu nhằm tới hành
động có tính bước ngoặt của nhân vật, tình huống tâm trạng chủ yếu khám phá diễn
biến tình cảm, cảm xúc của nhân vật thì tình huống nhận thức chủ yếu cắt nghĩa giây
phút “giác ngộ” chân lí của nhân vật. Chiếc thuyền ngoài xa sở dĩ được đánh giá là tác
phẩm xuất sắc bởi tác giả đã xây dựng được một tình huống truyện hết sức độc đáo.
Đó là tình huống nhận thức và khám phá về cuộc sống và nghệ thuật của hai nhân vật Đẩu và Phùng.
Tình huống bất ngờ trong truyện đã làm thay đổi nhận thức của hai người trước những
nghịch lí của cuộc sống. Trong khi thiên nhiên có vẻ đẹp toàn bích thì cảnh đời lại u
ám, đáng buồn. Người có thiện chí giúp đỡ nạn nhân lại bị nạn nhân từ chối quyết liệt.
Người vợ bị chồng hành hạ, ngược đãi, thế nhưng vẫn cam chịu, quyết không bỏ
chồng mà lại còn bênh vực. Người chồng vẫn có trách nhiệm với gia đình nhưng ngày nào cũng hành hạ vợ.
Phùng là một nghệ sĩ nhiếp ảnh được trưởng phòng giao nhiệm vụ đi chụp một cảnh
biển sớm mai để bổ sung vào bộ ảnh lịch. Anh về lại vùng ven biển miền Trung, nơi
trước đây đã từng tham gia chiến đấu chống Mĩ. Phùng gặp lại Đẩu, người bạn chiến
đấu năm xưa giờ là chánh án tòa án huyện và được Đẩu tận tình giúp đỡ. May mắn
thay, sau mấy buổi sáng kiên nhẫn “mai phục”, Phùng đã bắt gặp khoảnh khắc kì diệu
của Cái Đẹp nghệ thuật: Có lẽ suốt một đời cầm máy ảnh chưa bao giờ tôi được thấy
một cảnh “đất" trời cho như vậy: trước mặt tôi là một bức tranh mực tàu của một danh
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
họa thời cổ. Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe vào bầu sương mù màu trắng như
sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn
trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hưởng mặt
vào bờ. Tất cả khung cảnh ấy nhìn qua những cái mắt lưới và tấm lưới nằm giữa hai
chiếc gọng vó hiện ra dưới một hình thù y hệt cánh một con dơi, toàn bộ khung cảnh
từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa và đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích
khiến đứng trước nó tôi trở nên bối rối, trong trái tim như có gì bóp thắt vào.
Đoạn văn trên đẹp như một bài thơ. Nguyễn Minh Châu đã sử dụng ngôn ngữ rất tài
tình để vẽ lên bức tranh cảnh biển buổi sáng mờ sương có đủ đường nét, ánh sáng, sắc
màu và cả hình ảnh của con người. Trong màn sương sớm trắng như sữa, phớt chút
ánh hồng ấm áp của ban mai, hình ảnh chiếc thuyền từ ngoài xa đang hướng mũi vào
bờ đẹp như mơ. Trên mui thuyền, những dáng người ngồi im lặng đầy chất tạo hình.
Cận cảnh là tấm lưới vó, viễn cảnh là chiếc thuyền thấp thoáng trong sương. Khung
cảnh hài hòa đến độ toàn bích khiến trái tim người nghệ sĩ nhiếp ảnh như thắt lại vì
cảm giác sung sướng và hạnh phúc. Đó chính là niềm hạnh phúc của sự khám phá và
sáng tạo, của sự cảm nhận trước Cái Đẹp tuyệt diệu.
Dường như khi nhìn thấy hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa bồng bềnh giữa trời biển mờ
sương, Phùng cảm thấy tâm hồn mình như được thanh lọc, trở nên trong trẻo, tinh
khôi bởi vẻ đẹp huyền diệu của thiên nhiên. Chẳng phải lựa chọn, xê dịch gì, anh
nhanh nhẹn gác máy lên bánh xích của chiếc xe tăng hồng, bấm máy liên tục, thu vào
một phần tư cuộn phim niềm hạnh phúc tột đỉnh của sự khám phá, sáng tạo ấy.
Khi cái cảm giác ngất ngây, thỏa mãn do cảnh đẹp tuyệt vời vừa mang lại cho mình
chưa kịp tan đi thì ngay sau đó, Phùng tình cờ chứng kiến một cảnh tượng đau lòng
xảy ra ngay trước mắt: Ngay lúc ấy, chiếc thuyền đâm thẳng vào trước chỗ tôi đứng.
Một người đàn ông và một người đàn bà rời chiếc thuyền. Họ phải lội qua một quãng
bờ phả nước ngập đến quá đầu gối. Bất giác tôi nghe người đàn ông nói chõ lên
thuyền như quát: “Cứ ngồi nguyên đấy. Động đậy tao giết cả mày đi bây giờ”.
Họ hiện ra ở một khoảng cách rất gần, đủ để Phùng nhận ra từng nét rõ trên khuôn
mặt của người đàn bà và vẻ mặt độc ác đáng sợ của người đàn ông: Người đàn bà trạc
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
ngoài bốn mươi, một thân hình quen thuộc của đàn bà vùng biển, cao lớn với những
đường nét thô kệch. Mụ rõ mặt Khuôn mặt mệt mỏi sau một đêm thức trắng kéo lưới,
tái ngắt và dường như đang buồn ngủ. Người đàn ông đi sau. Tấm lưng rộng và cong
như lưng một chiếc thuyền. Mái tóc tổ quạ. Lão đi chân chữ bát, bước từng bước chắc
chắn, hàng lông mày cháy nắng rủ xuống hai con mắt đầy vẻ độc dữ lúc nào cũng nhìn
dán vào tấm lưng áo bạc phếch và rách rưới, nửa thân dưới ướt sũng của người đàn
bà… Hai người đi qua trước mặt tôi. Họ đi đến bên chiếc xe rà phá mìn. Người đàn bà
đứng lại, ngước mắt nhìn ra ngoài mặt phá nước chỗ chiếc thuyền đậu một thoáng, rồi
đưa một cánh tay lên có lẽ định gãi hay sửa lại mái tóc nhưng rồi lại buông thõng
xuống, đưa cặp mắt nhìn xuống chân.
Những gì xảy ra trước mắt khiến Phùng không thể tưởng tượng nổi. Bãi cát, nơi có
xác chiếc xe rà phá mìn bị hỏng đã trở thành nơi hành tội: Khi người đàn bà đứng lại,
ngước mắt nhìn ra ngoài mặt phá chỗ chiếc thuyền đậu một thoáng thì: Lão đàn ông
lập tức trở nên hùng hổ, mặt đỏ gay, lão rút trong người ra một chiếc thắt lưng của
lính ngụy ngày xưa,… quật tới tấp vào lưng người đàn bà, lão vừa đánh vừa thở hồng
hộc, hai hàm răng nghiến ken két, cứ mỗi nhát quất xuống lão lại nguyền rủa bằng cái
giọng rên rỉ đau đớn: “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết hết đi cho ông nhờ!”.
Thật kì lạ là người đàn bà khốn khổ ấy không hề kêu rên một tiếng, không chống trả,
không trốn chạy mà nhẫn nhục cam chịu. Cảnh tượng đó đã làm cho Phùng kinh ngạc
đến mức, trong mấy phút đầu… cứ đứng há mồm ra mà nhìn. Khi anh vứt chiếc máy
ảnh xuống đất chạy nhào tới thì một thằng bé con giận dữ như một viên đạn lao tới
đích đã nhắm thẳng vào lão đàn ông. Đứa bé với sức mạnh ghê gớm đã giằng được
chiếc thắt lưng, liền rướn thẳng người vung chiếc khóa sắt quật vào giữa khuôn ngực
trần vạm vỡ cháy nắng… của lão. Giằng không được cái thắt lưng da, lão ta liền dang
thẳng cánh cho thằng bé hai tát khiến thằng nhỏ lảo đảo ngã dúi xuống cát… Đứa con
đã liều lĩnh lao đến cứu mẹ, để chặn bàn tay tàn bạo của người cha đang trong cơn giận dữ điên cuồng.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Khi biết có người lạ chứng kiến cảnh bạo hành vừa xảy ra, người đàn bà dường như
lúc này mới cảm thấy đau đớn - vừa đau đớn vừa vô cùng xấu hổ, nhục nhã. Tiếng
gọi: Phác, con ơi! của người đàn bà tội nghiệp cất lên đầy tủi nhục và cay đắng. Hình
ảnh người đàn bà ngồi xẹp xuống trước mặt thằng bé, ôm chầm lấy nó rồi lại buông
ra, chắp tay vái lấy vái để, rồi lại ôm chầm lấy… thật khác thường và cũng thật xúc
động. Chị ta lạy đứa con mình vì sợ nó thương mẹ, bênh mẹ mà đánh bố là phạm vào
tội bất hiếu. Và hình ảnh thằng nhỏ lặng lẽ đưa mấy ngón tay khẽ sờ lên khuôn mặt
người mẹ như muốn lau đi những giọt nước mắt chứa đầy trong những nốt rỗ chằng
chịt đã để lại ấn tượng khó quên trong tâm trí Phùng.
Cảnh tượng diễn ra và kết thúc quá nhanh khiến Phùng ngơ ngác nhìn ra bờ phải khi
người đàn bà buông đứa trẻ ra, đi thật nhanh… đuổi theo lão đàn ông. Cả hai người lại
trở về chiếc thuyền. Điều kì lạ là: Như trong câu chuyện cổ đầy quái đản, chiếc thuyền
lưới vó đã biến mất khiến Phùng bàng hoàng, sững sờ không hiểu vì sao!
Nguyễn Minh Châu đã phản ánh một nghịch lí của cuộc sống: khung cảnh thiên nhiên
thì toàn bích nhưng cảnh tượng đời thường thì tăm tối, đáng buồn.
Lần thứ hai chứng kiến cảnh bạo hành, Phùng chạy tới bênh vực người đàn bà. Lão
đàn ông đánh anh bị thương. Anh được đưa về trạm y tế của tòa án huyện và tình cờ
anh đã được nghe người đàn bà bất hạnh kể về gia cảnh của mình. Phùng và Đẩu lắng
nghe với sự cảm thông và thương xót thật sự.
Sau khi thấy các biện pháp giáo dục, răn đe người chồng không có kết quả, Đẩu với tư
cách là chánh án đã mời người đàn bà đến tòa án để trao đổi về vấn đề này. Tuy đây là
lần thứ hai được mời đến tòa, nhưng người đàn bà vẫn có vẻ sợ sệt, lúng túng. Lúc
đầu, chị ta chỉ dám ngồi ở góc tường, Đẩu mời lần nữa mới rón rén đến ngồi ghé vào
mép chiếc ghế và cố thu người lại. Khi nghe vị chánh án hòi: Thế nào, chị đã nghĩ kĩ
chưa? thì người đàn bà ngước lên nhìn rồi lại cúi mặt xuống đáp nhò: Thưa …
Chánh án Đẩu tưởng người đàn bà hiểu được ý mình nên có thái độ thân thiện và chân
thành hơn: Đẩu gật đầu. Anh đứng dậy. Tự nhiên anh rời chiếc bàn đến đứng vịn vào
lưng ghế người đàn bà đang ngồi, giọng trở nên đầy giận dữ, khác hẳn với giọng một
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
vị chánh án: - Ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng. Cả nước không có một
người chồng nào như hắn. Tôi chưa hỏi tội của hắn mà tôi chỉ muốn bảo ngay với chị:
Chị sống không nổi với cái lão đàn ông vũ phu ấy đâu! Chị nghĩ thế nào?
Đẩu khuyên chị ta nên li hôn để khỏi bị lão chồng hành hạ, ngược đãi. Có lẽ Đẩu tin
rằng giải pháp mình đưa ra là đúng, nhưng sau buổi nói chuyện thì mọi lí lẽ của anh ta
đều bị người đàn bà khốn khổ ấy bác bỏ.
Vị chánh án vừa dứt lời thì người đàn bà sợ hãi ngước lên nhìn rồi lại cúi mặt xuống.
Chị ta chắp tay vái lia lịa và xưng con với Đẩu: Con lạy quý tòa… Quý tòa bắt tội con
cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó… Đẩu ngạc nhiên bật hỏi: Sao,
sao? tỏ vẻ không hiểu được sự éo le đó. Còn Phùng, sau câu nói của người đàn bà, anh
cảm thấy gian phòng ngủ lồng lộng gió biển của Đẩu tự nhiên bị hút hết không khí, trở nên ngột ngạt quá.
Khi nghe vị chánh án đang gọi mình bằng chị bỗng chuyển sang gọi bằng bà và nói rõ
chủ trương kêu gọi hòa thuận - nghĩa là đồng ý với sự cầu xin của mình thì người đàn
bà ngơ ngác hết nhìn Đẩu lại nhìn Phùng. Đến lúc hiểu ra, chị ta liền thay đổi cách
xưng hô, tự xưng là chị, gọi Đẩu, Phùng là các chủ bằng giọng điệu thân mật, chân
tình: Chị cám ơn các chú!… Đây là chị nói thành thực, chị cảm ơn các chú. Lòng các
chú tốt, nhưng các chủ đâu có phải là người làm ăn… cho nên các chủ đâu có hiểu
được cái việc của các người làm ăn lam lũ, khó nhọc…
Rồi chị ta tâm sự về chuyện lấy chồng của mình. Thời trẻ, vì xấu gái nên chị không
được ai để mắt tới. Rồi chị có mang với anh chàng làm nghề đánh cá cục tính nhưng
hiền lành lắm,… tức là lão chồng hung dữ bây giờ.
Chị ta than thở về gia cảnh nghèo nàn, chiếc thuyền lưới vó thì quá nhỏ hẹp. Chị lại đẻ
nhiều quá, nuôi không xuể. Vì thế mà ra nông nỗi: …bất kể lúc nào thấy khổ quá là
lão xách tôi ra đánh, cũng như đàn ông thuyền khác uống rượu… Giá mà lão uống
rượu… thì tôi còn đỡ khổ… Sau này con cái lớn lên, tôi mới xin được với lão… đưa tôi lên bờ mà đánh…
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Đẩu và Phùng đã lắng nghe chị ta nói về nỗi vất vả của người đàn bà trên một chiếc
thuyền đánh cá không có đàn ông, nhất là những khi biển động. Giọng nói của chị ta
như giãi bầy, mong được sự chia sẻ của người nghe: Mong các chú cách mạng thông
cảm cho, đám đàn bà hàng chài ở thuyền chúng tôi cần phải có người đàn ông đổ chèo
chống khi phong ba, đó cùng làm ăn nuôi nấng đặng một sắp con nhà nào cũng trên
dưới chục đứa. Ông trời sinh ra người đàn bà là để đẻ con, rồi nuôi con cho đến khi
khôn lớn cho nên phải gánh lấy cái khổ. Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con
chứ không thể sống cho mình như ở trên đất được! Mong các chú lượng tình cho cái
sự lạc hậu. Các chú đừng bắt tôi bỏ nó Ị
Vẻ mặt của người đàn bà bớt sầu não phần nào khi kể rằng trong cuộc sống lam lũ,
cực nhọc, đôi khi vẫn có niềm vui. Ấy là khi vợ chồng con cái sống hòa thuận vui vẻ,
vui nhất là lúc nhìn đàn con được ăn no.
Chứng kiến cảnh người chồng vũ phu đánh đập người vợ một cách tàn nhẫn và nghe
lời kể của nạn nhân, Phùng và Đẩu chợt nhận ra nghịch lí thứ hai của tình huống:
Người vợ thường xuyên bị chồng đánh đập, ngược đãi; nhưng vẫn nhẫn nhục cam
chịu, quyết không bỏ chồng và lại còn bênh vực lão. Người chồng vẫn có trách nhiệm
với gia đình nhưng ngày ngày cứ quen thói hành hạ vợ.
Tất cả những điều trên tác động đến Đẩu và Phùng, khiến họ có sự thay đổi trong nhận
thức, suy nghĩ và riêng Phùng đã có những phát hiện bất ngờ về quan hệ giữa hiện
thực đời sống và nghệ thuật.
Trong Chiếc thuyền - ngoài xa, tình huống truyện giống như một vòng tròn đồng tâm
mà nghệ sĩ Phùng cũng như chánh án Đẩu đều phải quay theo để rồi có được giây phút
giác ngộ về bản chất của cuộc sống và vỡ lẽ ra nhiều điều mà trước kia họ chỉ suy
nghĩ một chiều hoặc chưa bao giờ nghĩ tới. Chẳng hạn như đằng sau cái vô lí lại là cái
có lí. Chuyện người đàn bà lam lũ bị chồng hành hạ tàn nhẫn thường xuyên là vô lí,
nhưng người đàn bà ấy không muốn bỏ chồng lại rất có lí. Vấn đề tưởng chừng đơn
giản hóa ra lại chất chứa nhiều điều phức tạp.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Phùng và Đẩu có nghề nghiệp khác nhau: một là nghệ sĩ, một là chánh án, nhưng sự
thay đổi nhận thức của họ lại giống nhau và đều xuất phát từ tấm lòng nhân hậu, từ
mục đích tốt đẹp. Sau khi nghe câu chuyện của người đàn bà hàng chài, cả hai đều
ngạc nhiên, ngỡ ngàng, rồi vỡ ra nhiều điều mới mẻ: Cuộc đời này đầy rẫy tình huống
trái ngang mà sách vở chưa nói tới; còn có nhiều góc khuất trong tâm hồn con người
mà nghệ thuật chưa đề cập đến.
Là một chánh án, Đẩu vừa làm phận sự là người đại diện cho pháp luật vừa thực hiện
mệnh lệnh của trái tim. Anh muốn giải thoát người đàn bà khỏi những trận đòn tàn
bạo của lão chồng bằng lời khuyên li hôn. Anh tin lời khuyên của mình là đúng nhưng
anh đã lầm. Ban đầu, Đẩu tưởng li hôn là cách giải quyết dứt điểm được sự bạo hành,
là cứu vớt được người đàn bà bất hạnh, nhưng nghe chị ta tâm sự thì anh thấy quan hệ
vợ chồng của họ phức tạp hơn nhiều. Từ đó, anh hiểu ra rằng: Muốn giải quyết những
vấn đề phức tạp của cuộc sống, không chỉ dựa vào thiện chí, vào pháp luật hoặc lí
thuyết sách vở, mà phải thấu hiểu và cần có giải pháp thiết thực. Hóa ra lòng tốt của
anh là lòng tốt phi thực tế. Kiến thức sách vở mà anh đã được học trở thành vô nghĩa
trước những lí lẽ mộc mạc nhưng sâu sắc của người đàn bà thất học. Sự yên ấm của
gia đình và tương lai của những đứa con buộc chị ta phải câm lặng và chịu đựng tất
cả. Chị ta chỉ có một nguồn an ủi duy nhất là cuộc sống của mình đâu phải chỉ toàn là
những trận đòn tàn bạo của chồng, mà còn có những giây phút hạnh phúc như khi vợ
chồng hòa thuận hoặc khi nhìn đàn con được ăn no.
Là người tính xuất ngũ về làm chánh án tòa án huyện vùng biển, Đẩu vẫn giữ nguyên
chất lính thẳng thắn, nhiệt tình chống lại cái ác, cái xấu. Phẫn nộ trước sự ngược đãi
của người chồng, xót thương người vợ bị bạo hành ba ngày một trận nhẹ, năm ngày
một trận nặng nên anh đã đi ngược với phương châm lấy hòa giải làm đầu trong khi
giải quyết các vụ án li hôn mà bảo thẳng với người đàn bà: Chị không sống nổi với lão
đàn ông vũ phu ấy đâu! Anh thực thi luật pháp bằng lí thuyết sách vở và những
nguyên tắc đạo đức. Chính vì vậy mà anh đã phán quyết có phần đơn giản trước cảnh
ngộ đặc biệt của người đàn bà hàng chài. Đáp lại lòng tốt của anh, người đàn bà đã tế
sống anh và năn nỉ xin tòa đừng bắt con bỏ nó. Người đàn bà dân chài thất học nhưng
bằng sự từng trải sâu sắc đã khiến một cái gì vừa mới vỡ ra trong đầu vị Bao Công
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
phố huyện. Có thể Đẩu bắt đầu hiểu ra rằng muốn giúp con người thoát khỏi cảnh
sống đau khổ, tăm tối thì cần phải có những giải pháp thiết thực chứ không phải chỉ là
thiện chí hoặc các lí thuyết đẹp đẽ mà xa rời thực tiễn. Câu chuyện của người đàn bà
giúp chúng ta hiểu rõ sự thật về nguyên nhân bi kịch bạo hành trong gia đình, đó là
cảnh đói nghèo, bế tắc trong cuộc sống. Đồng thời, chúng ta cũng hiểu sâu hơn về đức
hi sinh cùng tâm lí của người phụ nữ lao động trong mọi nghịch cảnh của cuộc đời.
Sau khi chứng kiến cuộc nói chuyện giữa người đàn bà hàng chài và chánh án Đẩu,
Phùng bất chợt nhận ra nhiều điều. Cái đẹp của ngoại cảnh có khi che khuất cái xấu
của đời sống. Ban đầu, Phùng ngây ngất trước vồ đẹp thơ mộng, huyền ảo của chiếc
thuyền ngoài xa. Về sau, anh nhận ra rằng cái vẻ đẹp bên ngoài đó đã che giấu thực tế
nhức nhối bên trong. Ngược lại, cái xấu cũng có thể lấn át cái đẹp. Tìm hiểu sâu về
cảnh người đàn bà hàng chài, Phùng lại thấy thực tế nhức nhối đã làm cho những nét
đẹp của con người bị lu mờ. Từ mối quan hệ phức tạp ấy, Phùng suy ngẫm và rút ra
nhận xét: Để hiểu được bản chất của đời sống thì người nghệ sĩ không thể nhìn nhận
một cách hời hợt, đơn giản, mà phải có cái nhìn đa chiều, tỉnh táo và sâu sắc. Phùng
đã phát hiện ra những vẻ đẹp khác ẩn chứa đằng sau những bức ảnh và anh đã bỏ
nhiều công sức mới chụp được. Nó không toàn bích như tấm ảnh chiếc thuyền ngoài
xa mà phản ánh vẻ đẹp của đời thường đa đoan, đa sự. Người nghệ sĩ đừng bao giờ
dùng cái nhìn đơn điệu, một chiều trước cuộc sống vốn phức tạp và bí ẩn. Nghịch lí
cuộc đời vẫn luôn là điều thách thức đối với mỗi chúng ta nên đừng vì khao khát Cái
Đẹp nghệ thuật mà quên đi hiện thực, bởi nghệ thuật chân chính được khơi nguồn từ
cuộc đời và được sáng tạo ra vì cuộc đời. Trước khi là người nghệ sĩ biết rung động
trước Cái Đẹp thì hãy là con người biết yêu, ghét, vui, buồn trước mọi lẽ thường tình,
biết hành động vì những điều tốt đẹp của cuộc sống.
Sự thật trần trụi chứa đựng bên trong Chiếc thuyền ngoài xa chắc chắn đã làm cho
cách nhìn, cách nghĩ và cảm quan nghệ thuật của Phùng thay đổi. Bức ảnh thế sự đã
được Nguyễn Minh Châu phác họa, được nhà nhiếp ảnh chứng kiến và bấm máy thật
giàu ý nghĩa. Nghệ thuật hướng về Cái Đẹp nhưng không thể là sự lừa dối. Lãng mạn
hóa cuộc đời, bôi hồng tô son hiện thực cuộc đời là giả dối và vô nghĩa trong khi hiện
thực cuộc đời còn nhiều mồ hôi và nước mắt.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Phùng bàng hoàng nhận ra sau cảnh đẹp như mơ của chiếc thuyền ngoài xa là bao
nhiêu điều ngang trái, xót xa. Tình huống truyện được tạo nên bởi sự tương phản giữa
vẻ đẹp của chiếc thuyền ngoài xa với sự éo le trong gia đình hàng chài. Chính gánh
nặng mưu sinh chồng chất trên vai đã biến người chồng thành kẻ vũ phu và khiến
người vợ vì thương con, vì sự nghiệt ngã của nghề đi biển, vì hoàn cảnh sống thiếu
thốn trên thuyền và nhất là vì sự thấu hiểu người chồng hiền lành nhưng cục tính nên
đã nhẫn nhục chịu đựng những hành động tàn bạo của chồng. Nhưng người mẹ ấy
không biết là mình đã làm tổn thương tâm hồn những đứa con. Thằng Phác vì thương
mẹ, bênh vực mẹ mà thành ra căm ghét chính cha đẻ của mình.
Phùng cay đắng nhận ra bi kịch và cái ác lộng hành trong gia đình thuyền chài kia như
thứ thuốc rửa quái đản, làm cho những thước phim huyền diệu mà anh dày công chụp
được bỗng hiện hình khủng khiếp, ghê sợ. Giống như chiếc thuyền ngoài xa có vẻ đẹp
huyền ảo trong sương sớm, khi ra khỏi khoảng cách xa xôi, huyền ảo hoặc phơi mình
dưới ánh mặt trời thì sẽ trở nên xấu xí, tầm thường.
Sau khi gặp và nghe người đàn bà bất hạnh nói về chính mình ở tòa án huyện thì
Phùng mới vỡ lẽ ra nhiều điều về con người và cuộc sống xung quanh. Anh đã hiểu vì
sao người đàn bà ấy cam chịu đến nhẫn nhục, cắn răng chung sống với người đàn ông
coi việc đánh vợ như phương thức duy nhất để giải tỏa khổ đau, uất ức. Thì ra, trên
thuyền rất cần có một người đàn ông bởi nhiều khi biển động, sóng to gió cả. Vả lại,
ông trời sinh ra người đàn bà để đẻ con và nuôi con khôn lớn. Người vợ cần có một
người chồng để cùng làm lụng nuôi con. Chị ta hiểu rất đúng rằng chỉ vì đói nghèo,
túng quẫn mà chồng mình hóa ra hung bạo. Tình thương con và lòng vị tha khiến chị
quên đi nỗi đau triền miên như sóng biển, còn niềm hạnh phúc hiếm hoi như châu
ngọc thì chị giữ lấy làm nguồn an ủi: Trên thuyền cũng có lúc vợ chồng con cái hòa
hợp vui vẻ,… Chị nói thật lòng: Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con được ăn no.
Câu chuyện khép lại bằng kết quả chuyến đi thực tế của Phùng. Bức ảnh Chiếc thuyền
ngoài xa được đưa vào bộ lịch phong cảnh biển và được đánh giá rất cao:
Những tấm ảnh tôi mang về, đã được chọn lấy một tấm… Không những trong bộ lịch
năm ấy mà mãi mãi về sau, tấm ảnh chụp của tôi vẫn còn được treo ở nhiều nơi, nhất
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
là trong các gia đình sành nghệ thuật. Quái lạ, tuy là ảnh đen trắng nhưng mỗi lần
ngắm kĩ, tôi vẫn thấy hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương mai lúc bấy giờ tôi
nhìn thấy từ bãi xe tăng hỏng, và nếu nhìn lâu hơn, bao giờ tôi cũng thấy người đàn bà
ấy đang bước ra khỏi tấm ảnh, đó là một người đàn bà vùng biển cao lớn với những
đường nét thô kệch, tấm lưng áo bạc phếch có miếng vá, nửa thân dưới ướt sũng,
khuôn mặt rỗ đã nhợt trắng vì kéo lưới suốt đêm. Mụ bước những bước chậm rãi, bàn
chân giậm trên mặt đất chắc chắn, hòa lẫn trong đêm đông…
Với Phùng, có thể coi đây là một chuyến đi có ý nghĩa phát hiện và thức tỉnh: chiếc
thuyền nghệ thuật thì ở ngoài xa, ẩn hiện trong sương mù, còn sự thật cuộc đời thì lại
trần trụi và ở ngay trước mắt. Qua đó, chúng ta thấy chân lí cuộc đời có lúc, có nơi
không phải là chân lí nghệ thuật. Điều đó thể hiện ở chi tiết mỗi khi Phùng nhìn ngắm
và thưởng thức vẻ đẹp của bức ảnh, anh đều cảm thấy người đàn bà ấy đang bước ra khỏi tấm ảnh.
Qua truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa, Nguyễn Minh Châu đã nêu lên bài học về cái
nhìn đa diện, cái nhìn khám phá trong sáng tạo nghệ thuật đối với các nghệ sĩ chân
chính. Từ tình huống truyện có ý nghĩa khám phá, phát hiện về sự thật đời sống và qua
sự thay đổi nhận thức của Phùng, của Đẩu, tác giả đã khẳng định mối quan hệ giữa
nghệ thuật và hiện thực. Theo ông, bổn phận của người nghệ sĩ là phải phát hiện ra
bản chất của cuộc đời. Cái Đẹp, cái Thiện trước hết phải là sự chân thực, Cuộc sống
vốn phức tạp, chúng ta không thể đơn giản, sơ lược khi nhìn nhận con người và cuộc
sống mà cần có cái nhìn tỉnh táo, sâu sắc cùng với sự tìm tòi, phát hiện để hiểu đúng bản chất của nó. Bài văn mẫu 4
Một trong những cái tên nổi tiếng của làng văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới chính là
Nguyễn Minh Châu. Ông được coi là người "mở đường tinh anh và tài năng nhất".
Trước năm 1975, ông là một cây bút sử thi lãng mạn, viết nhiều về đề tài người lính.
Tuy nhiên, sau năm 1980, sáng tác của ông đi sâu vào cảm hứng đời tư thế sự với vấn
đề đạo đức, và triết lý chân thực. Một trong những tác phẩm tiêu biểu cho phong cách
ấy là 'Chiếc thuyền ngoài xa'.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Truyện ngắn được ra đời năm 1983, đến năm 1987 được in trong tập truyện ngắn cùng
tên. Năm 1983 là thời kỳ độc lập của đất nước ta. Cuộc sống thời bình với muôn mặt
của đời sống, đặt ra nhu cầu nhận thức lại về hiện thực và cuộc sống con người. Là
một tác phẩm đáp ứng được nhu cầu ấy, 'Chiếc thuyền ngoài xa' đã trở thành một
trong những tác phẩm xuất sắc nhất của Nguyễn Minh Châu và tiêu biểu cho cảm
hứng đời tư thế sự, xu hướng chung của văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới.
Truyện ngắn được chia thành ba phần. Phần một: từ đầu cho đến "lưới vó biến mất".
Ở phần này, tác giả đi sâu vào kể và phân tích hai phát hiện của nhân vật Phùng. Phần
hai: tiếp theo đến "giữa phá". Câu chuyện của người đàn bà hàng chài được kể tại đây.
Phần ba còn lại. Tác giả nói về bức ảnh được chọn vào bộ lịch năm ấy.
Trước tiên, truyện ngắn này có một tình huống truyện hết sức độc đáo. Ai cũng biết,
tình huống là vấn đề then chốt đối với truyện ngắn. Nhà văn tìm được tình huống độc
đáo sẽ khiến bạn đọc cuốn hút theo câu chuyện. Tình huống chính là tình thế xảy ra
câu chuyện, khi nhân vật ở trong tình thế ấy sẽ bộc lộ rõ nhất bản chất, tính cách,
phẩm chất của con người. Tình thế cũng có thể là bước ngoặt làm thay đổi số phận,
nhận thức hoặc có khi bộc lộ ra những cốt lõi sâu thẳm tiềm ẩn trong truyện. Tình
huống truyện của 'Chiếc thuyền ngoài xa' là tình huống nhận thức. Đây là một tình
huống bất ngờ và đầy nghịch lý. Tình huống của truyện được thể hiện qua hai phát
hiện của nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng. Tình huống đã giúp Phùng nhận ra được nhiều điều
về cuộc sống, con người và nghệ thuật. Cuộc đời vốn chứa đựng nhiều mâu thuẫn, bất
ngờ và đầy nghịch lý. Cần đến gần cuộc sống để khám phá sự thực bên trong và chiều
sâu bản chất. Cần có cái nhìn đa diện nhiều chiều để hiểu rõ bên trong số phận và tâm
hồn con người. Nghệ thuật phải luôn gắn liền với cuộc sống thì mới có ý nghĩa.
Đi vào phần một của truyện là một cảnh sắc thiên nhiên đẹp thơ mộng. Phùng đã chụp
được một "cảnh đất trời cho": một chiếc thuyền lòe nhòe trong sương sớm với ánh mặt
trời ban mai hồng hồng. Một bức tranh mực tàu của danh họa thời cổ. Đứng trước
cảnh đẹp ấy, người nghệ sĩ thấy tim mình như có gì đó "bóp thắt vào". Người nghệ sĩ
cảm thấy tràn ngập niềm hạnh phúc, anh thấy được cảm xúc trong ngần của tâm hồn,
cảm nhận được chân- thiện -mĩ của cuộc đời. Anh cảm thấy tâm hồn mình được thanh
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
lọc trở nên trong trẻo và thanh khiết. Thông qua cảm xúc của nhân vật Phùng, tác giả
đưa ra quan niệm về cái đẹp. Cái đẹp phải có tác dụng thanh lọc tâm hồn, hướng con
người đến cái chân-thiện-mĩ, cái đẹp là đạo đức. Nhưng để hoàn thiện cho quan niệm
về nghệ thuật của mình, Nguyễn Minh Châu đã để nhân vật của mình chứng kiến câu
chuyện về cuộc đời của người đàn bà hàng chài. Đó là một con người hiện thân cho sự
lam lũ đói khổ. Từ trong chiếc thuyền đẹp như mơ kia bước ra một cặp vợ chồng.
Người vợ "trạc ngoài 40", "mặt rỗ", "thân hình cao lớn thô kệch", "lưng áo bạc
phếch", "gương mặt lộ rõ sự mệt mỏi sau một đêm thức trắng kéo lưới". Người đàn
ông "có tấm lưng rộng", khuôn mặt "độc, dữ". Cả hai người đều là hiện thân của sự
nhọc nhằn, nghèo khó của người dân hàng chài. Điểm đánh chú ý chính là cảnh bạo
hành của hai con người này. Người chồng thì đánh đập người vợ dã man, người vợ thì
cam chịu trận đòn. Một cảnh tượng nghiệt ngã đối lập với cái cảnh đẹp như ngư phủ
của con thuyền. Chính từ cảnh tượng tàn bạo ấy, tác giả đã có thể gửi gắm thông điệp
của mình. Đó là cuộc sống có nhiều nghịch lý mâu thuẫn, nếu chỉ quan sát bên ngoài
hoặc ở xa thì không thể phát hiện được sự thật bên trong nó. Cái đẹp của nghệ thuật
qua ống kính của người nghệ sĩ chưa thể được sức mạnh để làm nên đạo đức con người trong cuộc sống.
Nếu truyện ngắn chỉ dừng lại ở đây chắc chắn sẽ không đủ sức hút có thể để lại dư âm
trong lòng người đọc. Chính vì thế mà những tâm sự của người đàn bà hàng chài tại
tòa án huyện được viết ra. Sau khi chứng kiến cảnh bạo hành dã man bên chiếc xe
tăng hỏng, Phùng đã nói với chánh án Đẩu từng là chiến hữu của anh để nhờ giúp đỡ.
Người đàn bà hàng chài đã được chánh án Đẩu mời đến để khuyên chị li hôn với
chồng. Nhưng rồi những lời tâm sự của chị đã khiến không chỉ hai chàng trai mà cả
người đọc cũng phải ngỡ ngàng. Vẻ đẹp tâm hồn ẩn sâu bởi cái vẻ ngoài xấu xí của
người phụ nữ ấy đã khiến chánh án Đẩu và nhân vật Phùng nhận ra được nhiều điều.
Mặc dù bị đánh đập dã man "ba ngày một trận nặng, năm ngày một trận nhẹ" nhưng
người phụ nữ vẫn quyết không bỏ chồng. Vì chị thương con, muốn đàn con được ăn
no. Vì thương chồng vất vả mà không giúp gì được nên chịu đòn mong có thể san sẻ
được với chồng. Rồi chị tự nhận lỗi về mình, chị biết ơn chồng mình. Chị chắt chiu
những hạnh phúc nhỏ nhoi "trên thuyền cũng có lúc sống vui vẻ hạnh phúc". Vẻ đẹp
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
của người đàn bà hàng chài đã đem đến cho người đọc một thông điệp, một triết lý.
Đó là phải nhìn mọi việc một cách toàn diện. Nghệ thuật bắt nguồn từ cuộc sống thì
cũng phải gắn liền với cuộc sống.
Kết thúc câu truyện, tác giả nhắc lại về bức ảnh chụp của nghệ sĩ Phùng nhằm nhấn
mạnh sức ảnh hưởng của nó. Câu chuyện của người đàn bà hàng chài đã đi sâu vào
tiềm thức của Phùng như một trải nghiệm mà mỗi khi nhìn vào bức ảnh anh lại nhớ đến nó.
Với cách xây dựng tình huống truyện độc đáo, mới lạ, mang ý nghĩa khám phá, phát
hiện về cuộc đời, và cách trao ngòi bút cho nhân vật kể chuyện( nhân vật Phùng),
"Chiếc thuyền ngoài xa" đã để lại ấn tượng sâu đậm. Thành công của Nguyễn Minh
Châu đã đem đến cho người đọc một tác phẩm đầy tính triết lý và chiêm nghiệm về
cuộc đời, con người và cả nghệ thuật. Những triết lý luôn đúng với mọi thời đại. Bài văn mẫu 5
Nguyễn Minh Châu là một trong những cây bút tiên phong trong phong trào đổi mới
văn học. Truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa là tác phẩm xuất sắc của ông trong giai đoạn này.
Câu chuyện xoay quanh những gì nhìn thấy và nhận thức của nghệ sĩ Phùng về sự thật
ở đời qua cuộc sống của một gia đình làng chài. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng đến một
vùng ven biển miền Trung để chụp một tấm ảnh cho cuốn lịch năm sau theo yêu cầu
của trưởng phòng. Tại đây, anh đã tìm thấy và chụp được một bức ảnh về chiếc thuyền
ẩn hiện ngoài xa như mình mong muốn đồng thời cũng chứng kiến cuộc sống vô cùng
khốc liệt và khổ đau của gia đình sống trên chiếc thuyền ấy. Phùng nhận ra phía sau
vẻ đẹp của nghệ thuật là nỗi đau khổ của con người và đằng sau nỗi đau khổ ấy, tình
người vẫn mãi âm thầm nồng ấm.
Sau bao ngày phục kích trên bờ biển ở nhiều thời điểm, cuối cùng Phùng cũng bắt
được một cảnh tượng tuyệt đẹp. Một “bức hoạ” diệu kì mà thiên nhiên, cuộc sống đã
ban tặng cho con người. Sở dĩ có thể đánh giá như vậy là vì nó là một “sản phẩm” quý
hiếm của hoá công mà trong đời người nghệ sĩ không phải khi nào cũng chộp được.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Mặt khác, như cảm nhận của nghệ sĩ Phùng, cái cảnh tượng ấy giống như “một bức
tranh mực tàu của một danh hoạ thời cổ”. Toàn bộ khung cảnh “Từ đường nét đến ánh
sáng đều hài hoà và đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích”. Đó khoảnh khắc
hiếm có và hiếm gặp ở trên đời. Chỉ khoảnh khắc đó, đất trời mới hội tụ đủ những yếu
tố để làm nên một bức ảnh nghệ thuật tuyệt vời. Thiếu một yếu tố nào là xem như
hỏng cả bức tranh. Đời người nghệ sĩ, hiếm khi bắt được khoảnh khắc trời cho ấy.
Đứng trước một sản phẩm nghệ thuật tuyệt tác của hoá công, người nghệ sĩ trở nên
thực sự “bối rối” và “trong trái tim như có cái gì bóp thắt vào”. Phải chăng, đó là hạnh
phúc, là niềm xúc động mãnh liệt, có cả sự vội vã, niềm lo lắng nó sẽ biến mất và phải
bắt chộp ngay. Tâm hồn người nghệ sĩ rung động thật sự và một cảm xúc thẩm mĩ cao
thượng đang bùng nổ trong lòng anh.
Người nghệ sĩ còn “khám phá cái chân lí của sự toàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh
khắc trong ngần của tâm hồn mình”. Trong lúc đó, anh cho rằng: “bản thân cái đẹp
chính là đạo đức”. Nói cách khác, trong một khoảnh khắc tuyệt đẹp của cuộc sống,
nghệ sĩ Phùng đã cảm nhận được cái Chân, cái Thiện của cuộc đời. Anh cảm thấy tâm
hồn mình như được gột rửa, trở nên thật trong trẻo, tinh khôi vô cùng. Điều này có
nghĩa là cái đẹp đã có tác dụng thanh lọc tâm hồn con người. Với tác dụng ấy, cái đẹp
chẳng phải là “đạo đức” hay sao!
Văn chương thực sự có thể thanh lọc tâm hồn tốt hơn bất kì một sự thanh lọc nào
khác. Nói như Thạch Lam: “Văn chương không phải là cách đem đến cho người đọc
sự thoát li hay sự quên, trái lại, văn chương là một thứ khí giới thanh cao mà đắc lực
mà chúng ta vừa có để tố cáo, thay đổi thế giới giả dối, tàn ác vừa làm cho lòng người
thêm trong sạch và phong phú hơn”
Hay trong Chữ người tử tù, Nguyễn Tuân cũng đã tâm niệm rằng nghệ thuật có thể cải
hóa và làm sạch mọi tội lỗi của con người qua sự thức tỉnh của Viên quản ngục trước
nét chữ của Huấn Cao. Nó có sức mạnh hoàn lương đối với những kẻ lầm lỗi và đưa
họ về với đạo đức cao thượng.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Tuy nhiên, ngay khi tâm hồn đang bay bổng trong những cảm xúc thẩm mĩ, đang tận
hưởng cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn thì người nghệ sĩ nhiếp ảnh đã kinh
ngạc phát hiện ra một sự thật trần trụi sau vẻ đẹp ấy khi người phụ nữ từ trên thuyền bước ra.
Bước ra từ con thuyền là một người đàn bà xấu xí, khuôn mặt mệt mỏi, tái ngắt, thân
hình cao lớn, tấm lưng áo bạc phếch, rách rưới. Hình ảnh ấy khiến cho Phùng không
khỏi ngạc nhiên. Cái đẹp của cảnh vật dường như bị tàn phá bởi cái trần trụi đến thô
kệch của cuộc sống. Người đàn bà chính là hiện thân của sự nghèo khổ, vất vả và cam chịu đến cùng cực.
Tiếp đến là hình ảnh một gã đàn ông to lớn với tấm lưng rộng và cong như một chiếc
thuyền. Mái tóc của gã hình tổ quạ, rối bời bởi gió biển. Hai chân đi chữ bát, bước
từng bước chắc chắn. Khuôn mặt dữ tợn với hàng lông mày cháy nắng, hai con mắt
độc dữ. Gã xuất hiện và phá tan cái dịu dàng, đầy mơ mộng mà mới đây thôi làm cho
Phùng vô cùng xúc động. Cuộc sống nghèo đói, lam lũ đã hằn lên dáng vẻ khắc khổ của người đàn ông.
Sau đó là một cảnh tượng tàn nhẫn mà có lẽ Phùng cũng không muốn phải chứng
kiến. Gã chồng đã lôi vợ lên bờ và đánh đập người vợ một cách thô bạo. Nhưng chị
vẫn chịu đựng “không hề kêu một tiếng, không chống trả, không tìm cách chạy
trốn”… Đứa con vì thương mẹ đã đánh lại cha để rồi nhận lấy hai cái bạt tai của bố ngã dúi xuống cát,…
Chứng kiến cảnh tượng đó, nghệ sỹ Phùng kinh ngạc đến thẫn thờ. “Tất cả mọi việc
xảy đến khiến tôi kinh ngạc đến mức trong mấy phút đầu, tôi cứ đứng há mồm ra mà
nhìn”. Người nghệ sỹ như “chết lặng”, không tin vào những gì đang diễn ra trước mắt.
“Chết lặng” là bởi vì cái đẹp vừa mới bị cướp mất đi trong tâm hồn anh. Anh cũng
“chết lặng” bởi hành động khó hiểu của người đàn bà kia.
Nghệ sỹ Phùng không thể ngờ rằng đằng sau cái vẻ đẹp kỳ diệu của tạo hoá kia lại có
cái ác, cái xấu đến không thể tin được. Vừa mới lúc trước, anh còn cảm thấy “bản thân
cái đẹp chính là đạo đức”. Anh vừa thấy “chân lý của sự toàn thiện”. Thế mà, chỉ ngay
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
sau đó chẳng còn cái gì là “đạo đức”, là cái “toàn thiện” của cuộc đời nữa. Anh nhận
ra, cuộc đời không đơn giản, xuôi chiều mà chứa đựng nhiều nghịch lí, luôn tồn tại
những mặt đối lập, những mâu thuẫn: đẹp – xấu; thiện – ác,…
Giả sử có ai đó muốn can thiệp vào tác phẩm của nhà văn bằng cách đảo vị trí hai phát
hiện này. Tức là để cho người nghệ sĩ Phùng chứng kiến bi kịch của gia đình làng chài
hôm trước, rồi sáng hôm sau mới phát hiện vẻ đẹp của cảnh biển mờ sương thì nghệ sĩ
Phùng liệu có còn nhận lấy được cái đẹp hay không. Tất nhiên là không thể. Nhà văn
đã có dụng ý để khi cảnh tượng “trời cho” hiện ra trước như là vỏ bọc bên ngoài hòng
che dấu cái bản chất thực của đời sống thực ở bên trong. Người nghệ sĩ phải nhìn thấy
cái đẹp trước để ca tụng nó, tôn thờ nó. Sau đó mới nhận thấy bản chất thực của nó.
Nhà văn khẳng định: đừng nhầm lẫn giữa hiện tượng với bản chất, giữa hình thức bên
ngoài và nội dung bên trong. Không phải bao giờ chúng cũng thống nhất. Đừng vội
đánh giá con người, sự vật ở dáng vẻ bên ngoài mà phải đi sau và phát hiện ra bản
chất thật sau vẻ ngoài đẹp đẽ của hiện tượng.
Người đàn bà đến toà án theo lời mời của chánh án Đẩu- người có ý định khuyên bảo.
Thậm chí đề nghị người đàn bà nghèo khổ ấy từ bỏ lão chồng vũ phu. Đó là chị làm
theo lời đề nghị của chánh án Đẩu, người bảo vệ công lí, chứ thực tình chị cũng không
hề muốn đến. Chị đến để hi vọng rằng mọi người sẽ không làm phiền đến chị nữa.
Mọi người muốn chị bỏ người chồng tàn ác kia. Nhưng đó là điều chị không hề muốn.
Chị đau đớn đánh đổi bằng mọi giá để không phải bỏ lão chồng vũ phu: “Quý toà bắt
tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó”. Khị đã kể về câu
chuyện của cuộc đời mình trong nước mắt. Chị bị chồng thường xuyên hành hạ, đánh
đập khốn khổ “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”. Thế nhưng, chị cam
tâm chấp nhận điều đó trong cuộc sống của mình. Chị từ chối cả lời đề nghị và sự giúp
đỡ của chánh án Đẩu và nghệ sĩ Phùng một cách khẩn thiết.
Chị giải thích bằng: “Các chú đâu có phải là người làm ăn… cho nên các chú đâu có
hiểu được cái việc của các người làm ăn lam lũ, khó nhọc…”. Rồi chị đưa ra các lí do
để minh chứng cho quyết định của mình. Lúc này, người đàn bà đã mất hết cái vẻ
ngoài khúm núm, sợ sệt. Điệu bộ và ngôn ngữ cũng khác hẳn lúc mới bước vào. Chị
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
thể hiện một sự sắc sảo đến nỗi chánh án Đẩu và nghệ sĩ cũng phải kinh ngạc. Thứ
nhất: gã chồng ấy là chỗ dựa quan trọng trong cuộc đời của những người đàn bà hàng
chài như chị. Nhất là những khi biển động, phong ba, không có người đàn ông, phận
đàn bà như chị chẳng biết làm thế nào. Thứ hai: Chị cần hắn vì còn phải nuôi những
đứa con nhỏ. Chị đâu có thể chỉ sống cho riêng mình. Chị còn phải sống vì chúng nữa.
Thứ ba: Trên thuyền cũng có những lúc vợ chồng sống hoà thuận, vui vẻ. Sự giận dữ
và tàn bạo của gã chồng chỉ là để giải quyết những ức chế bực bội bởi cảnh sống
nghèo khó, túng thiếu mà thôi. Nghe tới đây, chánh án Đẩu – “vị bao công của cái phố
huyện vùng biển” có “một cái gì mới vừa vỡ ra”. Lúc này trông Đẩu rất nghiêm nghị và đầy suy nghĩ.
Sự thật, người đàn ông ấy vốn là “một anh con trai cục tính nhưng hiền lành lắm”.
Trước đây, anh không bao giờ đánh đập vợ. Chỉ vì “nghèo khổ, túng quẫn đi vì trốn
lính”, vì quá nhiều con mà anh ta trở nên độc dữ. Trong con mắt của người đàn bà,
người chồng vũ phu kia chỉ là nạn nhân của hoàn cảnh sống khắc nghiệt. Một phần
nguyên nhan gây ra điều đó là có lỗi của chị như chị đã giãi bày: bởi sinh nhiều con
quá. Đó là thái độ thấu hiểu, cảm thông, chia sẻ đáng trân trọng của người đàn bà mà
những người đứng bên ngoài như chánh án Đẩu hay nghệ sĩ Phùng sẽ không thể thấu hiểu được.
Nhận thức mới của chánh án Đẩu và nghệ sĩ Phùng qua câu chuyện cuộc đời của
người đàn bà. Cuộc đời của người đàn bà ấy không hề giản đơn. Trong hoàn cảnh này,
cách hành xử của chị ta dường như là không thể khác. Có lẽ giải pháp “bỏ chồng” mà
Đẩu đang áp dụng cho trường hợp người đàn bà này là không ổn.
Cũng giống như Đẩu, nghệ sĩ Phùng đã lặng im sau câu chuyện của người đàn bà. Có
lẽ người nghệ sĩ cũng đang trầm ngâm, suy nghĩ sau những gì vừa diễn ra. Câu chuyện
đó đã giúp Phùng hiểu rõ hơn về các nhân vật.
Phùng hiểu ra, người đàn bà không hề cam chịu một cách vô lí. Chị không hề nông
nổi một cách ngờ nghệch như Phùng đã nghĩ lúc đầu. Thực ra, chị ta là người rất sâu
sắc, thấu hiểu lẽ đời. Người phụ nữ này có một cuộc đời nhọc nhằn, lam lũ nhưng biết
chắt chiu hạnh phúc đời thường. Chị sống cam chịu, kín đáo luôn sẵn lòng hi sinh.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Một người phụ nữ xấu xí, thô kệch nhưng tâm hồn đẹp đẽ. Ở chị thấp thoáng bóng
dáng của những người phụ nữ Việt Nam nhân hậu, bao dung, giàu đức hi sinh và lòng vị tha
Phùng cũng nhận ra ở người bạn của mình – chánh án Đẩu. Chánh án Đẩu là người có
lòng tốt, sẵn sàng bảo vệ công lí nhưng anh chưa thực sự đi sâu vào đời sống nhân
dân. Lòng tốt là đáng quý nhưng chưa đủ. Luật pháp là cần thiết nhưng cần phải đi
vào đời sống. Cả lòng tốt và luật pháp đều phải được đặt vào những hoàn cảnh cụ thể,
không thể áp dụng chung cho mọi đối tượng
Phùng cũng đã thức tỉnh khi nhìn nhận cuộc đời và con người. Cuộc đời không đơn
giản như Phùng thường trông thấy. Cuộc đời không phải lúc nào cũng đẹp trong như
nghệ thuật. Và trước biển hiện thô kệch của cuộc đời, đừng vội thất vọng hay miệt thị nó.
Từ đó, tác phẩm muốn gửi đến người đọc một thông điệp sâu sắc. Đừng nhìn nhận
cuộc đời và con người dễ dãi, xuôi chiều. Cần phải nhìn mọi sự việc, hiện tượng trong
hoàn cảnh cụ thể của nó và trong quan hệ với nhiều yếu tố khác nữa. Không thể nhìn
đời một cách đơn giản mà cần phải nhìn nhận cuộc sống và con người một cách đa diện, nhiều chiều.
Mỗi khi nhìn thấy bức ảnh, tác giả đều thấy: “hiện lên cái màu hồng của ánh sương
mai”. Nhìn lâu hơn bao giờ cũng thấy “người đàn bà ấy đang bước ra khỏi tấm
ảnh…”. Cái màu hồng của ánh sương mai là chất thơ của cuộc sống, là vẻ đẹp lãng
mạn của cuộc đời, là biểu tượng của nghệ thuật. Còn hình ảnh “người đàn bà ấy bước
ra khỏi bức tranh” là hiện thân của những lam lũ, khốn khó của đời thường. Nó là sự
thật cuộc đời đằng sau bức tranh. Nghệ thuật chân chính không bao giờ rời xa cuộc
đời. Nghệ thuật là chính cuộc đời và phải luôn luôn vì cuộc đời.
Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu thể hiện sâu sắc những đổi mới cơ bản
của văn học Việt Nam sau 1975. Văn học đã trở về với những vấn đề của đời sống
nhân sinh, quan tâm nhiều hơn đến các đề tài đạo đức – thế sự (như câu chuyện của
người đàn bà hàng chài trong truyện ngắn này). Khác với giai đoạn trước- chủ yếu
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
khắc hoạ con người, ở giai đoạn này, văn học đi sâu vào khám phá thế giới nội tâm
phức tạp và đầy mâu thuẫn của con người trong cuộc sống thường nhật (đời sống tâm
hồn của người đàn bà vùng biển). Bài văn mẫu 6
Nghệ thuật và hiện thực luôn có mối quan hệ gắn bó mật thiết với nhau, một tác phẩm
chân chính muốn toả sáng phải có sự hòa quyện với vẻ đẹp của cuộc sống chân thực.
Nhà văn Nam Cao từng nói: “Nghệ thuật không cần phải là ánh trăng lừa dối, không
nên là ánh trăng lừa dối! Nghệ thuật chỉ có thể là tiếng đau khổ kia, thoát ra từ những
kiếp lầm than…”. Nghệ thuật là lĩnh vực của sự sáng tạo mới mẻ nhưng phải gắn với
con người thì mới giữ nguyên được giá trị chuẩn mực vốn có. Chiếc thuyền ngoài xa
của nhà văn Nguyễn Minh Châu là một bức tranh hiện thực đầy màu sắc, ẩn sau đó
chứa đựng cả câu chuyện về số phận, cuộc đời con người. Tác giả đã nhìn cuộc sống
bằng đôi mắt đa diện, nhiều chiều, phản ánh đúng bản chất thật sau vẻ đẹp hoà nhoáng
bên ngoài của hiện tượng.
Nguyễn Minh Châu quê ở xã Quỳnh Hải (nay là Sơn Hải), huyện Quỳnh Lưu, tỉnh
Nghệ An. Năm hai mươi tuổi ông gia nhập quân đội cho đến năm 1962 thì chuyển
sang con đường sáng tác văn học. Trước thập kỷ 80 ngòi bút của ông thiên về tính sử
thi hào hùng, lãng mạn với những tác phẩm tiêu biểu: Cửa sông (tiểu thuyết, 1967),
Những vùng trời khác nhau (tập truyện ngắn, 1970), Dấu chân người lính (tiểu thuyết,
1972),… Cho đến những năm 80 đổ về sau, Nguyễn Minh Châu tập trung nghiên cứu
về cuộc sống nhân dân, những tác phẩm của ông đều lấy cảm hứng từ các vấn đề đạo
đức và triết lý nhân sinh, đặc sắc với những truyện ngắn: Người đàn bà trên chuyến
tàu tốc hành (1983), Bến quê (1985), Cỏ lau (1989),… Chiếc thuyền ngoài xa được
ông sáng tác năm 1987, kể về chuyến đi công tác của người nhiếp ảnh gia và những
chiêm nghiệm sâu sắc của ông về cái đẹp và cuộc đời. Có thể nói Nguyễn Minh Châu
là một trong những cây bút xuất sắc, là nhà “mở đường tinh anh” cho nền văn học
Việt Nam thời kỳ đổi mới.
Chiếc thuyền ngoài xa là tác phẩm văn học có tình huống truyện hết sức độc đáo, cuốn
hút người đọc ngay từ những câu văn đầu tiên. Có thể nói tình huống truyện chính là
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
chiếc chìa khoá để vận hành cả cốt truyện, là điểm tựa để người đọc khám phá trọn
vẹn một tác phẩm văn xuôi. Tình huống truyện chính là những sự kiện éo le, bất ngờ,
mới lạ,… Là điểm nhấn then chốt hấp dẫn người đọc, nhà văn Nguyễn Minh Châu cho
rằng tình huống truyện là “tình thế của câu chuyện, là khoảnh khắc mà trong đó sự
sống hiện ra rất đậm đặc”, sự kiện nổi bật ấy có thể là bước ngoặt thay đổi nhận
thức,số phận của cả một đời người. Tình huống truyện cũng là khoảnh khắc mà ở đó
nhận vật bộc lộ rõ tính cách, bản chất của mình từ đó chủ đề tư tưởng của truyện được
thắp sáng. Bằng tài năng và phong cách nghệ thuật của mình, Nguyễn Minh Châu đã
xây dựng tình huống truyện nhận thức đầy bất ngờ và chứa đựng những nghịch lý
cuộc đời, đó chính là hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng.
Vào một buổi sáng tinh mơ, trời đầy sương mù, những hạt mưa nhỏ lác đác rơi, Phùng
vẫn tiếp tục công việc “phục kích” để tìm cho ra một bức ảnh chiếc thuyền đánh cá
thu lưới khi bình minh. Người nghệ sĩ đã bỏ ra nhiều công sức nhưng chưa có một bức
ảnh nào thật đặc sắc, mới lạ để in trong lịch tết năm sau. Trong lúc đang lúi húi thay
phim, lúc ngẩng lên anh đã chứng kiến một chuyện hơi lạ, một cảnh sắc đẹp ngỡ
ngàng làm cho trái tim người nghệ sĩ dường như rung động mãnh liệt đó là “một chiếc
thuyền lưới vó” đang trèo thẳng đến trước mặt anh. Cả một cuộc đời làm nghệ thuật
có lẽ chưa bao giờ Phùng được trông thấy một cảnh “đắt” trời cho như thế, một cảnh
sắc được tác giả miêu tả “đẹp như một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”.
Mũi thuyền ẩn hiện, loè nhoè trong bầu sương mù trắng xoá có pha “ đôi chút màu
hồng do ánh mặt trời chiếu vào”, trên thuyền là những bóng người ngồi im phăng phắc
như tượng sáp. Tất cả khung cảnh ấy đang tiến đến ngày một gần như “cánh của con
dơi”, bức tranh hài hoà từ đường nét đến ánh sáng và mang một vẻ đẹp “thực đơn giản
và toàn bích”. Là một người nghệ sĩ với tâm hồn nhạy cảm, đứng trước cảnh sắc tuyệt
mỹ ấy Phùng bỗng thấy bối rối, trong trái tim anh “như có cái gì bóp thắt lại”. Dường
như cảm xúc hạnh phúc đang dâng trào mãnh liệt, trong khoảnh khắc trong ngần ấy
người nghệ sĩ đã nhận ra cái chân – thiện – mỹ của cuộc đời ngay trước mắt mình. Cái
đẹp phải chăng là đạo đức ? Chẳng cần lựa chọn hay xê dịch gì nữa, Phùng đưa mắt
ảnh bấm “liên thanh” như sợ cảnh sắc tuyệt mỹ kia sẽ tan biến trong phút giây.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Nghịch lý cuộc đời bắt đầu từ đây, khi chiếc thuyền tiến gần vào bờ, hình ảnh một cặp
vợ chồng đang rời thuyền, họ lội qua một quãng bờ phá, nước ngập tới tận đầu gối.
Trong giây lát tiếng người đàn ông cất lên văng vẳng quát tháo những đứa con đang ở
trên thuyền. Hình ảnh cặp vợ chồng lam lũ bước ra từ chiếc thuyền đẹp như thiên
đường, người chồng cao to, thô lỗ, vẻ mặt dữ tợn, còn người đàn bà khuôn mặt thô
kệch toát lên đầy sự mệt mỏi. Chỉ bằng một vài câu văn miêu tả ngoại hình tác giả
phần nào đã khiến cho người đọc vỡ mộng, đằng sau vẻ hào nhoáng kia của chiếc
thuyền thì con người lại hiện ra chân thực, chẳng hề mang vẻ đẹp hoa mỹ nào. Nhưng
nghiệt ngã hơn chính là cảnh bạo hành vợ của gã đàn ông thô bạo kia, hắn rút ra “một
chiếc thắt lưng của lính ngụy ngày xưa”, chẳng ai nói với nhau lời nào, hắn trút cơn
giận như lửa cháy dùng hết sức lực quật tới tất vào lưng người đàn bà, vừa đánh vừa
thở hồng hộc, răng nghiến ken két. Mỗi một nhát quất xuống hắn lại cất lên những câu
chửi nguyền rủa bằng cái giọng “rên rỉ, đau đớn”: “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng
mày chết hết đi cho ông nhờ!” Người đàn bà vẫn ngồi im “cam chịu, nhẫn nhục”
không một lời van xin hay oán trách, chẳng chống trả cũng không hề chạy trốn. Sự
việc xảy đến quá nhanh, quá bất ngờ đến nỗi nghệ sĩ Phùng không thể tin vào chuyện
gì đang diễn ra trước mắt. Anh bàng hoàng, sửng sốt trong mấy phút đầu chỉ biết
“đứng há mồm ra mà nhìn”. Thằng Phác từ đâu lao đến nhanh hơn cả mũi tên, giật lấy
chiếc dây lưng quất vào “tấm ngực trần vạm vỡ cháy nắng” của cha nó. Cảnh tượng
người chồng đánh đập vợ dã man, người vợ cam chịu, đứa con đánh lại cha trái ngược
hoàn toàn với vẻ đẹp của con thuyền ngư phủ. Tác giả đã vẽ nên bức tranh hiện thực
cuộc sống ẩn sau vẻ đẹp hào nhoáng bằng một hiện thực nghiệt ngã, nếu chỉ nhìn sự
vật ở bên ngoài chúng ta sẽ không thể nhìn thấu hết bản chất của nó, không thể đánh
giá một cách toàn diện hiện tượng. Vẻ đẹp của nghệ thuật chưa đủ sức mạnh để làm
nên phẩm chất đạo đức, nhân cách của một con người.
“Ngọc lành có vết, việc đời đa đoan” hiện thực không đơn giản, một chiều mà luôn
tồn tại với nhiều mảng màu đối lập chẳng thể giải đáp. Nghịch lý không dừng lại ở đó
mà tiếp tục được tác giả đi sâu vào khai thác trong nhân vật người đàn bà hàng chài.
Người phụ nữ đã trạc ngoài bốn mươi, dáng người đặc trưng của miền biển, cao lớn
với những “đường nét thô kệch”. Vẻ ngoài xấu xí, mặt chằng chịt rỗ sau một bận lên
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
đậu mùa, sắc mặt tái bệch đi sau một đêm dài thức trắng. Xuất thân trong một gia đình
khá giả, nhưng vì xấu nên không ai lấy. Lúc đầu khi được chánh án Đẩu mời lên toà
án, người đàn bà lúng túng, sợ sệt, tìm đến một chỗ để ngồi. Khi được chánh án
khuyên bỏ chồng, bà ta lo lắng, sợ hãi vô cùng van xin toà: “Quý toà bắt tội con cũng
được, phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó”. Thật là kỳ lạ, một gã chồng vũ phu
suốt ngày đánh đập “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng” thì có gì đáng để
bà ta phải lưu luyến mà không bỏ quách đi. Một người chồng một khi dám xuống tay
đánh vợ và chửi rủa như thế, thì còn thiết tha hạnh phúc gì nữa, vậy mà người đàn bà
nhất định không chịu bỏ đi. Nếu chỉ nhìn vào những gì đang thấy trước mắt, thì người
phụ nữ này quả thật là rất đáng trách, trách vì đã để bản thân mình chịu nỗi đau thể
xác lẫn tinh thần, trách vì sự kém cỏi hèn nhát của bản thân.
Thế nhưng không, cuộc đời vốn dĩ chẳng phô bày ra trước mắt ta những uẩn khúc
nghiệt ngã. Đằng sau vẻ nhút nhát của người đàn bà làng chài là cả một sự hy sinh cao
cả vì đàn con, vì gia đình yên ấm, bà thấu hiểu được nỗi khổ của người chồng. Qua lời
kể của bà, người chồng khi còn trẻ tuy cục tính nhưng hiền lành, bà mang ơn ông vì đã
cứu lấy danh dự mình, vẫn cưới dù biết bà có mang với người đàn ông khác. Hoàn
cảnh đã nghèo khó, lại thêm đông con, gánh nặng cơm áo như đè nặng hết lên vai
người chồng. Những khi trời đổ giông bão cả nhà chỉ ăn “cây xương rồng luộc chấm
muối”, người đàn bà chép miệng như đang “nhìn suốt cả đời mình”, bà nhận hết lỗi về
mình “giá tôi đẻ ít đi”. Quả là một người phụ nữ đáng trân trọng dù bản thân có chịu
đựng bao khổ nhục cũng chưa từng oán thán, bà luôn nhìn thấy nỗi khổ của người
khác để thấu hiểu, bao dung cho lỗi lầm của họ. Quanh năm lênh đênh trên biển -
nguồn sống duy nhất của cả gia đình từng ấy miệng ăn, người đàn bà nhẫn nhục vì
thương con, chúng còn thơ dại nếu không có bàn tay chăm sóc của người mẹ sẽ ra
sao? Liệu người đàn ông khô khan, thô bạo kia có dạy dỗ, quan tâm, bảo ban được
chúng? Phụ nữ làng chài cần có người đàn ông chèo lái con thuyền mỗi khi trời đổ
phong ba, họ sức yếu vai mềm chẳng thể một mình chống đỡ lại với bão táp ngoài
biển khơi, “ông trời sinh ra người đàn bà là để đẻ con, rồi nuôi con cho đến khi khôn
lớn cho nên phải gánh lấy cái khổ” cho nên họ “phải sống cho con chứ không thể sống
cho mình”. Niềm hạnh phúc nhỏ nhoi duy nhất của người phụ nữ là khi nhìn đàn con
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
“chúng nó được ăn no”, ngay cả khi vui sướng hay hạnh phúc thì cũng là vì nghĩ cho
con chưa một lần nào nghĩ cho bản thân mình. Vẻ mặt người đàn bà bừng sáng lên
như một nụ cười khi nghĩ đến những lúc vợ chồng con cái sống vui vẻ, hòa thuận.
Dường như tình thương con cũng như nỗi đau, sự thấu hiểu về những thăng trầm của
lẽ đời “mụ” chẳng bao giờ bộc lộ ra ngoài mà giấu kín trong trái tim mình. Vẻ đẹp của
đàn bà hàng chài đã gợi cho ta bao suy nghĩ về cuộc đời, không thể nhìn sự việc một
cách phiến diện, một chiều mà phải đặt nó trong một khía cạnh toàn diện để đánh giá,
suy xét. Nghệ thuật phải là một tấm gương phản chiếu hiện thực đấy mới là nghệ thuật chân chính.
Nguyễn Minh Châu đã xây dựng được tình huống truyện độc đáo, hình ảnh biểu trưng
“chiếc thuyền ngoài xa” là nghệ thuật ẩn dụ cho kiếp người đơn độc, lênh đênh trên
biển lớn cuộc đời. Nghệ thuật tự sự độc đáo, người trần thuật là Phùng một nghệ sĩ
dày dặn kinh nghiệm, từng trải trên chiến trường. Ngôn ngữ truyện chân thực, giàu
hình ảnh sáng tạo, hấp dẫn người đọc.
Chiếc thuyền ngoài xa là một tác phẩm văn học xuất sắc của Nguyễn Minh Châu, để
lại cho chúng ta những bài học quý giá về triết lý nhân sinh của cuộc đời, biết đồng
cảm, sẻ chia với những mảnh đời khốn khó. Từ tình huống truyện có ý nghĩa như một
nút thắt để người đọc khám phá về sự thật cuộc đời, từ những thay đổi trong nhận thức
con người, tác giả đã chỉ rõ mối liên hệ giữa nghệ thuật và hiện thực. Nhà văn cũng
như thư ký của thời đại, phải có trách nhiệm tái hiện cuộc sống trong ngòi bút nghệ thuật của mình. Bài văn mẫu 7
Nguyễn Minh Châu sinh năm 1930, tại Quỳnh Lưu, Nghệ An, một vùng quê có truyền
thống hiếu học lâu đời. Ông là một nhà văn rất có trách nhiệm với cuộc đời, luôn khát
khao đi tìm những hạt ngọc ẩn giấu bên trong mỗi con người. Những tác phẩm của
ông thường nhẹ nhàng mà thấm đẫm những triết lý sâu sắc, đó cũng là nét nổi bật làm
nên phong cách văn học của Nguyễn Minh Châu. Truyện ngắn "Chiếc thuyền ngoài
xa" là một tác phẩm thành công và gây nhiều ấn tượng trong lòng đọc giả của ông.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Tác phẩm được ra đời vào năm 1983, đó là khoảng thời gian sau ngày dân tộc thống
nhất, cuộc kháng chiến chống Mỹ thắng lợi. Hai miền Năm Bắc sum họp, cả nước
đoàn kết cùng nhau đứng lên dựng xây đời mới để có một cuộc sống tốt đẹp hơn.
Song, đây cũng là thời điểm mà những hậu quả do chiến tranh để lại vẫn còn rất lớn,
nhiều thách thức đặt ra trong đời sống của nhân dân, đặc biệt là cái nghèo, cái đói.
Mở đầu tác phẩm là hình ảnh một người nghệ sĩ Phùng bắt gặp được cảnh "đắt trời
cho" vào một buổi sớm mai. Từ xa xa, trong từng làn sương mờ ảo, huyền diệu, bóng
một con thuyền thấp thoáng tiến vào bờ, trong khoảnh khắc ấy, ánh mặt trời bình minh
mang màu hồng nhạt đang chiếu vào con thuyền tạo nên vẻ toàn bích. Trong con mắt
của người nghệ sĩ khát khao đi tìm kiếm cái đẹp lúc ấy thật hạnh phúc khi được ngắm
nhìn một vẻ đẹp "xưa nay chưa từng có". Cảnh sắc thiên nhiên hữu tình, hài hoà trong
vẻ đẹp lao động của người ngư phủ, cả sắc màu, ánh sáng, đường nét đều hoàn mỹ.
Trước bức tranh tuyệt đẹp ấy, người nghệ sĩ đã vô cùng rung động, vô cùng cảm xúc
và vẫn không quên nhiệm vụ của mình, bấm máy ảnh liên tục ghi lại khoảnh khắc ấy.
Đây là một bức tranh đẹp mà tạo hóa đã ban tặng, những không phải lúc nào cũng có
thể bắt gặp được, một người nghệ sĩ như Phùng phải mải miết mà tìm kiếm, phải đi
nhiều nơi, đến nhiều chỗ, phải lao động nghiêm túc trên hành trình đi tìm cái đẹp ấy
mới có thể gặp gỡ và tạo ra sản phẩm đáng tự hào.
Niềm vui chưa được bao lâu thì Phùng lại đón nhận một sự thật sững sờ đằng sau bức
ảnh ấy. Trước mắt người nghệ sĩ xuất hiện một người đàn bà không mấy xinh đẹp, da
mặt thì bị rỗ, khuôn mặt cúi xuống, bước từng bước đi trong vẻ cam chịu. Đi theo sau
là một người đàn ông cao to, vẻ mặt tức giận, rất hùng hổ, mũi đỏ gay. Người đàn ông
ấy dáng những trận đòn tới tấp bằng chiếc thắt lưng trên tay ông ta vào người đàn bà.
Lúc ấy, người đàn bà kia vẫn không nói một lời, lẳng lặng chịu đòn roi. Phùng bàng
hoàng, há hốc mồm nhìn trong kinh ngạc, trái tim lúc ấy như " chết lặng". Phùng lúc
này mới nhận ra rằng hiện thực tàn nhẫn hơn ta tưởng, đằng sau cái đẹp mà mới mấy
phút trước đây Phùng còn không ngớt lời ngợi khen là cả một câu chuyện thương tâm
về bạo lực gia đình. Cuộc sống vốn chẳng hề hoàn mỹ như ai đó vẫn tưởng, trong cái
tốt còn cả những cái xấu, đúng - sai chẳng thể rạch ròi. Bởi thế, đừng vội vã nhìn vẻ
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
bề ngoài mà đánh giá, hãy đi sâu, hiểu kỹ để thấy được những mảng màu khác nhau trong đời sống.
Không thể cầm lòng trước hành động tàn nhẫn và sai trái ấy, Phùng đã vội chạy tới
cần ngăn. Bất bình trước cảnh bạo lực tàn nhẫn, mong muốn được giúp đỡ người đàn
bà giải thoát khỏi cuộc sống như địa ngục, vì vậy dù đã hoàn thành xong nhiệm vụ
được giao, Phùng vẫn quyết định ở lại để cùng Đẩu giúp đỡ người đàn bà.
Tại tòa án huyện, người đàn bà khốn khổ trạc vào tuổi bốn mươi kia xuất hiện trong
vẻ lúng túng và sợ hãi. Chị ta ngồi nơi mép ghế, lạ lẫm với mọi thứ vì vốn người đàn
bà ấy chỉ quen với cảnh sông nước, thuyền chài. Người đàn bà ấy lặng lẽ, vẻ mặt đầy
bình yên như chưa hề có chuyện gì xảy ra trước đó, có lẽ, nêu không có cuộc gặp gỡ
này, chẳng ai có thể biết hết vẻ đẹp trong con người ấy.
Chị vốn là con của một gia đình có điều kiện ở phố, ngày xưa vì một trận đậu mùa mà
để lại trên khuôn mặt chị những vết rỗ xấu xí. Từ khi lấy người đàn ông hàng chài,
cuộc sống nghèo khổ cứ mãi đeo bám. Trên con thuyền chật chội của sông nước, hai
vợ chồng và chín mười người con bám víu lấy nhau trong khổ cực, túng quẫn. Chồng
chị vốn là một người hiền lành ít nói nhưng cũng vì sự túng thiếu mà đâm ra cộc cằn,
đổi nết. Khi nghe chánh án Đẩu khuyên chị bỏ người chồng tàn nhẫn đi. Chị không hề
chấp nhận. Điều nghịch lý là tại sao sống với một người đàn ông bạo lực như thế
nhưng chị lại không chịu bỏ chồng? Còn nguyên nhân gì sâu xa khác?
Khi nghe người đàn bà ấy nói về chồng, về những lý giải thấu tình ta mới thấy hết
được những nghĩ suy đầy tốt đẹp nơi chị. Chị là người hiểu cuộc sống của mình, hiểu
lẽ đời và suy nghĩ đầy chín chắn, sâu sắc. Với chị, việc bỏ chồng là điều không thể,
bởi cuộc sống trên thuyền, ngày bình thường thì còn gắng được nhưng những ngày
mưa gió, bão giông nào thể thiếu bàn tay người đàn ông chèo chống. Thứ hai, mình
chị không thể nào đủ sức để nuôi chín mười đứa con thơ dại, cho chúng có ái ăn cái
mặc. Chị có thể thiếu chồng nhưng con cái làm sao có thể vắng đi sự chăm sóc, lắng
lo của người cha. Và thứ ba, chị luôn nhớ đến những phút giây hạnh phúc bên gia đình
nhỏ, quây quần bên bữa cơm, dù ít ỏi nhưng đó là những khoảnh khắc mà chị trân
trọng, giữ gìn, nó xoa dịu hết tất thảy những khổ đau, xót xa mà chị phải gánh chịu.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Người đàn bà tội nghiệp ấy đâu có nghĩ gì đến cho mình, chị chỉ cần thấy con hạnh
phúc, ấm êm, chị chỉ cần những phút giây bình an giản đơn như thế.
Chị là người phụ nữ yêu con và cũng rất mực thương chồng. Dù ai đó nói gì về chồng
chị thì chị vẫn thấy được những ưu điểm nơi chồng. Chị sẵn sàng bao dung và thứ tha
cho lỗi lầm của người đàn ông ấy. Sâu thẳm nơi đáy lòng của người đàn bà ấy là tình
thương con bao la, chị hy sinh cả bản thân mình để đánh đổi cho con một gia đình trọn
vẹn, chị sợ những trận đòn roi tàn nhẫn từ bố sẽ làm vấy bẩn tâm hồn non nớt của các
con nên chị đã cầu xin người chồng mang mình lên bờ để đánh, gửi Phát về sống với
ông ngoại. Chị là đại diện đẹp đẽ của những người phụ nữ Việt Nam, yêu thương,
nhân hậu và bản lĩnh, dù nhỏ bé, dù nghèo khổ, lam lũ những ánh lên những vẻ đẹp
của tâm hồn đầy đáng quý, đáng được ngợi ca.
Sâu phiên xử ấy, Phùng đã vỡ lẽ ra hơn nhiều điều trong cuộc sống và trong nghệ
thuật. Đối với cuộc sống cần có cái nhìn đa chiều hơn, sâu sắc hơn. Đối với nghệ thuật
muốn đạt đến sự chân chính phải phục vụ con người, phải gắn với hiện thực đời sống.
Bằng nghệ thuật xây dựng tình huống truyện độc đáo, lối kể chuyện đầy bất ngờ, hấp
dẫn cùng hành văn chiêm nghiệm sâu sắc Nguyễn Minh Châu đã mang đến cho người
thưởng thức những cảm xúc đầy mới mẻ mà ta chưa từng có được. Bài văn mẫu 8
Nhà văn Nguyễn Minh Châu là một trong những tác giả nổi tiếng của làng văn học
Việt Nam thời kỳ đổi mới. Ông được coi là người "mở đường tài năng và tinh anh
nhất". Trước năm 1975, ông là một cây bút sử thi lãng mạn, viết nhiều về đề tài người lính.
Tuy nhiên, sau năm 1980, sáng tác của ông đi sâu vào cảm hứng đời tư thế sự với vấn
đề đạo đức, và triết lý nhân sinh. Ông khám phá con người trong cuộc đời mưu sinh,
trong hành trình nhọc nhằn kiếm tìm hạnh phúc, khám phá hạt ngọc ẩn dấu, khuất lấp
trong mỗi con người. Tiêu biểu cho những kiếm tìm đề tài và trách nhiệm của người
nghệ sĩ là tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa, in trong tập truyện cùng tên năm 1987.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Truyện ngắn được ra đời tháng 8/1983 được in trong tập truyện ngắn cùng tên, khi
cuộc chiến tranh vệ quốc của dân tộc qua đi. Đất nước bước vào thời kì mới, thời kỳ
độc lập thống nhất. Cuộc sống thời bình với muôn mặt của đời sống, đặt ra nhu cầu
nhận thức lại về hiện thực và cuộc sống con người trước đây do hoàn cảnh của chiến
tranh chưa được đặt ra
Là một tác phẩm đáp ứng được nhu cầu ấy, ' Chiếc thuyền ngoài xa' đã trở thành một
trong những tác phẩm xuất sắc nhất của Nguyễn Minh Châu và tiêu biểu cho cảm
hứng đời tư thế sự, xu hướng chung của văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới.
Truyện ngắn được chia thành ba phần. Phần một: từ đầu cho đến "lưới vó biến mất".
Ở phần này, tác giả đi sâu vào kể về hai phát hiện của nhân vật Phùng. Phần hai: tiếp
theo đến "giữa phá" là câu chuyện của người đàn bà hàng chài ở toà án huyện. Và
phần ba còn lại – tác giả nói về bức ảnh được chọn vào bộ lịch năm ấy.
Tác phẩm mở đầu bằng một bức tranh tuyệt đẹp được người nghệ sĩ Phùng ghi lại vào
một buổi sáng mờ sương ở một phà nước miền Trung. Phùng là nghệ sĩ nhiếp ảnh,
được cấp trên giao cho chụp một bức ảnh chủ đề thuyền và biển để đăng trong bộ lịch năm ấy.
Anh đã đi thực tế tại tại vùng biển miền Trung nơi trước kia đã từng chiến đấu và có
người bạn ở đó. Khi đến đây anh bắt gặp một bức tranh tuyệt đẹp đó là hình ảnh của
thuyền và biển trong sương sớm. Đây cũng chính là tình huống độc đáo của truyện
qua đó ta thấy được nhiều điều trong cuộc sống này. Nhưng sau bức tranh ấy Phùng lại có phát hiện mới.
Trước tiên, truyện ngắn này có một tình huống truyện hết sức độc đáo. Tình huống là
vấn đề then chốt đối với truyện ngắn. Nhà văn tìm được tình huống độc đáo sẽ khiến
bạn đọc cuốn hút theo câu chuyện. Tình huống chính là tình thế xảy ra câu truyện, khi
nhân vật ở trong tình thế ấy sẽ bộc lộ rõ nhất bản chất, tính cách, phẩm chất của con
người. Tình thế cũng có thể là bước ngoặt làm thay đổi số phận, nhận thức hoặc có khi
bộc lộ ra những cốt lõi sâu thẳm tiềm ẩn trong truyện.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Tình huống truyện của 'Chiếc thuyền ngoài xa' là tình huống nhận thức, khám phá.
Đây là một tình huống bất ngờ và đầy nghịch lý. Tình huống của truyện được thể hiện
qua hai phát hiện của nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng. Tình huống đã giúp Phùng nhận ra
được nhiều điều về cuộc sống, con người và nghệ thuật. Cuộc đời vốn chứa đựng
nhiều mâu thuẫn, bất ngờ và đầy nghịch lý. Cần đến gần cuộc sống để khám phá sự
thực bên trong và chiều sâu bản chất. Cần có cái nhìn đa diện nhiều chiều để hiểu rõ
bên trong số phận và tâm hồn con người.
Nghệ thuật phải luôn gắn liền với cuộc sống thì mới có ý nghĩa. Phát hiện thứ nhất của
nghệ sĩ Phùng là khung cảnh thiên nhiên hoàn mĩ, đẹp thơ mộng. Người nghệ sĩ phát
hiện ra một vẻ đẹp trên mặt biển mờ sương. Đó là cảnh một chiếc thuyền trong buổi
sớm mai đang dần tiến vào bờ Cảnh tượng khiến cho người nghệ sĩ cảm thấy may mắn
và hạnh phúc khi được chứng kiến một bức tranh tuyệt vời đến như vậy. Nó giống như
“một bức tranh mực tàu của một họa sĩ thời cổ”. “Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe
nhòe …chiếu vào”. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con đang dần tiến vào bờ.
Toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến màu sắc ánh sáng đều hài hòa với nhau làm nên
một vẻ đẹp toàn bích. Tác giả gọi đó là cảnh “đắt” trời cho, vẻ đẹp mà trong cuộc đời
diễm phúc lắm may ra bắt gặp được một lần. Nghệ sĩ Phùng tự nhận ra rằng cái đẹp
chính là đạo đức. Trước bức tranh mực tàu ấy Phùng cảm thấy bối rối trong tim anh
như có cái gì đang bóp chặt lấy. Đó là khoảnh khắc trong ngần của cuộc đời.
Người nghệ sĩ cảm thấy tràn ngập niềm hạnh phúc, anh thấy được cảm xúc trong ngần
của tâm hồn, cảm nhận được chân- thiện -mĩ của cuộc đời. Anh cảm thấy tâm hồn
mình được thanh lọc trở nên trong trẻo và thanh khiết. Thông qua cảm xúc của nhân
vật Phùng, tác giả đưa ra quan niệm về cái đẹp. Cái đẹp phải có tác dụng thanh lọc
tâm hồn, hướng con người đến cái chân-thiện-mĩ, cái đẹp là đạo đức.
Thế nhưng cảnh càng đẹp bao nhiêu thì thực tế cuộc sống lại đen tối bấy nhiêu. Đó
chính là phát hiện thứ hai của Phùng trước khung cảnh tuyệt vời ấy. Hiện thực nghiệt
ngã của con người với số phận bất hạnh của những con người nơi đây đặc biệt là
người đàn bà hàng chài hiện lên. Bước ra từ chiếc thuyền ngư phủ đẹp như mơ ấy là
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
người phụ nữ xấu xí và người đàn ông hung dữ, cặp vợ chồng hiện thân cho sự lam lũ đói khổ.
Chính khuôn mặt nét người của họ đã nói lên phần nào cái cuộc sống khổ cực mà họ
phải chịu. Người vợ "trạc ngoài 40", "mặt rỗ", "thân hình cao lớn thô kệch", "lưng áo
bạc phếch", "gương mặt lộ rõ sự mệt mỏi sau một đêm thức trắng kéo lưới" … dường
như bao nhiêu sương gió nắng mưa của đất trời đã chiếu thẳng vào người đàn bà ấy
vậy. Còn người đàn ông thì cũng chẳng hơn gì: "có tấm lưng rộng", đi chân chữ bát
khuôn mặt "độc, dữ". Cả hai người đều là hiện thân của sự nhọc nhằn, nghèo khó của người dân hàng chài.
Một cảnh tượng diễn ra khiến cho nghệ sĩ Phùng không thể nào tin vào mắt mình và
cái cảnh đẹp kia bỗng chốc biến thành một hình ảnh vô cùng thậm tệ. Hai con người
khổ sở ấy đi vào phía bãi xe tăng hỏng và thật bất ngờ trước cảnh tượng ấy: “Lão đàn
ông lập tức trở nên hùng hổ,mặt đỏ gay,lão rút trong người ra một chiếc thắt lưng …
lão trút cơn giận như lửa cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào người
đàn bà,lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két..”.
Trong “chiếc thuyền ngoài xa”, một sự thật còn trớ trêu,cay đắng nữa: Cha con lão
làng chài coi nhau như kẻ thù “Thằng bé chạy một mạch,sự giận dữ căng thẳng…lập
tức nhảy xổ vào cái lão đàn ông… liền rướn thẳng người vung chiếc khóa sắt quật vào
giữa khuôn ngực lão đàn ông”. Người nghệ sĩ Phùng như cay đắng nhận thấy những
cái ngang trái, bi kịch trong gia đình thuyền chài kia đã là thứ thuốc rửa quái đản làm
những thước phim huyền diệu của cái máy ảnh mà anh dày công sáng tạo nghệ thuật
bổng hiện hình một sự thật cuộc sống xót xa.
Tấm ảnh về chiếc thuyền thì rất đẹp, nhưng cuộc sống đích thực của gia đình dân chài
trên chiếc thuyền ấy chẳng có gì là đẹp. Sự nghịch lí ấy đặt ra vấn đề đối với người
nghệ sĩ về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống. “Nghệ thuật không nên là ánh
trăng lừa dối” (Nam Cao). Những giọt nước mắt của người đàn bà hàng chài nhỏ
xuống lấp đầy những vết rỗ chằng chịt kia. Một cảnh tượng nghiệt ngã đối lập với cái
cảnh đẹp như ngư phủ của con thuyền.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Với hai phát hiện ấy Phùng chợt nhận ra rằng cuộc đời không đơn giản một chiều mà
chứa nhiều nghịch lý ngang trái, mâu thuẫn. Cuộc sống luôn tồn tại những mặt đối lập,
đẹp và xấu thiện và ác. Ở đây nhà văn khẳng định đừng nhầm lẫn hiện tượng với bản
chất, hình thức bên ngoài với nội dung bên trong. Khi nhìn nhận đánh giá cuộc đời thì
phải có cái nhìn đa chiều nhiều phía.
Nếu truyện ngắn chỉ dừng lại ở đây chắc chắn sẽ không đủ sức hút có thể để lại dư âm
trong lòng người đọc. Chính vì thế mà những tâm sự của người đàn bà hàng chài tại
tòa án huyện được viết ra. Sau khi chứng kiến cảnh bạo hành dã man bên chiếc xe
tăng hỏng, Phùng đã nói với chánh án Đẩu từng là chiến hữu của anh để nhờ giúp
đỡ.Phùng và Đẩu đều có ý tốt mong cho người phụ nữ ấy thoát khỏi người chồng vũ phu.
Chính vì vậy người đàn bà hàng chài đã được chánh án Đẩu mời đến tòa án huyện và
giải pháp được đưa ra là li hôn với chồng. Người đàn bà hàng chài đến tòa án huyện
ban đầu chị tỏ ra rất sợ hãi khép nép sau khi nghe những phân tích và sự giúp đỡ của
Đẩu thì chị bỗng bình tĩnh và thay đổi cách xưng hô không còn khép nép nữa mà nói
ra những tâm sự những suy nghĩ của bản thân mình. Những lời tâm sự của chị đã
khiến người đọc cũng phải ngỡ ngàng. Vẻ đẹp tâm hồn ẩn sâu bởi cái vẻ ngoài xấu xí,
của người phụ nữ ấy đã khiến chánh án Đẩu và nhân vật Phùng nhận ra được nhiều điều.
Người đàn bà kể lại cuộc đời mình rằng: Trước kia bà cũng là một người con nhà khá
giả, nhưng sau một trận thủy đậu làm cho bà dỗ hết mặt không ai thèm lấy bà. Khi ấy
ông chồng của bà lại là người làm vườn. Bố mẹ mất đi người đàn ông ấy đã cứu vớt
cuộc đời của bà chính vì thế mà bà bị đánh đập nhưng cũng không nỡ bỏ người chồng
đồng thời cũng là ân nhân của mình. Hiện giờ cuộc sống của bà khổ về cả vật chất lẫn tinh thần.
Gia đình bà sống cùng nhau trên một con thuyền nhỏ. Con thuyền ấy vừa là phương
tiện kiếm sống lại cũng là ngôi nhà che nắng che mưa. Bà thường xuyên bị đánh đập,
ba ngày một trận nhẹ năm ngày một trận nặng. Thế nhưng bà không hề chống lại
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
chồng mình, cam chịu, nhẫn nhục, bà coi một việc bị đánh là một chuyện đương
nhiên, thậm chí sợ các con nhìn thấy bà xin chồng đánh khi vào bờ.
Khi nghe những lời khuyên của Đẩu và Phùng, biết lòng tốt của họ nhưng bà nhất
quyết không bỏ chồng vì người chồng là chỗ dựa tinh thần lớn nhất của gia đình nhất
là khi phong ba bão táp. Người đàn bà cần chồng vì còn phải nuôi những đứa con kia.
Và hơn nữa trên thuyền cũng có những lúc gia đình hạnh phúc vui vẻ. Người đàn bà
chắt chiu những hạnh phúc nhỏ nhoi đời thường khi nhìn thấy các con được ăn no.
Thị nhận lỗi, cho rằng đẻ nhiều con là cái tội của mình. Trong suy nghĩ của Phùng,
Đẩu và thằng Phác người đàn ông kia là kẻ thô lỗ, độc ác, dã man đáng lên án. Nhưng
với người vợ thấu hiểu và cảm thông, người đàn ông ấy cũng chỉ là nạn nhân, hắn
trước kia hiền lành lắm, cũng vì cuộc sống nghèo khổ quá nên mới như vậy. Từ đó
cho thấy người đàn bà hàng chài tuy là một người phụ nữ không học hành, xấu xí
nhưng lại có một trái tim nhân hậu tiêu biểu cho nét đẹp tâm hồn của người phụ nữ
Việt nam. Thị là người chấp nhận hi sinh để sống cho các con, một người vị tha và sâu sắc lẽ đời.
Trước những lẽ ấy thoạt đầu Đẩu và Phùng nghiêm nghị thấy bất bình nhưng về sau
thì như vỡ lẽ ra nhiều điều.Phùng từng là người lính chiến đấu giải phóng miền Nam
khỏi nanh vuốt quân xâm lược nhưng lại không thể nào giải phóng được số phận của
người đàn bà bất hạnh. Qua câu chuyện của người đàn bà, Phùng càng thấm thía:
không thể đơn giản trong cái nhìn về cuộc đời và con người.
Cuộc sống này không chỉ sống cho riêng mình hay nó vốn là cái mình nhìn thấy trên
bề nổi mà nó là phần chìm bên trong câu chuyện kia. Vẻ đẹp của người đàn bà hàng
chài đã đem đến cho người đọc một thông điệp, một triết lý. Đó là phải nhìn mọi việc
một cách toàn diện. Đó mới là cái giá trị đích thực của cuộc sống này. Từ một người
đàn bà nhút nhát sợ hãi người đàn bà trở nên sâu sắc làm cho hai người đành phải để
người phụ nữ ấy về với gia đình mình.
Câu chuyện kết thúc khi bức ảnh tuyệt bích được chọn in trong tấm lịch năm ấy và
bức tranh còn được treo mãi trong những gia đình sành nghệ thuật. Điều này khẳng
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
định giá trị nghệ thuật của bức tranh. Câu chuyện của người đàn bà hàng chài đã đi
sâu vào tiềm thức của Phùng như một trải nghiệm mà mỗi khi nhìn vào bức ảnh anh
lại nhớ đến nó. Với anh, khi đứng trước bức ảnh đen trắng lại thấy một màu hồng
trong buổi sớm ban mai và nhìn kĩ hơn nữa lại thấy bước ra từ trong tranh là người
đàn bà hàng chài lam lũ.
Như vậy nếu hiểu bức tranh thuyền và biển kia là hình ảnh của nghệ thuật và người
đàn bà hàng chài bước ra từ trong tranh là hình ảnh của cuộc đời thì Nghệ thuật và
cuộc đời phải gắn liền với nhau. Nghệ thuật bắt nguồn từ cuộc sống thì cũng phải gắn
liền với cuộc sống. Nghệ thuật phải luôn gắn liền với cuộc sống thì mới có ý nghĩa.
Với cách xây dựng tình huống truyện độc đáo, mới lạ, mang ý nghĩa khám phá, phát
hiện về cuộc đời, và cách trao ngòi bút cho nhân vật kể chuyện (nhân vật Phùng),
"Chiếc thuyền ngoài xa" đã để lại ấn tượng sâu đậm. Thành công của Nguyễn Minh
Châu là đã đem đến cho người đọc một tác phẩm đầy tính triết lý và chiêm nghiệm về
cuộc đời, con người và cả nghệ thuật. Những triết lý luôn đúng với mọi thời đại.
Nguyễn Minh Châu là một trong số những nhà văn đầu tiên của thời kì đổi mới đã đi
sâu khám phá sự thật đời sống, dũng cảm thể hiện những góc khuất của cuộc đời ngay
trong chế độ xã hội tốt đẹp của chúng ta. Đúng như lời của nhà văn Nguyễn Minh
Châu đã nói: “Nhà văn không có quyền nhìn sự vật một cách đơn giản, và nhà văn cần
phấn đấu để đào xới bản chất con người vào các tầng sâu lịch sử”.
Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” thể hiện một bài học đúng đắn về cách nhìn
nhận cuộc sống và con người: Mỗi người trong cõi đời,nhất là người nghệ sĩ,không
thể đơn giản,sơ lược khi nhìn nhận cuộc sống và con người. Cần một cách nhìn đa
dạng nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng.
Đồng thời tác phẩm in đậm phong cách tự sự – triết lí của nhà văn Nguyễn Minh Châu. Bài văn mẫu 9
Nguyễn Minh Châu là một nhà văn lớn trong nền văn học hiện đại Việt Nam. Hành
trình sáng tác của ông được chia ra làm hai giai đoạn rõ rệt. Trước thập kỉ 1980, ông là
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
ngòi bút sử thi có khuynh hướng trữ tình lãng mạn. Từ đầu thập kỉ 1980 cho đến khi
mất, cảm hứng thế sự với những vấn đề đạo đức và triết lí nhân sinh đã trở thành mạch
nguồn văn chương dồi dào trong ông.
Và “Chiếc thuyền ngoài xa” chính là một tác phẩm văn học nổi tiếng thuộc giai đoạn
thứ hai, là đại diện tiêu biểu cho hành trình sáng tạo nghệ thuật lấy với tâm điểm là
con người trong công cuộc mưu sinh, trong quá trình nhọc nhằn đi tìm hạnh phúc.
“Chiếc thuyền ngoài xa” kể về tình huống của nghệ sĩ Phùng khi anh đi tìm kiếm
ngoại cảnh để chụp những bức ảnh đẹp ở một bãi biển miền Trung. Ở đây anh đã phát
hiện một cảnh “đắt” trời cho mà có lẽ suốt một đời cầm máy ảnh chưa bao giờ thấy.
Nhưng đằng sau bức ảnh thiên nhiên lãng mạn được phủ bởi lớp sương mù trắng có
pha màu hồng là một sự thật nghiệt ngã về cuộc sống của một gia đình hàng chài.
Cảnh đói nghèo và bạo hành gia đình diễn ra ngay trước mắt. Hóa ra, cái đẹp của nghệ
thuật không hề trùng khít với cái đẹp của cuộc sống. Trong buổi tòa ở huyện, nhiếp
ảnh Phùng đã chứng kiến câu chuyện đầy cảm động của người đàn bà hàng chài hôm
trước và cũng thông qua người đàn bà này, anh bắt đầu ngộ và vỡ lẽ ra nhiều điều trong cuộc sống.
Tác phẩm được mở ra bằng hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng. Phát hiện thứ nhất là về
nghệ thuật, sau một tuần “phục kích” ở bãi biển, Phùng cũng đã tìm được cho mình
một cảnh “đắt” trời cho. Bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp và khoáng đãng hiện ra trước
mắt, thu trọn cả tâm hồn anh “trước mặt tôi là một bức tranh mực tàu của một danh
họa thời cổ”, “toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa và đẹp, một
vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích khiến đứng trước nó tôi trở nên bối rối, trong trái
tim như có cái gì bóp thắt vào”…
Phùng đã không ngại ngần gì nữa mà bấm “liên thanh” như muốn đem tất cả những vẻ
đẹp kia đặt trọn vào ống kính của mình. Cái đẹp bên ngoài của sự vật đã làm cho
người nghệ sĩ kia ngẩn ngơ tức thì. Phát hiện thứ hai là về cuộc đời, ẩn giấu đằng sau
vẻ đẹp nghệ thuật là sự thật đầy nghịch lí, xót xa. Phía sau bức tranh thiên nhiên tươi
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
đẹp là bức tranh hiện thực đầy khắc nghiệt, lem lấm những bước đường mưu sinh của con người.
Đó là người vợ xấu xí, thô kệch, mệt mỏi và cam chịu. Đó là người chồng bạo hành,
xem việc trút xuống vợ mình những cơn giận dữ bằng chiếc thắt lưng quật tới tấp
xuống lưng là niềm giải tỏa “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết hết đi cho ông
nhờ!”. Ẩn đằng sau cái đẹp toàn bích lại là sự tàn nhẫn khôn cùng. Tất cả hiện thực
cuộc sống phơi bày trước mắt Phùng vô cùng bất ngờ, trớ trêu, quái ác.
Nguyễn Minh Châu ngay từ đầu cũng đã khéo léo đan cài điều ấy vào nhan đề “Chiếc
thuyền ngoài xa” – cái tên dễ liên tưởng đến một cái tên khác: “ngoài xa” – “vào gần”.
Ngoài xa, chiếc thuyền là một biểu tượng của cái đẹp, của sự toàn bích, của khát khao
thu trọn từng khoảnh khắc lãng mạn, nên thơ ấy bằng sự xúc động của một nghệ sĩ nhiếp ảnh.
Vào gần, đó là bức tranh cuộc sống vô cùng khắc nghiệt, gai góc và phức tạp khôn
cùng, nó đã được bao phủ bởi lớp sương hồng mờ ảo mà nếu không chịu khó vén mở,
tất cả đều bị đánh lừa. Phùng kinh ngạc trước hoàn cảnh đó, ban đầu “cứ đứng há hộc
mồm ra mà nhìn”, sau đó đã “vứt chiếc máy ảnh xuống đất chạy nhào tới”.
Hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng đã mang tới ý nghĩa sâu sắc cho tác phẩm, có ý nghĩa
khám phá, phát hiện đời sống. Trước hết, đó mối quan hệ giữa nghệ thuật với cuộc
đời. Đánh giá sự vật nếu chỉ dừng lại ở vẻ đẹp, vẻ hấp dẫn bên ngoài tức là bỏ qua
chiều kích, ý nghĩa của bề sâu, là thoát li thực tại. Ta thấy, tiếp cận hiện thực ở khoảng
cách “ngoài xa” khó lòng thấm nhuần được những câu chuyện đằng sau bức tranh
phong cảnh khi “vào gần”. Cũng cùng là một đối tượng, nhưng cách tiếp cận, thái độ
tiếp cận khác nhau sẽ dẫn những muôn hình vạn trạng cuộc sống.
Câu chuyện người đàn bà ở tòa án huyện cũng là một nội dung quan trọng để mở ra
những bài học sâu sắc cho người đọc. Số phận con người dần dần được thể hiện qua
lời thoại của các nhân vật, từ đó mở ra chiều sâu triết lí cho tác phẩm. Qua lời kể của
người đàn bà, Phùng dần có sự vỡ lẽ trong nhận thức, dần nhận ra sự đa chiều, phức
tạp trong mỗi con người, mỗi hoàn cảnh.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Được tòa mời lên giải quyết việc gia đình, người đàn bà đã có mặt nơi tòa án, nơi làm
việc của Đẩu – bạn thân của Phùng. Ban đầu, người đàn bà có vẻ lúng túng, đầy sợ
sệt, xưng là “con” và gọi Đẩu là “quý tòa”. Sau đó, chị đột ngột đổi sang xưng “chị”,
gọi Phùng và Đẩu là “các chú”. Sự xưng hô ấy có một ý nghĩa đặc biệt, từ một người
đàn bà nhỏ bé, cam chịu đã trở thành một người thầy, một vị quan tòa chỉ dạy Phùng
và Đẩu cách nhìn đời, nhìn cuộc sống.
Ta thấy, dù chịu cảnh “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”, từ đầu đến
cuối, người đàn bà vẫn không chấp nhận từ bỏ chồng, dù cho Phùng và Đẩu có tốn
bao nhiêu lời khuyên răn. Cuộc đời của chị là trải dài của những bất hạnh, chị không
chỉ sống cho riêng mình, mà còn vì chồng, vì con. Chị tự trách cảnh nghèo đói kia là
do mình đẻ nhiều quá và cảm thông, thấu hiểu cho người chồng “lão chồng tôi khi ấy
là một anh con trai cục tính nhưng hiền lành lắm, không bao giờ đánh đập tôi”.
Chị hi sinh cả đời mình để sống cho con “đàn bà chúng tôi phải sống cho con chú
không thể sống cho mình như ở trên đất được”. Chị trân trọng, chắt chiu từng hạnh
phúc nhỏ nhoi “vui nhất là nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no”. Từ đó, ta thấy,
hình ảnh người đàn bà không thể chỉ nhìn ngắm đơn giản bên ngoài, không phải chỉ là
người phụ nữ cam chịu, là nạn nhân của bạo hành, là người sinh ra với những đau
thương như số mệnh an bài mà còn là đại diện cho sự nhẫn nhục của người mẹ, người
vợ; là đại diện cho tình thương và trách nhiệm với con, với chồng, với gia đình.
Bức ảnh của nhiếp ảnh Phùng chính là kết tinh của một quá trình thăm dò, khám phá
hiện thực cuộc sống một cách đa dạng, nhiều chiều “tuy là ảnh đen trắng nhưng mỗi
lần ngắm kĩ, tôi vẫn thấy hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương mai lúc bấy giờ
nhìn thấy từ bãi xe tăng hỏng, và nếu nhìn lâu hơn, bao giờ tôi cũng thấy người đàn bà
bước ra khỏi ảnh”. Vẫn là hình ảnh “tấm lưng bạc phếch có miếng vá”, hình ảnh
người đàn bà trong bức ảnh của Phùng đã để lại những dư ba trong lòng người đọc mãi về sau.
Về nghệ thuật, trước nhất Nguyễn Minh Châu đã thành công trong việc xây dựng cốt
truyện. Đó là cách tạo tình huống mang tính chất khám phá, phát hiện về đời sống, đặc
biệt là thông qua hình ảnh người nghệ sĩ Phùng. Ban đầu, Phùng nhìn đời bằng con
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
mắt của người nghệ sĩ. Sau đó, qua những biến cố, những sự kiện, nhận thức và cách
nhìn nhận đã có sự biến chuyển, từ thơ mộng sang hiện thực, hiểu sâu hơn về người
đàn bà, về chị em thằng Phác…
Bên cạnh đó, cách gọi tên phiếm định “người đàn bà hàng chài” như một cách gọi
chung, nêu lên một số phận chung của những con người nhọc nhằn trong công cuộc
mưu sinh. Cách miêu tả, xây dựng hệ thống ngôn ngữ phù hợp với những đặc điểm
tính của nhân vật. Lão đàn ông hiện lên với dáng hình thô bỉ, tàn nhẫn qua ngôn ngữ
hung bạo, tục tĩu. Người đàn bà thô kệch, xấu xí, bất hạnh kia được dựng lên bằng sự
dịu dàng, yêu thương con và sự thấu hiểu lẽ đời…
Qua tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa”, chúng ta có thể hiểu vì sao Nguyễn Minh
Châu được đánh giá là “thuộc trong số những nhà văn mở đường cho tinh anh và tài
năng nhất của văn học ta hiện nay”. Thông qua các nhân vật trong truyện, nhà văn đã
cho ta thấy hành trình khám phá sự thật đời sống ở bình diện đạo đức thế sự với việc
đặt con người, cách nhìn con người lên làm trung tâm của sáng tạo văn chương, nghệ thuật. Bài văn mẫu 10
Tác phẩm của Nguyễn Minh Châu được đánh giá mang tính chất tự sự và triết lí. Mỗi
tác phẩm ông viết lên luôn nhằm khám phá, phát hiện ra muôn vàn vẻ đẹp của cuộc
sống. Chiếc thuyền ngoài xa là một trong những tác phẩm xuất sắc của họ, được viết
năm 1983, khắc họa cái lãng mạn của nghệ thuật và sự trần trụi của hiện thực đời thường.
Nhận được yêu cầu của thủ trường, Phùng đã mang máy ảnh về vùng chiến trường cũ,
chụp một bức tranh kiệt tác để hoàn thành bộ lịch năm nay. Và trong lần ấy người
nghệ sĩ đã chiêm nghiệm được biết bao chuyện, biết bao điều trong cuộc sống đầy
những lo toan, vất vả này.
Sau những ngày chật vật, quả thực hôm đó người nghệ sĩ Phùng đã gặp vận may hiếm
có, cảnh đẹp trời cho hiện ngay trước mặt Phùng. Anh không chần chừ, vội vàng lôi
máy ra tác nghiệp, khung cảnh trước mắt hiện ra vô cùng diệu kì: “thuyền in một nét
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
mơ hồn lòe nhòe vào bầu sương mù màu trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng do
ánh mặt trời chiếu vào. Và bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng
trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. tất cả khung cảnh ấy nhìn qua
những cái mắt lưới và tấm lưới nằm giữa hai chiếc gọng vó hiện ra dưới một hình thù
y hệt cánh một con dơi…”. Đây quả là bức tranh mực tàu của danh họa thời cổ. Trái
tim anh dường như bị bóp nghẹn, bối rối không nói thành lời trước cái đẹp của thiên
nhiên, tạo hóa. Lúc bấy giờ anh mới cảm thấm được “cái đẹp chính là đạo đức”. Cái
đẹp và nghệ thuật đã thanh lọc tâm hồn con người, giúp tâm hồn con người ta trở nên
thánh thiện hơn. Nhưng chúng ta cũng cần chú ý đến một chi tiết, đó là vị trí khi
Phùng chụp ảnh vẫn còn ngổn ngang những tàn dư của chiến tranh để lại. Có phải chỉ
vì đôi mắt thi vị hóa lãng mạn hóa của một người nghệ sĩ mới khiến Phùng cảm nhận
được khung cảnh “trời ban kia”. Đồng thời, cũng chính bởi vậy, sau này khi phát hiện
ra sự thật Phùng đã hụt hẫng biết nhường nào.
Đằng sau bức tranh toàn bích kia lại là một hiện thức làm người ta nhói lòng. Trong
cảnh thanh tĩnh là tiếng gầm ghè, đầy phẫn nộ “cứ ngồi nguyên đây, động đậy tao giết
cả mày đi bây giờ” rồi hình ảnh người đàn bà dần dần lộ diện, to lớn, thô kệch đi sau
người đàn ông hung ác, độc dữ. Những gì xảy ra sau đó làm cho Phùng quá đỗi bất
ngờ và choáng váng. Người đàn ông rút chiếc thắt lưng, vừa quất tới tấp vào người
đàn bà. Nhưng kì lạ thay người phụ nữ đó không hề kêu than lấy một tiếng, Điều đó
làm Phùng “há mồm mà nhìn” vô cùng “kinh ngạc”. Sau nỗi kinh ngạc, Phùng vứt
chiếc máy ảnh xuống vội vàng can ngăn. Thì chính lúc này, một cái bóng nhỏ con lao
vụt đến, nhắm thẳng vào người đàn ông.
Người mẹ tội nghiệp, gọi tên đứa con “ôm chầm lấy thằng bé, rồi lại buông ra, chắp
tay vái lấy vái để rồi lại ôm chầm lấy…”, khiến người đọc không khỏi xót thương, xúc
động. Tất cả những hình ảnh đó làm Phùng bàng hoàng, đau đớn. Rất nhanh gia đình
nọ rời đi, khung cảnh trở về cảnh thanh tĩnh như nó vốn có. Với Phùng đây có lẽ là
một chuyến đi nhiều ý nghĩa: “chiếc thuyền nghệ thuật thì ở ngoài xa, ẩn hiện trong
sương mù, còn sự thật cuộc đời thì trần trụi, ở ngay trước mắt”. Phùng đau đớn vì
trước nay cái nhìn của mình quá giản đơn, xuôi chiều, mà hiện thực cuộc sống lại vô
cùng đa đoan, phức tạp.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Lần tiếp theo Phùng và người đàn bà hàng chài gặp lại nhau chính là ở trụ sở tòa án
huyện. Và lần này cả Phùng và Đầu đều có những chiêm nghiệm riêng cho mình về
con người và cuộc đời. Người đàn bà lúc này ngồi sâu nơi góc tường, cố thu mình lại,
dáng vẻ vô cùng sợ sệt. Có lẽ đây là lần đầu tiên người đàn bà này đến cơ quan công
quyền của nhà nước. Mụ phủ phục, lạy lấy lạy để vô cùng đáng thương: “con lấy quý
tòa” “quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được, đừng bắt bỏ nó”. Vì sao
vậy? Vì sao mụ lại xin tha cho một kẻ độc ác, nhẫn tâm đánh ba ngày một trận nhẹ,
bảy ngày một trận nặng. Nào Phùng và Đẩu có thể hiểu được. Sau những bỡ ngỡ ban
đầu, người đàn bà có vẻ đã quen hơn, chị tâm sự về cuộc đời mình, về việc không ai
lấy, tâm sự về người chồng hiện tại: “lão chồng tôi khi ấy là một anh con trai cục tính
nhưng hiền lành lắm, không bao giờ đánh đập tôi”. Rồi bà lí giải nguyên nhân vì sao
chồng mình lại sinh ra tính như vậy. Bởi vì cảnh nghèo, bởi vì khổ quá, nên đàn ông
trên thuyền chỉ biết hoặc uống rượu, hoặc đánh vợ mỗi khi cảm thấy khổ quá. Bởi,
trên vai người đàn ông đó phải gánh vác biết bao trách nhiệm, nhất là những lúc biển
động: “ông trời sinh ra người đàn bà là để đẻ con, rồi nuôi con cho đến khi khôn lớn,
cho nên phải gánh lấy cái khổ. Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ
không thể sống cho mình như ở trên đất được…”. Đó là lí do vì sao dù bị chồng đánh
chị vẫn cam tâm tình nguyện, vẫn xin tha cho hắn. Bởi ngoài những lúc bị đánh đập
qua, cuộc sống hòa thuận, nhìn đám con được ăn no chị cũng cảm thấy vô cùng vui long,…
Chỉ qua những lời chia sẻ hết sức ngắn gọn của chị ta có thể thấu hiểu được nỗi thống
khổ, sự cam chịu, nhẫn nhục trong người phụ nữ này. Tình mẫu tử thiêng liêng đã
khiến chị sẵn sàng hi sinh mọi thứ để con được sống, được ăn no. Đồng thời cũng giúp
ta thêm hiểu căn nguyên của tình trạng bạo lực trong những gia đình nghèo khổ.
Quả thực qua câu chuyện của người đàn bà hàng chài ta lại càng thấy rõ hơn không
chỉ thể đánh giá một con người, một sự việc qua vẻ bề ngoài của nó. Sự việc, con
người vốn nông sâu khôn lường, nếu không truy nguyên, không lắng lòng để nghe thì
cả đời này chúng ta chỉ là những kẻ hời hợt, đi đánh giá mọi chuyện bằng con mắt thờ ơ.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Tạo nên sức hấp dẫn cho tác phẩm này phải kể đến nghệ thuật tạo dựng tình huống bất
ngờ, hấp dẫn. Nhà nhiếp ảnh phát hiện khoảnh khắc trời cho, nhưng đằng sau đó lại là
cảnh bạo lực tàn nhẫn. Cho người đàn bà đến để nói chuyện, để phân tích lí giải nhưng
nào ngờ chính Phùng và Đẩu lại được người phụ nữ tưởng như thô kệch ấy làm cho
“sáng mắt”. Giúp họ hiểu hơn những quanh co, uẩn khúc trong cuộc đời, từ đó có
những nhận xét đánh giá đứng đắn trước bất cứ sự việc, hiện tượng nào.
Với tình huống truyện đặc sắc, chân thực Chiếc thuyền ngoài xa mang giá trị nhân đạo
và nhân bản sâu sắc. Cuộc đời này gồm cả rồng phượng, gồm cả đúng sai, tốt xấu. Bởi
vậy khi đánh giá bất cứ điều gì cũng không nên hời hợt. Cuộc sống này vô cùng phức
tạp, để hiểu nó cần phải soi ngắm từ nhiều phía, nhiều góc cạnh. Bài học cho Phùng
và Đầu cũng chính là những gì Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm đến các thế hệ bạn đọc. Bài văn mẫu 11
Với Nguyễn Minh Châu nhà văn tồn tại ở đời là để nâng giấc cho những con người
cùng đường, tuyệt lộ, những người bị cái ác và sự xui rủi dồn đến chân tường tuyệt
vọng, để bênh vực cho những con người không có ai bênh vực. Niềm khát khao bênh
vực, bảo vệ những con người bị chà đạp, đày đọa hắt hủi như thế cùng với tấm lòng
thiết tha truy tìm những vẻ đẹp tiềm ẩn sâu tận đáy tâm hồn của mỗi con người, đã trở
thành nguồn sáng giúp Nguyễn Minh Châu viết nên tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa,
một trong những tác phẩm kiệt tác của nền văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới. Tác
phẩm chứa đựng những giá trị nhân văn, những triết lý sâu sắc về đời người bằng ánh
nhìn đa diện nhiều chiều của tác giả, về mối liên quan chỉ cách nhau một ranh giới thật
mỏng manh là hiện thực cuộc đời và nghệ thuật.
Nguyễn Minh Châu nổi tiếng với nhiều tác phẩm như Bến quê, Chiếc thuyền ngoài xa,
Cỏ lau,… nhà văn Nguyễn Trung Thành từng ca ngợi “Nguyễn Minh Châu thuộc vào
trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng” nhất của văn học Việt Nam
thời kỳ đổi mới. Suốt cuộc đời cầm bút, ông luôn trăn trở, tìm tòi cái hạt ngọc quý vẫn
ẩn giấu trong tâm hồn của mỗi con người bình thường nhất. Chiếc thuyền ngoài xa ra
đời tháng 8/1983, in trong tập Bến quê (1985), sau trở thành nhan đề chung cho tập
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Chiếc thuyền ngoài xa. Tác phẩm là câu chuyện về chuyến công tác xa của một nhiếp
ảnh tên Phùng, sau chuyến công tác ấy anh đã nhận ra những quan niệm mới mẻ về
nghệ thuật, về cái đẹp và về đời người đầy những vết nham nhở, sần sùi.
Chiếc thuyền ngoài xa bắt đầu bằng một cốt truyện độc đáo và bất ngờ, nếu nói mạch
cảm xúc và cấu tứ là cái để người ta vịn vào tìm hiểu nội dung của một văn bản thơ,
thì tình huống truyện chính là một khởi điểm chắc chắn để khai thác, tìm tòi những cái
đặc sắc của một tác phẩm văn xuôi. Đó là những sự kiện éo le, bất ngờ, khác lạ để mở
ra một câu chuyện dài ở phía sau, mà theo như ý của Nguyễn Minh Châu thì tình
huống truyện là “cái tình thế mà ở đó sự sống hiện ra một cách đậm đặc, cái khoảnh
khắc chứa đựng cả một đời người”. Từ tình huống truyện tính cách, số phận của nhân
vật được gợi mở, cũng từ tình huống truyện mà chủ đề cũng như những giá trị mà tác
giả xây dựng được hé lộ một cách tinh tế và độc đáo.
Trong chuyến công tác dài ngày, sau nhiều buổi sáng “phục kích” tại bãi biển thì cuối
cùng may mắn cũng đã đến với nhiếp ảnh gia là Phùng, một “cảnh đắt trời cho” đã
xuất hiện ngay trước mắt mà có lẽ suốt cả cuộc đời cầm máy ảnh anh chưa từng được
thấy bao giờ, đó là một cảnh được ví như là “bức tranh mực tàu của một danh họa thời
cổ”. Phùng sướng điên người, đến mức giơ máy ảnh lên bấm “liên thanh” hết cả một
phần tư cuốn phim. Cảnh chiếc thuyền lưới vó cập bến, dưới cái ánh nắng “hồng
hồng” tờ mờ hơi sương quả thực là tuyệt mỹ, khiến người ta lặng người, tim thắt chặt
lại bởi cái sự “đơn giản và toàn bích”. Như vậy phát hiện thứ nhất của Phùng chính là
“khám phá ra cái chân lý của sự toàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần
của tâm hồn”, rằng vẻ đẹp của nghệ thuật là đạo đức.
Nhưng những tưởng một cảnh đẹp ấy sẽ là mãi mãi không có một tỳ vết thì phát hiện
thứ hai của Phùng lại dường như lật ngược lại vẻ toàn mỹ, phá tan đi cái sự toàn bích,
toàn thiện, phá tan đi cái “im phăng phắc” của một buổi sớm mai đẹp đẽ bình yên.
Một người đàn bà thô kệch, lam lũ lững thững bước ra từ “bức tranh mực tàu”, một
người đàn ông thô lỗ, cục súc bước theo sau kèm theo tiếng quát dọa “giết” thật đáng
sợ. Cảnh bạo lực gia đình diễn ra ngay trước mắt Phùng người đàn ông thẳng tay quất
chiếc thắt lưng vào lưng người đàn bà, hắn ta vừa đánh điên cuồng vừa thốt những lời
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
nguyền rủa độc địa “Mày chết đi cho ông nhờ! Chúng mày chết hết đi cho ông nhờ!”.
Không có một sự chống trả, người đàn bà lặng im chịu đựng trận đòn roi, không chạy
trốn, dường như đã chai sạn, chán chường và nhẫn nhục.
Phùng chết sững bởi chỉ mới trước đó thôi những con người ấy còn đóng một vai
trong cái cảnh toàn bích, hoàn mỹ, mà trước mắt bây giờ lại là hiện thực tàn nhẫn,
điều ấy như giáng một cái tát đau điếng vào tâm hồn của người nghệ sĩ yêu cái đẹp.
Với tâm hồn lương thiện và đạo đức của một con người Phùng quăng ngay máy ảnh,
định lao vào can ngăn cái cảnh khốn nạn kia, thế nhưng bất ngờ hơn khi đứa con trai
của họ đã lao vào giằng lấy thắt lưng của người bố đánh trả để bảo vệ mẹ, lão đàn ông
cho nó một cái tát như trời giáng, rồi bỏ đi. Ôi! Chuyện gì đang diễn ra giữa một buổi
sáng thế này, Phùng bàng hoàng, Phùng sốc trước cảnh chồng đánh vợ, con đánh bố,
rồi bố đánh con, thật hỗn loạn, phá nát hết cái vẻ đẹp tuyệt mĩ mà anh vừa mới nhận
ra. Lúc này đây anh mới vỡ lẽ hóa ra ranh giới giữa cái vẻ đẹp toàn mỹ, toàn bích và
sự thật nghiệt ngã xấu xa của cuộc sống chỉ cách nhau một bức màn mỏng manh,
chúng chẳng thể chịu được sự tàn phá của hiện thực cuộc đời đầy xấu xí.
Hiện thực và nghịch lý cuộc sống hầu như thể hiện một cách rõ nét trên hình ảnh
người đàn bà hàng chài, chị là hiện thân cho nỗi khốn khổ, nhọc nhằn của những
người phụ nữ miền biển của nước ta sau ngày đất nước giải phóng không lâu. Cuộc
đời người phụ nữ nào phải nói là quá bất hạnh khi phải gánh trên lưng ba nỗi khổ lớn,
thứ nhất là ngoại hình xấu xí, dáng dấp cao lớn, “đường nét thô kệch”, khuôn mặt lại
chằng chịt những nốt rỗ sau một trận đậu mùa thời nhỏ, nét mặt thì nhợt nhạt vì thức
đêm nhiều, lại phải lao động vất vả cả đêm. Bà vốn xuất thân khá giả nhưng khốn nỗi
vì quá xấu nên không ai lấy, bởi vậy nên việc xấu xí đã là một bất hạnh to lớn trong
cuộc đời người phụ nữ. Sau khi lấy chồng, sinh con thì chị lại tiếp tục mang trên vai
nỗi khổ nghèo túng, nhà đông con thuyền thì nhỏ, cuộc sống quá đỗi vất vả, nhọc
nhằn, đến nỗi có những ngày đằng đẵng phải ăn cả xương rồng luộc chấm muối.
Cái nghèo đã hành hạ thể xác, còn hành hạ cả về tâm hồn của người phụ nữ này khi
phải lo toan bộn bề cuộc sống. Sống vốn đã vất vả chị còn có nhiều con, mang nặng
đẻ đau tới trên dưới mười đứa con tất cả, càng đẻ, cuộc sống càng khó khăn càng đè
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
nặng trên đôi vai của chị, cuộc sống càng thêm túng quẫn. Đó là một cái vòng luẩn
quẩn không lối thoát. Nghèo đói, đông con đã gần như làm đôi vai người đàn bà ấy
sụp xuống thế nhưng chị vẫn phải tiếp tục chịu đựng sự vũ phu với những cơn đòn
“ban ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng” từ người chồng. Điều ấy không
những đem lại đau đớn vô hạn về thể xác mà còn gây tổn thương sâu sắc đến tâm hồn
của người đàn bà làng chài, khi bị người đầu ấp tay gối hằng ngày đánh đập, chì chiết.
Và hơn cả là nỗi lo lắng về sự mất niềm tin, về những sang chấn tâm lý mà những đứa
con nhỏ của chị phải gánh chịu, chị sợ chúng nó bị tổn thương ám ảnh về những kỷ
niệm ấy thơ tàn nhẫn mà bố gây ra cho mẹ chúng nó.
Phùng chứng kiến cái cảnh khốn khổ của người phụ nữ bất hạnh, nhiều lần khuyên chị
ly hôn để giải thoát khỏi cái gã chồng vũ phu, nhưng chị một hai không đồng ý. Bề
ngoài chắc có nhiều người lắc đầu vì sự cố chấp của người đàn bà ấy, nhưng mấy ai có
thể hiểu vén lên cái bức màn nghiệt ngã, thì bao nhiêu uẩn khúc, bao nhiêu cái bất đắc
dĩ mới dần lộ ra. Trong cái khốn khổ, bất hạnh của một người đàn bà xấu xí ta lại bất
chợt nhận ra những vẻ đẹp tâm hồn thật đáng quý, chị không muốn bỏ chồng, trước là
vì đã từng chịu ơn hắn ta, lòng biết ơn chồng vì đã cứu rỗi cuộc đời chị, đã cho chị
một mái ấm gia đình mặc dù bây giờ nó cũng sứt sẹo, chẳng mấy hạnh phúc.
Nếu như những người như thằng Phác, Phùng, chánh án Đẩu đều thấy lão chồng là
một kẻ đáng ghét, man rợ, đáng bỏ thì chị lại cho rằng chồng chị là một người đáng
thương cần được thông cảm, sẻ chia. Chị nhớ về những ngày xưa, nhớ về những điều
tốt đẹp của người chồng “cục tính nhưng hiền lành không bao giờ đánh đập tôi”, vì
trốn lính mà gia đình đâm túng quẫn , chính cái nghèo đói đã khiến chồng chị trở
thành một kẻ vũ phu, cục súc. Người đàn bà khốn khổ vơ hết lỗi về mình “giá mà tôi
đẻ ít đi”, chị nhẫn nhục chịu đựng, lại có tấm lòng bao dung vô bờ bến, nhìn và thấu
hiểu những nỗi khổ mà người khác gánh chịu để cảm thông, chỉ duy nhất chị không
bao dung cho bản thân mình.
Người phụ nữ ấy hy sinh, nhẫn nhục cũng không chỉ vì lòng biết ơn, lòng thông cảm
hay tình yêu với chồng mà trên tất cả là vì những đứa con thân yêu của mình. Lòng
người mẹ lúc nào cũng bao la mà rộng rãi đến thế, chị còn phải nuôi hơn chục đứa con
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
thơ dại, chị cần “một người đàn ông chèo chống lúc phong ba”. Chị mặc định “ông
trời sinh ra người đàn bà là để đẻ con, rồi nuôi con cho đến khi khôn lớn cho nên phải
gánh lấy cái khổ” cho nên họ “phải sống cho con chứ không thể sống cho mình”, cả
cuộc đời người đàn bà làng chài có lẽ chỉ có hy sinh, với chị nhìn con được ăn no cũng
là hạnh phúc lắm rồi, rồi cũng có những lúc gia đình chị “hòa thuận vui vẻ”.
Người đàn bà làng chài còn là một người có suy nghĩ thâm trầm sâu sắc, hiểu lý lẽ,
thấu tình đời, chị dễ dàng nhận ra cuộc sống trong đôi mắt của Phùng và chánh án Đẩu
quá ngây thơ, quá giản đơn. Chị dùng những lý lẽ hết sức thuyết phục, chị mở lòng
nói về đời mình để cho hai người họ hiểu được rằng tại sao chị không thể bỏ chồng,
chị cũng biết khổ biết đau đớn chứ, nhưng đã vào trong cái khốn khổ ấy người ta mới
phát hiện có những chuyện không thể nào làm khác.
Đó chính là nghịch lý của cuộc sống, phải lúc này đây nhân vật Phùng mới thông suốt
được, anh nhận ra rằng không thể giải phóng con người khỏi đói nghèo, khỏi bạo lực
gia đình chỉ bằng lòng tốt và pháp luật . Cũng nhận thức được việc không thể chỉ dùng
cái nhìn phiến diện một chiều để đánh giá toàn thể sự việc, mà phải dùng đôi mắt trực
quan nhiều chiều để suy xét và tìm hiểu. Hơn cả là bài học rút ra rằng nghệ thuật phải
gắn liền với cuộc đời, phải đi ra từ những hiện thực khốn khổ, phải đào sâu tìm kỹ,
khai thác cho được cái hạt minh châu chôn giấu trong tâm hồn mỗi một số phận con
người, đó mới là làm nghệ thuật chân chính.
Nguyễn Minh Châu, Nam Cao và Nguyễn Huy Tưởng đều là những người có nhận
thức rất sâu sắc và tinh tế về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời. Nam Cao từng
thốt lên rằng “Chao ôi, nghệ thuật không cần phải là ánh trăng lừa dối, không nên là
ánh trăng lừa dối; nghệ thuật chỉ có thể là tiếng kêu đau khổ kia, thoát ra từ những
kiếp lầm than…”, còn Nguyễn Huy Tưởng viết trong Vũ Như Tô rằng: “Nghệ thuật
mà không gắn liền với đời sống thì đó nó chỉ là những bông hoa ác mà thôi”. Nguyễn
Minh Châu cũng đồng những quan điểm vậy, ông sâu sắc nhận ra rằng “Ngọc lành có
vết, việc đời đa đoan”, làm chi đâu có cảnh toàn bích, toàn mỹ, chẳng qua ấy chỉ là bề
nổi, ẩn sâu sau đó là những hiện thực phũ phàng. Mà từ đó người nghệ sĩ phải dùng
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
một đôi mắt đa diện, thấu hiểu để nhìn nhận những vẻ đẹp đạo đức và nhân văn, chớ
nên chạy theo những vẻ đẹp dẫu hào nhoáng mà trống rỗng, vô hồn. Bài văn mẫu 12
Nguyễn Minh Châu – người mở đường tinh anh và tài năng của văn học Việt Nam
thời kì đổi mới. Những tác phẩm của ông để lại dấu ấn sâu sắc với người đọc: “Mảnh
trăng cuối rừng”, “Bức tranh” và đặc biệt là tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” viết
vào những năm đầu thời kì đổi mới.
Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” thể hiện một bài học đúng đắn về cách nhìn
nhận cuộc sống và con người: một cách nhìn đa dạng nhiều chiều, phát hiện ra bản
chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng. Đồng thời tác phẩm in đậm phong cách
tự sự - triết lí của Nguyễn Minh Châu: với cách khắc họa nhân vật, xây dựng cốt
truyện độc đáo và sáng tạo.
Để có một bộ lịch nghệ thuật về thuyền và biển thật ưng ý, trưởng phòng đề nghị nghệ
sĩ nhiếp ảnh Phùng đi thực tế chụp bổ sung một bức ảnh với cảnh biển buổi sáng có
sương mù. Nhân chuyến đi thăm Đẩu, người bạn chiến đấu năm xưa, giờ đang là
chánh án huyện, Phùng đi tới một vùng biển từng là chiến trường cũ của anh thời
chống Mĩ. Đã mấy buổi sáng mà anh vẫn chưa chụp được một bức ảnh nào. Sau một
tuần lễ, Phùng đã chụp được một bức ảnh tuyệt đẹp về chiếc thuyền ngoài xa: “một
chiếc thuyền lưới vó… như là một bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ. “Mũi
thuyền in một nét mơ hồ loè nhoè vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút
màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im
phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. Tất cả
khung cảnh ấy nhìn qua những cái mắt lưới nằm giữa hai chiếc gọng vó hiện ra dưới
một hình thù y hệt cánh một con dơi…”. Bức ảnh “Chiếc thuyền ngoài xa” là một vẻ
đẹp mà cả đời bấm máy có lẽ Phùng chỉ có diễm phúc bắt gặp một lần: “Trong giây
phút bối rối, Phùng tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự toàn thiện,
khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”. Bức ảnh “Chiếc thuyền
ngoài xa” là sự phát hiện thú vị của người nghệ sĩ trên con đường sáng tạo cái đẹp nghệ thuật.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Tác phẩm không dừng lại ở đó, người nghệ sĩ Phùng bàng hoàng khi phát hiện ra sự
thật của cuộc sống bên trong bức ảnh tuyệt mĩ của “Chiếc thuyền ngoài xa”:Bước ra là
một người đàn bà mệt mỏi, cam chịu và một lão đàn ông dữ dằn, ác độc, coi việc đánh
vợ như là phương cách giải tỏa những uất ức khổ đau: “Lão đàn ông lập tức trở nên
hùng hổ, mặt đỏ gay, lão rút trong người ra một chiếc thắt lưng … lão trút cơn giận
như lửa cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào người đàn bà, lão vừa
đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két”. Trong “chiếc thuyền ngoài xa”,
một sự thật còn trớ trêu, cay đắng nữa: Cha con lão làng chài coi nhau như kẻ thù
“Thằng bé chạy một mạch, sự giận dữ căng thẳng…lập tức nhảy xổ vào cái lão đàn
ông liền rướn thẳng người vung chiếc khóa sắt quật vào giữa khuôn ngực lão đàn
ông”. Người nghệ sĩ Phùng như cay đắng nhận thấy những cái ngang trái, bi kịch
trong gia đình thuyền chài kia đã là thứ thuốc rửa quái đản làm những thước phim
huyền diệu của cái máy ảnh mà anh dày công sáng tạo nghệ thuật bổng hiện hình một
sự thật cuộc sống xót xa. Tấm ảnh về chiếc thuyền thì rất đẹp, nhưng cuộc sống đích
thực của gia đình dân chài trên chiếc thuyền ấy chẳng có gì là đẹp. Sự nghịch lí ấy đặt
ra vấn đề đối với người nghệ sĩ về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc sống. “Nghệ
thuật không nên là ánh trăng lừa dối” (Nam Cao).
Phùng từng là người lính cầm súng chiến đấu để đem lại cuộc sống thanh bình, tốt
đẹp. Nhưng hiện thực cuộc sống vẫn còn những góc khuất. Đặc biệt là câu chuyện của
người đàn bà làng chài ở tòa án huyện. Bề ngoài, đó là một người đàn bà nhẫn nhục,
cam chịu, bị chồng thường xuyên hành hạ, đánh đập thật khốn khổ “ba ngày một trận
nhẹ, năm ngày một trận nặng”, nhưng người đàn bà vẫn kiên quyết gắn bó với lão đàn
ông ấy: “Con lạy quý tòa. . Quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được,
đừng bắt con bỏ nó”. Nguồn gốc của những nghịch lí đó là tình thương vô bờ đối với
những đứa con “Đám đàn bà hàng chài ở thuyền chúng tôi cần phải có người đàn ông
để chèo chống khi phong ba, để cùng làm ăn nuôi nấng. . phải sống cho con chứ
không phải sống cho mình”. Phùng từng là người lính chiến đấu giải phóng miền Nam
khỏi nanh vuốt quân xâm lược nhưng lại không thể nào giải phóng được số phận của
người đàn bà bất hạnh. Qua câu chuyện của người đàn bà, Phùng càng thấm thía:
không thể đơn giản trong cái nhìn về cuộc đời và con người.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Người đàn bà hàng chài không có tên , một người vô danh như biết bao người đàn bà
vùng biển khác. Thấp thoáng trong người đàn bà ấy là bóng dáng của biết bao người
phụ nữ Việt Nam nhân hậu, bao dung, giàu đức hi sinh. Người đàn bà ấy thật đáng
chia sẻ cảm thông. Lão đàn ông trước kia là một “anh con trai cục tính nhưng hiền
lành” nay là một người chồng độc ác. Ông ta vừa là nạn nhân của cuộc sống khốn khổ,
vừa là thủ phạm gây nên bao đau khổ cho chính những người thân của mình. Làm thế
nào để đem lại cái phần thiện trong người đàn ông ấy?!Trong một gia đình như gia
đình vợ chồng làng chài, những đứa trẻ như chị Phác, cậu bé Phác lớn lên và sẽ thành
người như thế nào? Những người nghệ sĩ như Phùng, những nhà quản lí xã hội như
Đẩu sẽ làm gì để cuộc sống bớt đi những mảnh đời như vậy?
Cốt truyện của tác phẩm rất sáng tạo và độc đáo. Những tình huống chứa đầy sự
nghịch lí: Một trưởng phòng muốn có tờ lịch “tĩnh vật hoàn toàn” nhưng thực tế vẫn
có hình ảnh con người , Một người nghệ sĩ chụp được bức ảnh tuyệt đẹp thì chính
trong đó lại chứa những cái xấu ác, Một người đàn bà bị chồng đánh dã man nhưng
không bao giờ muốn từ bỏ lão. Những nghịch lí đó vẫn tồn tại trong cuộc đời như nói
lên một triết lí sâu sắc: Cuộc sống không hề đơn giản mà phức tạp, không dễ gì khám
phá. Người nghệ sĩ phải có cái nhìn nhiều chiều khi phản ánh hiện thực cuộc sống.
Người kể chuyện là sự hóa thân của tác giả vào nhân vật Phùng đã tạo ra một điểm
nhìn trần thuật sắc sảo. Lời kể trở nên khách quan, chân thật giàu sức thuyết phục.
Ngôn ngữ nhân vật phù hợp với đặc điểm tính cách của từng người:giọng lão đàn ông
thô bỉ, lời người đàn bà xót xa cam chịu…Việc sử dụng ngôn ngữ sáng tạo đã góp
phần khắc sâu hơn chủ đề tư tưởng của tác phẩm.
Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” thể hiện một bài học đúng đắn về cách nhìn
nhận cuộc sống và con người:Mỗi người trong cõi đời, nhất là người nghệ sĩ, không
thể đơn giản, sơ lược khi nhìn nhận cuộc sống và con người. Cần một cách nhìn đa
dạng nhiều chiều, phát hiện ra bản chất thật sau vẻ đẹp bên ngoài của hiện tượng.
Đồng thời tác phẩm in đậm phong cách tự sự-triết lí của nhà văn Nguyễn Minh Châu.
Có thể khẳng định: Nguyễn Minh Châu là một trong số những nhà văn đầu tiên của
thời kì đổi mới đã đi sâu khám phá sự thật đời sống , dũng cảm thể hiện những góc
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
khuất của cuộc đời ngay trong chế độ xã hội tốt đẹp của chúng ta. Đúng như lời của
nhà văn Nguyễn Minh Châu đã nói: “Nhà văn không có quyền nhìn sự vật một cách
đơn giản, và nhà văn cần phấn đấu để đào xới bản chất con người vào các tầng sâu lịch sử”. Bài văn mẫu 13
Nguyễn Minh Châu thuộc trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất
của nền văn học ta hiện nay. Sự tinh anh và tài năng ấy trước hết thể hiện ở quá trình
đổi mới tư duy nghệ thuật. Trong văn học cách mạng trước năm 1975, thước đo giá trị
chủ yếu của nhân cách là sự cống hiến, hi sinh cho cách mạng, là các tiêu chuẩn đạo
đức cách mạng được thế hiện chủ yếu trong mối quan hệ với kẻ thù, với đồng chí,
đồng bào. Sau năm 1975, Nguyễn Minh Châu là một trong số những nhà văn đầu tiên
của thời kì đổi mới đã đi sâu khám phá sự thật đời sống ở bình diện đạo đức thế sự.
Khi làm cho người đọc ý thức về sự thật, có khả năng nhìn thẳng vào sự thật, phát
hiện nhiều mối quan hệ xã hội phức tạp, chằng chịt, thì văn chương đã ít nhiều đáp
ứng được cái nhu cầu nhìn nhận và hoàn thiện nhiều mặt của nhân cách con người.
Truyện Chiếc thuyền ngoài xa là phát hiện về đời sống và con người theo đúng hướng
đó. Bao nghịch lí đời thường được mở ra: một người trưởng phòng thông minh muốn
có tờ lịch “tĩnh vật hoàn toàn”, nhưng thực tế không thể tước bỏ được hình ảnh con
người; một nghệ sĩ săn được cảnh thuyền và biển thật đẹp thì chính từ cảnh đó lại xuất
hiện những cái thật xấu; một người đàn bà bị chồng hành hạ vô lí nhưng không bao
giờ muốn từ bỏ kẻ độc ác ấy; những chiến sĩ nhiệt thành từng chiến đấu thế nào để
giải thoát cho một người đàn bà bất hạnh… Đấy là những minh chứng sinh động cho
cách nhìn đa diện của Nguyễn Minh Châu, như chính ông từng khẳng định: “Nhà văn
không có quyền nhìn sự vật một cách đơn giản, và nhà văn cần phấn đấu để đào xới
bản chất con người vào các tầng sâu lịch sử”.
Phát hiện thứ nhất của nhân vật nghệ sĩ nhiếp ảnh đầy thơ mộng. Để có tấm lịch nghệ
thuật về thuyền và biển theo yêu cầu của trưởng phòng, Phùng đã tới một vùng biển
từng là chiến trường cũ của anh, đã dự tính bố cục, đã “phục kích” mấy buổi sáng đế
“chộp được một cảnh thật ưng ý. Giây phút ấy đã tới, đôi mắt nhà nghề của người
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
nghệ sĩ đã phát hiện ra một vẻ đẹp “trời cho” trên mặt biển mờ sương, vẻ đẹp mà cả
đời bấm máy có lẽ anh chỉ có diễm phúc bắt gặp được một lần: trước mặt tôi là một
bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ. Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe
vào bầu sương mù màu trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời
chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc
mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. Tất cả khung cảnh ấy nhìn qua những cái
mắt lưới (…), toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài hoà và đẹp (…),
tôi tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự hoàn thiện, khám phá thấy
cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn. Niềm hạnh phúc của người nghệ sĩ chính là
cái hạnh phúc của khám phá và sáng tạo của sự cảm nhận cái đẹp tuyệt . diệu. Dường
như trong hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa giữa trời biển mờ sương, anh ta đã bắt gặp
lại cái tận Thiện, tận Mĩ, thấy tâm hồn mình như được gột rửa, trở nên thật trong trẻo,
tinh khôi bởi cái đẹp hài hoà, lãng mạn của cuộc đời.
Phát hiện thứ hai của nhân vật nghệ sĩ nhiếp ảnh lại đầy nghịch lí, nó bất ngờ và trớ
trêu như trò đùa quá của cuộc sống. Phùng đã từng có cái khoảnh khắc hạnh phúc tràn
ngập tâm hồn mình do cái đẹp tuyệt dính của ngoại cảnh vừa mang lại, anh đã từng
chiêm nghiệm bản thân cái đẹp chính là đạo đức, lại chẳng phải là đạo đức, là chân lí
của sự hoàn thiện. Anh ta chứng kiến từ chiếc thuyền ngư phủ đẹp như trong mơ ấy
bước ra một người đàn bà xấu xí, mệt mỏi và cam chịu; một lão đàn ông thô kệch, dữ
dằn, độc ác coi việc đánh vợ như một phương cách để giải tỏa những uất ức, khổ đau.
Phùng đã từng là người lính cầm súng chiến đấu đề có vẻ đẹp thanh bình của thuyền
biển mênh mông, anh không thể chịu được khi chứng kiến cảnh lão đàn ông đánh vợ
một cách vô lí và thô bạo. Nhưng anh chưa kịp xông ra thì thăng Phác, con lão đàn
ông, đã kịp tới đế che chở cho người mẹ đáng thương. Chỉ đến lần thứ hai, khi lại phải
chứng kiến cảnh ấy, Phùng mới thế hiện được bản chất người lính không thể làm ngơ
trước sự bạo hành của cái ác… Lão đàn ông đánh trả, Phùng bị thương, anh được đưa
về trạm y tế của toà án huyện, ở đó có chánh án Đẩu, bạn chiến đấu cũ của anh. Phùng
cay đắng nhận thấy những cái ngang trái, xấu xa, những bi kịch trong gia đình thuyền
chài kia đã là thứ thuốc rửa quái đản làm những thước phim huyền diệu mà anh dày
công chụp được bỗng hiện hình thành khủng khiếp, ghê sợ.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Câu chuyện của người đàn bà hàng chài ở toà án huyện là câu chuyện về sự thật cuộc
đời, nó giúp những người như Phùng và Đẩu hiểu được nguyên do của những điều
tưởng như vô lí. Bề ngoài đó là một người đàn bà quá nhẫn nhục, cam chịu, bị chồng
thường xuyên hành hạ, đánh đập thật khốn khó ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một
trận nặng, vậy mà vẫn nhất quyết gắn bó với lão đàn ông vũ phu ấy. Chỉ qua những lời
giãi bày thật tình của người mẹ đáng thương đó mới thấy nguồn gốc mọi sự chịu
đựng, hi sinh của bà là tình thương vô bờ đối với những đứa con: “… dám dàn bà
hàng chài ở thuyền chúng tôi cần có người đàn ông để chèo chống khi phong ba, để
cùng làm ăn nuôi nấng đặng một sắp con nhà nào cũng trên dưới chục đứa. Phải sống
cho con chứ không thể sống cho mình…”. Nếu thiếu sự việc một cách đơn giản, chỉ
cần yêu cầu người đàn bà bỏ chồng là xong. Nhưng nếu nhìn vấn đề một cách thấu
suốt sẽ thấy ý nghĩa và xử sự của bà là không thể khác được. Trong khổ đau triền
miên, người đàn bà ấy vẫn chắt lọc được những niềm hạnh phúc nhỏ nhoi: “Vui nhất
là lúc ngồi nhìn đàn con chúng tôi nó được ăn no”; “ơ trên thuyền cũng có lúc vợ
chồng con cái chúng tôi sống hoà thuận, vui vẻ”.
Về nghệ thuật, nét độc đáo trong xây dựng cốt truyện của Nguyễn Minh Châu là cách
tạo tình huống mang ý nghĩa khám phá, phát hiện về đời sống. Nếu coi tình huống là
sự kiện có ý nghĩa bộc lộ mối quan hệ, bộc lộ khả năng ứng xử, thử thách phẩm chất,
tính cách, đôi khi tạo ra những bước ngoặt trong tư tưởng, tình cảm, trong cuộc đời
con người, thì với Phùng, việc chứng kiến lão đàn ông đánh vợ là một sự kiện như thế.
Trước đó, Phùng nhìn đời bằng con mắt của một nghệ sĩ. Anh rung động, say mê
trước vẻ đẹp “trời cho” của thuyền biển sớm mai. Chính trong giây phút tâm hồn
thăng hoa những cảm xúc lãng mạn nhất, anh bất ngờ chứng kiến đôi vợ chồng từ con
thuyền “thơ mộng” bước xuống, rồi lão đàn ông đánh vợ một cách dã man và vô lí.
Tình huống đó được lặp lại một lần nữa, Phùng không chỉ chứng kiến người đàn bà
nhẫn nhục chịu đựng mà còn thấy được thái độ, hành động của chị em thằng Phác
trước sự hung bạo của cha với mẹ. Từ đó đến cuối truyện, Phùng đã có một cách nhìn
đời khác hẳn. Anh thấy rõ những cái ngang trái trong gia đình thuyền chài ấy, hiểu sâu
thêm tính cách người đàn bà, chị em thằng Phác, hiểu sâu thêm bản chất người đồng
đội của mình (Đẩu) và hiểu thêm chính mình. Tình huống truyện đã được Nguyễn
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Minh Châu đẩy lên cao trào và ngày càng xoáy sâu hơn nữa để phát hiện tính cách .
con người, phát hiện sự thật cuộc đời.
Hơn nữa, ngôn ngữ người kể chuyện và ngôn ngữ nhân vật trong truyện ngắn này
cũng rất đáng chú ý. Người kể chuyện ở đây là nhân vật Phùng, hay nói đúng hơn, đó
là sự hóa thân của tác giả vào nhân vật Phùng. Việc chọn người kê chuyện như thê đã
tạo ra một điểm nhìn trần thuật sắc sảo, tăng cường khả năng khám phá đời sống của
tình huống truyện, lời kể chuyện trở nên khách quan, chân thật, giàu sức thuyết phục.
Ngôn ngữ cách nhân vật phù hợp với đặc điểm tính cách của từng người: giọng điệu
lão đàn ông thật thô bỉ, tàn nhẫn với những từ ngữ đầy vẻ tục tằn, hung bạo; những lời
của người đàn bà thật dịu dàng và xót xa khi nói với con, thật đớn đau và thấu trải lẽ
đời khi nói về thân phận của mình; những lời của Đẩu ở toà án huyện rõ là giọng điệu
của một người tốt bụng, nhiệt thành: việc sử dụng ngôn ngữ rất linh hoạt, sáng tạo như
thế đã góp phần khắc sâu thêm chủ đề – tư tưởng của truyện ngắn.
Tóm lại, từ câu chuyện về một bức ảnh nghệ thuật và sự thật cuộc đời đằng sau bức
ảnh ấy, truyện Chiếc thuyền ngoài xa mang đến một bài học đúng đắn về cách nhìn
nhận cuộc sống và con người: một cách nhìn đa diện, nhiều chiều, phát hiện ra bản
chất sau vẻ ngoài đẹp đẽ của hiện tượng, ơ đây là số phận đau đớn của một người phụ
nữ, là cảnh ngộ ngang trái trong một gia đình hàng chài hiện dần lên” qua bức ảnh
tuyệt đẹp về chiếc thuyền trong sương sớm. Từ đó, truyện còn cho thấy rõ mỗi người
trong cõi đời, nhất là người nghệ sĩ, không thể đơn giản và sơ lược khi nhìn nhận cuộc sống và con người. Bài làm mẫu 14
Căn cứ theo điều Nguyễn Minh Châu lúc sinh thời từng tâm niệm : “Không có một
thứ nghề nào mà kết quả công việc lại có thể cắt nghĩa rõ rệt chân giá trị của người
làm ra nó như nghề viết văn” thì có thể khẳng định rằng những gì ông để lại cho đời
đã đảm bảo chắc chắn ông là một tài năng và một nhân cách lớn. Sự nghiệp sáng tác
của ông có một vị trí quan trọng trong quá trình vận động và phát triển của văn học
Việt Nam giai đoạn đổi mới sau năm 1975 và ông rất xứng đáng với lời đánh giá của
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
nhà văn Nguyên Ngọc : “Nguyễn Minh Châu thuộc số những nhà văn mở đường tinh
anh và tài năng của văn học ta hiện nay”.
Mẫn cảm với nghề, Nguyễn Minh Châu ý thức rất sớm về xu thế tất yếu phải đổi mới
văn học, mà trước nhất là đổi mới quan niệm về văn chương, về bản lĩnh và trách
nhiệm của nhà văn. Từ năm 1945 đến 1975, văn học Việt Nam có sứ mệnh phục vụ
chiến đấu, nó phải trở thành một vũ khí, một “mặt trận”tư tưởng. Yêu cầu dó quy định
cách văn học tiếp cận cuộc sống chủ yếu từ góc độ lịch sử – sự kiện. Những vấn đề
của cộng đồng được ưu tiên và được coi như tiêu chí hàng đầu để định giá tác phẩm.
Tự nguyện làm một nhà văn – chiến sĩ, Nguyễn Minh Châu đã góp vào nền văn học
kháng chiến những tác phẩm xuất sắc : Cửa sông, Dấu chân người lính, Mảnh trăng
cuối rừng. Chính trong thời kì hào hùng và cam go ấy, nhà văn ghi vào nhật kí : “Hôm
nay chúng ta đang chiến đấu vì quyền sống của cả dân tộc, nhưng sẽ đến một ngày
chúng ta phải chiến đấu cho quyền sống của từng con người, sao cho con người ngày
một tốt hơn. Chính cuộc đấu tranh ấy mới là lâu dài”. Hoá ra con người là mối bận
tâm thường xuyên của ông. Nhận xét văn học viết trong chiến tranh của chúng ta
thường có hạn chế lớn : “sự kiện lấn át con người”, ông cả quyết rằng sẽ đến lúc vãn
học “phải viết về con người”, “trước sau con người cũng leo lên trên sự kiện để đòi quyền sống”.
Khi đất nước hoà bình, Nguyễn Minh Châu có điều kiện để hiện thực hóa những suy
tư đầy sáng suốt đó. Ông coi “văn học và cuộc sống là hai vòng tròn đồng tâm mà tâm
điểm là con người”, còn nhà văn chân chính thì bao giờ cũng “mang nặng trong mình
tình yêu cuộc sống, nhất là tình yêu thương con người”. Tình yêu ấy thôi thúc ông làm
một cuộc tự đổi mới âm thầm mà quyết liệt. Trong những sáng tác từ sau năm 1975,
ngòi bút ông ngày càng nghiêng hẳn về đề tài thế sự, nơi ông có thể đi sâu vào những
vấn đề của cá nhân trong mối quan hệ đời thường đa đoan, phức tạp. Rồi từ đó ông đề
xuất quan niệm mới mang nội dung dân chủ và nhân bản sâu sắc về con người.
Hai tập truyện ngắn Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (1983) và Bến quê (1985),
đánh dấu bước chuyển vững vàng của Nguyễn Minh Châu. Truyện ngắn Chiếc thuyền
ngoài xa (viết xong tháng 8 – 1983) in trong tập Bến quê.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Những đổi mới của Nguyễn Minh Châu trong truyện ngắn này về cơ bản tập trung ở
cách tiếp cận đời sống và quan niệm về con người. Chọn số phận cá nhân trong cuộc
mưu sinh nhọc nhằn thời hậu chiến làm đối tượng khám phá, nhà văn đã kiên quyết
khước từ cái nhìn lí tưởng hoá con người, để hiện thực hiện lên với tất cả cái xù xì,
góc cạnh của nó. Truyện dường như không có bóng dáng bất cứ một sự kiện chính trị
– xã hội nào, chỉ là cuộc sống bế tắc quẩn quanh, thường nhật của một gia đình dân
chài vùng đầm phá miền Trung, cách Hà Nội hơn sáu trăm cây số. Điều tác giả muốn
nhấn mạnh là : tính chất phức tạp, bí ẩn của đời sống không thể nhìn bằng cái nhìn
giản đơn, dễ dãi. Ông đã sáng tạo một tình huống thật độc đáo và hấp dẫn nhằm
chuyển tải tư tưởng riêng, những phát hiện riêng về cuộc đời và về văn chương.
Vai trò của tình huống luôn được người viết truyện ngắn đề cao.Với Nguyễn Minh
Châu, “Đôi khi người ta nghĩ ra được một cái tình thế xảy ra câu chuyện thật hay và
thế là coi như xong một nửa”. Tình huống chính là “thứ nước rửa ảnh làm nổi hình nổi
sắc nhân vật, làm rõ tư tưởng của nhà văn”.
Chiếc thuyền ngoài xa được triển khai trên hai tình huống chính. Tình huống tự nhận
thức là tình huống lớn, bao trùm toàn bộ câu chuyện : Nhân vật Phùng được cử tới
vùng biển xa xôi kia để chụp ảnh bổ sung cho bộ ảnh lịch chuyên đề mười hai tháng
về biển. Trưởng phòng khi giao nhiệm vụ nói với Phùng : “không có người. Hoàn toàn
thế giới tĩnh vật”. Nhờ đó mà Phùng có cơ hội chứng kiến một tình huống khác hết
sức bất ngờ và khó tin : một người phụ nữ làng chài thường xuyên bị chồng đánh đập
dã man, vẫn cắn răng cam chịu, từ chối lời khuyên đầy thiện chí của vị thẩm phán toà
án huyện, kiên quyết không rời bỏ người chồng vũ phu. Cách xử sự lạ lùng của người
đàn bà gây thắc mắc cho cả Phùng (phóng viên ảnh) lẩn Đẩu (thẩm phán). Kết cục là
họ “vỡ ra” được nhận thức mới, đúng hơn, một nhận thức làm thay đổi cách nhìn,
cách nghĩ quen thuộc của họ (kiểu tình huống này cũng xuất hiện ở nhiều truyện khác
của Nguyễn Minh Châu như Bức tranh, Bến quê, Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành,…).
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Do tình huống đặt ra là tình huống tự nhận thức nên cốt truyện được xây dựng trên
nguyên tắc luận đề : sự kiện, sự việc chỉ là phông nền cho quá trình vận động tâm lí
dẫn đến bước ngoặt tư tưởng.
Chủ thể của quá trình nhận thức ở đây là nhân vật Phùng, người kể chuyện xưng tôi
(một hoá thân của Nguyễn Minh Châu ?). Phùng có phẩm chất đáng quý của một nghệ
sĩ giàu tâm huyết, tâm hồn tinh tế, thiết tha với cái đẹp. Cảnh thiên nhiên vùng đầm
phá buổi sáng, “phẳng lặng và tươi mát” ; cảnh đẩy thuyền ra khơi sôi nổi, náo nhiệt
và khoẻ khoắn, cảnh thuyền cá trở về lúc bình minh rực rỡ; cánh biển đông huyền bí,
sâu thẳm… đã đem lại những rung động ” tuyệt đỉnh”, khiến anh vui sướng, hạnh
phúc đến mức “tưởng như chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự toàn
thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”. Đằng sau những câu
văn khá du dương, hào phóng mĩ từ trong đoạn này, ngầm án một nụ cười hài hước,
chế giễu nhẹ nhàng lối tư duy lãng mạn của nhiều nghệ sĩ (đó cũng có thể là nụ cười
tự trào đầy thâm thuý của Nguyễn Minh Châu). Tự tin và tự mãn, Phùng đã vội thu
vào ống kính “cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh vừa mang lại”. Anh ngỡ rằng mình
sáng suốt hơn người trưởng phòng, biết gắn cái đẹp thiên nhiên với hình ảnh con
người, biết tìm ra sự hài hoà giữa chất thơ của trời biển với vẻ “náo nhiệt” tưng bừng
của lao động. Nhưng anh đã lầm. Bước ngoặt trong nhận thức người nghệ sĩ được tác
giả khắc họa thật sắc sảo qua sự đối lập gay gắt giữa “cái – thấy – phút – trước” với
“cái – thấy – phút – sau”. Mấy cụm từ giản dị mà đầy sức nén của chân lí : “tôi chắc
mẩm” (niềm tin có sẵn), “ngay lúc ấy” (đột biến), “bất giác tôi nghe” (hoang mang trước sự thật).
Phùng đã hai lần chứng kiến cảnh người đàn bà bị chồng đánh đập tàn nhẫn trên bờ
biển (lần thứ hai, thậm chí anh còn nhảy vào can thiệp và bị thương) rồi lại chứng kiến
cách chị ta ứng xử tại tòa án của chánh án Đẩu. Trong suy nghĩ của Phùng và Đẩu,
người đàn bà khốn khổ đáng thương không nên cam chịu bị hành hạ, chắc bà ta sẽ vui
vẻ chấp thuận bỏ chồng để được giải thoát khỏi đòn roi. Ngờ đâu cả thiện chí lẫn luật
pháp đều bất lực : người đàn bà khi mới nghe vị thẩm phán thuyết phục li dị chồng đã
“chắp tay lạy vái lia lịa : – Con lạy quý toà…”. Trước cảnh này, Phùng kinh ngạc cao
độ và cảm thấy bức bối : “gian phòng ngủ lồng lộng gió biển của Đẩu tự nhiên bị hút
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
hết không khí, trở nên ngột ngạt quá” vì “không thể nào hiểu được” thái độ cam chịu
lạ lùng ấy. Ở đây diễn ra một sự va chạm gay gắt giữa những điều đã mặc định về con
người với thực tế sống động của hiện thực. Phùng và Đẩu đều tin rằng mình đúng : họ
đã bảo vệ bà ta bằng cả thiện chí lẫn luật pháp. Họ đinh ninh chồng bà ta là kẻ xấu xa,
bỏ lão là giải pháp tốt nhất. Chỉ có điều người đàn bà lam lũ ấy giống như một bí mật
mà họ chưa bao giờ biết. Sự thay đổi hoàn toàn tư thế và lối xưng hô, những câu nói
chất phác mà “thấu tình đạt lí” của bà làm cả Phùng lẫn Đẩu bối rối “những lời ấy,
nhất là đấy lại là lời một người đàn bà khốn khổ, không phải dễ nghe đối với chúng
tôi…”. Một lần nữa cách nhìn đầy định kiến và đơn giản “va” phải cái trí khôn của đời
sống. Người đàn bà thất học lại có tư cách giảng giải cho hai vị trí thức về những
nghịch lí mà con người phải chấp nhận khi nó bị cầm tù trong hoàn cảnh đói nghèo
cùng cực. Hoá ra cuộc sống vốn đầy nghịch lí mà cái nhìn chủ quan duy ý chí không
bao giờ thấy hết. Pháp luật công bằng, lòng tốt vô tư đều chưa đủ hoá giải những
nghịch lí ấy. Nguyễn Minh Châu thật sâu sắc khi phát hiện sự cam chịu của người đàn
bà là một phẩm chất, là cái đẹp đáng giá nhất, vì nó cần thiết nhất cho những người
dân hàng chài cơ cực kia khi xã hội chưa có một giải pháp thực sự hiệu quả để thay đổi số phận họ.
Người đàn bà thất học mà không tăm tối. Thái độ nhẫn nhịn là kết quả của bao tình
cảm vị tha, thánh thiện : “Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ không
phải sống cho mình như ở trên đất được !…”. Vậy là người đàn bà đã chủ động nhận
về mình mọi đau đớn, phiền não để đảm bảo cho sự tồn tại của cái gia đình đông con
sống dựa vào nghề sông nước vốn đầy rẫy bất trắc. Tình yêu thương như một bản
năng mãnh liệt ngàn đời cứu người phụ nữ ở câu chuyện này phát lộ dưới hình thức
bất ngờ nhất và cũng cảm động nhất. Nó cho bà ta can đám để chịu đựng những trận
đòn tàn bạo của chồng (khi bị chồng đánh bà không hé kêu khóc hay chống cự),
nhưng lại khiến bà “đau đớn”, “xấu hổ, nhục nhã” khi biết mình vô tình làm tổn
thương tâm hồn đứa con thơ dại (bà “mếu máo” gọi tên Phác, “ôm chầm lấy nó”,
“chắp tay vái lấy vái để” đứa con, bà cũng đã khóc ở tòa án khi nghe Phùng nhắc đến thằng Phác).
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Nguyễn Minh Châu đã di chuyển điểm nhìn từ Phùng sang Đẩu rồi bất ngờ “trao” cho
người đàn bà và chính cái người mẹ hàng chài thô kệch, mặt rỗ xấu xí, đầy vẻ lam lũ,
cam chịu ấy lại là người sắc sảo, hiểu đời hơn hẳn hai vị trí thức. Chánh án Đẩu và
phóng viên nhiếp ảnh Phùng đã từng kinh qua chiến tranh, đi nhiều thấy nhiều mà hoá
ra vẫn nông cạn, hời hợt trước hiện thực khắc nghiệt của gia đình bà và những người
dân chài khác. Cuộc sống được Đẩu nhìn bằng sự rành rẽ, công bằng của luật pháp,
Phùng nhìn bằng con mắt nghệ sĩ. Cả hai đều có sẵn lòng tốt và thiện chí với cuộc đời.
Chỉ có điều các anh quen tư duy một chiều về cuộc đời (chẳng hạn, câu hỏi “như lạc
đề” của Phùng : “Lão ta trước hồi bảy nhăm có đi lính ngụy không ?” hay cái thắc
mắc rất ngây thơ của Đẩu : “Vậy sao không lên bờ mà ở ?”) nên chỉ thấy được những
gì là tất yếu, hợp lí. Người đàn bà trái lại, từ số phận mình đã buộc các anh phải đặt
đời sống và cái nhìn nhiều chiều để nhận ra vô vàn nghịch lí : bãi xe tăng bị bốc cháy
(chứng tích về chiến công anh hùng trong chiến đấu) là nơi người đàn bà thường
xuyên bị đánh đập, còn những đứa trẻ thì đói khát và thất học (bi kịch đói nghèo chưa
cách gì chấm dứt), thiếu nữ mảnh dẻ duyên dáng “như nàng tiên cá” lại “được tách ra
từ da thịt một người đàn bà hàng chài xấu xí và đau khổ”, người mẹ yêu con, cố che
giấu sự thật để tránh cho con khỏi đau lòng, không ngờ lại làm nó tức giận đến mù
quáng,… Chính những lời giãi bày chất phác, dè dặt của người đàn bà đã dần dần “mở
mắt” cho Phùng và Đẩu. Tất nhiên việc thay đổi cách nhìn, cách nghĩ quen thuộc
không dễ dàng gì. Làm sao hai vị cựu chiến binh của một thời đánh giặc lừng lẫy có
thể thấm thía được ngay bao nhiêu nông nỗi yêu thương, xa xót, đắng cay, hờn tủi,
bao nhiêu thấu hiểu độ lượng trong giọng nói đứt quãng của bà ta : “Bất kể lúc nào
thấy khổ quá là lão xách tôi ra đánh, cũng như đàn ông thuyền khác uống rượu […].
Giá mà lão uống rượu […] thì tôi còn đỡ khổ […]. Sau này con cái lớn lên, tôi mới xin
được với lão […] đưa tôi lên bờ mà đánh […]”. Phùng và Đẩu đã “cùng một lúc thốt
lên” : “Không thể nào hiểu được, không thể nào hiểu được”. Có lẽ họ chỉ thực sự “tâm
phục khẩu phục” khi phát hiện cái sức mạnh nội tâm kì lạ nâng đỡ người đàn bà :
“Lần đầu tiên trên khuôn mặt xấu xí của mụ chợt bừng sáng lên như một nụ cười – vả
lại, ở trên thuyền cũng có lúc vợ chồng con cái chúng tôi sống hoà thuận vui vẻ […].
Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no.
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
Nguyễn Minh Châu đã thật “cao tay” khi làm cuộc hoán đổi vị thế giữa Phùng, Đẩu
với người đàn bà – cuộc hoán đổi để xác lập quan niệm dân chủ về con người. Tính
cách đầy mâu thuẫn của người phụ nữ hàng chài thể hiện tư tưởng nhân bản sâu sắc
của nhà văn, hiện thực hóa ý định của ông khi sáng tác truyện ngắn này : “Con người
sống trong xã hội, sống giữa cộng đồng đã từng tồn tại từ lâu và còn tồn tại mãi nhưng
họ phải chịu biết bao đau đớn để cho người và người được bên nhau, gắn bó với nhau
trong cái quần thể xã hội đầy mâu thuẫn trên chiếc thuyền nọ… Không phải lúc nào
con người cũng đấu tranh với nhau mà nhiều khi phải chịu đựng lẫn nhau. Những con
người lao động và lương thiện hết đời này sang đời khác đã chịu biết bao nhiêu điều
đau khổ bất công để sống nuôi nấng con cái, làm cho đời sống bất diệt”. Tình yêu
thương con người ở Nguyễn Minh Châu lúc nào cũng nặng trĩu những suy tư se xót
nên tình cảm nhân đạo của ông thường nghiêng về phía những thân phận bé nhỏ,
nhiều đau khổ và ông đặc biệt nhạy cảm với những vẻ đẹp thầm lặng mà vững bền –
những vẻ đẹp mang gương mặt phụ nữ (như Liên trong Bến quê, Thai trong cỏ lau,…).
Nguyễn Minh Châu có những câu văn giản dị như lời nói thường, không một chút
“làm văn” mà đầy dư ba. Câu văn sau đây là một ví dụ – đấy là câu Phùng hỏi người
đàn bà : “Cả đời chị có một lúc nào thật vui không ?”. Vâng! Với những kiếp đàn bà
nhọc nhằn như thế mà nói đến niềm vui liệu có xa xỉ quá không ? Nhưng mấy ai đã
hiểu sự tận tụy hi sinh cho chồng con chính là niềm vui lớn nhất đối với họ. Nghe
người đàn bà hàng chài nói về niềm vui, Đẩu như “bừng ngộ” : “Một cái gì mới vừa
vỡ ra trong đầu vị Bao Công của cái phố huyện vùng biển, lúc này trông Đẩu rất
nghiêm nghị và đầy suy nghĩ”. Đến đây người kể chuyện (Phùng) đã nhập hẳn vào
dòng tâm tư của Đẩu, sự giác ngộ của Đẩu cũng chính là sự giác ngộ của anh. Hành
trình tự nhận thức của cả hai luôn có sự song trùng. Nhưng qua Phùng – người phóng
viên nhiếp ảnh, Nguyễn Minh Châu còn thực hiện một cuộc “tự vấn” của văn chương
: giữa cuộc sống cơm áo nhiều hệ luỵ, văn chương chọn cách ứng xử nào ? “Chiếc
thuyền ngoài xa” rất khác với nó khi đã cập bờ. Nghệ thuật tiếp cận hiện thực thế nào
để không bỏ quên số phận con người ? Nhan đề truyện rõ ràng là một ẩn dụ sâu sắc
(nó gợi nhớ các nhan đề như Mảnh trăng cuối rừng, Bến quê, Bức tranh, cỏ lau,…),
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
một câu hỏi bỏ ngỏ cho những ai muốn chọn văn chương nghệ thuật để bày tỏ tình yêu
con người. Câu hỏi này ám ảnh tới mức dù bức ảnh lịch năm đó của Phùng chỉ có hai
màu đen trắng mà sau này mỗi lần ngắm nó Phùng cứ thấy hiện về cái màn sương màu
hồng (lãng mạn) như đối lập với dáng đi chậm rãi, vững chắc của người đàn bà trên
cát (hiện thực). Một lời nhắc nhở hay một niềm tin sâu xa vào sứ mệnh cao quý của
người nghệ sĩ ? Chắc chắn rằng, với Nguyễn Minh Châu, với truyện ngắn này, nghệ sĩ
không có quyền nhìn sự vật một cách giản đơn, dễ dãi mà phải đào xới vào những
tầng sâu đời sống để làm lộ ra những gì có khả năng đánh thức tình yêu thương con người.
Tình huống truyện độc đáo, kết hợp với nhân vật tư tưởng và nhân vật tính cách – số
phận đã giúp nhà văn giãi bày nỗi băn khoăn, trăn trở về tính phức tạp đa chiều của
cuộc sống, về bao nhọc nhằn còn đè nặng lên số phận con người, về mối quan hệ máu
thịt giữa nghệ thuật và hiện thực. Khát vọng đổi mới văn chương bằng việc đi tìm một
quan niệm chân thật hơn, hợp lí hơn về con người dựa trên nền tảng triết học nhân bản
qua giọng văn thấm thìa chiêm nghiệm, qua cái nhìn dân chủ hoá của người trần
thuật,… đã trở thành nhu cầu tự vấn mạnh mẽ, trung thực, đủ sức khẳng định tư cách
“người mở đường” cho công cuộc đổi mới văn học Việt Nam sau 1975 của Nguyễn Minh Châu. Bài văn mẫu 15
Có những câu chuyện đi vào lòng người một cách sâu sắc. Có những câu chuyện lấy
đi nước mắt của người đọc. Lại có những câu chuyện khiến lòng người hừng hực khí
thế. Và tác phẩm “chiếc thuyền ngoài xa” của tác giả Nguyễn Minh Châu cũng không
ngoại lệ. Tác phẩm để lại trong lòng người đọc nỗi ám ảnh về người đàn bà hàng chài.
Trước tiên ta cùng tìm hiểu đôi nét về tác giả Nguyễn Minh Châu. Trước năm 1975
ông là ngòi bút sử thi có thiên hướng lãng mạn. Từ thập kỷ 80 của thế kỷ XX sáng tác
của ông chuyển hẳn sang cảm hứng thế sự với những vấn đề đạo đức và triết lý nhân
sinh. Ông được nhà văn Nguyên Ngọc nhận xét “là một trong những người mở đường
cho tài năng” tác phẩm “chiếc thuyền ngoài xa” là tác phẩm tiêu biểu cho thời kỳ đổi
mới hướng nội khai thác sâu sắc trước số phận cá nhân trong đời thường. Tác phẩm
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
được viết sau năm 1975 lúc đầu in trong tập Bến quê sau đó được in trong tập truyện ngắn cùng tên (1985).
Mở đầu tác phẩm nói về người nghệ sĩ Phùng được giao nhiệm vụ chụp tấm ảnh để
làm lịch tháng bảy. Đó chính là cơ duyên đưa anh đến với làng chài ấy đưa anh đến
với những chiêm nghiệm mà có lẽ cả đời anh cũng không thể quên. Sau nhiều ngày ở
làng chài nghệ sĩ Phùng vẫn chưa chụp được một bộ ảnh ưng ý. Cho đến buổi sáng
bình minh hôm đó anh đứng dưới chiếc xe tăng đã hỏng nhìn về phía biển. Một chiếc
thuyền rẽ sóng đến ngay khoảnh khắc đó người nghệ sĩ đã reo hò rồi bối rối. Bức
tranh thiên nhiên bằng mực tàu hiện ra trước mắt anh. Khung cảnh bờ biển mờ hơi
sương trắng pha chút màu hồng hồng của ánh nắng chiếu vào. Chiếc thuyền như trong
câu chuyện cổ tích bước ra “toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài
hòa và đẹp, một vẻ đẹp thực đơn giản và toàn bích”. Người nghệ sỹ trở nên bối rối,
đắm say trước bức tranh thiên nhiên ấy. Anh lấy máy ảnh ra nháy liên tục hy vọng sẽ
lưu giữ được khoảnh khắc đẹp đẽ ấy khoảnh khắc trắng ngần trong tâm hồn.
Nghệ sỹ Phùng vui vẻ vì cuối cùng anh cũng đã có được bộ ảnh ưng ý. Nhưng sau
niềm vui mừng ấy anh lại nhận được điều ngạc nhiên lớn hơn. Từ chiếc thuyền ấy một
người phụ nữ xấu xí và một người đàn ông tướng tá thô kệch có đôi vai rộng như vai
gấu bước xuống. Gã cúi gằm mặt cái lưng khum khum đôi mắt hằn đỏ như một con
mãnh thú đang tức giận. Hai người cứ bước đi cho đến khi dừng lại gã đàn ông bỏ thắt
lưng ra quất từng quất đầy đau đớn lên người phụ nữ. Người phụ nữ im lặng không
oán than không kêu đau tất cả chỉ có im lặng và cam chịu.
Nghệ sỹ Phùng bị biến cố này làm cho bất ngờ anh đứng bất động tại chỗ. Đến khi
anh lấy lại tinh thần xông ra thì nhìn thấy thằng Phát. Cái thằng bé hiền lành ngây thơ
ấy đang chạy về phía hai người. Anh bàng hoàng nhận ra thằng bé Phát không còn là
cậu bé hiền lành mà anh biết trong đôi mắt nó là sự thù hận giống y như khuôn mặt
của gã đàn ông ấy. Thằng bé lao ra giằng lấy chiếc thắt lưng từ tay gã bảo vệ người
đàn bà khỏi đòn roi. Gã đàn ông không cam chịu nhưng lại không giành được chiếc
thắt lưng gã trở nên bực tức tát hai cái lên mặt thằng bé. Gương mặt thằng bé ửng đỏ
hiện lên dấu bàn tay của gã. Từ đầu đến cuối tất cả chỉ diễn ra trong câm lặng và bạo
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
lực. Người phụ nữ lúc này như mới cảm nhận được nỗi đau mụ khóc nước mắt rơi
không ngừng. Mụ ôm thằng Phát vào lòng sự thương tiếc đau khổ ẩn hiện trong đáy
mắt. Rồi mụ buông thằng Phát ra bước theo gã đàn ông lên chiếc thuyền.
Cùng một buổi sáng nghệ sỹ Phùng giống như đi từ mùa xuân đến mùa đông. Ban đầu
là mùa xuân đẹp đẽ ấm áp lúc sau là cái lạnh buốt thấu tâm can của mùa đông. Bức
tranh thiên nhiên đẹp đẽ đến vậy nhưng ẩn sâu trong nó lại là bức tranh trái ngược.
Một bức tranh phi thẩm mỹ, phi nhân tính được phác họa bởi hình ảnh người đàn bà
xấu xí, người đàn ông thô kệch. Người đàn ông đánh người phụ nữ là vợ mình, đánh
thằng bé là con trai của mình. Nghịch lý và ngang trái cái vẻ đẹp trời cho ấy lại chẳng
thể nào nói lên bức tranh xấu xí đằng sau. Liệu đây có phải là sự gửi gắm của tác giả
đến với chúng ta cuộc đời hãy còn nhiều nghịch lý mắt thấy chưa có thể là tất cả tai
nghe chưa chắc là toàn bộ. Và biết đâu đấy đằng sau nó là cả một câu chuyện.
Tác giả còn gửi gắm thông điệp không thể đánh giá con người bằng vẻ bề ngoài mà
phải đi sâu vào phát hiện bản chất bên trong. Thông điệp đó được gửi gắm bằng cách
mà tác giả nói về người đàn bà hàng chài. Người đàn bà hàng chài hiện lên qua vài
câu miêu tả không tên tuổi, không nghề nghiệp, không nhan sắc tất cả về người đàn bà
ấy là số không là sự nhạt nhòa. Bà sinh ra trong một gia đình khá giả nhưng vì bị đậu
mùa từ nhỏ khuôn mặt xấu xí không ai lấy. Bà lại phải lòng gã thanh niên nghèo cục
tính hiền lành chính là gã vũ phu bây giờ rồi theo chân gã. Tài sản của bà là trên dưới
mười đứa con những ngày đói biển động bọn họ ăn xương rồng luộc chấm muối qua
ngày. Một cuộc đời cơ cực lam lũ hiện lên trong mắt người đọc. Vất vả khổ cực đến
thế là cùng. Nhưng không tận cùng của nỗi đau chưa phải ở đây tận cùng của nỗi đau
đối với người đàn bà ấy là việc phải bỏ chồng mình cái gã vũ phu.
Nghệ sĩ Phùng và chánh án Đẩu nghĩ điều đó thật điên rồ một người cứ suốt ngày
hành hung “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng” làm sao mà sống nổi.
Nhưng người đàn bà hàng chài lại hiểu rõ là không thể bỏ gã. Trên dưới mười đứa con
cần gã một mình bà không thể gồng gánh nuôi chúng. Một mình bà và đàn con nhỏ
không thể vượt qua được sóng to gió lớn của biển khơi nơi nguy hiểm rình rập. Và
chính cái lúc gian nan hiểm nguy ấy trên chiếc thuyền cần một người đàn ông trèo lái
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
đưa con thuyền vượt qua bão tố. Hơn ai khác chồng của bà mới có thể làm việc đó cho
dù gã có độc ác gã có vũ phu thì gã vẫn là người gồng gánh cả gia đình.
Sự cam chịu của bà không chỉ thể hiện ở việc bà im lặng chịu đòn roi mà còn ở chi tiết
bà “đưa một cánh tay lên có lẽ định gãi hay sửa lại mái tóc nhưng rồi lại buông thõng
xuống, đưa cặp mắt nhìn xuống chân”. Bà muốn chỉnh trang lại mái tóc đã rối bù hoặc
có lẽ là muốn gãi đầu nhưng rồi bà lại buông tay. Bà buông tay vì lẽ gì đây? Bà đang
suy nghĩ về điều gì? Có lẽ và cũng có thể bà đang nghĩ vén tóc lên rồi nó sẽ lại rối thà
cứ để như vậy. Hay là bà nghĩ vén lọn tóc lên bà cũng chẳng thôi xấu xí, thôi nhếch
nhác, thôi đói khổ. Bà buông tay, bà buông xuôi tất cả, buông xuôi chính mình, buông
xuôi cho số phận. Bà cam chịu, cam chịu cuộc sống lam lũ, cam chịu đòn roi, cam
chịu người đàn ông vũ phu.
Dù bị đánh nhưng bà vẫn rất thương chồng mình cảm thông cho nỗi vất vả của chồng
tự nhận về mình tất cả tội lỗi “giá như tôi đẻ ít hơn thì đã bớt khổ” trong lòng bà
người chồng của mình bản chất là một người hiền lành ít nói nhưng vì cuộc đời xô đẩy
vì khổ quá lại chẳng có chỗ giải tỏa nên gã mới chọn bà là nơi trút giận. Khi đánh
người đàn bà hàng chài gã đã nói “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết hết đi
cho ông nhờ!”. Đó là sự tóm gọn của đau khổ trong gã. Gã một người đàn ông sức
rộng vai dài chẳng thể cho vợ con một đời ấm no. Gã hận thù chính mình hận thù tất
cả. Cuộc đời gã sao lại khổ thế này? Một đàn con nheo nhóc, một người vợ tần tảo là
gánh nặng của gã. Gã không thể khóc cũng không thể kể lể gã chỉ có thể đánh “bất kể
lúc nào thấy khổ quá là lão xách tôi ra đánh”. Người đàn bà hàng chài hiểu rõ điều đó
bà thương chồng mình tha thứ cho chồng mình mọi lỗi lầm. Bên trong cái vẻ ngoài
xấu xí rụt rè ấy là người phụ nữ giàu tình thương, giàu lòng vị tha hiểu lẽ đời sâu sắc.
Trong chuỗi đau khổ liên miên không dứt ấy bà cũng có niềm vui là những phút giây
vui vẻ hạnh phúc bên con. Đó chính là ánh sáng khiến bà vượt qua tất cả. Niềm vui,
niềm động lực của bà là cả nhà quây quần bên mâm cơm sung túc sau ngày bội thu.
Là nụ cười tươi rạng rỡ của con khi được ăn bữa cơm no đủ với bà đó là hạnh phúc.
Bà yêu con mình mong muốn những điều tốt đẹp đến với con. Bà gửi thằng Phát về
nhà ngoại mong muốn cuộc đời nó sẽ được học hành đầy đủ rồi sau này sẽ không đi
Văn mẫu lớp 12: Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa
vào bước chân của cha mẹ nó. Bà xin chồng mình lên bờ rồi mới đánh mình vì sợ sẽ
ảnh hưởng đến con. Khi xuống thuyền bà “ngước mắt nhìn ra ngoài mặt phá nước chỗ
chiếc thuyền đậu một thoáng”. Bà nhìn để yên tâm rằng con cái mình không nhìn thấy
cảnh cha nó đánh mẹ nó. Với những tâm hồn non nớt sẽ để hằn trong đấy những vết
thương tâm hồn không thể nào phai nhòa không thể nào chữa lành. Qua đó nói lên
người đàn bà hàng chài là một người mẹ giàu đức hy sinh yêu thương con bằng cả trái tim.
Tác giả còn để cho chúng ta thấy được cái nhìn của các nhân vật trong tác phẩm. Đó là
cái nhìn của chánh án Đẩu của nghệ sĩ Phùng về người đàn bà hàng chài về người
chồng của bà. Chánh án Đẩu là người tốt nhưng lại chưa hiểu đời sâu sắc. Ông khuyên
người đàn bà hàng chài bỏ gã vũ phu ấy đi. Nhưng lại chẳng nghĩ thấu đáo đến việc bỏ
gã bà và các con sẽ sống ra sao? Sau khi nghe người đàn bà hàng chài kể ông đã vỡ lẽ
ra nhiều điều. Cuộc sống luôn nhiều ngã rẽ dù đúng dù sai dù sướng dù khổ mỗi người
đều bị buộc chặt trong một sợi dây liên kết vô hình nào đó. Người trong cuộc mới là
người hiểu rõ nhất muốn hiểu lòng dân giúp đỡ dân thì phải đặt mình vào vị trí của
dân. Còn người nghệ sĩ Phùng lại hiểu ra một điều. Nghệ thuật phải thật sự nói lên
hiện thực của đời sống thì mới là nghệ thuật thật sự. Nghệ thuật vị nhân sinh chứ
không phải nghệ thuật vị nghệ thuật. Nghệ thuật chân chính không thể tách rời cuộc
sống. Nghệ thuật chân chính phải là cuộc đời và vì cuộc đời.
Nhà văn Nguyễn Minh Châu đã thành công trong việc tạo tình huống truyện độc đáo
có ý nghĩa khám phá phát hiện về đời sống. Ngôn ngữ trong tác phẩm sinh động phù
hợp với tính cách nhân vật lời văn giản dị mà sâu sắc đa nghĩa. Góp phần khắc họa
cũng như nói lên chiêm nghiệm sâu lắng của tác giả về nghệ thuật và cuộc đời. Đồng
thời là hồi chuông báo động về tình trạng bạo hành gia đình và hậu quả khôn lường
của nó. Khi mà có lần Phát đã cầm cả con dao găm đi gặp bố mình. Có lẽ mỗi chúng
ta cần một khoảng lặng để suy ngẫm về cuộc đời về nhân sinh hãy đưa ra lựa chọn
đúng đắn, đừng vội vàng, đừng khiến mình trở thành người đàn bà hàng chài hay là gã vũ phu.

Phân tích tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu | Văn mẫu lớp 12

Thông tin :

Tài liệu liên quan:

Kết bài Vợ chồng A Phủ TOP 50 mẫu chọn lọc hay nhất | Ngữ văn lớp 12

Mở bài bài thơ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm chọn lọc hay nhất | Ngữ văn lớp 12

Mở bài Người lái đò sông Đà chọn lọc hay nhất | Ngữ văn lớp 12

Phân tích tác phẩm Vợ chồng A Phủ chọn lọc hay nhất | Ngữ văn lớp 12

Phân tích Người lái đò sông Đà chọn lọc hay nhất | Ngữ văn lớp 12