Phân tích truyện Chiến thắng Mtao Mxây (3 Dàn ý + 8 mẫu) | Văn mẫu lớp 10 Chân trời sáng tạo

Văn mẫu lớp 10: Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây tuyển chọn 3 gợi ý cách viết kèm theo 8 mẫu cực hay. Giúp cho các em học sinh tự học để mở rộng, nâng cao kiến thức biết cách phân tích đánh giá tác phẩm.

Dàn ý phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây
Dàn ý số 1
I. M bài
Gii thiu khái quát v s thi “Đăm Săn” và vị trí đoạn trích “Chiến thng
Mtao Mxây”: S thi “Đăm Săn” là bộ s thi ni tiếng ca dân tc Ê-đê kể v
cuc đi và s nghip ca tù trưởng Đăm Săn. Đoạn trích “Chiến thng Mtao
Mxây” nằm phn gia ca tác phm, k chuyện Đăm Săn đánh Mtao Mxây
cu v tr v.
Khái quát giá tr ni dung và ngh thut ca đoạn trích “Chiến thng Mtao
Mxây”: Đoạn trích k chuyện Đăm Săn đánh thắng tù trưng Mtao Mxây, cu
được vợ, đem vinh quang về cho dân làng. Đồng thời, đoạn trích th hiện được
những đặc đim ngh thut ca th loi s thi anh hùng.
II. Thân bài
1. Cuc chiến gia Đăm Săn và Mtao Mxây
a. Nguyên nhân ca cuc chiến
Đăm Săn khiêu chiến vi Mtao My vì Mtao Mxây đã cướp v của điều này chng
t Đăm săn là người trng danh d cá nhân, cộng đồng; gn bó vi hạnh phúc gia đình;
b tc.
b. Cuc chiến giữa hai tù trưởng
* Thái độ của Đăm Săn và Mtao Mxây trước khi bt đu trn chiến:
- Đăm Săn là người khiêu chiến: “Ta thách nhà ngươi đ dao với ta đấy”, “ta sẽ ly cái
sàn hiên của nhà người ta b đôi”, “lấy cầu thang…ta ch ra kéo lửa”, “ta hun cái nhà
ca nhà ngươi”.
=> Thông minh, t tin, đường hoàng, bản lĩnh và có khí phách.
- Mtao Mxây: “tay ta đang còn bn ôm v hai chúng ta”, “ta sợ ngươi đâm ta khi ta
đang đi lắm”.
=> D tợn nhưng sợ st, hèn nhát, do d trưc k thù.
* Cuc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây:
- Hiệp đấu th nht:
Mtao Mxây: Múa khiên như trò chơi, khiên kêu lch xạch như quả p khô,
chạy bước cao bưc thp, chy hết t bãi tây sang bãi đông, tự xem mình là
ớng quen đánh trăm trận, quen xéo nát đất đai thiên hạ => Mtao Mxây kém
cỏi nhưng huênh hoang, khoác lác.
Đăm Săn: thách Mtao Mxây múa khiên trước, lúc Mtao Mxây múa khiên Đăm
Săn không hề nhúc nhích. Lúc Đăm Săn múa “Một ln xc tới, chàng vưt qua
đồi tranh. Mt ln xc ti na chàng vưt qua đồi l ô. Chy vun vút qua phía
đông, vun vút qua phía tây.” => Bình tĩnh, thản nhiên, tài năng và bản lĩnh.
- Hiệp đấu th hai: Đăm Săn đớp được miếng tru mà Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng
cho hn, sc chàng như tăng lên gp bi, múa khiên càng mạnh, càng nhanh, càng đẹp,
“chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưi thấp, gió như lốc…”. Đăm Săn
đuổi theo Mtao Mxây trúng nhưng không thủng đầu. Miếng tru là phần thưởng cho
Đăm Săn, là sức mnh ca c cộng đồng, là tm lòng thy chung ca vợ. => Đăm Săn
là ngưi có sc mạnh phi thường và tài năng.
- Hiệp đấu th ba: Nh Tri mách kế, Đăm Săn đuổi theo và đánh thắng được Mtao
Mxây. Ông Tri là hình ảnh tượng trưng cho công lý, sức mnh trí tu ca đng ti
cao, s thiên v rõ ràng đối với Đăm Săn và là lời khẳng định chính nghĩa thuộc v
chàng. Đng thi, chi tiết ông Tri còn th hin mi quan h gần gũi, gắn bó mt thiết
gia con ngưi vi thn linh.
=> Vi li mô t song hành, ngôn ng trang trng, giàu hình nh; bút pháp phóng
đại… đã giúp chúng ta thy Đăm Săn hơn hẳn Mtao Mxây c v tài năng, sức lc,
phong độ, phm cht. S chiến thng của Đăm Săn làm nổi bt hình nh, tm vóc ca
người anh hùng s thi Đăm Săn.
2. Đăm Săn cùng nô l tr v sau chiến thng
- Cuc đi thoi giữa Đăm Săn và nô lệ: Đăm Săn và nô lệ đã đối đáp với nhau b ln
và mi ln y đều có s khác nhau. Qua đó, thể hin lòng mến phc, s hưởng ng
tuyt đi và lòng trung thành ca mi người dành cho Đăm Săn.
- Ý nghĩa cảnh Đăm Săn và nô lệ tr v:
S thng nhất cao độ gia quyn li, khát vng ca cá nhân anh hùng vi
quyn li, khát vng ca tp th cộng đồng.
Th hin lòng yêu mến, cm phc ca toàn th cộng đồng đối vi ngưi anh
hùng. Đó chính là ý chí thống nht ca toàn th cộng đồng Ê-đê.
S ngưỡng m và tình cm mến phc của nhân dân dành cho người anh hùng
3. Cảnh ăn mừng chiến thng
- Li ra lnh m tic: S t hào, t tin vì sc mnh và s giàu có ca th tc mình.
- Ra lệnh đánh nhiều cng chiêng: th hin nim vui chiến thng và s giàu có, sung
túc, trang trng cùng v đẹp tinh thn, vt cht ca tù trưng và ca c th tc.
- Quang cảnh nhà Đăm Săn: mở tiệc to, khách đông nghịt, tôi t cht ních c nhà. Tác
gi dân gian s dng ngh thuật phóng đại, qua đó thể hin s t hào v mt b tc
giàu mnh và s đồng tâm, thng nht ca c cộng đồng.
- Hình ảnh Đăm Săn: Nằm trên võng, tóc th trên, ung không biết say, ăn không biết
no, chuyn trò không biết chán, đôi mắt long lanh, bp chân to bằng xà ngang…
=> Hình ảnh Đăm Săn trở thành trung tâm ca bc tranh hoành tráng v cnh chiến
thng. Hình ảnh Đăm Săn hiện lên đẹp mt cách mnh m, oai hùng, có s ln lao c
v hình th, tm vóc ln chiến công. Qua đó cho thy cái nhìn đầy ngưng m, mến
phc, t hào ca nhân dân với người anh hùng ca cộng đồng.
4. Ngh thut th hin
- Ngôn ng của người k biến hóa linh hoạt, hướng ti nhiều đối tưng; ngôn ng đối
thoi đưc khai thác nhiều góc đ. Ngôn ng trang trng, kết hp ngôn ng k, t
ca ngưi dn truyn và ngôn ng đối thoi ca nhân vt, ngôn ng giàu âm thanh và
hình nh.
- Ngh thut k xem ln t.
- Các bin pháp ngh thut: So sánh, cường điệu, phóng đại, đi lp...
III. Kết bài
Khẳng định li giá tr ni dung và ngh thut ca đon trích:
- Đoạn trích đã thể hin những đặc trưng cơ bản ca th loi s thi: ngôn ng trang
trng, giàu hình nh, giàu nhịp điệu.
- Qua đó giúp chúng ta nhn thc đưc l sng, nim vui ca ngưi anh hùng s thi
ch có đưc trong cuc chiến đấu vì danh d, hnh phúc và danh d cho cộng động.
Dàn ý số 2
I. M bài
Gii thiu v ni dung và giá tr ca s thi Đăm săn và vị trí đon trích chiến
thng Mtao-Mxây: Là s b s thi ni tiếng ca dân tộc Ê Đê kể v câu chuyn
cuc đi ca tù trưởng Đăm Săn cũng chính là câu chuyện v cộng đồng th tc
trong buổi đầu lch sử. Đoạn trích thuc phn gia tác phm.
Khái quát chung v ni dung và ngh thut ca đon trích: K chuyện Đăm Săn
đánh tù trưởng Mtao Mxây, cứu được v và đem lại vinh quang cho cộng đồng.
II. Thân bài
1. Cuc đ sc giữa Đăm Săn và Mtao Mxây
a. Nguyên nhân ca cuc chiến
Cuc chiến xy ra do Mtao - Mxay cướp v của Đăm Săn đó là Hơ Nh.
Ngưi Ê-Đê li tôn th chế độ mu h, cho nên vic b p v không còn là
ni đau ca cá nhân, ca gia đình mà nó tr thành ni s nhc ln ca cng
đồng. Vì thế cuc chiến của Đăm Săn và Mtao Mxây không chỉ là cuc chiến
là cuc chiến để giành li v mà còn là cuc quyết đấu để bo v danh d cng
đồng .
b. Din biến cuc chiến gia hai tù trưởng
- Đăm Săn khiêu chiến và thái độ ca Mtao-Mxây
+ Li khiêu chiến ca Đăm Săn: “Ta thách nhà ngươi”, ta sẽ “b đôi” sàn hiên, “chẻ
ra kéo la” cầu thang, “hun” nhà, ví Mtao Mxây như lợn nái, trâu
Thái độ quyết lit, t tin
+ Thái độ ca Mtao- Mxây: “Không xuống vì bn ôm v hai chúng ta”, sợ b đâm khi
đang đi, không dám múa khiên trước
Thái độ t chc tức đến s hãi, tn ngn do d
- Vào cuc chiến
* Hiệp đấu th nht:
• Mtao-Mxây:
+ Múa khiên “kêu lạch xạch như quả p
+ Chạy bước thp, c cao ch chém trúng cái cc cột trâu nhưng khoe được hc
thn Rồng, là tướng quen đánh trạm trn, quen xéo nát thiên h.
Mtao- Mxây kém cỏi nhưng huênh hoang, khoác lác, ngạo mn
• Đăm Săn
+ Không nhúc nhích, châm biếm ma mai Mtao Mxây
+ Mt ln xc tới vưt mt đồi tranh, vưt mt đi l ô, chàng chy vút qua phía
Đông, vút qua phía Tây
Đăm Săn là người bình tĩnh, tự tin, vi sc mạnh và tài năng phi thưng
* Hiệp đấu th hai: Nh miếng tru ca vợ, Đăm săn múa khiên chàng múa trên cao
gió như bão, múa dưi thấp gió như lốc, núi ba ln rn nt, ba di tranh bt rễ,..., đâm
trúng k thù nhưng không thủng. Chi tiết miếng tru là biu hin cho sc mnh cng
đồng. Sc mnh của Đăm Săn được tương tr bi cộng đồng.
Ni bt sc mạnh phi thường của Đăm Săn.
* Hiệp đấu th ba: Nh s giúp đỡ ca ông trời Đăm Săn đã tìm ra đim yếu và chiến
thng k thù.
Chi tiết s tr giúp ca ông trời trong đon trích cho thy, thời kì này con người và
thn linh có liên quan mt thiết với nhau, đó là dấu vết của tư duy thn thoi, tuy
nhiên thi đi ca s thi thn linh chp phần tương hỗ, tr giúp ch không hoàn
toàn quyết định.
Qua đây vẫn đề cao sc mạnh người anh hùng.
2. L ăn mừng chiến thng.
a. Đăm Săn cùng nô l ra v sau chiến thng:
Ba cuc đi thoi giữa Đăm Săn và dân làng vừa có s trùng lp va có s tăng
tiến.
Qua nhng li đi thoi y cho thy thái độ yêu mến ngưỡng m, thán phc,
mt lòng đi theo Đăm Săn ca dân làng.
Cho thy mi quan h thng nht gia cá nhân vi cộng đồng, đ cao vai trò
ca ngưi anh hùng trong s hp nht, m rng th tc, b lạc đem lại s phn
vinh cho cộng đồng.
b. Cảnh ăn mừng chiến thng
- Âm thanh: Tiếng cng chiêng nhn nhp đó là nét đẹp truyn thông, bn sắc văn hóa
ca ngưi Ê-đê. Âm thanh ấy th hin s sung túc, giàu sang, là sc mnh, v đẹp ca
vt cht, tinh thn ca cộng đồng.
- Con ngưi
+ Người tới ăn mừng: Các tù trưởng t phương xa đến, khác “đông nghịt”, tôi t “cht
ních c nhà”
Cho thy nim vui, s đồng tâm, thng nht trong cộng đồng
+ Hình nh người anh hùng Đăm Săn: Nm trên võng, tóc th trên, ung không biết
say, ăn không biết lo, chuyn trò không biết chán, đôi mắt long lanh, bp chân to bng
xà ngang…
Đó là vẻ đẹp sc mnh mc mc, gin d nhưng rất gần gũi với rng núi, oai phong,
dũng mãnh khác thường. Qua đó cho thấy cái nhìn đầy ngưỡng m sùng kính, t hào
ca nhân dân với ngưi anh hùng ca cộng đồng.
3. Ngh thut th hin
Ngôn ng trang trng, kết hp ngôn ng k, t ca ngưi dn truyn và ngôn
ng đối thoi ca nhân vt, ngôn ng giàu âm thanh và hình nh.
Ngh thut k xem ln t
Các bin pháp ngh thut: So sánh, cường điệu, phóng đại, đối lp
III. Kết bài
Khái quát, nhn mnh ni dung và ngh thuật đoạn trích
M rng vấn đề: Khái quát v giá tr ca s thi Đăm Săn và các s thi khác
trong đi sống văn hc.
Phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 1
Nhân vật Đăm Săn ni bt lên trong toàn b cun s thi nói chung và đoạn trích
“Chiến thắng Mtao Mxây” nói riêng hai khía cnh. Mt mặt, đó là con ngưi hi đ
nhng phm cht cá nhân như trí tuệ, tài năng, nhân cách, khát vọng. Mt khác, đó
còn là s gn bó, liên kết vi cộng đồng mà chính chàng là tù trưởng. Vi cái nhìn y,
ta thy nhân vật Đăm Săn đã tự khẳng định mình trong nhng biến c, s kin đoạn
trích “Chiến thng Mtao Mxây”.
Xét v tình tiết trong mô hình ct truyn thì cuc giao tranh giữa Đăm Săn với các tù
trưng khác không ch xy ra có mt lần. Dường như nhu cầu m rộng lãnh địa, tăng
ng lc lưng, khng định quyn uy... là nguyên nhân sâu xa dẫn đến nhng cuc
giao tranh y. Nhưng trong các cuc chiến xy ra thì cuộc đối mt giữa Đăm Săn vi
Mtao Mxây có tính cht điển hình hơn cả.
Đối th của Đăm Săn là Mtao Mxây, một đối th ngang tm. Tuy võ ngh không
thuc hàng cao th nhưng Mtao Mxây là một k “túc trí đa mưu”, lấy s sc so, khôn
ngoan làm sc mnh cho mình. Không tin vào bn thân thì làm sao dám táo tn cướp
v của Đăm Săn! Và khi biết Đăm Săn ti đ làm gì rồi mà còn khiêu khích “Ta
không xuống đâu, diêng ơi. Tay ta đang còn bn ôm v hai chúng ta…”.
Thái đ nghênh chiến ca Mtao Mxây khá đàng hoàng: “Bà con xem, khiên hn tròn
như đầu cú, gươm hắn óng ánh như cái cu vng. Trông hn d tợn như một v thần”.
Có th nói, đó là tư thế t tin. T tin nhưng thận trng. Hai ln Mtao Mxây nhắc Đăm
Săn không được đâm mình khi Mtao Mxây đi xuống và lúc đi xuống ri vn còn do
dự, đắn đo. Cách ứng x ca Mtao Mxây theo li “quân t phòng thân” luôn đề phòng
bt trc.
c vào cuc chiến, Mtao Mxây nhường cho Đăm Săn múa khiên trưc vi mt thái
độ khiêm tn gi v. Gi v nói rng võ ngh ca mình kém cỏi: “Ta như gà làng mới
mc cựa, như gà rừng mi mc cựa êchăm, chưa ai giẫm phải mà đã gãy mất cánh”.
Võ ngh y là chắp vá: “Có cậu, ta hc cu. Có bác, ta hc bác. Có thn Rng, ta hc
thn Rồng”. Nhưng từ s gi v y đã lộ ra mt câu nói tht: “Thế ngươi không biết ta
đây là một tướng đã quen đi đánh thiên hạ, bắt tù binh, đã quên đi xéo nát đất đai thiên
h hay sao?”. Không phải vô tình mà câu k khan ca ngưi dn truyn ngay t đầu
đã phác ra cái vẻ sang trng, tôn nghiêm, b thế ca Mtao Mxây, một tù trưởng giàu
mnh trong vùng. Cái cách gi v y phải chăng làm cho đi th ch quan, khinh sut?
Mc cho Đăm Săn khinh b, mặc cho mình múa khiên không đẹp (múa “kêu lạch xch
như quả ớp khô”), tc đ li chm chp, nng n (“bước cao bước thấp”) nhưng
Mtao Mxây không nn lòng. Y rp tâm ch cơ hội. Và khi cơ hi đến, hành động ca
Mtao Mxây nhanh hơn mt chp mắt: đâm lén Đăm Săn. Khi Mtao Mxây “chém php
mt cái”, chc chắn Đăm Săn không khỏi git mình. May cho Đăm Săn là nhát chém
quá nhanh và không ng y ca đch li hại “chỉ va trúng mt cái chão ct trâu”.
Hai tr th cui cùng ca Mtao Mxây là miếng tru của Hơ Nhị và cái áo giáp che
thân. Đăm Săn ch vô hiệu hóa được con bài th nht, đến con bài th hai thì Đăm Săn
đã bất lực hoàn toàn. Đùi Mtao Mxây bị đâm trúng nhưng không thủng, ngưi Mtao
Mxây cũng thế. Nếu không có s giúp sc ca Ông Trời thì Đăm Săn chắc chn s
trng tay, c danh d và quyn uy vì chàng s là ngưi bi trn.
Nhìn chung cách khc ha nhân vt (c Mtao Mxây và Đăm Săn) của đoạn trích là kết
hp hai yếu t: đi thoi gia các nhân vt và li ngưi dn chuyn. Riêng vi nhân
vật Đăm Săn, tác gi cun truyn còn thc hiện phép đối xng ngh thut na. Bng
cách y, nhân vật Đăm Săn xuất hiện như một điểm nhn rc r, sáng ngi.
Trưc hết, chàng là người cương trực, thng thắn, không đê tiện, nh nhen. Bi vy
khi chm vào những ý nghĩa hèn hạ, m ám ca Mtao Mxây, Đăm Săn như ngưi
đụng phi la. Hai ln Mtao Mxây ct tiếng (“không được đàm ta khi ta đang đi
xuống”) là hai lần Đăm Săn như thấy lòng t trng b tổn thương. Qua đối thoi ca
chàng, ta cm nhận đưc s khinh khi, tc gin: “Ngươi xem, đến con ln nái ca nhà
ngươi dưới đất, ta cũng không thèm đâm nữa là!”. Và đối lp vi nhng ý nghĩ vẩn
đục ca Mtao Mxây, tâm hn của Đăm Săn thật là trong sáng.
Mc dù đến nhà Mtao Mxây đểy chiến vì Đăm Săn có lý do khiêu chiến, nhưng
chàng không vi ra tay. Phải bình tĩnh đến mc nào đó đ không làm cho cơn gin
bùng lên, Đăm Săn mới nhường cho Mtao Mxây múa khiên trưc. Ch thc s gai mt
khi chng kiến li nói ca đi th, khoác lác huênh hoang mà thc tài kém cỏi, Đăm
Săn mới thc s rung khiên.
Tài ngh phi thường của Đăm Săn đưc chng thc trong cuc múa khiên hùng tráng.
Có đến hai dng ý ngh thut ca tác phm s thi mà người k khan đã dùng đắc địa.
Th nht là biện pháp đối lp hai chiu (gia cảnh Mtao Mxây múa gươm trưc vi
cái cách múa khiên đy tc đ của Đăm Săn “Một ln xc tới, chàng vượt mt đi
tranh. Mt ln xc ti na, chàng vưt mt đi l ô” là những đường gươm chậm
chp, nng n của Mtao Mxây: “bước cao bưc thp chy hết bãi tây sang bãi đông”.
Th hai là vai trò của người dn truyện. Trong đợt múa khiên tiếp theo, đối xng ngh
thuật đã không còn. Thay vào đó là li thuyết minh của người chng kiến. Trong ln
múa khiên này, võ ngh của Đăm Săn không còn là tốc đ mà chuyển sang cường độ.
Nếu tc đ múa khiên ca chàng c thy “vun vút” (“vun vút qua phía đông, vun vút
qua phía tây”) thì cường độ múa khiên ca chàng li là mt trn bão ln. Ch còn li
mt hào hng, một tung hô đầy kinh ngạc: “Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng
múa dưới thấp, gió như lốc. Chòi lm đổ lãn lóc. Cy ci chết ri. Khi chàng múa
dưới thp, vang lên tiếng đĩa khiên đồng. Khi chàng múa trên cao, vang lên tiếng đĩa
khiên kênh. Khi chàng múa chy nước kiu, qu núi ba ln rn nt, ba đồi tranh bt r
bay tung…”. Thủ pháp cường điệu khoa trương thật thích hợp trong văn cảnh này. Nó
làm đm lên mt sc mnh, một năng lực phi phàm ch nhng người xut chúng như
Đăm Săn mới có. Như thế là kịch tính đã phát triển ti tc đ, tính hàm súc, lắng đọng
cũng đt đến độ cao.
Nhưng sự ờng điệu khoa trương không bao giờ là vô hn. Sc mnh của Đăm Săn
qu là có gii hn. Nó biết dng li s có lý ngay c trong tư duy có yếu t thn
thoi ca tác phm s thi. Trong trường hp y cn có thn linh tr giúp. Ông tri,
ông bt hiện lên đúng lúc từ nhng giấc mơ. Trời, bụt giúp ngưi hon nn. Tri, bt
cũng giúp cho nhng khát vng ln của con người. Nhân vt ông tri đây đứng v
phía Đăm Săn, phát hiện cho chàng cái “gót chân A-sin” ca đch th. Ch tới lúc đó,
Mtao Mxây mi không còn một thành lũy nào ẩn np. Khi cái áo giáp ca Mtao Mxây
rơi xuống, hn mi hin nguyên hình là mt k yếu đuối biết bao! Hình nh cái
chung ln, chung trâu bn thỉu đã xuất hin đầu đoạn văn, nay đưc lp li vi
mt ý v ma mai trên mt tinh thn khác. ln th nht nó liên quan đến nhân cách
ca Mtao Mxây thì ln th hai nó lại liên quan đến sc mnh ca mt k không còn gì
đáng sợ na.
Nếu cuc chiến giữa Đăm Săn với Mtao Mxây khc ha một phương diện của Đăm
Săn, phương diện con người cá nhân thì cnh tr v và l ăn mừng chiến thng li m
ra mt góc khác của con người anh hùng đó: con ngưi cộng đồng, con người xã hi.
Vn là một tù trưởng giàu mạnh, Đám Săn có trách nhiệm vi b tộc đã đành. Chính
vì danh d của Đăm Săn bị xúc phm (Mtao Mxây cướp v của Đăm Săn) cũng là
danh d ca b tc b xúc phạm mà chàng đã dấy binh. Chiến thng k thù ri, danh
d được bo v ri, trách nhim của Đăm Săn tăng lên gấp đôi. Có trách nhim vi tôi
t, dân làng của mình, chàng có nghĩa vụ che ch cho tôi t, dân làng ca Mtao Mxây
na. S m rộng địa bàn đây không có nghĩa thôn tính một cách áp đặt, giản đơn.
Nó da trên nguyên tc t nguyện và người th lĩnh mới không h có định kiến mà
ngược li hết sức bình đẳng, chân tình. Không mt hiu lnh nào thúc ép, không mt
li nói nào cao ging răn đe. Đăm Săn đã gõ cửa tng nhà. Bin pháp ngh thut
đây là hình thức tiếng vang. Mt câu nói của Đăm Săn truyền đi, một câu tr li vng
li đ ri mt câu hi t đó lại lan xa t nhà này qua nhà khác. Câu hi th nht (ca
Đăm Săn): “Ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! ơ tất ci t bằng này! Các ngươi có
đi với ta không?”. Câu tr li th nht (của dân làng): “Không đi sao đưc! Tù trưng
chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn với ai?”... Câu hỏi th hai
(của Đăm Săn): “Ơ tt c dân làng này, các ngươi có đi với ta không? Tù trưng các
ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai đi chăn ngựa hãy đi bắt nga! Ai gi voi hãy
đi bắt voi! Ai gi trâu hãy đi lùa trâu về!”. Cứ như thế mt cuc chy tiếp din ra to
nên s kết tinh, hòa đồng gn bó hai b tc của Đăm Săn và Mtao Mxây làm mt.
L mng chiến thắng do đó không ch đóng khung trong nghĩa hp là trng tr mt k
ác (Mtao Mxây) đã thành công. Nó mang một ý nghĩa kép: vừa chiến thng k thù va
nhân lên gấp đôi sức mnh ca b tc. Bi vy, âm hưởng ca bn anh hùng ca mi
ngát tri hào hng: rn rã âm thanh ca các loi chiêng có tiếng đồng tiếng bc cùng
vi vòng nhc rung lên làm cho tt c mi ging loài phi im tiếng để nhưng ch cho
mt s kiện trang nghiêm chưa từng có bao gi. Và ri sau cái phút nín lng âm thanh
y, mt bản hòa ca còn hùng tráng hơn bi có s tham gia của “Lươn trong hang, giun
trong bùn, rn h, rắn mang đều chui lên nm trên cao sưi nắng”. Ếch nhái cũng
hoan h, vui mng, cùng k nhông ngoài bãi “kêu rên inh ỏi sut ngày đêm”. Không
gian c m rộng ra đến cùng tri cui đt. Không gian ca nim vui và không gian
ca danh tiếng Đăm Săn: “Nhà Đăm Săn đông nghịt khách... Các khách tù trưởng đều
t phương xa đến”. Li na: “Danh vang đến thn, tiếng lng khắp núi, đông tây đâu
đâu cũng nghe danh tiếng Đăm Săn”.
Trong bi cnh nhn nhịp tưng bng y, hình tượng Đăm Săn hiện lên như một v
thn: oai phong v ngoi hình và đy sc sng tin tàng ni lực. Lúc Đăm Săn nằm
trên võng ngh ngơi “Tóc thả trên sàn, hng tóc chàng dưới đt là một cái nong hoa”.
Còn khi xut hiện trước đám đông thì rực r vi “Ngc qun chéo mt tm mên chiến,
mình khoác mt tm áo chiến, tai đeo nụ, sát bên mình nghênh ngang đ giáo gươm,
đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre”. Đăm Săn, trong con mắt ca tôi t,
dân làng, khách kha là mt sc mạnh vô địch, “một trang tù trưởng mi giàu lên,
đang tràn đầy sc trai, tiếng tăm lừng ly”.
V ngh thut k chuyện trong đoạn văn có những đặc đim ni bật như k chuyn kết
hp vi miêu t to nên hng thú ca cm giác lin mạch nhưng lại có điểm dng, va
bao quát vừa đi sâu vào từng chi tiết. đây còn một s kết hp th hai gia câu
chuyện được k và ngưi k nhm cá th hóa vai trò ch quan va tạo không khí đang
din ra vừa gây được s đồng cm ca nhng người nghe trong hình thc diễn xướng.
Riêng ngôn ng s thi thì đoạn văn là một ví d điển hình. Ngôn ng y va giàu cht
hi ha (thông qua hình nh) va giàu cht âm nhc (thông qua nhịp điệu). Hình nh
thì có khi là t thực, có khi là phóng đại, cường điệu, khoa trương. Riêng v âm nhc
thì tuy đoạn văn được k dưới hình thức văn xuôi nhưng rt gn với thơ ở nhịp điệu,
tiết tu cân xứng, hài hòa, du dương trầm bổng. Để chng minh những điều nhn định
trên đây không khó. Có điều chc chn là vi cách k y, vi ngôn ng ấy, ta được
lng nghe mt th phi hp ca nhiu th loi, mt th hòa thanh ca nhiu nhc c,
làm thc dy nhiu giác quan. Sc hp dn ca nó là không th nào cưỡng nổi. Đó là
du hiu ca mt tác phm s thi đt ti đnh cao trong sng to tuyt vi.
Phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 2
“Đăm Săn” là sử thi anh hùng ni tiếng nht ca dân tc Ê-đê nói riêng và của Vit
Nam nói chung. Tác phm cho thy v đẹp ngoi hình và sc mạnh phi thưng ca
người anh hùng Đăm Săn, không ch vy người anh hùng Đăm Săn còn mang trong
mình nhiu phm cht cao quý, lp nhiu chiến công lng ly. Tt c v đẹp đó đã
được tái hin một cách đầy đủ trong đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây”.
Khi Đăm Săn cùng nô l ca mình lên ry làm nương, Mtao Mxây - mt tù trưng
tham lam, độc ác đã nhân cơ hội đó bắt cóc Hơ Nhị vm vợ. Đăm Săn đến tn nhà
chiến đấu đòi lại v, sau khi chiến thắng đã đưa nô lệ ca Mtao Mxây v hp nht vi
b tc của mình để tr nên hùng mạnh hơn. Đoạn trích đã thể hiện đưc v đẹp phm
cht anh hùng của Đăm Săn và sự hèn nhát, tht bi thm hi ca Mtao Mxây.
Trưc và trong trn chiến đã bộc l đầy đủ v đẹp phm cht của Đăm Săn và sự hèn
nhát, t kiêu ca Mtao Mxây. V b bắt, Đăm Săn ngay lập tc dẫn dân làng đến nhà
của Mtao Mxây để khiêu chiến vi hn, giọng điệu của Đăm Săn hết sc khinh b k
thù: “Ơ diêng! Ơ diêng! Xuống đây! Ta thách nhà ngươi đọ dao vi ta đấy”. Gọi Mtao
Mxây là “diêng” - ngưi bn kết nghĩa vi hàm ý ma mai, bi h trước đây đã từng là
bn bè tốt nhưng Mtao Mxây tráo trở li đến cướp v ca bạn. Trước li khiêu chiến
của Đăm Săn, Mtao Mxây sợ hãi t chi không dám xuống, dáng điệu hết sc rt rè,
đắn đo “ngươi không được đâm ta khi ta đang đi xuống đó, nghe”. Trái ngược vi thái
độ rt rè của Mtao Mxây, Đăm Săn khẳng khái khẳng định: “Sao ta lại đâm ngươi khi
ngươi đang xuống nh? Sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang đi nhỉ?” Kèm theo thái
độ khinh bỉ: “Ngươi xem, đến con ln nái của nhà ngươi dưới đất ta cũng không thèm
đâm nữa là. Ngươi xem đến con trâu nhà ngươi trong chuồng ta cũng không thèm đâm
na là”. Ch qua nhng li nói, c ch ấy ta cũng thấy hai tính cách hoàn toàn trái
ngược nhau, nếu như Đăm Săn chủ động, dũng cảm đối mt vi k thù thì Mtao Mxây
li b động, hèn nhát, s hãi không đáng mặt làm anh hùng, làm tù trưng ca mi
người.
Tính cách, phm cht ca hai nhân vật càng được bc l hơn trong trận chiến. Vi
tinh thần thượng võ, Đăm Săn nhường cho k thù quyn ch động tn công. Trái vi
dáng điệu Mtao Mxây “dữ tợn như một v thần”, lời nói huênh hoang: “Ta là tưng
quen đánh trăm trận, quen giày xéo đất đai thiên hạ”, thc tế hn li chy bước thp
bước cao, hết sang bãi Đông li bãi Tây, vung dao chém yếu t nên ch trúng vào chão
ct trâu. Còn Đăm Săn trưc những hành động đó của k đch ch đứng im th hin
thái đ khinh b. Khi cng múa khiên đã thể hin tt c v đẹp dũng mãnh, oai hùng
của mình: “Một ln xc tới chàng vượt một đồi tranh. Mt ln xc ti na chàng vưt
mt đi l ô. Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây”. Hiệp đấu th
ba đã quyết định thng thua ca c hai nhân vt. Trong thế bí bách, Mtao Mxây yêu
cầu nàng Hơ Nhịm cho miếng trầu nhưng vì kém cỏi nên hn không bt trúng. Còn
chàng Đăm Săn đã bt trúng miếng tru, khiến sc mạnh tăng lên gp bi và chàng đã
giành chiến thắng, mang được ngưi v yêu quý tr v.
Đăm Săn trở v trong chiến thng vang di. Trước khi cùng dân làng tr về, chàng đã
có những hành động, ng x hết sc đẹp đẽ: kêu gi tôi t của Mtao Mxây đi theo
mình để xây dng mt cộng đồng ln, giàu mnh. Li kêu gi y vô cùng tha thiết,
hướng đến từng gia đình nhỏ để mong nhn được s đồng thun, ng h ca h.
Không ch vy, li kêu gi y còn rt thấu tình, đạt lý: “Ơ tt c dân làng này, các
ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai chăn
nga, y đi bắt nga. Ai gi voi, hãy đi bắt voi. Ai gi trâu, hãy đi lùa trâu về”. Bởi
vy, li kêu gọi đó đã nhận được s đồng thun ca tt c dân làng, h đều có chung
mt mục đích xây dựng mt cộng đồng to ln, hùng mạnh để tt c mi ngưi đưc
hưởng m no, hạnh phúc: “Không đi sao được, làng chúng tôi phía bắc đã mọc c gu,
phía nam đã mọc c hoang, người giàu cm đầu chúng tôi nay đã không còn na”. H
v cùng Đăm Săn: “Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn
như kiến, như mối. Tôi t mang ca ci v nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ
đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước”. Và khi trở v h m tic ăn
mng vô cùng ln, kéo dài suốt mùa khô, tù trưởng các nơi tụ hi v cht ních ngưi.
Hình ảnh đó cho thấy s ln mnh của buôn làng Đăm Săn, đã giàu có nay lại càng
giàu có hơn. Tiếng tăm, vẻ đẹp phm cht và sc mnh ca chàng li càng vang xa,
khiến ai cũng ngưỡng m.
Bên cnh hai nhân vật chính là Đăm Săn và Mtao Mxây cũng cần k đến mt s nhân
vt khác như: Hơ Nhị và ông Trời, đây là hai nhân vật tr th, xut hiện để giúp Đăm
Săn chiến thng. Không ch vy, h còn giúp tôn vinh Đăm Săn, khẳng đnh tính cht
chính nghĩa ca nhân vật này. Ngoài ra cũng cn k đến nhân vt quần chúng, đám
đông, họ là những ngưi hu thuẫn cho Đăm Săn hoặc b chàng thuyết phc bng tài
năng, phẩm cht. Tt c bn h đều có mt mc đích chung tôn vinh v đẹp sc mnh
và phm cht của Đăm Săn.
Tác phm không ch hp dn ni dung mà còn ngh thut xây dng nhân vt. Mi
nhân vt đề có vai trò khác nhau vi din biến s thi khiến cho s thi liên tc phát
trin. Các nhân vt có mt tính cách riêng. Ngh thut s dng ngôn t đặc sc, linh
hot; ngôn ng ngưi k chuyn có xen lời đối thoi khiến cho tác phm thêm sinh
động, hp dn. Ngh thut miêu t sinh đng, kết hp linh hot các th pháp so sánh,
phóng đại.
Bng ngh thut xây dng nhân vt, ngôn ng đặc sc, đoạn trích đã làm nổi bt v
đẹp anh hùng, dũng cm của Đăm Săn. Vẻ đẹp của Đăm Săn là vẻ đẹp kết tinh ca c
cộng đồng, nhân vt hi t sc mnh của nhân dân, đó là v đẹp, sc mnh ca lòng
t trng, danh d, gn bó vi hạnh phúc gia đình và luôn hướng đến mc đích cao c
xây dng cuc sng m no, hnh phc cho cộng đồng.
Phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 3
Đã bao đi nay nhng ging k khan trm hùng vn c vang lên bên bếp la ca nhà
Rông các buôn làng Tây Nguyên, lưu truyền nhng truyn thuyết anh hùng Đam San,
Xinh Nhã… Hình như nó đã to nên s mnh m, gan góc, liều lĩnh, kiêu hùng mi
người trai Tây Nguyên. Mt trong nhng nim t hào ca đng bào Ê-đê chính là sử
thi Tây Nguyên. Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã thể hin rõ v đẹp ca thiên
s thi này.
V s thi, có hai loi s thi. Đó là s thi thn thoi và s thi anh hùng. S thi thn
thoi k v s hình thành thế gii, s ra đi ca muôn loài, s hình thành các dân tc
và các vùng cư trú cổ đi ca h, s xut hin nền văn minh buổi đầu. Nhân vt
thưng là các thn thánh, gn vi thn thoi. S thi anh hùng K v cuc đi và s
nghip ca các tù trưng anh hùng. Nhân vật là con người c th, các anh hùng có sc
mạnh, có tài năng và v đẹp phi thường tiêu biu cho sc mnh th cht và tinh thn, ý
chí ca c cộng đồng. Đăm Săn thuộc kiu s thi anh hùng.
S thi Đăm Săn của dân tc Ê-đê kể v nhng chiến công ca người anh hùng Đăm
Săn, một tù trưởng hùng mạnh. Ngưi anh hùng dám chng li c tc ni dây (chuê
nuê), cht cy thn Smuk. Chiến thắng các tù trưởng thù địch, làm cho buôn làng
ngày càng giàu mnh. Cui cùng chàng chết trong rng Sáp đen vì đi cầu hôn n thn
Mt tri, th hin khát vng phóng túng ca mt tù trưng hùng mạnh. Đăm Săn Chết
nhưng con cháu của chàng tiếp tục con đường ca cu mình.
Thông qua nhân vật Đăm Săn, tác phẩm phn ánh nhng khát vng to ln của người
Ê-đê trong bui đu ca lch s b tc. Khát vng chinh phc khám phá t nhiên
huyn bí, h đã bắt đu chặt cây, đốt nương, biết xung sông bt cá, khát vng có sc
mạnh phi thường để chiến thng k thù, khát vng t do (thoát khi tc chuê nuê) và
cui cùng là khát vng giàu có và hùng mnh. Tác phm còn dng lên mt bc tranh
toàn cnh v cuc sng, con người ca đng bào Tây Nguyên, v thiên nhiên hùng vĩ
nơi đây. Đây là một cuốn sĩ thư hay với ngôn ng s thi có nhiu hình nh so sánh,
phóng đại. Tác gi dân gian đã xây dựng thành công hình tượng người anh hùng Đăm
Săn, đại din cho cộng đồng Ê đê về v đẹp, sc mạnh, lòng dũng cảm. Kết cu trùng
điệp. Mi khúc ca là mt chiến công của người anh hùng Đăm Săn. Ct truyn mang
màu sc thn thoi.
Đon trích Chiến thng Mtao Mxây nm phn gia tác phm, ngay sau s kin Mtao
Mxây li dụng lúc Đăm Săn đi vắng, bắt người v xinh đẹp Hơ Nhị ca chàng. Đon
trích đưc chia làm hai cnh: Cảnh đọ sc gia Đăm Săn và Mtao Mxây, cảnh ăn
mng chiến thng.
Toàn b din biến cuộc đọ sc giữa Đăm Săn và Mtao Mxây được miêu t khá giàu
kch tích qua ba hip. Hiệp đấu th nht din ra nhà Mtao Mxây. Vi ngh thut so
sánh ngưi k chuyện đã miêu tả và làm ni bt đưc tht c th quang cnh giàu có
ca nhà Mtao Mxây: “Nhà Mtao My đầu sàn hiên… không sợ chật”. Đăm Săn đang
phi đi din vi k thù giàu mạnh. Nhưng vi thái đ dũng cảm, chng e s, ngi
ngùng. S hùng mnh ca nhà Mtao Mxây chẳng có tác đng gì ti chàng c. Chàng
đến tn nhà của Mtao Mxây: “Ơ diêng, xuống đây! Ta thách nhà ngưi đ dao vi ta
đấy”. Trước thái độ y của Đăm Săn, Mtao Mxây cũng ngạo ngh, khiêu khích Đăm
Săn: “Ta không xuống đâu, diềng ơi. Tay ta đang còn bận ôm v hai chúng ta trên
nhà này cơ mà”. Thái đ y như lửa di thêm du, nó càng làm cho Đăm Săn trở nên
tc gin, khiêu chiến quyết liệt hơn “ Xuống, diêng ! Xuống, diêng ! Ngươi không
xuống ư? Ta sẽ ly cái sàn hiên của nhà ngươi ta bổ đôi, ta sẽ ly cái cu thang ca
nhà ngươi ta chẻ ra kéo la, ta hun cái nhà của nhà người cho mà xem”. Giọng điệu
thách thc của Đăm Săn bừng bừng hơi nóng của s gin d, cha đng sc mnh ca
người có tính gan d, qu quyết, chàng đe dọa phá tan cái hiên nhà, cái cu thang và
ngôi nhà. Trước thái đ y của Đăm Săn, Mtao Mxây run sợ: “Người không được đâm
ta… Ta s ngươi đâm ta khi ta đang xuống…”. Đăm Săn thì đàng hoàng khẳng đnh
“ Sao ta lại phải đâm ngươi… Đến con lợn… thèm đâm”. Cnh khiêu chiến đã cho ta
nhn thấy hai tính cách đối lp nhau. Nếu Mtao Mxây t ra kém cỏi, hèn nhát thì Đăm
Săn đàng hoàng. Li thoi còn cho ta thy rõ thái độ k chuyn ca tác gi dân gian
đối vi mi nhân vt. đây, chân dung Mtao Mxây được miêu t trc diện “Bà con
xem, khiên hắn… dày nút…”, dáng điệu c ch li rt tn ngần “Mỗi bước đi mỗi
bước đắn đo”. Tác giả dân gian đã sử dng trit đ hiu qu ca th pháp đối lp làm
ni bt đưc bn cht hai con người.
Lúc vào trn, c hai bên đều múa khiên nhưng thật đi nghch. Mtao Mxây múa khiên
trước nhưng hắn li t ra kém cỏi “Khiên hắn kêu… hắn múa mt mình. Hắn bước
cao bước thp chy hết bãi tây sang bãi đông…”, “Hắn vung dao… cái chão cột trâu”.
Trong khi đó Đăm Săn thì rung khiên múa “Mt ln xc tới… vun vút qua phía tây”.
Li l của Mtao Mxây khoe khoang, Đăm Săn không kể tài mà ch th hin bng hành
động. Nhưng mỗi li chàng nói th hin s khinh b k thù. Kết thúc hiệp đấu th nht,
Đăm Săn vẫn tm thời chưa đánh được k thù.
Cuc đ sc càng quyết lit t khi Hơ Nhị ném miếng trầu, Đăm Săn dành đưc sc
kho tăng lên gấp bi, chàng tiếp tc hiệp đấu th hai. hip này Đăm Săn múa khiên
trưc, hành đng của chàng nhanh thoăn thoắt và dũng mãnh. Ngưi k chuyn s
dng những phóng đại kết hp vi so sánh bay bổng “chàng múa… bt r tung bay”.
Vi hình nh này, tác gi đã ngợi ca, thần thánh hoá người anh hùng Đăm Săn sánh
ngang vi sc mạnh gió bão thiên nhiên. Người k chuyện có thái độ tôn vinh ni
anh hùng Đăm Săn. hip này, hai lần đâm trúng Mtao Mxây nhưng cả hai lần đều
đâm không thủng. Đăm Săn thấm mt. Cuc chiến vn tiếp diễn căng thng vi hip
đấu th ba.
Chàng Đăm Săn nằm mơ thấy ông Tri. Tri ch cho cách đánh thng Mtao Mxây
bng cách ném cái chày mòn vào vành tai k địch. Chàng nghe vy bng tnh chp cái
chày mòn ném vào vành tai k địch. Ngay lp tc “cái giáp của Mtao Mxây rơi
xuống… chuồng trâu” rồi nhanh chóng chàng đã đẩy Mtao Mxây đến ch phi cu xin
và điều đình“. Kết thúc hiệp đấu th ba, Đăm Săn cắt đu Mtao Mxây bên ngoài
đường. Chàng tr thành người thng trận. Như vy, chúng ta thy chiến thng này ca
Đăm Săn có vai trò tr giúp đặc bit ca nhân vt ông Tri. Nhân vt ông Tri là mt
kiu nhân vt phù tr thường thy trong văn học dân gian giống như ông Tiên, Bt
truyn c tích. Nhân vật này thường xut hiện vào lúc con người bế tc. Đó ch là phù
tr còn quyết đnh chiến thng phải là Đăm Săn.
Chiến thng của Đăm Săn thể hin s thng nht cao đ gia quyn li, khát vng cá
nhân anh hùng vi quyn li khát vng ca c cộng đồng. Th hin lòng yêu mến ca
tp th cộng đồng đối vi cá nhân. Qua đó s thi muốn nói đến ý chí thng nht ca
toàn th cộng động Ê-đê. Một biu hin quan trng ca ý thc dân tc.
Đòi li v là cái c làm ny sinh mâu thun gia các b tc dn đến chiến tranh đ m
rng b cõi. Ý nghĩa ca s thi là đó. Vì vậy thng hay bi của người tù trưng s
ý nghĩa quyết đnh tt c. Cho nên li nói của dân làng phía Mtao Mxây đều tình
nguyện đi theo Đăm Săn. Cho nên trong sử thi không nói nhiu v chết chóc mà chn
cảnh ăn mừng chiến thng.
Tiệc ăn mừng chiến thng được m ra trong bi cảnh đoàn ngưi cùng chiến li phm
tp np vào buôn làng. Cảnh này được din t bng ngôn ng ca ngưi k chuyn,
trùng đip nhng hình ảnh so sánh : “Đông… kiến mối” mang theo bao nhiêu của cái
như “ong đi chuyển nước… cõng nước”. Đây đều là nhng chùm hình nh so sánh
mang tính c th gn gũi với đi sng. Trong bi cảnh đó Đăm Săn hiện lên hòa cùng
vi tôi t ăn mừng chiến thắng. Hướng ti cộng đồng, Đăm Săn tuyên bố chiến thng
vi lũ làng, chàng ra lnh cho mọi người hãy dâng rưu, bt trâu dâng lên thn linh :
“rượu năm ché… nhà giàu về”. Chàng kêu gọi mi ngưi đến đánh trống, chiêng ăn
mng chiến thắng: “ Hỡi anh em… treo đèn trong nhà”. “ Hãy đánh lên… phải ngng
kêu”.
Hình ảnh Đăm Săn đưc miêu t bằng cái nhìn ngưỡng m của nhân dân. Đó là vẻ đẹp
và sc mnh ca ngưi anh hùng, th hin sc mnh ca c th tc, s thng nht và
nim tin ca c cộng đng. Gia quang cảnh ăn uống tp nập, Đăm Săn nổi bt lên
“ tóc dài chảy đầy nong hoa”, “uống không biết say, ăn không biết no, chuyn trò
không biết chán”… “ Ngực qun chéo mt tm mn chiến, ….tiếng tăm lừng lẫy”.
Nhng hình nh t cơ thể được phóng đại “Bp chân to bng cây xà ngang… ngang
tàng t trong bng mẹ”. Ngôn ngữ mang âm hưởng ngi ca, th hin ngưỡng m ca
dân gian vi người anh hùng. Người anh hùng có v đẹp lý tưởng, phm cht anh
hùng dũng cảm, cao thượng được c cộng đồng tôn kính, danh tiếng của Đăm Săn là
danh tiếng ca c cng đồng.
Nếu như miêu tả cảnh giao đấu ngôn ng s thi ch yếu là đối thoi, thì miêu t cnh
ăn mừng chiến thng li ch yếu dùng nhng trường đoạn, câu cm thán, hình nh so
sánh, phóng đại… làm nổi bt đưc s sung sướng, vui vẻ, tưng bừng ca c cng
đồng.
Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã mang đến cho người đọc, người nghe cái
nhìn độc đáo về người anh hùng Đăm Săn, đó không chỉ là ngưi anh hùng có nhng
phm cht tuyt vi mà còn là mẫu hình anh hùng lí tưởng ca đng bào Ê-đê, thể
hiện được khát vng v mt ngưi th lĩnh tài giỏi, mang đến s phát trin cho toàn
b lc. Cuc chiến đấu của Đăm Săn thực cht là s lí gii v nguyên nhân ca các
chiến tranh b lạc cũng như nhu cầu tt yếu ca vic hp nht các b lc thành mt
dân tc thng nht.
Phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 4
“Đăm Săn” là một s thi ni tiếng ca dân tc Ê-đê kể li cuc đi ca tù trưởng Đăm
Săn. Trong đó, đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã để li nhiu ấn tượng cho
người đc.
Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” kể v hành trình đòi lại v của Đăm Săn. Khi
nghe tin Đăm Săn cùng thuộc h ri khi bản làng. Mtao Mxây nghĩ ra cách cưp v
ca chàng. Hn gi m khách qua đường tìm đến nhà Đăm Săn, chả v b quên cái
con dao và nh nàng đem ra ngoài cho rồi bắt cóc Hơ Nhị đi. Đăm Săn nghe tin vô
cùng gin dữ, đem quân đến nhà Mtao Mxây quyết tâm đòi lại v cho bằng được. Tuy
nhiên, hn không chu ra ngoài giao chiến, Đăm Săn phải da phá nhà hn mi chu ra
giao chiến. Mtao Mxây múa khiên yếu ớt, còn Đăm Săn thì vô cùng khỏe mạnh, dũng
mãnh. Đăm Săn đâm trúng Mtao Mxây nhưng hắn mc áo giáp nên không sao c. Sau
mt hi chiến đấu, Đăm Săn đuối sc và mơ màng thấy ông tri ch kế đánh bại Mtao
Mxây. Chàng đánh bại được hn và cu li được Hơ Nh.
Trưc hết, nguyên nhân din ra cuc chiến xut phát t việc Mtao Mxây cướp v ca
Đăm Săn - điều này đã chứng t Đăm Săn là một ngưi trng danh d cá nhân, công
đồng. Khi bước vào trn chiến, vì là ngưi khiêu chiến nên Đăm Săn tỏ ra là mt
người thông minh,khí phách và dũng cm: “Ta thách nhà ngươi đ dao với ta đấy”,
“ta s ly cái sàn hiên ca nhà ngươi ta b đôi”, “lấy cầu thang… ta chẻ ra kéo la”,
“ta hun cái nhà của nhà ngươi”. Còn Mtao Mxây thì tìm cách khiêu khích: “Mtao
Mxây: “tay ta đang còn bận ôm v hai chúng ta”, nhưng thực cht là vô cùng s hãi:
“ta s ngươi đâm ta khi ta đang đi lắm”. Trước liên tiếp nhng lời đe dọa của Đăm
Săn, Mtao Mxây không còn cách nào khác là phi bưc vào cuc chiến.
Cuc chiến đấu của hai tù trưởng din ra qua ba hiệp đấu - con s thưng thy trong
mi trn chiến. Qua đó khẳng định chiến thng cui cùng của Đăm Săn là vô cùng
xứng đáng. Trong hiệp đu th nht, Mtao Mxây “múa khiên như trò chơi, khiên kêu
lch xạch như quả p khô, chạy bước cao bước thp, chy hết t bãi tây sang bãi
đông, tự xem mình là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát đất đai thiên hạ”. Còn
Đăm Săn thì thách Mtao Mxây múa khiên trưc, lúc Mtao Mxây múa khiên Đăm Săn
không h nhúc nhích. Lúc Đăm Săn múa “Mt ln xc tới, chàng vưt qua đi tranh.
Mt ln xc ti nữa chàng vượt qua đồi l ô. Chy vun vút qua phía đông, vun vút qua
phía tây”. Sự đối lập trong hành động ca hai nhân vật đã cho thy s yếu đuối ca
Mtao Mxây và s khe mnh của Đăm Săn. Hiệp đấu th hai tr nên gay cấn hơn khi
Đăm Săn trở nên mnh m hơn nhờ đớp được miếng tru mà Mtao Mxây bảo Hơ Nhị
quăng cho hắn, sức chàng như tăng lên gấp bi, múa khiên càng mnh, càng nhanh,
càng đẹp, “chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lc…”.
Đăm Săn đuổi theo Mtao Mxây trúng nhưng không thủng đầu vì b áo giáp trên người
hn. Hình ảnh “miếng trầu” cũng giống như một phần thưởng nh của Hơ Nhị để tiếp
thêm sc mnh cho chàng. Cui cùng, nh s giúp sc ca Ông Trời, Đăm Săn tìm ra
kế sách đ đánh bại Mtao Mxây. Chàng đã giành chiến thng và cứu được v mình.
Ông trời chính là đại din của công lý, cũng là đại din ca sc mnh trí tu.
Sau khi kết thúc trn chiến, Đăm Săn đã có những hành động tht đp. Chàng kêu gi
binh lính, đầy t của Mtao Mxây đi theo mình cùng nhau xây dựng mt cộng đồng ln
mạnh hơn. Lời kêu gi vô cùng chân thành và tha thiết: “Ơ tt c dân làng này, các
ngươi có đi với ta không? Tù trưng các ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai chăn
ngựa, hãy đi bắt nga. Ai gi voi, hãy đi bắt voi. Ai gi trâu,y đi lùa trâu về”. Lời
kêu gi y đã nhận đưc s đồng thun ca dân làng, h đều cùng chung mt mc
đích: “Không đi sao đưc, làng chúng tôi phía bắc đã mọc c gấu, phía nam đã mc
c hoang, người giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn na”. H đã về cùng vi
Đăm Săn: “Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến,
như mối. Tôi t mang ca ci v nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyn
hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước”. Khi trở v, tt c cùng nhau m tic ăn
mng chiến thng - cuc vui kéo dài suốt mùa khô, tù trưởng khắp nơi đều kéo v.
Điu y càng cho thy s ln mnh, phát trin ca buôn làng dưới s qun lý ca
trưởng Đăm Săn.
Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây đã sử dng thành công ngh thut miêu t xen
ln vi k chuyn cùng vi vic xây dng ngôn ng ca ngưi k biến hóa linh hot,
hướng ti nhiều đối tưng; ngôn ng đối thoi đưc khai thác nhiều góc độ. Ngôn
ng trang trng, kết hp ngôn ng k, t của người dn truyn và ngôn ng đối thoi
ca nhân vt, ngôn ng giàu âm thanh và hình ảnh. Qua đó, đoạn trích đã khắc ha
hình nh nhân vật Đăm Săn - biểu tưng cho sc mnh, v đẹp ca con ngưi Ê-đê
không ch v tm vóc mà còn v trí tu.
Tóm lại, đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã khắc ha đưc hình ảnh người anh
hùng Đăm Săn - đại din cho cộng đồng người dân Ê-đê. Một con người trng danh
d, gn bó vi hạnh phúc gia đình và thiết tha vi cuc sng bình yên, phn vinh ca
th tc.
Phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 5
Đến với đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây”, người đc s thy được hình ảnh Đăm
Săn - một con người trng danh d, gn bó vi hạnh phúc gia đình và thiết tha vi
cuc sng bình yên, phn vinh ca th tộc. Đó chính là tình cảm cao c nht thôi thúc
Đăm Săn chiến thng và chiến đấu vi k thù.
Ni dung chính của đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” xoay quanh vic Mtao
Mxây ganh ghét vì Đăm Săn có v đẹp nên quyết tâm bắtNhị. Hn dò la thông tin,
khi biết được Đăm Săn đi vắng lin cải trang thành khách đến nhà Đăm Săn, khi trở
v nghĩ ra lý do là để quên con dao và bảo Hơ Nhị mang h ra ngoài đ bt cóc nàng.
Nghe tin v mình b bt, Đăm Săn tức tc tr v, đem quan đến đánh Mtao Mxây để
cu v. Mt cuc chiến d di din ra. Rút bài hc t tên Mtao Grư, Mtao Mxây mặc
áo giáp cn thn, cm khiên phòng th, không chu giao chiến. Ch khi Đăm Săn dọa
phá nhà, hn mi dám ra giao chiến.
Mtao Mxây yếu t, kém ci còn Đăm Săn thì mạnh m, tài gii khiến ai cũng n s.
Mtao Mxây s hãi b chy thì b mũi lao đâm vào đùi, vào bụng nhưng do hn mc áo
giáo nên không sao. Cuc chiến din ra không phân thắng thua. Đăm Săn mệt mỏi mơ
màng thì thy ông tri bày cách tiêu dit k ác. Chàng lin làm theo. Đăm Săn lấy
chày mòn ném trúng vành tai Mtao Mxây. Áo giáp rơi ra và ngay lập tức Đăm Săn kết
thúc cuc đi ca k thù nhanh chóng. Tù trưởng Mtao Mxây cầu xin Đăm Săn tha
mạng. Nhưng Đăm Săn kiên quyết phi trng tr k ác - k đã cướp v người khác
mt cách hèn h. Chàng chiến thng v vang danh tiếng nổi đình nổi đám.
Đăm Săn đã khiêu chiến vi Mtao Mxây vì hắn cướp v ca chàng là Hơ Nhị. Điều
này chng t Đăm Săn là một ngưi coi trng danh d cá nhân cũng như danh dự
cộng đồng. Khi Đăm Săn đem quân đến, Mtao Mxay luôn tìm cách phòng thủ. Để d
hn ra chiến đấu, Đăm Săn liên tiếp đe dọa: “Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy”,
“ta s ly cái sàn hiên ca nhà ngươi ta b đôi”, “lấy cầu thang… ta chẻ ra kéo la”,
“ta hun cái nhà của nhà ngươi”. Nhưng Mtao Mxây lại tìm cách khiêu khích: “Mtao
Mxây: “tay ta đang còn bận ôm v hai chúng ta”, vì thực ra hn đang sợ hãi: “ta sợ
ngươi đâm ta khi ta đang đi lắm”. Trước lời đe dọa của Đăm Săn, hắn buc phi ra
chiến đấu.
Liên tiếp ba hiệp đấu diễn ra, hành động ca c hai nhân vt đều được khc ha rõ nét.
Trong hiệp đấu th nht, Mtao Mxây “múa khiên như trò chơi, khiên kêu lch xch
như quả p khô, chạy bước cao bưc thp, chy hết t bãi tây sang bãi đông, tự
xem mình là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát đất đai thiên hạ”. Còn Đăm Săn
thì thách Mtao Mxây múa khiên trước, lúc Mtao Mxây múa khiên Đăm Săn không hề
nhúc nhích. Lúc Đăm Săn múa “Một ln xc ti, chàng t qua đi tranh. Mt ln
xc ti nữa chàng vượt qua đồi l ô. Chy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía
tây”. Sự đối lập trong hành động ca hai nhân vt đã cho thy s yếu đuối ca Mtao
Mxây và s khe mnh của Đăm Săn. Hiệp đấu th hai tr nên gay cấn hơn khi Đăm
Săn trở nên mnh m hơn nhờ đớp được miếng tru mà Mtao Mxây bảo Hơ Nhị
quăng cho hắn, sức chàng như tăng lên gấp bi, múa khiên càng mnh, càng nhanh,
càng đẹp, “chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lc…”.
Đăm Săn đuổi theo Mtao Mxây trúng nhưng không thủng đầu vì b áo giáp trên người
hn. Hình ảnh “miếng trầu” cũng giống như một phần thưởng nh của Hơ Nhị để tiếp
thêm sc mnh cho chàng. Cui cùng, nh s giúp sc ca Ông Trời, Đăm Săn tìm ra
kế sách đ đánh bại Mtao Mxây. Chàng đã giành chiến thng và cứu được v mình.
Ông trời chính là đại din của công lý, cũng là đại din ca sc mnh trí tu.
Kết thúc trn chiến, Đăm Săn kêu gọi binh lính, đầy t của Mtao Mxây đi theo mình
cùng nhau xây dng mt cộng đồng ln mạnh hơn. Lời kêu gi vô cùng chân thành và
tha thiết: “Ơ tất c n làng này, các ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các ngươi
đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai chăn ngựa, hãy đi bắt nga. Ai gi voi, hãy đi bắt
voi. Ai gi trâu, hãy đi lùa trâu về”. Lời kêu gi y đã nhận được s đồng thun ca
dân làng, h đều cùng chung mt mục đích: “Không đi sao đưc, làng chúng tôi phía
bắc đã mọc c gấu, phía nam đã mọc c hoang, người giàu cầm đầu chúng tôi nay đã
không còn na”. H đã về cùng với Đăm Săn: “Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc
như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến, như mối. Tôi t mang ca ci v nhiều như ong đi
chuyển nước, như vò v đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước”. Khi
tr v, tt c cùng nhau m tiệc ăn mừng chiến thng - cuc vui kéo dài sut mùa khô,
tù trưng khắp nơi đu kéo v. Điu y càng cho thy s ln mnh, phát trin ca
buôn làng dưới s qun lý ca tù trưởng Đăm Săn.
Không ch hp dn v ni dung mà còn c ngh thut. Mi nhân vt đ có vai trò
khác nhau vi din biến s thi khiến cho s thi liên tc phát trin. Các nhân vt có mt
tính cách riêng. Ngôn ng đối thoi đưc khai thác nhiều góc độ. Ngôn ng trang
trng, kết hp ngôn ng k, t ca ngưi dn truyn và ngôn ng đối thoi ca nhân
vt, ngôn ng giàu âm thanh và hình nh
Như vậy, đoạn trích “Chiến thng Mtao Mxây” đã đem đến cho người đc cm nhn
chân thc v hình ảnh ngưi anh hùng trong s thi “Đăm Săn” nổi tiếng ca dân tc
Ê-đê.
Phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 6
Nhân vật Đăm Săn ni bt lên trong toàn b cun s thi nói chung và đoạn trích Chiến
thng Mtao Mxây nói riêng hai khía cnh. Mt mt, đó là con ngưi hi đ nhng
phm chất cá nhân như trí tuệ, tài năng, nhân cách, khát vọng. Mặt khác, đó còn là sự
gn bó, liên kết vi cộng đồng mà chính chàng là tù trưởng. Vi cái nhìn y, ta thy
nhân vật Đăm Săn đã t khẳng định mình trong nhng biến c, s kin đoạn trích
Chiến thng Mtao Mxây.
Xét v tình tiết trong mô hình ct truyn thì cuc giao tranh giữa Đăm Săn với các tù
trưng khác không ch xy ra có mt lần. Dường như nhu cầu m rng lãnh địa, tăng
ng lc lưng, khng định quyn uy... là nguyên nhân sâu xa dẫn đến nhng cuc
giao tranh y. Nhưng trong các cuc chiến xy ra thì cuộc đối mt giữa Đăm Săn vi
Mtao Mxây có tính cht điển hình hơn cả.
Đối th của Đăm Săn là Mtao Mxây, một đối th ngang tm: Tuy võ ngh không
thuc hàng cao th nhưng Mtao Mxây là một k "túc trí đa mưu", lấy s sc so, khôn
ngoan làm sc mnh cho mình. Không tin vào bn thân thì làm sao dám táo tn cướp
v của Đăm Săn! Và khi biết Đăm Săn ti đ làm gì ri mà còn khiêu khích "Ta
không xuống đâu, diêng ơi. Tay ta đang còn bn ôm v hai chúng ta..."
Thái đ nghênh chiến ca Mtao Mxây khá đàng hoàng: "Bà con xem, khiên hn tròn
như đầu cú, gươm hắn óng ánh như cái cu vng. Trông hn d tợn như một v thn".
Có th nói, đó là tư thế t tin. T tin nhưng thận trng. Hai ln Mtao Mxây nhắc Đăm
Săn không được đâm mình khi Mtao Mxây đi xuống và lúc đi xuống ri vn còn do
dự, đắn đo. Cách ứng x ca Mtao Mxây theo li "quân t phòng thân" luôn đề phòng
bt trc.
c vào cuc chiến, Mtao Mxây nhường cho Đăm Săn múa khiên trưc vi mt thái
độ khiêm tn gi v. Gi v nói rng võ ngh ca mình kém cỏi: "Ta như gà làng mới
mc ca kliê, như gà rng mi mc cựa êchăm, chưa ai giẫm phải mà đã gãy mất
cánh". Võ ngh y là chp vá: "Có cu, ta hc cu. Có bác, ta hc bác. Có thn Rng,
ta hc thn Rồng". Nhưng từ s gi v y đã lộ ra mt câu nói tht: "Thế ngươi không
biết ta đây là một tưng đã quen đi đánh thiên hạ, bắt tù binh, đã quen đi xéo nát đất
đai thiên hạ hay sao?". Không phi vô tình mà câu k khan ca ngưi dn truyn ngay
t đầu đã phác ra cái v sang trng, tôn nghiêm, b thế ca Mtao Mxây, một tù trưởng
giàu mnh trong vùng. Cái cách gi v y phải chăng làm cho đối th ch quan, khinh
sut?
Mc cho Đăm Săn khinh bỉ, mặc cho mình múa khiên không đẹp (múa "kêu lch xch
như quả p khô"), tc đ li chm chp, nng n ("bước cao bưc thấp") nhưng
Mtao Mxây không nn lòng. Y rp tâm ch cơ hội. Và khi cơ hi đến, hành động ca
Mtao Mxây nhanh hơn mt chp mắt: đâm lén Đăm Săn. Khi Mtao Mxây "chém php
mt cái", chc chắn Đăm Săn không khỏi giật mình. May cho Đăm Săn là nhát chém
quá nhanh và không ng y ca đch li hi "ch va trúng mt cái chão ct trâu".
Hai tr th cui cùng ca Mtao Mxây là miếng tru của Hơ Nhị và cái áo giáp che
thân. Đăm Săn ch vô hiệu hóa được con bài th nht, đến con bài th hai thì Đăm Săn
đã bất lực hoàn toàn. Đùi Mtao Mxây bị đâm trúng nhưng không thủng, ngưi Mtao
Mxây cũng thế. Nếu không có s giúp sc ca Ông Trời thì Đăm Săn chắc chn s
trng tay, c danh d và quyn uy vì chàng s là ngưi bi trn.
Nhìn chung cách khc ha nhân vt (c Mtao Mxây và Đăm Săn) của đoạn trích là kết
hp hai yếu t: đi thoi gia các nhân vt và li ngưi dn truyn.
Riêng vi nhân vật Đăm Săn, tác giả cun truyn còn thc hiện phép đối xng ngh
thut na. Bng cách y, nhân vật Đăm Săn xuất hiện như một đim nhn rc r, sáng
ngi.
Trưc hết, chàng là người cương trực, thng thắn, không đê tiện, nh nhen. Bi vy
khi chm vào những ý nghĩa hèn h, m ám ca Mtao Mxây, Đăm Săn như ngưi
đụng phi la. Hai ln Mtao Mxây ct tiếng ("không được đàm ta khi ta đang đi
xung") là hai lần Đăm Săn như thấy lòng t trng b tổn thương. Qua đi thoi ca
chàng, ta cm nhận đưc s khinh khi, tc gin: "Ngươi xem, đến con ln nái ca nhà
ngươi dưới đất, ta cũng không thèm đâm nữa là!". Và đối lp vi nhng ý nghĩ vẩn
đục ca Mtao Mxây, tâm hn của Đăm Săn thật là trong sáng.
Mc dù đến nhà Mtao Mxây đểy chiến vì Đăm Săn có lí do khiêu chiến, nhưng
chàng không vi ra tay. Phải bình tĩnh đến mc nào đó đ không làm cho cơn gin
bùng lên, Đăm Săn mới nhường cho Mtao Mxây múa khiên trưc. Ch thc s gái mt
khi chng kiến li nói ca đi th, khoác lác huênh hoang mà thc tài kém cỏi, Đăm
Săn mới thc s rung khiên.
Tài ngh phi thường của Đăm Săn đưc chng thc trong cuc múa khiên hùng tráng.
Có đến hai dng ý ngh thut ca tác phm s thi mà người k khan đã dùng đắc địa.
Th nht là biện pháp đối lp hai chiu (gia cảnh Mtao Mxây múa gươm trưc vi
cái cách múa khiên đy tc đ của Đăm Săn "Một ln xc tới, chàng vượt mt đi
tranh. Mt ln xc ti na, chàng vưt một đi l ô" là nhng đường gươm chậm chp,
nng n của Mtao Mxây: "bước cao bước thp chy hết bãi tây sang bãi đông". Th
hai là vai trò ca ngưi dn truyện. Trong đt múa khiên tiếp theo, đối xng ngh
thuật đã không còn. Thay vào đó là lời thuyết minh của người chng kiến. Trong ln
múa khiên này, võ ngh của Đăm Săn không còn là tốc đ mà chuyển sang cường độ.
Nếu tc đ múa khiên ca chàng c thy "vun vút" ("vun vút qua phía đông, vun vút
qua phía tây") thì cường độ múa khiên ca chàng li là mt trn bão ln. Ch còn li
mt hào hng, một tung hô đầy kinh ngạc: "Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng
múa dưới thấp, gió như lốc. Chòi lm đổ lãn lóc. Cây ci chết ri. Khi chàng múa
dưới thp, vang lên tiếng đĩa khiên đồng. Khi chàng múa trên cao, vang lên tiếng đĩa
khiên kênh. Khi chàng múa chy nước kiu, qu núi ba ln rn nt, ba đồi tranh bt r
bay tung...". Th pháp cường điệu khoa trương thật thích hợp trong văn cảnh này. Nó
làm đm lên mt sc mnh, một năng lực phi phàm ch những người xut chúng như
Đăm Săn mới có. Như thế là kịch tính đã phát triển ti tc đ, tính hàm súc, lắng đọng
cũng đt đến độ cao.
Nhưng sự ờng điệu khoa trương không bao giờ là vô hn. Sc mnh của Đăm Săn
qu là có gii hn. Nó biết dng li s có lí ngay c trong tư duy có yếu t thn
thoi ca tác phm s thi. Trong trường hp y cn có thn linh tr giúp. Ông tri,
ông bt hiện lên đúng lúc từ nhng giấc mơ. Trời, bụt giúp ngưi hon nn. Tri, bt
cũng giúp cho nhng khát vng ln của con người. Nhân vt ông tri đây đứng v
phía Đăm Săn, phát hin cho chàng cái "gót chân A-sin" ca đch th. Ch tới lúc đó,
Mtao Mxây mi không còn mt thành y nào ẩn np. Khi cái áo giáp ca Mtao Mxây
rơi xuống, hn mi hin nguyên hình là mt k yếu đuối biết bao! Hình nh cái
chung ln, chung trâu bn thỉu đã xuất hin đầu đoạn văn, nay đưc lp li vi
mt ý v ma mai trên mt tinh thn khác. ln th nht nó liên quan đến nhân cách
ca Mtao Mxây thì ln th hai nó lại liên quan đến sc mnh ca mt k không còn gì
đáng sợ na.
Nếu cuc chiến giữa Đăm Săn với Mtao Mxây khc ha một phương diện của Đăm
Săn, phương diện con người cá nhân thì cnh tr v và l ăn mừng chiến thng li m
ra mt góc khác của con người anh hùng đó: con ngưi cộng đồng, con người xã hi.
Vn là một tù trưởng giàu mạnh, Đăm Săn có trách nhiệm vi b tộc đã đành. Chính
vì danh d của Đăm Săn bị xúc phm (Mtao Mxây cướp v ca Đăm Săn) cũng là
danh d ca b tc b xúc phạm mà chàng đã dấy binh. Chiến thng k thù ri, danh
d được bo v ri, trách nhim của Đăm Săn tăng lên gấp đôi. Có trách nhiệm vi tôi
t, dân làng của mình, chàng có nghĩa vụ che ch cho tôi t, dân làng ca Mtao Mxây
na. S m rộng địa bàn đây không có nghĩa thôn tính một cách áp đặt, giản đơn.
Nó da trên nguyên tc t nguyện và người th lĩnh mới không h có định kiến mà
ngược li hết sức bình đẳng, chân tình. Không mt hiu lnh nào thúc ép, không mt
li nói nào cao ging răn đe. Đăm Săn đã gõ cửa tng nhà. Bin pháp ngh thut
đây là hình thức tiếng vang. Mt câu nói của Đăm Săn truyền đi, một câu tr li vng
li đ ri mt câu hi t đó lại lan xa t nhà này qua nhà khác. Câu hi th nht (ca
Đăm Săn): "ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! ơ tất c tôi t bng này! Các ngươi có
đi với ta không?". Câu tr li th nht (của dân làng): "Không đi sao được! Tù trưng
chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn vi ai?"... Câu hi th hai
(của Đăm Săn): "ơ tất c dân làng này, các ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các
ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai đi chăn ngựa hãy đi bắt nga! Ai gi voi hãy
đi bắt voi! Ai gi trâu hãy đi lùa trâu về!". C như thế mt cuc chy tiếp din ra to
nên s kết tinh, hòa đồng gn bó hai b tc của Đăm Săn và Mtao Mxây làm mt.
L mng chiến thắng do đó không chỉ đóng khung trong nghĩa hẹp là trng tr mt k
ác (Mtao Mxây) đã thành công. Nó mang một ý nghĩa kép: vừa chiến thng k thù va
nhân lên gấp đôi sc mnh ca b tc. Bi vy, âm hưởng ca bn anh hùng ca mi
ngát tri hào hng: rn rã âm thanh ca các loi chiêng có tiếng đồng tiếng bc cùng
vi vòng nhc rung lên làm cho tt c mi ging loài phi im tiếng để nhưng ch cho
mt s kin trang nghiêm chưa từng có bao gi. Và ri sau cái phút nín lng âm thanh
y, mt bản hòa ca còn hùng tráng hơn bi có s tham gia của "Lươn trong hang, giun
trong bùn, rn h, rắn mang đều chui lên nm trên cao sưi nng". ch nhái cũng hoan
h, vui mng, cùng k nhông ngoài bãi "kêu lên inh i suốt ngày đêm". Không gian
c m rộng ra đến cùng tri cuối đất. Không gian ca nim vui và không gian ca
danh tiếng Đăm Săn: "Nhà Đăm Săn đông nghịt khách... Các khách tù trưởng đều t
phương xa đến". Li nữa: "Danh vang đến thn, tiếng lng khắp núi, đông tây đâu đâu
cũng nghe danh tiếng Đăm Săn".
Trong bi cnh nhn nhịp tưng bừng y, hình tượng Đăm Săn hiện lên như một v
thn: oai phong v ngoi hình và đy sc sng tim tàng ni lực. Lúc Đăm Săn nằm
trên võng ngh ngơi "tóc th trên sàn, hng tóc chàng dưới đt là mt cái nong hoa".
Còn khi xut hiện trước đám đông thì rực r vi "Ngc qun chéo mt tm mên chiến,
mình khoác mt tm áo chiến, tai đeo nụ, sát bên mình nghênh ngang đ giáo gươm,
đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre". Đăm Săn, trong con mắt ca tôi t,
dân làng, khách kha là mt sc mạnh vô địch, "một trang tù trưởng mi giàu lên,
đang tràn đầy sc trai, tiếng tăm lừng ly".
V ngh thut k chuyện trong đoạn văn có những đặc đim ni bật như k chuyn kết
hp vi miêu t to nên hng thú ca cm giác lin mạch nhưng lại có điểm dng, va
bao quát vừa đi sâu vào từng chi tiết. đây còn một s kết hp th hai gia câu
chuyện được k và ngưi k nhm cá th hóa vai trò ch quan va tạo không khí đang
din ra vừa gây được s đồng cm ca nhng người nghe trong hình thc diễn xướng.
Riêng ngôn ng s thi thì đoạn văn là một ví d điển hình. Ngôn ng y va giàu cht
hi ha (thông qua hình nh) va giàu cht âm nhc (thông qua nhịp điệu). Hình nh
thì có khi là t thực, có khi là phóng đại, cường điệu, khoa trương. Riêng v âm nhc
thì tuy đoạn văn được k dưới hình thc văn xuôi nhưng rất gn với thơ ở nhp điệu,
tiết tu cân xứng, hài hòa, du dương trầm bổng. Để chng minh những điều nhn định
trên đây không khó. Có điều chc chn là vi cách k y, vi ngôn ng ấy, ta được
lng nghe mt th phi hp ca nhiu th loi, mt th hòa thanh ca nhiu nhc c,
làm thc dy nhiu giác quan. Sc hp dn ca nó là không th nào cưỡng nổi. Đó là
du hiu ca mt tác phm s thi đt ti đnh cao trong s sáng to tuyt vi.
Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 7
S thi là nhng tác phm t s dân gian có quy mô lớn, thường được sáng tác và lưu
truyn trong cộng đng dân tộc ít ngưi. Các tác phm s thi thường tp trung xây
dựng hình tượng ngh thut hoành tráng, hào hùng, bi vy s thi không ch là pho
ng lch s mà còn là cuốn bách khoa toàn thư của c dân tc. Tht vy, trong s thi
chúng ta thưng bt gặp hình tượng ca nhng v anh hùng, nhng con ngưi hi t
v đẹp, phm cht quý báu ca c mt dân tc. "Chiến thắng Mtao Mxây" là đoạn
trích được trích đoạn trong tác phm s thi tiêu biu ca đng bào dân tc Tây
Nguyên. Đoạn trích tập trung vào hình tượng Đăm Săn - mt chiến binh dũng mãnh,
mt tù trưởng vĩ đại được hi t tt c nhng phm cht cao quý, v đẹp đại din cho
c mt cộng đồng dân tc.
Đăm Săn là một tù trưng, mt ngưi chng hết mực yêu thương gia đình, một chiến
sĩ đầy dũng cảm và lòng kiêu hãnh. Thế nhưng cái lòng kiêu hãnh, cái lòng t tôn ca
chàng li b k hèn nhát, th đoạn Mtao Mxây chà đạp lên bng cách hèn h đó là
p mt v. Sống dưi chế độ mu h thì vic b k thù cướp đi vợ có khác gì s
khiêu khích, là ni s nhc to lớn đối vi bản thân Đăm Săn và cả dân tc. Vy nên
chàng quyết định tìm đến Mtao Mxây, k đã cướp mt ngưi v thân yêu của mình để
ra hn, tr thù và đoạt li hnh phúc ca cuộc đời mình.
Nhc đến Mtao Mxây, mt k hèn nhát đầy mưu mô thủ đoạn. Võ ngh cũng thuc
loi bình thưng thế nhưng bù lại là đu óc th đoạn hơn người, luôn bày mưu tính kế
hãm hi ngưi khác. Nhưng s hèn h ấy đáng hận hơn ở ch nhân lúc Đăm Săn vắng
nhà k ti đy li hùng h đến nhà và bt Hơ- Nhị, chưa dừng li đó hắn còn
p phá buôn làng của Đăm Săn. Và cui cùng s hèn h ấy cũng phi tr giá, hắn đã
b ép phi tham gia trn chiến ác lit gia một bên là chính nghĩa, là cán cân công lý
và mt bên là cái ác, cái xu xa hèn h đáng khinh bỉ.
M đầu trn chiến là hình ảnh dũng mãnh đầy khí thế của Đăm Săn. Chàng cứ thế
bước vào lãnh đa ca k thù mà dõng dạc, đưng hoàng nghênh chiến: "Ơ diêng! Ta
thách nhà ngươi xuống đây đọ đao với ta đấy". Khí thế oai phong, kiên quyết của Đăm
Săn khiến k thù run s, b ngoài Mtao Mxây là mt kng hổ, cũng có vài phn
dáng v ca k thống lĩnh thế nhưng bên trong thì lại hoàn toàn trái ngưc, chng kiến
khí thế, s kiên quyết trong đôi mt ca v tù trưng anh hùng kia trong lòng hn li
đâm ra lo sợ, hn do d hi lâu nhưng ri k hèn h kiêu căng ấy cuối cùng cũng phải
dè chừng bước xung chp nhn li thách đu ca v dũng sĩ chiến đấu vì chính nghĩa.
Ngoi hình của tên Mtao Mxây được tác gi khc ha rõ nét bng ngh thut so sánh
phóng đại: "Hắn đóng một cái kh sc...dày mút", " Khiên hn tròn như đầu cú, gươm
hắn óng ánh như cái cu vng. Trông hn d tợn như một v thần.". Đó là hình nh
đầy tráng l ca k ác, thế nhưng nhiêu đó không đủ đểm lu m đi cái vẻ đê tiện
hèn hạ. Chưa đánh nhau với Đăm Săn mà hắn đã lơm lớp lo s, hn s b Đăm Săn
đâm khi đang đi. Cái li nói y th hin rõ s hèn h ca hn, v anh hùng sn sàng
một mình đến lãnh đa ca hắn để khiêu chiến thì làm gì thèm gi trò hèn h như hắn.
Sau cùng thì đó chỉ là suy nghĩ của k hèn h đứng trong tối đâm lén sau lưng người
khác và tưởng rằng ai cũng có hành động đê tiện ging mình.
c vào trn chiến Mtao Mxây gi v nhường nhịn cho Đăm Săn múa khiên trưc
và dùng li nói đ phô trương bề thế, th hin võ ngh ca mình. Thế nhưng khi đến
t hn múa thì " kêu lch xạch như quả ớp khô", " bưc cao bưc thp", hành
động đã nói lên tất c, đã chứng minh được rng nhng li l ca k ác kia ch là di
trá và sáo rng.
Cái suy nghĩ dơ bẩn ca k hèn h thì chng ai có th đoán trước đưc. Tht vy Mtao
Mxây đã dùng đầu óc nhanh nhn hèn h ca mình để ch đợi thời cơ đâm lén Đăm
Săn. Thế nhưng âm mưu không thành và Mtao Mxây " ch va trúng mt cái chão ct
trâu".
Mnh mồm, hung hăng là thế nhưng sức lc ca hắn cũng có hạn, đến khi đuối sc
hn cu cu miếng tru ca Hơ- Nh và cái áo giáp che thân. Kế hoch ca hắn đúng
tht là hoàn hảo nhưng sai lầm ch hắn không nghĩ đến chuyện Hơ- Nh s quăng
miếng tru kia cho chng ca nàng, vy là k xo quyt y li t đào hố chôn mình.
Đăm Săn nhận được miếng tru ca v sc mạnh tăng lên gấp bội, chàng vung lưỡi
kiếm đánh tới tp v phía k thù. Thế nhưng cái áo giáp kia cứng cáp và giày quá
khiến cho Mtao Mxây bao phen chết ht, lưi kiếm của Đăm Săn đâm trúng hắn
nhưng không tài nào xuyên thủng được lớp giáp kia và mãi cho đến tn khi chàng
nhận được s tr giúp ca ông tri thì mới thay đi đưc tình thế, khiến cho k thù bi
trn. Sau mt hồi định ti cuối cùng Đăm Săn cũng kết liu k thù, chàng "đâm phập"
vào k thù, hành động dt khoát của người th lĩnh đang trng pht k đã bôi nhọ
danh dự, cướp bóc đầy th đoạn dơ bẩn.
Sau trn chiến Đăm Săn trở thành một tù trưởng hùng mnh nht, ca ci, tôi t ca
k thua trn xin hàng và gia nhp vào b tc. Biết ơn các vị thần đã phù tr cho mình
Đăm săn làm lễ khn t thần linh và sau đó tuyên bố m tic tiếp đãi bạn bè, anh em
ca mình.
Qua trn chiến vi Mtao Mxây ta thy được Đăm Săn là một v anh hùng mang v đẹp
sc mnh ca mt v thn, một người lòng tôn kính t tiên, giàu lòng nhân ái
trái tim nhân hậu, yêu thương con người. Đăm Săn bức tượng đài đại v
người anh hùng dân tc hi t đầy đủ phm chất, nét đẹp ca dân tc Ê- đê Tây
Nguyên. Đoạn trích "Chiến thng Mtao Mxây" bài ca rc r v tinh thn ý chí
bt dit của người anh hùng dân tc s còn sống mãi, đọng li trong tâm hồn người
đọc.
Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 8
T ngàn nơi nay, hình nh các già làng ngi bên bếp la nhà Rông đ k chuyn cho con
cháu nghe đã trở thành biểu tượng của vùng đt Tây Ngun huyn bí. Vi nhng câu s thi,
truyn thuyết v nhng chàng trai mnh m, kiên hùng, gan góc liều lĩnh của buôn làng
Tây Nguyên, những già làng đã to nên nim t hào, tình yêu dân tc mình tha thiết vi các
thế h đồng bào. mt trong nhng s thi độc đáo của dân tc Ê-Đê đã được B Giáo dc
đưa vào chương trình Ngữ văn 10 để ging dy cho s thi Đăm Săn với đoạn trích Chiến
thng Mtao Mxây.
Trích đoạn Chiến thng Mtao Mxâythuc s thi anh hùng Đăm Săn ca dân tc Ê-Đê, Tây
Nguyên. Câu chuyn xoay quanh cuộc đời chàng trưởng Đăm Săn. Chàng một người
trưởng thông minh, dũng mãnh tính. Chàng người đã chống li tc ni dây trong kết
hôn, chàng đánh bại hết các trưởng thù địch giúp buôn làng ngày càng phát trin m no
hạnh phúc. Nhưng rồi cuối cùng chàng đã chết trong rừng Sáp vì dám đi cầu hôn n thn Mt
tri. Qua câu chuyn của chàng, người k mun truyền thông đip v nim khát vng chinh
phc mi th thách của con người. Đồng thi, qua tác phm, bạn đọc hội ngm nhìn
bc tranh toàn cnh v đời sống con người của đồng bào dân tc Tây Nguyên. Cm nhn
được rõ v đẹp ca thiên nhiên hùng ca núi rừng nơi đây.
Chiến thng Mtao Mxây xut hin gia câu chuyn. Nguyên nhân dn ti cuc chiến này là
do Mtao Mxây đã cướp đi Hơ Nhị, người v xinh đẹp của Đăm Săn lúc chàng đi vắng.
Trong nền văn hóa của người dân tc Ê Đê, họ tôn th chế độ mu h nên việc tù trưởng b
p v không còn ni mất mát, đau thương của nhân tr thành ni s nhc to ln
đối vi c cộng đồng. Do đó, cuộc chiến của chàng Đăm Săn vi Mtao Mxây không còn
cuc chiến ca mt nhân, ca gia đình để giành li v là cuc đấu để bo v danh d
cho toàn th đồng bào.
Phân ch Chiến thắng Mtao Mxây, đc gi như đang theo dõi một b phim viễn tưởng ca
anh hùng thi La vy. Ít ai ng rng, ngay trên dải đất hình ch S này cũng những
câu chuyn huyn thoi v các anh hùng thú v đến thế. Nếu được dng thành phim, chc
l cũng làm điều đúng các rạp chiếu phim hay các h thng truyền hình như các phim nước
ngoài ch chẳng chơi.
Li nói tới trưởng Đăm Săn. Khi biết tin v b ớp, chàng đã liền đến khiêu chiến lão
Mtao Mxây. Chàng đã dùng nhng li l cùng mnh m với thái độ cc k t tin và quyết
lit. Chàng bảo “Ta thách nhà ngươi”, ta s b đôi sàn hiên”, “chẻ ra kéo la cầu thang”,
“hun nhà”, Không những thế, chàng còn con Mtao Mxây như loài đng vt không biết
xử, suy nghĩ như lợn nái, trâu rừng…
Là một tên ăn trm làm việc đáng xấu h nên thái độ của Mtao Mxây cũng thật hèn nhát. Hn
ta “không xuống bn ôm v hai”. Lúc đầu, hn mun chc tức Đăm Săn. Nhưng rồi cm
nhận được dung khí hng hc ca chàng trưởng gan d, hn lại đâm ra sợ hãi, không dám
đi ra ngoài vì sợ b đâm, không dám múa khiên trước vì s b nm thóp.
Nhưng cuối cùng hn không th không tiếp chiến vi Đăm Săn. C hai thách đu. hip th
nht, Mtao Mxây hin nguyên hình là một tên tù trưng khoác lác huênh hoang và ngo mn.
Hn ra chiến trn mà vi dáng v khoe m múa khiên “kêu lạch xạch như quả ớp”. Đã thế,
hắn còn được người k chuyn miêu t “chạy bước thấp bước cao, ch chém trúng cái cc
trâu nhưng khoe được hc thn Rồng, tướng quen đánh trạm trn, quen xéo nát thiên hạ”.
Hn ch rung cây da kh, ra v ta đây nhưng đích thị trong lòng đang run rẩy vì s Đăm Săn.
Trong khi đó, hình ảnh người anh hùng Đăm Săn hiện lên tht oai dung, trầm tĩnh. Không nói
môi múa mép châm biếm đả kích Mtao Mxây. Chàng ch đứng im quan sát đối phương
ri ra tay bt ngờ. “Một ln xc tới vượt một đồi tranh, vượt một đồi l ô, chàng chy vút qua
phía Đông, vút qua phía Tây”. Chàng nói ít làm nhiều hiu qu, th hin một trưởng
t tin, bình tĩnh với tài năng và sức mnh phi phàm.
Câu chuyn tiếp tc vi hiệp đấu th 2. Đến đây, bạn đọc thật đúng như đang xem một
cuc chiến gia các hiệp thành Rôm vy. cùng gay cn, cùng hp dn. Kết thúc
hip th nhất, ưu thế đã phần nghiêng v Đăm Săn sang hết hip th hai, miếng tru ca
v như tiếp thêm sc mạnh cho Đăm Săn, khiến chàng vào trn tht hùng h. Chàng múa
khiến trên cao vùn vụt như bão, chàng múa khiên dưới thp li d dội như gió lốc xoáy.
Chàng khiến cho “núi ba ln rn nt, ba di tranh bt rễ”. Thật mt sc mạnh mưa gọi
gió, sc mnh của chàng cũng chính là sức mnh của con người trước thiên nhiên k diu. S
người k nhc ti chi tiết miếng tru th hin tinh thần đoàn kết, sc mnh cồng động
của người Ê-Đê. Đăm Săn ra trận nhưng phía sau bên cạnh luôn s h tr góp sc ca
toàn th đồng bào.
Ti hiệp đấu th 3, nhthêm s giúp đỡ, soi sáng ca ông tri, chàng Đăm Săn đã nhn ra
điểm yếu ca k thù, đ ri tấn công vào điểm yếu đó một đòn chí mạng đ mang v chiến
thng vang di cho cộng đồng. S dĩ, người k đưa chi tiết ông trời giúp tù trưởng bởi xa xưa,
người ta luôn cho rng gia thần linh con người luôn mi liên h mt thiết. S ông
tri giúp biết rng vic làm của Đăm Săn đúng, chính nghĩa. Để được chiến thng
ly lừng đó, Đăm Săn ch yếu da vào sc mnh ca chính mình và ca cộng đồng thêm chút
may mn của đến t s giúp đỡ ca thn linh.
Chiến thng trong oanh lit, không nhng k thù phải cúi đầu, Đăm Săn ly lại được v
những người nô l của Mtao Mxây cũng tình nguyện đi theo Đăm Săn. Đặc bit, toàn th dân
làng đều một lòng tôn sùng Đăm Săn. H không ch yêu mến, ngưỡng m còn thán phc
và kính n. Nh thế mà cộng đồng th tc, b tc của Đăm Săn được m rng, gia tăng dân số.
Qua đây, người k chuyn mun cho bạn đọc thy rõ mi quan h thng nht gia các cá th
vi cộng đồng. đây, văn hóa của h đề cao tm quan trng của người anh hùng khi th
đem lại s phn vinh, ln mnh ca c cộng động.
Buổi ăn mừng ni bt vi âm thanh tiếng cng chiêng nhn nhịp. Đây là nét đẹp văn hóa lâu
đời của người Ê-Đê nói riêng cùng y Nguyên nói riêng không phải nơi nào cũng
được. Âm thanh y không ch bn sc dân tc còn th hin s giàu có, s sung túc, th
hin sc mnh và v đẹp tinh thn, th cht của đồng bào Tây Nguyên.
Cảnh ăn mừng không th thiếu hình ảnh các trưởng phương xa đến chung vui. Khách đến
“đông nghịt”, “tôi t cht ních c nhà”. thể thy, nim vui chiến thng y không dành
riêng cho nhân gia đình, thị lc của Đăm Săn thể hin nim vui chung, s thng nht,
đồng tâm ca c cộng đồng. Đặc biệt, độc gi s chú ý đến hình ảnh người anh hùng Đăm
Săn, vô cùng khoan thai vô cùng gần gũi với mọi người. Chàng “Nằm trên võng, tóc th trên,
ung không biết say, ăn không biết no, chuyn trò không biết chán, đôi mt long lanh, bp
chân to bằng xà ngang…” . th thy, toàn thân chàng toát lên v đẹp hoang dã, oai phong
lm liệt nhưng mc mc, gin d ca núi rừng Tây Nguyên. Chàng cũng chính là nim t hào,
lòng t tôn dân tc ca toàn th cộng đồng Ê-Đê.
Qua đây chúng ta cm nhận được th ngôn ng cùng trang trng, thấm đượm cht s thi
huyn thoi. Vi li va k va t, của người dn truyn lẫn đối thoi ca nhân vt khiến tác
phm va thc vừa vô cùng hấp dn, cun hút. Không nhng thế, ngôn ng cũng rất giàu
hình nh âm thanh gợi ra không gian đa chiều cho độc gi, giúp h cảm giác như đang
đứng gia núi rng Tây Nguyên theo dõi một cách sinh động cuc chiến của chàng Đăm
Săn. Bên cạnh đó, với các biện pháp cường điệu, phóng đại đối lp so sánh, tác phẩm đã
mang đến nhiu xúc cảm cho người đọc.
th nói, s thi Đăm Săn đoạn trích Chiến thng Mtao Mxây tiêu biểu điển hình
cho v đẹp huyn thoi, huyn của con người văn hóa vùng đất Tây Nguyên. Toàn b
câu chuyện cũng như đoạn trích giúp độc gi như hội khám phá thu hiểu đời sng
người đồng bào dân tc Ê-Đê.
| 1/35

Preview text:


Dàn ý phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây Dàn ý số 1 I. Mở bài
 Giới thiệu khái quát về sử thi “Đăm Săn” và vị trí đoạn trích “Chiến thắng
Mtao Mxây”: Sử thi “Đăm Săn” là bộ sử thi nổi tiếng của dân tộc Ê-đê kể về
cuộc đời và sự nghiệp của tù trưởng Đăm Săn. Đoạn trích “Chiến thắng Mtao
Mxây” nằm ở phần giữa của tác phẩm, kể chuyện Đăm Săn đánh Mtao Mxây cứu vợ trở về.
 Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích “Chiến thắng Mtao
Mxây”: Đoạn trích kể chuyện Đăm Săn đánh thắng tù trưởng Mtao Mxây, cứu
được vợ, đem vinh quang về cho dân làng. Đồng thời, đoạn trích thể hiện được
những đặc điểm nghệ thuật của thể loại sử thi anh hùng. II. Thân bài
1. Cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây
a. Nguyên nhân của cuộc chiến
Đăm Săn khiêu chiến với Mtao Mxây vì Mtao Mxây đã cướp vợ của điều này chứng
tỏ Đăm săn là người trọng danh dự cá nhân, cộng đồng; gắn bó với hạnh phúc gia đình; bộ tộc.
b. Cuộc chiến giữa hai tù trưởng
* Thái độ của Đăm Săn và Mtao Mxây trước khi bắt đầu trận chiến:
- Đăm Săn là người khiêu chiến: “Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy”, “ta sẽ lấy cái
sàn hiên của nhà người ta bổ đôi”, “lấy cầu thang…ta chẻ ra kéo lửa”, “ta hun cái nhà của nhà ngươi”.
=> Thông minh, tự tin, đường hoàng, bản lĩnh và có khí phách.
- Mtao Mxây: “tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta”, “ta sợ ngươi đâm ta khi ta đang đi lắm”.
=> Dữ tợn nhưng sợ sệt, hèn nhát, do dự trước kẻ thù.
* Cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây: - Hiệp đấu thứ nhất:
 Mtao Mxây: Múa khiên như trò chơi, khiên kêu lạch xạch như quả mướp khô,
chạy bước cao bước thấp, chạy hết từ bãi tây sang bãi đông, tự xem mình là
tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát đất đai thiên hạ => Mtao Mxây kém
cỏi nhưng huênh hoang, khoác lác.
 Đăm Săn: thách Mtao Mxây múa khiên trước, lúc Mtao Mxây múa khiên Đăm
Săn không hề nhúc nhích. Lúc Đăm Săn múa “Một lần xốc tới, chàng vượt qua
đồi tranh. Một lần xốc tới nữa chàng vượt qua đồi lồ ô. Chạy vun vút qua phía
đông, vun vút qua phía tây.” => Bình tĩnh, thản nhiên, tài năng và bản lĩnh.
- Hiệp đấu thứ hai: Đăm Săn đớp được miếng trầu mà Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng
cho hắn, sức chàng như tăng lên gấp bội, múa khiên càng mạnh, càng nhanh, càng đẹp,
“chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc…”. Đăm Săn
đuổi theo Mtao Mxây trúng nhưng không thủng đầu. Miếng trầu là phần thưởng cho
Đăm Săn, là sức mạnh của cả cộng đồng, là tấm lòng thủy chung của vợ. => Đăm Săn
là người có sức mạnh phi thường và tài năng.
- Hiệp đấu thứ ba: Nhờ Trời mách kế, Đăm Săn đuổi theo và đánh thắng được Mtao
Mxây. Ông Trời là hình ảnh tượng trưng cho công lý, sức mạnh trí tuệ của đấng tối
cao, sự thiên vị rõ ràng đối với Đăm Săn và là lời khẳng định chính nghĩa thuộc về
chàng. Đồng thời, chi tiết ông Trời còn thể hiện mối quan hệ gần gũi, gắn bó mật thiết
giữa con người với thần linh.
=> Với lối mô tả song hành, ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh; bút pháp phóng
đại… đã giúp chúng ta thấy Đăm Săn hơn hẳn Mtao Mxây cả về tài năng, sức lực,
phong độ, phẩm chất. Sự chiến thắng của Đăm Săn làm nổi bật hình ảnh, tầm vóc của
người anh hùng sử thi Đăm Săn.
2. Đăm Săn cùng nô lệ trở về sau chiến thắng
- Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn và nô lệ: Đăm Săn và nô lệ đã đối đáp với nhau b lần
và mỗi lần ấy đều có sự khác nhau. Qua đó, thể hiện lòng mến phục, sự hưởng ứng
tuyệt đối và lòng trung thành của mọi người dành cho Đăm Săn.
- Ý nghĩa cảnh Đăm Săn và nô lệ trở về:
 Sự thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng của cá nhân anh hùng với
quyền lợi, khát vọng của tập thể cộng đồng.
 Thể hiện lòng yêu mến, cảm phục của toàn thể cộng đồng đối với người anh
hùng. Đó chính là ý chí thống nhất của toàn thể cộng đồng Ê-đê.
⇒ Sự ngưỡng mộ và tình cảm mến phục của nhân dân dành cho người anh hùng
3. Cảnh ăn mừng chiến thắng
- Lời ra lệnh mở tiệc: Sự tự hào, tự tin vì sức mạnh và sự giàu có của thị tộc mình.
- Ra lệnh đánh nhiều cồng chiêng: thể hiện niềm vui chiến thắng và sự giàu có, sung
túc, trang trọng cùng vẻ đẹp tinh thần, vật chất của tù trưởng và của cả thị tộc.
- Quang cảnh nhà Đăm Săn: mở tiệc to, khách đông nghịt, tôi tớ chật ních cả nhà. Tác
giả dân gian sử dụng nghệ thuật phóng đại, qua đó thể hiện sự tự hào về một bộ tộc
giàu mạnh và sự đồng tâm, thống nhất của cả cộng đồng.
- Hình ảnh Đăm Săn: Nằm trên võng, tóc thả trên, uống không biết say, ăn không biết
no, chuyện trò không biết chán, đôi mắt long lanh, bắp chân to bằng xà ngang…
=> Hình ảnh Đăm Săn trở thành trung tâm của bức tranh hoành tráng về cảnh chiến
thắng. Hình ảnh Đăm Săn hiện lên đẹp một cách mạnh mẽ, oai hùng, có sự lớn lao cả
về hình thể, tầm vóc lẫn chiến công. Qua đó cho thấy cái nhìn đầy ngưỡng mộ, mến
phục, tự hào của nhân dân với người anh hùng của cộng đồng.
4. Nghệ thuật thể hiện
- Ngôn ngữ của người kể biến hóa linh hoạt, hướng tới nhiều đối tượng; ngôn ngữ đối
thoại được khai thác ở nhiều góc độ. Ngôn ngữ trang trọng, kết hợp ngôn ngữ kể, tả
của người dẫn truyện và ngôn ngữ đối thoại của nhân vật, ngôn ngữ giàu âm thanh và hình ảnh.
- Nghệ thuật kể xem lẫn tả.
- Các biện pháp nghệ thuật: So sánh, cường điệu, phóng đại, đối lập... III. Kết bài
Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích:
- Đoạn trích đã thể hiện những đặc trưng cơ bản của thể loại sử thi: ngôn ngữ trang
trọng, giàu hình ảnh, giàu nhịp điệu.
- Qua đó giúp chúng ta nhận thức được lẽ sống, niềm vui của người anh hùng sử thi
chỉ có được trong cuộc chiến đấu vì danh dự, hạnh phúc và danh dự cho cộng động. Dàn ý số 2 I. Mở bài
 Giới thiệu về nội dung và giá trị của sử thi Đăm săn và vị trí đoạn trích chiến
thắng Mtao-Mxây: Là sử bộ sử thi nổi tiếng của dân tộc Ê Đê kể về câu chuyện
cuộc đời của tù trưởng Đăm Săn cũng chính là câu chuyện về cộng đồng thị tộc
trong buổi đầu lịch sử. Đoạn trích thuộc phần giữa tác phẩm.
 Khái quát chung về nội dung và nghệ thuật của đoạn trích: Kể chuyện Đăm Săn
đánh tù trưởng Mtao Mxây, cứu được vợ và đem lại vinh quang cho cộng đồng. II. Thân bài
1. Cuộc đọ sức giữa Đăm Săn và Mtao Mxây
a. Nguyên nhân của cuộc chiến
 Cuộc chiến xảy ra do Mtao - Mxay cướp vợ của Đăm Săn đó là Hơ Nhị.
 Người Ê-Đê lại tôn thờ chế độ mẫu hệ, cho nên việc bị cướp vợ không còn là
nỗi đau của cá nhân, của gia đình mà nó trở thành nỗi sỉ nhục lớn của cộng
đồng. Vì thế cuộc chiến của Đăm Săn và Mtao Mxây không chỉ là cuộc chiến
là cuộc chiến để giành lại vợ mà còn là cuộc quyết đấu để bảo vệ danh dự cộng đồng .
b. Diễn biến cuộc chiến giữa hai tù trưởng
- Đăm Săn khiêu chiến và thái độ của Mtao-Mxây
+ Lời khiêu chiến của Đăm Săn: “Ta thách nhà ngươi”, ta sẽ “bổ đôi” sàn hiên, “chẻ
ra kéo lửa” cầu thang, “hun” nhà, ví Mtao Mxây như lợn nái, trâu
⇒ Thái độ quyết liệt, tự tin
+ Thái độ của Mtao- Mxây: “Không xuống vì bận ôm vợ hai chúng ta”, sợ bị đâm khi
đang đi, không dám múa khiên trước
⇒ Thái độ từ chọc tức đến sợ hãi, tần ngần do dự - Vào cuộc chiến * Hiệp đấu thứ nhất: • Mtao-Mxây:
+ Múa khiên “kêu lạch xạch như quả mướp
+ Chạy bước thấp, bước cao chỉ chém trúng cái cọc cột trâu nhưng khoe được học
thần Rồng, là tướng quen đánh trạm trận, quen xéo nát thiên hạ.
⇒ Mtao- Mxây kém cỏi nhưng huênh hoang, khoác lác, ngạo mạn • Đăm Săn
+ Không nhúc nhích, châm biếm mỉa mai Mtao Mxây
+ Một lần xốc tới vượt một đồi tranh, vượt một đồi lồ ô, chàng chạy vút qua phía Đông, vút qua phía Tây
⇒ Đăm Săn là người bình tĩnh, tự tin, với sức mạnh và tài năng phi thường
* Hiệp đấu thứ hai: Nhờ miếng trầu của vợ, Đăm săn múa khiên chàng múa trên cao
gió như bão, múa dưới thấp gió như lốc, núi ba lần rạn nứt, ba dồi tranh bật rễ,..., đâm
trúng kẻ thù nhưng không thủng. Chi tiết miếng trầu là biểu hiện cho sức mạnh cộng
đồng. Sức mạnh của Đăm Săn được tương trợ bởi cộng đồng.
⇒ Nổi bật sức mạnh phi thường của Đăm Săn.
* Hiệp đấu thứ ba: Nhờ sự giúp đỡ của ông trời Đăm Săn đã tìm ra điểm yếu và chiến thắng kẻ thù.
Chi tiết sự trợ giúp của ông trời trong đoạn trích cho thấy, ở thời kì này con người và
thần linh có liên quan mật thiết với nhau, đó là dấu vết của tư duy thần thoại, tuy
nhiên ở thời đại của sử thi thần linh chỉ góp phần tương hỗ, trợ giúp chứ không hoàn toàn quyết định.
⇒ Qua đây vẫn đề cao sức mạnh người anh hùng.
2. Lễ ăn mừng chiến thắng.
a. Đăm Săn cùng nô lệ ra về sau chiến thắng:
 Ba cuộc đối thoại giữa Đăm Săn và dân làng vừa có sự trùng lặp vừa có sự tăng tiến.
 Qua những lời đối thoại ấy cho thấy thái độ yêu mến ngưỡng mộ, thán phục,
một lòng đi theo Đăm Săn của dân làng.
 Cho thấy mối quan hệ thống nhất giữa cá nhân với cộng đồng, đề cao vai trò
của người anh hùng trong sự hợp nhất, mở rộng thị tộc, bộ lạc đem lại sự phồn vinh cho cộng đồng.
b. Cảnh ăn mừng chiến thắng
- Âm thanh: Tiếng cồng chiêng nhộn nhịp đó là nét đẹp truyền thông, bản sắc văn hóa
của người Ê-đê. Âm thanh ấy thể hiện sự sung túc, giàu sang, là sức mạnh, vẻ đẹp của
vật chất, tinh thần của cộng đồng. - Con người
+ Người tới ăn mừng: Các tù trưởng từ phương xa đến, khác “đông nghịt”, tôi tớ “chật ních cả nhà”
⇒ Cho thấy niềm vui, sự đồng tâm, thống nhất trong cộng đồng
+ Hình ảnh người anh hùng Đăm Săn: Nằm trên võng, tóc thả trên, uống không biết
say, ăn không biết lo, chuyện trò không biết chán, đôi mắt long lanh, bắp chân to bằng xà ngang…
⇒ Đó là vẻ đẹp sức mạnh mộc mạc, giản dị nhưng rất gần gũi với rừng núi, oai phong,
dũng mãnh khác thường. Qua đó cho thấy cái nhìn đầy ngưỡng mộ sùng kính, tự hào
của nhân dân với người anh hùng của cộng đồng.
3. Nghệ thuật thể hiện
 Ngôn ngữ trang trọng, kết hợp ngôn ngữ kể, tả của người dẫn truyện và ngôn
ngữ đối thoại của nhân vật, ngôn ngữ giàu âm thanh và hình ảnh.
 Nghệ thuật kể xem lẫn tả
 Các biện pháp nghệ thuật: So sánh, cường điệu, phóng đại, đối lập III. Kết bài
 Khái quát, nhấn mạnh nội dung và nghệ thuật đoạn trích
 Mở rộng vấn đề: Khái quát về giá trị của sử thi Đăm Săn và các sử thi khác
trong đời sống văn học.
Phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 1
Nhân vật Đăm Săn nổi bật lên trong toàn bộ cuốn sử thi nói chung và đoạn trích
“Chiến thắng Mtao Mxây” nói riêng hai khía cạnh. Một mặt, đó là con người hội đủ
những phẩm chất cá nhân như trí tuệ, tài năng, nhân cách, khát vọng. Mặt khác, đó
còn là sự gắn bó, liên kết với cộng đồng mà chính chàng là tù trưởng. Với cái nhìn ấy,
ta thấy nhân vật Đăm Săn đã tự khẳng định mình trong những biến cố, sự kiện ở đoạn
trích “Chiến thắng Mtao Mxây”.
Xét về tình tiết trong mô hình cốt truyện thì cuộc giao tranh giữa Đăm Săn với các tù
trưởng khác không chỉ xảy ra có một lần. Dường như nhu cầu mở rộng lãnh địa, tăng
cường lực lượng, khẳng định quyền uy... là nguyên nhân sâu xa dẫn đến những cuộc
giao tranh ấy. Nhưng trong các cuộc chiến xảy ra thì cuộc đối mặt giữa Đăm Săn với
Mtao Mxây có tính chất điển hình hơn cả.
Đối thủ của Đăm Săn là Mtao Mxây, một đối thủ ngang tầm. Tuy võ nghệ không
thuộc hàng cao thủ nhưng Mtao Mxây là một kẻ “túc trí đa mưu”, lấy sự sắc sảo, khôn
ngoan làm sức mạnh cho mình. Không tin vào bản thân thì làm sao dám táo tợn cướp
vợ của Đăm Săn! Và khi biết Đăm Săn tới để làm gì rồi mà còn khiêu khích “Ta
không xuống đâu, diêng ơi. Tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta…”.
Thái độ nghênh chiến của Mtao Mxây khá đàng hoàng: “Bà con xem, khiên hắn tròn
như đầu cú, gươm hắn óng ánh như cái cầu vồng. Trông hắn dữ tợn như một vị thần”.
Có thể nói, đó là tư thế tự tin. Tự tin nhưng thận trọng. Hai lần Mtao Mxây nhắc Đăm
Săn không được đâm mình khi Mtao Mxây đi xuống và lúc đi xuống rồi vẫn còn do
dự, đắn đo. Cách ứng xử của Mtao Mxây theo lối “quân tử phòng thân” luôn đề phòng bất trắc.
Bước vào cuộc chiến, Mtao Mxây nhường cho Đăm Săn múa khiên trước với một thái
độ khiêm tốn giả vờ. Giả vờ nói rằng võ nghệ của mình kém cỏi: “Ta như gà làng mới
mọc cựa, như gà rừng mới mọc cựa êchăm, chưa ai giẫm phải mà đã gãy mất cánh”.
Võ nghệ ấy là chắp vá: “Có cậu, ta học cậu. Có bác, ta học bác. Có thần Rồng, ta học
thần Rồng”. Nhưng từ sự giả vờ ấy đã lộ ra một câu nói thật: “Thế ngươi không biết ta
đây là một tướng đã quen đi đánh thiên hạ, bắt tù binh, đã quên đi xéo nát đất đai thiên
hạ hay sao?”. Không phải vô tình mà câu kể khan của người dẫn truyện ngay từ đầu
đã phác ra cái vẻ sang trọng, tôn nghiêm, bề thế của Mtao Mxây, một tù trưởng giàu
mạnh trong vùng. Cái cách giả vờ ấy phải chăng làm cho đối thủ chủ quan, khinh suất?
Mặc cho Đăm Săn khinh bỉ, mặc cho mình múa khiên không đẹp (múa “kêu lạch xạch
như quả mướp khô”), tốc độ lại chậm chạp, nặng nề (“bước cao bước thấp”) nhưng
Mtao Mxây không nản lòng. Y rắp tâm chờ cơ hội. Và khi cơ hội đến, hành động của
Mtao Mxây nhanh hơn một chớp mắt: đâm lén Đăm Săn. Khi Mtao Mxây “chém phập
một cái”, chắc chắn Đăm Săn không khỏi giật mình. May cho Đăm Săn là nhát chém
quá nhanh và không ngờ ấy của địch lợi hại “chỉ vừa trúng một cái chão cột trâu”.
Hai trợ thủ cuối cùng của Mtao Mxây là miếng trầu của Hơ Nhị và cái áo giáp che
thân. Đăm Săn chỉ vô hiệu hóa được con bài thứ nhất, đến con bài thứ hai thì Đăm Săn
đã bất lực hoàn toàn. Đùi Mtao Mxây bị đâm trúng nhưng không thủng, người Mtao
Mxây cũng thế. Nếu không có sự giúp sức của Ông Trời thì Đăm Săn chắc chắn sẽ
trắng tay, cả danh dự và quyền uy vì chàng sẽ là người bại trận.
Nhìn chung cách khắc họa nhân vật (cả Mtao Mxây và Đăm Săn) của đoạn trích là kết
hợp hai yếu tố: đối thoại giữa các nhân vật và lời người dẫn chuyện. Riêng với nhân
vật Đăm Săn, tác giả cuốn truyện còn thực hiện phép đối xứng nghệ thuật nữa. Bằng
cách ấy, nhân vật Đăm Săn xuất hiện như một điểm nhấn rực rỡ, sáng ngời.
Trước hết, chàng là người cương trực, thẳng thắn, không đê tiện, nhỏ nhen. Bởi vậy
khi chạm vào những ý nghĩa hèn hạ, mờ ám của Mtao Mxây, Đăm Săn như người
đụng phải lửa. Hai lần Mtao Mxây cất tiếng (“không được đàm ta khi ta đang đi
xuống”) là hai lần Đăm Săn như thấy lòng tự trọng bị tổn thương. Qua đối thoại của
chàng, ta cảm nhận được sự khinh khi, tức giận: “Ngươi xem, đến con lợn nái của nhà
ngươi dưới đất, ta cũng không thèm đâm nữa là!”. Và đối lập với những ý nghĩ vẩn
đục của Mtao Mxây, tâm hồn của Đăm Săn thật là trong sáng.
Mặc dù đến nhà Mtao Mxây để gây chiến vì Đăm Săn có lý do khiêu chiến, nhưng
chàng không vội ra tay. Phải bình tĩnh đến mức nào đó để không làm cho cơn giận
bùng lên, Đăm Săn mới nhường cho Mtao Mxây múa khiên trước. Chỉ thực sự gai mắt
khi chứng kiến lời nói của đối thủ, khoác lác huênh hoang mà thực tài kém cỏi, Đăm
Săn mới thực sự rung khiên.
Tài nghệ phi thường của Đăm Săn được chứng thực trong cuộc múa khiên hùng tráng.
Có đến hai dụng ý nghệ thuật của tác phẩm sử thi mà người kể khan đã dùng đắc địa.
Thứ nhất là biện pháp đối lập hai chiều (giữa cảnh Mtao Mxây múa gươm trước với
cái cách múa khiên đầy tốc độ của Đăm Săn “Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi
tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồ ô” là những đường gươm chậm
chạp, nặng nề của Mtao Mxây: “bước cao bước thấp chạy hết bãi tây sang bãi đông”.
Thứ hai là vai trò của người dẫn truyện. Trong đợt múa khiên tiếp theo, đối xứng nghệ
thuật đã không còn. Thay vào đó là lời thuyết minh của người chứng kiến. Trong lần
múa khiên này, võ nghệ của Đăm Săn không còn là tốc độ mà chuyển sang cường độ.
Nếu tốc độ múa khiên của chàng cứ thấy “vun vút” (“vun vút qua phía đông, vun vút
qua phía tây”) thì cường độ múa khiên của chàng lại là một trận bão lớn. Chỉ còn lại
một hào hứng, một tung hô đầy kinh ngạc: “Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng
múa dưới thấp, gió như lốc. Chòi lẫm đổ lãn lóc. Cầy cối chết rụi. Khi chàng múa
dưới thấp, vang lên tiếng đĩa khiên đồng. Khi chàng múa trên cao, vang lên tiếng đĩa
khiên kênh. Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ
bay tung…”. Thủ pháp cường điệu khoa trương thật thích hợp trong văn cảnh này. Nó
làm đậm lên một sức mạnh, một năng lực phi phàm chỉ những người xuất chúng như
Đăm Săn mới có. Như thế là kịch tính đã phát triển tới tốc độ, tính hàm súc, lắng đọng
cũng đạt đến độ cao.
Nhưng sự cường điệu khoa trương không bao giờ là vô hạn. Sức mạnh của Đăm Săn
quả là có giới hạn. Nó biết dừng lại ở sự có lý ngay cả trong tư duy có yếu tố thần
thoại của tác phẩm sử thi. Trong trường hợp ấy cần có thần linh trợ giúp. Ông trời,
ông bụt hiện lên đúng lúc từ những giấc mơ. Trời, bụt giúp người hoạn nạn. Trời, bụt
cũng giúp cho những khát vọng lớn của con người. Nhân vật ông trời ở đây đứng về
phía Đăm Săn, phát hiện cho chàng cái “gót chân A-sin” của địch thủ. Chỉ tới lúc đó,
Mtao Mxây mới không còn một thành lũy nào ẩn nấp. Khi cái áo giáp của Mtao Mxây
rơi xuống, hắn mới hiện nguyên hình là một kẻ yếu đuối biết bao! Hình ảnh cái
chuồng lợn, chuồng trâu bẩn thỉu đã xuất hiện ở đầu đoạn văn, nay được lặp lại với
một ý vị mỉa mai trên một tinh thần khác. Ở lần thứ nhất nó liên quan đến nhân cách
của Mtao Mxây thì lần thứ hai nó lại liên quan đến sức mạnh của một kẻ không còn gì đáng sợ nữa.
Nếu cuộc chiến giữa Đăm Săn với Mtao Mxây khắc họa một phương diện của Đăm
Săn, phương diện con người cá nhân thì cảnh trở về và lễ ăn mừng chiến thắng lại mở
ra một góc khác của con người anh hùng đó: con người cộng đồng, con người xã hội.
Vốn là một tù trưởng giàu mạnh, Đám Săn có trách nhiệm với bộ tộc đã đành. Chính
vì danh dự của Đăm Săn bị xúc phạm (Mtao Mxây cướp vợ của Đăm Săn) cũng là
danh dự của bộ tộc bị xúc phạm mà chàng đã dấy binh. Chiến thắng kẻ thù rồi, danh
dự được bảo vệ rồi, trách nhiệm của Đăm Săn tăng lên gấp đôi. Có trách nhiệm với tôi
tớ, dân làng của mình, chàng có nghĩa vụ che chở cho tôi tớ, dân làng của Mtao Mxây
nữa. Sự mở rộng địa bàn ở đây không có nghĩa thôn tính một cách áp đặt, giản đơn.
Nó dựa trên nguyên tắc tự nguyện và người thủ lĩnh mới không hề có định kiến mà
ngược lại hết sức bình đẳng, chân tình. Không một hiệu lệnh nào thúc ép, không một
lời nói nào cao giọng răn đe. Đăm Săn đã gõ cửa từng nhà. Biện pháp nghệ thuật ở
đây là hình thức tiếng vang. Một câu nói của Đăm Săn truyền đi, một câu trả lời vọng
lại để rồi một câu hỏi từ đó lại lan xa từ nhà này qua nhà khác. Câu hỏi thứ nhất (của
Đăm Săn): “Ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! ơ tất cả tôi tớ bằng này! Các ngươi có
đi với ta không?”. Câu trả lời thứ nhất (của dân làng): “Không đi sao được! Tù trưởng
chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn ở với ai?”... Câu hỏi thứ hai
(của Đăm Săn): “Ơ tất cả dân làng này, các ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các
ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai đi chăn ngựa hãy đi bắt ngựa! Ai giữ voi hãy
đi bắt voi! Ai giữ trâu hãy đi lùa trâu về!”. Cứ như thế một cuộc chạy tiếp diễn ra tạo
nên sự kết tinh, hòa đồng gắn bó hai bộ tộc của Đăm Săn và Mtao Mxây làm một.
Lễ mừng chiến thắng do đó không chỉ đóng khung trong nghĩa hẹp là trừng trị một kẻ
ác (Mtao Mxây) đã thành công. Nó mang một ý nghĩa kép: vừa chiến thắng kẻ thù vừa
nhân lên gấp đôi sức mạnh của bộ tộc. Bởi vậy, âm hưởng của bản anh hùng ca mới
ngát trời hào hứng: rộn rã âm thanh của các loại chiêng có tiếng đồng tiếng bạc cùng
với vòng nhạc rung lên làm cho tất cả mọi giống loài phải im tiếng để nhường chỗ cho
một sự kiện trang nghiêm chưa từng có bao giờ. Và rồi sau cái phút nín lặng âm thanh
ấy, một bản hòa ca còn hùng tráng hơn bởi có sự tham gia của “Lươn trong hang, giun
trong bùn, rắn hổ, rắn mang đều chui lên nằm trên cao sưởi nắng”. Ếch nhái cũng
hoan hỷ, vui mừng, cùng kỳ nhông ngoài bãi “kêu rên inh ỏi suốt ngày đêm”. Không
gian cứ mở rộng ra đến cùng trời cuối đất. Không gian của niềm vui và không gian
của danh tiếng Đăm Săn: “Nhà Đăm Săn đông nghịt khách... Các khách tù trưởng đều
từ phương xa đến”. Lại nữa: “Danh vang đến thần, tiếng lừng khắp núi, đông tây đâu
đâu cũng nghe danh tiếng Đăm Săn”.
Trong bối cảnh nhộn nhịp tưng bừng ấy, hình tượng Đăm Săn hiện lên như một vị
thần: oai phong về ngoại hình và đầy sức sống tiền tàng nội lực. Lúc Đăm Săn nằm
trên võng nghỉ ngơi “Tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa”.
Còn khi xuất hiện trước đám đông thì rực rỡ với “Ngực quấn chéo một tấm mên chiến,
mình khoác một tấm áo chiến, tai đeo nụ, sát bên mình nghênh ngang đủ giáo gươm,
đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre”. Đăm Săn, trong con mắt của tôi tớ,
dân làng, khách khứa là một sức mạnh vô địch, “một trang tù trưởng mới giàu lên,
đang tràn đầy sức trai, tiếng tăm lừng lẫy”.
Về nghệ thuật kể chuyện trong đoạn văn có những đặc điểm nổi bật như kể chuyện kết
hợp với miêu tả tạo nên hứng thú của cảm giác liền mạch nhưng lại có điểm dừng, vừa
bao quát vừa đi sâu vào từng chi tiết. Ở đây còn một sự kết hợp thứ hai giữa câu
chuyện được kể và người kể nhằm cá thể hóa vai trò chủ quan vừa tạo không khí đang
diễn ra vừa gây được sự đồng cảm của những người nghe trong hình thức diễn xướng.
Riêng ngôn ngữ sử thi thì đoạn văn là một ví dụ điển hình. Ngôn ngữ ấy vừa giàu chất
hội họa (thông qua hình ảnh) vừa giàu chất âm nhạc (thông qua nhịp điệu). Hình ảnh
thì có khi là tả thực, có khi là phóng đại, cường điệu, khoa trương. Riêng về âm nhạc
thì tuy đoạn văn được kể dưới hình thức văn xuôi nhưng rất gần với thơ ở nhịp điệu,
tiết tấu cân xứng, hài hòa, du dương trầm bổng. Để chứng minh những điều nhận định
trên đây không khó. Có điều chắc chắn là với cách kể ấy, với ngôn ngữ ấy, ta được
lắng nghe một thứ phối hợp của nhiều thể loại, một thứ hòa thanh của nhiều nhạc cụ,
làm thức dậy nhiều giác quan. Sức hấp dẫn của nó là không thể nào cưỡng nổi. Đó là
dấu hiệu của một tác phẩm sử thi đạt tới đỉnh cao trong sự sáng tạo tuyệt vời.
Phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 2
“Đăm Săn” là sử thi anh hùng nổi tiếng nhất của dân tộc Ê-đê nói riêng và của Việt
Nam nói chung. Tác phẩm cho thấy vẻ đẹp ngoại hình và sức mạnh phi thường của
người anh hùng Đăm Săn, không chỉ vậy người anh hùng Đăm Săn còn mang trong
mình nhiều phẩm chất cao quý, lập nhiều chiến công lừng lẫy. Tất cả vẻ đẹp đó đã
được tái hiện một cách đầy đủ trong đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây”.
Khi Đăm Săn cùng nô lệ của mình lên rẫy làm nương, Mtao Mxây - một tù trưởng
tham lam, độc ác đã nhân cơ hội đó bắt cóc Hơ Nhị về làm vợ. Đăm Săn đến tận nhà
chiến đấu đòi lại vợ, sau khi chiến thắng đã đưa nô lệ của Mtao Mxây về hợp nhất với
bộ tộc của mình để trở nên hùng mạnh hơn. Đoạn trích đã thể hiện được vẻ đẹp phẩm
chất anh hùng của Đăm Săn và sự hèn nhát, thất bại thảm hại của Mtao Mxây.
Trước và trong trận chiến đã bộc lộ đầy đủ vẻ đẹp phẩm chất của Đăm Săn và sự hèn
nhát, tự kiêu của Mtao Mxây. Vợ bị bắt, Đăm Săn ngay lập tức dẫn dân làng đến nhà
của Mtao Mxây để khiêu chiến với hắn, giọng điệu của Đăm Săn hết sức khinh bỉ kẻ
thù: “Ơ diêng! Ơ diêng! Xuống đây! Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy”. Gọi Mtao
Mxây là “diêng” - người bạn kết nghĩa với hàm ý mỉa mai, bởi họ trước đây đã từng là
bạn bè tốt nhưng Mtao Mxây tráo trở lại đến cướp vợ của bạn. Trước lời khiêu chiến
của Đăm Săn, Mtao Mxây sợ hãi từ chối không dám xuống, dáng điệu hết sức rụt rè,
đắn đo “ngươi không được đâm ta khi ta đang đi xuống đó, nghe”. Trái ngược với thái
độ rụt rè của Mtao Mxây, Đăm Săn khẳng khái khẳng định: “Sao ta lại đâm ngươi khi
ngươi đang xuống nhỉ? Sao ta lại đâm ngươi khi ngươi đang đi nhỉ?” Kèm theo thái
độ khinh bỉ: “Ngươi xem, đến con lợn nái của nhà ngươi dưới đất ta cũng không thèm
đâm nữa là. Ngươi xem đến con trâu nhà ngươi trong chuồng ta cũng không thèm đâm
nữa là”. Chỉ qua những lời nói, cử chỉ ấy ta cũng thấy hai tính cách hoàn toàn trái
ngược nhau, nếu như Đăm Săn chủ động, dũng cảm đối mặt với kẻ thù thì Mtao Mxây
lại bị động, hèn nhát, sợ hãi không đáng mặt làm anh hùng, làm tù trưởng của mọi người.
Tính cách, phẩm chất của hai nhân vật càng được bộc lộ rõ hơn trong trận chiến. Với
tinh thần thượng võ, Đăm Săn nhường cho kẻ thù quyền chủ động tấn công. Trái với
dáng điệu Mtao Mxây “dữ tợn như một vị thần”, lời nói huênh hoang: “Ta là tướng
quen đánh trăm trận, quen giày xéo đất đai thiên hạ”, thực tế hắn lại chạy bước thấp
bước cao, hết sang bãi Đông lại bãi Tây, vung dao chém yếu ớt nên chỉ trúng vào chão
cột trâu. Còn Đăm Săn trước những hành động đó của kẻ địch chỉ đứng im thể hiện
thái độ khinh bỉ. Khi chàng múa khiên đã thể hiện tất cả vẻ đẹp dũng mãnh, oai hùng
của mình: “Một lần xốc tới chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa chàng vượt
một đồi lồ ô. Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây”. Hiệp đấu thứ
ba đã quyết định thắng thua của cả hai nhân vật. Trong thế bí bách, Mtao Mxây yêu
cầu nàng Hơ Nhị ném cho miếng trầu nhưng vì kém cỏi nên hắn không bắt trúng. Còn
chàng Đăm Săn đã bắt trúng miếng trầu, khiến sức mạnh tăng lên gấp bội và chàng đã
giành chiến thắng, mang được người vợ yêu quý trở về.
Đăm Săn trở về trong chiến thắng vang dội. Trước khi cùng dân làng trở về, chàng đã
có những hành động, ứng xử hết sức đẹp đẽ: kêu gọi tôi tớ của Mtao Mxây đi theo
mình để xây dựng một cộng đồng lớn, giàu mạnh. Lời kêu gọi ấy vô cùng tha thiết,
hướng đến từng gia đình nhỏ để mong nhận được sự đồng thuận, ủng hộ của họ.
Không chỉ vậy, lời kêu gọi ấy còn rất thấu tình, đạt lý: “Ơ tất cả dân làng này, các
ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai chăn
ngựa, hãy đi bắt ngựa. Ai giữ voi, hãy đi bắt voi. Ai giữ trâu, hãy đi lùa trâu về”. Bởi
vậy, lời kêu gọi đó đã nhận được sự đồng thuận của tất cả dân làng, họ đều có chung
một mục đích xây dựng một cộng đồng to lớn, hùng mạnh để tất cả mọi người được
hưởng ấm no, hạnh phúc: “Không đi sao được, làng chúng tôi phía bắc đã mọc cỏ gấu,
phía nam đã mọc cỏ hoang, người giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa”. Họ
về cùng Đăm Săn: “Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn
như kiến, như mối. Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ
đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước”. Và khi trở về họ mở tiệc ăn
mừng vô cùng lớn, kéo dài suốt mùa khô, tù trưởng các nơi tụ hội về chật ních người.
Hình ảnh đó cho thấy sự lớn mạnh của buôn làng Đăm Săn, đã giàu có nay lại càng
giàu có hơn. Tiếng tăm, vẻ đẹp phẩm chất và sức mạnh của chàng lại càng vang xa,
khiến ai cũng ngưỡng mộ.
Bên cạnh hai nhân vật chính là Đăm Săn và Mtao Mxây cũng cần kể đến một số nhân
vật khác như: Hơ Nhị và ông Trời, đây là hai nhân vật trợ thủ, xuất hiện để giúp Đăm
Săn chiến thắng. Không chỉ vậy, họ còn giúp tôn vinh Đăm Săn, khẳng định tính chất
chính nghĩa của nhân vật này. Ngoài ra cũng cần kể đến nhân vật quần chúng, đám
đông, họ là những người hậu thuẫn cho Đăm Săn hoặc bị chàng thuyết phục bằng tài
năng, phẩm chất. Tất cả bọn họ đều có một mục đích chung tôn vinh vẻ đẹp sức mạnh
và phẩm chất của Đăm Săn.
Tác phẩm không chỉ hấp dẫn ở nội dung mà còn ở nghệ thuật xây dựng nhân vật. Mỗi
nhân vật đề có vai trò khác nhau với diễn biến sử thi khiến cho sử thi liên tục phát
triển. Các nhân vật có một tính cách riêng. Nghệ thuật sử dụng ngôn từ đặc sắc, linh
hoạt; ngôn ngữ người kể chuyện có xen lời đối thoại khiến cho tác phẩm thêm sinh
động, hấp dẫn. Nghệ thuật miêu tả sinh động, kết hợp linh hoạt các thủ pháp so sánh, phóng đại.
Bằng nghệ thuật xây dựng nhân vật, ngôn ngữ đặc sắc, đoạn trích đã làm nổi bật vẻ
đẹp anh hùng, dũng cảm của Đăm Săn. Vẻ đẹp của Đăm Săn là vẻ đẹp kết tinh của cả
cộng đồng, nhân vật hội tụ sức mạnh của nhân dân, đó là vẻ đẹp, sức mạnh của lòng
tự trọng, danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và luôn hướng đến mục đích cao cả
xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phục cho cộng đồng.
Phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 3
Đã bao đời nay những giọng kể khan trầm hùng vẫn cứ vang lên bên bếp lửa của nhà
Rông các buôn làng Tây Nguyên, lưu truyền những truyền thuyết anh hùng Đam San,
Xinh Nhã… Hình như nó đã tạo nên sự mạnh mẽ, gan góc, liều lĩnh, kiêu hùng ở mỗi
người trai Tây Nguyên. Một trong những niềm tự hào của đồng bào Ê-đê chính là sử
thi Tây Nguyên. Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã thể hiện rõ vẻ đẹp của thiên sử thi này.
Về sử thi, có hai loại sử thi. Đó là sử thi thần thoại và sử thi anh hùng. Sử thi thần
thoại kể về sự hình thành thế giới, sự ra đời của muôn loài, sự hình thành các dân tộc
và các vùng cư trú cổ đại của họ, sự xuất hiện nền văn minh buổi đầu. Nhân vật
thường là các thần thánh, gần với thần thoại. Sử thi anh hùng Kể về cuộc đời và sự
nghiệp của các tù trưởng anh hùng. Nhân vật là con người cụ thể, các anh hùng có sức
mạnh, có tài năng và vẻ đẹp phi thường tiêu biểu cho sức mạnh thể chất và tinh thần, ý
chí của cả cộng đồng. Đăm Săn thuộc kiểu sử thi anh hùng.
Sử thi Đăm Săn của dân tộc Ê-đê kể về những chiến công của người anh hùng Đăm
Săn, một tù trưởng hùng mạnh. Người anh hùng dám chống lại cả tục nối dây (chuê
nuê), chặt cả cây thần Smuk. Chiến thắng các tù trưởng thù địch, làm cho buôn làng
ngày càng giàu mạnh. Cuối cùng chàng chết trong rừng Sáp đen vì đi cầu hôn nữ thần
Mặt trời, thể hiện khát vọng phóng túng của một tù trưởng hùng mạnh. Đăm Săn Chết
nhưng con cháu của chàng tiếp tục con đường của cậu mình.
Thông qua nhân vật Đăm Săn, tác phẩm phản ánh những khát vọng to lớn của người
Ê-đê trong buổi đầu của lịch sử bộ tộc. Khát vọng chinh phục khám phá tự nhiên
huyền bí, họ đã bắt đầu chặt cây, đốt nương, biết xuống sông bắt cá, khát vọng có sức
mạnh phi thường để chiến thắng kẻ thù, khát vọng tự do (thoát khỏi tục chuê nuê) và
cuối cùng là khát vọng giàu có và hùng mạnh. Tác phẩm còn dựng lên một bức tranh
toàn cảnh về cuộc sống, con người của đồng bào Tây Nguyên, về thiên nhiên hùng vĩ
nơi đây. Đây là một cuốn sĩ thư hay với ngôn ngữ sử thi có nhiều hình ảnh so sánh,
phóng đại. Tác giả dân gian đã xây dựng thành công hình tượng người anh hùng Đăm
Săn, đại diện cho cộng đồng Ê đê về vẻ đẹp, sức mạnh, lòng dũng cảm. Kết cấu trùng
điệp. Mỗi khúc ca là một chiến công của người anh hùng Đăm Săn. Cốt truyện mang màu sắc thần thoại.
Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây nằm ở phần giữa tác phẩm, ngay sau sự kiện Mtao
Mxây lợi dụng lúc Đăm Săn đi vắng, bắt người vợ xinh đẹp Hơ Nhị của chàng. Đoạn
trích được chia làm hai cảnh: Cảnh đọ sức giữa Đăm Săn và Mtao Mxây, cảnh ăn mừng chiến thắng.
Toàn bộ diễn biến cuộc đọ sức giữa Đăm Săn và Mtao Mxây được miêu tả khá giàu
kịch tích qua ba hiệp. Hiệp đấu thứ nhất diễn ra ở nhà Mtao Mxây. Với nghệ thuật so
sánh người kể chuyện đã miêu tả và làm nổi bật được thật cụ thể quang cảnh giàu có
của nhà Mtao Mxây: “Nhà Mtao Mxây đầu sàn hiên… không sợ chật”. Đăm Săn đang
phải đối diện với kẻ thù giàu mạnh. Nhưng với thái độ dũng cảm, chẳng e sợ, ngại
ngùng. Sự hùng mạnh của nhà Mtao Mxây chẳng có tác động gì tới chàng cả. Chàng
đến tận nhà của Mtao Mxây: “Ơ diêng, xuống đây! Ta thách nhà người đọ dao với ta
đấy”. Trước thái độ ấy của Đăm Săn, Mtao Mxây cũng ngạo nghễ, khiêu khích Đăm
Săn: “Ta không xuống đâu, diềng ơi. Tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta ở trên
nhà này cơ mà”. Thái độ ấy như lửa dội thêm dầu, nó càng làm cho Đăm Săn trở nên
tức giận, khiêu chiến quyết liệt hơn “ Xuống, diêng ! Xuống, diêng ! Ngươi không
xuống ư? Ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà ngươi ta bổ đôi, ta sẽ lấy cái cầu thang của
nhà ngươi ta chẻ ra kéo lửa, ta hun cái nhà của nhà người cho mà xem”. Giọng điệu
thách thức của Đăm Săn bừng bừng hơi nóng của sự giận dữ, chứa đựng sức mạnh của
người có tính gan dạ, quả quyết, chàng đe dọa phá tan cái hiên nhà, cái cầu thang và
ngôi nhà. Trước thái độ ấy của Đăm Săn, Mtao Mxây run sợ: “Người không được đâm
ta… Ta sợ ngươi đâm ta khi ta đang xuống…”. Đăm Săn thì đàng hoàng khẳng định
“ Sao ta lại phải đâm ngươi… Đến con lợn… thèm đâm”. Cảnh khiêu chiến đã cho ta
nhận thấy hai tính cách đối lập nhau. Nếu Mtao Mxây tỏ ra kém cỏi, hèn nhát thì Đăm
Săn đàng hoàng. Lời thoại còn cho ta thấy rõ thái độ kể chuyện của tác giả dân gian
đối với mỗi nhân vật. Ở đây, chân dung Mtao Mxây được miêu tả trực diện “Bà con
xem, khiên hắn… dày nút…”, dáng điệu cử chỉ lại rất tần ngần “Mỗi bước đi mỗi
bước đắn đo”. Tác giả dân gian đã sử dụng triệt để hiệu quả của thủ pháp đối lập làm
nổi bật được bản chất ở hai con người.
Lúc vào trận, cả hai bên đều múa khiên nhưng thật đối nghịch. Mtao Mxây múa khiên
trước nhưng hắn lại tỏ ra kém cỏi “Khiên hắn kêu… hắn múa một mình. Hắn bước
cao bước thấp chạy hết bãi tây sang bãi đông…”, “Hắn vung dao… cái chão cột trâu”.
Trong khi đó Đăm Săn thì rung khiên múa “Một lần xốc tới… vun vút qua phía tây”.
Lời lẽ của Mtao Mxây khoe khoang, Đăm Săn không kể tài mà chỉ thể hiện bằng hành
động. Nhưng mỗi lời chàng nói thể hiện sự khinh bỉ kẻ thù. Kết thúc hiệp đấu thứ nhất,
Đăm Săn vẫn tạm thời chưa đánh được kẻ thù.
Cuộc đọ sức càng quyết liệt từ khi Hơ Nhị ném miếng trầu, Đăm Săn dành được sức
khoẻ tăng lên gấp bội, chàng tiếp tục hiệp đấu thứ hai. Ở hiệp này Đăm Săn múa khiên
trước, hành động của chàng nhanh thoăn thoắt và dũng mãnh. Người kể chuyện sử
dụng những phóng đại kết hợp với so sánh bay bổng “chàng múa… bật rễ tung bay”.
Với hình ảnh này, tác giả đã ngợi ca, thần thánh hoá người anh hùng Đăm Săn sánh
ngang với sức mạnh gió bão thiên nhiên. Người kể chuyện có thái độ tôn vinh người
anh hùng Đăm Săn. Ở hiệp này, hai lần đâm trúng Mtao Mxây nhưng cả hai lần đều
đâm không thủng. Đăm Săn thấm mệt. Cuộc chiến vẫn tiếp diễn căng thẳng với hiệp đấu thứ ba.
Chàng Đăm Săn nằm mơ thấy ông Trời. Trời chỉ cho cách đánh thắng Mtao Mxây
bằng cách ném cái chày mòn vào vành tai kẻ địch. Chàng nghe vậy bừng tỉnh chộp cái
chày mòn ném vào vành tai kẻ địch. Ngay lập tức “cái giáp của Mtao Mxây rơi
xuống… chuồng trâu” rồi nhanh chóng chàng đã đẩy Mtao Mxây đến chỗ phải cầu xin
và điều đình“. Kết thúc hiệp đấu thứ ba, Đăm Săn cắt đầu Mtao Mxây bên ngoài
đường. Chàng trở thành người thắng trận. Như vậy, chúng ta thấy chiến thắng này của
Đăm Săn có vai trò trợ giúp đặc biệt của nhân vật ông Trời. Nhân vật ông Trời là một
kiểu nhân vật phù trợ thường thấy trong văn học dân gian giống như ông Tiên, Bụt ở
truyện cổ tích. Nhân vật này thường xuất hiện vào lúc con người bế tắc. Đó chỉ là phù
trợ còn quyết định chiến thắng phải là Đăm Săn.
Chiến thắng của Đăm Săn thể hiện sự thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng cá
nhân anh hùng với quyền lợi khát vọng của cả cộng đồng. Thể hiện lòng yêu mến của
tập thể cộng đồng đối với cá nhân. Qua đó sử thi muốn nói đến ý chí thống nhất của
toàn thể cộng động Ê-đê. Một biểu hiện quan trọng của ý thức dân tộc.
Đòi lại vợ là cái cớ làm nảy sinh mâu thuẫn giữa các bộ tộc dẫn đến chiến tranh để mở
rộng bờ cõi. Ý nghĩa của sử thi là ở đó. Vì vậy thắng hay bại của người tù trưởng sẽ có
ý nghĩa quyết định tất cả. Cho nên lời nói của dân làng phía Mtao Mxây đều tình
nguyện đi theo Đăm Săn. Cho nên trong sử thi không nói nhiều về chết chóc mà chọn
cảnh ăn mừng chiến thắng.
Tiệc ăn mừng chiến thắng được mở ra trong bối cảnh đoàn người cùng chiến lợi phẩm
tấp nập vào buôn làng. Cảnh này được diễn tả bằng ngôn ngữ của người kể chuyện,
trùng điệp những hình ảnh so sánh : “Đông… kiến mối” mang theo bao nhiêu của cái
như “ong đi chuyển nước… cõng nước”. Đây đều là những chùm hình ảnh so sánh
mang tính cụ thể gần gũi với đời sống. Trong bối cảnh đó Đăm Săn hiện lên hòa cùng
với tôi tớ ăn mừng chiến thắng. Hướng tới cộng đồng, Đăm Săn tuyên bố chiến thắng
với lũ làng, chàng ra lệnh cho mọi người hãy dâng rượu, bắt trâu dâng lên thần linh :
“rượu năm ché… nhà giàu về”. Chàng kêu gọi mọi người đến đánh trống, chiêng ăn
mừng chiến thắng: “ Hỡi anh em… treo đèn trong nhà”. “ Hãy đánh lên… phải ngừng kêu”.
Hình ảnh Đăm Săn được miêu tả bằng cái nhìn ngưỡng mộ của nhân dân. Đó là vẻ đẹp
và sức mạnh của người anh hùng, thể hiện sức mạnh của cả thị tộc, sự thống nhất và
niềm tin của cả cộng đồng. Giữa quang cảnh ăn uống tấp nập, Đăm Săn nổi bật lên
“ tóc dài chảy đầy nong hoa”, “uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò
không biết chán”… “ Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, ….tiếng tăm lừng lẫy”.
Những hình ảnh từ cơ thể được phóng đại “Bắp chân to bằng cây xà ngang… ngang
tàng từ trong bụng mẹ”. Ngôn ngữ mang âm hưởng ngợi ca, thể hiện ngưỡng mộ của
dân gian với người anh hùng. Người anh hùng có vẻ đẹp lý tưởng, phẩm chất anh
hùng dũng cảm, cao thượng được cả cộng đồng tôn kính, danh tiếng của Đăm Săn là
danh tiếng của cả cộng đồng.
Nếu như miêu tả cảnh giao đấu ngôn ngữ sử thi chủ yếu là đối thoại, thì miêu tả cảnh
ăn mừng chiến thắng lại chủ yếu dùng những trường đoạn, câu cảm thán, hình ảnh so
sánh, phóng đại… làm nổi bật được sự sung sướng, vui vẻ, tưng bừng của cả cộng đồng.
Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã mang đến cho người đọc, người nghe cái
nhìn độc đáo về người anh hùng Đăm Săn, đó không chỉ là người anh hùng có những
phẩm chất tuyệt vời mà còn là mẫu hình anh hùng lí tưởng của đồng bào Ê-đê, thể
hiện được khát vọng về một người thủ lĩnh tài giỏi, mang đến sự phát triển cho toàn
bộ lạc. Cuộc chiến đấu của Đăm Săn thực chất là sự lí giải về nguyên nhân của các
chiến tranh bộ lạc cũng như nhu cầu tất yếu của việc hợp nhất các bộ lạc thành một dân tộc thống nhất.
Phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 4
“Đăm Săn” là một sử thi nổi tiếng của dân tộc Ê-đê kể lại cuộc đời của tù trưởng Đăm
Săn. Trong đó, đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã để lại nhiều ấn tượng cho người đọc.
Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” kể về hành trình đòi lại vợ của Đăm Săn. Khi
nghe tin Đăm Săn cùng thuộc hạ rời khỏi bản làng. Mtao Mxây nghĩ ra cách cướp vợ
của chàng. Hắn giả làm khách qua đường tìm đến nhà Đăm Săn, chả vờ bỏ quên cái
con dao và nhờ nàng đem ra ngoài cho rồi bắt cóc Hơ Nhị đi. Đăm Săn nghe tin vô
cùng giận dữ, đem quân đến nhà Mtao Mxây quyết tâm đòi lại vợ cho bằng được. Tuy
nhiên, hắn không chịu ra ngoài giao chiến, Đăm Săn phải dọa phá nhà hắn mới chịu ra
giao chiến. Mtao Mxây múa khiên yếu ớt, còn Đăm Săn thì vô cùng khỏe mạnh, dũng
mãnh. Đăm Săn đâm trúng Mtao Mxây nhưng hắn mặc áo giáp nên không sao cả. Sau
một hồi chiến đấu, Đăm Săn đuối sức và mơ màng thấy ông trời chỉ kế đánh bại Mtao
Mxây. Chàng đánh bại được hắn và cứu lại được Hơ Nhị.
Trước hết, nguyên nhân diễn ra cuộc chiến xuất phát từ việc Mtao Mxây cướp vợ của
Đăm Săn - điều này đã chứng tỏ Đăm Săn là một người trọng danh dự cá nhân, công
đồng. Khi bước vào trận chiến, vì là người khiêu chiến nên Đăm Săn tỏ ra là một
người thông minh, có khí phách và dũng cảm: “Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy”,
“ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà ngươi ta bổ đôi”, “lấy cầu thang… ta chẻ ra kéo lửa”,
“ta hun cái nhà của nhà ngươi”. Còn Mtao Mxây thì tìm cách khiêu khích: “Mtao
Mxây: “tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta”, nhưng thực chất là vô cùng sợ hãi:
“ta sợ ngươi đâm ta khi ta đang đi lắm”. Trước liên tiếp những lời đe dọa của Đăm
Săn, Mtao Mxây không còn cách nào khác là phải bước vào cuộc chiến.
Cuộc chiến đấu của hai tù trưởng diễn ra qua ba hiệp đấu - con số thường thấy trong
mỗi trận chiến. Qua đó khẳng định chiến thắng cuối cùng của Đăm Săn là vô cùng
xứng đáng. Trong hiệp đấu thứ nhất, Mtao Mxây “múa khiên như trò chơi, khiên kêu
lạch xạch như quả mướp khô, chạy bước cao bước thấp, chạy hết từ bãi tây sang bãi
đông, tự xem mình là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát đất đai thiên hạ”. Còn
Đăm Săn thì thách Mtao Mxây múa khiên trước, lúc Mtao Mxây múa khiên Đăm Săn
không hề nhúc nhích. Lúc Đăm Săn múa “Một lần xốc tới, chàng vượt qua đồi tranh.
Một lần xốc tới nữa chàng vượt qua đồi lồ ô. Chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua
phía tây”. Sự đối lập trong hành động của hai nhân vật đã cho thấy sự yếu đuối của
Mtao Mxây và sự khỏe mạnh của Đăm Săn. Hiệp đấu thứ hai trở nên gay cấn hơn khi
Đăm Săn trở nên mạnh mẽ hơn nhờ đớp được miếng trầu mà Mtao Mxây bảo Hơ Nhị
quăng cho hắn, sức chàng như tăng lên gấp bội, múa khiên càng mạnh, càng nhanh,
càng đẹp, “chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc…”.
Đăm Săn đuổi theo Mtao Mxây trúng nhưng không thủng đầu vì bộ áo giáp trên người
hắn. Hình ảnh “miếng trầu” cũng giống như một phần thưởng nhỏ của Hơ Nhị để tiếp
thêm sức mạnh cho chàng. Cuối cùng, nhờ sự giúp sức của Ông Trời, Đăm Săn tìm ra
kế sách để đánh bại Mtao Mxây. Chàng đã giành chiến thắng và cứu được vợ mình.
Ông trời chính là đại diện của công lý, cũng là đại diện của sức mạnh trí tuệ.
Sau khi kết thúc trận chiến, Đăm Săn đã có những hành động thật đẹp. Chàng kêu gọi
binh lính, đầy tớ của Mtao Mxây đi theo mình cùng nhau xây dựng một cộng đồng lớn
mạnh hơn. Lời kêu gọi vô cùng chân thành và tha thiết: “Ơ tất cả dân làng này, các
ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai chăn
ngựa, hãy đi bắt ngựa. Ai giữ voi, hãy đi bắt voi. Ai giữ trâu, hãy đi lùa trâu về”. Lời
kêu gọi ấy đã nhận được sự đồng thuận của dân làng, họ đều cùng chung một mục
đích: “Không đi sao được, làng chúng tôi phía bắc đã mọc cỏ gấu, phía nam đã mọc
cỏ hoang, người giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa”. Họ đã về cùng với
Đăm Săn: “Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến,
như mối. Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển
hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước”. Khi trở về, tất cả cùng nhau mở tiệc ăn
mừng chiến thắng - cuộc vui kéo dài suốt mùa khô, tù trưởng khắp nơi đều kéo về.
Điều ấy càng cho thấy sự lớn mạnh, phát triển của buôn làng dưới sự quản lý của tù trưởng Đăm Săn.
Đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây đã sử dụng thành công nghệ thuật miêu tả xen
lẫn với kể chuyện cùng với việc xây dựng ngôn ngữ của người kể biến hóa linh hoạt,
hướng tới nhiều đối tượng; ngôn ngữ đối thoại được khai thác ở nhiều góc độ. Ngôn
ngữ trang trọng, kết hợp ngôn ngữ kể, tả của người dẫn truyện và ngôn ngữ đối thoại
của nhân vật, ngôn ngữ giàu âm thanh và hình ảnh. Qua đó, đoạn trích đã khắc họa
hình ảnh nhân vật Đăm Săn - biểu tượng cho sức mạnh, vẻ đẹp của con người Ê-đê
không chỉ về tầm vóc mà còn về trí tuệ.
Tóm lại, đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã khắc họa được hình ảnh người anh
hùng Đăm Săn - đại diện cho cộng đồng người dân Ê-đê. Một con người trọng danh
dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc.
Phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 5
Đến với đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây”, người đọc sẽ thấy được hình ảnh Đăm
Săn - một con người trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với
cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc. Đó chính là tình cảm cao cả nhất thôi thúc
Đăm Săn chiến thắng và chiến đấu với kẻ thù.
Nội dung chính của đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” xoay quanh việc Mtao
Mxây ganh ghét vì Đăm Săn có vợ đẹp nên quyết tâm bắt Hơ Nhị. Hắn dò la thông tin,
khi biết được Đăm Săn đi vắng liền cải trang thành khách đến nhà Đăm Săn, khi trở
về nghĩ ra lý do là để quên con dao và bảo Hơ Nhị mang hộ ra ngoài để bắt cóc nàng.
Nghe tin vợ mình bị bắt, Đăm Săn tức tốc trở về, đem quan đến đánh Mtao Mxây để
cứu vợ. Một cuộc chiến dữ dội diễn ra. Rút bài học từ tên Mtao Grư, Mtao Mxây mặc
áo giáp cẩn thận, cầm khiên phòng thủ, không chịu giao chiến. Chỉ khi Đăm Săn dọa
phá nhà, hắn mới dám ra giao chiến.
Mtao Mxây yếu ớt, kém cỏi còn Đăm Săn thì mạnh mẽ, tài giỏi khiến ai cũng nể sợ.
Mtao Mxây sợ hãi bỏ chạy thì bị mũi lao đâm vào đùi, vào bụng nhưng do hắn mặc áo
giáo nên không sao. Cuộc chiến diễn ra không phân thắng thua. Đăm Săn mệt mỏi mơ
màng thì thấy ông trời bày cách tiêu diệt kẻ ác. Chàng liền làm theo. Đăm Săn lấy
chày mòn ném trúng vành tai Mtao Mxây. Áo giáp rơi ra và ngay lập tức Đăm Săn kết
thúc cuộc đời của kẻ thù nhanh chóng. Tù trưởng Mtao Mxây cầu xin Đăm Săn tha
mạng. Nhưng Đăm Săn kiên quyết phải trừng trị kẻ ác - kẻ đã cướp vợ người khác
một cách hèn hạ. Chàng chiến thắng vẻ vang danh tiếng nổi đình nổi đám.
Đăm Săn đã khiêu chiến với Mtao Mxây vì hắn cướp vợ của chàng là Hơ Nhị. Điều
này chứng tỏ Đăm Săn là một người coi trọng danh dự cá nhân cũng như danh dự
cộng đồng. Khi Đăm Săn đem quân đến, Mtao Mxay luôn tìm cách phòng thủ. Để dụ
hắn ra chiến đấu, Đăm Săn liên tiếp đe dọa: “Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy”,
“ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà ngươi ta bổ đôi”, “lấy cầu thang… ta chẻ ra kéo lửa”,
“ta hun cái nhà của nhà ngươi”. Nhưng Mtao Mxây lại tìm cách khiêu khích: “Mtao
Mxây: “tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta”, vì thực ra hắn đang sợ hãi: “ta sợ
ngươi đâm ta khi ta đang đi lắm”. Trước lời đe dọa của Đăm Săn, hắn buộc phải ra chiến đấu.
Liên tiếp ba hiệp đấu diễn ra, hành động của cả hai nhân vật đều được khắc họa rõ nét.
Trong hiệp đấu thứ nhất, Mtao Mxây “múa khiên như trò chơi, khiên kêu lạch xạch
như quả mướp khô, chạy bước cao bước thấp, chạy hết từ bãi tây sang bãi đông, tự
xem mình là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát đất đai thiên hạ”. Còn Đăm Săn
thì thách Mtao Mxây múa khiên trước, lúc Mtao Mxây múa khiên Đăm Săn không hề
nhúc nhích. Lúc Đăm Săn múa “Một lần xốc tới, chàng vượt qua đồi tranh. Một lần
xốc tới nữa chàng vượt qua đồi lồ ô. Chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía
tây”. Sự đối lập trong hành động của hai nhân vật đã cho thấy sự yếu đuối của Mtao
Mxây và sự khỏe mạnh của Đăm Săn. Hiệp đấu thứ hai trở nên gay cấn hơn khi Đăm
Săn trở nên mạnh mẽ hơn nhờ đớp được miếng trầu mà Mtao Mxây bảo Hơ Nhị
quăng cho hắn, sức chàng như tăng lên gấp bội, múa khiên càng mạnh, càng nhanh,
càng đẹp, “chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc…”.
Đăm Săn đuổi theo Mtao Mxây trúng nhưng không thủng đầu vì bộ áo giáp trên người
hắn. Hình ảnh “miếng trầu” cũng giống như một phần thưởng nhỏ của Hơ Nhị để tiếp
thêm sức mạnh cho chàng. Cuối cùng, nhờ sự giúp sức của Ông Trời, Đăm Săn tìm ra
kế sách để đánh bại Mtao Mxây. Chàng đã giành chiến thắng và cứu được vợ mình.
Ông trời chính là đại diện của công lý, cũng là đại diện của sức mạnh trí tuệ.
Kết thúc trận chiến, Đăm Săn kêu gọi binh lính, đầy tớ của Mtao Mxây đi theo mình
cùng nhau xây dựng một cộng đồng lớn mạnh hơn. Lời kêu gọi vô cùng chân thành và
tha thiết: “Ơ tất cả dân làng này, các ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các ngươi
đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai chăn ngựa, hãy đi bắt ngựa. Ai giữ voi, hãy đi bắt
voi. Ai giữ trâu, hãy đi lùa trâu về”. Lời kêu gọi ấy đã nhận được sự đồng thuận của
dân làng, họ đều cùng chung một mục đích: “Không đi sao được, làng chúng tôi phía
bắc đã mọc cỏ gấu, phía nam đã mọc cỏ hoang, người giàu cầm đầu chúng tôi nay đã
không còn nữa”. Họ đã về cùng với Đăm Săn: “Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc
như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến, như mối. Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi
chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước”. Khi
trở về, tất cả cùng nhau mở tiệc ăn mừng chiến thắng - cuộc vui kéo dài suốt mùa khô,
tù trưởng khắp nơi đều kéo về. Điều ấy càng cho thấy sự lớn mạnh, phát triển của
buôn làng dưới sự quản lý của tù trưởng Đăm Săn.
Không chỉ hấp dẫn về nội dung mà còn ở cả nghệ thuật. Mỗi nhân vật đề có vai trò
khác nhau với diễn biến sử thi khiến cho sử thi liên tục phát triển. Các nhân vật có một
tính cách riêng. Ngôn ngữ đối thoại được khai thác ở nhiều góc độ. Ngôn ngữ trang
trọng, kết hợp ngôn ngữ kể, tả của người dẫn truyện và ngôn ngữ đối thoại của nhân
vật, ngôn ngữ giàu âm thanh và hình ảnh
Như vậy, đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã đem đến cho người đọc cảm nhận
chân thực về hình ảnh người anh hùng trong sử thi “Đăm Săn” nổi tiếng của dân tộc Ê-đê.
Phân tích tác phẩm Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 6
Nhân vật Đăm Săn nổi bật lên trong toàn bộ cuốn sử thi nói chung và đoạn trích Chiến
thắng Mtao Mxây nói riêng hai khía cạnh. Một mặt, đó là con người hội đủ những
phẩm chất cá nhân như trí tuệ, tài năng, nhân cách, khát vọng. Mặt khác, đó còn là sự
gắn bó, liên kết với cộng đồng mà chính chàng là tù trưởng. Với cái nhìn ấy, ta thấy
nhân vật Đăm Săn đã tự khẳng định mình trong những biến cố, sự kiện ở đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây.
Xét về tình tiết trong mô hình cốt truyện thì cuộc giao tranh giữa Đăm Săn với các tù
trưởng khác không chỉ xảy ra có một lần. Dường như nhu cầu mở rộng lãnh địa, tăng
cường lực lượng, khẳng định quyền uy... là nguyên nhân sâu xa dẫn đến những cuộc
giao tranh ấy. Nhưng trong các cuộc chiến xảy ra thì cuộc đối mặt giữa Đăm Săn với
Mtao Mxây có tính chất điển hình hơn cả.
Đối thủ của Đăm Săn là Mtao Mxây, một đối thủ ngang tầm: Tuy võ nghệ không
thuộc hàng cao thủ nhưng Mtao Mxây là một kẻ "túc trí đa mưu", lấy sự sắc sảo, khôn
ngoan làm sức mạnh cho mình. Không tin vào bản thân thì làm sao dám táo tợn cướp
vợ của Đăm Săn! Và khi biết Đăm Săn tới để làm gì rồi mà còn khiêu khích "Ta
không xuống đâu, diêng ơi. Tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta..."
Thái độ nghênh chiến của Mtao Mxây khá đàng hoàng: "Bà con xem, khiên hắn tròn
như đầu cú, gươm hắn óng ánh như cái cầu vồng. Trông hắn dữ tợn như một vị thần".
Có thể nói, đó là tư thế tự tin. Tự tin nhưng thận trọng. Hai lần Mtao Mxây nhắc Đăm
Săn không được đâm mình khi Mtao Mxây đi xuống và lúc đi xuống rồi vẫn còn do
dự, đắn đo. Cách ứng xử của Mtao Mxây theo lối "quân tử phòng thân" luôn đề phòng bất trắc.
Bước vào cuộc chiến, Mtao Mxây nhường cho Đăm Săn múa khiên trước với một thái
độ khiêm tốn giả vờ. Giả vờ nói rằng võ nghệ của mình kém cỏi: "Ta như gà làng mới
mọc cựa kliê, như gà rừng mới mọc cựa êchăm, chưa ai giẫm phải mà đã gãy mất
cánh". Võ nghệ ấy là chắp vá: "Có cậu, ta học cậu. Có bác, ta học bác. Có thần Rồng,
ta học thần Rồng". Nhưng từ sự giả vờ ấy đã lộ ra một câu nói thật: "Thế ngươi không
biết ta đây là một tướng đã quen đi đánh thiên hạ, bắt tù binh, đã quen đi xéo nát đất
đai thiên hạ hay sao?". Không phải vô tình mà câu kể khan của người dẫn truyện ngay
từ đầu đã phác ra cái vẻ sang trọng, tôn nghiêm, bề thế của Mtao Mxây, một tù trưởng
giàu mạnh trong vùng. Cái cách giả vờ ấy phải chăng làm cho đối thủ chủ quan, khinh suất?
Mặc cho Đăm Săn khinh bỉ, mặc cho mình múa khiên không đẹp (múa "kêu lạch xạch
như quả mướp khô"), tốc độ lại chậm chạp, nặng nề ("bước cao bước thấp") nhưng
Mtao Mxây không nản lòng. Y rắp tâm chờ cơ hội. Và khi cơ hội đến, hành động của
Mtao Mxây nhanh hơn một chớp mắt: đâm lén Đăm Săn. Khi Mtao Mxây "chém phập
một cái", chắc chắn Đăm Săn không khỏi giật mình. May cho Đăm Săn là nhát chém
quá nhanh và không ngờ ấy của địch lợi hại "chỉ vừa trúng một cái chão cột trâu".
Hai trợ thủ cuối cùng của Mtao Mxây là miếng trầu của Hơ Nhị và cái áo giáp che
thân. Đăm Săn chỉ vô hiệu hóa được con bài thứ nhất, đến con bài thứ hai thì Đăm Săn
đã bất lực hoàn toàn. Đùi Mtao Mxây bị đâm trúng nhưng không thủng, người Mtao
Mxây cũng thế. Nếu không có sự giúp sức của Ông Trời thì Đăm Săn chắc chắn sẽ
trắng tay, cả danh dự và quyền uy vì chàng sẽ là người bại trận.
Nhìn chung cách khắc họa nhân vật (cả Mtao Mxây và Đăm Săn) của đoạn trích là kết
hợp hai yếu tố: đối thoại giữa các nhân vật và lời người dẫn truyện.
Riêng với nhân vật Đăm Săn, tác giả cuốn truyện còn thực hiện phép đối xứng nghệ
thuật nữa. Bằng cách ấy, nhân vật Đăm Săn xuất hiện như một điểm nhấn rực rỡ, sáng ngời.
Trước hết, chàng là người cương trực, thẳng thắn, không đê tiện, nhỏ nhen. Bởi vậy
khi chạm vào những ý nghĩa hèn hạ, mờ ám của Mtao Mxây, Đăm Săn như người
đụng phải lửa. Hai lần Mtao Mxây cất tiếng ("không được đàm ta khi ta đang đi
xuống") là hai lần Đăm Săn như thấy lòng tự trọng bị tổn thương. Qua đối thoại của
chàng, ta cảm nhận được sự khinh khi, tức giận: "Ngươi xem, đến con lợn nái của nhà
ngươi dưới đất, ta cũng không thèm đâm nữa là!". Và đối lập với những ý nghĩ vẩn
đục của Mtao Mxây, tâm hồn của Đăm Săn thật là trong sáng.
Mặc dù đến nhà Mtao Mxây để gây chiến vì Đăm Săn có lí do khiêu chiến, nhưng
chàng không vội ra tay. Phải bình tĩnh đến mức nào đó để không làm cho cơn giận
bùng lên, Đăm Săn mới nhường cho Mtao Mxây múa khiên trước. Chỉ thực sự gái mắt
khi chứng kiến lời nói của đối thủ, khoác lác huênh hoang mà thực tài kém cỏi, Đăm
Săn mới thực sự rung khiên.
Tài nghệ phi thường của Đăm Săn được chứng thực trong cuộc múa khiên hùng tráng.
Có đến hai dụng ý nghệ thuật của tác phẩm sử thi mà người kể khan đã dùng đắc địa.
Thứ nhất là biện pháp đối lập hai chiều (giữa cảnh Mtao Mxây múa gươm trước với
cái cách múa khiên đầy tốc độ của Đăm Săn "Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi
tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vượt một đồi lồ ô" là những đường gươm chậm chạp,
nặng nề của Mtao Mxây: "bước cao bước thấp chạy hết bãi tây sang bãi đông". Thứ
hai là vai trò của người dẫn truyện. Trong đợt múa khiên tiếp theo, đối xứng nghệ
thuật đã không còn. Thay vào đó là lời thuyết minh của người chứng kiến. Trong lần
múa khiên này, võ nghệ của Đăm Săn không còn là tốc độ mà chuyển sang cường độ.
Nếu tốc độ múa khiên của chàng cứ thấy "vun vút" ("vun vút qua phía đông, vun vút
qua phía tây") thì cường độ múa khiên của chàng lại là một trận bão lớn. Chỉ còn lại
một hào hứng, một tung hô đầy kinh ngạc: "Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng
múa dưới thấp, gió như lốc. Chòi lẫm đổ lãn lóc. Cây cối chết rụi. Khi chàng múa
dưới thấp, vang lên tiếng đĩa khiên đồng. Khi chàng múa trên cao, vang lên tiếng đĩa
khiên kênh. Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ
bay tung...". Thủ pháp cường điệu khoa trương thật thích hợp trong văn cảnh này. Nó
làm đậm lên một sức mạnh, một năng lực phi phàm chỉ những người xuất chúng như
Đăm Săn mới có. Như thế là kịch tính đã phát triển tới tốc độ, tính hàm súc, lắng đọng
cũng đạt đến độ cao.
Nhưng sự cường điệu khoa trương không bao giờ là vô hạn. Sức mạnh của Đăm Săn
quả là có giới hạn. Nó biết dừng lại ở sự có lí ngay cả trong tư duy có yếu tố thần
thoại của tác phẩm sử thi. Trong trường hợp ấy cần có thần linh trợ giúp. Ông trời,
ông bụt hiện lên đúng lúc từ những giấc mơ. Trời, bụt giúp người hoạn nạn. Trời, bụt
cũng giúp cho những khát vọng lớn của con người. Nhân vật ông trời ở đây đứng về
phía Đăm Săn, phát hiện cho chàng cái "gót chân A-sin" của địch thủ. Chỉ tới lúc đó,
Mtao Mxây mới không còn một thành lũy nào ẩn nấp. Khi cái áo giáp của Mtao Mxây
rơi xuống, hắn mới hiện nguyên hình là một kẻ yếu đuối biết bao! Hình ảnh cái
chuồng lợn, chuồng trâu bẩn thỉu đã xuất hiện ở đầu đoạn văn, nay được lặp lại với
một ý vị mỉa mai trên một tinh thần khác. Ở lần thứ nhất nó liên quan đến nhân cách
của Mtao Mxây thì lần thứ hai nó lại liên quan đến sức mạnh của một kẻ không còn gì đáng sợ nữa.
Nếu cuộc chiến giữa Đăm Săn với Mtao Mxây khắc họa một phương diện của Đăm
Săn, phương diện con người cá nhân thì cảnh trở về và lễ ăn mừng chiến thắng lại mở
ra một góc khác của con người anh hùng đó: con người cộng đồng, con người xã hội.
Vốn là một tù trưởng giàu mạnh, Đăm Săn có trách nhiệm với bộ tộc đã đành. Chính
vì danh dự của Đăm Săn bị xúc phạm (Mtao Mxây cướp vợ của Đăm Săn) cũng là
danh dự của bộ tộc bị xúc phạm mà chàng đã dấy binh. Chiến thắng kẻ thù rồi, danh
dự được bảo vệ rồi, trách nhiệm của Đăm Săn tăng lên gấp đôi. Có trách nhiệm với tôi
tớ, dân làng của mình, chàng có nghĩa vụ che chở cho tôi tớ, dân làng của Mtao Mxây
nữa. Sự mở rộng địa bàn ở đây không có nghĩa thôn tính một cách áp đặt, giản đơn.
Nó dựa trên nguyên tắc tự nguyện và người thủ lĩnh mới không hề có định kiến mà
ngược lại hết sức bình đẳng, chân tình. Không một hiệu lệnh nào thúc ép, không một
lời nói nào cao giọng răn đe. Đăm Săn đã gõ cửa từng nhà. Biện pháp nghệ thuật ở
đây là hình thức tiếng vang. Một câu nói của Đăm Săn truyền đi, một câu trả lời vọng
lại để rồi một câu hỏi từ đó lại lan xa từ nhà này qua nhà khác. Câu hỏi thứ nhất (của
Đăm Săn): "ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói! ơ tất cả tôi tớ bằng này! Các ngươi có
đi với ta không?". Câu trả lời thứ nhất (của dân làng): "Không đi sao được! Tù trưởng
chúng tôi đã chết, lúa chúng tôi đã mục, chúng tôi còn ở với ai?"... Câu hỏi thứ hai
(của Đăm Săn): "ơ tất cả dân làng này, các ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các
ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai đi chăn ngựa hãy đi bắt ngựa! Ai giữ voi hãy
đi bắt voi! Ai giữ trâu hãy đi lùa trâu về!". Cứ như thế một cuộc chạy tiếp diễn ra tạo
nên sự kết tinh, hòa đồng gắn bó hai bộ tộc của Đăm Săn và Mtao Mxây làm một.
Lễ mừng chiến thắng do đó không chỉ đóng khung trong nghĩa hẹp là trừng trị một kẻ
ác (Mtao Mxây) đã thành công. Nó mang một ý nghĩa kép: vừa chiến thắng kẻ thù vừa
nhân lên gấp đôi sức mạnh của bộ tộc. Bởi vậy, âm hưởng của bản anh hùng ca mới
ngát trời hào hứng: rộn rã âm thanh của các loại chiêng có tiếng đồng tiếng bạc cùng
với vòng nhạc rung lên làm cho tất cả mọi giống loài phải im tiếng để nhường chỗ cho
một sự kiện trang nghiêm chưa từng có bao giờ. Và rồi sau cái phút nín lặng âm thanh
ấy, một bản hòa ca còn hùng tráng hơn bởi có sự tham gia của "Lươn trong hang, giun
trong bùn, rắn hổ, rắn mang đều chui lên nằm trên cao sưởi nắng". Ếch nhái cũng hoan
hỷ, vui mừng, cùng kỳ nhông ngoài bãi "kêu lên inh ỏi suốt ngày đêm". Không gian
cứ mở rộng ra đến cùng trời cuối đất. Không gian của niềm vui và không gian của
danh tiếng Đăm Săn: "Nhà Đăm Săn đông nghịt khách... Các khách tù trưởng đều từ
phương xa đến". Lại nữa: "Danh vang đến thần, tiếng lừng khắp núi, đông tây đâu đâu
cũng nghe danh tiếng Đăm Săn".
Trong bối cảnh nhộn nhịp tưng bừng ấy, hình tượng Đăm Săn hiện lên như một vị
thần: oai phong về ngoại hình và đầy sức sống tiềm tàng nội lực. Lúc Đăm Săn nằm
trên võng nghỉ ngơi "tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa".
Còn khi xuất hiện trước đám đông thì rực rỡ với "Ngực quấn chéo một tấm mên chiến,
mình khoác một tấm áo chiến, tai đeo nụ, sát bên mình nghênh ngang đủ giáo gươm,
đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre". Đăm Săn, trong con mắt của tôi tớ,
dân làng, khách khứa là một sức mạnh vô địch, "một trang tù trưởng mới giàu lên,
đang tràn đầy sức trai, tiếng tăm lừng lẫy".
Về nghệ thuật kể chuyện trong đoạn văn có những đặc điểm nổi bật như kể chuyện kết
hợp với miêu tả tạo nên hứng thú của cảm giác liền mạch nhưng lại có điểm dừng, vừa
bao quát vừa đi sâu vào từng chi tiết. Ở đây còn một sự kết hợp thứ hai giữa câu
chuyện được kể và người kể nhằm cá thể hóa vai trò chủ quan vừa tạo không khí đang
diễn ra vừa gây được sự đồng cảm của những người nghe trong hình thức diễn xướng.
Riêng ngôn ngữ sử thi thì đoạn văn là một ví dụ điển hình. Ngôn ngữ ấy vừa giàu chất
hội họa (thông qua hình ảnh) vừa giàu chất âm nhạc (thông qua nhịp điệu). Hình ảnh
thì có khi là tả thực, có khi là phóng đại, cường điệu, khoa trương. Riêng về âm nhạc
thì tuy đoạn văn được kể dưới hình thức văn xuôi nhưng rất gần với thơ ở nhịp điệu,
tiết tấu cân xứng, hài hòa, du dương trầm bổng. Để chứng minh những điều nhận định
trên đây không khó. Có điều chắc chắn là với cách kể ấy, với ngôn ngữ ấy, ta được
lắng nghe một thứ phối hợp của nhiều thể loại, một thứ hòa thanh của nhiều nhạc cụ,
làm thức dậy nhiều giác quan. Sức hấp dẫn của nó là không thể nào cưỡng nổi. Đó là
dấu hiệu của một tác phẩm sử thi đạt tới đỉnh cao trong sự sáng tạo tuyệt vời.
Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 7
Sử thi là những tác phẩm tự sự dân gian có quy mô lớn, thường được sáng tác và lưu
truyền trong cộng đồng dân tộc ít người. Các tác phẩm sử thi thường tập trung xây
dựng hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng, bởi vậy sử thi không chỉ là pho
tượng lịch sử mà còn là cuốn bách khoa toàn thư của cả dân tộc. Thật vậy, trong sử thi
chúng ta thường bắt gặp hình tượng của những vị anh hùng, những con người hội tụ
vẻ đẹp, phẩm chất quý báu của cả một dân tộc. "Chiến thắng Mtao Mxây" là đoạn
trích được trích đoạn trong tác phẩm sử thi tiêu biểu của đồng bào dân tộc Tây
Nguyên. Đoạn trích tập trung vào hình tượng Đăm Săn - một chiến binh dũng mãnh,
một tù trưởng vĩ đại được hội tụ tất cả những phẩm chất cao quý, vẻ đẹp đại diện cho
cả một cộng đồng dân tộc.
Đăm Săn là một tù trưởng, một người chồng hết mực yêu thương gia đình, một chiến
sĩ đầy dũng cảm và lòng kiêu hãnh. Thế nhưng cái lòng kiêu hãnh, cái lòng tự tôn của
chàng lại bị kẻ hèn nhát, thủ đoạn Mtao Mxây chà đạp lên bằng cách hèn hạ đó là
cướp mất vợ. Sống dưới chế độ mẫu hệ thì việc bị kẻ thù cướp đi vợ có khác gì sự
khiêu khích, là nỗi sỉ nhục to lớn đối với bản thân Đăm Săn và cả dân tộc. Vậy nên
chàng quyết định tìm đến Mtao Mxây, kẻ đã cướp mất người vợ thân yêu của mình để
rửa hận, trả thù và đoạt lại hạnh phúc của cuộc đời mình.
Nhắc đến Mtao Mxây, một kẻ hèn nhát đầy mưu mô thủ đoạn. Võ nghệ cũng thuộc
loại bình thường thế nhưng bù lại là đầu óc thủ đoạn hơn người, luôn bày mưu tính kế
hãm hại người khác. Nhưng sự hèn hạ ấy đáng hận hơn ở chỗ nhân lúc Đăm Săn vắng
nhà kẻ tội đồ này lại hùng hổ đến nhà và bắt Hơ- Nhị, chưa dừng lại ở đó hắn còn
cướp phá buôn làng của Đăm Săn. Và cuối cùng sự hèn hạ ấy cũng phải trả giá, hắn đã
bị ép phải tham gia trận chiến ác liệt giữa một bên là chính nghĩa, là cán cân công lý
và một bên là cái ác, cái xấu xa hèn hạ đáng khinh bỉ.
Mở đầu trận chiến là hình ảnh dũng mãnh đầy khí thế của Đăm Săn. Chàng cứ thế
bước vào lãnh địa của kẻ thù mà dõng dạc, đường hoàng nghênh chiến: "Ơ diêng! Ta
thách nhà ngươi xuống đây đọ đao với ta đấy". Khí thế oai phong, kiên quyết của Đăm
Săn khiến kẻ thù run sợ, bề ngoài Mtao Mxây là một kẻ hùng hổ, cũng có vài phần
dáng vẻ của kẻ thống lĩnh thế nhưng bên trong thì lại hoàn toàn trái ngược, chứng kiến
khí thế, sự kiên quyết trong đôi mắt của vị tù trưởng anh hùng kia trong lòng hắn lại
đâm ra lo sợ, hắn do dự hồi lâu nhưng rồi kẻ hèn hạ kiêu căng ấy cuối cùng cũng phải
dè chừng bước xuống chấp nhận lời thách đấu của vị dũng sĩ chiến đấu vì chính nghĩa.
Ngoại hình của tên Mtao Mxây được tác giả khắc họa rõ nét bằng nghệ thuật so sánh
phóng đại: "Hắn đóng một cái khố sọc...dày mút", " Khiên hắn tròn như đầu cú, gươm
hắn óng ánh như cái cầu vồng. Trông hắn dữ tợn như một vị thần.". Đó là hình ảnh
đầy tráng lệ của kẻ ác, thế nhưng nhiêu đó không đủ để làm lu mờ đi cái vẻ đê tiện
hèn hạ. Chưa đánh nhau với Đăm Săn mà hắn đã lơm lớp lo sợ, hắn sợ bị Đăm Săn
đâm khi đang đi. Cái lời nói ấy thể hiện rõ sự hèn hạ của hắn, vị anh hùng sẵn sàng
một mình đến lãnh địa của hắn để khiêu chiến thì làm gì thèm giở trò hèn hạ như hắn.
Sau cùng thì đó chỉ là suy nghĩ của kẻ hèn hạ đứng trong tối đâm lén sau lưng người
khác và tưởng rằng ai cũng có hành động đê tiện giống mình.
Bước vào trận chiến Mtao Mxây giả vờ nhường nhịn cho Đăm Săn múa khiên trước
và dùng lời nói để phô trương bề thế, thể hiện võ nghệ của mình. Thế nhưng khi đến
lượt hắn múa thì " kêu lạch xạch như quả mướp khô", " bước cao bước thấp", hành
động đã nói lên tất cả, đã chứng minh được rằng những lời lẽ của kẻ ác kia chỉ là dối trá và sáo rỗng.
Cái suy nghĩ dơ bẩn của kẻ hèn hạ thì chẳng ai có thể đoán trước được. Thật vậy Mtao
Mxây đã dùng đầu óc nhanh nhẹn hèn hạ của mình để chờ đợi thời cơ đâm lén Đăm
Săn. Thế nhưng âm mưu không thành và Mtao Mxây " chỉ vừa trúng một cái chão cột trâu".
Mạnh mồm, hung hăng là thế nhưng sức lực của hắn cũng có hạn, đến khi đuối sức
hắn cầu cứu miếng trầu của Hơ- Nhị và cái áo giáp che thân. Kế hoạch của hắn đúng
thật là hoàn hảo nhưng sai lầm ở chỗ hắn không nghĩ đến chuyện Hơ- Nhị sẽ quăng
miếng trầu kia cho chồng của nàng, vậy là kẻ xảo quyệt ấy lại tự đào hố chôn mình.
Đăm Săn nhận được miếng trầu của vợ sức mạnh tăng lên gấp bội, chàng vung lưỡi
kiếm đánh tới tấp về phía kẻ thù. Thế nhưng cái áo giáp kia cứng cáp và giày quá
khiến cho Mtao Mxây bao phen chết hụt, lưỡi kiếm của Đăm Săn đâm trúng hắn
nhưng không tài nào xuyên thủng được lớp giáp kia và mãi cho đến tận khi chàng
nhận được sự trợ giúp của ông trời thì mới thay đổi được tình thế, khiến cho kẻ thù bại
trận. Sau một hồi định tội cuối cùng Đăm Săn cũng kết liễu kẻ thù, chàng "đâm phập"
vào kẻ thù, hành động dứt khoát của người thủ lĩnh đang trừng phạt kẻ đã bôi nhọ
danh dự, cướp bóc đầy thủ đoạn dơ bẩn.
Sau trận chiến Đăm Săn trở thành một tù trưởng hùng mạnh nhất, của cải, tôi tớ của
kẻ thua trận xin hàng và gia nhập vào bộ tộc. Biết ơn các vị thần đã phù trợ cho mình
Đăm săn làm lễ khấn tạ thần linh và sau đó tuyên bố mở tiệc tiếp đãi bạn bè, anh em của mình.
Qua trận chiến với Mtao Mxây ta thấy được Đăm Săn là một vị anh hùng mang vẻ đẹp
và sức mạnh của một vị thần, là một người có lòng tôn kính tổ tiên, giàu lòng nhân ái
và có trái tim nhân hậu, yêu thương con người. Đăm Săn là bức tượng đài vĩ đại về
người anh hùng dân tộc hội tụ đầy đủ phẩm chất, nét đẹp của dân tộc Ê- đê Tây
Nguyên. Đoạn trích "Chiến thắng Mtao Mxây" là bài ca rực rỡ về tinh thần và ý chí
bất diệt của người anh hùng dân tộc sẽ còn sống mãi, đọng lại trong tâm hồn người đọc.
Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây - Mẫu 8
Từ ngàn nơi nay, hình ảnh các già làng ngồi bên bếp lửa ở nhà Rông để kể chuyện cho con
cháu nghe đã trở thành biểu tượng của vùng đất Tây Nguyên huyền bí. Với những câu sử thi,
truyền thuyết về những chàng trai mạnh mẽ, kiên hùng, gan góc và liều lĩnh của buôn làng
Tây Nguyên, những già làng đã tạo nên niềm tự hào, tình yêu dân tộc mình tha thiết với các
thế hệ đồng bào. Và một trong những sử thi độc đáo của dân tộc Ê-Đê đã được Bộ Giáo dục
đưa vào chương trình Ngữ văn 10 để giảng dạy cho là sử thi Đăm Săn với đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây.
Trích đoạn Chiến thắng Mtao Mxây là thuộc sử thi anh hùng Đăm Săn của dân tộc Ê-Đê, Tây
Nguyên. Câu chuyện xoay quanh cuộc đời chàng tù trưởng Đăm Săn. Chàng là một người tù
trưởng thông minh, dũng mãnh và cá tính. Chàng là người đã chống lại tục nối dây trong kết
hôn, chàng đánh bại hết các tù trưởng thù địch và giúp buôn làng ngày càng phát triển ấm no
hạnh phúc. Nhưng rồi cuối cùng chàng đã chết trong rừng Sáp vì dám đi cầu hôn nữ thần Mặt
trời. Qua câu chuyện của chàng, người kể muốn truyền thông điệp về niềm khát vọng chinh
phục mọi thử thách của con người. Đồng thời, qua tác phẩm, bạn đọc có cơ hội ngắm nhìn
bức tranh toàn cảnh về đời sống và con người của đồng bào dân tộc Tây Nguyên. Cảm nhận
được rõ vẻ đẹp của thiên nhiên hùng của núi rừng nơi đây.
Chiến thắng Mtao Mxây xuất hiện ở giữa câu chuyện. Nguyên nhân dẫn tới cuộc chiến này là
do Mtao Mxây đã cướp đi Hơ Nhị, người vợ xinh đẹp của Đăm Săn lúc chàng đi vắng.
Trong nền văn hóa của người dân tộc Ê – Đê, họ tôn thờ chế độ mẫu hệ nên việc tù trưởng bị
cướp vợ không còn là nỗi mất mát, đau thương của cá nhân mà trở thành nỗi sỉ nhục to lớn
đối với cả cộng đồng. Do đó, cuộc chiến của chàng Đăm Săn với Mtao Mxây không còn là
cuộc chiến của một cá nhân, của gia đình để giành lại vợ mà là cuộc đấu để bảo vệ danh dự cho toàn thể đồng bào.
Phân tích Chiến thắng Mtao Mxây, độc giả như đang theo dõi một bộ phim viễn tưởng của
anh hùng thời La Mã vậy. Ít ai ngờ rằng, ở ngay trên dải đất hình chữ S này cũng có những
câu chuyện huyền thoại về các anh hùng thú vị đến thế. Nếu được dựng thành phim, chắc có
lẽ cũng làm điều đúng các rạp chiếu phim hay các hệ thống truyền hình như các phim nước ngoài chứ chẳng chơi.
Lại nói tới tù trưởng Đăm Săn. Khi biết tin vợ bị cướp, chàng đã liền đến khiêu chiến lão
Mtao Mxây. Chàng đã dùng những lời lẽ vô cùng mạnh mẽ với thái độ cực kỳ tự tin và quyết
liệt. Chàng bảo “Ta thách nhà ngươi”, ta sẽ bổ đôi sàn hiên”, “chẻ ra kéo lửa cầu thang”,
“hun nhà”, Không những thế, chàng còn ví con Mtao Mxây như loài động vật không biết cư
xử, suy nghĩ như lợn nái, trâu rừng…
Là một tên ăn trộm làm việc đáng xấu hổ nên thái độ của Mtao Mxây cũng thật hèn nhát. Hắn
ta “không xuống vì bận ôm vợ hai”. Lúc đầu, hắn muốn chọc tức Đăm Săn. Nhưng rồi cảm
nhận được dung khí hừng hực của chàng tù trưởng gan dạ, hắn lại đâm ra sợ hãi, không dám
đi ra ngoài vì sợ bị đâm, không dám múa khiên trước vì sợ bị nắm thóp.
Nhưng cuối cùng hắn không thể không tiếp chiến với Đăm Săn. Cả hai thách đấu. Ở hiệp thứ
nhất, Mtao Mxây hiện nguyên hình là một tên tù trưởng khoác lác huênh hoang và ngạo mạn.
Hắn ra chiến trận mà với dáng vẻ khoe mẽ múa khiên “kêu lạch xạch như quả mướp”. Đã thế,
hắn còn được người kể chuyện miêu tả là “chạy bước thấp bước cao, chỉ chém trúng cái cọc
trâu nhưng khoe được học thần Rồng, là tướng quen đánh trạm trận, quen xéo nát thiên hạ”.
Hắn chỉ rung cây dọa khỉ, ra vẻ ta đây nhưng đích thị trong lòng đang run rẩy vì sợ Đăm Săn.
Trong khi đó, hình ảnh người anh hùng Đăm Săn hiện lên thật oai dung, trầm tĩnh. Không nói
môi múa mép mà châm biếm đả kích Mtao Mxây. Chàng chỉ đứng im quan sát đối phương
rồi ra tay bất ngờ. “Một lần xốc tới vượt một đồi tranh, vượt một đồi lồ ô, chàng chạy vút qua
phía Đông, vút qua phía Tây”. Chàng nói ít làm nhiều mà hiệu quả, thể hiện là một tù trưởng
tự tin, bình tĩnh với tài năng và sức mạnh phi phàm.
Câu chuyện tiếp tục với hiệp đấu thứ 2. Đến đây, bạn đọc thật đúng là như đang xem một
cuộc chiến giữa các hiệp sĩ ở thành Rôm vậy. Vô cùng gay cấn, vô cùng hấp dẫn. Kết thúc
hiệp thứ nhất, ưu thế đã có phần nghiêng về Đăm Săn sang hết hiệp thứ hai, miếng trầu của
vợ như tiếp thêm sức mạnh cho Đăm Săn, khiến chàng vào trận thật hùng hổ. Chàng múa
khiến trên cao vùn vụt như bão, chàng múa khiên dưới thấp lại dữ dội như gió lốc xoáy.
Chàng khiến cho “núi ba lần rạn nứt, ba dồi tranh bật rễ”. Thật là một sức mạnh hô mưa gọi
gió, sức mạnh của chàng cũng chính là sức mạnh của con người trước thiên nhiên kỳ diệu. Sở
dĩ người kể nhắc tới chi tiết miếng trầu là thể hiện tinh thần đoàn kết, sức mạnh cồng động
của người Ê-Đê. Đăm Săn ra trận nhưng phía sau và bên cạnh luôn có sự hỗ trợ góp sức của toàn thể đồng bào.
Tới hiệp đấu thứ 3, nhờ có thêm sự giúp đỡ, soi sáng của ông trời, chàng Đăm Săn đã nhận ra
điểm yếu của kẻ thù, để rồi tấn công vào điểm yếu đó một đòn chí mạng để mang về chiến
thắng vang dội cho cộng đồng. Sở dĩ, người kể đưa chi tiết ông trời giúp tù trưởng bởi xa xưa,
người ta luôn cho rằng giữa thần linh và con người luôn có mối liên hệ mật thiết. Sở dĩ ông
trời giúp vì biết rằng việc làm của Đăm Săn là đúng, là chính nghĩa. Để có được chiến thắng
lẫy lừng đó, Đăm Săn chủ yếu dựa vào sức mạnh của chính mình và của cộng đồng thêm chút
may mắn của đến từ sự giúp đỡ của thần linh.
Chiến thắng trong oanh liệt, không những kẻ thù phải cúi đầu, Đăm Săn lấy lại được vợ mà
những người nô lệ của Mtao Mxây cũng tình nguyện đi theo Đăm Săn. Đặc biệt, toàn thể dân
làng đều một lòng tôn sùng Đăm Săn. Họ không chỉ yêu mến, ngưỡng mộ mà còn thán phục
và kính nể. Nhờ thế mà cộng đồng thị tộc, bộ tộc của Đăm Săn được mở rộng, gia tăng dân số.
Qua đây, người kể chuyện muốn cho bạn đọc thấy rõ mối quan hệ thống nhất giữa các cá thể
với cộng đồng. Ở đây, văn hóa của họ đề cao tầm quan trọng của người anh hùng khi có thể
đem lại sự phồn vinh, lớn mạnh của cả cộng động.
Buổi ăn mừng nổi bật với âm thanh tiếng cồng chiêng nhộn nhịp. Đây là nét đẹp văn hóa lâu
đời của người Ê-Đê nói riêng và cùng Tây Nguyên nói riêng mà không phải nơi nào cũng có
được. Âm thanh ấy không chỉ là bản sắc dân tộc mà còn thể hiện sự giàu có, sự sung túc, thể
hiện sức mạnh và vẻ đẹp tinh thần, thể chất của đồng bào Tây Nguyên.
Cảnh ăn mừng không thể thiếu hình ảnh các tù trưởng phương xa đến chung vui. Khách đến
“đông nghịt”, “tôi tớ chợt ních cả nhà”. Có thể thấy, niềm vui chiến thắng ấy không dành
riêng cho cá nhân gia đình, thị lạc của Đăm Săn mà thể hiện niềm vui chung, sự thống nhất,
đồng tâm của cả cộng đồng. Đặc biệt, độc giả sẽ chú ý đến hình ảnh người anh hùng Đăm
Săn, vô cùng khoan thai vô cùng gần gũi với mọi người. Chàng “Nằm trên võng, tóc thả trên,
uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán, đôi mắt long lanh, bắp
chân to bằng xà ngang…” . Có thể thấy, toàn thân chàng toát lên vẻ đẹp hoang dã, oai phong
lẫm liệt nhưng mộc mạc, giản dị của núi rừng Tây Nguyên. Chàng cũng chính là niềm tự hào,
lòng tự tôn dân tộc của toàn thể cộng đồng Ê-Đê.
Qua đây chúng ta cảm nhận được thứ ngôn ngữ vô cùng trang trọng, thấm đượm chất sử thi
huyền thoại. Với lối vừa kể vừa tả, của người dẫn truyện lẫn đối thoại của nhân vật khiến tác
phẩm vừa thực vừa hư vô cùng hấp dẫn, cuốn hút. Không những thế, ngôn ngữ cũng rất giàu
hình ảnh âm thanh gợi ra không gian đa chiều cho độc giả, giúp họ có cảm giác như đang
đứng giữa núi rừng Tây Nguyên và theo dõi một cách sinh động cuộc chiến của chàng Đăm
Săn. Bên cạnh đó, với các biện pháp cường điệu, phóng đại đối lập và so sánh, tác phẩm đã
mang đến nhiều xúc cảm cho người đọc.
Có thể nói, sử thi Đăm Săn và đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây là tiêu biểu và điển hình
cho vẻ đẹp huyền thoại, huyền bí của con người và văn hóa vùng đất Tây Nguyên. Toàn bộ
câu chuyện cũng như đoạn trích giúp độc giả như có cơ hội khám phá và thấu hiểu đời sống
người đồng bào dân tộc Ê-Đê.