Quy tắc trình bày văn bản, đặc biệt là quy tắc viết dấu câu luôn là vấn đề được nhiều người quan tâm vì nó thể hiện sự tôn trọng người đọc, trang trọng đối với văn bản mình viết. Vậy au dấu hai chấm sẽ viết hoa hay viết thường?

1. Quy tắc viết hoa trong tiếng Việt

Quy tắc viết hoa trong tiếng Việt rất đa dạng cụ thể:

- Viết hoa phụ âm đầu của chữ đứng đầu câu: Việc viết hoa này xuất hiện lần dầu trên tờ báo Gia Định, tờ báo đầu tiên dùng chữ quốc ngữ ở nước ta. Từ đó về say, việc viết hoa này được áp dụng phổ biến. Cụ thể:

+ Viết hoa sau dấu chấm câu: mở đầu văn bản, mở đầu một đoạn văn sẽ viết hoa phụ âm/ âm đầu của từ đầu tiên. Đặc biệt cứ sau dấu chấm câu phải viết hoa phụ âm đầu của từ đứng đầu câu kế tiếp. Cùng với đó còn có dấu chấm hỏi, chấm than hoặc chấm lửng (tùy thuộc vào vị trí)

+ Viết hoa sau dấu chấm phẩy: tùy vào từng trường hợp mà sau dấu chấm phẩy sẽ viết hoa hoặc viết thường, những câu văn ngăn bởi các dấu chấm phẩy khác độc lập về ngữ nghĩa, thông thường chữ tiếp theo vẫn viết thường. Tuy nhiên ở một số trường hợp như trong các văn bản hành chính, đặc biệt ở phần căn cứ, xé đề nghị, chiếu theo nêu ở đầu đoạn xuống dòng và viết hoa theo quy định.

- Viết hoa tu từ: ở một số trường hợp nhất định, muốn nhấn mạnh một từ nào đó, muốn từ này mang sắc thái biểu cảm, người ta sẽ viết hoa. Viết hoa danh từ chung thường thể hiện sự tôn kính, làm câu văn thêm độc đáo hơn. Những danh từ chung ghi tước vị, chức vụ, cấp bậc hoặc nhưng yếu tố gắn với tên riêng như các bậc danh nhân thường áp dụng cách viết hoa tu từ. Tuy nhiên thực tế cách viết này không được thống nhất

- Viết hoa danh từ riêng, cụ thể:

+ Viết hoa họ tên người: tùy thuộc vào mỗi người mà có cách viết hoa họ tên khác nhau. Chẳng hạn: Nguyễn Văn A hoặc NGUYỄN VĂN A

+ Viết hoa tên địa danh: tương tự như tên người, tên địa danh cũng được viết hoa chữ đầu mỗi từ. Chẳng hạn: Hà Nội, Sài Gòn, Thanh Hóa, Điện Biên...

+ Viết hoa tên riêng không phải tiếng Việt: tên riên dùng nguyên chữ Latin giữ nguyên bản tất cả các chữ và lược bỏ dấu phụ (Paris); tên riêng có nguyên ngữ thuộc hệ thống chữ khác sẽ chuyển sang Latin (Moskva); tên riền có nguyên ngữ không ghi từng ầm bằng chữ cái sẽ dùng phiên âm chính thức của chữ Latin (Tokyo); tên riêng được sử dụng rộng rãi theo hệ thống chữ Latin khác với nguyên ngữ sẽ dùng tên riêng thường dùng (Bangkok có nguyên ngữ là Krung Thep); tên sông núi sẽ dùng tên gọi phổ biến thế giới dùng (Sông Danube); tên riêng có phiên âm quen dùng không cần thay đổi trừ trường hợp đặc biệt (Ý có tên gọi khác là Italia)

- Viết hoa để biệt hóa tên cơ quan, tổ chức, đoàn thể, sản phẩm.

2. Một số trường hợp bắt buộc phải viết hoa

Văn bản hành chính và bản sao văn bản áp dụng đối với các cơ quan, tổ chức nhà nước doanh nghiệp nhà nước phải viết hoa. Cụ thể (Nghị định số 30/2020/NĐ-CP):

- Viết hoa chữ cái đầu âm tiết thứ nhất của một câu hoàn chỉnh, sau dấu chấm câu, chấm hỏi, chấm than và khi xuống dòng: Thông tư

- Viết hoa tên người Việt Nam: tên thông thường viết hoa chữ cái đầu tất cả các âm tiết của danh từ riêng chỉ tên người (Nguyễn Văn A), tên hiệu, tên gọi nhân vật lịch sử viết hoa chữ cái đầu tất cả các âm tiết (Vua Hùng)

- Viết hoa tên người nước ngoài được phiên chuyển sang tiếng Việt: phiên âm Hán - Việt viết theo quy tắc viết tên người Việt Nam (Mao Trạch Đông); phiên âm sát cách đọc nguyên ngữ viết hoa chữ cái đầu âm tiết thứ nhất trong mỗi thành tố (Fhri - drich Ăng - ghen)

- Viết hoa tên địa lý Việt Nam cụ thể:

+ Tên đơn vị hành chính được cấu tạo từ danh từ chung - tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, xã, phường, thị trấn với tên riêng của đơn vị hành chính đó viết hoa chữ cái đầu của các âm tiết tạo thành tên riêng và không dùng gạch nối (tỉnh Điện Biên)

+ Tên đơn vị hành chính được cấu tạo giữa danh từ chung kết hợp với chữ số, tên người, tên sự kiện lịch sử viết hoa cả danh từ chung chỉ đơn vị hành chính đó (Quận 1, phường Điện Biên Phủ)

+ Trường hợp viết hoa đặc biệt: Thủ đô Hà Nội

+ Tên địa lý được cấu tạo giữa danh từ chung chỉ địa hình (sông, núi, hồ, biển, cửa biển, bến, cầu, vũng, lạch, vàm, ...) với danh từ riêng có một âm tiết trở thành tên riêng của địa danh đó viết hoa tất cả các chữ cái tạo nên địa danh; nếu danh từ chung chỉ địa hình đi liền với danh từ riêng không viết hoa danh từ chung mà chỉ viết hoa danh từ riêng: vịnh Hạ Long

+ Tên địa lý chỉ một vùng, miền, khu vực nất định được cấu tạo bằng từ chỉ phương hướng kết hợp với từ chỉ phương thức khác viết hoa chữ cái đầu của tất cả các âm tiết tạo thành tên gọi. Đối với tên địa lý chỉ vùng miền riêng được cấu tạo bằng từ chỉ phương hướng kết hợp với danh từ chỉ địa hình thì phải viết hoa các chữ cái đầu mỗi âm tiết (Tây Bắc)

- Viết hoa tên địa lý nước ngoài được chuyển sang tiếng Việt: phiên âm Hán Việt viết theo quy tắc viết hoa tên địa lý Việt Nam (Hàn Quốc); phiên âm theo cách đọc nguyên ngữ viết theo quy tắc viết hoa tên người nước ngoài (Mát - xcơ - va)

- Viết hoa tên cơ quan, tổ chức Việt Nam: viết hoa chữ cái đầu các từ, cụm từ chỉ loại hình, chức năng, lĩnh vực hoạt động (Bộ Tài nguyên và Môi trường); trường hợp đặc biệt (Văn phòng Trung ương Đảng)

- Viết hoa tên cơ quan, tổ chức nước ngoài: đã dịch nghĩa viết hoa theo quy tác viết tên cơ quan, tổ chức Việt Nam (Liên hợp quốc); viết tắt hoặc viết bằng chữ in hoa như nguyên ngữ, latin hoặc không thuộc hệ latin (WTO)

- Viết hoa danh từ thuộc trường hợp đặc biệt (Nhà nước, Đảng, Bác, ...). Tên huân huy chương, các danh hiệu vinh dự viết hoa chữ cái đầu của các âm tiết của các thành tố tạo thành tên riêng và các từ chỉ thứ, hạng (Nghệ sĩ Nhân dân)

- Viết hoa tên chức vụ, học vị, danh hiệu viết hoa nếu đi liền với tên người cụ thể (Giáo sư Tôn Thất Tùng). Tên ngày kỉ niệm (ngày Quốc khánh 2/9). Tên sự kiện lịch sử hoặc các triều đại (phong trào Xô viết Nghệ Tính, Triều Lý, ...)

- Viết hoa tên một số loại văn bản: Bộ luật Hình sự, Điều 120 Chương V Phần I, ... Các tác phẩm sách báo (Bách khoa toàn thư). Tên các năm âm lịch (Nhâm Dần), tên ngày tết (Đoan Ngọ). Tên ngày trong tuần (thứ Tư)

3. Sau dấu hai chấm có cần viết hoa hay không?

Trước đây, pháp luật quy định viết hoa chữ cái đầu âm tiết thứ nhất của một câu hoàn chỉnh, sau dấu chấm câu, sau dấu chấm hỏi, sau dấu chấm than, sau dấu chấm lửng, sau dấu hai chấm, sau dấu hai chấm trong ngoặc kép và khi xuống dòng. Tuy nhiên quy định đó đã bị hủy bỏ và thay thế bằng quy định hiện hành.

Theo như phân tích ở trên, hiện nay theo quy định của pháp luật hiện hành, Nghị định 30/2020/NĐ-CP về công tác văn thư do Chính phủ ban hành ngày 05/3/2020 tại Phụ lục 2 các trường hợp viết hoa vì phép đặt câu bao gồm viết hoa chữ cái đầu âm tiết thứ nhất của một câu hoàn chỉnh, sau dấu chấm câu, sau dấu chấm hỏi, sau dấu chấm than và khi xuống dòng.

Vì vậy, sau dấu hai chấm sẽ không cần viết hoa.