Phân tích tác phẩm Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời | Văn mẫu lớp 10 Kết Nối Tri Thức

Dàn ý Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời
a. Mở bài: Giới thiệu khái quát đoạn trích. b. Thân bài:
* Tóm tắt nội dung tác phẩm: Trải qua bao khó khăn, vất vả, cuối cùng Đăm Săn đã
đến được nhà nữ thần Mặt Trời để cầu hôn nhưng bị nàng từ chối. Đăm Săn lên ngựa
bỏ về mặc cho lời cảnh báo của nữ thần rằng chàng sẽ chết khi mặt trời lên. Khi mặt
trời đứng bóng cũng là lúc Đăm Săn và ngựa chìm hẳn xuống bùn.
* Phân tích giá trị của đoạn trích (nội dung và nghệ thuật).
- Nội dung: Vẻ đẹp người anh hùng Đăm Săn thể hiện qua hành trình chinh phục nữ thần Mặt Trời.
• Hành trình tìm đến nhà nữ thần Mặt Trời đầy khó khăn và gian khổ của Đăm Săn.
• Chàng đến nhà nữ thần cầu hôn và bị nàng từ chối.
• Đăm Săn bỏ về mặc lời cảnh cáo của nàng rằng chàng sẽ chết khi mặt trời lên. - Nghệ thuật:
• Nghệ thuật xây dựng nhân vật độc đáo.
• Yếu tố kì ảo thú vị, hấp dẫn.
• Ngôn ngữ, hình ảnh sinh động, gần gũi.
- Nêu đánh giá/ nhận xét của em về tác phẩm.
c. Kết bài: Khẳng định giá trị của tác phẩm.
Phân tích Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời - Mẫu 1
Trong hệ thống nền văn học Việt Nam, thể loại sử thi là thể loại văn học tồn tại lâu
đời nhất. Sử thi Đăm Săn là sử thi lâu đời nhất của người dân tộc Ê-đê, qua đó thể
hiện những mong muốn, nguyện vọng của người dân có cuộc sống ấm no hạnh phúc.
Qua đoạn trích “Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời” thể hiện khát vọng của nhân vật
anh hùng Đăm Săn, khát vọng muốn chinh phục thiên nhiên và khai phá, mở mang bờ cõi.
Sau khi chàng đã giành chiến thắng trước Mtao Mxây để giải cứu Hơ Nhị. Lúc này
chàng Đăm Săn trở thành một tù trưởng giàu có, cuộc sống sung túc, vang danh đến
thần, lừng lẫy tiếng tăm khắp rừng núi. Tuy đã có được tiền bạc và quyền lực, nhưng
chàng vẫn muốn lấy với Nữ thần Mặt trời làm vợ để có sức mạnh của nữ thần không
ai dám trái ý chàng. Chàng quyết tâm cưỡi ngựa ra đi để tìm đến nhà Nữ thần Mặt
Trời, bắt nàng về làm vợ lẽ cho mình mặc cho những lời can ngăn của vợ, để cho “từ
người Ê-đê bên bờ sông cho đến người M’nông ở dưới thấp không còn một ai dám trái lời”.
Đăm Săn đã cưỡi chiến mã lên đường đi một mình vượt qua một quá trình dài đầy
gian nan, cách trở chàng đã đến được nhà của Nữ thần Mặt Trời. Tuy nhiên sau khi
chàng ngỏ lời nữ thần đã từ chối vì thân nàng là “con của Thần”. Sau lời từ chối đó,
chàng đã không hề tỏ ra buồn bã hay chán nản mà chàng vẫn cao ngạo, bình thản và
lên đường quay về với quê hương mặc cho nàng cảnh báo rằng chàng sẽ chết vào lúc
mặt trời mọc, đây được coi như sự trừng phạt của Thần tối cao dành cho con người.
Sau đó, ứng với lời cảnh báo của Nữ Thần Mặt Trời vào lúc mặt trời mọc, cả người và
ngựa của Đăm Săn đều bị bùn kéo chìm xuống và biến mất. Qua đoạn trích đã làm nổi
bật lên vẻ đẹp của vị tù trưởng Đăm Săn tài ba, vĩ đại. Quá trình vượt qua chặng
đường dài đầy gian khổ, mạo hiểm là hình ảnh con người chinh phục thiên nhiên. Với
sức mạnh phi thường của mình cùng với một con ngựa chàng đã chinh phục mọi
muôn vàn khó khăn, thử thách của thiên nhiên với hy vọng mong muốn đến được nhà
của nữ thần. Mặc dù cái kết của nhân vật Đăm Săn không được tốt đẹp nhưng nó
chính là một hồi chuông cảnh tỉnh cho con người. Tuy nhiên, không thể phủ nhận sức
mạnh trong lời cảnh báo của tử thần, đối mặt trước nỗi sợ hãi lớn nhất của con người,
chàng vẫn cao ngạo không chịu khuất phục mà dũng cảm bước đi. Đây chính là sự tự
cao, đồng thời là ước mơ chinh phục thần linh của người dân tộc Ê-đê xưa.
Tuy có khát vọng chinh phục thiên nhiên nhưng người dân Ê-đê rất yêu thiên nhiên,
điều này được thể hiện qua những chi tiết miêu tả Nữ Thần Mặt Trời “Tóc cô ấy vén
ra sau tai thật đẹp. Cô bước ra khỏi phòng, cửa phòng sáng đèn. Nàng đi như cánh
diều, không như nước nổi. Lỡ bước một bước, cô khựng lại.” Bên cạnh đó, hình tượng
người anh hùng Đăm Săn còn được các tác giả dân gian miêu tả không khác gì một vị
thần thật sự với dáng người to cao, mạnh mẽ được thể hiện chi tiết qua mỗi bước đi
của chàng. Dù cho Đăm Săn không thể lấy được Nữ Thần Mặt trời làm vợ và kết cục
bị chìm xuống vũng lầy nhưng qua đó cũng không thể khuất phục được khát vọng của
người dân tộc Ê-đê xưa. Họ có khát vọng chinh phục được thiên nhiên, mong muốn có
được sức mạnh của các vị thần. Tuy nhiên, với chi tiết thất bại của nhân vật Đăm Săn
cũng cho thấy rằng họ đã ý thức được việc đấy là không thể xảy ra nhưng qua đó, thể
hiện được tư tưởng mới mẻ, tiến bộ của người dân tộc Ê-đê xưa.
Nhân vật Đăm Săn vừa là người anh hùng trận mạc, vừa là người anh hùng cực kỳ
dũng cảm đại diện cho những điều cao đẹp của một cộng đồng. Đoạn trích Đăm Săn
đi chinh phục Nữ Thần Mặt Trời không chỉ đẹp về nội dung và hình ảnh mà còn còn
chứa đựng nhiều ý nghĩa hay sâu sắc. Nhân vật Đăm Săn đã được các tác giả dân gian
thần thánh hóa, như nguồn sức mạnh được con người kỳ vọng có được trong tương lai.
Xây dựng hợp lý những yếu tố tả và kể chuyện đều kết hợp một cách hài hòa tạo lên
một câu chuyện gần gũi nhất đối với con người.
Phân tích Đăm Săn đi bắt Nữ Thần Mặt Trời
Văn học từ bao đời nay, là bản trường ca hát về những mảnh đất xa xôi ngoài chân
trời, nơi mà những vẻ đẹp và lí tưởng con người luôn hướng đến. Con người sáng tác
ra văn chương để vẽ về những vẻ đẹp của đời sống, nơi con người thực sự thăng hoa
và được tôn vinh trong chính bức tranh nghệ thuật mà họ tạo nên . Nghệ thuật luôn là
tấm gương chân thật nhất luôn hướng đời mình đến con người, họ là trung tâm của
những sức mạnh trên thế giới này, họ có thể làm ra những điều phi thường, họ là
những người có lí tưởng cao đẹp. Bởi vì vậy hình tượng con người trong vũ trụ luôn đi
đôi với nghệ thuật sáng tạo, đặc biệt là những tác phẩm văn chương chân chính, thứ đã
nuôi dưỡng và tạo ra những vẻ đẹp ấy. Không phải từ đời sống mà có thể tạo ra những
giá trị hay, mà phải trải qua một quá trình gạn lọc, chưng cất từ trên những trang giấy
để từ đó mới xuất hiện những điểm sáng của nghệ thuật được. Lí tưởng sống của con
người luôn được đề cao, bởi nó mang tầm vóc của những điều phi thường, là yếu tố cơ
bản để kiến tạo nên những điều kì diệu. Phải có lí tưởng, phải có khao khát, ước vọng
mới có thể làm nên những việc lớn, chính vì vậy đây là yếu tố được khai thác nhiều
trong sáng tạo nghệ thuật. Những lí tưởng bước ra từ bức màn của nghệ thuật luôn là
những gì đẹp nhất, không chỉ hình thành từ một cá nhân trong cộng đồng mà nó còn là
của tập thể chung. Sử thi Đăm Săn của người dân tộc Ê đê đã thực sự thành công khi
tái hiện hình ảnh người anh hùng trong xã hội với những lí tưởng cao đẹp khi ước mơ
bắt Nữ thần Mặt Trời về làm vợ.
Sử thi là một thể loại văn học vô cùng thú vị, bởi nó mang nhiều yếu tố hoang đường
kì ảo nhưng không đánh mất đi những giá trị vốn có, vì bên cạnh những yếu tố ấy
những chất liệu để tạo nên một sử thi hay là nhân vật có thật, câu chuyện có thật.
Những yếu tố kì ảo chỉ được thêm vào để làm nền và làm nổi bật sự phi thường của
người anh hùng. Nhân vật trong sử thi là những người phi phàm đại diện cho lí tưởng
cao đẹp của cả một cộng đồng, là người đi tiên phong để mở ra một cuộc sống hạnh
phúc, tốt đẹp cho mọi người. Một người anh hùng chắc chắn phải lập ra được những
chiến công lẫy lừng, vang danh, đó không chỉ là sự hào nhoáng mà còn là những ý
nghĩa sâu xa và thế giới nghệ thuật muốn đề cập đến. Đến với Sử thi Đăm Săn, đặc
biệt là đoạn trích đi chinh phục nữ thần Mặt Trời, người anh hùng ấy hiện lên với đầy
đủ những vẻ sáng của cuộc đời, đó là khát khao của con người về tình yêu và hạnh
phúc, về sự chinh phục thiên nhiên và vũ trụ rộng lớn. Chàng Đăm Săn là một hình
mẫu cho những điều cao đẹp của một cộng đồng.
Người dân tộc Ê đê thuộc chế độ mẫu hệ, bởi vì vậy, chỉ có người vợ mới được bắt
chồng chứ không có những người chồng được bắt vợ, hành động của Đăm Săn và kết
quả của hành động ấy đã thể hiện rõ nét bản sắc dân tộc văn hoá truyền thống của
người Ê đê, chính vì vậy tính lịch sử và văn hóa trong tác phẩm sử thi này rất cao và tỉ
mỉ. Đăm Săn muốn chinh phục nữ thần mặt trời về làm vợ xuất phát từ mong muốn
cho cuộc sống của cộng đồng trở nên ấm no hơn, bởi có được sức mạnh của nữ thần.
Vượt qua bao nhiêu là khó khăn cách trở, sự can ngăn của vợ, … Chàng Đăm Săn vẫn
mang trong mình khát khao được gặp nữ thần mặt trời và bày tỏ mong muốn của mình.
“Chàng đi hết rừng rậm đến núi xanh, có tranh xé tay, gai mây đâm chân, không màng
ăn uống”, chàng cứ thế trên con chiến mã của mình vẫn tiếp tục lao như bay về phía
nơi ở của nữ thần mặt trời với đầy khí thế hừng hực. Chàng phi ngựa như bay qua
vùng đất Sáp Đen, chàng cưỡi trên con chiến mã ấy vượt qua không biết bao nhiêu
cánh rừng, bao nhiêu ngọn núi, người và người cứ thế lao vun vút như tên. Chẳng biết
mấy ngày đem, Đăm Săn đã nhìn thấy cái chuồng nuôi trâu, cái bãi thả diều ở trời, khí
thế hừng hực, lao đi trong không trung. Ta có thể thấy niềm tin trong người anh hùng
ấy, anh tin tưởng vào sức mạnh và tài năng của mình, có thể giúp chàng lấy được nữ
thần làm vợ, đó không phải là sự viển vông mà ngược lại càng làm cho Đăm Săn ra
dáng một người anh hùng với sức mạnh phi thường thực thụ. Đó là lòng dũng cảm, sự
quyết tâm và khát vọng của một người anh hùng mang trong mình những lí tưởng lớn
lao và vững chãi. Trải qua những chặng đường gian nan, cuối cùng chàng đã đến được
nơi ấy, trước mắt chàng là những cảnh vật mà trước giờ chưa bao giờ nhìn thấy ở
buôn làng của mình. “Cầu thang trông như cái cầu vồng” , “cối giã gạo bằng vàng,
chày cũng bằng vàng”, cái chày thì lấp lánh khiến Đăm Săn không khỏi ngạc nhiên,
mình đã là một tù trưởng giàu có nhất ở buôn làng rồi, không thứ gì là không có, vậy
mà ở đây nhiều điều mới lạ quá khiến chàng không rời mắt. Đăm Săn xuống ngựa rồi
từ từ bước vào nha, khí thế người anh hùng dũng mãnh như toả ra thứ hào quang hào
nhoáng lắm, ai ai cũng biết đến sự hiện diện của chàng. “Chàng vươn bước lên cầu
thang thì trong nhà người ta đã nghe”, “Chàng vươn người trên sàn hiên thì trong nhà
người ta đã nghe”, … sự vĩ đại trong từng hành động của Đăm Săn cũng khiến người
ta biết đến. Chàng đi vào nhà rồi ngồi ở giữa gian như một vị thần, sự hiên ngang ấy
khiến gia tớ trong nhà ai cũng nhìn, thế là đã đến tai của nữ thần mặt trời. Chàng Đăm
Săn mặc một chiếc áo lụa thật đẹp, ở ngoài khoác một chiếc áo chiến trông oai hùng
biết bao, “Lông chân như chải, lông đùi như chuốt”, “Tiếng nghe như trống gõ mõ”,…
Các tù trường không một ai có một khí thế giống như vậy, cứ ngỡ là thần tiên ở trên trời.
Những người tôi tớ của nữ thần cứ hết người này đến người kia, những ánh mắt cứ
chăm chăm vào Đăm Săn, càng làm cho chàng trở nên đẹp và dũng mãnh hơn, càng tô
điểm thêm cho cốt cách của chàng. Nữ thần Mặt trời cũng không kém, nàng thay
không biết bao nhiêu bộ váy để tiếp đón Đăm Săn, cuối cùng nàng cũng đã chọn được
chiếc váy ưng ý, “Nàng mặc một váy ánh như sét, loáng như chớp”. úc này trông nữ
thần như một vị tiên giáng trần, “Mái tóc vén bên tai trông thật là đẹp”, “Đi trông như
diều bay liệng, như nước lững lờ trôi”, Chàng Đăm Săn khi thấy vẻ đẹp kiều diễm ấy
lại càng mê mẩn hơn nữa, trước mặt chàng là một vị nữ thần vô cùng xinh đẹp và tài
giỏi, “Thân hình như cái nụ tai, với một cái cổ như con công”. Những điều đó càng
khiến cho Đăm Săn muốn chinh phục hơn nữa. Tiếng của nàng lanh lảnh khẻ hỏi Đăm
Săn : “Hỡi con người trần thế, ngươi muốn gì”. Đăm Săn trả lời lại : “Tôi muốn có
người nấu cơm canh tôi ăn, dệt khố áo tôi mặc”, chàng tỏ ý muốn lấy nữ thần mặt trời
làm vợ mình, “muốn đưa nàng xuống trần làm juê, làm êm tai , làm chị em với Hơ
Nhị, Hơ Bhị”, đứng trước sự xinh đẹp của nữ thần chàng không kiềm lòng nổi mà nói
ra ước muốn trong suy nghĩ của mình, chàng dũng cảm bày tỏ và tin rằng nữ thần sẽ
chấp nhận lời cầu hôn của mình. Những nữ thần lại kiếm cớ để từ chối lời cầu hôn ấy,
“nếu ta đi thì lợn dưới gà trên, cọp tê giác,… sẽ chết hết”, “Chết cả người Khơ me,
người Lào”, “Chết cả người Ê đê Ê ga”, “Cây trong rừng sẽ tuyệt diệt, cây trên rú sẽ
chết khô” . Nữ thần một mực phủ nhận lời đề nghị của Đăm Săn, nàng từ chối một
cách quyết liệt, “Thôi ngươi hãy đi lấy gùi nước về đi, Ta sắp ra đi đây”. Nhưng Đăm
Săn vẫn vô cùng trung thành với cảm xúc của chính mình, chàng đã dùng cây chà gạc
chẻ núi, phát rừng, giết bao nhiêu thú dữ, vượt ngàn khó khăn gian truân mới đến
được đây, nói đi là đi được sao, chàng vẫn muốn nhận được sự chấp nhận của Nữ thần,
“Tôi thương nàng da diết, lòng dạ tôi không nguôi, vì vậy tôi đã đến đây với nàng,
muốn cùng nàng nên nghĩa vợ chồng, có lấy được nàng tôi mới về”. Sự quyết tâm và
kiên định của Đăm Săn cho thấy chàng là một người hết sức mạnh mẽ và quyết đoán
đối với suy nghĩ của mình, muốn làm gì thì chàng nhất định sẽ làm cho bằng được, đó
cũng là một trong những yếu tố để kiến tạo nên một người anh hùng của cộng đồng.
Vậy là cuộc cầu hôn của Đăm Săn đã thất bại, Đăm Săn đã quyết định ra về mặc lời
can ngăn của Nữ thần. Đăm Săn không cần sống hay chết, chàng cũng không cần ai
cùng về, chàng một mình một ngựa phi như bay ra khỏi vùng đất của Mặt trời. Đất sáp
đen đã dần nhão ra, chàng và chiến mã vẫn cứ phi, càng chậm dần chậm dần rồi biến
mất trong khu rừng ấy. Người anh hùng ấy đã hy sinh vì những lí tưởng của chính
mình. Chàng đã chết trong khát vọng với sự hiên ngang bất khuất, đó là dáng vẻ của
một người anh hùng thực thụ. Cái chết đầy tính bi tráng của Đăm Săn nhuốm đầy màu
sắc của bi kịch lịch sử và thời đại, đó là mâu thuẫn gay gắt giữa sự có hạn của những
điều xung quanh, trái ngược với những khát vọng và lí tưởng vô hạn của người anh
hùng sử thi. Hình ảnh người anh hùng ấy vẫn mãi mãi sống trong lòng người Ê đê, tồn
tại mãi mãi trong những nét văn hoá lâu đời.
Truyện Sử thi về chàng Đăm Săn đậm đà bản sắc văn hoá truyền thống của người Ê đê.
Trật tự mẫu quyền của dân tộc được thể hiện vô cùng sâu sắc qua những chi tiết của
truyện, Đăm Săn không thể nào cầu hôn được nữ thần mặt trời chính là vì lí do ấy,
những bản sắc văn hoá được in sâu vào trong tác phẩm nghệ thuật. Người anh hùng ấy
khát vọng về tình yêu, hạnh phúc, muốn chinh phục được nữ thần mặt trời để giúp đỡ
cho người dân ở buôn làng, nhờ vào quyền năng của nàng có thể đem lại cho mọi
người một cuộc sống tốt hơn nhưng tiếc thay chàng đã thất bại. Nhưng đó không phải
là một sự thất bại hoàn toàn, tiếng thơm muôn đời của chàng Đăm Săn vì muốn đem
lại hạnh phúc cho muôn dân mà hy sinh cuộc đời mình mãi mãi in sâu vào trong tâm
trí của cộng đồng dân tộc, từ hình ảnh ấy là những bài học vô cùng quý giá về lí tưởng
trong cuộc sống. Sống một cuộc đời giống như Đăm Săn không bao giờ lãng phí, đó là
một cuộc đời mà nhiều người mơ ước, được vùng vẫy trong lí tưởng cao đẹp, được là
người anh hùng của mọi người, mãi mãi về sau.
Truyện Đăm Săn đi chinh phục nữ thần mặt trời không chỉ có những ý nghĩa hay về
nội dung mà những đặc sắc về nghệ thuật cũng là một yếu tố vô cùng quan trọng và
cần thiết để tạo nên một câu chuyện ý nghĩa như vậy. Nhân vật Đăm Săn được lí
tưởng hoá, thần thánh hoá với những yếu tố kì ảo và sức mạnh phi thường đã thể hiện
được những lí tưởng cao đẹp của một bậc anh hùng tượng trưng cho xã hội. Ngôn ngữ
đối thoại của Đăm Săn và Nữ thần vô cùng chặt chẽ, linh hoạt, thể hiện được đầy đủ
tính cách qua từng lời nói của nhân vật, chính vì vậy sử thi Đăm Săn trở nên vô cùng
gần gũi với bạn đọc. Các yếu tố phiêu lưu, trải nghiệm trong chuyện cũng đã góp phần
làm nên thành công, không chỉ là những bài học khô khan nhạt nhẽo, những điều nhân
văn được thể hiện một cách kém hấp dẫn, câu chuyện lôi cuốn người đọc bằng những
yếu tố hết sức màu sắc Sử thi, hết sức nghệ thuật và đậm đà bản sắc văn hoá dân tộc người Ê đê.
Sử thi Đăm Săn đã mở ra trong cảm xúc của người đọc những điều tuyệt vời về cuộc
đời của một người anh hùng dân tộc, một người anh hùng của thời đại. Lí tưởng trong
người chàng là những thứ cao đẹp và đầy tính nhân văn, nó không chỉ góp phần thể
hiện một đời sống phong phú dân tộc mà còn mang ý nghĩa giáo dục, thẩm mỹ vô
cùng sâu sắc. Không đơn thuần là một người anh hùng bước ra từ những trang sử thi
với những yếu tố kì ảo mà còn là một tượng đài kì vĩ về những điều tuyệt vời trong
đời sống, người anh hùng văn hoá tạo dựng những nét đẹp phi thường cho cộng đồng, dân tộc.