Soạn bài Gió lạnh đầu mùa - Chân trời sáng tạo 6

Soạn văn 6: Gió lạnh đầu mùa Tri thức Ngữ Văn
Tri thức đọc hiểu
- Truyện là một loại tác phẩm văn học, sử dụng phương thức kể chuyện, bao gồm
các yếu tố chính như: cốt truyện, bối cảnh, nhân vật…
- Chi tiết tiêu biểu là chi tiết gây ấn tượng, cảm xúc mạnh đối với người đọc, góp
phần quan trọng tạo nên hình tượng nghệ thuật gợi cảm và sống động trong tác phẩm.
- Ngoại hình của nhân vật là những biểu hiện đặc điểm bên ngoài của nhân vật thể
hiện qua hình dáng, nét mặt, trang phục.
- Ngôn ngữ nhân vật là lời nói của nhân vật trong tác phẩm, thường được nhận biết
về mặt hình thức qua các dấu hiệu như: câu nói được đặt thành dòng riêng và có
gạch đầu dòng; câu nói được đặt trong ngoặc kép sau dấu hai chấm.
- Hành động của nhân vật là những động tác, hoạt động của nhân vật, những hành
vi, ứng xử của nhân vật với những nhân vật khác và với các sự vật, hiện tượng trong tác phẩm.
- Ý nghĩa của nhân vật là những suy nghĩ của nhân vật về con người, sự vật hay sự
việc nào đó. Ý nghĩ thể hiện một phần tính cách, tình cảm, cảm xúc, của nhân vật,
chi phối hành động của nhân vật.
Tri thức tiếng Việt
a. Dấu ngoặc kép: Một trong những công dụng là dùng để đánh dấu cách hiểu một
từ ngữ không theo nghĩa thông thường.
b. Văn bản và đoạn văn:
- Văn bản là sản phẩm của hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ, thường là tập hợp
các câu, đoạn, hoàn chỉnh về nội dung và hình thức, có tính liên kết chặt chẽ và
nhằm đạt mục tiêu giao tiếp nhất định.
- Đoạn văn là đơn vị trực tiếp tạo nên văn bản, thường do nhiều câu tạo thành với những đặc điểm:
• Biểu đạt một nội dung tương đối trọn vẹn.
• Bắt đầu từ chỗ viết hoa lùi vào đầu dòng và kết thúc bằng dấu câu dùng để ngắt đoạn.
• Có thể có câu chủ đề hoặc không có câu chủ đề. Câu chủ đề nêu ý chính
trong đoạn văn. Câu chủ đề có thể đứng cuối hoặc đầu đoạn văn.
Soạn bài Gió lạnh đầu mùa - Mẫu 1 Chuẩn bị đọc
Câu 1. Dựa vào nhan đề, em đoán xem văn bản này viết về điều gì?
Dựa vào nhan đề, em dự đoán nhà văn sẽ kể câu chuyện diễn ra vào mùa đông.
Câu 2. Em đã bao giờ làm một việc tốt nhưng bị người khác hiểu lầm và chê trách hay chưa?
Ví dụ: Khi nhặt được một số tiền, nhưng bị hiểu lầm là ăn cắp…
Trải nghiệm cùng văn bản
Câu 1. Hình ảnh Cúc, Xuân, Tý, Túc gợi cho em suy nghĩ gì về cuộc sống của những đứa trẻ nghèo?
Hình ảnh Cúc, Xuân, Tý gợi về cuộc sống thiếu thốn của những đứa trẻ nghèo.
Vào mùa đông lạnh giá, chúng không có được một chiếc áo lành lặn để mặc.
Những cơn gió lạnh khiến “môi chúng nó tím lại và qua những chỗ áo rách, da thịt
thâm đi. Mỗi cơn gió đến, chúng lại run lên, hàm răng đập vào nhau”.
Câu 2. Việc Sơn và chị quyết định cho Hiên cái áo thể hiện tính cách gì của hai chị em?
Hai chị em Sơn giàu lòng yêu thương, sự tốt bụng và biết chia sẻ đối với mọi người xung quanh.
Câu 3. Theo em, trong đoạn tiếp theo, chị em Sơn sẽ gặp chuyện gì?
Theo em, trong đoạn tiếp theo, chị em Sơn có thể sẽ bị mẹ mắng vì tự ý mang áo của em cho cái Hiên.
3. Suy ngẫm và phản hồi
Câu 1. Chỉ ra một số từ ngữ thể hiện những ý nghĩ, cảm xúc của nhân vật Sơn
trong đoạn văn dưới đây:
Sơn bây giờ mới chợt nhớ ra là mẹ cái Hiên rất nghèo, chỉ có nghề đi mò cua bắt
ốc thì lấy đâu ra tiền mà sắm áo cho con nữa. Sơn thấy động lòng thương, cũng
như ban sáng Sơn đã nhớ thương đến em Duyên ngày trước vẫn chơi cùng với
Hiên, đùa nghịch ở vườn nhà. Một ý nghĩ tốt bỗng thoáng qua trong trí, (...).
Gợi ý: Một số từ ngữ thể hiện ý nghĩ, cảm xúc của nhân vật Sơn: chợt nhớ, thấy
động lòng thương, nhớ thương, ý nghĩ tốt.
Câu 2. Các sự việc chính trong Gió lạnh đầu mùa có thể tóm tắt thành chuỗi như sau:
a. Những cơn gió lạnh đầu mùa thổi đến phố chợ.
b. Chị em Lan, Sơn xúng xính trong những chiếc áo ấm đắt tiền; những đứa trẻ
nghèo hàng xóm vẫn mặc những chiếc áo mong manh thường ngày; riêng Hiên vẫn
mặc chiếc áo rách tơi tả, đang co ro vì lạnh.
c. Ái ngại về hoàn cảnh của Hiên, Sơn và Lan quyết định về nhà lấy áo bông của
Duyên (đứa em xấu số), giấu mẹ, mang sang cho Hiên.
d. Chuyện đến tai người nhà, Sơn và Lan sợ bị mẹ mắng, đi đòi lại áo không được, không dám về nhà.
đ. Mẹ Hiên mang áo bông sang nhà trả lại, may mắn được mẹ Sơn và Lan cho vay
tiền mua áo ấm cho Hiên. Em hãy cho biết:
• Các sự việc trên liên quan với nhau như thế nào?
• Nếu không có sự việc (c) thì có xảy ra sự việc (đ) hay không? Gợi ý:
- Các sự việc trên liên quan chặt chẽ với nhau, sự việc trước dẫn đến sự việc sau.
Nếu không có sự việc hai chị em Sơn đem áo của Duyên cho Hiên, thì cũng không
thể dẫn đến việc mẹ Hiên mang áo sang trả. Sự việc c là nguyên nhân dẫn đến sự việc đ.
Câu 3. Hành động cho áo góp phần thể hiện tính cách gì của Sơn và Lan? Hành
động ấy có ý nghĩa gì với Hiên?
• Hành động cho áo góp phần thể hiện sự tốt bụng, giàu tình yêu thương của Sơn và Lan.
• Hành động ấy giúp Hiên cảm nhận được sự ấm áp của tình người ngay giữa mùa đông lạnh giá.
Câu 4. Vì sao người mẹ không trách mắng Sơn và Lan? Hành động của hai đứa trẻ
đã tác động thế nào đến cách ứng xử của hai người mẹ ở cuối truyện?
- Người mẹ không trách mắng Sơn và Lan vì hành động đó thể hiện đức tính tốt
đẹp, tấm lòng biết sẻ chia của hai chị em.
- Hành động của hai đứa trẻ đã dẫn đến cách ứng xử của hai người mẹ ở cuối
truyện. Mẹ Hiên đem chiếc áo trả lại, còn mẹ Sơn đã cho mẹ Hiên mượn năm hào để may áo cho con.
Câu 5. Theo em, việc Lan và Sơn giấu mẹ lấy chiếc áo bông của em Duyên đem
cho Hiên là đáng khen hay đáng trách? Vì sao?
Hành động của Lan và Sơn vừa đáng khen vừa đáng trách. Đáng khen vì đã thể
hiện được tấm lòng tốt đẹp của chị em Sơn. Đáng trách vì chiếc áo là kỉ niệm về
em Duyên, mà Lan và Sơn đã tự ý quyết định mà chưa xin phép mẹ.
Câu 6. Văn bản này viết về đề tài gì?
Đề tài: Tình yêu thương của con người.
Câu 7. Nêu chủ đề của câu chuyện.
Chủ đề: Truyện Gió lạnh đầu mùa cho thấy sự khác biệt giữa những đứa trẻ sống
trong gia đình khá giả và nghèo khó. Đồng thời, truyện còn ca ngợi tình yêu
thương, tấm lòng nhân ái của con người.
Soạn bài Gió lạnh đầu mùa - Mẫu 2
Đôi nét về tác giả, tác phẩm 1. Tác giả
- Thạch Lam (1910 - 1942) tên khai sinh là Nguyễn Tường Vinh (sau đổi thành
Nguyễn Tường Lân) sinh tại Hà Nội, trong một gia đình công chức gốc quan lại.
- Ông là em ruột của Nhất Linh và Hoàng Đạo, cả ba đều là thành viên của nhóm Tự lực văn đoàn.
- Khi còn nhỏ, Thạch Lan sống ở quê là phố huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương.
Sau đó ông theo cha chuyển sang tỉnh Thái Bình.
- Ông học ở Hà Nội, sau khi thi đỗ tú tài phần thứ nhất thì ra làm báo viết văn.
- Thạch Lam thường viết “những truyện không có chuyện”, chủ yếu là khai thác
thế giới nội tâm của nhân vật với những cảm xúc mong manh, mơ hồ trong cuộc sống thường ngày.
- Văn của ông trong sáng, giản dị mà thâm trầm sâu lắng. - Một số tác phẩm:
⚫ Truyện ngắn: Gió lạnh đầu mùa (1937), Nắng trong vườn (1938), Sợi tóc (1942)
⚫ Tiểu thuyết: Ngày mới (1939)
⚫ Tùy bút: Hà Nội băm sáu phố phường (1943)... 2. Tác phẩm a. Hoàn cảnh sáng tác
Truyện được in trong tập truyện ngắn “Gió lạnh đầu mùa” (NXB Đời nay, 1937). b. Tóm tắt
Buổi sáng hôm nay, khi thức dậy, Sơn cảm nhận rõ cái rét của mùa đông đã đến.
Chị và mẹ của Sơn đều đã dậy, ngồi quạt hỏa lò để pha nước chè uống. Mọi người
đều đã mặc áo ấm cả. Sơn được mẹ cho mặc một cái áo vệ sinh màu nâu sẫm với
một cái áo dạ khâu chỉ đỏ. Sau đó, hai chị em chạy ra chợ chơi cùng với lũ trẻ con
trong làng. Chúng đều là những đứa trẻ nhà nghèo không có áo ấm để mặc. Khi
nhìn thấy chị em Sơn với những chiếc áo ấm thì liền đến gần xuýt xoa khen ngợi.
Hiên là một cô bé nhà nghèo, không có áo ấm để mặc. Sơn nhìn thấy động lòng
thường, bàn với chị về nhà lấy chiếc áo bông cũ đem cho Hiên. Về đến nhà, hai chị
em lo sợ mẹ biết được, định sang nhà Hiên đòi áo nhưng không thấy đâu. Khi về
nhà thì liền thấy mẹ Hiên đang ngồi nói chuyện với mẹ mình. Mẹ Sơn thấy nhà
Hiên nghèo khổ bèn cho mẹ Hiên mượn năm hào may áo ấm cho con. c. Bố cục Gồm 3 phần:
⚫ Phần 1. Từ đầu đến “ rơm rớm nước mắt ”: Cảnh sinh hoạt trong gia đình Sơn ngày gió đầu mùa.
⚫ Phần 2. Tiếp đến “ ấm áp vui vui ”: Cảnh hai chị em Sơn cùng vui chơi và chia sẻ áo ấm cho Hiên.
⚫ Phần 3. Còn lại: Sự lo lắng của Sơn và cảnh mẹ Hiên trả lại áo.
Đọc - hiểu văn bản
1. Cảnh sinh hoạt trong gia đình Sơn những ngày gió đầu mùa - Khung cảnh mùa đông:
⚫ Qua một đêm mưa rào, trời bỗng đổi gió bấc, cái lạnh ở đâu đến làm cho người
ta tưởng đang ở giữa mùa đông rét mướt.
⚫ Ngoài sân, đất khô trắng, cơn gió vi vu làm bốc lên những màn bụi nhỏ, thổi
lăn những cái lá khô lạo xạo.
⚫ Trời u ám, toàn một màu trắng đục. Những cây lan trong chậu, lá rung động và sắt lại vì rét.
- Cảnh sinh hoạt của mọi người trong gia đình
⚫ Sơn tung chăn tỉnh dậy, không bước xuống giường ngay mà còn ngồi thu tay trong bọc chăn.
⚫ Mẹ và chị Sơn đã trở dậy, ngồi quạt hỏa lò để pha nước uống.
⚫ Mẹ Sơn bảo Lan lấy thúng áo ra.
⚫ Lan khệ nệ ôm cái thúng áo lên đặt lên đầu phản.
⚫ Mẹ Sơn cầm chiếc áo bông cũ, nhắc đến em Duyên làm Sơn thấy cảm động.
⚫ Sơn được mẹ mặc cho một cái áo vệ sinh màu nâu sẫm với một cái áo dạ khâu chỉ đỏ.
2. Cảnh hai chị em Sơn chơi đùa ở chợ
- Hoàn cảnh của những đứa trẻ ở chợ: chúng ăn mặc không khác gì ngày thường,
những bộ quần áo màu nâu bạc đã vá nhiều chỗ; môi thâm tím lại, da thịt thâm đi;
mỗi cơn gió đến là lại run lên…
- Thái độ của chị em Sơn: vẫn thân mật chơi đùa cùng, không kiêu kì và khinh
khỉnh như các em họ của Sơn.
- Cuộc trò chuyện với Hiên:
⚫ Chị Lan bỗng giơ tay vẫy một con bé, từ nãy vẫn đứng dựa vào cột quán, gọi:
“Sao không lại đây, Hiên? Lại đây chơi với tôi”.
⚫ Sơn thấy chị gọi nó không lại, bước đến gần thì trông thấy con bé co ro đứng
bên cột quá, chỉ mặc có manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay.
⚫ Chị Lan cũng đến hỏi: “Sao áo mày rách thế, Hiên? Áo lành đâu không mặc?”
⚫ Khi biết Hiên chỉ có mỗi một chiếc áo để mặc, Sơn nói với chị rằng sẽ đem
chiếc áo bông cũ cho Hiên. Chị Lan đồng ý, chạy về nhà đem áo đến.
3. Sự lo lắng của Sơn và cảnh mẹ Hiên trả lại áo
- Sơn nghe người vú già nói mẹ đã biết chuyện hai chị em cho Hiên áo bông cũ.
- Sợ mẹ mắng, Sơn vội chạy đi tìm Hiên để đòi lại chiếc áo, nhưng không thấy Hiên.
- Khi về đến nhà, hai chị em ngạc nhiên khi thấy mẹ Hiên đang ở trong nhà, và mang áo sang trả.
- Mẹ Sơn đã hỏi thăm, cho mẹ Hiên mượn 5 hào để may áo cho con.
- Mẹ Sơn không trách mắng mà âu yếm ôm vào lòng.
Soạn bài Gió lạnh đầu mùa - Mẫu 3 (1) Mở bài
Giới thiệu về nhà văn Thạch Lam, truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa. (2) Thân bài
a. Cảnh sinh hoạt trong gia đình Sơn những ngày gió đầu mùa - Khung cảnh mùa đông:
⚫ Qua một đêm mưa rào, trời bỗng đổi gió bấc, cái lạnh ở đâu đến làm cho người
ta tưởng đang ở giữa mùa đông rét mướt.
⚫ Ngoài sân, đất khô trắng, cơn gió vi vu làm bốc lên những màn bụi nhỏ, thổi
lăn những cái lá khô lạo xạo.
⚫ Trời u ám, toàn một màu trắng đục. Những cây lan trong chậu, lá rung động và sắt lại vì rét.
- Cảnh sinh hoạt của mọi người trong gia đình
⚫ Sơn tung chăn tỉnh dậy, không bước xuống giường ngay mà còn ngồi thu tay trong bọc chăn.
⚫ Mẹ và chị Sơn đã trở dậy, ngồi quạt hỏa lò để pha nước uống.
⚫ Mẹ Sơn bảo Lan lấy thúng áo ra.
⚫ Lan khệ nệ ôm cái thúng áo lên đặt lên đầu phản.
⚫ Mẹ Sơn cầm chiếc áo bông cũ, nhắc đến em Duyên làm Sơn thấy cảm động.
⚫ Sơn được mẹ mặc cho một cái áo vệ sinh màu nâu sẫm với một cái áo dạ khâu chỉ đỏ.
b. Cảnh hai chị em Sơn chơi đùa ở chợ
- Hoàn cảnh của những đứa trẻ ở chợ: chúng ăn mặc không khác gì ngày thường,
những bộ quần áo màu nâu bạc đã vá nhiều chỗ; môi thâm tím lại, da thịt thâm đi;
mỗi cơn gió đến là lại run lên…
- Thái độ của chị em Sơn: vẫn thân mật chơi đùa cùng, không kiêu kì và khinh
khỉnh như các em họ của Sơn.
- Cuộc trò chuyện với Hiên:
⚫ Chị Lan bỗng giơ tay vẫy một con bé, từ nãy vẫn đứng dựa vào cột quán, gọi:
“Sao không lại đây, Hiên? Lại đây chơi với tôi”.
⚫ Sơn thấy chị gọi nó không lại, bước đến gần thì trông thấy con bé co ro đứng
bên cột quá, chỉ mặc có manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay.
⚫ Chị Lan cũng đến hỏi: “Sao áo mày rách thế, Hiên? Áo lành đâu không mặc?”
⚫ Khi biết Hiên chỉ có mỗi một chiếc áo để mặc, Sơn nói với chị rằng sẽ đem
chiếc áo bông cũ cho Hiên. Chị Lan đồng ý, chạy về nhà đem áo đến.
c. Sự lo lắng của Sơn và cảnh mẹ Hiên trả lại áo
- Sơn nghe người vú già nói mẹ đã biết chuyện hai chị em cho Hiên áo bông cũ.
- Sợ mẹ mắng, Sơn vội chạy đi tìm Hiên để đòi lại chiếc áo, nhưng không thấy Hiên.
- Khi về đến nhà, hai chị em ngạc nhiên khi thấy mẹ Hiên đang ở trong nhà, và mang áo sang trả.
- Mẹ Sơn đã hỏi thăm, cho mẹ Hiên mượn 5 hào để may áo cho con.
- Mẹ Sơn không trách mắng mà âu yếm ôm vào lòng. (3) Kết bài
Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện ngắn Gió lạnh đầu mùa.