Sinh học 11 Cánh diều bài 20: Khái quát về sinh sản ở sinh vật Mở đầu
Thực vật và động vật duy trì nòi giống nhờ quá trình nào? Tại sao cá thể mới luôn
có một số đặc điểm giống với cá thể thế hệ trước? Bài làm
Thực vật và động vật duy trì nòi giống nhờ quá trình sinh sản. Các cá thể mới được
hình thành từ việc kết hợp hai bộ gen (một từ bố và một từ mẹ) để tạo ra các gen
mới, dẫn đến sự đa dạng di truyền giữa các cá thể. Tuy nhiên, một số đặc điểm di
truyền vẫn được bảo tồn qua các thế hệ do di truyền từ các bộ gen của cha mẹ.
Quá trình này được gọi là di truyền, trong đó các gen được truyền từ các bộ gen của
cha mẹ đến các cá thể con của chúng. Khi các cá thể mới được hình thành, chúng
mang một số đặc điểm giống với cha mẹ do được di truyền từ các gen của cha mẹ,
nhưng cũng có các đặc điểm mới do sự kết hợp và biến đổi của các gen mới được tạo ra.
Quá trình di truyền giúp duy trì sự đa dạng di truyền trong các quần thể sinh vật,
cũng như giúp các sinh vật thích nghi và tiến hóa theo thời gian.
I. Khái niệm, vai trò và các hình thức sinh sản
Câu hỏi 1: Từ những kiến thức đã học và quan sát hình 20.1, hãy cho biết cá thể
mới được tạo ra nhờ quá trình nào? Bài làm
Sinh sản là quá trình sinh vật tạo ra các cá thể mới mang đặc điểm đặc trưng của
loài, đảm bảo sự tồn tại và phát triển liên tục của loài. Dựa trên căn cứ có hoặc
không có sự kết hợp của giao tử đực và giao tử cái trong quá trình hình thành cơ
thể mới, sinh sản được chia thành sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính.
Câu hỏi 2: Quan sát hình 20.2, mô tả quá trình sinh sản hữu tính ở cây dưa chuột và ếch. Bài làm
Sự sinh sản của dưa chuột diễn ra khi bào tử trong nhụy hoa được thụ phấn bởi
phấn hoa từ bậc sinh dục khác. Quá trình thụ phấn này sẽ tạo ra hạt giống có đầy
đủ di truyền từ cả bậc sinh dục nam và nữ. Những hạt giống này có thể được gieo
trồng để cho ra những cây dưa chuột mới có đặc tính di truyền mới. Trong quá trình
này, sự trộn lẫn của di truyền từ cả hai bậc sinh dục (nam và nữ) làm cho cá thể mới
có một số đặc điểm giống với cá thể thế hệ trước, nhưng cũng có những đặc điểm
mới phát triển từ các gen khác nhau kết hợp lại.
Ở ếch, giao phối diễn ra trong nước. Ở đó, các ếch đực sẽ tiếp cận các ếch cái và
đặt chân lên lưng của chúng để đóng vai trò giữa cái và đực. Sau khi giao phối, tinh
trùng được giải phóng từ túi tinh của ếch đực và bơi đến nơi trứng được sản xuất
trong buồng trứng của ếch cái. Ở đó, một số tinh trùng sẽ thâm nhập vào trứng và
kết hợp với nó để tạo thành trứng đã được thụ tinh. Sau khi thụ tinh, trứng sẽ bắt
đầu phân hóa và phát triển. Ban đầu, trứng sẽ chia thành hai tế bào, sau đó là bốn,
tám, v.v. Cho đến khi trứng phát triển thành một con ếch nhỏ. Sau khi phát triển đầy
đủ, con ếch sẽ nở ra từ trứng và bơi đến bờ nước, nơi nó sẽ tiếp tục phát triển và trưởng thành.
II. Dấu hiệu đặc trưng của sinh sản Luyện tập
Tìm hiểu thông tin và hoàn thành bảng 20.1.
Bảng 20.1. Phân biệt sinh sản vô tính và sinh sản hữu tính ở sinh vật Đặc điểm Sinh sản vô tính Sinh sản hữu tính Hình thành giao tử ? ? Thụ tinh ? ?
Cấu trúc hình thành nên cá thể mới ? ?
Đặc điểm di truyền của cá thể con so ? ?
với cá thể thế hệ trước Cơ sở di truyền tế bào ? ? Ví dụ ? ? Bài làm Đặc điểm Sinh sản vô tính Sinh sản hữu tính Hình thành giao tử Không hình thành Có hình thành giao giao tử tử Thụ tinh Có sự thụ tinh Không có sự thụ tinh
Cấu trúc hình thành nên cá thể mới Giống hệt mẹ Cơ thể của sinh vật mới được tổng hợp từ cả hai phần của cha mẹ, do đó, nó sẽ có một số đặc điểm của cả hai cha mẹ.
Đặc điểm di truyền của cá thể con so Giống cơ thể mẹ Mang một nửa đặc
với cá thể thế hệ trước hoàn thành điểm của bố và một nửa của mẹ Cơ sở di truyền tế bào
Cá thể mới được tạo Có sự kết hợp của thành từ cá thể thế giao tử đực và giao hệ trước, không có tiwr cái hình thành sự kết hợp của giao hợp tử, từ đó phát
tử đực và giao tử cái triển thành cá thể mới Ví dụ Giâm cành, chiết Ếch, gà, con người cành, nuôi cấy mô tế bào, ... Vận dụng
Để nhân giống một cây bưởi với nhiều đặc tính quý, người ta sử dụng phương pháp
nhân giống vô tính (chiết cành). Giải thích. Bài làm
Phương pháp nhân giống vô tính bằng cách chiết cành là phương pháp nhân giống
cây trồng thông dụng trong nông nghiệp để sao chép một cây có đặc tính tốt. Cây
giống được chọn là cây mẹ, từ đó chiết cành và ghép vào một cây trồng khác là cây cha để tạo ra cây con.
Việc sử dụng phương pháp nhân giống vô tính giúp nhân giống cây bưởi một cách
nhanh chóng và hiệu quả, không bị thay đổi đặc tính genetict của cây mẹ. Trong
trường hợp này, nhân giống vô tính thông qua phương pháp chiết cành cho phép
tạo ra nhiều cây con giống hệt cây mẹ, đảm bảo giữ được đặc tính tốt của cây mẹ
mà không phải chờ đợi quá trình thụ phấn và sinh sản hữu tính.
-----------------------------------------------