Quyền nuôi con đủ 3 tuổi khi ly hôn sẽ được tòa án phân định thế nào?

Quyền nuôi con đủ 3 tuổi khi ly hôn sẽ được tòa
án phân định thế nào? 1.
Quy định về quyền nuôi con trên 3 tuổi khi ly hôn
Khi giải quyết tranh chấp quyền nuôi con, Tòa án sẽ dựa vào nhiều quy định
pháp luật để đưa ra phán quyết cuối cùng. Các điều luật chính từ Điều 81, 82,
83 của Luật Hôn nhân và gia đình 2014 đóng vai trò nền tảng, căn cứ pháp lý chính.
1.1. Lợi ích tốt nhất của trẻ là gì?
"Quyền lợi về mọi mặt của con" là nguyên tắc tối thượng, xuyên suốt trong
mọi quyết định của Tòa án liên quan đến trẻ em. Đây không chỉ là một khẩu
hiệu mà là một tiêu chí tổng hợp, đòi hỏi Tòa án phải đánh giá khách quan
nhiều khía cạnh khác nhau. Theo hướng dẫn tại Nghị quyết 01/2024/NQ-
HĐTP (Điều 6), "lợi ích về mọi mặt của con" bao gồm:
- Điều kiện vật chất: 
Khả năng kinh tế của cha, mẹ: Thu nhập ổn định, tài sản hiện có, khả năng
đảm bảo các chi phí sinh hoạt hàng ngày (ăn, mặc), học tập (học phí, sách
vở, đồ dùng học tập), y tế (khám chữa bệnh, bảo hiểm y tế), giải trí (hoạt
động ngoại khóa, vui chơi),... 
Điều kiện nơi ở: Chỗ ở ổn định, rộng rãi, vệ sinh, có đủ cơ sở vật chất, tiện
nghi sinh hoạt và học tập (phòng riêng, góc học tập). Vị trí nơi ở có thuận lợi
cho việc học tập, sinh hoạt, tiếp cận các dịch vụ công cộng (gần trường,
bệnh viện, khu vui chơi, công viên) và duy trì mối quan hệ với bạn bè, thầy cô hay không.
Ví dụ: Một người cha có công việc ổn định, thu nhập cao, sở hữu căn hộ
riêng gần trường học của con, có đủ không gian cho con học tập và vui chơi
sẽ được đánh giá cao về mặt vật chất.
- Điều kiện tinh thần: 
Thời gian dành cho con: Khả năng sắp xếp công việc để có đủ thời gian trực
tiếp chăm sóc, đưa đón, chơi cùng con, lắng nghe con tâm sự. 
Sự quan tâm, chăm sóc, giáo dục con: Mức độ gắn kết tình cảm, khả năng
thấu hiểu tâm lý trẻ, phương pháp giáo dục (kèm cặp học tập, định hướng
nghề nghiệp, giáo dục đạo đức, kỹ năng sống), sự đồng hành trong các hoạt
động ngoại khóa, giải trí. 
Điều kiện về đạo đức và lối sống của cha, mẹ: Có lối sống lành mạnh,
không vi phạm pháp luật (không nghiện ngập, cờ bạc, không có tiền án, tiền
sự liên quan đến các tội xâm phạm con người), không có hành vi bạo lực
gia đình. Là tấm gương tốt cho con noi theo. 
Sự hỗ trợ từ người thân thích: Sự có mặt và hỗ trợ của ông bà, anh chị em
hoặc người thân khác trong việc chăm sóc, giáo dục con cũng là một yếu tố
được Tòa án xem xét, đặc biệt khi cha mẹ phải làm việc.
Ví dụ: Một người mẹ dù thu nhập không quá cao nhưng luôn dành nhiều thời
gian cho con, quan tâm sâu sát đến việc học hành, tâm lý của con, có sự hỗ
trợ đắc lực từ ông bà ngoại, và có lối sống chuẩn mực, sẽ có ưu thế về mặt tinh thần.
- Nguyện vọng của con (từ đủ 07 tuổi trở lên): 
Đây là yếu tố đặc biệt quan trọng khi con đã đủ lớn để bày tỏ mong muốn
của mình. Nguyện vọng này phải là tự nguyện, không bị ép buộc, dụ dỗ
hoặc mua chuộc. Tòa án sẽ trực tiếp gặp con để lấy ý kiến và đánh giá khả
năng nhận thức, sự trưởng thành của con để có ý kiến độc lập.
1.2. Các nguyên tắc Tòa án thường áp dụng khi xét xử
Ngoài nguyên tắc "lợi ích tốt nhất của trẻ", Tòa án còn áp dụng một số
nguyên tắc khác để đảm bảo tính công bằng và hợp lý trong quá trình xét xử:
- Ưu tiên thỏa thuận của cha mẹ: 
Cơ sở: Khoản 2 Điều 81 Luật Hôn nhân và gia đình 2014. 
Tòa án luôn khuyến khích cha mẹ tự thỏa thuận về việc nuôi con, bởi đây là
người hiểu rõ con cái và hoàn cảnh của mình nhất. Thỏa thuận này, nếu
được Tòa án công nhận và xét thấy phù hợp với lợi ích của con, sẽ có giá trị
pháp lý. Sự thỏa thuận thường tạo ra sự ổn định tâm lý hơn cho trẻ so với
một quyết định ép buộc.
- Bảo vệ quyền được sống chung với cha mẹ (trừ khi có lý do chính đáng): 
Dù cha mẹ ly hôn, con vẫn có quyền được sống chung với một trong hai
người. Tòa án sẽ cố gắng duy trì sự ổn định này, hạn chế việc thay đổi môi
trường sống hoặc người trực tiếp nuôi con nếu không thực sự cần thiết.
- Tôn trọng nguyện vọng của con (từ đủ 7 tuổi trở lên): 
Cơ sở: Khoản 2 Điều 81 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 và Điều 6 Khoản
2 Nghị quyết 01/2024/NQ-HĐTP. 
Giải thích: Khi con đã có khả năng nhận thức và bày tỏ mong muốn (từ 7
tuổi trở lên), nguyện vọng của con là một yếu tố bắt buộc phải xem xét. Tuy
nhiên, nguyện vọng này không phải là tuyệt đối mà phải được Tòa án đánh
giá về tính tự nguyện và sự phù hợp với lợi ích của con. Tòa án có thể
không chấp nhận nguyện vọng của con nếu thấy nó không có lợi cho sự
phát triển của trẻ (ví dụ: con muốn ở với bên nuông chiều, không quan tâm giáo dục).
- Xem xét các điều kiện thực tế của cha mẹ: 
Tòa án sẽ xem xét không chỉ điều kiện hiện tại mà cả khả năng duy trì các
điều kiện đó trong tương lai. Điều này bao gồm khả năng làm việc, sức khỏe,
sự ổn định tâm lý và mối quan hệ với các thành viên khác trong gia đình.
- Nguyên tắc bình đẳng giới (trừ trường hợp ưu tiên cho mẹ): 
Đối với trẻ từ 3 tuổi trở lên, không có sự ưu tiên mặc định cho mẹ. Tòa án
sẽ xem xét bình đẳng khả năng của cả cha và mẹ, dựa trên các yếu tố đã
phân tích ở trên, để tìm ra người trực tiếp nuôi con tốt nhất.
Việc xác định quyền nuôi con trên 3 tuổi khi ly hôn là một quy trình pháp lý
phức tạp, đòi hỏi sự đánh giá khách quan và toàn diện từ Tòa án. Mọi quyết
định đều phải hướng tới mục tiêu cao nhất là đảm bảo quyền lợi về mọi mặt
của con. Cha mẹ cần hiểu rõ các quy định này để có thể đưa ra những thỏa
thuận hợp lý hoặc chuẩn bị đầy đủ các bằng chứng cần thiết khi ra Tòa, góp
phần mang lại sự ổn định và môi trường phát triển tốt nhất cho con cái mình
trong giai đoạn chuyển giao đầy thử thách này.
2. Các yếu tố quyết định quyền nuôi con trên 3 tuổi
2.1. Điều kiện vật chất, tài chính
Khả năng vật chất và tài chính là nền tảng để đảm bảo con được nuôi dưỡng
đầy đủ, không thiếu thốn các nhu cầu thiết yếu. Tòa án sẽ xem xét kỹ lưỡng
điều kiện của cả cha và mẹ.
- Thu nhập là yếu tố quan trọng nhất:
Tòa án sẽ đánh giá thu nhập ổn định của từng bên (ví dụ: lương, lợi nhuận
kinh doanh, thu nhập từ cho thuê tài sản...). Thu nhập cần đảm bảo đủ để chi
trả các khoản phí sinh hoạt hàng ngày (ăn uống, quần áo), học phí, sách vở,
đồ dùng học tập, chi phí y tế, bảo hiểm và các hoạt động giải trí, phát triển khác của trẻ.
Ví dụ: Một người mẹ có công việc ổn định với mức lương 15 triệu đồng/tháng,
có khả năng tiết kiệm và đầu tư cho tương lai của con sẽ được đánh giá cao
hơn một người cha dù có thu nhập cao nhưng công việc bấp bênh, chi tiêu hoang phí. - Chỗ ở:
Tòa án quan tâm đến việc con sẽ có một môi trường sống ổn định, an toàn và thuận tiện như: 
Điều kiện về chỗ ở: Nhà ở có đủ rộng rãi, vệ sinh, thoáng mát, có không
gian riêng tư cho trẻ học tập, nghỉ ngơi không (ví dụ: có phòng riêng hoặc góc học tập riêng). 
Vị trí: Nơi ở có thuận lợi cho việc học tập (gần trường học), sinh hoạt (gần
chợ, siêu thị, khu vui chơi), và tiếp cận các dịch vụ thiết yếu (bệnh viện, trạm xá) hay không. 
Sự ổn định: Nơi ở là nhà thuộc sở hữu hay nhà thuê? Có thường xuyên
phải thay đổi chỗ ở không?
Ví dụ: Người cha đang sở hữu một căn hộ riêng, gần trường học của con và
có đầy đủ tiện nghi sinh hoạt. Người mẹ phải thuê trọ trong một căn phòng
chật hẹp, xa trường học của con. Trong trường hợp này, người cha có lợi thế
hơn về điều kiện chỗ ở.
- Khả năng bảo đảm cuộc sống cho trẻ: 
Ngoài thu nhập và chỗ ở, Tòa án còn xem xét các khoản tài sản khác (tiết
kiệm, bất động sản, phương tiện đi lại) và sự hỗ trợ từ gia đình, người thân
(ông bà, cô chú) trong việc chăm sóc con.
Ví dụ: Một bên dù thu nhập không quá cao nhưng được ông bà nội/ngoại hỗ
trợ đáng kể về tài chính và công sức chăm sóc cháu, điều này cũng sẽ được Tòa án xem xét tích cực.
2.2. Điều kiện tinh thần, môi trường giáo dục ​
Đây là yếu tố quan trọng không kém điều kiện vật chất, ảnh hưởng trực
tiếp đến sự phát triển tâm lý, nhân cách và trí tuệ của trẻ, cụ thể:​
- Thời gian và sự quan tâm dành cho con: 
Ai là người có thể dành nhiều thời gian chất lượng hơn cho con? Ai là người
thường xuyên đưa đón con đi học, kèm cặp con học bài, chơi cùng con,
lắng nghe con tâm sự? Sự gắn kết tình cảm, mức độ thấu hiểu tâm lý con
trẻ là điều mà Tòa án sẽ đặc biệt quan tâm.
Ví dụ: Người mẹ làm công việc tự do, có thể chủ động sắp xếp thời gian để
đồng hành cùng con trong học tập và các hoạt động ngoại khóa. Người cha
có thu nhập rất cao nhưng công việc thường xuyên phải đi công tác xa, ít có
thời gian trực tiếp ở bên con. Người mẹ sẽ có lợi thế hơn về yếu tố này.
- Môi trường sống và học tập:
Tòa án sẽ xem xét khả năng của cha mẹ trong việc tạo ra một môi trường an
toàn, lành mạnh, ổn định, khuyến khích sự phát triển của trẻ. 
Môi trường sống: Có thường xuyên xảy ra cãi vã, xung đột không? Có
người thân hay bạn bè có lối sống không lành mạnh thường xuyên lui tới
không? Môi trường có yên tĩnh, an ninh tốt không? 
Môi trường học tập: Khả năng định hướng học tập cho con, có tạo điều kiện
cho con được học ở trường tốt, có tham gia các lớp học thêm, hoạt động
ngoại khóa để phát triển năng khiếu không.
Ví dụ: Nếu người cha đang sống trong một khu dân cư phức tạp, thường
xuyên có tiếng ồn, xung đột, trong khi người mẹ sống trong khu dân cư yên
tĩnh, có không gian xanh và gần các trung tâm ngoại ngữ, năng khiếu, người
mẹ sẽ có lợi thế hơn về môi trường sống và học tập.
2.3. Nguyện vọng của trẻ (từ đủ 7 tuổi)
Đây là một yếu tố mang tính quyết định khi trẻ đã đủ lớn để bày tỏ mong
muốn của mình. Khoản 2 Điều 81 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định
rõ: "...nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con." 
Nguyện vọng của trẻ là yếu tố bắt buộc phải xem xét, nhưng không phải là
yếu tố duy nhất hay quyết định tuyệt đối. 
Tòa án vẫn sẽ đánh giá nguyện vọng của con trong bối cảnh tổng thể các
điều kiện của cha mẹ và "lợi ích về mọi mặt của con". 
Nếu nguyện vọng của con không phù hợp với lợi ích tốt nhất của con (ví dụ:
con muốn ở với bên nuông chiều, không quan tâm giáo dục; hoặc muốn ở
với bên có lối sống không lành mạnh), Tòa án có thể không chấp nhận nguyện vọng đó.
Ví dụ: Cháu A 9 tuổi muốn ở với cha vì cha hứa sẽ mua cho nhiều đồ chơi và
cho phép chơi game thoải mái. Tuy nhiên, cha cháu lại ít quan tâm đến việc
học, có lối sống thiếu kỷ luật. Trong khi đó, mẹ cháu tuy nghiêm khắc hơn
nhưng luôn đảm bảo việc học và định hướng phát triển tốt cho cháu. Tòa án
có thể không chấp nhận nguyện vọng của cháu A và giao cháu cho mẹ, vì xét
thấy đó là điều tốt nhất cho tương lai của cháu.
2.4. Lịch sử chăm sóc, vai trò của cha/mẹ trước ly hôn
Tòa án cũng sẽ xem xét quá trình chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con cái
của cha mẹ trước khi ly hôn để đánh giá khả năng của họ sau này. Một số
câu hỏi sẽ được đặt ra để xác định cha, mẹ chăm con như thế nào 
Ai là người đã và đang trực tiếp chăm sóc con phần lớn thời gian (đưa đón
đi học, ăn uống, ngủ nghỉ, vệ sinh cá nhân, chơi cùng con)? 
Ai là người thường xuyên họp phụ huynh, trao đổi với giáo viên về tình hình học tập của con? 
Ai là người gần gũi, thấu hiểu tâm lý con hơn, là người con thường tâm sự khi gặp vấn đề? 
Ai là người chăm sóc, nuôi dưỡng con một cách khoa học, đầy đủ và tận tâm?
Các bằng chứng như hình ảnh, video, tin nhắn, lời khai từ nhà trường, hàng
xóm, người thân,… đều có thể được sử dụng để chứng minh.
Ví dụ: Trong vụ ly hôn tại Hà Nội năm 2023, Tòa giao con cho người mẹ dù
thu nhập thấp hơn vì bà là người thường xuyên chăm sóc con từ nhỏ, chứng
minh được lịch sử gắn bó, trong khi người cha thường xuyên đi công tác.
2.5. Đạo đức, nhân thân của cha/mẹ
Phẩm chất đạo đức và nhân thân của cha mẹ có ảnh hưởng sâu sắc đến sự
hình thành nhân cách của trẻ. Tòa án sẽ xem xét nghiêm túc yếu tố này. Điều
85 Luật Hôn nhân và Gia đình quy định cha mẹ bị hạn chế quyền nuôi con
nếu rơi vào các trường hợp không đủ tư cách đạo đức hoặc gây ảnh hưởng
nghiêm trọng đến sự phát triển của trẻ, cụ thể như: 
Nếu một trong hai bên có tiền án, tiền sự, đặc biệt là các tội liên quan
đến xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của người
khác (bao gồm cả con cái) hoặc các tội liên quan đến tệ nạn xã hội (ma túy,
cờ bạc, mại dâm), thì quyền nuôi con của họ có thể bị ảnh hưởng nghiêm
trọng hoặc bị hạn chế. 
Bằng chứng về hành vi bạo lực gia đình (đánh đập, chửi mắng, lăng
mạ), lạm dụng (bóc lột sức lao động, xâm hại tình dục) đối với con hoặc
người thân khác cũng là căn cứ để Tòa án từ chối giao con cho bên đó.
Ví dụ: Một người cha có tiền án về tội cố ý gây thương tích hoặc có bằng
chứng về việc thường xuyên sử dụng ma túy, chắc chắn sẽ không được Tòa
án giao quyền nuôi con, bất kể điều kiện vật chất của anh ta có tốt đến đâu.
Tương tự, nếu người mẹ có lối sống thiếu lành mạnh, thường xuyên vắng nhà,
giao con cho người khác mà không đảm bảo an toàn, quyền nuôi con của
người mẹ cũng sẽ bị Tòa án xem xét lại.
3. Quy trình và thủ tục tranh chấp quyền nuôi con trên 3 tuổi
3.1. Các bước giải quyết tại tòa án
Khi cha mẹ không thể tự thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, việc giải
quyết tranh chấp sẽ chuyển sang Tòa án. Quy trình này thường bao gồm các bước chính sau:
- Thương lượng ngoài Tòa án (ưu tiên hàng đầu): 
Trước khi nghĩ đến việc kiện tụng, Tòa án và pháp luật luôn khuyến khích
cha mẹ tự nguyện thương lượng để đi đến thống nhất về người trực tiếp
nuôi con, nghĩa vụ cấp dưỡng, và quyền thăm nom. 
Lợi ích: Việc tự thỏa thuận giúp giảm thiểu căng thẳng, duy trì mối quan hệ
ôn hòa sau ly hôn vì lợi ích của con cái, và tiết kiệm thời gian, chi phí pháp lý.
Thỏa thuận này nên được lập thành văn bản, ghi rõ các điều khoản về quyền
nuôi con, cấp dưỡng, thăm nom, và tốt nhất là được nộp lên Tòa án để được
công nhận trong Quyết định công nhận thuận tình ly hôn hoặc Bản án ly hôn.
- Nộp đơn khởi kiện vụ án ly hôn có tranh chấp về con: 
Nếu thương lượng không thành, một trong hai bên có quyền nộp Đơn khởi
kiện ly hôn (có yêu cầu giải quyết việc tranh chấp quyền nuôi con) hoặc Đơn
khởi kiện về tranh chấp quyền nuôi con (nếu đã ly hôn nhưng phát sinh tranh chấp sau đó). 
Cơ quan giải quyết: Tòa án nhân dân cấp huyện nơi bị đơn cư trú hoặc làm việc. 
Thụ lý vụ án: Sau khi nhận được đơn khởi kiện hợp lệ và án phí (nếu có),
Tòa án sẽ thông báo về việc thụ lý vụ án. - Hòa giải tại Tòa án:
Đây là một bước bắt buộc trong quá trình tố tụng ly hôn. Tòa án sẽ triệu tập
các bên để tiến hành hòa giải. Mục đích: Giúp cha mẹ đạt được thỏa thuận về
các vấn đề ly hôn, bao gồm cả quyền nuôi con, trên cơ sở tự nguyện, nhằm
giữ gìn hạnh phúc gia đình (nếu có thể) hoặc tối thiểu là sự đồng thuận để giải quyết vụ việc. Kết quả hòa giải: 
Hòa giải thành công: Tòa án ra Quyết định công nhận sự thỏa thuận của các
đương sự. Quyết định này có hiệu lực pháp luật ngay lập tức và không thể kháng cáo. 
Hòa giải không thành công: Tòa án sẽ đưa vụ án ra xét xử nếu các bên vẫn
giữ nguyên yêu cầu và không đạt được tiếng nói chung.
- Phiên tòa xét xử, thi hành án:
Phiên tòa sơ thẩm quy định tại Chương XI của Bộ luật Tố tụng dân sự
2015 quy định chi tiết về thủ tục giải quyết vụ án dân sự. 
Nếu hòa giải không thành, Tòa án sẽ mở phiên tòa xét xử sơ thẩm. Tại
phiên tòa, các bên sẽ trình bày yêu cầu, chứng cứ, và lập luận của mình. 
Vai trò của Thẩm phán: Thẩm phán sẽ lắng nghe các bên, kiểm tra chứng
cứ, và đặt câu hỏi để làm rõ các tình tiết. Đối với tranh chấp quyền nuôi con,
Thẩm phán sẽ đặc biệt chú trọng đến việc đánh giá các yếu tố quyết định
quyền nuôi con đã nêu ở phần trước (điều kiện vật chất, tinh thần, nguyện vọng của con. .). 
Phán quyết: Sau khi xem xét toàn diện các tình tiết và chứng cứ, Tòa án sẽ
ra Bản án sơ thẩm về việc ly hôn và quyết định về người trực tiếp nuôi con,
nghĩa vụ cấp dưỡng, quyền thăm nom. - Kháng cáo (nếu có): 
Nếu một trong các bên không đồng ý với Bản án sơ thẩm, họ có quyền
nộp đơn kháng cáo trong thời hạn luật định (thường là 15 ngày kể từ ngày
tuyên án hoặc nhận được bản án). 
Vụ án sẽ được chuyển lên Tòa án cấp trên (Tòa án nhân dân cấp tỉnh) để xét xử phúc thẩm. - Phiên tòa phúc thẩm: 
Tòa án cấp phúc thẩm sẽ xem xét lại Bản án sơ thẩm và các tình tiết liên
quan dựa trên nội dung kháng cáo. 
Quyết định của Tòa án phúc thẩm (Bản án phúc thẩm) có hiệu lực pháp luật ngay sau khi tuyên. - Thi hành án: 
Sau khi Bản án ly hôn và quyết định về quyền nuôi con có hiệu lực pháp luật,
các bên có nghĩa vụ thực hiện theo nội dung bản án. 
Nếu một bên không tự nguyện thi hành (ví dụ: không giao con, không cấp
dưỡng), bên kia có quyền làm Đơn yêu cầu thi hành án gửi đến Cơ quan thi
hành án dân sự có thẩm quyền (Điều 30 Luật Thi hành án dân sự 2008, sửa đổi 2014). 
Cơ quan thi hành án sẽ áp dụng các biện pháp cần thiết để buộc bên vi
phạm phải thực hiện đúng bản án (ví dụ: cưỡng chế giao con, phong tỏa tài
khoản để thi hành nghĩa vụ cấp dưỡng).
3.2. Hồ sơ, tài liệu cần chuẩn bị
Để khởi kiện ly hôn có tranh chấp quyền nuôi con, bạn cần chuẩn bị các giấy tờ sau: 
Đơn khởi kiện ly hôn (Mẫu số 23-DS Danh mục ban hành kèm theo Nghị quyết 01/2017/NQ-HĐTP). 
Giấy chứng nhận đăng ký kết hôn (bản chính). 
Bản sao công chứng/chứng thực Căn cước công dân/Hộ chiếu của người
nộp đơn và của bị đơn. 
Bản sao công chứng/chứng thực Sổ hộ khẩu của người nộp đơn và bị đơn. 
Bản sao công chứng/chứng thực Giấy khai sinh của con (cần chuẩn bị nhiều bản nếu có nhiều con). 
Giấy xác nhận của trường học, giáo viên về tình hình học tập, sinh hoạt,
hoặc tâm lý của con (nếu có vấn đề cần làm rõ). 
Báo cáo của chuyên gia tâm lý (nếu con đã được thăm khám, đánh giá tâm
lý do ảnh hưởng của ly hôn hoặc môi trường sống). 
Giấy tờ chứng minh thu nhập: Hợp đồng lao động, bảng lương, sao kê tài
khoản ngân hàng, giấy xác nhận thu nhập của cơ quan, doanh nghiệp. 
Giấy tờ chứng minh tài sản: Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở
hữu nhà ở, sổ tiết kiệm, hợp đồng thuê nhà (nếu có), hóa đơn đóng tiền điện, nước... 
Hóa đơn chi tiêu liên quan đến con: Học phí, tiền khám chữa bệnh, mua sắm đồ dùng cho con.. 
Xác nhận của chính quyền địa phương, tổ dân phố về lối sống, nhân thân của bạn. 
Lời khai của người làm chứng: Bạn bè, hàng xóm, người thân có thể xác
nhận về thời gian bạn dành cho con, sự quan tâm, chăm sóc của bạn. 
Hình ảnh, video, tin nhắn thể hiện sự gắn kết, chăm sóc của bạn với con (ví
dụ: ảnh đưa con đi chơi, video kèm con học). 
Giấy tờ liên quan đến các hoạt động ngoại khóa, năng khiếu của con mà
bạn đã đầu tư hoặc đồng hành. 
Các tài liệu chứng minh thu nhập không ổn định, nợ nần, không có chỗ ở ổn định của đối phương. 
Bằng chứng về lối sống không lành mạnh (ví dụ: biên bản xử phạt hành
chính liên quan đến cờ bạc, ma túy; xác nhận của công an về tiền án, tiền
sự), hành vi bạo lực, bỏ bê con (ảnh, video, ghi âm, lời khai của nhân chứng). 
Chứng cứ về việc bên kia cản trở quyền thăm nom con của bạn (tin nhắn, ghi âm.. ).
Lưu ý khi nộp hồ sơ: Đảm bảo tất cả các giấy tờ được chuẩn bị đầy đủ và có
tính xác thực cao (bản sao công chứng, có dấu xác nhận của cơ quan có
thẩm quyền). Các chứng cứ cần phải khách quan, rõ ràng, và trực tiếp chứng
minh được điều kiện của bạn hoặc sự không đủ điều kiện của đối phương,
đặc biệt là phải chứng minh được việc giao con cho bạn sẽ mang lại "lợi ích tốt nhất cho con".
3.3. Vai trò của luật sư và chuyên gia tâm lý - Vai trò của luật sư
Luật sư là người có chuyên môn pháp lý, đóng vai trò then chốt trong việc giải
quyết tranh chấp quyền nuôi con: Tư vấn pháp lý: 
Giải thích rõ các quy định của pháp luật về quyền nuôi con, nghĩa vụ cấp dưỡng, quyền thăm nom. 
Phân tích ưu, nhược điểm của hồ sơ, chứng cứ của bạn và đối phương. 
Tư vấn về các yếu tố mà Tòa án sẽ xem xét và cách thức để bạn chứng
minh được khả năng của mình.
Đại diện và bảo vệ quyền lợi: 
Soạn thảo đơn khởi kiện, các văn bản tố tụng khác (đơn xin cung cấp
chứng cứ, đơn yêu cầu định giá tài sản...). 
Thay mặt bạn làm việc với Tòa án, cơ quan thi hành án, và các bên liên quan. 
Tham gia các buổi hòa giải, phiên tòa, trình bày lập luận, đưa ra chứng cứ
và đối đáp các yêu cầu của đối phương. 
Lợi ích: Luật sư giúp bạn trình bày vấn đề một cách chặt chẽ, có cơ sở pháp
lý, đảm bảo quyền lợi của bạn được bảo vệ tối đa trước Tòa án. Họ có kinh
nghiệm trong việc thu thập chứng cứ và xây dựng chiến lược pháp lý hiệu quả.
Hỗ trợ thu thập chứng cứ: 
Hướng dẫn bạn cách thức thu thập các chứng cứ hợp pháp và thuyết phục
(ví dụ: cách xin xác nhận của trường học, bệnh viện, chính quyền địa
phương, cách ghi âm, ghi hình hợp pháp). 
Hỗ trợ bạn yêu cầu Tòa án hoặc các cơ quan khác thu thập chứng cứ cần thiết. Giảm gánh nặng tâm lý: 
Việc có luật sư đồng hành giúp cha mẹ giảm bớt áp lực, lo lắng trong quá
trình tố tụng, cho phép họ tập trung vào việc chăm sóc bản thân và con cái.
- Vai trò của chuyên gia tâm lý
Đặc biệt trong các vụ tranh chấp quyền nuôi con, vai trò của chuyên gia tâm
lý ngày càng được đề cao bởi những tác động sâu sắc đến trẻ. Đánh giá tâm lý trẻ: 
Chuyên gia tâm lý có thể tiến hành các buổi thăm khám, trò chuyện với trẻ
để đánh giá tình trạng tâm lý, cảm xúc của trẻ trước và trong quá trình ly hôn. 
Họ có thể xác định mức độ sang chấn tâm lý mà trẻ đang phải trải qua,
nguyện vọng thực sự của trẻ (đặc biệt quan trọng với trẻ từ 7 tuổi trở lên) và
mức độ gắn bó của trẻ với từng bên cha mẹ. 
Căn cứ pháp lý: Nghị quyết 01/2024/NQ-HDTP tại Điều 11 Khoản 4 yêu cầu
Tòa án phải xem xét nguyện vọng của con và đánh giá "khả năng nhận thức,
sự trưởng thành của con để có ý kiến độc lập". Chuyên gia tâm lý có thể hỗ
trợ Tòa án trong việc đánh giá này.
Tư vấn và hỗ trợ tâm lý cho trẻ và cha mẹ: 
Chuyên gia tâm lý có thể tư vấn cho cha mẹ về cách ứng xử với con trong
giai đoạn ly hôn để giảm thiểu tác động tiêu cực, cách giải thích cho con
hiểu về tình hình gia đình một cách nhẹ nhàng. 
Cung cấp liệu pháp tâm lý cho trẻ nếu trẻ đang gặp các vấn đề về lo âu,
trầm cảm, rối loạn hành vi do ly hôn. 
Hướng dẫn cha mẹ cách xây dựng môi trường sống ổn định, tích cực cho con sau ly hôn.
Cung cấp báo cáo chuyên môn cho Tòa án: 
Chuyên gia tâm lý có thể lập báo cáo chi tiết về tình trạng tâm lý của trẻ,
nguyện vọng của trẻ (đã được xác định là tự nguyện và phù hợp), và đánh
giá khả năng của cha mẹ trong việc đáp ứng nhu cầu tâm lý của trẻ. 
Báo cáo này là một chứng cứ quan trọng, giúp Tòa án có cái nhìn sâu sắc
hơn về "lợi ích mọi mặt của con" và đưa ra quyết định phù hợp nhất.
Tranh chấp quyền nuôi con trên 3 tuổi là một quy trình pháp lý phức tạp, đòi
hỏi sự kiên nhẫn, am hiểu pháp luật và sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ phía cha mẹ.
Việc chủ động tìm hiểu các quy định, chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, và đặc biệt là
cân nhắc sự hỗ trợ từ luật sư và chuyên gia tâm lý sẽ giúp bạn vượt qua giai
đoạn này một cách hiệu quả, đảm bảo rằng mọi quyết định cuối cùng đều
hướng tới mục tiêu tối cao: quyền lợi và sự phát triển toàn diện của con trẻ.
4. Câu hỏi thường gặp về quyền nuôi con trên 3 tuổi khi ly hôn
4.1. Có phải mẹ luôn được ưu tiên nuôi con trên 3 tuổi không?
Trả lời: Không phải lúc nào mẹ cũng được ưu tiên nuôi con trên 3 tuổi. Giải thích chi tiết: 
Đối với trẻ dưới 36 tháng tuổi (dưới 3 tuổi): Theo Khoản 3 Điều 81 Luật Hôn
nhân và gia đình 2014, con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp
nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom,
chăm sóc, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích
của con. Đây là sự ưu tiên rõ ràng của pháp luật dành cho người mẹ trong
giai đoạn con còn quá nhỏ, cần sự chăm sóc đặc biệt. 
Đối với trẻ từ đủ 36 tháng tuổi (từ 3 tuổi) trở lên: Quy định ưu tiên cho mẹ
không còn hiệu lực. Khi con đã bước sang giai đoạn này, Tòa án sẽ không
mặc định giao con cho mẹ mà sẽ xem xét bình đẳng điều kiện của cả cha và
mẹ. Quyết định cuối cùng của Tòa án sẽ dựa trên nguyên tắc "lợi ích về mọi mặt của con".
4.2. So sánh quyền nuôi con dưới 3 tuổi và trên 3 tuổi khi ly hôn?
Việc so sánh quy định về quyền nuôi con dựa trên độ tuổi là rất quan trọng,
giúp cha mẹ hiểu rõ sự khác biệt trong cách Tòa án nhìn nhận và quyết định. Tiêu chí
Con dưới 36 tháng tuổi (dưới 3 tuổi)
Con từ đủ 36 tháng tuổi (từ 3 tuổi) trở so sánh lên Nguyên tắc ưu
Ưu tiên giao cho mẹ trực tiếp nuôi.
Không còn ưu tiên cho mẹ. tiên Căn cứ
Khoản 3 Điều 81 Luật Hôn nhân và gia đình Khoản 2 Điều 81 Luật Hôn nhân và gia đình pháp lý 2014. 2014.
Xuất phát từ nhu cầu sinh học (bú mẹ, sự Trẻ đã lớn hơn, nhu cầu về chăm sóc cơ bản
Lý do ưu chăm sóc đặc biệt) và tâm lý (gắn kết ban giảm bớt, khả năng thích nghi môi trường tiên
đầu với mẹ) rất quan trọng cho sự phát mới cao hơn.
triển của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
Mẹ không đủ điều kiện (bệnh hiểm nghèo,
tâm thần, lối sống không lành mạnh, bạo Tòa án xem xét
bình đẳng điều kiện của cả
Ngoại lệ lực...) hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác cha và mẹ.
phù hợp với lợi ích của con. Yếu tố
Chủ yếu dựa vào khả năng của mẹ để đảm
Lợi ích về mọi mặt của con (vật chất, tinh quyết
bảo nhu cầu cơ bản và sự gắn kết về mặt thần, môi trường giáo dục, đạo đức, nhân định
tình cảm trong giai đoạn đầu đời.
thân cha/mẹ, lịch sử chăm sóc...).
Bắt buộc xem xét nếu con từ đủ 07 tuổi trở Nguyện Không xem xét.
Trẻ còn quá nhỏ để có thể lên. Nguyện vọng phải tự nguyện và phù hợp
vọng của bày tỏ nguyện vọng độc lập, có ý nghĩa. với lợi ích của con (Khoản 2 Điều 81 con LHN&GĐ; Điều NQ 01/2024/NQ-HDTP).
Vẫn có thể thay đổi sau này nếu có sự thay
Khả năng Dễ thay đổi hơn nếu mẹ không đủ điều
đổi điều kiện nghiêm trọng, vì lợi ích của
thay đổi kiện hoặc có thỏa thuận khác. con.
4.3. Nếu con không muốn sống với người được giao nuôi, phải làm sao?
Trường hợp 1: Con chưa đủ 7 tuổi. 
Nếu con chưa đủ 7 tuổi, nguyện vọng của con sẽ không được Tòa án xem
xét về mặt pháp lý (như đã nêu ở bảng so sánh). Cha mẹ nên ngồi lại để
trao đổi, tìm cách tháo gỡ vấn đề, điều chỉnh cách nuôi dạy hoặc môi trường
sống cho phù hợp hơn với con. Trừ khi người được giao nuôi có những vi
phạm nghiêm trọng (bạo lực, bỏ bê...) gây ảnh hưởng xấu đến con, thì mới
có thể yêu cầu Tòa án thay đổi người nuôi con.
Trường hợp 2: Con từ đủ 7 tuổi trở lên. 
Khi con đã từ đủ 7 tuổi trở lên và có nguyện vọng không muốn sống với
người được giao nuôi, đây là một căn cứ quan trọng để Tòa án xem xét việc
thay đổi người trực tiếp nuôi con. Đầu tiên, cha mẹ nên cố gắng thương
lượng để đưa ra phương án mới phù hợp với nguyện vọng của con và lợi
ích chung. Nếu không thể thỏa thuận được, cha hoặc mẹ (người con muốn
ở cùng hoặc người con không muốn ở cùng nhưng muốn tìm giải pháp) có
quyền làm đơn yêu cầu Tòa án thay đổi người trực tiếp nuôi con.
4.4. Có thể thay đổi người nuôi con sau khi tòa đã phán quyết không?
Trả lời: Có, hoàn toàn có thể thay đổi người nuôi con sau khi Tòa án đã phán
quyết, nếu có đủ căn cứ pháp lý và vì lợi ích tốt nhất của con. 
Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con chỉ được thực hiện khi có căn cứ vì
lợi ích về mọi mặt của con. Điều này có nghĩa là phải có sự thay đổi đáng kể
về hoàn cảnh hoặc có hành vi vi phạm nghiêm trọng từ một trong các bên,
khiến việc tiếp tục để con ở với người trực tiếp nuôi không còn là tốt nhất cho con. 
Điều 84 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định về việc thay đổi người
trực tiếp nuôi con. Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con chỉ được thực hiện
khi có căn cứ vì lợi ích về mọi mặt của con.
Document Outline