So sánh tản văn và tùy bút 1. Tản văn là gì?
Định nghĩa tản văn:
- Là thể loại văn xuôi ngắn gọn, hàm súc. Người viết tản văn thường dựa trên một
vài nét chấm phá vé đời sống để thể hiện tâm trạng, suy nghĩ, chủ kiến của mình.
Tản văn khá tự do trong cách biểu hiện, có sự kết hợp tự sự. trữ tình, nghị luận, miêu tả, khảo cứu...
- Ngôn từ:gần gũi đời thường, như lời chuyện trò, bàn luận, tâm sự 2. Tùy bút là gì?
Tuỳ bút là một thể loại văn xuôi thuộc loại hình kí (Kí là tác phẩm văn học chú
trọng ghi chép sự thật; Có những tác phẩm nghiêng về kể sự việc, có những tác
phẩm nghiêng về thể hiện cảm xúc)
Điểm tựa của tuỳ bút là cái tôi của tác giả. Qua việc ghi chép về con người, sự kiện
cụ thể, có thực, tác giả tuỳ bút thể hiện cảm xúc, tình cảm, suy nghĩ của mình. Tuỳ
bút thiên về tính trữ tình, có thể kết hợp trữ tình, suy tưởng, triết lí, chính luận.
- Bố cục: khá tự do, được triển khai theo một cảm hứng chủ đạo, một tư tưởng chủ đé nhất định.
- Ngôn từ: giàu hình ảnh, giàu chất thơ.
(Theo SGK Ngữ văn 7 tập 1 KNTT)
3. Phân biệt giữa tản văn và tùy bút
Tản văn và tùy bút đều có nguồn gốc từ thời trung đại, tuy nhiên, tùy bút được "ẩn
thân" vào thể ký nên chưa biểu hiện rõ ràng. Đến thế kỷ 20, tùy bút mới thực sự hiện
diện với tư cách một thể loại văn xuôi hiện đại, rồi từng bước khẳng định sự góp mặt
xứng đáng bằng nhiều tên tuổi lớn, nhiều tác phẩm có giá trị. Cả 2 hình thức này
đều thuộc thể loại văn xuôi tự sự, trữ tình và đều mang tính chất hư cất: Viết được
trên cảm xúc có thật, người viết đã chứng kiến hoặc trải nghiệm qua cảm xúc ấy.
Điểm khác biệt giữa tản văn và tùy bút là Tản văn có đề tài rộng lớn bao quát hơn.
Tản văn không lấy hiệu quả ở tình tiết, cũng không lấy nhân vật để khắc họa sự hiểu
biết, đồng thời cũng không yêu cầu có tình cảm đặc biệt mãnh liệt như thơ, đề tài
của tản văn tuy rộng nhưng cái rộng lớn đa dạng của nó là những điều bên ngoài
mà tác giả tự mình nhìn thấy, nghe thấy, suy nghĩ, mong muốn, cảm thấy, xúc động
và cuộc sống thường nhật cho đến những hiện tượng khác. Nó cũng không đòi hỏi
người viết sự "thâm nhập thực tế" một cách trường kỳ và cái nhìn quan sát có tính
chủ ý cao như ở tùy bút hay bút ký.
Một sự việc xảy ra trên đường phố ồn ào, một tiếng dương cầm vang lên giữa đêm
khuya, một sắc hoa ban muốt trắng ở vùng núi cao phía Bắc khi xuân về v. V.. Tất cả
những điều chừng như tủn mủn lặt vặt ấy đều có thể là cái cớ cho một tản văn ra
đời. Vấn đề còn lại chỉ là sức cảm, sức nghĩ, là độ rộng và chiều sâu trong trường
liên tưởng của người viết mà thôi.
Tùy bút lại là một nhánh nhỏ trong đề tài bao la của tản văn. Tùy bút mang nét
phóng túng nhưng phóng túng này mang đậm cái tôi của nhà văn. Đòi hỏi tác giả
phải trải qua hành trình dài, thậm chí là gian nan, vất vả để cho ra một tác phẩm tùy
bút hay. Đặc điểm gần như là nguyên tắc của tùy bút là: Coi trọng và phát huy tối đa
cảm xúc, phong cách, quan điểm của người viết, tạo cho độc giả có dấu ấn nhận
biết tác phẩm tùy bút của tác giả đó.
4. Điểm giống và khác nhau giữa tản văn và tùy bút
Điểm giống nhau giữa tùy bút và tản văn
- Đều nguồn gốc từ thời trung đại.
- Hình thức: Văn xuôi tự sự có yếu tố trữ tình
- Cảm xúc: Dựa trên cảm xúc, trải nghiệm thực tế của tác giả.
- Cái tôi: Thể hiện cái “tôi” chủ quan của tác giả
- Ngôn ngữ: Sống động, tinh tế, giàu chất trữ tình, giàu hình ảnh và mang hơi thở
cuộc sống (thể hiện qua các phép tu từ: nhân hóa, so sánh …) Ví dụ
Điểm khác nhau giữa tùy bút và tản văn TÙY BÚT TẢN VĂN Dung lượng Thường dài hơn Ngắn gọn, hàm súc Đề tài Hẹp Rộng lớn, bao quát
Lối thể hiện đời sống Chú trọng vào tình tiết, khắc Mang tính chấm phá,
họa hình tượng nhân vật, tình
không đòi hỏi cốt truyện cảm mãnh liệt. phức tạp hay nhân vật hoàn chỉnh Sự kết hợp các yếu Tự sự, trữ tình
Tự sự, trữ tình, miêu tả, tố nghị luận Quá trình sáng tác
Người viết phải thâm nhập cuộc Không đòi hỏi người viết
sống thực tế trong thời gian dài thâm nhập thực tế trường và quan sát kĩ. kì hay quan sát có tính chủ ý cao. Sức hấp dẫn
Tính chất tự do trong liên tưởng Khả năng tái hiện những
gắn liền với cái tôi của tác giả
nét đặc thù, đặc biệt của
(cảm xúc, quan điểm, cá tính).
sự việc, đối tượng; kết nối, xâu chuỗi các sự
việc, đối tượng có vẻ rời
rạc -> thể hiện chủ đề.